SIYER-İmam Hatip

7/21/2019 SIYER-mam Hatip

1/158

MAM-HATP LSELER

SYER

DERS KTABI

YAZARLAR

Ekrem ZBAY

Eyp KO

Ahmet YAPICI

Ahmet TRKAN

sa HEM

Mehmet BAYDA

DEVLET KTAPLARIBRNCBASKI................., 2010


2/158

MLL ETM BAKANLII ................................................................................. : 4836DERS KTAPLARI DZS...................................................................................... : 1427

10.06.Y.0002.3978

Her hakksakldr ve Mill Eitim Bakanlna aittir. Kitabn metin, soru ve ekilleriksmen de olsa hibir surette alnp yaynlanamaz.

Editr : Ramazan YILDIRIM

Dil Uzman :Erdal ALTUN

Grsel Tasarm : Erturul AKIR

Dilek ANDER

Emre ANDER

Rehberlik Uzman : Erdal USLUER

Program Gelitirme Uzman : Dr. Yaln BAY

Eitim Teknolojisi Uzman : Ahmet KOPMAZ

Veysel KUBAT

ISBN: 978-975-11-3370-0

Mill Eitim Bakanl, Talim Terbiye Kurulunun 01.12.2009 gn ve 218 saylkararileders kitabolarak kabul edilmi, Yaymlar Dairesi Bakanlnn 03.03.2010 gn ve 873

saylyazsile birinci defa 81.500 adet baslmtr.


3/158


4/158


5/158

..MUST F KEM L T TURK


6/158


7/158

VII

NDEKLER1. NTE: HZ. MUHAMMEDN DODUU ORTAM 1. Hz. Muhammedin Hayatnrenmenin nemi ...........................................................10 2. slam ncesi Arabistan Yarmadasna Genel Bak ......................................................11 3. slam ncesi Mekkede Sosyal Durum ...........................................................................14

3.1. Hz. brahimin Ailesiyle Mekke Blgesine Gelii ve Kbenin Yapm...................14 3.2. Kabile Hayatve Sosyal Snflar ...............................................................................16 3.3. Fil Olay .....................................................................................................................18 4. slam ncesi Mekkede Kltrel Durum ........................................................................20 4.1. Yazve Edebiyat ........................................................................................................21 4.2. BazAdetler ve Uygulamalar ....................................................................................22 5. slam ncesi Mekkede Ekonomik Durum .....................................................................23 6. slam ncesi Mekkede Din Durum ...............................................................................26

6.1. Putperestlik ................................................................................................................27 6.2. Haniflik ......................................................................................................................30 6.3. Kbe ve Hac ...............................................................................................................31

Okuma Metni: Kbeye OsmanlKatks .........................................................................35

2. NTE: PEYGAMBERLK NCESHZ. MUHAMMED 1. Hz. Muhammedin Soyu ve Ailesi ..................................................................................38 2. Hz. Muhammedin Doumu ve ocukluu ....................................................................39 3. Hz. Muhammedin Genlik Dnemi ...............................................................................41 3.1. Erdemliler Birliine (HilfulFudul) Katlmas .........................................................42 3.2. Ticaretle Uramasve Hz. Hatice ile Evlenmesi .....................................................44 4. Hz. Muhammedin Yetikinlik Dnemi ...........................................................................45 Okuma Metni: EOlarak Hz. Hatice ................................................................................45 4.1. Emin Kii Olarak Anlmas ....................................................................................47 4.2. Hira Gnleri ...............................................................................................................50

3. NTE: PEYGAMBER OLARAK HZ. MUHAMMED VE MEKKE DNEM 1. lk Vahiy...........................................................................................................................53 2. Vahyin Kesintiye Uramasve Yeniden Balamas .........................................................54 3. lk arve lk Mslmanlar ..........................................................................................55 4. arnn Yaygnlatrlmasve Sonular ........................................................................56 4.1. lk Tepkiler ................................................................................................................57 4.2. Habeistana Hicret ....................................................................................................60 4.3. Hz. Hamza ve Hz. merin Mslman Oluu ..........................................................64 4.4. Mslmanlara Ynelik Boykot ve Basklar...............................................................66 4.5. Hzn Yl .................................................................................................................67 5. Taife Yolculuk ................................................................................................................68 Okuma Metni: Addas ve Hz. Peygamber .........................................................................70

6. sr ve Mira Olay ..........................................................................................................71 7. Medinelilerle Grme ve Akabe Antlamalar...............................................................72 8. Medineye Hicret .............................................................................................................75 8.1. Mekkeden kve Hicret Yolculuu ......................................................................75 8.2. Kubada lk Mescidin Yaplmas ...............................................................................78 8.3. Hicret Yolunda lk Cuma Namazve lk Hutbe .........................................................79 8.4. Hicretin Sosyal ve Kltrel Sonular .......................................................................80


8/158

VIII

4. NTE: HZ. MUHAMMEDN ARISI: MEDNE DNEM 1.Medinede lk Etkinlikler .................................................................................................84 1.1. slam Kardeliinin Oluturulmas ............................................................................84 1.2. Mescid-i Nebinin Yaplmasve Blmleri ..............................................................85

1.3. Nfus Saym .............................................................................................................87 1.4. Medine Szlemesi ....................................................................................................88 2. badet Konusundaki Gelimeler ......................................................................................89 2.1. Ezan ...........................................................................................................................89 2.2. Kblenin Deimesi ...................................................................................................90 2.3. Oru Emri .................................................................................................................91 3. Mriklerle Mcadele ......................................................................................................91 3.1. lk Seriyye ve Gazveler .............................................................................................91 3.2. Bedir Sava ...............................................................................................................92 3.3. Uhut Sava ................................................................................................................95 3.4. Hendek Sava ...........................................................................................................99

3.5. Hudeybiye Antlamas

.............................................................................................102 4. slama arMektuplar ...............................................................................................104 5. Yahudilerle likiler ......................................................................................................105 6. Mekkenin Fethi ve Sonular ......................................................................................108 7. Hristiyanlarla likiler ....................................................................................................113 8. Hz. Muhammede Gelen Eliler ....................................................................................115 9. Veda Haccve Veda Hutbesi ..........................................................................................116 10. Hz. Muhammedin Vefat ............................................................................................118 Okuma Metni:Adiy Bin Hamitin Mslman Olmas.................................................120

5. NTE: HZ. MUHAMMEDN RNEK KL 1. Kurana Gre Hz. Muhammed .....................................................................................126

1.1. Hz. Muhammed Bir nsandr .......................................................................................1261.2. Hz. Muhammed mmi Bir Peygamberdir ....................................................................128

1.3. Hz. Muhammed lemlere Rahmet ve Evrensel Bir Elidir ...................................129 1.4. Hz. Muhammed Mminlere rnektir ......................................................................132 1.5. Hz. Muhammed Allahn KorumasAltndadr .......................................................134 2. Aile Reisi Olarak Hz. Muhammed ................................................................................135 2.1. Aile Bireylerine (Ehl-i Beyt) KarTutumu ............................................................135 2.2. ocuklarna ve Torunlarna KarSevgisi ...............................................................136 3. Gzel Ahlak rnei Olarak Hz. Muhammed ................................................................137 3.1. Drstl, Gvenilirlii ve Cmertlii .................................................................137 3.2. Merhameti ve Alak Gnlll ...........................................................................140

3.3. Adaletli Davranmas ................................................................................................141 3.4. Hogrl Oluu ......................................................................................................143 3.5. SabrlOluu ve Kararll......................................................................................144 4. Bir Eitimci Olarak Hz. Muhammed ............................................................................145 4.1. Hz. Muhammedin Konumasndaki slubu ..........................................................147

4.2. Kolaylatrmayve Mjdelemeyi tlemesi .........................................................149 4.3. Soru Sorarak retmesi ...........................................................................................150 4.4. rnekler Vererek retmesi ....................................................................................150 4.5. Tartarak kna Etmesi .............................................................................................151

SZLK .................................................................................................................................154

KAYNAKA ..........................................................................................................................157


9/158

NTEMZE HAZIRLANALIM

1.Hz. Muhammedin ocukluu ve genlii hakknda bilgi

toplaynz.

2. Bir toplumun sosyal, kltrel, ekonomik ve din yaps

denildiinde neler kastedilir? Aratrnz.

3. Kuran-Kerimden Fil suresinin mealini okuyunuz.

4. Cahiliye kavramyla ilgili bilgi toplaynz.

HZ. MUHAMMEDNDODUU ORTAM

1.NTE

SYER

9


10/158

10

1. NTE: HZ. MUHAMMEDN DODUU ORTAM

1. Hz. Muhammedin Hayatnrenmenin nemi

Hz. Muhammed insanlar iyiye, doruya, gzele ynlendirmive onlarhakka arm, iman ede-

rek yararliler yapanlarAllahn mkfatlandracanmjdelemitir. O, insanlarAllahn buyruklarnauyma ve ktlklerden saknma konusunda uyarmtr. Peygamberimiz insanlarbilmedikleri konularda

aydnlatmtr. Getirdii ilkeler sayesinde insanlarinkr ve cehaletin karanlndan karp slamn ay-

dnlyla tantrmtr. Bu nedenle onun hayatnrenmek nemlidir.

slam inan esaslarndan biri olan peygamberlere iman, onlarn hayatlarnrenmeyi gerektirir. Bilgi,

imann nemli bir boyutunu oluturur ve inan bilgi ile glenir. Bu yzden Hz. Muhammede inanan her

Mslmann onun hayatnbilmesi gerekir.

Hz. Muhammedin hayatnanlatan kitaplara genel olarak siyerdenir. Siyer, sire kelimesinin ouluolup szlkte yol ve hayat tarzanlamlarna gelir. Terim olarak ise Hz. Peygamber (s.a.v.)1in doumundan

vefat

na kadar hayat

n

konu alan ilme denir.Siyerin konusu; Hz. Peygamberin doumu, ocukluu, genlii, evlilii, aile hayat, eli olarak g-

revlendirilii, slamteblii, hicreti, insanlar arasilikileri, katldsavalar ve vefatna kadar olan tm

faaliyetleridir.

Siyer ilminin amac, Hz. Muhammedin peygamberlik dnemindeki faaliyetlerini temel kaynaklardan

doru tespit etmek, tantmak ve iyi anlalmasnsalamaktr.

Siyer ilminin temel kaynaklarna gelince birinci

derecede kaynak Kuran-Kerimdir. kinci derece-

de ise Hz. Peygamberin hadisleri ve sonradan yaz-

lan siyer kitaplar

d

r.Hz. Peygamberin hayatnKuran- Kerimden

bamsz dnmek mmkn deildir. nk

Kuran ona nazil oldu. Kuranen iyi anlayp uy-

gulayan da o idi. Ayrca Kuranda Hz. Peygam-

ber dnemindeki muharebeler, anlamalar, Yahudi,

Hristiyan, mnafk ve bedevilerle ilikiler, hicret

gibi konularla ilgili bilgiler yer alr. Bununla beraber

Kuran, Hz. Muhammedin beeri yn ve ahlaki kiiliine ska dikkatimizi eker.2

Hadis kitaplarnda Hz. Peygamberin hayatve kiilii ile ilgili bilgiler yer alr. Bu sebeple hadis

kitaplarda siyer iin nemli bir bavuru kaynadr. Dier taraftan Hz. Peygamberin hayatyla ilgili 8.asrn balarndan itibaren toplanan bilgi ve yazlan kitaplar da nemli kaynaklardandr. rnein, bn

shakn es-Sire adleseri, bu manada yazlan ilk kaynaktr.3

1 Sallallah aleyhi vesellem (Allahn salat ve selamonun zerine olsun.)

2 Kalem suresi, 4; Tevbe suresi, 128; l-i mrn suresi, 159. ayetler.3 Hseyin G. Yurdaydn, slam Tarihi Dersleri, s. 1.

NOT EDELM

bn shak: es-Sire

(l. H 151/M 768)Vakidi: Kitabl-Meazi(l. H 208/M 823)

bn Hiam: es-Siretn-Nebeviyye(l. H 219/M 834)bn Sad: Kitabt-Tabakat(l. H 230/M 845)lk yazlan siyer-meazi kitaplardr.

KONUALIM

Arap Yarmadasngsteren bir haritadan Hz. Muhammedin doduu, o-

cukluu ile genliinin getii blge ve ehirleri bulunuz. Sonra o blgenin sos-

yal ve din zellikleri zerinde konuunuz.


11/158

11

SYER

rnek kabul edilen Hz. Peygamberin hayat-

n bilmek ve onu tanmak inananlara g verir.

Ayrca Kuran-Kerim onda inananlar iin gzel

rneklerin olduunu yle belirtir:

Allahn Resul, sizin iin, Allaha veahiret gnne kavumayumanlar ve Allahzikredenler iin gzel bir rnektir.4O, tann-madan ondaki gzel rnekler de tannamaz. Onun

ahlaknn kayna Kuran- Kerimdir. Nitekim

Hz. Aie, Hz. Muhammedin ahlak hakknda

soru soran birine Onun ahlak Kurandr.5cevabnvermitir.

