SIVI-ELEKTROİT VE

ASİD- BAZ

DENGESİZLİKLERİ

Sıvı-elektrolit Dengesi

Sağlıklı ve normal vücut işlevleri, sıvı ve elektrolit dengesine dayanır.

Vücut hücrelerinin %80’ i sudur ve bu su miktarı yaşa, cinse, kiloya vs. göre değişir.

Sıvı ve elektrolit dengesi de fizyolojik homeostazise dayanır.

Homeostazis, değişen dış ortama rağmen iç dengenin değişmez tutulmasıdır.

Homeostazisi Bozan Durumlar

Sıvı-elektrolit dengesizliği

Asid-baz dengesizliği

Şok

Travma

Stres

Organizmanın yaralanması, travma

Tablo 1: Günlük Organizmaya Alınan- Atılan SıvıMiktarı

Organizmaya Alınan Sıvı

Organizmadan Atılan Sıvı

Endojen yol: 300 ml/gün

(Oksidasyon10 cal1 gr su)

Eksojen yol:

Yiyecekler: 1.000 ml/gün

İçecekler: 1200 ml/gün

İdrar: 1500 ml/gün

Feçes: 150 ml/gün

Solunum: 350 ml/gün

Deri:500 ml/gün

Toplam: 2500 ml/gün Toplam: 2500 ml/gün

Tablo 2: Vücut Sıvılarının Fonksiyonel Bölmeleri

Vücut Sıvı Bölmeleri Vücut ağırlığına Oranları

Total Vücut Suyu

İntraselüler Sıvı

Ekstraselüler Sıvı

İntertisyel Sıvı

İntravasküler Sıvı

Transselüler Sıvı

% 60 -80

% 40

% 20

% 15

% 5

% 1

SIVI-ELEKTROLİT DENGESİNİ DÜZENLEYEN HOMEOSTATİK

MEKANİZMALAR

Sıvı alımı, hipotalamusdaki susama merkezi tarafından kontrol edilir.

Endokrin sistem: ADH, Aldesteron, TH, PTH, Diüretik H

Gastrointestinal sistem (Absorbsiyon)

Renal Sistem (Reabsorbsiyon, sekresyon, ultrafiltrasyon)

Sinir Sistemi (Na, su alımı-atımı kontrolü)

Kardiyo-vasküler Sistem: ANP

9

SIVI YOĞUNLUKLARI

İzotonik; ozmolaritesi hücre içine eşit sıvılardır. Hücre içi

sıvıyla aynı maddeler içermeyebilir.Partikül yoğunluğu

eşittir (%5 Dekstroz ve %.09 NaCl)

Hipertonik; ozmolaritesi hücre içi sıvı ozmolaritesinden

sıvılardır. Ödem çözmek için kullanılırlar (% 20 Mannitol).

Hipotonik; ozmolaritesi hücre içi sıvı ozmolaritesinden ↓

sıvılardır (% 10 ve % 30 Dekstroz). Dekstrozun yüzdesi ,

hipotonik olma özelliği de artar

10

Hidrostatik basınç; kapiller içindeki plazma ve kan

hücrelerinin basıncıdır, sıvıyı damar dışına iter.

Kolloid osmatik basınç; alb, globülin ve fibrinojenin

basıncıdır.

Filtrasyon; yarı geçirgen bir zardan, sıvı ortamdan

diğer sıvı ortama doğru geçiş gösterir. Filtrasyon

basıncı, hidrostatik basınçla, ozmotik basınç

arasındaki farktır.

Lenfatik sistem; hücreler arası bölmedeki fazla

miktardaki sıvının ve kapillerden bu bölmeye kaçan

çok az miktardaki proteinin tekrar dolaşıma

katılmasını sağlar.

