10. SINIF TÜRK EDEBİYATI ÇALIŞMA SORULARI

1. Gazelin özelliklerinden beşi tanesini yazınız.

2. Aşağıda verilen kavramları tanımlayınız.

Matla:

Taç beyit:

Tegazzül:

Fahriye:

Methiye:

3. Verilen dörtlüğün ahenk unsurlarını bulunuz.

Kum birikmiş derede

Vefasız yar nerede

Geçersin belki dedim

Bekledim pencerede

Kafiyesi:

Redifi:

Ölçüsü:

Kafiye şeması:

4. Verilen boşlukları uygun şekilde doldurunuz.

-Gazelin en güzel beyitine ……………….……..denir.

-Gazelin İslamiyet’ten önceki Türk edebiyatındaki karşılığına … ………………., halk edebiyatındaki

karşılığına ise…… ………………. denir.

-Rubai nazım şekli denince akla gelen ilk sanatçı İranlı şair …… …………………………….. dır.

-Bestelenmek üzere yazılan şiirlere … …….…….denir.

5. Divan şiirine Türklerin kazandırdığı nazım şekilleri nelerdir?

6. Verilen manilerin türünü belirleyiniz.

Ne viran çeşme imiş

Su içecek tası yok

Yıkıldı viran gönlüm

Yapacak ustası yok

Şu vefasız dünyanın

Ucu var ortası yok

---------------------------

Ayağı

Kuşlardan bir kuş gördüm

Var başında ayağı

Üstad manici isen

Aç maniden ayağı

---------------------------

Şu dağlar olmasaydı

Çiçeği solmasaydı

Ölüm Allah’ın emri

Ayrılık olmasaydı

----------------------------

Güle naz Boğaza

Bülbül eyler güle naz

Girdim bir dost bağın

Ağlayan çok gülen az

7. I. Duygu ve düşünceler kalıplaşmış mazmunlarla anlatılır.

II. Konular genellikle aşk, şarap, sevgilidir.

III. Anlatım süslü ve sanatlıdır. Anlam ve söz sanatlarına özellikle yer verilir.

IV. Nazımdan çok nesir alanında eserler ortaya konulmuştur.

V. Ahenge çok önem verildiği için redife özellikle yer verilir.

Divan edebiyatı ile ilgili numaralandırılmış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) V B) IV C) III D) II E) I

8. I. Nazım birimi dörtlüktür.

II. Sanatlı ve süslü söyleyişten uzaktır.

III. Sagu, koşuk, sav en önemli ürünleridir.

IV. Halkın ortak problemlerini dile getirmiştir.

V. Nesir alanında şiirden daha çok gelişme görülmüştür.

Numaralanmış cümlelerin hangisinde ya da hangilerinde Halk edebiyatıyla ilgili bir bilgi yanlışı

yapılmıştır?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) Yalnız V D) III ve V E) I ve IV

9. Verilen yargıları doğu-yanlış durumlarına göre işaretleyiniz.

– Mani, Anonim Halk Edebiyatı nazım şekillerindendir.( )

– Rubai tek dörtlükten oluşur. ( )

– Şarkı türünün en önemli şairi Fuzuli’dir. ( )

– Divan şiirinde genellikle hece ölçüsü kullanılır. ( )

– Kasidenin beyit sayısı 5-15 arasındadır. ( )

10.Aşağıdaki boşlukları doldurunuz.

a.Fuzuli’nin naat olarak yazdığı adını redifinden alan meşhur kaside………………………..

b. Halk şiirinde en küçük nazım biçimidir…………………………..

c.Halk şiirinde hecenin sekizli ölçüsü ile koşma biçiminde düzenlenen ve özel bir ezgi ile söylenen

şiirlerdir……………………….

d.Dört dizeli bentlerden oluşan, oldukça uzun bir nazım biçimidir…………………………..

e.Bir kimseyi yermek ya da toplumun bozuk yönlerini eleştirmek amacıyla yazılan

şiirlerdir…………………

f.Divan edebiyatında beş mısralık bentlerden oluşan nazım şeklidir. Beşli demektir……………………

g.Birinci dizesi 7 heceden az, anlamlı ya da anlamsız bir sözcük grubu olan mani

çeşididir…………………

h.Âşıklık geleneğinde şiirlerini kalem ve kâğıt kullanarak yazan âşıklara denir. Bu şairler eğitim

görmüş, okuma yazma bilen şairlerdir……………………

ı.Divan edebiyatında bentlerle kurulan uzun bir nazım biçimidir. Yaşamdan, talihten şikâyet; felsefi

düşünceler, dini, tasavvufi konular ve toplumsal yergilerin işlendiği şiirlerdir………………..

i. Biyografi türüyle benzerlik gösteren eserlere Divan edebiyatında ……………… denir.

j. Divan edebiyatındaki "gazel"in konu bakımından Halk edebiyatındaki benzeri …………

11.

