Sir Julian Stafford Corbett Some Principles of Maritime ... · και ο στρατηγός είναι να προσδιορίσουν τη φύση του πολέμου. Η ανά-λυσή

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περι-ληπτική, ή απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς την προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη.

ISBN: 978-960-99796-5-8

Τίτλος: ΑρχέςΝαυτικήςΣτρατηγικήςΣυγγραφέας: Sir Julian Stafford CorbettΤίτλος Πρωτοτύπου: Some Principles of Maritime StrategyMετάφραση-Επιστημονική επιμέλεια: ΜαυρόπουλοςΠαναγιώτης Αντγος ε.α., Καθηγητής στρατηγικής και θεωρίας πολέμου στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων

Copyright © 2015 για την ελληνική γλώσσα: ΓΕΕΘΑΛεωφόρος Μεσογείων 227-231154 51 ΧολαργόςΤηλ. +30 210 6576242Ιστοσελίδα: www.geetha.mil.grΑθήνα, Αύγουστος 2015

ΑΡΧΕΣΝΑΥΤΙΚΗΣΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

(Some Principlesof Maritime Strategy)

Sir Julian Stafford Corbett

Mετάφραση-Επιστημονικήεπιμέλεια:Μαυρόπουλος Παναγιώτης Αντγος ε.α., Καθηγητήςστρατηγικής και θεωρίας πολέμου στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων

Έκδοση:Τυπογραφείο Ελληνικού Στρατού

Si� Ju�i�� St��o�� Co�b�tt (12 �ov�mb�� 1854 – 21 S��t�mb�� 1922)

Ο Ju�i�� Co�b�tt ήταν Άγγλος ιστορικός και στρατηγιστής της ναυτικής ισχύος. Σπούδασε νομι-κά και άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου από το 1877 έως το 1882. Το ενδιαφέρον του για την ιστορία τον οδήγησε να ασχοληθεί με τη ναυτική ιστορία της χώρας του και τη ναυτική στρατηγική.

Το 1902 έγινε τακτικός διαλέκτης της Βασιλι-κής Ναυτικής Σχολής Πολέμου, και το 1905 ανε-

πίσημος στρατηγικός σύμβουλος του Ναυαρχείου και γραμματέας στο Γραφείο ιστορίας του Υπουργικού Συμβουλίου. Του ανατέθηκε η συγ-γραφή της επίσημης ιστορίας των ναυτικών επιχειρήσεων του Α’ Παγκο-σμίου Πολέμου.

Το διασημότερο έργο του είναι το Some Pr��c�p�es o� Mar�t�me Strategy, το οποίο παραμένει κλασικό στη μελέτη της ναυτικής ισχύος.

Ακόμα και σήμερα το βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό αναγνωρίζει τον Co�b�tt ως έναν από τους μεγάλους θεωρητικούς της ναυτικής ισχύος και στρατηγικής, του οποίου η θεωρία επηρεάζει τη θαλάσσια στρατηγι-κή της Μεγάλης Βρετανίας. Η θεωρία του άντεξε στο χρόνο και η επιρ-ροή του συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

ΠΙΝΑΚΑΣΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΡΟΛΟΓΟΣΕΛΛΗΝΙΚΗΣΕΚΔΟΣΗΣ ................................. i

ΕΙΣΑΓΩΓΗ .......................................................................................................... 1Η θεωρητική μελέτη του πολέμου:Η χρήση του και οι περιορισμοί του ..................................................... 1

ΜΕΡΟΣΠΡΩΤΟ .......................................................................................... 9ΘΕΩΡΙΑ ΠΟΛΕΜΟΥ ................................................................................... 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΡΩΤΟ ........................................................................................... 11

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ .................................................................... 11

ΚΕΦΑΛΑΙΟΔΕΥΤΕΡΟ ....................................................................................... 25

Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ: ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΜΥΝΤΙΚΟΙ ...... 25

ΚΕΦΑΛΑΙΟΤΡΙΤΟ ............................................................................................... 35

Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ: ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΟΙΚΑΙ ΑΠΕΡΙΟΡΙΣΤΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ............................................................. 35

ΚΕΦΑΛΑΙΟΤΕΤΑΡΤΟ ........................................................................................ 45

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΕΣ.............................................................. 45Θεωρία του περιορισμένου εδαφικού αντικειμενικού σκοπούτων Κλαούζεβιτς και Ζομινί, και η εφαρμογή της στις σύγχρονεςαυτοκρατορικές συνθήκες ......................................................................... 45

ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΕΜΠΤΟ ........................................................................................ 53

ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ: ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣΕ ΑΠΕΡΙΟΡΙΣΤΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ ........................................................ 53

ΚΕΦΑΛΑΙΟΕΚΤΟ ................................................................................................ 63

ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΙΣΧΥΟΣ ΣΕ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ ........ 63

ΜΕΡΟΣΔΕΥΤΕΡΟ ..................................................................................... 77ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ............................................... 77

ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΡΩΤΟ ........................................................................................... 79

ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ: ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ......................... 79


ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ: Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΤΟΛΩΝ ............ 95

ΚΕΦΑΛΑΙΟΤΡΙΤΟ ............................................................................................... 117

ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ: ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΚΑΙΔΙΑΣΠΟΡΑ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ............................................................. 117

ΜΕΡΟΣΤΡΙΤΟ ............................................................................................... 141ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ......................................... 141

ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΡΩΤΟ ........................................................................................... 143

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ................................................................................................................. 143

Ι. ΕΓΓΕΝΕΙΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΧΕΡΣΑΙΟΥ ΚΑΙΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ.................................................................. 143ΙΙ. ΤΥΠΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ........................ 149


ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ........ 155Ι. ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ .......................................................................... 155ΙΙ. ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ ...................................................................................... 169

ΚΕΦΑΛΑΙΟΤΡΙΤΟ ............................................................................................... 193

ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ .... 193I. ΑΜΥΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΟΛΟΥ -«ΕΝΕΡΓΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ» ................................................................................. 193ΙΙ. ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΕΙΣ .................................................... 209

ΚΕΦΑΛΑΙΟΤΕΤΑΡΤΟ ........................................................................................ 215

ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΣΚΗΣΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ.............................. 215Ι. ΑΜΥΝΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΕΙΣΒΟΛΗΣ ...................................................... 215ΙΙ. ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ...................... 240ΙΙΙ. ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΩΝ(ΑΜΦΙΒΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ) ................................................................... 259

ΧΑΡΤΕΣ ...................................................................................................................... 283

Χάρτης 1. Θέατρο Ναυτικών ΕπιχειρήσεωνΑμερικανοϊσπανικού Πολέμου ................................................................ 285Χάρτης 2. Θέατρο ΕπιχειρήσεωνΡωσοϊαπωνικού Πολέμου 1904-1905……………………………….. .......... 287Χάρτης 3. Θέατρο Ναυτικών Επιχειρήσεων Μεσογείου(Διαφόρων Πολέμων)…………………….. ....................................................... 289Χάρτης 4. Παγκόσμιο Θέατρο Ναυτικών Επιχειρήσεων(Διαφόρων Πολέμων)…………………….. ....................................................... 291Χάρτης 5. Θέατρο Ναυτικών Επιχειρήσεων Βόρειας Ευρώπης(Διαφόρων Πολέμων) ..................................................................………….. 293Χάρτης 6. Θέατρο Ναυτικών ΕπιχειρήσεωνΒόρειο-Δυτικής Ευρώπης (Διαφόρων Πολέμων).. ........................... 295

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ............................................................................................................... 297

ΠΡΟΛΟΓΟΣΕΛΛΗΝΙΚΗΣΕΚΔΟΣΗΣ

Η θεωρία της ναυτικής ισχύος και της ναυτικής στρατηγικής αναπτύ-χθηκε περί το τέλος του 19ου αιώνα. Οι πρωτοπόροι θεωρητικοί στους οποίους οφείλουμε τη θεμελίωσή της ήταν ο Αμερικανός Πλοίαρχος Άλφρεντ Θάγιερ Μαχάν (�� M��) και ο Άγγλος δικη-�� M��) και ο Άγγλος δικη- �� M��) και ο Άγγλος δικη-�� M��) και ο Άγγλος δικη- M��) και ο Άγγλος δικη-M��) και ο Άγγλος δικη-) και ο Άγγλος δικη-γόρος Τζούλιαν Κόρμπετ (Ju�i�� Co�b�tt). Ο Κόρμπετ, σε αντίθεση με την πλειονότητα των θεωρητικών της στρατηγικής, αποτελεί μια μονα-δική περίπτωση ακαδημαϊκού χωρίς προηγούμενη προσωπική στρατιω-τική εμπειρία. Παρόλα αυτά, η προσεκτική μελέτη της βρετανικής ναυτι-κής ιστορίας τού έδωσε τη δυνατότητα να κατανοήσει και να διατυπώσει τη ναυτική στρατηγική τής Βρετανίας, όπως εκείνος την κατανοούσε, και η οποία όμως δεν διέφερε σημαντικά από την αντίστοιχη θεώρηση του συγχρόνου του Αμερικανού Πλοιάρχου Μαχάν.