Damar ve hücreler arası sıvı bölmeleri arasında sıvı dağılımı

Plazmanın hücreler arası sıvı

bölümüne geçişine neden olan

etmenler

Hücreler arası sıvının, plazmaya geşinine

neden olan etmenler

Kapiller permeabilitenin

Yanıklar (erken dönem)

Alerjik reaksiyon

Kapiller permeabilitenin azalması (Normale

dönmesi)

Steroid verilmesi

Antihistaminik verilmesi

Kapiller kan basıncının

Böbrek yetmezliği

Aldesteronun

ADH

Karaciğer hastalığı

Fazla steroid alınması

Anestezi

Beyin harabiyeti

IV sıvıların fazla verilmesi

Kapiller kan basıncının ↓

Çok idrara çıkma

Diyare

Kusma

Yanık (geç dönem)

Kanama

Diyabetes insipitus

Kolloid ozmotik basıncın

Karaciğer hastalığı

Malnutrisyon

Albuminüri

Kolloid ozmotik basıncın

Dekstran sıvıların verilmesi

Sıvı Dengesini Değerlendirme

Anamnez alma: Sıvı dengesini bozacak herhangi bir hastalık varlığı, ilaç kullanımını sorgulama

Yaşam bulgularının takibi

Aldığı-çıkardığı takibi

Kilo takibi

CVP takibi

Boyun venlerini değerlendirme

Deri turgorunu ve ödemi değerlendirme

Şuur durumunu değerlendirme

Laboratuar tanı testleri

SIVI DENGESİZLİKLERİ -1

1. Ektrasellüler sıvı volümünün azalması

Dehidratasyon

Desikasyon

Akut su kayıpları

Kronik su kayıpları

SIVI DENGESİZLİKLERİ-2

2. Ektrasellüler sıvı volümünün artması

Ödem

Dolaşım yüklenmesi

EKSTRASELLÜLER SIVI VOLÜM EKSİKLİĞİ

Dehidratasyon: Ekstrasellüler sıvı kaybı

Desikasyon: Ekstrasellüler sıvının hipotonik kaybı

Akut su kayıpları: Ekstrasellüler sıvının izotonik ve hızlı kaybı

Kronik su kayıpları: Ekstrasellüler sıvının izotonik ve yavaş kaybı

Volüm Eksikliğinin Belirlenmesi

Yaşam bulgularının takibi

Aldığı-çıkardığı takibi

Kilo takibi

CVP takibi

Deri turgorunu değerlendirme

Şuur durumunu değerlendirme

Volüm Eksikliğinin Nedenleri

NG aspirasyon, fistül,cerrahi direnaj, kusma, diyare

Kanama, devamlı yüksek ateş, aşırı terleme

3.mesafeye kayıplar: Yanık, Peritonit, ileus

İdrar ile aşırı sıvı kaybı: Diüretik ted., ADH eksikliği

Renal, adrenal hastalıklar, beyin taravması, koma

Volüm Eksikliğinin Belirtileri

Güçsüzlük, apati, baş dönmesi, senkop İştahsızlık, bulantı, kusma, ateş, kilo kaybı Boyun venlerindeki dolgunluğun. deri

turgorunun Postüral hipotansiyon, taşikardi, filiform

nabız, şokOligüri ve ciddi vakalarda anüri, metabolik

asidoz Kandaki Htc ve protein konsantrasyonu BUN, kreatinine göre daha

Volüm Eksikliğinin Tedavisi

Desikasyon; IV %5 Dekstroz

Akut ve kronik su kayıpları; IV %09 NaCl

Kronik su kayıpları hafif ise; oral 2-3 lt sıvı içine 10 gr tuz koyularak 24 saat içinde verilmesi

2. EKSTRASELLÜLER SIVI VOLÜM

FAZLALIĞI

Ödem: Ekstrasellüler sıvının artarak interstisyel alanda toplanmasıdır.

Ekstrasellüler alanda hem su, hem de Na+ aynı oranlarda artmış / kanın onkotik basıncı düşmüş (hipoalbüminemi)

Dolaşım yüklenmesi: Total vücut sıvısının artmasıdır.

Ödem Nedenleri

Kapiller permeabilitenin artması: Allerjik reak., yanık

Hidrostatik basıncın artması: Konjestif kalp yetmezliği, venlerin tıkanması (alçı, bandaj vs)

Plazma proteinlerinin azalması: Nefrotik sendrom, yanık, malnütrisyon, kronik diyare, siroz

Lenfatik drenajın azalması: Lenf nodlarının kanseri, elefantiyazis (lenflerin tıkanması)

Volüm Fazlalığının nedenleri

Sağ kalp yetmezliği: Plevra effüzyonu, assit, özellikle sırtta ve alt ekstremitelerde ödem

Sol kalp yetmezliği: Akciğer stazı / ödemi

Kronik böbrek yetmezliği, kafa travmaları

İlaçlar: Nifedipin, glikokortikoitler vs.

