Sjógvur & Fólk — #1

1

TAÐ FØROYSKA sam ráðingar toymið sum varð skipað við sæti í Fiskimálaráðnum í fjør summ ar undir leiðslu av Herluf Sig valds son, hevur rættiliga gjørt hol í sjógvin og hjálpt Jacob Vestergaard fiskimálaráðharra í roynd un um at vinna Føroyum fleirfald að ar kvotur fyri makrel og norðhavssild.

Ídag stendur greitt at ovurstór framstig eru hend, nú Føroyar í sam ráðingum við hini strandar lond ini kunnu gera nýggj ar semjur. Alt hetta tí tað hev ur eydnast at vinna Føroyum álit og virðing mill um hini londini.

Eingin ivi er um at Føroyar hava samstundis styrkt sína støðu í uppsjóvar vinn uni. Eitt tað besta dømið mund i vera Edinburgh í vár, tá ið Føroyar av eintingum tók leiðsl una í samráðingunum og makrel

semjan fekst í lag aftan á at okkara samráðingarleiðari í tríggj ar dagar hevði gingið mill um ES og Nor eg sum semingsmaður.

Fáur ivast í, at ‘Sheriffurin’ av Økrum við sínum støðu festi eig ur stóran part av ær uni fyri

hesi fram stig; men samráð ingarleið arin úr Mið vági má so sanniliga eisini hava dugað at finna semj ur og skapa for stá ilsi fyri før oyskum sjónarmiðum.

Hartil kemur so alt bak land ið, bæði í sjálvum sam ráð ingar toymin um — har landsins fremstu gransk arar og serfrøðing ar inn an sam ráð ing ar kynst ur, hav rætt og hav lív frøði sita — og í Sam ráðing ar ráðn um, har onn ur køn fólk ráð geva og eftir meta sam ráð ingarn ar so hvørt tær fara fram; og ikki at gloyma um boð ini fyri vinn una. Uttan teirra prógv og skjal festingar hevði tann før oyska sendi nevnd in neyvan megn að at stað ið fram við trúvirði.

“Tilgongdin var ótrúliga spenn andi,” viðgekk Herluf Sigvalds son í samrøðu við Sjógv & Fólk, stutt áðr enn leiðin gekk til Athen á almenna vitjan saman við fiski mála ráð harranum.

‘SUM LOMB’“Umstøðurnar vóru stak vánalig ar til altjóða samráðingar, og hetta gjørdu vit formans landin um og hin um londunum vart við á fyrsta sam ráðingarfundi í London í fjør heyst. Eitt nú var sam ráðingarhøllin alt ov lítil til tær fimm sendi nevnd irnar, sum taldu nærum hundr að fólk, og vit sótu sum sild í tunnu. Sjálvur var eg mitt í eldinum við hinum sam ráðingar leið arun um sit andi ímóti mær, sum vanligt er. Hinveg in, tað fullkomiliga ó van liga var at beint aftan fyri mín rygg sótu umboðini fyri limalond og vinn una hjá ES. Eg var sostatt sam an við føroysku sendinevndini kring settur.”

Herluf Sigvaldsson helt fram: “Vit gjørdu hin um londunum eis ini vart við at Føroyar kundu ikki góðkenna dagsskránna, soleið is sum hon var orðað. Minn

ist meg rætt brúktu vit ein ar fýra tímar í sam ráð ingum um dags skránna, áðr enn vit kundu góð kenna hana og byrja sjálv ar sam ráð ingarnar. Høv uðs boðskap urin hjá okkum var at Føroy ar fóru ongantíð aftur í tað gamla býtið, og at ES hevði ongan rætt yvirhøvur at avgera nær

Sigvaldsson um silda- og makrel- samráðingar: Settu okkum í respekt

Kunningar- og kjakblað um føroyska fiskivinnu. Til øll húski og allar postsmogur hjá virkjum og stovnum.

#1 • NOVEMBER 2014

Tvøroyri 4-5Granskar fiskivinnuna 6-7Fugla fjørður 8-9Mørkøre um tilfeingi 10-11Klaksvík 12-13Vestergaard um makrelin 14-15Runavík 16-17Laksá foss: Uppisjóvarvinnan vísir vegin 18-19‘Útróðurin má bjargast’ 20-21

2018 hóttir íløgur

MA

RIA

OLS

EN

Les á síðu 2

Christian í Grótinum landar til Pelagos í Fuglafirði, meðan Finnur Fríði bíðar eftir tørni.