Πριν την ανάπτυξη της θεωρίας της ναυτικής ισχύος, στις αρχές του 19ου αιώνα, αναπτύχθηκε η αντίστοιχη θεωρία της χερσαίας στρατιω-τικής ισχύος, με κυρίαρχες φυσιογνωμίες τον Πρώσο Στρατηγό Κάρλ φον Κλαούζεβιτς (Karl vo� C��us�witz) και τον Ελβετό (μισθοφόρο) Στρατηγό Αντουάν Ανρύ Μπαρόν ντε Ζομινί (��toi�� H�� B��o� �� Jomi�i). Δεδομένης της χρονικής σειράς των γεγονότων, ήταν φυσιο-). Δεδομένης της χρονικής σειράς των γεγονότων, ήταν φυσιο-λογικό οι απόψεις των θεωρητικών της χερσαίας στρατιωτικής ισχύος να αποτελέσουν το υπόβαθρο επί του οποίου θεμελιώθηκε η θεωρία της ναυτικής ισχύος, με τον Μαχάν να επηρεάζεται περισσότερο από τον

ii

Ζομινί, και τον Κόρμπετ από τη στρατιωτική σκέψη του Κλαούζεβιτς. Σε κάθε περίπτωση, οι δύο θεωρητικοί της ναυτικής ισχύος, υπογραμμίζο-ντας τις ομοιότητες και τις διαφορές των δύο διαστάσεων της στρατι-ωτικής ισχύος, επικεντρώθηκαν στη μελέτη και ανάλυση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της ναυτικής ισχύος.

Η έκδοση το 1890 του βιβλίου του Πλοιάρχου Μαχάν, The �� e�ce o� sea power �po� h�story, 1660�1783, ξεσήκωσε κύματα ενθου-σιασμού στην Αγγλία, η οποία στο πρόσωπό του βρήκε τον υμνητή της αγγλικής ναυτοσύνης και ναυτικής στρατηγικής. Οι Άγγλοι ενθουσιά-στηκαν που ένας Αμερικανός θεωρητικός της ναυτικής ισχύος ανέδει-ξε το αυτοκρατορικό μεγαλείο της χώρας τους, όταν μάλιστα η εποχή της Pax B�it��ic� όδευε προς το τέλος της1. Όμως φαίνεται ότι ο Κόρ-μπετ κράτησε αποστάσεις από τον Αμερικανό. Αντιλήφθηκε έγκαιρα ότι η προσέγγιση του Μαχάν δεν ήταν αυστηρά στρατιωτική, αλλά είχε μια αναπτυξιακή (οικονομική) διάσταση η οποία ταίριαζε καλύτερα σε μια ανερχόμενη θαλασσοκράτειρα δύναμη που είχε λίγα κοινά στοι-χεία με την πατρίδα του. Σε σχέση με εκείνη, της οποίας οι οικονομικοί πόροι ήταν ουσιαστικά απεριόριστοι, η Αγγλία υποβιβαζόταν πλέον σε μια ναυτική δύναμη δεύτερης κατηγορίας, της οποίας το πεδίο ανταγω-νισμού θα περιοριζόταν στις χώρες της Ευρωπαϊκής ηπείρου.

Ο Κόρμπετ λοιπόν χρησιμοποιεί ως υπόβαθρο της ανάλυσής του τη θεωρητική γνώση που αναπτύχθηκε και κατέστη κοινό κτήμα των ανα-λυτών της στρατηγικής από τους θεωρητικούς της χερσαίας στρατιωτι-κής ισχύος του πρώιμου 19ου αιώνα και πρωτευόντως από τον Κλαούζε-βιτς, για να αναπτύξει τη δική του θεώρηση της ναυτικής ισχύος, χωρίς μεν να απορρίπτει τίποτε, πάντοτε όμως με κριτική σκέψη. Οι παραλλη-λισμοί και οι αποκλίσεις του από τη σκέψη του δασκάλου παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, αναδεικνύοντας την πρωτοποριακή σκέψη και το κριτικό του πνεύμα.

Σε κανένα σημείο της θεωρίας του δεν αμφισβητεί την πρωτοκαθε-δρία της πολιτικής σε σχέση με τη στρατηγική· η πολιτική είναι κυρίαρχη

1 Άλφρεντ Θάγιερ Μαχάν: Ο Ναυτικός Ιστορικός στο Peter Paret, Οι δημιουργοί της σύγχρονης στρα�τηγικής: Από τον Μακιαβέλι στην πυρηνική εποχή, Εκδόσεις Τουρίκη: Αθήνα, 2004.

iii

και αυτό είναι κάτι που πρέπει να γίνει κατανοητό από αυτούς που σχε-διάζουν και ασκούν στρατηγική, η οποία αποτελεί ένα από τα εργαλεία για την υλοποίηση των πολιτικών σκοπών. Με τη δική του διατύπωση, η πολιτική είναι πάντοτε ο σκοπός· ο πόλεμος αποτελεί απλώς το μέσο με το οποίο επιτυγχάνεται ο σκοπός, και το μέσο θα πρέπει να λαμβά�νει πάντοτε υπόψη του το σκοπό. Στις απόψεις του αυτές, η επιρροή του Κλαούζεβιτς είναι κάτι παραπάνω από εμφανής.

Ο Κόρμπετ καταφέρνει να συσχετίσει τη ναυτική στρατηγική με τη στρατιωτική στρατηγική, στα πλαίσια της γενικότερης θεωρίας του πολέ-μου. Η θεώρησή του είναι ότι ο στρατός και ο στόλος αποτελούν μέσα τα οποία συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας ενιαίας στρατηγικής, η οποία σχεδιάζεται έτσι ώστε να αναδείξει και να εκμεταλλευτεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε κλάδου για την επίτευξη του σκοπού του πολέ-μου. Ποτέ δεν είδε τη ναυτική στρατηγική της χώρας του, μιας κατεξοχήν ναυτικής δύναμης, ως αυτόνομη, ικανή να επιλύσει σύνθετα γεωπολιτι-κά προβλήματα, αλλά ως ένα μόνο τμήμα μιας ευρύτερης στρατηγικής στην οποία η αντίστοιχη χερσαία διαδραμάτιζε εξίσου σημαντικό ρόλο.

Ο Κόρμπετ με τον όρο θαλάσσια στρατηγική εννοεί τις αρχές που διέπουν έναν πόλεμο στον οποίο η θάλασσα αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα. Είναι προφανές ότι για ένα ναυτικό έθνος όπως η Αγγλία, δεν υπάρχει πόλεμος στον οποίο η θάλασσα δεν αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα, και κατά συνέπεια αυτό που ένα ηπειρωτικό έθνος θα απο-καλούσε απλώς στρατηγική είναι για τον Κόρμπετ η θαλάσσια στρατη-γική (maritime st��t�g�). Στο πλαίσιο αυτής της θαλάσσιας στρατηγικής, ορίζονται οι ρόλοι των ναυτικών και των χερσαίων δυνάμεων. Ο Κόρ-μπετ δεν έχει ψευδαισθήσεις· είναι σχεδόν αδύνατον ένας πόλεμος να κριθεί με μόνη δύναμη τη ναυτική δράση. Προχωράει μάλιστα ακόμη περισσότερο· Δεδομένου ότι ο άνθρωπος ζει στην ξηρά και όχι στη θάλασσα, τα μεγάλα ζητήματα μεταξύ εθνών που βρισκόταν σε πόλε�μο κρινόταν πάντοτε - εκτός από σπανιότατες περιπτώσεις - είτε από το τι μπορούσε να επιτύχει ο στρατός σε βάρος της εδαφικής επικρά�τειας και της εθνικής ζωής του εχθρού, ή διαφορετικά από τον φόβο του τι μπορούσε να κάνει ο στρατός με τη βοήθεια του στόλου. Η ναυτι-κή στρατηγική λοιπόν μπορεί να αρχίσει να σχεδιάζεται μόνον εφόσον

iv

ορισθούν οι αμοιβαίες σχέσεις του στρατού και του ναυτικού στο πλαί�σιο ενός πολεμικού σχεδίου.

Το ιστορικό υπόβαθρο της ανάπτυξης της θεωρίας του πολέμου και της στρατηγικής αποτέλεσαν οι Επαναστατικοί και οι Ναπολεόντει-οι Πόλεμοι, οι οποίοι επέφεραν ριζικές αλλαγές στον τρόπο σχεδία-σης και διεξαγωγής του πολέμου. Η θέση του Κόρμπετ είναι ότι ο τρό-πος διεξαγωγής του πολέμου στην υπόψη ιστορική περίοδο διέπεται από τέσσερις αρχές, για τις οποίες διευκρινίζει, λίγο σοβινιστικά είναι αλή-θεια, ότι κατά κανένα τρόπο δεν μπορούν να θεωρηθούν επινόηση του Ναπολέοντα· η διεξαγωγή του πολέμου από ολόκληρο το έθνος υπό τα όπλα και όχι από έναν επαγγελματικό στρατό, μια ιδέα που θεωρεί ότι προϋπήρχε του Ναπολέοντα (και είναι σωστή η άποψή του, δεδομέ-νου ότι η ιδέα διατυπώθηκε στο παρελθόν τουλάχιστον τόσο από τον Μακιαβέλι όσο και από τον Γκιμπέρτ (Guib��t))· η εντατική και επίμονη προσπάθεια χωρίς διακοπή μέχρι την ανατροπή του εχθρού, μια ιδέα που την αποδίδει στον Κρόμγουελ (Cromwell)· η ανάληψη της επίθεσης, τα πλεονεκτήματα της οποίας θεωρεί ότι είναι ήδη γνωστά και εύκολα κατανοητά· και τέλος η επιλογή των εχθρικών ενόπλων δυνάμεων ως του κύριου αντικειμενικού σκοπού της πολεμικής προσπάθειας, την οποία επίσης αποδίδει στον Κρόμγουελ. Οι τέσσερις αυτές αρχές, με μια αναπόφευκτη και φυσιολογική προσαρμογή, ισχύουν και στο θαλάσσιο περιβάλλον και κατά συνέπεια αποτελούν, μεταξύ άλλων, αντικείμενο της μελέτης του.