Endokrin: Hiperaldesteronizm

Tablo 3: Ödemin Patogenezi

Arterial kapillerde Venöz kapillerde

Hidrostatik basınç

Arter kanın HP : 30 mmHg

İnterstisyel sıvı HP: 3 mmHg

Fark: 27 mmHg

(suyun damar dışına sızması)

Hidrostatik basınç

Venöz kanın HP : 10 mmHg

İnterstisyel sıvı HP:3 mmHg

Fark: 7 mmHg

(suyun damar dışına sızması)

Onkotik basınç

Arter kanın OP : 28 mmHg

İnterstisyel sıvı OP: 8 mmHg

Fark: 20 mmHg

(suyun damarda tutulması)

Onkotik basınç

Venöz kanın OP : 28 mmHg

İnterstisyel sıvı OP:8 mmHg

Fark:20 mmHg

(suyun damarda tutulması)

Hidrostatik basınç: 27 mmHg

Onkotik basınç: 20 mmHg

Sonuç: 7 mmHg

(HP, su damar dışına sızar)

Hidrostatik basınç: 7 mmHg

Onkotik basınç: 20 mmHg

Sonuç: 13 mmHg

(OP, su damara girer )

Ödemin Belirtileri

Kilo

Bulantı, kusma, iştahsızlık

TA normal/ , taşikardi, dispne

Baş ağrısı, konfüzyon

Ekstremitelerde şişlik (yumuşak ödem)

Göz kapaklarında şişlik

Hb, Htc normal/

BUN, kreatinin, s. elektrolitleri N

Ödemin Tedavisi ve Bakımı

Na+ ve sıvı alımını kısıtlama Diüretik tedavisiHipoalbüminemi varsa yeterli protein alımını

sağlama /tuzsuz humin albümin infüzyonu Ağır durumlarda IV hipertonik sol./

Hemodiyaliz uygulama Yaşam bulguları, kilo, aldığı-çıkardığı, şuur

takibi Ödemli bölgelerin basınçtan korunması

Dolaşım Yüklenmesinin Belirtileri

Kilo Boyun venlerinde dolgunluk Karında asit birikimi ve pulmoner ödem Ekstremitelerde şişlik (sert ödem) Dispne ve hırıltılı solunum TA, taşikardi, CVP İdrar Osmolarite değişmediği için serebral belirtiler

yok

Dolaşım Yüklenmesinin Tedavisi

Na+ ve sıvı kısıtlaması

Diüretik tedavisi

Ağır durumlarda Hemodiyaliz uygulaması

Yaşam bulguları, günlük kilo,aldığı-çıkardığı takibi

Gerekirse CVP kontrolü

Ödemli bölgelerin basınçtan korunması

ELEKTROLİT DENGESİZLİKLERİ

Elektrolitlerin Fonksiyonları

Vücut sıvılarının osmolaritesini sağlamak

Nöro-müsküler irritabiliteyi sağlamak

H+ iyon dengesini sağlamak

Vücut sıvıları arasında dengeli dağılımı sağlamak

Tablo 4: Ekstraselüler ve İntraselüler Elektrolit DeğerleriSerum ozmolaritesi= 282-300 mOsm/L (Serum ozmolaritesi= Na x 2 + Glukoz/18 + BUN/3)

Elektrolitler Extraselüler Sıvı İntraselüler Sıvı

Katyonlar

Na+

K+

Ca++

Mg++

Anyonlar

Cl-

HCO3-

PO4—

SO4—

Protein

İnorganik asit

142-145 mEq/lt

3.5-5 mEq/lt

5 mEq/lt

3 mEq/lt

103 mEq/lt

28 mEq/lt

4 mEq/lt

1 mEq/lt

-

-

10 mEq/lt

141 mEq/lt

1 mEq/lt

58 mEq/lt

4 mEq/lt

10 mEq/lt

75 mEq/lt

2 mEq/lt

18 mEq/lt

4 mEq/lt

HİPONATREMİ

Serum Na+:142 mEq/L

Hiponatremi Nedenleri

Na+ kaybı

GIS ile kaybı

Diüretik kullanımı

Adrenal ve renal yetmezlikler

Osmotik diürez

Fazla su alımı

Psikolojik polidipsi

Hipotonik (tüple besleme ile) suyun fazla verilmesi

Uygun olmayan ADH salınımı

Kafa taravması

Stroke

Akc hastalıkları (tm,abse, pnomoni, tbc)