Hvussu væl hóskar upp boðs søla til fiskivinnuna? 3

(Framhald á síðu 24)

2 3SJÓGVUR & FÓLK — #1

STÓR ÓVISSA valdar í fiskivinnuni um hvat sum skal

hend a á mid nátt 31. des emb er 2017, tá øll verandi veiði rætt indi ganga út sum part ur av ætl að um nýskipan um í lóg ini um vinnuligan fiskiskap. Tann vaks andi búskaparligi váð in av hes um merkir at all ar størri íløg ur í fiski vinn uni fyri bils eru lagdar á ís ella salt aðar heilt — eingin kann byggja skip ella virkir undir slík um um støð um. Tað vátta fleiri leiðandi fiskireið arí sum Sjógvur & Fólk hevur tos að við.

Einki nýtt skip er komið til Før oya síðan 2010; samanborðið við okkara grannalond er tað langt tíð. Spurt verður retoriskt: Hvør fer at byggja skip undir slík um umstøðum, hvør kann gera lang tíðar hand ils sátt mál ar, hvør ungur persónur við nýggjari

navigatións ella maskin útbúgving velur fiski vinn una við so stór ari óvissu hang andi yvir sær?

Anfinn Olsen, formaður í Før oya Reiðarafelag, segði soleið is í út varps samrøðu: “Tað er klárt at tað liggur fremst í hugan um — hvat hendir í framtíðini; fiski vinna er ikki bara soleiðis at venda, tað tekur ár at gera stórar broyt ingar í fiskivinnuni. Tí er tað rættiliga átroknandi at man kem ur inn í ta diskussiónina — hvat skal gerandisdagurin vera aft an á 2018 fyri fiskivinnuna?”

Spurdur av ÚF um reið arar kenna seg ótryggar, svar aði for maðurin: “Ja, man føl ir seg nokk so ótryggan, tí sum man hoyr ir frá politikarum so eru út tal ils ini bæði í eystur og vestur og suður og norð. Tað ger at man merkir ikki at tað er so stór

saml ing á hvønn veg tað skal bera, og tí blívur man ótrygg ur. Okk ara størsta ynski hevur altíð verið og er at man veit hvørji rætt indi man hevur, og harvið hvat man hev ur at bjóða bæði í sambandi við íløgur og ikki minst yvir fyri tí fólki sum man skal hava umborð á skipunum. Fast rættindi, tað liggur fremst í hug anum.”

Jacob Vestergaard fiski málaráð harri viðurkennir trup ulleik an og sigur aðrastaðni her í blaðn um at arbeitt verð ur við at finna eina fyribils loysn.

“Tað er greitt at vit mugu frá pol it isk ari og umsitingarligari síðu melda út nú hvat tað er sum vinn an skal rokna við, og 2018 er ein trupulleiki sum ikki kann kveistr ast til viks longur,” sigur fiskimálaráðharrin. []

w w w . S J O G V U R o g F O L K . c o m

Útgáva: GlobalOne Press Ltd, Enterprise Busieness Centre, Admiral Court, Aberdeen AB11 5QX, United Kingdom+44 (0)845 053 1842 | www.nordixis.com Tekstur & blaðstjórn: Búi Tyril (ábyrgd) | [email protected] Foto: Maria Olsen | [email protected] & framleiðsla: Nordixis Media AB, Göteborg.

Vit gera sum yrkisfólk okkara besta fyri at lýsa mál og faktuell viðurskifti

rætt og endurgeva keldur neyvt. Tó taka vit fyrivarni móti møguligum prent

villum og øðrum feilum ið kunnu koma fyri av misgáum, mis skiljingum ella

øðrum orsøkum. Hendan útgávan er ikki ætlað sum íløguráðgeving; hvørki

blaðstjóri, medarbeiðarar ella aðrir persónar viðvirkandi ella nevndir í hesari

útgávu, ei heldur lýsarar, kunnu ábyrgdast vegna møguligan búskapar ligan

ella annan miss sum hevði kunnað verðið bein leiðis ella óbeinleiðis knýttur

at handlingum við støði í innihaldi í hesari útgávu.