Στο πλαίσιο της ανάλυσης της θεωρίας του τού πολέμου, προσυ-πογράφει ανεπιφύλακτα την άποψη του Κλαούζεβιτς ότι η πρώτη, η πιο σημαντική και η πιο κρίσιμη απόφαση που πρέπει να λάβουν ο πολιτικός και ο στρατηγός είναι να προσδιορίσουν τη φύση του πολέμου. Η ανά-λυσή του αυτή τον οδήγησε στην εξέταση της ταξινόμησης των πολέμων με βάση την ομαδοποίηση των χαρακτηριστικών τους. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Κλαούζεβιτς, διακρίνει κατ’ αρχάς τους πολέμους σε επιθετικούς και αμυντικούς, διατυπώνοντας παράλληλα τον σκεπτικισμό του για τη χρησιμότητα μιας τέτοιας ταξινόμησης και την προτίμησή του στους όρους θετικοί και αρνητικοί πόλεμοι, αντίστοιχα.

Η δεύτερη και σημαντικότερη ταξινόμηση στην οποία αναφέρεται και την οποία αναλύει διεξοδικά, είναι η διάκριση των πολέμων σε απε-

v

ριόριστους και περιορισμένους, η οποία παρουσιάζει εξαιρετικό ενδι-αφέρον. Δίνει έμφαση στη γεωγραφική διάσταση του περιορισμένου πολέμου όπως τη διατύπωσε ο Κλαούζεβιτς, ο οποίος αναφέρεται σε μερικές κατακτήσεις στα σύνορα της εχθρικής χώρας· τη μεταφέρει στο πεδίο της θάλασσας και ισχυρίζεται ότι ο περιορισμένος πόλεμος είναι ο ιδανικός τύπος πολέμου για μια ναυτική δύναμη, ειδικά για μια νησιω-τική η οποία απολαμβάνει το πλεονέκτημα της σχετικής προστασίας από στρατιωτικές εισβολές στο έδαφός της. Για έναν θεωρητικό της ναυτι-κής ισχύος, ο περιορισμένος πόλεμος εμπεριέχει τον κίνδυνο κλιμά-κωσης σε απεριόριστο όταν διεξάγεται μεταξύ χωρών οι οποίες μοι-ράζονται κοινά σύνορα, οπότε η διαχωριστική γραμμή καθίσταται ασα-φής και δεν μπορεί να αποτελέσει τη βάση μια ξεκάθαρης ταξινόμησης. Η ταξινόμηση αυτή έχει έννοια στη μορφή του περιορισμένου πολέμου η οποία αναφέρεται σε υπερπόντιες εκστρατείες όπου ο στόλος δια-δραματίζει βασικό, αν όχι τον κυριότερο, ρόλο. Ο ρόλος του είναι η προστασία του μητροπολιτικού κέντρου και η απομόνωση του θεάτρου των χερσαίων επιχειρήσεων, μέσω του οποίου μια αδύναμη στρατιωτι-κά χώρα μπορεί να προσφύγει στον πόλεμο και να επιβάλει τη θέλη-σή της επί μιας ισχυρής, όπως η περίπτωση της κατάκτησης του Καναδά από την Αγγλία σε βάρος της Γαλλίας, κατά τον Επταετή Πόλεμο. Το συμπέρασμά του από την ανάλυση των περιορισμένων και των απερι-όριστων πολέμων είναι ότι ένας πόλεμος μπορεί να είναι περιορισμέ�νος από φυσική άποψη λόγω της στρατηγικής απομόνωσης του αντικει�μενικού σκοπού, όπως επίσης και από άποψη ηθικού λόγω της σχετικά περιορισμένης αξίας του.

Η άλλη μορφή του περιορισμένου πολέμου, η οποία αποτέλεσε στρα-τηγική επιλογή της Αγγλίας, είναι η στρατιωτική επέμβαση σε κάποιο τμήμα του θεάτρου του πολέμου για την υποστήριξη των επιχειρήσεων που διε-ξαγόταν σε ένα άλλο. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν οι παράκτιες επι-δρομές εναντίον της Γαλλίας στον Επταετή Πόλεμο προς ανακούφιση του Μεγάλου Φρειδερίκου, και της εκστρατείας του Ουέλλιγκτον (W��i�gto�) στην Ισπανία. Έτσι, ένας εμπόλεμος, μέλος μιας συμμαχίας (Αγγλία) προ-σέφυγε σε περιορισμένο πόλεμο (εκστρατεία στην Ισπανία), στα πλαίσια ενός απεριόριστου πολέμου (Ναπολεόντειοι Πόλεμοι), του οποίου σκοπός ήταν η ανατροπή του Ναπολέοντα. Αυτό επιβεβαιώνει την άλλη διάσταση της οπτικής του Κόρμπετ· όσο ισχυρή και σημαντική και αν είναι η ναυτική

vi

ισχύς, η αντίστοιχη χερσαία είναι πάντοτε απαραίτητη για την ολοκλήρω-ση των κερδών που επιτυγχάνονται με τη ναυτική ισχύ.

Συσχετίζοντας τον στρατιωτικό σκοπό του πολέμου με τη διάκρι-ση σε απεριόριστους και περιορισμένους πολέμους, θεωρεί ότι η κατα-στροφή των ενόπλων δυνάμεων του εχθρού είναι ο σωστός στρατιωτι-κός σκοπός στα πλαίσια του απεριόριστου πολέμου, ενώ όταν ο πόλε-μος είναι περιορισμένος, ο στρατιωτικός σκοπός πρέπει να περιορίζεται στην κατάληψη ενός μικρού τμήματος του εχθρικού εδάφους.

Αυτές όμως οι σκέψεις της θεωρίας του πολέμου έχουν έννοια στο πλαίσιο της χερσαίας θεώρησής του. Όταν ο πόλεμος διαθέτει μια σοβαρή ναυτική διάσταση, τότε η ισχύς των αρχών αυτών θα πρέπει να επανεξετασθεί υπό το φως των νέων συνθηκών που επιβάλλονται από την παρουσία του υγρού στοιχείου. Μετά λοιπόν μια μακροσκελή εισα-γωγή, συνεπή με την άποψη ότι ο ναυτικός πόλεμος είναι απλώς μέρος του γενικότερου πλαισίου ενός πολέμου, ο Κόρμπετ στρέφεται στην εξέταση της θεωρίας του ναυτικού πολέμου, του πραγματικού αντικειμέ-νου της ανάλυσής του.

Κεντρικό σημείο της θεωρίας του ναυτικού πολέμου του Κόρμπετ, το οποίο διαπνέει ολόκληρο το έργο του, είναι ο θαλάσσιος έλεγχος2· σκοπός του ναυτικού πολέμου πρέπει να είναι πάντοτε η εξασφάλιση του θαλασσίου ελέγχου ή η παρεμπόδιση της εξασφάλισής του από τον εχθρό. Η θεώρησή του τού θαλασσίου ελέγχου στρέφεται γύρω από την άποψη ότι η κατάσταση του ελέγχου δεν είναι μανιχαϊστική, δηλαδή

2 Η απόδοση του όρου command, με τον τρόπο που τον χρησιμοποιεί ο Κόρμπετ, στην ελληνική γλώσ-σα είναι σχετικά προβληματική. Το πρόβλημα δημιουργείται από την αντιδιαστολή του με τον παρεμφε-ρή όρο control. Ακόμα και στην αγγλική γλώσσα υπάρχει θέμα· υπάρχει ένα πλήθος σχετικών δημο-σιεύσεων που ασχολούνται με τη διάκριση των δύο όρων. Μια καλή προσέγγιση θα ήταν η απόδοση του όρου command ως (ναυτική) κυριαρχία και του όρου control ως έλεγχος. Όμως, ο Κόρμπετ χρη-σιμοποιεί τους δύο όρους σχεδόν εναλλάξιμα. Στα γραπτά του χρησιμοποιεί πρωτευόντως τον όρο command ο οποίος καλύπτει ένα ευρύ φάσμα, από την απόλυτη (ναυτική) κυριαρχία μέχρι τον ναυτικό έλεγχο, μόνιμο ή περιστασιακό, σε όλο το θέατρο επιχειρήσεων ή σε περιορισμένο χώρο. Είναι χαρα-κτηριστικό ότι πλην της απόλυτης κυριαρχίας, σε κάθε άλλη περίπτωση χρησιμοποιεί και τους δύο όρους.