Farmokolojik ajanlar: Nikotin, Morfin, Barbitürat

Hiponatremide Belirti-Bulgular

Anorexia Bulantı, Kusma Laterji, konfüzyon, koma Kas krampları, kas seyirmesi Papiller ödem Diyare, abdominal kramp Serum Na135 mEq/l Serum osmolaritesi 285 mOsm İdrar Na düzeyi hiponatremi çeşidine göre

değişir.

Hiponatremide Tedavi ve Bakım

Sıvı alımını kısıtlamak

Aldığı-çıkardığını, yaşam bulgularını izlemek.

Lab. bulgularını izlemek. Na 115 mEq/L%3 NaCl uyg.

İdrar dansitesini kontrol etmek

Na içeren besinlerin alımını teşvik etmek. Örn; 250 ml domates suyu 700 mg Na içerir.

Total parenteral besleme yapılan hastalarda çok fazla su vermekten kaçınma

HİPERNATREMİ

Serum Na+:145 mEq/L

Hipernatreminin Nedenleri

Su kaybı, susuzluğu algılayamama, yanıt verememe, önlem alamama

Hissedilemeyen su kaybının artması (Hiperventilasyon) Diyare Çok fazla miktarda tuz alımı Parenteral yolla aşırı miktarda Na içeren sıvı verilmesiHipertonik salin (%3-5 NaCl), %7.5 Sodyum Bikarbonat, İzotonik

salin vs. Aşırı terleme Diabetes insipidus Sıcak çarpması Deniz suyunda boğulma Terapötik abortus sırasında maternal dolaşıma kaza ile

hipertonik Salin girmesi

Hipernatremide Tedavi ve Bakım

Aldığı-çıkardığını, yaşam bulgularını izlemek.

Anormal su kaybı varsa sadece sıvı vermek

Volüm fazlalığı varsa diüretik tedavisi yap.

Serum Na düzeyini izlemek

Na 160 mEq/L ise %5 Dekstroz IV uyg.

Tüple besleme uygulanıyorsa serum Na ve BUN düzeyini normal sınırlarda tutmak için ilave su vermek.

HİPOKALEMİ: HİPOPOTASEMİ

Serum K+: 3.5 mEq/L

Hipokaleminin Nedenleri

Diyare Kusma veya NG aspirasyon K+ kaybı yapan diüretikler (furosamid vb) Steroid kullanımı Na içeren Penicilin kullanımı Hiperaldesteronizm Hiperalimantasyon Az miktarda alınması (anorexia nevroza, alkolizm vb) Osmotik diürez (Kontrolsüz DM, veya mannitol

verilmesi vb) Renal tübüler asidoz Asidoz tedavisinde fazla alkali, insülin+dekstroz

verilmesi

Hipokalemide Belirti-Bulgular

Yorgunluk İştahsızlık, bulantı, kusma Kas güçsüzlüğü Barsak hareketlerinin azalması (ileus) Kardiyak aritmiler Digital toksisitesine duyarlılığın artması (İlerlemiş durumda) Poliüri, noktüri, dilüe idrar Orta derecede hiperglisemi Postural hipotansiyonSerum K+= 3.5 mEq/l Parestezi veya kas yumuşaklığı EKG’de değişiklik:

Düzleşmiş T dalgasıST segmenti depresyonu

Hipokalemide Tedavi ve Bakım

Hipokalemiyi önlemek için; Risk altındaki hastalara K+ almasını önermek Laksatif ve diüretiklerin yanlış kullanımına bağlı ise

hastayı eğitmek K+ zengin gıda alımını sağlamak Reçete edilen oral K preparatlarını vermek K+ ‘un IV verilmesiyle ilgili önemli noktaları bilmek İdrar miktarını belirlemek, oligürik hastaya K+

vermemek K+’ u EKG kontrolü altında, NaCl solüsyon içinde IV

yavaş infüzyon olarak uygulamak.