Btn yaratlmlar arasnda en deerli olan, insandr. nsanlar arasndan seilmiolan Allahn Elisi

ise inananlar iin ayrbir neme sahiptir. Hz. Muhammedi doru anlamak ve doru rnek almak slam

da doru anlamak demektir. Hz. Muhammed, Kurana gre yaadiin onun hayatnn renilmesi,

Kurann da anlalmasna yardmcolur.

2. slam ncesi Arap Yar madasna Genel Bak

Arap Yarmadas, Asya, Avrupa ve

Afrikann kesitii nemli bir noktada

bulunur. Yarmadann batsnda Kzlde-niz, gneyinde Hint Okyanusu ve Aden

Krfezi, dousunda Umman ile Basra

Krfezi vardr. Asya Ktasyla birleen

kuzey kesiminde ise Filistin ve Suriye

snr olarak kabul edilir.

slam ncesi Arap Yarmadasndaki

toplumda bedevi ve hadari denen

iki eit hayat tarz vard. Hadariler

ky, kasaba ve ehirlerde yaarken

bedeviler l ve vahalarda konar g-er olarak adrlarda yaarlard. Arap

Yarmadasnda yaam, kabile esasna

gre devam ediyordu.

4 Ahzb suresi, 21. ayet.

5 Mslim, Msfirn, 139.

NOT EDELM

lde, adrla konup gerek yaayan kimselere bedevidenir.

emsettin Sami, Kamus-Trki, C 1, s.103.

YORUMLAYALIM

(Resulm!) De ki: EerAllah seviyorsanz bana

uyunuz ki Allah da sizi sev-

sin ve gnahlar nzbala-

sn. Allah son derece balayc ve

esirgeyicidir.

l-imrn suresi, 31. ayet.

Yukar daki ayeti yandaki metinle

ilikilendirerek yorumlaynz.

Arap Yarmadas.

.Hireliler

.Necran


12/158

12


Arap Yarmadasnn bir i (merkez) bir de d(ky) blgeleri vard. blgeler ok az yaalan

ve aralarnda baz vadilerin bulunduu sra dalardan oluuyordu. Dolaysyla bu blgelerde nfus

azd. Kurak olan i blgelerde yaayan insanlar, su kaynaklarolan yerlerde hayvanlarnotlatrlard.

Sular ekilip otlar kuruduu zaman, baka yerlere gerlerdi. Onlar

n geim kayna

, hayvanc

l

kt

.Yaadklarl artlartarm, sanat ve ticaret gibi uralara imkn vermemitir.

Kyblgeler i blgelerden olduka farkldr. Bu blgeler yamurlu ve tarma elverilidir. Dola-

ysyla kynn bu zellikleri yerleik hayata gemeyi kolaylatrmtr. Arap Yarmadasndaki lke,

ehir ve kyler bu kyblgelerinde kurulmutur.

Arap Yarmadasnda ok eski dnemlerde

yaayan ve sonradan soylaryok olan Ad, Semut

ve Medyen gibi kavimler vard. Bunlarn dnda

Kahtani ve Adnaniler de yarmadada yaamaktay-

d. Kahtanilerin ana vatan, Yemendi. Adnanilerise Araplarla karmve Araplam bir topluluk-

tu. Bunlara Hicaz Araplarda denir.

Hicaz, zaman zaman yabanclarn ilgisini ekse

de hibir dnemde yabanc istilasna uramam-

tr. Bunda blgenin dalk, yollarnn dar ve blgeye asker sevkinin g oluu etkili olmutur. Hicaz

halk nesiller boyu hr yaam, soy ve diline yabancunsurlar karmadan safiyetini korumutur.6

6 brahim Saram, lk Dnem slam Tarihi, s. 10; Muhammed Hamidullah, slam Peygamberi, C 1. s.25.

KARILATIRALIM

Bedevi Hadari

Geimleri hayvanclktr. Geimleri ticarettir.

Bedevi ve hadari arasndaki farkyaam tarzasndan karlatr nz.

NOT EDELM

Hicaz szlkte ayrmak, kapamak, tkamak, nn kesmek vb. anlamlara gelir.Corafi olarak Hicaz, amdan Necrana kadar uzanan dalaryer yer kesen vadiler-

den meydana gelir. Blge batsnda yer alan Tihame ile dousundaki Neciti birbirin-

den ayrdiin Hicaz adnalmtr. Fakat Hicaz denilince Tihameyi de iine alan

geniblge kastedilir. Hicaz, Hz. Muhammedin doup yaadve vefat ettii blge

olmasnedeniyle slam tarihi asndan nemli bir yerdir. En nemli ehirleri Mekke, Medine ve

Taiftir. Hicazn ana merkezi Mekkedir.

brahim Saram, Hz. Muhammedin Hayatve Evrensel Mesaj, s. 19.

NOT EDELM

Arap Yarmadasnda ku-

zeydousunda Hireliler, ku-

zeybatsnda Gassaniler, gney

Yemende de Sebeliler ve Him-

yeriler krallklar kurmulardr.


13/158

13

SYER

Yemenden balayp Akabe Krfezine ula-

an ticaret yolu, Mekke ve Medine zerinden

geerek Akdeniz sahiline ulamaktayd

. Ayr

-ca Mekke evresinde yln belli zamanlarnda

panayrlar kuruluyordu. nsanlar bu vesileyle

buraya gelip ticaret yapyor ve Kbeyi ziyaret

ediyorlard. Kbenin din bir merkez olmas,

Hicazn Yemen-Suriye ticaret yolu zerinde

bulunmas, belli zamanlarda Mekkede panayrlarn kurulmas, burann nemini daha da artryor-

du.

Yarmadann nemli yerleim blgelerinden biri olan Yemen, arazilerinin dzenli yamur almas

ve ticaret kavaolmasnedeniyle verimli bir blgeydi. Bu sebeple Yemene yeil toprak (el-arzul-

hadra) denilirdi. Yemenliler ok eskiden beri Hindistan ve Gney Afrika sahilleri ile Orta Dou ara-

snda ticari faaliyetlerde bulunurlard. Ancak daha sonra Hicaz Araplarticarette Yemenlileri geride

brakt.7

slam ncesi Arap Yarmadasnda eitli dinlere rastlanyordu. rnein; Medine, Hayber, Fedek

ve Yemende az da olsa Yahudi vard. Onlar, M 6. yzylda Babil KralBuhtunnasrn Kuds

igal edip Yahudileri Babile gtrd srada, bir ksmnn kaarak yarmadann bazehirlerine

(Medine, Hayber, Yemen ve Fedek) yerleen Yahudilerdir. Arap Yarmadasnn kuzey blgesinde

yaayan Gassani ve Hireliler arasnda Hristiyanlk yaylmt. Gney Arabistanda da bu dinin men-

suplaryoun olarak Necranda bulunuyordu. Hristiyanlk, Hicaz blgesinde de biliniyordu; ancak

nemli bir etki oluturmamt.

Arap Yarmadasnda oturan ran asllMecusiler (atee tapanlar) de vard. Bunlar zellikle bu-

gnk Bahreyn, Umman ve Yemen blgelerinde bulunuyordu. Araplar arasnda Gnee tapanlara

da rastlanyordu. Onlar arasnda Ay, Gneve Zhre Yldzkutsal saylrd. Gnee tapanlar g-

nein douu, zevali ve batsrasnda gnde vakit dua ederlerdi. slamiyetten nce yarmadada

putperestlik ok yaylmt. Her ailenin bir putu vard. eitli nesnelerden yaptklarputlara bilin-

sizce tapyorlard. slam ncesi Arap Yarmadasna Cahiliye Dnemi det ve uygulamalardamga-

snvurmutu.

Dnyann dier yerlerinde olduu gibi Arap Yarmadasnda da insanlar hr, esir ve klelerdenoluuyordu. Genelde kadnlar bir eya muamelesi gryor ve haklarna riayet edilmiyordu. Kadnn

hukuku yoktu. Avrupada da durum ok farkldeildi. Kadn hibir hak iddia edemez, erkek onu

istedii zaman alr, istedii zaman board. O, evde hizmeti olarak tutulurdu. Zerdtlerin devrinde

bir erkek en yakn akrabasyla bile evlenebilirdi. Kadn, bir esir gibi alglanrd. Hindistanda kadn

zavallbir varlk olarak kabul edilir, merasim ve ayinlerden uzak tutulurdu. Kadnn dini, efendisine

hizmet etmekten ibaretti. En iyi kadn, kocasnn naazerinde kendini yakan kadnd. Yunanl-

lar, kadnlarn halk arasnda dolamasna hobakmazd. Ailede sadece babann sz geerdi. Eski

Fransada da durum aynyd. Eski Romada da baba, ocuklarzerinde istedii tasarrufa sahipti.

7 brahim Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, s. 27-28.

YK OLUTURALIM

( Hicaz, Mekke, Medine,Taif, ticaret, l, bedevi vehadari)

Snfta gruba ayr lp yukar daki

kelimeleri iine alan bir yk oluturunuz.


14/158

14


Bizansta kadn, erkein malsaylrdve zerinde istedii gibi tasarruf hakkvard. Kadnn hayat

ve lm einin elindeydi. Kadn nce babasnn, evlendikten sonra kocasnn, kocas lnce de

olunun esiri olurdu.8

Siyasi adan da Avrupa, Afrika ve Asya ktalarbirbirinden farkszd. rnein, spanya ve gney

Fransada saltanat yznden siyasi krizler vard. Yine Fransada Vizigotlarla Franklar arasndaki

kavgalar srp gidiyordu. Anglosaksonlar ngiltere adasnistila etmilerdi. Hint, Tibet ve in sa-

valarla birbirlerine girmiti. ran, Bizansla srekli mcadele hlindeydi. Afrikada ise Romalve

Yunanllar Msrsmrme yarna girmilerdi.9slam ncesi btn ktalar din, sosyal ve siyasi

ynlerden birbirinden ok farkldeildi.

3. slam ncesi Mekkede Sosyal Durum

Bir toplumun sosyal durumu denildii zaman aile hayat, nfusu, eitimi, ekonomisi, ksaca top-

lumun yaama biimi akla gelir. slamdan nce Arap Yarmadasnda sosyal durumu kabileler aras

g dengesi, kan ba, gelenekler, kabile meclis bakanlarve ehir erafbelirliyordu.

Mekkenin ilk sakinleri Amalika kabilesi olarak bilinir.10Daha sonra buraya Gney Arabistandan

Crhm kabilesi gelip yerlemitir. Hz. brahim, ei Hacer ve olu smail de, Mekkeye Filistin bl-

gesinden gelmilerdir. Daha sonra Hz. brahim, olu smaille birlikte Kbeyi eski temelleri zerine

ina etmilerdir. Crhmller Mekkeyi ve Kbeyi bir sre idare ettikten sonra Yemenden gelen

Huzaa kabilesi Bekir kabilesi ile birleerek Crhmlleri Mekkeden karmlardr. Huzaallarn

Mekke idaresi iki as

rdan fazla srmtr.

11

Hz. Muhammedin beinci gbekten dedesi olan Kusay12, Huzaa kabilesi reisi lnce ynetimi ele

geirmitir. Bylece ynetim Hz. Muhammedin mensup olduu Kureykabilesine gemitir.

3.1. Hz. br ahimin Ailesiyle Mekke Blgesine Gelii ve Kbenin Yap m

Mekke, Arap Yarmadasndaki ehirler iinde ayrbir neme sahiptir. Kuran-Kerim bu ehir-

den mml-Kura (ehirlerin anas) diye bahseder. Nitekim Enm suresinin 92. ayetinde Bu

(Kur an), mml-Kur a (Mekke) ve evresindekileri uyarman iin sana indird iimiz ve ken-

dinden ncekileri dorulaycmbarek bir kitaptr...buyrulur.

Her eit ziraata elverisiz olan Mekke yamacve istilaclara karkorunaklbir yerdi. Dar geit-

lerden geilerek ulalabilen, yksek dalarla evrili bir vadi zerinde kurulmuolduundan mda-

faaskolay bir ehirdi.13Eskiden beri Mekke, Suriyeden Yemene veya Yemenden Suriyeye giden

kervanlarn buluup ayrldklaryer olarak kullanlrd.14

8 Ali Himmet Berki-Osman Keskiolu, Hz. Muhammed ve Hayat, s. 9-10.9 Ali Himmet Berki-Osman Keskiolu, Hz. Muhammed ve Hayat, s. 5-6.10 brahim Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, s. 28.11 brahim Saram, lk Dnem slam Tarihi, s. 11; brahim Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, s. 28.12 brahim Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, s. 29.13 Muhammed Hamidullah, slam Peygamberi, C 1, s. 18. ve 24.

14 Muhammed Hseyin Heykel, Hz. Muhammedin HayatC 1, s. 142.


15/158

15

SYER

Hz. smailin Mekkeye gelii yle olmutur: Hz. brahim, atee atlma15olayndan sonra Irak

taraflarndan Filistin blgesine gelir. Burada eleri Sara ile Hacer arasnda kan anlamazlk zerine16

olu smail ve Haceri Mekkeye gtrerek Kbenin bulunduu mahalde uygun bir yere yerletirir.