Δεδομένου ότι σήμερα είναι μη ρεαλιστικό για το ναυτικό οποιασδήποτε χώρας να έχει τέτοια υπεροχή που να κυριαρχεί παγκοσμίως, στην παρούσα μετάφραση του έργου χρησιμοποιείται ο πλέον σύγχρο-νος όρος έλεγχος για την απόδοση αμφοτέρων των αγγλικών όρων (command και control), χωρίς ελπίζουμε απώλεια του νοήματος των απόψεων του Κόρμπετ.

vii

όταν ο ένας εμπόλεμος χάσει τον έλεγχο αυτό δεν σημαίνει ότι αυτός περνάει στον άλλο· η συνήθης κατάσταση στη θάλασσα είναι ότι κανείς δεν έχει τον έλεγχο. Συνεπώς, η ναυτική στρατηγική αφορά στην από-κτηση του θαλασσίου ελέγχου· όταν αυτός αποκτηθεί ή χαθεί η ναυτική στρατηγική τερματίζεται.

Ο θαλάσσιος έλεγχος δεν είναι ταυτόσημος με την κατάκτη-ση εδάφους του χερσαίου πολέμου. Η κατοχή θαλασσίου χώρου είναι φυσικά αδύνατη. Ο θαλάσσιος έλεγχος σημαίνει έλεγχο των θαλασ-σίων συγκοινωνιών, μέσω του οποίου αποκτάται η δυνατότητα ελέγχου της δημόσιας και της ιδιωτικής περιουσίας που διακινείται μέσω θαλάσ-σης και κατά συνέπεια του στραγγαλισμού της οικονομικής ζωής του αντιπάλου. Ο έλεγχος μπορεί να είναι απόλυτος (κυριαρχία) μόνο στην περίπτωση που ο ένας εκ των αντιπάλων ηττηθεί ολοκληρωτικά. Η συνή-θης περίπτωση είναι ο έλεγχος να είναι τοπικός (σε μια περιορισμένη θαλάσσια περιοχή). Επίσης, ο έλεγχος μπορεί να είναι μόνιμος ή να κατέχεται για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

Η παρεμπόδιση του εμπορίου μέσω του θαλασσίου ελέγχου και του παρεπόμενου ελέγχου των θαλασσίων γραμμών συγκοινωνιών έχει ιδι-αίτερη σημασία για τη θεωρία του Κόρμπετ. Θεωρεί ότι οι πόλεμοι δεν αποφασίζονται αποκλειστικά από τις στρατιωτικές και τις ναυτικές δυνά-μεις· η οικονομία είναι εξίσου σημαντική. Κατά συνέπεια, μια από τις βασι-κές μας επιδιώξεις θα πρέπει να είναι η επιδείνωση της οικονομικής κατά-στασης της αντίπαλης χώρας, μέσω της οποίας θα καταβληθεί η θέληση του λαού της να εξακολουθεί να υποστηρίζει την υπόθεση του πολέμου και θα ασκήσει έτσι πίεση στην κυβέρνησή του για τον τερματισμό του. Η συλ-λογιστική του αυτή θυμίζει την παράδοξη τριάδα του Κλαούζεβιτς.

Η δράση του στόλου στο ναυτικό θέατρο επιχειρήσεων προϋποθέ-τει την κατάλληλη ανάπτυξη των ναυτικών δυνάμεων. Ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσονται οι ναυτικές δυνάμεις διέπεται από τη συγκέντρω�ση, έναν όρο στον οποίο ο Κόρμπετ απέδιδε ιδιαίτερη σημασία. Κατά την άποψή του, οι ναυτικές δυνάμεις πρέπει να αναπτύσσονται γύρω από ένα (ή και περισσότερα) στρατηγικό κέντρο και να βρίσκονται σε επικοι-νωνία μεταξύ τους για το ενδεχόμενο να απαιτηθεί να συγκεντρωθούν γρήγορα και να δράσουν ως σύνολο (να εμπλακούν σε αποφασιστική ναυμαχία)· διαφορετικά είναι ελεύθερες να διεξάγουν συνήθεις επιχει-

viii

ρήσεις (συνοδεία εμπορικών πλοίων, παρακολούθηση εχθρικών λιμέ-νων, αναγνωρίσεις). Η έννοια της συγκέντρωσης του Κόρμπετ φαινο-μενικά έρχεται σε αντίθεση με την αρχή του Μαχάν περί της μη διαίρε-σης του στόλου, η οποία όμως δεν αποδεικνύεται μετά από μια προσε-κτική εξέταση των απόψεων των δύο θεωρητικών επί του συγκεκριμέ-νου θέματος. Η ιδέα του της συγκέντρωσης μπορεί να συνοψισθεί στη φράση του· η ιδανική συγκέντρωση … είναι μια εμφάνιση αδυναμίας η οποία καλύπτει μια πραγματικότητα ισχύος.

Ο Κόρμπετ, στο πλαίσιο της ανάλυσης της διεξαγωγής του ναυτι-κού πολέμου, επεξηγεί το γιατί οι γενικά αποδεκτές αρχές του πολέμου στην ξηρά (η καταστροφή των εχθρικών δυνάμεων ως κύριος αντικειμε-νικός σκοπός, η στρατηγική είναι κυρίως θέμα συγκεκριμένων γραμμών συγκοινωνιών και η επικέντρωση της προσπάθειας στην εχθρική δύναμη που πρέπει να ηττηθεί) δεν είναι κατάλληλες στον πόλεμο στη θάλασ-σα. Χωρίς να αμφισβητεί το παλαιό βρετανικό δόγμα ότι η πρωταρχική αποστολή του στόλου μας είναι η αναζήτηση και καταστροφή του εχθρι�κού στόλου, διευκρινίζει ότι ο πόλεμος στη θάλασσα έχει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, άγνωστο στον χερσαίο πόλεμο· ο εχθρός έχει τη δυνα-τότητα να αποφύγει τη σύγκρουση αποσύροντας τον στόλο του από το πεδίο των επιχειρήσεων σε ένα οχυρωμένο λιμάνι. Το μόνο πειστικό μέσο να τον αναγκάσουμε να εξέλθει στη θάλασσα και να εκτεθεί στη σύγκρουση είναι η προσβολή του εμπορίου του. Από την άλλη πλευρά, η έννοια των γραμμών συγκοινωνιών στη θάλασσα είναι εντελώς διαφο-ρετική από την αντίστοιχη στην ξηρά, και κατά συνέπεια η αναζήτηση του εχθρού επί των γραμμών συγκοινωνιών μάλλον δημιουργεί περισσότε-ρα προβλήματα από αυτά που προσπαθεί να επιλύσει. Τέλος, όσον αφορά στην επικέντρωση της προσπάθειας στην εχθρική δύναμη που πρέπει να ηττηθεί, θα μπορούσε να ισχύει στη θάλασσα με την έννοια ότι η κατα-στροφή του εχθρικού στόλου θα ήρε την απειλή εναντίον του δικού μας εμπορίου· όμως στην περίπτωση αυτή η αναζήτηση του εχθρικού στόλου θα άφηνε εκτεθειμένο το δικό μας εμπόριο, η προστασία του οποίου απο-τελεί πρωταρχικό σκοπό των ναυτικών μας επιχειρήσεων.

Οι ναυτικές επιχειρήσεις, κατά τον Κόρμπετ, σχετίζονται με δύο γενικές κατηγορίες σκοπών· την απόκτηση του θαλασσίου ελέγχου και την άσκηση ελέγχου επί των γραμμών συγκοινωνιών. Εμμέσως αποδέ-

ix

χεται ότι ο πρώτος σκοπός ουσιαστικά αποτελεί το μέσον για την επί-τευξη του δευτέρου, και τούτο διότι εφόσον εξασφαλισθεί η απρόσκοπτη χρήση των γραμμών συγκοινωνιών, ο θαλάσσιος έλεγχος καθίσταται αδιάφορος. Η εξασφάλιση του θαλασσίου ελέγχου επιτυγχάνεται μέσω της κατανίκησης του εχθρικού στόλου ή μέσω αποκλεισμού. Η αμφισβή-τηση του θαλασσίου ελέγχου επιτυγχάνεται μέσω της διατήρησης του στόλου ενεργού (σε δράση) ή μέσω δευτερευουσών αντεπιθέσεων. Η άσκηση του θαλασσίου ελέγχου επιτυγχάνεται μέσω της άμυνας εναντί-ον στρατιωτικής εισβολής ή της προσβολής ή προστασίας του εμπορίου ή τέλος μέσω της υποστήριξης των φιλίων αποβατικών επιχειρήσεων.

Ο αποτελεσματικότερος και προτιμώμενος τρόπος εξασφάλισης του θαλασσίου ελέγχου, ριζωμένος βαθιά στις παλαιότερες παραδό-σεις του Βασιλικού Ναυτικού, ήταν η κατανίκηση του εχθρικού στόλου σε ναυμαχία, ως έκφραση του ανώτερου και υγιούς ναυτικού πνεύματος· ο πόλεμος είναι πρωτίστως θέμα ναυμαχιών. Όμως, αυτό προϋποθέτει ότι πρωταρχική αποστολή του στόλου είναι η αναζήτηση και καταστροφή του εχθρικού στόλου, μια στρατηγική που πολλές φορές από μόνη της δεν επαρκεί για να εξασφαλίσει ένα αποτέλεσμα.