HİPERKALEMİ: HİPERPOTASEMİ

Serum K+ : 5 mEq/L

Hiperkaleminin Nedenleri

Yalancı hiperkalemi:

Sıkı turnike

Örnek hemolizi

K+ atılımının azalması:

Oligürik renal yetmezlik

K+ tutucu diüretikler

Hipoaldesteronizm

K+ fazla alımı (Özellikle renal yetmezlik durumunda):

Oral K+ ilavesinin yanlış kullanımı

Eski kanın hızla verilmesi

Yüksek doz Potasyum Penicilin

Hücredışı K+ değişimi:

Asidoz

Doku travması

Malign hücre ölümü

GİS kanama, Hemoliz

Hiperkalemide Belirti-Bulgular

Kas güçsüzlüğü, paralizi Kardiyak aritmi, bradikardi ve kalp bloğu Solunum paralizisi Bulantı, aralıklı intestinal kolik EKG’de değişiklik:

Yüksek ve geniş T dalgasıP dalgasının kaybolmasıQRS aralığının genişlemesi

Hipotansiyon Serum K+: 8.0 mEq/l ise ventriküler fibrilasyon/

kardiyak arrest

Hiperkalemide Tedavi ve Bakım

Oligüriyi önlemek, K+ alımını kısıtlamak Renal yetmezliği olan bireylere K+ tutucu diüretik, K+

içeren tuz vermekten kaçınmak İlave K+ formları veya K+ tutucu diüretikler vermemek

(triamterene, amiloride vb) Hiperkaleminin yanlış laboratuvar sonuçlarından

kaçınmak Hiperkaleminin yaygın tedavi yöntemlerini ve güvenli

uygulamasını etkileyen faktörleri bilmek. Serum K+: 7.0 mEq/l ise; IV %10 kalsiyum glukonat 5-10 cc, NaHCO3 IV Hipertonik glukoz (25 gr) +insülin (5-10 U) Katyon değiştiren reçineler (Kayeksalat+sorbtol) KBY varsa diyaliz uyg.

HİPOKALSEMİ

Serum Ca++: 4.5mEq/L

Hipokalseminin Nedenleri

Cerrahi hipoparatiroidizm D vit eksikliği, yetersiz Ca alımıAkut pankreatit Aşırı miktarda sitratlı kan verilmesi Primer hipoparatiroidizmHiperfosfatemiHipoalbüminemi: Siroz, nefrotik sendrom Hipomagnezemi

Hipokalsemide Belirti-Bulgular

Parmaklarda uyuşukluk ve karıncalanma Kas krampları Hiperaktif derin tendon refleksleri (patella ve triseps

gibi) Mental değişiklikler (konfüzyon ve hafızada değişiklik,

sinirlilik) Konvülsiyonlar Larenks kaslarının spazmı Kardiyak değişiklikler: EKG’de QT aralığının uzaması Kanamaya eğilim Çift görme

48

Chovestek; kulağın ön kısmına fasial sinire vurularak

bakılır. Dudak, burun ve yanakta kasılma olursa (+).

Trousseau; hastanın koluna takılan tansiyon aletinin

manşeti şişirilir ve 1-5 dk beklenir. Parmaklar ve

elde kasılma gelişirse tetani vardır

Amaç: Plazma kalsiyumunu normal seviyeye çıkarmak

ve komplikasyonları önlemektir

Hipokalsemide Tedavi ve Bakım

Ca oral / IV verme:

Kalsiyum laktat, kalsiyum glukonat, kalsiyum klorür %5 dekstroz içinde verilmeli,

fosfat yada karbonat içeren sıvılarla verilmez.