Kunningar- og kjakblað um føroyska fiskivinnu.

2018 hóttir íløgurÓvissan um veiðirættindi frá og við 2018 ávirkar nú alsamt meira íløguhugin í fiskivinnuni — reiðarar rokna við at ongar størri íløgur verða gjørdar fyri tíðina orsakað av vaksandi búskaparligum váða.

ÍROKNAÐ tað sokallaða tilfeing is gjaldið — eitt av gjald upp á eina krónu fyri hvørt kilo av makreli og 50 oyru/kg fyri sild — rinda fiski menn við uppisjóv ar skipum ídag ein skatt sum sambært met ingar liggur millum 55 og 60 prosent av hýruni. Tað vísir Jan Højgaard, formaður í Føroya Fiski mannafelag, á. Samstundis ásann ar hann at tal an er um eitt so stórt inntriv í hýruna hjá hes um fiski monn um at tað svar ar til eina lækking upp á um leið 10 pst. av reallønini (les á síðu 28).

“Hetta er ein ógvuliga óhepp in støða, serliga tá so lít ið for stá ilsi er fyri hesum í tí almenna rúm in um og tí polit isku um hvørv in um,” segði Jan Højgaard við Sjógv & Fólk. “Hetta er øgiliga keðiligt, fiskimenn eru snýttir av landinum við hesum gjaldi.”

“Taka vit ein vanligan nótamann so er hann í praksis uppi í eini 55 pst. í skatti tá avgjaldið á sild og makrel er tikið við. Tekur tú ein sum siglir við Næra berg ella Norð borg so er hann kanska uppi á 60 pst., leysliga mett. Í fjør [2013] rokn aðu vit út at ein dekkari sum fiskaði við vanlig um uppi sjóv ar skipi og hevði góða inn tøku, kom upp á 53 pst. í skatti íroknað avgjaldið, og hetta er hækkað mun andi síðani tá. Men sama skattatrýst ger seg ikki galdandi fyri onn ur enn fiskimenn. Harafturat kem ur at fiskimenn arbeiða ofta sera langar dagar umframt teir mugu vera burt ur frá familju upp í fleiri mán aðir í senn, og tað kann elva til strongd.”

Hvussu ber tað til at onnur ið tjena líka góðar pengar ikki verða skattað líka hart?

“Fyrst skal sigast at dekkarar við føroyskum fiskiskipum koma ikki so høgt upp í inntøku sum fólk tykjast halda — har hava ver ið onkrar tabellir hjá Búskap ar ráðnum har man blandar yvir menn og dekkarar og roknar út eina miðal inntøku fyri at disk u tera alt undir ein um. Tað er jú misvísandi og gevur fólki skeiva fatan av veruleikanum. Ann ars hava vit fleiri bólkar í sam fel agn um sum hava góðar inn tøkur; men tað løgna er at øll tyk ist góðkenna tær inntøkurnar soleingi talan ikki er um

fiski menn. Fólk gera fiskimenn til Svartaper, helst fyri at flyta fokus frá sersømdum sum onnur hava — hetta er eitt ikki ókent fyri brigdi. Avgjaldið á makrel og sild er ein eyka skatt ur sum rak ar fiskimenn tó uttan enn at vera viðurkendur sum slíkur.”

Formaðurin ávaraði eisini ímóti spjað ing. “Fólk eru blivin sett upp í móti hvørj um øðrum, og tað er ikki gott. Vit eiga at standa sam an sum tjóð — tá fáa vit eitt gott úr slit, og tað hevði klætt okkum betur.”

Upp hit ing in í uppi sjóv arvinn uni kann skjótt vera av. Út frá til mæl un um frá ICES verða kvot urnar fyri makrel og sild vænt andi lægri næsta ár.