Kendilerine bir miktar yiyecek ve su brakr. Sonra kendisi yoluna devam eder.Hacer, Ey brahim, bizi burada brakp da nereye gidiyorsun? diye sorar. brahim Hacerin so-

rusuna cevap vermeden yoluna devam edince,

Hacer, Bunu sana Allah memretti? diye ardndan tekrar seslenir.

brahim, Evet. diye cevap verir.

Bunun zerine Hacer, yleyse bizi kaybetmeyeceksin. diye karlk verir.

brahim, Hacerle smailden uzaklatktan sonra, Ey Rabbimiz! Soyumdan bazsnseninkutsal evinin (Kbenin) yannda orak bir vadiye yerletirdim. Rabbimiz! Namazdosdoru

k

lmalar

iin (byle yapt

m). Sen de insanlardan bir k

sm

n

n gnller ini onlara meylettir,onlar r nlerinden r zklandr, umulur ki krederler.17 diye dua eder. Bir sre sonra Hacerlesmailin yiyecek ve suyu tkenir. Bunun zerine Hacer biraz ilerideki Safa Tepesine kar. Etrafa

baknr; fakat kimseyi gremez. Oradan inerek Merve Tepesine yrr, yine etrafa bakar. Buradan

da kimseyi gremez. Hacer, Safa ile Merve tepeleri arasnda hzlca yedi sefer gider, gelir. Dnd-

nde smailin yanndan bir suyun aktngrr. Hacer, suyun akp gitmemesi iin etrafna set ya-

par.18Sonra anne-oul buraya yerleir ve buradan geen Arap kafilelerinden yiyecek temin ederlerdi.

Bu arada bu su (zemzem) bazArap kabilelerinde onun yaknna yerleme arzusu uyandrdve ilk

gelen Crhm kabilesi oldu.19Zamanla Crhmller Mekkenin ilk sakinleri kabul edilen Amalika

kabilesini oradan kararak Mekkeye kendileri yerleti.20

15 Sfft suresi, 97. ayet.16 Muhammed Hseyin Heykel, Hz. Muhammedin Hayat, C 1, s. 142.17 brahim suresi, 37. ayet.18 Kamil Miras, Sahih-i Buhari, MuhtasarTecrid-i Sarih Tercemesi ve erhi, C 6, s. 14-18.19Muhammed Hseyin Heykel, Hz. Muhammedin Hayat, C 1, s. 142-143.20 Heyet, Doutan Gnmze Byk slam Tarihi, C 1, s. 131.

Arap Yarmadasnda yer yer ller vardr.Arap Yarmadasnda yer yer ller vardr.


16/158

16


Hz. smail, Mekkede Crhm kabilesi iindeyetiti. Aslen Arap olmayan Hz. smail onlardanArapa rendi. Sonra onlardan bir kzla evlendi

ve ocuklarCrhmllerle karp kaynat. Za-manla onun neslinden, el-Arabl-Mstaribeyani AraplamAraplar denilen kuzey Araplartreyecek21ve Hz. smailin olu Adnandan do-layonlara Adnaniler denilecektir.22

Hz. brahim, olu smaili ve eini arada bir zi-yaret ediyordu. Yine bir ziyareti srasnda Hz. bra-him, olu smaile, Ey smail, Cenab-Hak banaburada bir mabet (beyt) ina etmemi emretti. derve Kbeyi eski temelleri zerine birlikte ina ederler. Bu, Kuran-Kerimde yle anlatlr: brahim ve

smail, Kbenin temelini ykseltirken Rablerine yle dua ettiler: Ey Rabbimiz! bunu bizden kabulet. Sensin her eyi bilen, her eyi duyan. Rabbimiz, bizi sana teslim olanlardan kl. Soyumuzdan dasana teslim olacak bir topluluk kar. Bize ibadet yollar ngster. Tvbemizi kabul et. phesiz yalnzsensin, tevbeleri kabul eden ve rahmet datan. Rabbimiz onlara ilerinden senin ayetlerini okuya-cak, onlara kitap ve hikmeti retecek, onlar temizleyecek bir peygamber gnder23Kbenin in-astamamlandktan sonra Hz. brahim, Allahn, nsanlar ar asnda haccilan et24emri gerei insan-larhacca davet etmive bu arya uyanlar Kbeyi ziyaret etmeye balamlardr. Hz. brahim zamanndahac ibadeti farz klnmve Mekke, emin bir belde olmutur. Hz. smail de vefatna kadar Kbenin hizmetinistlenmisonra bu grevi Hz. smailin ocuklaryrtmtr.

3.2. Kabile Hayatve Sosyal Snflar

Kabile, aynsoydan gelen birbirlerine kan ve nesep yoluyla akraba olan ahslarn oluturduu topluluk-tur.25slam ncesi Arabistan Yarmadasnda insanlar, kabileler hlinde yayordu. Kabileler, uzak akrabalarda iine alan asabiyet zerine kurulmutu. Hz. Peygamber asabiyeti bir kimsenin haksz olmasna ramenkavmine yardmcolmas26eklinde tanmlam ve asabiyet davasnn slamn ruhuna aykrolduunusylemitir.27Araplarda soya ok nem verildii iin herkes, baba tarafndan akrabalarnveya kabilesini ez-bere sayabilirdi. Kabile erkek soyundan gelen akraba bana dayanrd. Araplarda bu tarz kabilecilik anlayhkim olduu iin aralarnda kavga eksik olmazd.

slam ncesi Araplarda gebe ve yerleik olarak iki tr kabile hayatvard. Mekke, Medine ve Taifteoturan kabileler ksmen yerleik hayata gemilerdi. Medine ve Taif gibi tarma elverili yerlerde oturanlar,

geimlerini genellikle tarmla, Mekke gibi tarma elverili olmayan merkezlerde oturanlar ise geimleriniticaretle temin ediyorlard. Yerleik hayata geenler, geimlerini genelde tarm, ticaret ve el sanatlaryla sa-larlard. Gebeler l ve vahalarda yaarlard. Geimlerini ise hayvanclk, avclk ve baskn gibi yollarlasalarlard. Gebe olsun yerleik olsun sosyal yapnn temelini kabile oluturuyordu. Yerleik ve gebelerdnda yargebe hayat yaayan bir kesim daha vard. Onlar, ticaret kervanlarnn uradkonaklamayerlerinin bulunduu vaha ve vadilerde yaayan kabilelerdi.28

21 brahim Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, s. 28.22 Heyet, Doutan Gnmze Byk slam Tarihi, C 1, s. 107-108; brahim Saram, lk Dnem slam Tarihi, s. 22.23 Bakara suresi, 127-129. ayetler.24 Hac suresi, 27. ayet.25 brahim Saram, lk Dnem slam Tarihi, s. 24.26Ebu Davut, Edeb, 112.

27 Mslim, mare, 57.28 brahim Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, s. 35.

Hatrla ki brahim yle

demiti: Rabbim! bu ehri(Mekkeyi) emniyetli kl,beni ve oullar m putlaratapmaktan uzak tut.

brahim suresi, 35. ayet.

Yukar daki ayetten hareketle Hz.br ahimin Mekkeyle ilgili beklentiler iniyorumlaynz.

YORUMLAYALIM


17/158

17

SYER

Bir kabile bireyi, ister hakl ister haksz olsun her halkrda kabilesini savunurdu. Bu birlik

ruhu, kabilenin btn fertlerini birbirine balard. O dnemde kan davalarok yaygnd. Kabile-

sinden biri ldrlen kii, kabile sorumluluu duygusuyla hareket ederek lenin intikamnalncaya

kadar kabilesi ile birlikte hareket ederdi. Araplar; zilkade, zilhicce, muharrem ve recep aylarnha-ram kabul ettikleri iin savamazlard. Eer bu aylarda savayaplrsa bunun kt bir ey olduunu

ifade etmek iin ona ficar derlerdi. Bir kabilenin fertleri hr, kle ve mevaliden oluurdu. Hr

olanlar da eraf ve avam olmak zere ikiye ayrlrd. Zengin, kumandan, air, hatip ve khinler dier

insanlardan daha stn (eraf) saylrd. Dierleri ise avam kabul edilirdi.

Kadn ve erkek kleler panayrlarda alnp satlrd. Sahibi lnce akrabalarna miras olarak

kalrd. Bu insanlar muhtelif ilerde altrlrd. Kleliin ana kaynasavalard. Savata esir al-

nanlar kleletirilirdi. Bu esirler bir mal gibi pazara kartlrd. Bununla beraber kleler birbiri ile

evlenebilirdi. Bunlardan doan ocuklar da kle kabul edilirdi. Bir kle, kendi deerinin karln

kazanp sahibine deyerek hrriyetine kavuabilirdi. Hrriyetine kavuturulan klelere mevalidenirdi. Bu insanlar kleler ile hrler arasnda bir snf olutururdu. Bunlar kabilenin bir yesi say-

lr ve alnp satlmazd. Fakat evlenme ve miras gibi konularda hrler gibi muamele grmezlerdi.29

Kabileler arasnda deiik ekillerde akrabalk kurulabiliyordu. Kabileler darya tamamen ka-

paldeildi. rnein, bir kimse kendi kabilesini terk eder veya kabilesinden kovulur da baka bir

kabileye snrsa o kabileye ye olarak kabul edilirdi. Byle kimselere anlamal (hilf) denirdi.

Resm koruma altna alnan (car), savaveya basknlarda ele geirilen, yahut satn alnan kleler

azat edilirse vela bakurulur, azat edilen kle azat eden kabilenin mevlasolurdu. te bu yollarla

akrabalk kurulabildi. Bunlar da hr olan kabilenin bir yesi gibi muamele grrd.

29 brahim Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, s. 39-40.

Sosyal Snflar

Hrler

Eraf Avam

Mevali

( Azat edilen kleler )

Kleler

(Kadn- erkek)

YORUMLAYALIMAsabiyet, Cahiliye Dneminde bir kabilenin ya da kabileden birinin

baka bir kabile tarafndan, hangi sebeple olursa olsun, saldrya uramasnengelleyen veya herhangi bir saldrnn meydana gelmesi halinde bunundouracamaddi ve manevi zararn telafi edilmesinde en etkili faktrd.

Heyet, Din Kavramlar Szl, s. 32.

Yukar daki ifadeyi toplumun dzeni asndan yorumlaynz.


18/158

18


Kabile; kendisine seyyit, eyh, melik veya emir denilen bir kiiyi bakan seerdi. Bakan seile-

cek kiide cmertlik ve kahramanlk gibi bazzellikler aranrd. Kabile bakanlbabadan oula

gemezdi. Ancak ocuklardan biri gereken niteliklerini tayorsa bakan olabilirdi. Kabile bakan-nn grevi, kabile arasnda hakemlik yapmakt. Problemler kabilenin rfne gre zlrd. Bunun

yannda kabile bakanna danmanlk yapan bir de meclis olurdu.30

Yerleik hayata geenlerde gebelerdeki meclis yerine mele, denilen bir kurum gelitiril-

miti. Mele, her kabilenin nde gelenlerinden bir iki kiinin seilmesiyle oluturulan bir meclisti.

Bu kurumun ekirdeini Kusay oluturmutu. Toplantyeri olan Darn-Nedvede toplanrlar ve

ehrin tamamn ilgilendiren ileri grrlerdi. Mekke Dneminde bu meclisin yeleri Hz. Pey-

gamberin bamuhalifleriydi.31

3.3. Fil Olay

Yemende M 1400-650 yllararasnda Mainliler hkm srer. Main Krallndan sonra M

750-115 yllar arasnda Sebe Krall kurulur. Bu krallk Himyeriler tarafndan yklr. Kahtani

Araplarndan olan Himyeriler, M 115 - MS 525 tarihleri arasnda yaarlar.

Himyeriler, Kral Zunuvas zamannda Mu-

sevilii benimserler. Bu arada Yemenin ku-

zeyinde bulunan Necran blgesinde de Hristi-

yanlk yaylmaya balar. Hristiyanlk Necrana

Habeistandan gelmiti. Zunuvas, Habe

nfuzunun lkesine uzanmasndan ve yerli-

lerle Habeli Hristiyanlarn siyasal btnle-

mesinden endie duyar. Bu sebeple Zunuvas,

Necrandaki Hristiyanlarya Musevi olup kur-

tulmalarya da lm kabul etmeleri gibi iki

seenek arasnda brakr. Necranllar Musevi

olmay kabul etmezler. Bunun zerine Zunu-

vas tarafndan hepsi hain ilan edilir ve ii ate

dolu ukurlara (uhdud) atlarak diri diri yak-

lr. Zunuvasn katliamndan kurtulan bir a-hs, Habehkmdarna giderek Hristiyanlara

yaplan bu zulm haber verir. Habehkmdar, Eryat adlkiinin komutasnda iinde Ebrehenin

de bulunduu bir orduyu Zunuvas zerine gnderir. Yaplan savata Zunuvasn ordusu yenilir ve

kendisi de denizde boularak lr. Bylece Himyeri Devleti de ortadan kalkar. Habehkmdarnn

gnderdii Eryat, Yemeni Habeistana balbir eyalet hline getirir.