Ο αποκλεισμός είναι το δεύτερο μέσο για την εξασφάλιση του θαλασσίου ελέγχου και αποσκοπεί στο να κρατήσει τον εχθρικό στόλο μέσα στο λιμάνι του και ταυτόχρονα να διακόψει το εμπόριο του εχθρού δια θαλάσσης. Το είδος του αποκλεισμού μπορεί να είναι στενός ή ανοικτός, η δε επιλογή του εξαρτάται από το τι ακριβώς επιδιώκεται με αυτόν. Η προτίμηση του Κόρμπετ για τον ανοικτό αποκλεισμό είναι εμφανής, χωρίς όμως να αποκλείει την επιλογή, έστω και περιστασι-ακά, του στενού αποκλεισμού, προσαρμοσμένου βεβαίως στις επικρα-τούσες συνθήκες. Οι επιλογές του αποκλεισμένου στόλου είναι είτε να βγει από το αποκλεισμένο λιμάνι και να αντιμετωπίσει τον αποκλείοντα στόλο σε ναυμαχία, ή να υποστεί τις συνέπειες της διακοπής του εμπο-ρίου του και να δεχθεί τους όρους του αντιπάλου.

Εάν η ισορροπία της ναυτικής ισχύος είναι σε βάρος του ενός των εμπολέμων, η επιλογή του είναι η διατήρηση του θαλασσίου ελέγχου σε αμφισβήτηση με τη λήψη μιας γενικής αμυντικής στάσης. Η ναυτική άμυνα κατά τον Κόρμπετ δεν έχει καμία σχέση με την αντίστοιχη του χερσαίου πολέμου· αφορά στην αποφυγή της αποφασιστικής δράσης και στη διατή-

x

ρηση της γενικής ναυτικής δραστηριότητας μέχρις ότου αλλάξει η σχέση ισχύος μεταξύ των εμπολέμων. Ο τρόπος υλοποίησης είναι η διατήρηση του στόλου μας ενεργού (��t i� b�i�g3), και όπως διευκρινίζει ο Κόρ-μπετ, όχι απλώς σε ύπαρξη, αλλά σε ενεργή και ζωηρή δράση, για την απασχόληση του εχθρικού στόλου, με παράλληλη εκμετάλλευση κάθε παρουσιαζόμενης ευκαιρίας για την εκδήλωση δευτερευουσών επιθέσε-ων, με σκοπό τη διατήρηση έτσι του θαλασσίου ελέγχου σε αμφισβήτηση.

Ο Κόρμπετ εξετάζει τέσσερις μεθόδους άσκησης του θαλασσίου ελέγχου, ήτοι· την άμυνα εναντίον εισβολής, την προσβολή και την προ-στασία του εμπορίου και τέλος την υποστήριξη των φιλίων αμφιβίων επι-χειρήσεων, όλες εκ των οποίων σχετίζονται με τις γραμμές συγκοινω-νιών. Στην άμυνα εναντίον εισβολής επισημαίνει κάτι μάλλον προφα-νές· ότι ο πρωταρχικός αντικειμενικός σκοπός είναι πάντοτε τα μετα-γωγικά του αντιπάλου, μια στρατηγική που εξακολουθεί να ισχύει ακόμη και σήμερα. Ακόμα και όταν τα μεταγωγικά συνοδεύονται από το σύνο-λο του μάχιμου στόλου, μια εξαιρετικά σπάνια περίπτωση, η εμπλοκή με τον στόλο κάλυψης πρέπει να αποφεύγεται, μέχρι την ολοκλήρωση της καταστροφής του αποβατικού στρατεύματος.

Η δεύτερη μέθοδος άσκησης του θαλασσίου ελέγχου είναι η προ-σβολή και προστασία του εχθρικού εμπορίου. Η επίθεση εναντίον του εμπορίου μπορεί να γίνει στην ανοικτή θάλασσα (��gic) ή στους εμπο-��gic) ή στους εμπο-) ή στους εμπο-ρικούς κόμβους και αποτελεί επιλογή των εμπολέμων όταν αισθάνο-νται κατώτεροι από άποψη ναυτικής ισχύος και δεν θέλουν να διακιν-δυνεύσουν μια ναυμαχία.

Η τελευταία μέθοδος θαλασσίου ελέγχου την οποία εξετάζει είναι η ναυτική υποστήριξη αμφιβίων επιχειρήσεων. Η βασική του αρχή είναι ότι το ναυτικό πρέπει να παρέχει τη μέγιστη δυνατή υποστήριξη στην αμφίβια επιχείρηση έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η πλήρης επιτυχία της, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει υπαγωγή του ναυτικού στον χερσαίο διοικητή.

3 Αναφέρεται και ως “�o�c� i� b�i�g”. Χρησιμοποιείται στην περίπτωση της σύγκρουσης μεταξύ δύο ναυ-τικών δυνάμεων, με χαρακτηριστική διαφορά «δυναμικότητας», όταν η κατώτερη δύναμη αποφεύγει την άμεση σύγκρουση, διατηρώντας όμως ναυτική δραστηριότητα έτσι ώστε να αναγκάσει την ανώτερη δύναμη να δαπανήσει ανεκτίμητους ναυτικούς πόρους για να την περιορίσει.

xi

Ο Κόρμπετ ολοκληρώνει την ανάλυσή του επαναλαμβάνοντας ότι η ναυτική στρατηγική θα πρέπει να αποτελεί μια μόνο διάσταση της γενι-κής στρατιωτικής στρατηγικής, και να μην θεωρείται ως κάτι αυτοδύνα-μο, ως αυτοσκοπός. Η ναυτική ισχύς είναι μέρος της διακλαδικής, συνο-λικής ισχύος ενός κράτους, και ως τέτοια η σχέση της με την ξηρά είναι κεντρική για τη στρατηγική σκέψη4.

Συνοψίζοντας, τα κεντρικά σημεία της θεωρίας του Κόρμπετ, γύρω από τα οποία περιστρέφεται η θεώρησή του περί της ναυτικής ισχύος και στρατηγικής είναι η άποψή του ότι δεν μπορεί να υπάρξει περιορισμέ-νος πόλεμος μεταξύ γειτονικών ηπειρωτικών χωρών, αλλά ότι αυτός αναπόφευκτα θα κλιμακωθεί σε απεριόριστο, η επιλογή της στρατηγι-κής άμυνας από τον αδύναμο εμπόλεμο με τη διατήρηση τού στόλου του ενεργού (��t i� b�i�g) και η δυνατότητα αποφυγής της αποφασιστικής ναυμαχίας από τον έναν εμπόλεμο με την απόσυρση του στόλου του από το θέατρο επιχειρήσεων.

Κατά πόσον όμως η θεωρία της ναυτικής ισχύος και στρατηγικής του Κόρμπετ έχει εφαρμογή στην ελληνική περίπτωση; Οι απόψεις του Κόρμπετ αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο της πολιτικής ενός κατ’ εξοχήν ναυ-τικού, νησιωτικού έθνους το οποίο την εποχή εκείνη, παρά την έναρ-ξη της πορείας παρακμής του, εξακολουθούσε να θεωρείται παγκόσμια ναυτική δύναμη. Κατά συνέπεια, για να έχει κάποια χρησιμότητα η θεω-ρία αυτή για τα ελληνικά δεδομένα απαιτεί προσαρμογή σε τόπο και χρόνο. Όπως για παράδειγμα η θεωρία του τού θαλασσίου ελέγχου, η οποία παρά τη διαχρονικότητά της, απαιτεί κατάλληλη προσαρμογή στο συγκεκριμένο θέατρο επιχειρήσεων. Το ίδιο ισχύει και για τη θεω-ρία του περί του ελέγχου των γραμμών συγκοινωνιών. Κατά πόσον θα πρέπει να επιδιωχθεί η απόκτηση του θαλασσίου ελέγχου ή θα πρέπει να υιοθετήσουμε ένα δόγμα (ναυτικής) στρατηγικής άμυνας; Προϋπόθε-ση της προσαρμογής των αρχών της θεωρίας του είναι ο προσδιορι-σμός του θεάτρου των ενδεχόμενων ναυτικών επιχειρήσεων, ο οποίος με τη σειρά του προϋποθέτει τον προσδιορισμό του είδους του μελλο-ντικού πολέμου το οποίο θα καθορίσει την έκταση και τη φύση του θεά-

4 B��i�mi� ��mst�o�g. D-All of the Above: Connecting 21st Century Naval Doctrine to Strategy. I��i�it� Jou��, Vo� 4, Issu� 4, Summ�� 2015, ��. 13-17.

xii

τρου των επιχειρήσεων, όπως επίσης και το είδος των ναυτικών επιχει-ρήσεων που θα διεξαχθούν. Η σχετικά πρόσφατη ανακάλυψη φυσικού αερίου νοτίως της Κρήτης και της Κύπρου, όπως και η ρευστότητα των συμμαχιών μεταξύ των χωρών της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογεί-ου, η οποία επηρεάζεται από τη γενικότερη και σχεδόν ενδημική ρευ-στότητα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, διευρύνει αναπόφευκτα το μελλοντικό θέατρο των ενδεχόμενων ναυτικών επιχειρήσεων και τον αριθμό των πιθανών εμπολέμων, περιπλέκοντας ακόμη περισσότερο τη σχεδίαση τής (ναυτικής) στρατηγικής. Σε κάθε περίπτωση, η απαιτούμενη (ναυτική) στρατηγική, έχοντας ως αφετηρία τη θεωρία του Κόρμπετ, πρέ-πει να λάβει υπόψη της τις ιδιαιτερότητες του χώρου και του χρόνου, έτσι ώστε να μπορέσει να εξυπηρετήσει την επίτευξη του πολιτικού σκο-πού του πολέμου, προς χάριν του οποίου σχεδιάζεται και υλοποιείται.