I. Yollarda kaldı gözlerimiz, gelmedi haber

II. Bakarım, bakarım sılam görünmez

Birincisi Baki'den, ikincisi Karacaoğlan'dan alınan bu iki dize için aşağıdakilerden hangisi

söylenemez?

a) Her ikisi de yalın bir dille söylenmiştir

b) Biri Divan, öteki Halk şiiriyle ilgilidir

c) Her ikisi de aynı ölçüyle söylenmiştir

d) İkisi de bir bekleyişin, özlemli bir arayışın anlatımıdır

e) İkisinde de kolay gibi görünen, gerçekte güç bir söyleyiş vardır

12.

Bir merhaleden güneşle derya görünür

Bir merhaleden her iki dünya görünür

Son merhale bir fasl-ı hazandır ki sürer

Geçmiş gelecek cümlesi rüya görünür

Bu parçanın nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

a) Rubai b) Murabba c) Tuyuğ d) Şarkı e) Musammat

13. Bir şairin, başka bir şairin şiirini konu ve biçim yönünden örnek alarak aynı ölçü, aynı uyak ve

aynı redifle yazdığı benzer şiire ne ad verilir?

14. Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan üzüntü ve acıyı anlatmak, onun erdemlerini, iyi yönlerini dile

getirmek amacıyla yazılan şiirlere verilen addır. Ölen bir kişi için yazılan bu tür şiirlere divan

edebiyatında ---------, halk edebiyatındaysa --------- denmiştir.

15.Tam bir kaside çeşitli bölümlerden oluşur.Bunlardan biri, --------

Yukarıda verilen bilgiye göre boş bırakılan yereaşağıdakilerden hangisi getirilemez?

A) doğa güzelliklerinden söz eden nesib ya da teşbib bölümüdür

B) asıl konuya girişi sağlamak için yazılan girizgâh bölümüdür

C) kasidenin sunulduğu kişinin özelliklerinin abartılı bir övgüyle anlatıldığı methiye bölümüdür

D) şairin kendisini övdüğü dizelerden oluşan fahriye bölümüdür

E) şairin adının da geçtiği tegazzül bölümüdür.

16. Divan şiirinin İran edebiyatından aktarılmış, şaire -------- bir estetiği vardır. Sevgilinin boyundan

posundan

başlayarak saçları, kaşları, gözleri, kirpikleri, ağzı,dişleri, dudakları, yanakları -------- adı verilen, hazır

benzetmelerle anlatılır, övülür.

Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?

A) örnekler sunan – istiare

B) özgürlük tanımayan – mazmun

C) yön gösteren – mecaz-ı mürsel

D) konu seçme olanağı vermeyen – tenasüp

E) kolaylık sağlayan – teşhis ve intak

17.

Bende Mecnûn’dan füzun âşıklık isti’dadı var

Âşık-ı sâdık benim Mecnûn’un ancak adı var

Kıl tefâhur kim senin hem var benim tek âşıkın

Leyli’nin Mecnûn’u Şîrîn’in eger Ferhâd’ı var.

Bu dizeler aşağıdaki nazım şekillerinden hangisiyle yazılmış olabilir?

A) Muhammes B) Şarkı C) Rubai D) Gazel E) Mesnevî

18. Nesir sözcüğü, 'yaymak, saçmak, dağılmak' demektir. Bugün "düzyazı" terimiyle karşılanmaya

çalışılmaktadır. Nesir yazarlarına eskiden “nâsir” denirdi.

Aşağıdakilerden hangisi divan edebiyatı nâsircilerinden değildir?

A) Lâtifi B) Sinan Paşa C) Gülşehri D) Nergisi E) Naima

19. Aşağıda ayraç içinde verilen terimlerden hangisi, birlikte verildiği açıklamaya uygun değildir?

A) Uyaklı beyit (Musarra)

B) Gazel ve kasidelerde ilk beyit (Matla)

C) Bir gazelin en güzel beyti (Şah beyit)

D) Özlü ve güzel anlamlı beyit (Taç beyit)

E) Gazellerde şairin adının geçtiği beyit (Mahlas beyti)

20.

I. Özünde genellikle "övgü"ye yer verilen divan edebiyatı nazım şekli

II. 5-15 beyit arasında değişen, ilk beytinin dizeleri birbiriyle, sonraki beyitlerin ikinci dizeleri

birinci beyitle uyaklı, genellikle lirik bir eda ile söylenen nazım biçimi

III. Aruz vezninin kısa kalıplarıyla değişik konularda yazılan, her beyti kendi içinde kafiyeli uzun

manzum eser

IV. Aruzun iki eşit parçaya bölünebilen kalıplarıyla yazılan ve mısra ortalarında iç kafiyesi bulunan

gazeller

Aşağıdaki terimlerden hangisinin tanımı yukarıda verilmemiştir?

A) Musammat B) Kaside C) Muhammes D) Mesnevi E) Gazel