Zamanla Eryatn yardmcsEbrehe ile Eryat arasnda bir anlamazlk kar. Halkn desteini

de arkasna alan Ebrehe, Eryatldrerek Yemen ynetimini ele geirir. Ebrehe, Habehkmda-

30 brahim Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, s. 36.

31 brahim Saram, lk Dnem slam Tarihi, s. 25.

Kahrolas o hendek

sahipleri ki bol yaktl bir

atein (ateli bir hende-in ) sahibidirler. Onlar o

atehendeinin zerine oturmulardve

inananlara yaptklar n seyrediyorlard.

Mminler srf Allaha inanyor diye

alyorlard.

Brc suresi, 4-8. ayetler.

Ayet meallerini yandaki metinle iliki-

lendirerek yorumlaynz.

YORUMLAYALIM


19/158

19

SYER

rna itaatini arz eden bir mektup yazar. Mektupta imdiye kadar ei benzeri grlmemibir mabet

yaptracanve btn Araplarhacca gittikleri mabetlerini (Kbe) terk ettirip kendi yapt rdma-

bede evireceini belirtir. Habehkmdaryeni bir i savaa meydan vermemek iin Ebreheninitaatini ve Yemen valiliini onaylar. Valilii onaylandktan sonra Ebrehe, Sana ehrinde Kulleys ad

verilen bir mabet yaptrr. Bu arada Yemenliler, bu mabede igc ve ekonomik katksalarken

byk skntekerler. Mabet tamamlandktan sonra Ebrehe, btn halkn buray ziyaret etme-

sini ister. Onun bu hareketi Araplarn tepkisine yol aar. Bunun zerine Kinane kabilesinden bir

ahs Sanaya giderek kiliseye girip iine pisler. Olayduyan Ebrehe, mabedi kirletenin bir Arap

olduunu renince Kbeyi ykmak amacyla nnde filler bulunan ve Habelilerden oluan bir

orduyla Mekke zerine yrr. Mekke yaknlarna kadar sokularak Kureykabilesinin mallarn

yamalarlar. Bu arada Hz. Muhammedin dedesi Abdlmuttalipin de iki yz civarnda devesini

gtrrler.32

Mekke yaknlarnda bir yerde konaklayan

Ebrehe, Mekkenin reisi olan Abdlmuttalipe

haber gndererek onu yanna arr. Abdl-

muttalip gelince Ebrehe, Ben sizinle savama-

ya deil, Kbeyi ykmaya geldim. Eer bana

saldrrsanz sizinle savarm. Saldrmazsanz

benim sizin kannza ihtiyacm yok. der. Ab-

dlmuttalip, Bizim size saldracak gcmz

yok. Senden isteim, aldn develerimi geri

vermendir. der. Ebrehe, Seni grdmdeheybetinden korkmutum. Ama konuunca k-

msedim. Sen Kbeyi brakp da develerinin

derdine mi dtn? der. Bunun zerine Ab-

dlmuttalip, Develer benim, ben develerimi istiyorum. Kbenin de sahibi vardr. Onu, o korur.

der ve Ebrehenin huzurundan ayrlr. Doruca Kbeye giderek Allaha dua eder.

Kbeyi tahrip etmekten vazgemesi iin yaplan btn teklifleri reddeden Ebrehe, ordusuna

hcum emri verir. Ancak ordunun nnde bulunan byk filler yerinden bile kmldayamaz. Fille-

rin ynleri Yemene evrilince filler yrrler, Mekkeye evrilince hareket etmeyip sabit dururlar.

Ak

n ak

n gelen ve balar

na k

zg

n talar yad

ran ebabil kular

taraf

ndan ordunun byk bir k

s-mimha edilir. Cannzor kurtaran Ebrehe, yaralolarak Yemene dner ve ksa bir sre sonra orada

lr.33Fil OlayKuran-Kerimde yle anlatlr:Ey Muhammed, (Kbeyi ykmaya gelen) fil

sahipler ine Rabbinin ne yaptngrmedin mi? Rabb in onlar n tuzaklar nboa karmad

m? Rabbin onlar n zerine kzgn ta lar atan ebabil kular ngnderdi. Nihayet onlar

yenilmiekin yapr agibi yapt.34

32 Philip K. Hitti, slam Tarihi, C 1, s. 97-98; brahim Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, s. 2533 Heyet, Doutan Gnmze Byk slam Tarihi, C 1, s.137-138; . Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, s. 26.

34 Fil suresi, 1-5. ayetler.

Rabbim! Onlara kar

senden bakasndan yardm

istemiyorum. Rabbim! Bu

kutsal mabedi onlardan sen koru, Kbenin

dmansenin de dmanndr.

Heyet, Doutan Gnmze Bykslam Tarihi,

C 1, s. 139.

Abdlmuttalipin yukar

daki duas

n

o gnk Araplar n Kabeye bakasn-

dan yorumlaynz.

YORUMLAYALIM


20/158

20


Ebrehenin ordusunun nnde filler olduu iin buna Fil Olaydenilmitir. Araplar iin bu hadi-

se byk neme sahip olduundan o yl, tarih balangcolarak kabul etmilerdir. Peygamberimiz

de o yl dnyaya gelmitir.

4. slam ncesi Mekkede Kltrel Durum

Bir toplumun tarih sre iinde kazandmaddi ve manevi deerler toplamna kltr denir. Yaz

ve edebiyat, kltrn en nemli unsurlarndandr. Kltrn gelecek nesillere aktarlmasnda, gelime-

sinde ve zenginlemesinde yaznn nemi byktr. Duygu ve dnceleri biimlendirme sanatolan

edebiyat iin de yaznn nemi kmsenemez.

slam ncesi Arap Yarmadasnda yaayan insanlarn kendilerine mahsus din yaantlar, rf-det-

leri, sanat anlaylarve bir hayat tarzlarvard. Yazok yaygn deildi. Fakat edebiyat, zellikle iir

ve hitabet ok gelimiti. Bunun yannda tarih, astroloji, khinlik ve byclk gibi alanlarda gz ard

edilemeyecek seviyede szl bir kltr birikimleri vard.

Fil Olayngsteren temsil resim.


21/158

21

SYER

4.1. Yazve Edebiyat

slam ncesi Araplar, gney Arabistanda geli-

en msnet adverilen bir yazykullanyorlard.Bugn kullanlan yazy, kuzey komularNebat-

llardan slam dininin ortaya kmasndan ksa bir

sre nce aldlar. O yazeitli safhalardan gee-

rek gnmze kadar gelmitir. nceleri noktasz

ve harekesiz olan Arap yazs, slamiyetten sonra

Ebul-Esved ed-Deli (l. 688) tarafndan hare-

kelenmi, Halil bin Ahmet (l. 791) tarafndan da

noktalanmve bugnk hlini almtr.35

slamn doduu srada Hicazda yaz bili-

niyordu; ancak yaygn deildi. Mekkede ok azkii okuma yazma biliyordu. slamdan nce Araplar arasnda anlama metinleri kle mkellefiyeti

senetleri, mektuplar, mezar kitabeleri ve muallakt (Kbenin duvarna aslan iir) metinleri, Arapa

yazlp mhrlenen metinlerdi. Bu metinler deri, hurma dal, anak mlek krnts, deve kemii,

yumuak dz ta, tahta levha ve papirs gibi nesneler zerine yazlyordu. Btn bunlara ramen o

dnemde Arap kltr, hafzalarda muhafaza edilerek nesilden nesile aktarlyordu. Dolaysyla szl

rivayetler yazlbelgelerden daha ok n planda idi.36

slam ncesi Arap edebiyatnda nesir (dz yaz) den ziyade iire nem verilirdi. Ancak nesep (soy

bilgisi) ve eyyaml-Arap (kabileler arasnda geen savalar) la ilgili az da olsa nesirler de vard.

Ayrca Araplar arasnda, ksa hikye, ataszleri ve gemie ait destansrivayetler yaygnd. Bunlarn

ierisinde iir ve hitabet ok gelimiti.

iir, Araplarn deer verdii byk bir sanat dalyd. airler, insanlar arasnda stn tutulurdu.

nk airin, kabilesini iirle savunmas, bir savann klla savunmasndan daha stn kabul edi-

lirdi. nsanlar airlerin evresine toplanp okuduu iirleri dinlerlerdi. Ukaz, Micenne ve Zl-Mecaz

gibi nl panayrlar vard. Araplar alveriiin buralara gelirler, airler de yeni iirlerini sunmak iin

bu panayrlar bir frsat olarak deerlendirir-

lerdi. Bir airi kabilesi yalnz brakmazd. iir

okurken onu gayrete getirirler ve onunla gurur

duyarlard. Yaplan yarmalarda birinci sei-

len iir, deve derisine yaz

larak Kbenin du-varna aslrd. iir yarmalarnn yaplden

nl panayr Ukaz Panayr idi. Bir kabileden

bir air ktzaman dier kabilelerden heyet-

ler bu kabileyi kutlamaya gelirlerdi.37Genelde

vg, yergi, cmertlik, mersiye, kahramanlk,

Allah, ahiret inancve kadn iire konu olarak se-

ilirdi. Dolaysyla Arap iiri slam ncesi hayatn

hemen hemen her alanna k tutard.

35 smail Cerraholu, Tefsir Usul, s. 91-92.

36 brahim Sar

am, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj

, s. 44.37 Heyet, Doutan Gnmze Byk slam Tarihi, C 1, s. 164.

Cahiliye Dnemi Kbe duvarzerine aslan temsiliir metni.

Noktasz ve harekesiz Arap yazs.


22/158

22


Sz syleme sanatolan hitabet, Araplarn byk nem verdii kltr deerlerinden biridir. ocuk-

larngen yatan itibaren buna altrrlard. nk toplum iinde hatip olan kimse ya airden hemen

sonra veya ayn

dzeyde kabul grrd. Hitabetin konusu iirde olduu gibi genelde kahramanl

k,cmertlik, dn, nian, taziye, kabile hayat, kabileler arasndaki ikili ilikiler, vg ve yergi idi. Bun-

larla birlikte savalarda intikam, bara arve eitli toplantlarda yaplan konumalar da hitabette

nemli bir yere sahipti.38

slam ncesi Araplar, soy ktklerine dair bilgilere ayrca nem veriyorlard. O dnemde tarihle ilgili

bilgiler iki alanda gelime gstermitir. Biri soy ecereleri, dieri ise eyyaml-Arap denilen, kabileler

arasnda geen savalaranlatan szl bilgilerdir. Gerek soy bilgileri gerekse savalarla ilgili rivayetler

kulaktan kulaa aktarlarak korunmutur. Bu da Araplarda ayrca bir tarih bilinci oluturmutur.

slam ncesi Araplarda, yaz fazla yaygn olmadndan yazya dayalkltr yerine, sze dayal

kltr ileri seviyede gelimitir.

4.2. Bazdet ve Uygulamalar

slam ncesi Araplarn inan, det ve uygulamalarna cahiliye detleri denir. Cahiliye, belli bir d-

neme iaret eder, hi bilgisi olmayan anlamna

gelmez. Bu kavram, Araplarn slamdan nce-

ki inan, tutum ve davranlarnslam sonras

dnemden ayrmak iin kullanlmtr. Hayata

karbilgisiz insandan ziyade irk, kfr ve is-

yan gibi gnah olan inan, sz, fiil ve davran

sahiplerine de cahil denilmitir. slama uyma-yan her trl inan, sz, fiil ve davranbu kavram ierisinde deerlendirilmitir.39

Dier toplumlarda olduu gibi o dnemdeki Araplarda da kibir, asabiyet, iki, kumar, kan dkme,

hrszlk yapma, yetim malyeme, kz ocuklarntopraa gmme, putperestlik, zulm ve hakszlk var-

d. Khinlik ve byclk gibi uygulamalar da yaygnd. Khinlere byk saygduyulurdu. Hastalk ve

skntlzamanlarda onlardan are beklenirdi. Anlamazlklarn zm iin khinlere bavurduklarda

olurdu. Ryalarnonlara yorumlatrlar, ileride balarna neler geleceini onlardan sorarlard. Khinler

okuyup fleyerek, sihir yaparak, tapnaklara kurban adayarak hastalartedavi ettiklerini iddia ederlerdi.

Bunlar slamn irkin sayddet ve uygulamalard. Ayrca Araplar tedavide ot tohumlarve erbetler

(zellikle bal erbeti) kullanrlard. Kan alma ve aryan organkzgn demirle dalama da tedavide

nemli bir yntemdi. Byclerin gizemli gc olduuna inanrlard. Skntya den bazkimseler

zm iin falclarn bilgisine bavururdu. Her kabilenin en az bir putu, her putun da kutsandgn

vard. Bu gnlerde pazar ve panayrlar kurulurdu. Her kabilenin kendi geleneklerine gre bayram tren-

leri olurdu. Din bayramlar iir, mzik, iki ve kadnlarn yer aldelencelerle kutlanrd.

slam ncesi Araplarn det ve uygulamalararasnda yapacaklarilerle ilgili fal oku ekme, snrsz

iki tketme, kimi kabilelerde kz ocuklarndan utanma ve kadnlara gereken deeri vermeme gibi

slamn reddettii eylemler de yer alyordu.