Ο Κόρμπετ εντυπωσιάζει με το λιτό, λακωνικό ύφος και τη δομη-μένη σκέψη του. Η χρήση μεγάλου αριθμού παραδειγμάτων, τα οποία αντλεί τόσο από τη ναυτική ιστορία της Μεγάλης Βρετανίας όσο και από την αντίστοιχη παγκόσμια, καθιστά εύκολη την κατανόηση της γενικής του θεωρίας και των επί μέρους αρχών και όρων της ναυτικής ισχύος. Αρκεί μια απλή ανάγνωση των περιεχομένων του έργου του για να λάβει ο αναγνώστης μια καλή ιδέα της θεωρίας του της ναυτικής ισχύος.

Η επιρροή του Κόρμπετ σε θέματα ναυτικής ισχύος και στρατηγικής δεν περιοριζόταν στον σχετικά στενό κύκλο του �o�� v�� W�� Co�-�o�� v�� W�� Co�- ��v�� W�� Co�-��v�� W�� Co�- W�� Co�-W�� Co�- Co�-Col-��g�, του οποίου υπήρξε επί πολλά έτη καθηγητής. Οι ιδέες του επηρέα-, του οποίου υπήρξε επί πολλά έτη καθηγητής. Οι ιδέες του επηρέα-σαν όλο το βρετανικό ναυτικό κατεστημένο, και μάλιστα σε μια σημαντι-κή περίοδο, προ και κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Ακόμα και σήμερα το Βασιλικό Ναυτικό του Ηνωμένου Βασιλείου αναγνωρίζει τον Κόρμπετ ως έναν από τους μεγάλους θεωρητικούς της ναυτικής ισχύος και στρατηγικής, του οποίου η θεώρησή του της ναυτικής ισχύος και στρατηγικής εξακολουθεί να επηρεάζει την τρέχουσα βρε-τανική ναυτική σκέψη και τη θαλάσσια στρατηγική του Ηνωμένου Βασι-λείου. Η θεωρία του άντεξε στον χρόνο και η επιρροή του συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Μαυρόπουλος Παναγιώτης

Αθήνα, 23 Ιουλ 2015

ΑΡΧΕΣΝΑΥΤΙΚΗΣΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΜΕΡΟΣΠΡΩΤΟΘΕΩΡΙΑ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΜΕΡΟΣΔΕΥΤΕΡΟΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥΝΑΥΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΜΕΡΟΣΤΡΙΤΟΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΟΥΝΑΥΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗΗθεωρητικήμελέτητουπολέμου:

Ηχρήσητουκαιοιπεριορισμοίτου

Εκ πρώτης όψεως τίποτα δεν φαίνεται πιο ανέφικτο, λιγότερο υπο-σχόμενο κάποιο χρήσιμο αποτέλεσμα, από την προσέγγιση της μελέ-της του πολέμου μέσω της θεωρίας. Φαίνεται πράγματι ότι υπάρχει κάτι ουσιαστικά ανταγωνιστικό μεταξύ της συνήθειας του μυαλού να επιζητεί θεωρητική καθοδήγηση και αυτής που συμβάλλει στην επιτυχή διεξαγω-γή του πολέμου. Η διεξαγωγή του πολέμου είναι τόσο πολύ θέμα προ-σωπικότητας, χαρακτήρα, κοινής λογικής, γρήγορης λήψης απόφασης με βάση σύνθετους και συνεχώς μεταβαλλόμενους παράγοντες, και αυτοί οι ίδιοι παράγοντες είναι τόσο ποικίλοι, τόσο άυλοι, τόσο εξαρτώμενοι από ασταθείς ηθικές και φυσικές συνθήκες, που φαίνεται αδύνατο να παραλ-ληλιστεί με κάτι όπως η αληθινή επιστημονική ανάλυση. Στην απλή σκέψη μιας θεωρίας ή «επιστήμης» του πολέμου, το μυαλό μας πηγαίνει σε γνω-στές περιπτώσεις αξιωματικών–εξαιρετικών «επιστημόνων» οι οποίοι απέ-τυχαν ως ηγέτες. Από την άλλη πλευρά, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι από τότε που οι μεγάλοι θεωρητικοί του πρώιμου 19ου αιώνα προσπά-θησαν να αναπτύξουν μια λογική θεωρία του πολέμου, η σχεδίαση και η διεξαγωγή του έχουν αποκτήσει μέθοδο, ακρίβεια και μια βεβαιότητα σύλληψης που στο παρελθόν ήταν άγνωστες. Ούτε κανείς θα αμφισβη-

2 Αρχές της Ναυτικής Στρατηγικής

τήσει την αξία που οι ικανότεροι και πιο επιτυχημένοι στρατιωτικοί ηγέτες έχουν αποδώσει στο έργο των κλασσικών θεωρητικών της στρατηγικής.

Η αλήθεια είναι ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης στη θεωρία προέρχε-ται από μια παρανόηση αυτού που η θεωρία υποστηρίζει ότι κάνει. Δεν ισχυρίζεται ότι παρέχει τη δυνατότητα διεξαγωγής στο πεδίο· δεν διεκ-δικεί τίποτα περισσότερο από τη βελτίωση της αποτελεσματικής δυνα-τότητας διεξαγωγής. Η πρακτική της αξία είναι ότι μπορεί να βοηθήσει έναν ικανό άνδρα να αποκτήσει μια ευρεία θεώρηση μέσω της οποίας θα μπορεί να είναι πιο σίγουρος ότι το σχέδιό του θα καλύψει όλα τα ενδεχόμενα, και με την οποία θα μπορεί, με μεγαλύτερη ταχύτητα και βεβαιότητα, να αντιληφθεί όλους τους παράγοντες μιας απρόβλεπτης κατάστασης. Ο ίδιος, ο μέγιστος των θεωρητικών1 θέτει το θέμα ευθέ-ως. Η θεωρητική μελέτη, λέει, «πρέπει να εκπαιδεύει τη σκέψη του μελ-λοντικού στρατιωτικού ηγέτη, ή μάλλον να τον καθοδηγεί στην αυτοεκ-παίδευσή του, αλλά δεν πρέπει να τον συνοδεύει στο πεδίο της μάχης».

Η πρακτική της χρησιμότητα, όμως, κατά καμία έννοια δεν περιορίζε-ται στην επίδρασή της στις ικανότητες ενός ηγέτη. Δεν αρκεί ένας ηγέτης να διαθέτει την ικανότητα να λαμβάνει σωστές αποφάσεις· οι υφιστάμε-νοί του πρέπει να αντιλαμβάνονται αμέσως την απόφασή του σε όλη της την έκταση και να είναι σε θέση να την υλοποιούν με σιγουριά. Για τον σκοπό αυτό κάθε εμπλεκόμενος πρέπει να έχει εκπαιδευτεί να σκέφτεται με τον ίδιο τρόπο· η διαταγή του διοικητή πρέπει να ενεργοποιεί σε κάθε εγκέφαλο τον ίδιο τρόπο σκέψης· οι λέξεις του θα πρέπει να έχουν την ίδια έννοια για όλους. Εάν υπήρχε μια θεωρία τακτικής το 1780, και εάν ο Πλοίαρχος Κάρκετ (C��k�tt) είχε εκπαιδευτεί σ’ αυτή τη θεωρία, δεν θα είχε ίσως παρερμηνεύσει το μήνυμα του Ρόντνεϋ (�o��). Όπως ήταν διατυπωμένο το σήμα, η πραγματική πρόθεση του συντάκτη του ήταν ασα-φής, και η αμέλεια του Ρόντνεϋ (�o��) να εξηγήσει το τακτικό τέχνα-σμα που υπονοείτο, στέρησε τη χώρα του από μια νίκη σε μια στιγμή που την είχε απόλυτη ανάγκη. Δεν υπήρχε καμία προηγούμενη σχετική θεω-ρητική εκπαίδευση που να καλύπτει μια τέτοια παράλειψη, και η εξαιρετική σύλληψη του Ρόντνεϋ ήταν ακατανόητη σε όλους εκτός από τον εαυτό του.