Larenx spazmı oluşabileceği için havayolu açıklığını izleme

Konfüzyon varsa güvenlik önlemleri alma

Osteoporoz riski olan grupları diyetle Ca almaları için eğitme (menapozdaki kadınlar)

HİPERKALSEMİ

Ca++= 5mEq/L

Hiperkalseminin Nedenleri

Hiperparatiroidizm

Kemik tümörleri

İlerlemiş immobilizasyon

Yüksek dozlarda D vit

Ca içeren antiasitlerin ve Ca ilavesinin fazla kullanımı

Thiazid grubu diüretiklerin fazla kullanımı

Hiperkalsemide Belirti-Bulguları

Kas güçsüzlüğü Yorgunluk, halsizlik, letarji İştahsızlık, bulantı, kusma Konstipasyon Hafıza ve dikkat süresinin azalması ve konfüzyon Poliüri ve polidipsi Böbrek taşı Psikoza ilerleyen nörotik davranış Hiperkalsemi krizinde kardiyak arrest EKG’de QT aralığının kısalması Kronik hiperkalsemide filmde kemik değişimlerinin

görülmesi Kaşıntı ve oküler değişiklikler

Hiperkalsemide Tedavi ve Bakım

Ca ve D vit alımını kısıtlama IV serum fizyolojik ve diüretik uyg. Bireyin hidrasyonunu korumak için oral yolla yeterli

sıvı alımını teşvik etme Süt ürünleri ve diğer yüksek Ca’lu yiyeceklerin aşırı

tüketimine engel olma Digitalize hastalarda digital toksikasyonu belirtilerine

karşı dikkatli olma Uzun süren hiperkalsemi veya immobilizasyon

nedeniyle böbrek taşı oluşumunu önlemeye yardım etmek

Dilüe idrar sağlamak için sıvı alımını arttırmak

HİPOMAGNEZEMİ

Mg++=1.5mE/L

Hipomagnezemi Nedenleri

Kronik alkolizm İntestinal malabsorbsiyon DiyareNG aspirasyon Diyabetik ketoasidoz İlaçlar:Diüretik, Aminoglikozitler PankreatitHiperparatriodizm Diğer:Yanık, Sepsis

Hipomagnezemide Belirti-Bulgular

Nöromüsküler irritabilite Reflekslerin artması Tremor Pozitif Chvostek veTrousseau bulgusu Konvülsiyon Taşiaritmi Ciddi vakalarda EKG değişiklikleri; PR ve QT aralığının

uzaması, QRS kompleksinin genişlemesi, ST segmentinin depresyonu ve T dalgasının ters dönmesi

Mental değişiklikler Disoryantasyon Ruhsal değişiklikler, Halüsinasyonlar, konfüzyon.

Hipomagnezemide Tedavi ve Bakım

Parenteral/oral Mg uyg. MgSO4 IV/IM çok yavaş uyg. (12-24 saat, Kalsiyum glukonat hazır bulundurma)

Digital alan hastaları toksikasyon belirtileri açısından izlemek (Mg yetersizliği toksikasyonu hızlandırır)

Konfüzyon varsa güvenlik önlemleri almaMg kaybı olan ve ağızdan beslenebilen

hastaları Mg’dan zengin yiyecek alımına teşvik etme (yeşil sebzeler, fındık, baklagiller, muz, portakal ve greyfurt gibi meyveler)

HİPERMAGNEZEMİ

Mg++= 2.5mEq/L

Hipermagnezemi Nedenleri

Renal yetmezlik

Mg içeren ilaçların renal yetmezliği olan hastalarda kullanılması

Adrenal yetmezlik

Eklampsi tedavisinde aşırı Mg verilmesi

Dehidratasyon

Hipermagnezemi Belirti-Bulguları

Sıcak basması Hipotansiyon Bulantı, kusma Uyuşukluk, Hipoaktif reflexler ve kas güçsüzlüğü Solunum depresyonu Koma Kardiyak anomaliler: Sinüs bradikardi, PR, QRS ve QT

aralığının uzaması, kalp bloku ve diyastolde kardiyak arrest (Mg 15-20 mEq/l)

Yenidoğanda ağlama refleksinin olmaması ya da zayıf olması

Hipermagnezemide Tedavi ve Bakım

IV kalsiyum glukonat uyg

Renal yetmezliği olan hastalara Mg içeren ilaçlar vermemek (Mg sitrat içeren X-Ray verirken dikkat)

Renal yetmezlik varsa Diyaliz uyg.