Evlenme, farklekillerde gerekletirilirdi. Evlilikte nikhn din bir mahiyeti yoktu. Boanma


39 Heyet, Din Kavramlar Szl, s. 79.

TARTIALIM

Cahiliye kavramsizce ne anlamifade etmektedir?Bilgi ve inan asndan tartnz.


23/158

23

SYER

yaygndve bu hak genelde erkee aitti. Nadir

de olsa baz kadnlar boanma hakknn ken-

disine verilmesini art koabilirdi. Boanan birkadnn bakasyla evlenebilmesi iin bir yl

beklemesi gerekirdi. Evli kadn ancak ocuk

dourduktan sonra aileden saylrd. Erkek o-

cuk vn kayna idi. Kuran bu konuya u

ekilde deinir: Ne zaman birine bir kz

ocuu olduu mjdesi verilse hemen yz

karar r, ii fkeyle dolar. Kendisine verilen

bu kt mjdeden tr kybucak insan-

lardan kaar. Yazklar olsun, izledikleri

dnce tarzne kadar ktdr.40 Bazenkz ocuklarnn diri diri topraa gmld

de olurdu. Bu uygulamay da Kuran yle

knar: Diri diri topraa gmlen k za

hangi gnah sebebiyle ldrld sorul-

duunda... Kii neler getird iini renmi

olacaktr. 41 Erkekler hr ve kleler olarak

ikiye ayrldgibi kadnlar da hr ve cariye olarak iki gruba ayrlrd. Cariyeler alnp satlrd.

Ancak Mekke, Medine ve Taif gibi yerleim merkezlerindeki bazkabile bakanve ileri gelenle-

rin kzlar, kabile iinde birok erkekten daha itibarlsaylrd.42

Kz ocuundan utanma ve iki ime gibi olumsuzluklarAraplarn hepsinin yaptsylene-

mez. O dnemde Araplarn, zayfkollamak, cmertlik, ahde vefa, misafirperverlik, snanhi-

maye etme ve felaket karsnda sabrldavranma gibi gzel davranlarda vard. Onlarn arasnda

iki imeyen, fuha yanamayan, hrszlk yapmayan, kan dkmeyen ve puta tapmayan insanlar

vard. Ancak slamn onaylamadputa tapma ve kan dkme gibi Allahn yasaklamolduu

davranlar o dneme damgasnvurmutur. Bundan dolayo dnemin detleri, Cahiliye Dnemi

detleri diye adlandrlmtr. slam geldikten sonra bu irkin davranlarn hepsini yasaklamtr.

5. slam ncesi Mekkede Ekonomik Durum

Arap Yarmadasnda ekonomiyi genellikle tabiat artlaretkilemitir. Yarmadada slam ncesi

ekonomi; tarm, hayvanclk ve ticarete dayanyordu. Tarm genellikle sulak blgelerde, hayvanc-

lk ise otlabol olan blgelerde yaplyordu. Hem tarma hem de hayvancla elverili olmayan

blgelerde ise ticaretle uralyordu. Mekke, tarm ve hayvancla elverili olmadiin insanlar

ticarete ynelmiti. Ancak Mekkenin ekonomisi yarmadann dier blgelerinden bamsz d-

nlemezdi. nk, Mekke gneyle kuzeyi balayan bir kavak noktasyd.

40 Nahl suresi, 58-59. ayetler.41 Tekvr suresi, 8, 9 ve 14. ayetler.


Cahiliye Dneminde nor-mal nikhn dnda, srelinikh (nikh- muta), elerikarlkl deitirme (nikh-

bedel), bir erkekten ocuk sa-hibi olmak iin ei ona sunma (nikh-istib-da), byk olun babasnn lmnden sonravey annesiyle evlenebilmesi (nikh-makt),balk ve mehir vermemek iin kzlarn de-itirilmesi (nikh-iar) gibi nikah eitleribulunmaktadr.

brahim Saram, Hz Muhammed ve Evrensel

Mesaj, s.40.

Yukarda belirtilen Cahiliye Dnemievlenme ekillerinin aile ve toplum yaps-nnasl etkileyeceini yorumlaynz.

YORUMLAYALIM


24/158

24


Tarmn, geim kaynaklararasnda nemli bir yeri vard. Fakat tarm yaa balyd. Bu ne-

denle dzenli yaalan Yemen topraklarok verimliydi. Bu blgede sulu tarmdan yararlanmak

zere barajlar yaplmt. Ayrca Yemen, buday retimiyle de mehurdu. Yemenin dnda Taif,Medine, Necit, Hayber ve Basra blgeleri de tarm yaplabilen nemli yerlerdi.

Hayvanclk, zellikle bedevi Araplarn tek serveti ve geim kayna idi. Onlarn zenginlii

sahip olduklarkoyun, kei, sr ve deve srleriyle llrd. Besledikleri hayvanlarn et, st,

kl, yn ve derisinden faydalanrlard. htiya fazlasn satarak dier ihtiyalarn karlarlard.

Yerleik hayata geenler, tarm ve ticaretle uramalarna ramen, kervan tamacliin deve,

aknlarda kullanmak zere at beslerlerdi.

Ticaret, Arabistann en nemli gelir kaynaidi. Yemenliler, eskiden beri ticaretle urarlard.

Hindistan ve Gney Afrika sahilleri ile Orta Dou arasnda ticari faaliyetlerde bulunurlard. Msr,

Fenike ve Asurlularn ihtiya duyduu pek ok rn Hindistandan alrlar, kara ve deniz yoluylaonlara ulatrrlard. Hindistandan daha ok mcevherat, fil dii, baharat ve pamuk alrken Dou

Afrika sahillerinden triyat, abanoz, deve kuu ty ve altn ithal ederlerdi.43

Yemen nce Habelilerin, sonra da ranllarn smrgesi durumuna dnce smrgeciler deniz

ticaretini ellerine geirdi.44Yarmadann kara ticareti ise Mekkede topland. Mekke; Habeistan, am

ve Yemen arasnda ticari bir merkez hline geldi. Mekkenin nemi o kadar byd ki Roma, Bizans,

ran ve Habeimparatorluklarburaykendi lkelerine katmak iin zaman zaman teebbslerdebu-

lundular. Fakat Mekke hibir zaman yabanchkimiyeti altna girmedi.45Bu hususa Kuranda yle

iaret edilir:evreler inde insanlar kaplp gtrlrken bizim (Mekkeyi) gven iinde kutsi

bir yer yaptmzgrmediler mi?...46

43 brahim Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, s. 44-45; brahim Saram, lk Dnem slam Tarihi, s. 40.44 Philip K. Hitti, slam Tarihi, C 1, s. 79.45 Muhammed Hamidullah, slam Peygamberi, C 1, s. 25.

46 Ankebt suresi, 67. ayet.

Ticaret kervanlarngsteren temsil resim.


25/158

25

SYER

Mekkede bir mabedin oluu, panayrlarn kurulmasve ticari faaliyetlerin younluu her yl ziya-

reti saysnartryordu. Btn bunlarla birlikte Kureylilerin Mekkeye gelen insanlara yardmda bu-

lunmalar, onlara hizmet etmeleri ve onlarkorumalarAraplarn onlara saygduymasnsalamtr.47Bylece hem Mekke hem de ehrin yneticileri sevgi ve saygodahline gelmitir.

Kureykabilesinin ticaret kervanlarbtn Araplar arasnda tannyordu. Saldrlardan emin olarak

her yne korkusuzca gidip geliyordu. KureykervanlarYemenden aldklarmallarkuzeye gtr-

yor, dnerken Msr ve amdan eitli mallar getiriyorlard. Hicaz Araplarnn kendilerine mahsus

paralaryoktu. Dinar (Bizansn altn paras) ve dirhem (Yemen ve rann gmparas) kullanyor-

lard. Yollar zerinde kervanlarn konakladpazarlar vard. Pazarlara kervanlarn geliiyle gerek o

yrenin gerekse komu blgelerin insanlartoplanrd. ki taraf arasnda alveriyaplrd. Kervanlar

o yrede yetien bazrnleri de alarak yollarna devam ederdi. O yre halkmemleketlerinde ihtiya

duyduklareyalarbu kervanlardan karlard. O pazarlarn en nemlileri Dumetl Cendel, Muak-kar, Suhar, Deba, Mehre, Aden, Sana, Ukaz, Zl-Mecaz, Netat, Hecer, Rabiye, Ezriat ve Busra idi. 48

Kureyliler kn Yemene, yazn ise Suriyeye kervan karrlard. Hz. Muhammedin byk de-

desi Abdimenaf; Bizans imparatoru ile ticari anlama yapmt. Abdimenafn drt olundan Haim

ama, Abdems Habeistana, Muttalip Yemene ve Nevfel de rana kervan gtrrd. Kurey

tccarlarbu drt kardein himayesi altnda deiik blgelere gider, kimse onlara herhangi bir sald-

rda bulunmazd. Bunlarn her biri gittikleri blgenin idarecilerinden dokunulmazlk belgesi (eman)

almt.49 Ancak kuzey ve gney yolculuklar daha gvenli ve daha krl idi. Bu yollara Kuran-

47 Hasan brahim Hasan, slam Tarihi, C 1, s. 83; Heyet, Doutan Gnmze Byk slam Tarihi, C 1, s. 141.48 Heyet, Doutan Gnmze Byk slam Tarihi, C 1, s. 142; brahim Saram, lk Dnem slam Tarihi, s. 42.

49 Hasan brahim Hasan, slam Tarihi, C 1, s. 84.

Arap Yarmadasndaki ticaret yollar.


26/158

26


Kerimde de iaret edilmitir: Kureye kve yaz seyahatleri kolaylatr ldiin onlar, kendi-

lerini alktan doyuran ve her eit korkudan emin klan u evin (Kbenin) Rabbine kulluk

etsinler.50

Bu ticaret seyahatlerinde yalnzca ekonomik kr salamyorlard. Aynzamanda gittiklerilkelerin kltr, ticaret, siyasi ve sosyal yaplaryla ilgili bilgiler de reniyorlard. Bylece hem mad-

di ynden gleniyorlar hem de fikren geliiyorlard.

6. slam ncesi Mekkede Din Durum

Allah, ilk insan topluluundan itibaren farkl

zaman ve yerlerde eliler grevlendirmitir. Bu

eliler Allahn dinini (tevhit inancn) insanlara

teblietmitir. Kimi insanlar elilere inanm,

kimileri de inanmamtr. Fert baznda inanma-

yanlar olsa da tarihte dinsiz bir topluma rastlan-

mamtr. Ancak zaman iinde dinden uzakla-

ma ve sapmalar olmutur. Allah, yanlyollara

sapanlardoru yola armak iin tekrar eli-

ler gndermitir. Tevhit inancndan uzaklaan

Mekke toplumunu Hakka davet etmek zere

son eli Hz. Muhammed grevlendirilmitir.

slam ncesi Mekkedeki din duruma ba-

kldnda, Hz. brahimin tebli ettii Allah

inanc

n

n zn kaybettii, din kurallar

n bo-zulduu ve insanlarn ounun putlara tapmaya

balad grlr. Ancak Hanif dinine men-

sup bir grup insan, yaantlarnHz. brahimin

tebli ettii din zere devam ettirmeye al-

yordu. Ayrca yarmadada Hristiyan ve Yahudi-

ler, saylaraz olmakla birlikte atee ve yldz-

lara tapan kimseler de vard. Btn bunlarn yannda Kbe, din bir merkez olma zelliini koruyor ve

insanlar burayziyaret etmeye devam ediyordu.

50 Kureysuresi, 1-4. ayetler.

TARTIALIM

Arap Yarmadasnda ticaret yollar, Yemendeki Sana ehrinden balayarak Taif,Mekke, Medine, Hayber, Hicr, Tebk, Maan, Teyma, Mute, ve Busra zerinden yaz vekboyunca ama ulard. Bu yolun dnda Kzldeniz sahilini takip ederek AkabeKrfezindeki Eyle zerinden Akdeniz sahiline ulaan bir yol daha vard. AyrcaMekkeyi ran, Irak ve Bahreyne balayan yollar da mevcuttu.

Harita zerinde Mekkeyi ama, Akdeniz sahiline, rana, Irak ve Bahreynebalayan ticaret yollar nbulunuz ve Mekke asndan nemi zerinde tartnz.

ARATIRALIM

Kabilelerin ortak kullandk-

lar tapnaklar vard. rnein,

Himyerilerin Sanada Riyam,Tay kabilesinin Fels, Kab kabilesinin de

Ruda adltapnaklarvard.