“Uppi sjóvar vinn an man hava toppað fyri bils; tað verður helst lakari nú, og makrel kvotan fer nak að nið ur og sildin eisini. Svart kjaft urin hevur ikki havt tann sama prísin. Trupulleikin við verandi avgjaldi á makrel og sild er ikki minst at tann polit iska skipanin hevur funn ið eitt eyka súgvi rør til ‘stóra pott’ ístað in fyri at tílík av gjøld vórðu skip að óheft av hvat fíggjar lógin krev ur; tað almenna hevur sínar inn tøk ur tryggj aðar via skattaskip an ina. Hetta við at fara út at taka meir a út úr vinn uni gjøgnum hissini avgjøld, hvar skal tað enda — og hvat ger man um tað knappliga ikki ber til at heinta nakað inn tann vegin?” []

Kliptu 10% av realhýruni við einum pennastroki

FØR

OYA

FISK

IMA

NA

FEL

AG

Jan Højgaard.

TANN FØROYSKA fiskivinnan tykist standa á einum vegamóti har tíðin er komin til at taka støðu til mál av týdningi fyri framtíðina. Í roynd og veru snýr tað seg fyrst og fremst um spurningin hvat vit vilja við fiskivinnuni og hví. Harav fylgja ymiskir spurningar um hvussu og hvat, og hetta blaðið tú situr við er ein roynd at fáa gongd á eitt arbeiði at útpeika og greina viðurskifti av týdningi fyri fiskivinnuna og harvið samfelagið. Vit vóna soleiðis at kunna vera til hjálp, um enn bert í lítlan mun, í at finna fram til skilagóðar og haldbarar loysnir til frama fyri vinnuna og samfelagið.

Eingin ivi er um at avbjóðingarnar eru stórar, bæði fyri vinnuna sjálva og fyri restina av samfelagnum, eisini tað vaksandi talið á føroyingum ið ikki longur kenna seg so knýttar at fiski vinnuni. Gongdin tey seinnu árini hevur verið at alsamt færri arbeiða beinleiðis í sjálvari fiskivinnuni, kanska serliga orsakað av teimum tøkni frøðiligu frambrotum sum hava kollvelt meir ella minni allar arbeiðsgongdir í fiskivinnuni so væl sum í øðrum vinnum. Vit eru fleiri og fleiri sum arbeiða innan tænastur av alskyns slag; men samstundis eiga vit ikki at gloyma at tann búskaparligi grundvøllurin ið tað føroyska samfelagið hvílir á er fyri ein stóran part framvegis fiskivinnan — leggja vit so alivinnuna afturat og aðra sjóvinnu har nógvir føroyingar arbeiða uttanlands, so er greitt at uttan hesar vinnur var lítið eftir at liva av í Føroyum.

Alt broytist og soleiðis er eisini við fiskivinnuni. Landsins myndugleikar hava í eina tíð arbeitt við at dagføra lógina um vinnuligan fiskiskap og nógv hevur leingi verið kjakast um hvat ið eigur at verða broytt og ikki. Sera ymisk sjónarmið hava verið frammi, eisini við rættiliga radikalum hugskotum um hvussu best er at skipa fiskivinnuna.

Hetta blaðið er ætlað sum eitt íkast til kjakið meðan vit bíða eftir nevndu nýskipanunum. Vit hava eftir førimuni roynt, serliga gjøgnum reportasjur og greiningar, at seta ljóskastaran á ymiskt sum ikki hevur verið so nógv at sæð til í tí almenna rúminum.

Vilja vit hava eina sterka fiskivinnu í framtíðini — og um ja, hvussu vilja vit tryggja at hesin málsetningur eydnast til fulnar? Eru vit tilreiðar at góðtaka at hendan vinnan noyðist at kappast við somu og nærliggjandi vinnur í grannalondum, ikki bert um keyparar men eisini um starvsfólk á sjógvi og landi? Um svarið er ja, so mugu vit samstundis ásanna at tað er neyðugt fyri hesa vinnu at geva eitt gott búskaparligt avkast — og bjóða sínum fólki góðar sømdir.

Trupulleikarnir eru eyðsýndir í heimaflotanum. Her bendir ymiskt á at verandi skipan fyri regulering eigur at verða endurskoðað

— hví skulu tey fiskiskip ið virka undir fiskidagaskipanini stýrast við so harðari hond at tey hava ilt við yvirhøvur at kunna klára seg? Ein annar spurningur er hví býtið í verandi skipabólkar skal vera so læst. Og tá hava vit ikki nevnt tær stongdu leiðirnar — hvussu nógv áratíggju skulu ganga afturat áðrenn hesar aftur kunnu levera fisk sum fyrr, og hvar eru tær kanningar sum av fyrstum tíð liggja til grund fyri hesum steingingum?