İNTRAVENÖZ TEDAVİ

Kristalloidler:küçük Moleküllü Sıvılardır. Tüm

Ekstrasellüler Sıvı Bölümüne Dağılırlar. İntra Vasküler

Yarı Ömrü 20-30/Dk

Rl(ringer Laktat):biraz hipotoniktir. 1lt’sinde 100ml su Na

az. 130mEq/l

%0.9NaCl

%5Dekstroz Na kısıtlanan hastalarda

Kolloidler:Büyük moleküllü(protein veya glikoz

polimerleri) sıvılardır. Büyük bölümü Damar yatağı içinde

kalır.intravasküler volüm ve kalp debisinin

sağlanmasında etkilidir. %20’lik albümin

ASİD-BAZ DENGESİZLİKLERİ

ASİD: Suda çözüldüğünde ortama H+ iyonu veren maddeler

BAZ (ALKALİ): OH- (hidroksil) taşıyarak ortamdan H+ iyonu alan maddeler

Ph= H+ iyonunun negatif logaritması (pH:- log H+ )

ASİD 0 - 6 pH 7 - 14 ALKALİ

ASİD-BAZ DENGESİZLİKLERİ

ASİDOZ H+ pH

Nedeni:

H+ yoğunluğu veya alkali rezervleri

H+ sentezinin artması

GİS’ den aşırı baz kaybı

Akciğerlerden yeterince CO2 atılamaması

Sorun: MSS depresyonu

ALKALOZ H+ pH

Nedeni:

H+ yoğunluğu veya alkali rezervleri

Vücut dışına H+ kaybı

Böbrekler / GİS’ den K+ kaybı

Hiperventilasyon ile CO2 atılması

Sorun: MSS’ nin aşırı uyarılması

TAMPON SİSTEMLERİ- 1

1. Bikarbonat tampon sistemi: Ekstrasellüler sıvıH2CO3/ HCO3: 1/10

NaH2CO3 + HCl H2CO3 + NaClNaOH + H2CO3 NaHCO3 + H2O

2. Fosfat tampon sistemi: İntrasellüler sıvıNaH2PO4 + NaOH Na2HPO4 + H2ONa2HPO4 + HCl NaH2PO4 + NaCl

3. Protein tampon sistemi: Ekstrasellüler- İntrasellüler sıvı

Aminoasit: Serbest karboksil grup COO- + H+Serbest bazik grup NH3 + OH-

TAMPON SİSTEMLERİ-2

4. Hb tampon sistemi: Oksihemoglobin dokulara O2

bırakır CO2 veya H+ bağlanır (redükte Hb)

5. Solunum sistemi: Akciğerlerden CO2 ve uçucu H+ atılımı.

6. Renal sistem: Böbreklerde HCO3- reabsorbsiyonu ve sentezi, H+ ve NH3 sekresyonu, H+ yerine Na+ reabsorbsiyonu, HCO3- idrarla atılması

Metabolik Asidoz

Nedenleri:

Bikarbonat kaybı: Renal tübüler asidoz, diyare,

Organik asit üretiminin artması: Ketoasidoz, laktik asidoz, açlık, sepsis

Asit atılımının azalması: Böbrek yetmezliği

Organik asitlerin (ASA, sitrik asit) veya vucutta organik asite dönüşen maddelerin alınması: Metanol vs.

Metabolik Asidozda Belirti-Bulgular

Kussmaul solunum, hiperventilasyon

Bulantı-kusma

Hipotansiyon

Kardiyak ritim bozuklukları

Hiperpotasemi

Baş ağrısı, şuur bozukluğu koma ölüm

Metabolik Asidozda Tedavi ve Bakım

Primer nedenin tedavisi

IV HCO3 verme: Plazma HCO3:15 mEq/L ise %O.9NaCl /Laktatlı Ringer içinde HCO3/ sodyum laktat inf.