Kabilelere mahsus ortak tapnaklar ol-

duu gibi putlar da vard. rnein; Sakif

kabilesinin Lt, Kureyve Kinane kabile-

lerinin Uzza, Evs ve Hazre kabilelerinin

Menat adnda putlar vard. Kbeye

yz altmtane put konulmutu. Onlarn

en by ve en nemlisi olarak Hbel

adndaki put kabul ediliyordu.

Bir fayda salamayan ve herhangibir zarar nlemeyen putlara insanlarneden tapyorlard? Aratr nz.

la


27/158

27

SYER

6.1. Putperestlik

Hz. brahimin neslinden gelen kuzey Araplarnceleri tevhit inancna sahiptiler. Putperestlik

onlarn arasna sonradan sokulmutur. Zamanla Allaha irk komaya balamlar; put, heykel ve di-kili talara tapmaydet hline getirmilerdir. Putperestliin tabii sonucu olarak da putevleri eklin-

de tapnaklar ina etmilerdir. Herkes bir tapnak sahibi olmak istemi, buna gc yetmeyenler ise

Kbe veya dier tapnaklardan birinin nne bir tadikerek tapnaziyaret eder gibi o taetrafnda

tavaf yapmlardr. Yerleik hayata geenler, putevleri yaparken gebe olanlar da bazadrlarn

putevi hline dntrmlerdir.

Her aile bir put temin ederek evine koyar

ve ona tapard. Yolculua karken ve dn-

dkleri zaman ilk iolarak o puta urarlard.

Ona ellerini ve yzlerini srerlerdi.51Kuran-Kerimde putlara, u ayette iaret edilir:Gr-

dnz m o Lt ve Uzzay? Ve ncleri

olan tekini, Menat .52

Kuranda mriklerin baka putlarndan

yle bahsedilir: Ve dediler ki: Sakn ilahla-

r nzbrakmayn; h ele Vedden, Suvadan,

Yeusdan, Yeuktan ve Nesrden asla

vazgemeyin.53 Putperestler dua, secde ve

etrafntavaf ederek, adakta bulunarak, kurbankeserek ve sadaka vererek putlara tapnrlar-

d. Bu tapnmalarla salk, servet, savalarda

zafer ve erkek ocuk dilemegibi hep dnyevi

isteklerde bulunurlard.

Zamanla Kureyliler, edindikleri putlar Kbenin evresine yerletirmeye ve nnde fal ok-

larekmeye baladlar. Araplar yolculua kmak, ticaret yapmak, evlenmek, nesebi pheli bir

ocuun babasnbelirlemek ve su kuyusu amak gibi ileri yapmak istediklerinde fal oklarndan

ekerlerdi. ekilen ok zerinde ne yazyorsa ona gre hareket ederlerdi.54Mrikler arasnda bazen

putlara sayg

s

zl

k edenler de olurdu. Putlar

n huzurunda ektikleri fal oklar

n

n ou kez kendi is-tekleri dorultusunda kmasnbeklerlerdi. Beklentileri gereklemedii zaman kzarlar ve putlara

hakaret ederlerdi. rnein, Tabalede bulunan Zlhalasa Tapnana alma istei ile bir kii gelir

ve fal oku ektirir. kan okta almasyasaklanr. Ok ekme ii defa tekrarlanmasna ramen

sonu deimez. Bunun zerine adam hiddetlenerek oklarputun yzne frlatr ve yle haykrr:

Senin baban ldrlseydi cn almaktan beni alkoymazdn.55

51 brahim Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, s. 52.52 Necm suresi, 19-20. ayetler.53 Nuh suresi, 23. ayet.54 Hasan brahim Hasan, slam Tarihi, C 1, s. 92-93.

55 brahim Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, s. 55-56; brahim Saram, lk Dnem slam Tarihi, s. 39.

Allah, Kuranda Andol-

sun ki (mr iklere); Gkle-ri ve yeri yaratan kimdir?diye sorsan, h i tereddtsz

Allahtr derler. De ki, Allah brak ptaptklar nzn ne olduunu hi dnd-nz m? Eer Allah bana bir zarar vermekistese (bu gler) onun verecei zarar nleyebilir mi? Yahut bana rahmet dileseonun rahmetini (benden) esirgeyebilir lermi? De ki, Allah bana yeter! (mminler)

emin olanlar, (yalnzca) ona gvensinler.buyurur.

Zmer suresi, 38. ayet.

Yukar daki ayetin mealini okuyarakak l ve inan asndan yorumlaynz.

YORUMLAYALIM


28/158

28


Cahiliye Dnemi fal oklarekiliini gsteren temsil resim.

Cahiliye Araplarna gre putlar, Allaha ulamann ve onun honutluunu kazanmann tek yolu

idi. Putperestler, Allahn varlna inanmakla birlikte, putlarn kendilerini Allaha yaklatrdnid-

dia ediyorlard. Bu konuda Kuran-Kerim bize u bilgiyi veriyor: Din yalnz Allahnd r. Allah

brak p kendilerine (putlar dan) koruyucu ve dostlar edinenler; Biz bunlar a sadece bizi Allaha

daha ok yaklatr snlar diye kulluk ediyoruz. derler...56

56 Zmer suresi, 3. ayet.

TARTIALIM

Hbel putunun yannda zerinde gelenlerin isteklerine karlk diyet, evet, hayr,

sizdendir, sizden deildir, iliiktir ve sular yazlyedi adet fal oku vard. ansndene-mek isteyen kii grevli tarafndan Hbelin yanna gtrlr. Kii Ey Tanrmz ite

filan olu filan; u ii yapmaytasarlyor, hakknda doruyu bildir. diye dilekte bulunur

ardndan da ona ok ektirilirdi.

Heyet, Doutan Gnmze Byk slam Tarihi, C1, s. 136.

Metindeki bilgileri insan ir adesi asndan tartnz.


29/158

29

SYER

Bu insanlar, hem Allaha inandklarnsylyorlar hem de putlatrdklareylerden yardm bekli-

yorlard. Bu tr inan sahiplerini Kuran mrik olarak isimlendirir. Mrikler; kendilerini, gkleri

ve yeri yaratan

n Allah olduunu da kabul ediyorlard

. Fakat Allah

n tek g ve kudret sahibi olduunoktasnda baka varlklardevreye sokuyorlard.

Mekkeye put, Huzaa kabilesinden olan ve Kbenin perdedarl-

nyapan Amr bin Luhay tarafndan getirilmitir. Amr, ar bir hasta-la yakalanr. Yakalandhastalktan kurtulmak iin Suriyede Belkadenilen yerde suyu ifalkabul edilen pnara gider. O pnarn suyunda

ykanr veifa bulur. Burada insanlarn birtakm nesnelere taptklarngrr. Bu ne-dir diye sorunca onlar, Bunlara tapyoruz; nk bunlar, yamur istersek yadrr,yardm istersek yardm eder. derler. Bunun zerine Amr, onlardan birka tanesinialarak getirip Kbenin yanna diker. Bylece putperestlik Arap Yarmadasnn mer-kezine girmiolur.

Araplarn putlara ve talara tapmaya balamasiseyle olmutur: Mekkeden

ayrlp yolculua kan kimseler, Mekkeye ballklarnve hareme sayglarnifa-de etmek zere yanlarnda haremden alnmbir taparasgtrrlerdi. Konakla-dklaryerlerde o takoyup Kbeyi tavaf eder gibi etrafntavaf ederlerdi. BunuKbeye ballk ve hareme sayglarnifade etmek iin yaparlard. Daha sonra budet onlar, nceki dinlerini unutturmaya ve o nesnelere tapmaya kadar gtrm-tr.

Heyet, Doutan Gnmze Bykslam Tarihi, C 1, s. 173-174;

brahim Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, s. 54.

Bir kimsenin iyi veya kt bir r amasnyukar daki metni gz nn-

de bulundurarak yorumlaynz.

YORUMLAYALIM


30/158

30


6.2. Haniflik

Hanif, szlkte batldan doruya dnen kimseye denir. Dinde ise Hz. Muhammedden nce Arap-

lar arasnda Allahn birliine inanan ve putperestlii reddedenlereHanifdenilir. Dier bir ifadeyleHz. brahimin tebliettii inan zere olan mminlere verilen addr.

Hanif tabirinin bizzat Hz. brahim iin kullanldKuran-Kerimde br ahim, ne Yahudi ne de

Hr istiyan idi; fakat o Allahbir tanyan dosdoru bir Mslman idi, mr iklerden de deildi.57

eklinde vurgulanr. Hz. Muhammedin tebliettii slam dini ile Hz. brahimin tebliettii Hanif

inancnn tevhit esasna dayalolduu yine Kuranda belirtilir: De ki, Rabbim beni doru yola,

dosdoru dine, Allahbir leyen brahimin dinine iletti. O, ortak koanlardan deildi.58

Kuranda Hz. brahimin dinine uyanlar ve Hanif inancnda olanlar vlr. rnein, Nis suresi-

nin 125. ayetinde lerinde doru olarak kendini Allaha veren ve brahimin, Allahbir tan-

yan dinine tabi olan kimseden dince daha gzel kim vardr? Allah brahimi dost edinmitir.buyrulur.

Cahiliye Dneminde Allahn birliine inanan ve cahiliye det ve inanlarna karmayan baz

insanlar vard. Tevhit inancna sahip olan bu insanlar, Hz. brahimin tebliettii din zerine yaarlar,

Yahudilik ve Hristiyanlktan uzak dururlar ve putperestleri eletirirlerdi. Putlar adna kesilen kurban-

lardan yemezler ve kz ocuklarnn topraa gmlmesine karkarlard. Bu insanlarn ou okur-

yazard. Bunlar, bireysel olarak din hayat yaayan, Haniflerdi.59

Gl bir hatip olan Kuss bin Saide, Hz. Haticenin amcaolu Varaka bin Nevfel, Hz. merin

amcasZeyd bin Amr, Hz. Hamzann kz kardeinin olu Ubeydullah bin Cahve Taifli nl air

meyye bin Ebus-Salt onlarn nde gelenlerindendi. Bunlar bir pazar yerindeki insanlara; aslndacansz, dilsiz, sar olan hibir fayda salamayan ve hibir zararnlemeyen birtakm putlar nnde

eilmenin, onlarn nnde secde etmenin zillet olduunu ilan etmilerdi.60Hanifler, cahiliye yanlla-

rna kardirenen inanmbir grup insand.

57 l-i mrn suresi, 67. ayet.58 Enm suresi, 161. ayet.59 brahim Saram, lk Dnem slam Tarihi, s. 39.

60 Ali Himmet Berki-Osman Keskiolu, Hz. Muhammed ve Hayat, s. 21.

Ey nsanlar! Geliniz, dinleyiniz, belleyiniz, ibret alnz.

Yaayanlar lr, lenler fena bulur. Olacak olur. Yamur yaar, otlar

biter. ocuklar doar, analarnn, babalarnn yerini alr. Sonra hepsi

lp gider. Olaylarn ardarkaskesilmez, hepsi birbirini kovalar.

Kulak veriniz, dikkat ediniz. Gkte haber, yerde ibret alacak eyler var.

Yeryz bir byk divan. Gkyz yksek bir tavan. Yldzlar yrr, denizler

durur. Gelen kalmaz, giden gelmez. Acaba vardklaryerden honut olup da m

kalyorlar? Yoksa orada kalp da uykuya mdalyorlar?

DEERLENDRE LM


31/158

31

SYER

6.3. Kbe ve HacKbe, Mekkede Mescid-i Haramn ortasnda tatan yaplmdrt keli bir binadr.61 Kbenin

ilk binasnda tavan, eik, pencere ve kapyoktu. Bunlar Kusay bin Klb zamannda yaplmtr. Kbe,

tarih boyunca Araplar tarafndan mukaddes kabul edilmitir.62

Kuran-Kerimde yer alan

phesiz, lemlere

bereket ve hidayet kaynaolarak insanlar iin kur ulan ilk ev (mabet) Mekkedeki (Kbe) dir.63

mealindeki ayet, Kbenin ilk yaplan mabet olduunu vurgular. lk zamanlar Kbe, gsteriten uzak,

mtevaz, kare eklinde basit ve sade bir bina idi. Kbenin ilk defa ne zaman ve kim tarafndan ya-61 Heyet, Din Kavramlar Szl, s. 350.62 Ali Himmet Berki-Osman Keskiolu, Hz. Muhammed ve Hayat, s. 25.

63 l-i mrn suresi, 96. ayet.

LSTELEYELM

Cahiliye Dneminde Hanif olarak yaayan insanlarn zelliklerini listeleyiniz. Cahiliye

Yemin ederim, Allah indinde bir din vardr ki imdi iinde bulunduunuzdinden daha sevgilidir. Ve Allahn gelecek bir peygamberi vardr ki gelmesi pek

yakndr. Glgesi bamzn stne geldi. Ne mutlu o kimseye ki ona inanr, o da

ona doru yolu gsterir. Vay o talihsize ki, ona isyan eder, karkar. Yazklar

olsun mrleri gaflet ile geen mmetlere.