Samstundis sum vit umhugsa fiskivinnuna sum heild, hava vit í hesari útgávuni serliga hugt eftir tí spennandi menningini í uppisjóvarvinnuni. Eisini nema vit við nakrar av teimum avbjóðingum sum tann vinnan hevur fyri framman. Her er vissuliga nógv hjá okkum at vera stolt av, og eisini nógv at tríva í.

Vælkomin — og góðan lesihug!

Nakað vit kunnu vera stolt av


AT GJØGNUM til feing isgjald ella upp boðs sølu av

veiði loyv um og kvotum dríva upp kostnaðin fyri at veiða fisk á vinnuligum grundarlag kann geva landskassanum góð ar peng ar, um ikki annað so í eina av mark aða tíð; men tað kann sann líkt eisini sláa bakk og fáa óhepn ar vinnuligar og sam felags bú skap ar lig ar avleiðingar, so mik ið so at tær samlaðu inn tøkurn ar frá fiskivinnuni til samfel ag ið minka heldur enn vaksa sum úrslit av at kapitalur verð ur sog in ov tíðliga úr vinnuni.

Tað meina fleiri framstandandi vinnulívsfólk sum Sjógvur & Fólk hevur tosað við.

Heitt orðaskifti hevur gingið í fleiri ár um allar milliónir sum lands kassin “missir” av at ikki krevja meira inn í fyrsta liði frá fiski vinnuni gjøgnum tilfeingisgjald og/ella uppboðssølu av veiði loyvum og kvotum.

Bogi Jacobsen, stjóri á Varðin Pel agic, heldur at veiðirættindi skulu ikki kunna handlast frítt utt an víðari, samstundis sum hann er ímóti uppboðssølu av teim um. Hann setir spurnartek in við vísdómin í verandi til feingis gjaldi á sild og makrel, og vísir á at hetta longu hevur havt við sær at kostnaðurin fyri at fáa fatur á fiski er hækkaður mun andi.

“Skal tað vera eitt tílikt avgjald so eigur tað at vera á alt tilfeingi á sjógvi og landi, við felags grundarlag fyri útrokning og einum samanhangandi lo gikki,” segði Bogi Jacobsen. “Hví leggja avgjald bara á makrel og sild, hví so ikki á onnur fiskasløg eis ini, og hví ikki á onnur sløg av tilfeingi eisini, so sum landbún aðar vørur og vindorku?”

Tann størsti trupulleikin við ver andi avgjaldi á sild og makrel er at tað verður tikið longu í fyrsta liði, við avreiðing. Hevði tað ístaðin komið longri frammi í virðisketuni, so var ikki vandi fyri, sum tað er nú, at avgjaldið skerjir møguleikarnar hjá vinnuni at virðisøkja, umframt at tað øk ir stórliga um tann handilsliga váðan

“Hetta er ikki stabiliserandi fyri vinnuna. At taka eitt stórt gjald fyri hvørt kilo áðr enn tað yvirhøvur er greitt um reiðaríið ella virkið fær vinning av fisk inum er stuttskygt og kann máa

støðið undan sam handl in um við keyparar. Um okkara keyparar hoyra at stór óvissa verður um lev er ing og prís, so er stórur vandi fyri at teir missa áhugan í at handla við okkum — soleiðis virkar hand il innan fiskaídnaðin. Skal sam starvið vera treytað av einari so stórari óvissu sum tað at ein upp boðs søla fyrst má avgera um fisk urin er tøkur ella ikki og til hósk andi prís, tá verður eing in langtíðar sáttmáli. Hetta er grund leggjandi fyri ein útflyt ara, at hann má kunna veita eina rími liga vissu fyri at vøran kann lev erast innan fyri avtalaðar ramm ur fyri dygd, tíð og prís. Uttan leveringstrygd kunnu vit hvørki kappast við norðmenn, íslendingar ella onnur.”