1 Ο συγγραφέας αναφέρεται στον Κλαούζεβιτς (ΣτΜ)

Εισαγωγή 3

Ούτε η θεωρία είναι αναγκαία μόνο για τη διανοητική επικοινωνία μεταξύ του διοικητή και των υφισταμένων του. Έχει ακόμη μεγαλύτερη αξία για την αποκατάσταση μιας ανάλογης επικοινωνίας μεταξύ αυτού και των προϊσταμένων του στο πολεμικό συμβούλιο. Πόσο συχνά έχει συμβεί αξιωματικοί να έχουν συναινέσει χωρίς καμία αντίρρηση στην ανάληψη απερίσκεπτων επιχειρήσεων, απλώς και μόνο εξαιτίας της έλλειψης πνευματικής θέλησης και εκφραστικής ικανότητας να πείσουν κάποιον ανυπόμονο υπουργό για την ακαταλληλότητα του σχεδίου του; Πόσο συχνά, επίσης, πολιτικοί και αξιωματικοί, ακόμη και στην πιο ήρεμη σύσκεψη, δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν επί ενός πολεμικού σχεδίου από ανικανότητα να αναλύσουν επιστημονικά την κατάσταση που αντι-μετώπιζαν και να κατανοήσουν τον γενικό χαρακτήρα του αγώνα στον οποίο επρόκειτο να εμπλακούν. Σπάνια πρέπει να αναμένεται η αληθινή φύση του πολέμου να γίνεται κατανοητή από τους συγχρόνους με τόση σαφήνεια όση αποκαλύπτεται αργότερα υπό το φως όλων των ιστορι-κών γεγονότων. Η ενδελεχής εξέταση ενός θέματος έχει ως αποτέλε-σμα την αδικαιολόγητη ανάδυση τυχαίων παραγόντων, οι οποίοι τείνουν να συσκοτίσουν τα πραγματικά περιστατικά. Ένα τέτοιο σφάλμα σπάνια μπορεί να αποκλεισθεί, αλλά με τη θεωρητική μελέτη μπορούμε να ελα-χιστοποιήσουμε τις πιθανότητες εμφάνισής του, ούτε μπορούμε να ελπί-ζουμε ότι με κάποιο άλλο μέσο θα προσεγγίσουμε τη σαφήνεια με την οποία οι επιγενόμενοι θα ερμηνεύσουν τα λάθη μας. Η θεωρία είναι θέμα εκπαίδευσης και διαλογισμού και καθόλου εφαρμογής, η οποία εξαρτάται από τον συνδυασμό αφηρημένων ανθρωπίνων ικανοτήτων.

Αυτό, λοιπόν, είναι το μόνο που όλοι οι μεγάλοι θεωρητικοί πάντο-τε αξίωναν από τη θεωρία, αλλά σε αυτήν την αξίωση ο μεγαλύτερος τουλάχιστον από αυτούς, μετά από χρόνια ενεργού υπηρεσίας σε επι-τελείο, προσέδωσε τη μέγιστη σημασία. «Σε πραγματικές επιχειρήσεις» έγραψε σε ένα από τα τελευταία του υπομνήματα, «οι άνδρες καθοδη-γούνται μόνο από την κρίση τους, η οποία θα είναι λιγότερο ή περισσό-τερο ορθή, ανάλογα με το επίπεδο της ιδιοφυίας που διαθέτουν. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο έδρασαν όλοι οι μεγάλοι στρατηγοί…. Έτσι θα είναι πάντοτε στην πράξη, και μέχρι στιγμής η κρίση αρκεί. Όταν όμως το θέμα δεν αφορά στην ανάληψη ενεργειών από τον ίδιο, αλλά στο να πείσει τα άλλα μέλη του Συμβουλίου, τότε τα πάντα εξαρτώνται από την καλή κατανόηση και την παρουσίαση των εσωτερικών σχέσεων


των πραγμάτων. Τόσο μικρή είναι η πρόοδος που έχει γίνει από αυτήν την άποψη, που οι περισσότερες διαβουλεύσεις είναι απλώς λεκτικές διαμάχες χωρίς στέρεο υπόβαθρο, και καταλήγουν είτε στο να εμμένει ο καθένας στις απόψεις του, είτε σε έναν συμβιβασμό για λόγους αμοι-βαίου σεβασμού – μια ενδιάμεση λύση χωρίς καμία πραγματική αξία».2

Η εμπειρία του συγγραφέα από τέτοιες διαβουλεύσεις ήταν πλού-σια και από πρώτο χέρι. Η καλή κατανόηση των ιδεών και των παραγό-ντων που εμπλέκονται σε ένα πολεμικό πρόβλημα και η σαφής παράθε-ση των μεταξύ τους σχέσεων είναι κατά την άποψή του το αντίδοτο για τη χαλαρή και άσκοπη συζήτηση· τέτοιου είδους αντιλήψεις και εκτιμή-σεις είναι αυτό ακριβώς που εννοούμε με τη θεωρία ή την επιστήμη του πολέμου. Είναι μια διαδικασία μέσω της οποίας συντονίζουμε τις ιδέες μας, ορίζουμε τη σημασία των λέξεων που χρησιμοποιούμε, κατανοούμε τη διαφορά μεταξύ ουσιαστικών και ασήμαντων παραγόντων, και ορι-στικοποιούμε και παραθέτουμε τα θεμελιώδη δεδομένα επί των οποίων συμφωνούν όλοι. Με τον τρόπο αυτόν προετοιμάζουμε τον μηχανισμό για τη διεξαγωγή της συζήτησης· διασφαλίζουμε τα μέσα για την παρου-σίαση των παραγόντων σε διαχειρίσιμη μορφή, και για τη συναγωγή από αυτούς με ακρίβεια και ταχύτητα ενός πρακτικού τρόπου ενεργείας. Χωρίς έναν τέτοιο μηχανισμό, ακόμη και δύο άτομα δεν μπορούν ούτε και να σκεφτούν με τον ίδιο τρόπο· ακόμη λιγότερο μπορούν να ελπί-ζουν ότι θα προσδιορίσουν το πραγματικό αντικείμενο της διαφοράς τους και θα το απομονώσουν με σκοπό την επίτευξη μιας ήρεμης λύσης.

Στη δική μας περίπτωση, η άποψη αυτή περί της αξίας της θεωρίας της στρατηγικής έχει μια ιδιαίτερη σημασία, πολύ ευρύτερη από αυτήν που της αποδίδουν οι υποστηρικτές της των χερσαίων επιχειρήσεων. Για μια παγκόσμια θαλάσσια αυτοκρατορία, η επιτυχής διεξαγωγή του πολέμου συχνά δεν εξαρτάται μόνο από τις αποφάσεις του Συμβουλί-ου στην πατρίδα, αλλά και από τα αποτελέσματα των διασκέψεων που συγκαλούνται σε όλα τα μέρη του κόσμου μεταξύ των διοικητών των

2 C��us�witz vo� C��, O� War, �. ix. Οι παραπομπές αναφέρονται στη μετάφραση του Συνταγματάρχου G��m της τρίτης γερμανικής έκδοσης, χωρίς το σχετικό κείμενο να ακολουθείται πάντοτε επακριβώς. [ΣτΜ. Αναφέρεται στην πρώτη μετάφραση του Περί Πολέμου από τα Γερμανικά στα Αγγλικά του 1873 από τον Συνταγματάρχη J�m�s Jo�� Graham]

Εισαγωγή 5

μοιρών και των τοπικών αρχών, πολιτικών και στρατιωτικών, και ακόμη και μεταξύ των διοικητών γειτονικών βάσεων. Σε περίοδο πολέμου ή προετοιμασίας για πόλεμο, ο οποίος αφορά στην αυτοκρατορία, οι σχε-τικές αποφάσεις πρέπει να βασίζονται πάντοτε σε μεγάλο βαθμό στις αμοιβαίες σχέσεις μεταξύ ναυτικών, στρατιωτικών και πολιτικών θεω-ρήσεων. Η ακολουθητέα γραμμή, αν και υπαγορεύεται από την πατρί-δα, πρέπει να χαράσσεται τοπικά, και να χαράσσεται με βάση παράγο-ντες οι οποίοι δεν ελέγχονται από κανέναν κλάδο. Μια σύσκεψη είναι πάντοτε απαραίτητη, και για να πετύχει πρέπει να υπάρχει κοινός τρόπος έκφρασης και κοινό επίπεδο σκέψης. Μόνο η θεωρητική μελέτη μπο-ρεί να βοηθήσει αυτήν την ουσιαστική προετοιμασία· και εδώ βρίσκεται η πρακτική της αξία για όλους αυτούς οι οποίοι φιλοδοξούν να αναλά-βουν θέσεις ευθύνης στην υπηρεσία της αυτοκρατορίας.

Τόσο σημαντική είναι πράγματι η αξία της θεωρητικής μελέτης της στρατηγικής από την άποψη αυτή, που είναι απαραίτητο να προσέχου-με να μην την υπερεκτιμήσουμε. Αντί να αξιώνουν από την υποτιθέμε-νη επιστήμη τους περισσότερες από τις δυνατότητες που έχουμε επιση-μάνει, οι κλασσικοί στρατηγιστές επαναλαμβάνουν μονίμως την προει-δοποίησή τους για τον κίνδυνο προσδοκίας από αυτήν, περισσότερων από αυτά που μπορεί να μας δώσει. Αποκηρύσσουν ακόμη και αυτόν τον όρο «επιστήμη». Προτιμούν τον παλαιότερο όρο «τέχνη». Δεν επιτρέ-πουν ούτε αρχές ούτε κανόνες. Τέτοιες αρχές, ισχυρίζονται, μπορούν μόνο να παραπλανήσουν στην πράξη, διότι η τριβή στην οποία υποβάλ-λονται μόνο από τους ανυπολόγιστους ανθρώπινους παράγοντες είναι τέτοια, που είναι ισχυρότερη από τις αρχές. Ένα παλαιό ρητό των δικη-γόρων λέει ότι τίποτα δεν είναι τόσο παραπλανητικό όσο ένα νομικό αξίωμα, όμως ένα στρατηγικό αξίωμα πρέπει αναμφίβολα να περιβάλ-λεται στην πράξη με λιγότερη εμπιστοσύνη.