Ey insanlar! Hani, babalarnz, dedeleriniz, hani ssl kkler, tatan evler

yapan d ve Semut kavmi, hani dnya varlna gururlanp da kavmine, Ben, sizin

en byk Rabbinizim. diyen firavun ile nemrut? Onlar size gre daha zengin,

kuvvet ve kudrete sizden daha stn deil miydiler? Bu yer, onlardeirmeninde

tt, toz etti, datt. Kemikleri bile ryp dald. Evleri yaklp ssz kald.Yerlerini, yurtlarnimdi kpeklerenlendiriyor. Sakn onlar gibi gaflet etmeyin.

Onlarn yoluna gitmeyin. Herey fanidir. Baki olan ancak Allahtr ki birdir, orta

ve benzeri yoktur. Taplacak ancak odur. Domam ve dourmamtr. Bizden

nce gelip geenlerde bize ibret olacakey oktur. lm rmann girecek yerleri

var; ama kacak yeri yoktur. Byk kk hep gp gidiyor. Giden geri gelmiyor.

Kesin olarak biliyorum ki herkese olan bana da olacaktr.

Cevdet Paa, Ksas-Enbiy ve Tarih-i Hulefa , s. 48.

Hanif olan Kuss bin Saidenin yukardaki hitabesini okuyarak slam

inancasndan deerlendiriniz.


32/158

32


pld hususunda kesin bir bilgi bulunmamaktadr. Kuran-Kerimdeki baz ayetlerden Kbenin

Hz. brahimden nce de var olduu; ancak yklp uzun zaman iinde yerinin kaybolduu ve brahim

tarafndan bulunarak yeniden yapldanlalmaktadr. Fakat Hz. brahimden nce kimin tarafndanina edildii hususunda Kuranda herhangi bir bilgi yer almamaktadr.64Kbenin, Hz. brahim ve

smail tarafndan nceki temel zerine yeniden ina edildiine Bakara suresinin 127. ayetinde, Bir

zamanlar brahim smaille beraber Beytullahn temellerini ykseltiyor, (yle diyorlard): Ey

Rabbimiz bizden bunu kabul buyur, phesiz sen iitensin bilensin.eklinde iaret edilir. Yine

Kuranda belirtildiine gre Kbenin bakm ve temizlii brahim ve smaile havale edilmitir. Ni-

tekim yle buyrulur: brahim ve smaile: Tavaf edenler, ibadete kapananlar, r k ve secde

edenler iin evimi (Kbe)yi temiz tutun. diye emretmitik.65

64 Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, C 24. s. 15.

65 Bakara suresi, 125. ayet.

NOT EDELM

Bugn Kbenin dou kesine tavafa balang iareti olarak konulan si-

yah ta(Hacer-i Esvet), kuzeybattarafnda Hatim ve Mizab-Kbe, kuzey-

dou duvarnda kap, kuzeydou duvarnn karsnda ise Makam-brahim

ve Zemzem Kuyusu vardr.

Kbeyi gsteren temsil resim.


33/158

33

SYER

slamiyetten nce din vazifeler Kbenin

iinde eda edilirken sonradan bu kk bina

ziyaretileri ve hacca gelenleri almaz olur. Bu-nun zerine Kbenin etrafndaki boalan, iba-

det mekn olarak Kbeye katlr. Bu eklenen

alan mukaddes saylr ve Harem ad verilir.

slamiyette namaz farz olunca namazlar burada

klnmaya balanr. Onun iin buraya Mescid-i

Haram denmitir. BurasHz. mer zamanna

kadar etrafevrilmeden bobir alan olarak ka-

lr. Hz. mer Devrinde, haclaralmadortaya

knca Hz. mer Mescid-i Haramgeniletme-

ye ve etrafnbir duvarla evirmeye ihtiya du-yar. Etrafndaki evleri satn alr ve onlaryktra-

rak Mescid-i Harama ilave eder. Etrafna da bir

duvar rdrr. Daha sonra Hz. Osman Devrinde

de etraftaki dier evler satn alnarak mescide

katlr ve iine revaklar yaplr.66Bylece Mes-

cid-i Haram kademeli olarak geniletilir.

Kbe, Mekke toplumu iin nemliydi. nk

yapacaklarileri Kbenin iinde bulunan H-

bel putu nnde fal oklarekerek karara ba-

lyorlard. Kbenin Mekke toplumu iin dier

bir nemi de din bir merkez olmasyd. Buras

kutsal saylyor ve hac aylardnda da insan-

lar tarafndan ziyaret ediliyordu. Ayrca Araplar, Mekkenin Hareminde hibir zaman savamama

konusunda anlamlard. Dolaysyla hareme giren herkes, her eit saldrdan korunmuoluyordu.

Kbenin kutsiyeti Mekke toplumunu her ynden etkiliyordu.

Hac, kelime olarak Allaha ynelme ve gnahlardan arnma anlamna gelir. Terim olarak ise

Mekkede bulunan Kbeyi ve civarndaki kutsal yerleri belirli zaman iinde, usulne uygun olarak

ziyaret etmektir.

66 Heyet, Doutan Gnmze Byk slam Tarihi, C 1, s. 129-130.

NCELEYELM

Harem szlkte yasak-lanm korunmu, dokunul-

maz manasna gelen Harem

kelimesi haram ile eanlam-

ldr. Terim olarak Mekke ve

Medinenin, evre snrlar(Hz. Peygam-

ber tarafndan izilen) iin kullanlr. Bu

blgelere Harem adnn verilmesi, zarar-

llar dndaki canllarnn ldrlmesi ve

bitki rtsne zarar verilmesinin haram

klnm olmasndandr. Bundan dolay

Mekkeye el-Beledl-Haram denildii

gibi Kbe ise el-Beytl-Haram, evre-

sindeki mescit de el-Mescidl-Haram

diye anlmaktadr.


el-Beledl-Har am ve el-Mescidl-

Haramn resimlerini snfa getirerek

inceleyiniz.

OKUYALIM

Kuran-Kerimde Kbe iin; el-Beytl Haram (Mide suresi, 2.

ayet.), el-Beytl Muharrem (brahim suresi, 37. ayet.), el-Beytl-Atik

( Hac suresi, 29-33. ayetler.), el- Beytl Mamur (Tr suresi, 4. ayet.),

ve el-Beyt (Bakara suresi, 125-127. ayetler.) isimleri kullanlr.

Yukar daki ayetler in anlamlar nKur an-Kerimden bularak okuyunuz.


34/158

34


slam ncesi Araplar tarafndan Kbe haccediliyordu. Araplar, haram aylarda savayapmamak

zere anlatklarndan bu aylarda hac iin Mekkeye gelirlerdi. zellikle zilkade, zilhicce ve mu-

harrem aylar

nda haclar

n

yaparlard

. Yine bu aylarda Mekkeden memleketlerine emin bir ekildegiderlerdi.67

Hz. brahim, olu smail ve ei Haceri Mekkeye braktnda, soyundan bazlarnnamaz klma-

lariin Kbenin yanna yerletirdiini, insanlarn kalplerini onlara meylettirmesini ve onlarrzklan-

drmasn68Allahtan niyaz etmiti. Allah bu niyazkabul etmive Hz. brahime, Btn insanlar

hacca ar, yaya olar ak ve hzlyryen her tr l binek stnde dnyann en uzak kelerin-

den sana (Kbeye) gelsinler.69 diye buyurmutur. Hz. brahim bu buyruk zerine insanlarhacca

davet etmitir. mkn bulan her Mslmann buray ziyaret etmesi gerektii yine Kuranda yle

ifade edilir: Yoluna gc yetenler in o evi haccetmesi, Allahn insanlar zer inde bir hakkdr.

Kim inkr ederse bilmelidir ki Allah btn lemlerden mstanidir.70

67 Heyet, Doutan Gnmze Byk slam Tarihi, C 1, s. 130.68 brahim suresi, 37. ayet.69 Hac suresi, 27-28. ayetler.

70 l-i mrn suresi, 97. ayet.

H G S K E R V A N G K S

A H V E H E R B E E H

N J L U J U C E Y T A

R A D A H Y E K HF R Z N U T R C M

B L B A B E A T C I N

M E K K E F R K A Y K

S Y A E M E B Z A S Y E

N M U T Y U L E M S

B E D E V O E N U E L

A S B S E L M Y B E U

B Y L D L S F

S A S F L E M K B L U

E L E M M Y S L E P A

H Z M U H A M M E D B T

Yukar da verilen kelimeleri tabloda bulunuz.

SYER HZ. MUHAMMED MEKKE MEDNE TAFHADAR BEDEV HCAZ HANF MELE FL

OLAYI KERVAN TCARET KBE EBREHE EBABL


35/158

35

SYER

OKUMA METN

KBEYE OSMANLI KATKISI

Kbenin yaps 1040 (1630) ylna kadar Emevi ve Abbasi dnemindeki tamiratlar

dnda herhangi bir deiiklie uramadan devam etmitir. 16. yzyln sonlarna doru

kuzeybatduvarnda tehlikeli boyutlarda atlamalar meydana gelmi; fakat stanbul ulemas

Kbenin yklp yeniden yaplmasnn caiz olmadna karar vermitir. Daha sonra I. Ahmet,

Bamimar Mehmet Aadan harap durumdaki Kbenin yklma tehlikesine kar nlem

alnmasn istemi, hazineden de gerekli tahsisat ayrlmtr. Muharrem 1021de (Mart 1612)

yaplan ve 80 bin altn harcanan bu tamiratta duvarlar, yklmolan ksmlartamamlandktan

sonrastanbulda hazrlanan altn ve gmlerle ssl drt ayak ve on altkiriten oluan demirkuaklarla takviye edilmi, ahap atelden geirilmi, eskiyen yamur oluu sklp yerine

gmkaplama zerine altn sslemeli yeni bir oluk taklmtr. Bu arada kapkemeri yenilenmi

ve zerindeki gmkitabe levhasalnarak yerine altn bir kitabe levhaskonulmutur.

IV. Murat zamannda Mekke o gne kadar grlmemiiddette bir frtna ve sel basknna

maruz kald. 1039 (1629-30) ylnda sular Mescid-i Harama girerek Kbe duvarlarnn yarsna

kadar ktve ertesi gn akama doru kuzeybatduvar tamamen, kuzeydou duvarkapya

kadar, gneybatduvarnn da altda bir kadarykld. Mekke emiri ilim adamlarntoplayarak

ne yaplmasgerektii hususunda graldktan sonra Kbenin etrafntahtalarla kapattrp

zerine yeil bir rt rttrr ve durumu stanbula bildirir. Bunun zerine Msrdan Mimar

Rdvan Aa ile Medine KadsMehmet Efendi, Kbenin yapmna memur edilir. Temmuz 1631e

kadar yaklak altbuuk ay sren bu almalar srasnda Hacer-i Esvet kesi hari btn

duvarlar temellerine kadar ta ta sklerek orijinalitesine dokunulmadan yeniden yaplr.

Ypranmve harap olmuksmlar yenileriyle deitirilir.

1517 ylnda Msrn fethiyle Kbenin rtsn yaptrma Osmanlpadiahlarna geti

ve Yavuz Sultan Selim, Kbe rtlerinin eskiden olduu gibi yine Msrdan gnderilmesini

istedi. Kanuni Sultan Sleyman zamanndan itibaren Kbenin drts Msrda, i rts

stanbulda hazrlanmaya baland; ancak i rtnn kuma yine Msrda dokunuyordu.

Nihayet III. Ahmet Dneminden itibaren kumalarn tamamnn stanbulda dokunmasdet

oldu. rt stanbuldan, son olarak 1861de, tahta k mnasebetiyle Sultan Abdlaziztarafndan gnderildi ve 1943 ylna kadar kullanld. Kbenin rtleri Osmanllar Dneminde

uzun bir sre yeil, daha sonra siyah atlastan yaplmtr. Hicazn Osmanlidaresine girmesinin

ardndan her yl Kbenin ykanmas ve kokulandrlmas iin Haremeyn tahsisatndan pay

ayrlmtr.

I. Dnya Sava srasnda Mekke Emiri erif Hseyin, Osmanl Devletine kar

ayaklannca rtlerin ikisi de yine Msrdan gnderilmeye baland.

Trkiye Diyanet Vakf,slam Ansiklopedisi, C 24, s. 17.(zetlenmitir.)


36/158

36


NTEMZDEERLENDRELMA- Aadaki ak ulu sorular cevaplaynz.

1.Hz. Muhammedin hayat

n

renmenin nemini a

klay

n

z.2. Siyerin konusunu ve amacnyaznz.3. Hz. Peygamberin hayatnanlatan kitaplara neden siyer denilmitir? Aklaynz.4. Hz. Muhammedin hayatnrenmede Kuran niin nemlidir? Aklaynz.5.Mekkede ticaretin gelime nedenini anlatnz.