Elektrolit dengesizliğinin düzeltilmesi

Metabolik Alkaloz

Nedenleri

Baz alınması: Bikarbonat, sitrat, asetat, karbonat veya antiasit alımı, kan tx

GİS asit kaybı: Kusma, NG aspirasyon

İdrarla asit kaybı: Diüretik kul., hiperaldesteronizm Cushing S., volüm ve K+ kaybı

Kr. Hiperkapnede Hiperkapninin hızla düzeltilmesi

Metabolik Alkalozda Belirti-Bulgular

Huzursuzluk, oryantasyon bozukluğu

Kas seyirmeleri, tetani, konvülsiyon

Hipoventilasyon, apne periyotları (Cheyne stoks solunum), siyanoz

Kardiyak arrest

Metabolik Alkalozda Tedavi ve Bakım

Primer nedenin tedavisi

NaCl ve/veya KCl inf.

pH> 7.55 ise

HCl / Amonyum klorür / Ringer inf.

Volüm yüklenmesi ve böbrek yetmezliği varsa diyaliz

Respiratuar Asidoz

Nedenleri: Solunum merkezinin inhibisyonu: İlaçlar

(barbitüratlar, hipnotikler, trankilizanlar, narkotikler), O2 tedavisi, intrakranial basınç , kardiyak arrest, uyku apne sendromu

Göğüs duvarının ve solunum kaslarının hastalıkları: Myastenia gravis, Multiple skleroz, poliomiyelit, travma,

Havayolu obstrüksiyonu: Laringospazm, astma, mekanik obstrüksiyon

Alveolar gaz değişiminin bozulması: Ak. Akciğer ödemi, ARDS, pnömotoraks, hemtoraks, KOAH

Respiratuar Asidozda Belirti-Bulgular

Hiperventilasyon, dispne, vizing solunum, siyanoz

Taşikardi ve aritmiler

Oryantasyon bozukluğu koma ölüm

Respiratuar Asidozda Tedavi ve Bakım

Primer nedenin tedavisi

(antibiyotik t., postural drenaj)

NaHCO3 / Ringer laktat / Na laktat IV uyg.

O2 tedavisi ve elektrolit dengesizliğinin tedavisi

Respiratuar Alkaloz

Nedenleri:

Hiperventilasyon yaratan olaylar: Anksiyete, histeri, kafa travmaları, SVO, akciğer ödemi / pnömonisi, karbonmonoksit zehirlenmesi

Solunum merkezinin aşırı uyarılması: Yüksek ateş, ensafalit, serebral tm.

Metabolik olaylar: Hepatik yetmezlik, salisilat intoksikasyonu

Ağır egzersizler

Respiratuar Alkalozda Belirti-Bulgular

Huzursuzluk

Anksiyete

Tetani, konvülzyon

Respiratuar Alkalozda Tedavi ve Bakım

Primer nedenin tedavisi

Psikoterapi

Derin-yavaş solunum

Torba/ kesekağıdına solutma

SONUÇ: ASİD-BAZ DENGESİZLİKLERİ

pH H+ Bozukluk Konpansazyon

Metabolik asidoz HCO3 pCO2

Metabolik alkaloz HCO3 pCO2

Respiratuar asidoz pCO2 HCO3

Respiratuar alkaloz pCO2 HCO3

Arter ve Ven Kan Gazları

Arter Ven

Kan pH 7.35 – 7.45 7.32 – 7.38

pCO2 35 – 45 mmHg 42 - 50 mmHg

HCO3 22 - 26 mEq/L 23 - 37 mEq/L

PaO2 80 – 100 mmHg 40 mmHg

Örnek -1

pH: 7.55

pCO2: 42 mmHg N

HCO3: 35 mEq/L

Sonuç: Metabolik alkaloz

Örnek -2

pH: 7.30

pCO2: 70 mmHg

HCO3: 35 mEq/L

Sonuç: Respiratuar asidoz, kompanzasyon başlamış

ÖRNEK VAKA

50 yaşın da erkek, mide şikayetleri var,

şikayetler arttığında birkaç kez soda içiyor. 2 hafta

sonra aşırı gerginlik ve sinirlilik nedeniyle

hastaneye başvuruyor. Muayenede derin tendon

reflekslerinin hiperaktif olduğu, Solunumun

baskılandığı ve radyolojik olarak peptik ülser

saptanıyor.

Lab= Na+146 mEq/L,

HCO3- 36 mEq/L,

K+3.4 mEq/L,

pCO2 57mmHg, pH 7.65.