Το ερώτημα που αναφύεται λοιπόν αφορά στο ποια είναι τα πρα-κτικά αποτελέσματα που μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα επιτευχθούν μέσω της θεωρίας. Εάν οι βάσεις πάνω στις οποίες πρέπει να στηρι-χθούμε είναι τόσο απροσδιόριστες, πώς είναι δυνατόν να εξαχθούν πρακτικά συμπεράσματα; Είναι αλήθεια ότι οι παράγοντες μεταβάλλο-νται συνεχώς και είναι δύσκολοι στον προσδιορισμό, αλλά αυτό ακρι-βώς υπογραμμίζει την ανάγκη να καταλήγουμε σε κατά το δυνατόν στα-


θερά συμπεράσματα. Όσο πιο ασαφές είναι το προς επίλυση πρόβλη-μα, τόσο πιο αποφασιστικοί πρέπει να είμαστε στην αναζήτηση της αφε-τηρίας για τη σχεδίαση ενός τρόπου ενεργείας, προσέχοντας πάντοτε τυχόν ατυχήματα που μπορεί να μας συμβούν, και παραμένοντες ανεπη-ρέαστοι από τις επιρροές τους. Αυτό ακριβώς μπορεί να κάνει η θεω-ρητική μελέτη της στρατηγικής. Τουλάχιστον μπορεί να ορίσει το κανο-νικό. Με την προσεκτική αντιπαραβολή παρελθόντων γεγονότων γίνε-ται σαφές ότι συγκεκριμένοι τρόποι διεξαγωγής έχουν την τάση φυσιο-λογικά να παράγουν συγκεκριμένα αποτελέσματα· ότι οι πόλεμοι έχουν την τάση να λαμβάνουν συγκεκριμένες μορφές, ο κάθε ένας με τον δικό του χαρακτήρα· ότι αυτές οι μορφές συσχετίζονται φυσιολογικά με τον σκοπό του πολέμου και με τη σημασία που αυτός έχει για τον έναν ή και τους δύο των εμπολέμων· ότι ένα σύστημα επιχειρήσεων το οποίο είναι κατάλληλο για μία μορφή πολέμου μπορεί να μην είναι κατάλλη-λο για κάποια άλλη. Μπορούμε να προχωρήσουμε ακόμη περισσότε-ρο. Ακολουθώντας μια ιστορική και συγκριτική μεθοδολογία μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι ούτε ο ανθρώπινος παράγοντας είναι εντελώς ακαθόριστος. Μπορούμε να βεβαιωθούμε ότι συγκεκριμένες συνθήκες έχουν ως αποτέλεσμα, για εμάς ή τους αντιπάλους μας, συγκεκριμέ-νες ψυχολογικές καταστάσεις στις οποίες μπορούμε να υπολογίζουμε.

Έχοντας προσδιορίσει το κανονικό, βρισκόμαστε αμέσως σε πλεο-νεκτικότερη θέση. Κάθε πρόταση μπορεί να συγκριθεί με αυτό, και μπο-ρούμε να συνεχίσουμε και να εξετάσουμε τη βαρύτητα των παραγόντων που μας οδηγούν να αποκλίνουμε από το κανονικό. Κάθε περίπτωση πρέ-πει να εξετάζεται με βάση τα χαρακτηριστικά της, αλλά χωρίς την ύπαρ-ξη ενός προτύπου με το οποίο θα δουλέψουμε, δεν μπορούμε να κατα-λήξουμε σε καμία αξιόπιστη κρίση· το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι υποθέσεις. Κάθε περίπτωση σίγουρα θα αποκλίνει από το πρότυπο, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, και είναι επίσης σίγουρο ότι οι μεγα-λύτερες πολεμικές επιτυχίες ήταν αυτές με τη μεγαλύτερη απόκλιση από αυτό. Αλλά στην πλειονότητά τους ήταν αποκλίσεις που έγιναν με ιδιαίτε-ρη προσοχή από ιδιοφυΐες οι οποίες μπορούσαν να συλλάβουν, στο πλαί-σιο της συγκεκριμένης περίπτωσης, μια εύλογη αιτία για την απόκλιση.

Ας εξετάσουμε ένα σχετικό παράδειγμα, το οποίο θα μας βοηθή-σει να ξεκαθαρίσουμε αμέσως το πεδίο της θεωρίας της στρατηγικής. Η

Εισαγωγή 7

ναυσιπλοΐα και οι τομείς της ναυτικής τέχνης που ανήκουν σ’ αυτήν αντι-μετωπίζουν φαινόμενα τόσο μεταβλητά και αναξιόπιστα όσο και εκείνα που σχετίζονται με τη διεξαγωγή του πολέμου. Όλα μαζί αποτελούν μια τέχνη η οποία εξαρτάται από την ατομική κρίση τόσο όσο και η στρατηγι-κή. Ο νόμος των θυελλών και των κυμάτων, των ανέμων και των ρευ-μάτων, και της μετεωρολογίας ως συνόλου υπόκειται σε αναρίθμητες και ανυπολόγιστες αποκλίσεις. Ποιος όμως θα μπορούσε να αρνηθεί σήμερα ότι από τη θεωρητική μελέτη τέτοιων παραγόντων η τέχνη του ναυτικού κέρδισε σε συνέπεια και δυνατότητες; Μια τέτοια μελέτη από μόνη της δεν μπορεί να κάνει κάποιον ναυτικό ή πλοηγό, αλλά χωρίς αυτήν κανένας ναυτικός ή πλοηγός δεν μπορεί σήμερα να ισχυρισθεί ότι διαθέτει τις σχετικές ικανότητες. Επειδή οι θύελλες δεν συμπεριφέ-ρονται πάντοτε με τον ίδιο τρόπο, επειδή τα ρεύματα είναι αλλοπρό-σαλλα, μπορεί ο πιο πρακτικός ναυτικός να ισχυριστεί ότι η μελέτη των φυσιολογικών συνθηκών τού είναι άχρηστη όσον αφορά στις πρακτικές καθημερινές του αποφάσεις;

Εάν, λοιπόν, η θεωρητική μελέτη της στρατηγικής προσεγγισθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο – εάν δηλαδή θεωρηθεί όχι ως υποκατάστατο της κρίσης και της εμπειρίας, αλλά ως καταλύτης και των δύο – δεν μπο-ρεί να βλάψει κανέναν. Η ατομική σκέψη και η κοινή λογική θα παρα-μείνουν κυρίαρχες και οδηγοί για να δείχνουν τη γενική κατεύθυνση όταν η πολυπλοκότητα των γεγονότων αρχίσει να μεγαλώνει. Η θεω-ρία θα μας προειδοποιήσει τη στιγμή που αρχίζουμε να ξεφεύγουμε από την πεπατημένη και θα μας επιτρέψει να αποφασίσουμε συνειδητά εάν η απόκλιση είναι απαραίτητη ή δικαιολογημένη. Προ πάντων, όταν συνέλ-θει το Συμβούλιο, θα βοηθήσει έτσι ώστε η συζήτηση να επικεντρωθεί στα ουσιαστικά, και τα δευτερεύοντα θέματα να περιοριστούν στο επί-πεδο που τους αρμόζει.

Πέρα όμως από όλα αυτά, η θεωρία του πολέμου περιλαμβάνει ένα ακόμη στοιχείο ιδιαίτερης αξίας για μια θαλάσσια αυτοκρατορία. Είμαστε εξοικειωμένοι, εν μέρει για λόγους ευκολίας και εν μέρει από έλλειψη επιστημονικού τρόπου σκέψης, να αναφερόμαστε σε ναυτική στρατηγική και σε στρατιωτική στρατηγική σαν να ήταν διακριτοί τομείς γνώσης που δεν έχουν κανένα κοινό σημείο. Η θεωρία του πολέμου αποκαλύπτει τη βαθειά τους σχέση. Αποκαλύπτει ότι ο συνδυασμός των δύο αποτελεί μια ευρύτερη στρατηγική η οποία θεωρεί τον στόλο και τον


στρατό ως ένα μέσο, η οποία συντονίζει τη δράση τους και τις κατευθύ-νει έτσι ώστε να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες και των δύο. Μας καθο-δηγεί να αναθέσουμε στην καθεμιά το κατάλληλο έργο στο πλαίσιο του σχεδίου του πολέμου· επιτρέπει σε κάθε κλάδο να κατανοήσει καλύτε-ρα τους περιορισμούς και τις δυνατότητες του έργου που του ανατίθεται, και πώς και πότε οι απαιτήσεις του πρέπει να παραχωρούν προτεραιό

Documents

Sir Julian Stafford Corbett Some Principles of Maritime ... · και ο στρατηγός είναι να προσδιορίσουν τη φύση του πολέμου. Η ανά-λυσή