B- Aadaki oktan semeli sorular n doru seeneklerini iaretleyiniz.1. Yerleik hayat yaayan Araplara ne ad verilir?A) Bedevi B) Mekki C) Hadari D) Arabi E) Recebi

2. Aadakilerden hangisi haram aylardandr?A) Ramazan B) aban C) Zilhicce D) evval E) Safer

3. Aadaki putlarn hangisinin nnde fal oku ekilirdi?A) Lt B) Menat C) Uzza D) Hbel E) Nesr

4.Aadakilerden hangisi slamdan nce yerleik hayat yaayan Araplarn her kabilenin nde gelen-lerinden bir iki kiinin seilmesiyle oluturduklarmeclistir?

A) Car B) Hilf C) Mevali D) Hilful Fudul E) Mele

5. Aadakilerden hangisi Haniflerden deildir?A) Kuss bin Saide B) Varaka bin Nevfel C) Kusay bin KilbD) Ubeydullah bin Cah E) Zeyd bin Amr

C- Aadaki cmlelerde bobrak lan yer ler i parantez iindeki uygun kelimelerle doldurunuz.(Filistin, Semut, Amalika, Kurey, Fil, ebabil, sanat, ticaret.)1. Hz. brahim, smail ve Haceri Mekkeye ......................... blgesinden getirmitir.2. Mekkenin ilk sakinleri ......................... kabilesidir.3. Kbeyi ykmaya gelen Ebrehenin ordusuna ..kulartarafndan kzgn talar atlmtr.4. Kureylilerin kn Yemene, yazn ise Suriyeye kardklarkervanla ilgili Kuran-Kerimde..suresinde bilgi verilir.

5. Mekkenin ekonomisi e dayanyordu.

D- Aadaki bilgilerin dorular n(D), yanllar n(Y) ile iaretleyiniz.

1. (...)Cahiliye Dneminde boanan bir kadnn bakasyla evlenebilmesi iin bir yl beklemesi gere-

kirdi.

2. (...)slam ncesi Arap edebiyatnda iir ve hitabet ok gelimitir.

3. (...)Adnanilerin anavatanYemendir.

4. (...)Arap Yarmadas, Asya, Afrika ve Avrupann kesitii bir noktada bulunur.

5. (...)slam ncesi Araplar, ticarette kendi paralarolan dinar ve dirhemi kullanyorlard.


37/158

2.NTEPEYGAMBERLK NCESHZ. MUHAMMED.

37

NTEMZE HAZIRL ANALIM

1.Hz. Muhammedin soyu ile ilgili bilgi toplayarak snfta arkada

larnzla

paylanz.

2. Hilful-Fudul kavramnn anlamnreniniz.

3.Peygamberlerin, insanlardan seilmiolmasniin nemlidir?

Aratrnz?

4.Kendinize rnek almak istediiniz birinde aradnz ilk drt zellii

defterinize yaznz.

5.Peygamberimize insanlar neden gveniyorlard? Aratrnz.

37

SYER


38/158

38

SYER

1. Hz. Muhammedin Soyu ve Ailesi

Peygamberimizin soyu, iki byk Arap topluluundan biri olan ve smailoullardiye de anlan

Adnanilere dayanr. Onun soyu, Hz. smail ve Hz. brahime kadar uzanr.1

Hz. Muhammed, Mekkeliydi. Hem anne hem de baba tarafndan Kurey kabilesine mensuptu.

BabasAbdullah, Kureyin Haimoullar, annesi mine ise Zhreoullarkolundand. Her iki taraf

da Mekkede saygnlolan ailelerdi. BabasAbdullah onun doumundan ksa bir sre nce vefat

etmiti. Dedesi Abdlmuttalip (eybe) Mekkenin en nemli yneticilerinden biri idi. Mekkeliler ona

byk saygduyarlard. eybe de kendi babasHaim gibi cmert bir insand. Haclarn su ve yemek

ihtiyalarnkarlamaya byk katksalyordu. rnein, Zemzem Kuyusunu yeniden bulup tamir

ettirmive haclarn hizmetine sunmutu. Peygamberimizin amcalar; Haris, Ebu Talip, Ebu Lehep,

Zbeyr, Abbas ve Hamza Mekke toplumunda saygn kiilerdi.

Peygamberimizin babasAbdullah, Mekkenin en saygn ailesine mensup ve akranlararasnda

ok beenilen bir genti. BabasAbdlmuttalip ona Zhreoullarreisi Vehbin kzmineyi uygungrd. mine de Kureyin erefli ve iffetli kzlarndand. Abdullah, mine ile zamann geleneklerine

gre evlendirildi. Bylece gzel ve saygn bir yuva kurulmuoldu.

Abdullah, baz ihtiyalarnkarlamak amacyla bir ticaret kervanyla Suriye ye gitti. Fakat d-

nte hastalandve kervan ile devam edemeyeceini anlaynca Medinede daylarnn yannda kald.

Yol arkadalarMekkeye dnp durumu haber verince Abdlmuttalip, byk olu Harisi Abdullah

ile ilgilenmek zere Medineye gnderdi. Ancak Haris oraya ulamadan kardei Abdullah Medinede

vefat etmiti. Bu achaber bata mine olmak zere tm aileyi yasa bodu. Peygamberimiz henz

dnyaya gelmeden yetim kalmt.

1 Trkiye Diyanet Vakfslam Ansiklopedisi, C 30, s. 408.

Abdlmuttalip(eybe)

Haris

Kasm

Abdullah/mine

Hz.Fatma/Hz. Ali

Zeynep

Hz. Muhammed/Hz. Hatice

Zbeyr

Rukiye

mmGlsm

Hamza

Abdullah

Hseyin

Ebu Lehep

brahim(Hz. Mariyeden

dodu.)

Ebu Talip

Zeynep

Muhsin

Abbas

mm Gl-sm

Hasan

Hz. Muhammedin Aile Kt


39/158

39

2. NTE: PEYGAMBERLK NCESHZ. MUHAMMED

2. Hz. Muhammedin Doumu ve ocukluu

Peygamberimiz 20 Nisan (12 Rebiylevvel)

571 tarihinde Mekkede dodu. Babasnn ad

Abdullah, annesinin adise minedir.

Babas Abdullah vefat ettikten sonra yetim

olarak doan Hz. Muhammed, artk dedesi-

nin himayesinde idi. Abdlmuttalip, torununa

minenin de istedii isim olan ve ok vlm

anlamna gelen Muhammed adn verdi. Buismi o zamana kadar kimse kullanm deildi.

Dedesi Mekkelilere bir ziyafet vererek onun do-

umunu kutlad.

Mekkeli aileler, geleneksel olarak ocuklar-

nhem dzgn konusunlar hem de temiz hava-

da salklbysnler diye bedevi kabilelerden

stannelere verirlerdi. Hz. Muhammed de ksa

bir sre annesi mine tarafndan emzirildikten

sonra Halime adnda bir stanneye verildi. Pey-

gamberimiz drt sene kadar bu ailede kald. kin-ci senenin sonunda stannesi onu Mekkeye ge-

tirip teslim etmek istedi. Ancak yayla havasnn

ocuuna iyi geldiini gren annesi mine ve de-

desi Abdlmuttalip, o sralar Mekkede grlen

bir salgn hastal da gz nnde bulundurarak

yeniden onu stannesine teslim ettiler. Bazen onu

annesiyle zlem gidersin diye Mekkeye getiri-

yorlard. Neticede drt yanda iken stannesi onu

getirip ailesine teslim etti.

NOT EDELM

Abdlmuttalip Hz. Peygamberin dedesidir. As

l ad

eybedir. Abdlmut-talip, stn karakterli, inanl, iyi kalpli, bir insan, adil bir reisti. mrnn so-

nuna doru puta tapmayterketmi, ikiyi ve kumarbrakm, Kbenin plak

olarak tavaf edilmesini yasaklamt. Allahn varlna, ceza ve mkfat yeri

olarak ahiretin mevcudiyetine inanm, zaman zaman Hira Maarasna ekilip ibadetle

megul olmutu.

Abdlmuttalip, salnda torunu Muhammede gereken ihtimamgstermi; ken-

disinden sonra da onun bakmnolu Ebu Talipe vasiyet etmiti.

Trkiye Diyanet Vakfslam Ansiklopedisi, C 1, s. 273.

BLGKUTUSU

Arap YarmadasnnHicaz blgesinde yer alanMekke, Kbenin bulundu-u ehirdir. Peygamberimi-zin doduu asrda buras

aynzamanda ok nemli bir ticaret mer-

kezi idi. Kbe ise insanlar iin yeryzndekurulan ilk mabettir. Hz. brahim ve oluHz. smail tarafndan ina edilmitir. Na-mazlarda yneldiimiz kblemizdir.


Peygamberimizin doduu evin yerine ina edilen ve bugnMekke Ktphanesi olarak kullanlan yap.


40/158

40

SYER

Peygamberimiz, drt yandan altyana kadar z annesinin yannda kald. Annesi mine, hem

Medinedeki akrabalaryla hasret gidermek hem de kocasAbdullahn kabrini ziyaret etmek amacy-

la olu Muhammedi de yanna alarak Medineye gitti. Ancak ziyaretlerini gerekletirdikten sonra

dnyolunda hastalanarak Medineye 190 km mesafedeki Ebvada vefat etti. Peygamberimiz sev-

gili annesini kaybetmenin acsnyaamve ksz kalmt.

Annesinin vefatzerine Hz. Muhammedi bakcsmm Eymen Mekkeye getirip yaldede-

sine teslim etmitir.

ARATIRALIMOn drt asr evvel, yine byle birgeceydi,

Kumdan, ayn on drd bir kszkverdi!

Lakin o ne hsrand ki: Hissetmedigzler;

Ka bin senedir, hlbuki beklemedelerdi!

Nerden grecekler? Gremezlerdi tabi

Bir kerre, zuhur ettii l, en sapa yerdi;

Bir kerre de, mmre-i dnya, o zamanlar,

Buhranlar iindeydi, bugnden de beterdi.

Srtlanlargemiti beer yrtclkta;

Disiz mi bir insan, onu kardeleri yerdi!

Fevz btn afaknsarmtzeminin,

Salgnd, bugn arkykan, tefrika derdi.

Derken, bym, krkna gelmiti ki ksz,

Balarda gezen kanlayaklar suya erdi!

Bir nefhada insanlkurtardo masum,

Bir hamlede kayserleri, kisralarserdi!

Aczin ki, ezilmekti btn hakk, dirildi;

Zulmn ki, zeval aklna gelmezdi, geberdi!

lemlere rahmetti, evet, er-i mbni,ehblini adl isteyenin yurduna gerdi.

Dnya neye sahipse, onun vergisidir hep;

Medyun ona cemiyyeti, medyn ona ferdi.

Medyundur o masuma btn bir beeriyyet.

Ya Rab, bizi maherde bu ikrar ile haret.

Mehmet kif Ersoy, Safahat, s. 455.

Yukar daki iirde Hz. Muhammedin iinde doduu toplumun yaps

hakknda neler anlatlmaktadr ?

BR GECE

NOT EDELMPeygamberimizin Kuranda ve hadislerde geen bazisim ve sfatlarunlardr:

Ahmet: Allaha ok hamt eden, vgye layk olan.Saf suresi, 6. ayet.

Rauf-Rahim: ok efkatli, ok merhametli. Tevbe suresi,128. ayet.

Rahmet: Merhametli. Enbiy suresi, 107. ayet.

Nebi: Peygamber, haberci. ahit: Tank ve delil.Mbeir: Mjdeci.Nezir : Uyarc.

Dai:Davet edici.Sira: Aydnlatc.Ahzb suresi, 45- 46. ayetler.

Resul: Eli-peygamber. Fetih suresi, 29. ayet.

Mustafa: Seilmi.Ahmet bin Hanbel, Msned, C 5, s. 25.

Muhammed: ok vlen anlamndaki bu isim, Kuran-Kerimde drt ayrsurede yer al-maktadr.l-imrn suresi 144, Ahzb suresi 40, Muhammed suresi 2 ve Fetih suresi 29. ayet-ler.

Kuran-Kerimin 47. suresi Muhammedsuresidir.


41/158

41

2. NTE: PEYGAMBERLK NCESHZ. MUHAMMED

Torununun bakmnsekiz yana kadar dedesi Abdlmuttalip stlendi. Dedesi onu ok severdi.

ehrin meselelerini grmek zere ileri gelenlerle toplantlar yaparken bile Muhammed, onun yanna

koard. Amcalarbazen bu duruma karkmak isterlerdi. Ancak Abdlmuttalip, Brakn onu O

kendini byk bir insan yerine koyuyor. O kadar akllki umarm bir gn byk bir adam olacaktr.2

diyerek onu mecliste yanbana oturturdu. Hz. Muhammed sekiz yanda iken ok sevdii dedesini

de kaybetti. Dedesi, vefat etmeden nce onu amcasEbu Talipe emanet etti.

3. Hz. Muhammedin Genlik Dnemi

Hz. Muhammed, yirmi beyana kadar amcasEbu Talipin yannda ve himayesinde kald. Ebu

Talip Mekkelilerin saygsnkazanm, stn vasflbir kii idi. Aynzamanda Hz. Alinin de baba-

solan bu hogrl ve merhametli insan, Hz. Muhamme

Documents

SIYER-İmam Hatip