“Óvissan er nóg stór sum er,” legði Bogi afturat. “Tað at fiskiskap urin er treytaður av so nógvum viðurskiftum frá nátt úr unnar hond ger at vit hava longu ein rætti liga stóran óvissu faktor. Tí ræð ur tað sjálvandi um at kunna upp viga slíkar óvissur so frægt sum til ber — heldur enn at leggja nýggjar, enn meira álvars lig ar óvissur afturat. Verður fisk urin knappliga minni eitt

ár enn hann var árið fyri, sum eisini hendi herfyri við makrelinum í og við at hann ikki uppfylti galdandi krøv um stødd, so kostar tað skjótt ovurhonds peng ar fyri vinnuna — stórt tilfeingis gjald verður jú tikið longu við avreiðing. Um útgangsstøðið hjá okkum í Føroyum var at fiskur in var líka sum í fjør, so var alt longu farið á heysin meðan land ið hevði gjørt eitt gott hál

— tó hevði lítið verið eftir at skatta næsta ár um vinnan var koll sigld.”

Bogi Jacobsen er langtífrá einsamallur um at kenna seg ørkymlaðan av tí almenna kjakinum um fiskivinnuna í Før oyum. “Tað sum gongur fyri seg nú tykist eina og aleina grundað á hvussu tað skal kunna lata seg gera at fáa so nógvar pengar úr vinnuni sum gjørligt. Hetta vendir púra øvugt — tað skal jú snúgva seg um hvussu stóra virðis øking vit kunnu fáa, og hvussu vit best kunnu trygg ja okkara kappingarføri úti í heimin um!”

‘EIN ÓRÆTTUR’Pól Huus Sólstein, stjóri á North Pelagic, ið tekur sær av

sølu fyri reið arí ið hjá Norðborg og Christ ian í Grótinum, vísti á váðan við at fara politiskt eftir uppi sjóv ar vinnuni tí hon í løtuni gong ur væl.

“Hetta sum nú er upp á tal við upp boðs sølu er extremt váðiligt,” segði Pól Huus. “Longu framm an undan eru vit inni á vanda kós við tilfeingisgjaldi sum verður tikið beint úr kassan um hjá reiðaríunum og úr lumm anum á f iskimonnum. Tað verður grundgivið við at vit mugu lata marknaðarkreftirnar ráða, men veruleikin her er fyrst og fremst politiskur. Somu fólk sum siga seg vilja markn að arbú skap eru samstundis íðin at

ávirka lønarlagið á fiski skip unum, hóast hetta júst er nakað sum arbeiðsmarknaðurin sjálvur legg ur til rættis og tekur avgerð um. Veruleikin er tann at seta vit hýrurnar niður, so stingur okk ara besta fólk av til Noregs, tí har eru betri treytir enn her; so einfalt er tað.”

Pól Huus var eisini inni á spurn inginum um veiðiloyvir og frá søgnina sum er íkomin um at hesi eru at meta sum gáva frá landi til reiðarar.

“Vit hava havt vinnuligan fiski skap í 100 ár, og lógin sum av mark ar loyvini kom ikki fyrr enn í 1994. Hví vóru veiðiloyv ini hjá nótaskipunum einki verd tá? Nú vilja summi kroysta pen ing in úr uppisjóvarvinnuni, kansk a tí tey skilja ikki søg una aftan fyri og halda at hesir reiðar ar og fiskimenn fáa bara eina rúgvu av pengum for er andi. Hetta er so misvísandi sum tað yvirhøvur kann vera! Fólk gloyma alt sum liggur aftanfyri, men tey sum rópa harðast høvdu ong an áhuga í at byggja nak að upp tá møguleikin var har. Teir reið arar og fiskimenn sum hava hingið í alla tíðina eru teir somu

Vinnulívsfólk skeptisk til uppboðssølumarknaðUppboðssøla av veiðirættindum kann gera atgongd til fisk alt ov dýra fyri føroyskar útflytarar, sum av hesum kunnu missa fótafesti á altjóða marknaðum, har kappingarneytar njóta gott av vinnupolitiskari verju í sínum heimlondum.


MA

RIA

OLS

EN

Pól Huus Sólstein.

Við havnalagið á Tvøroyri — fiskavørur frá Varðin Pelagic verða lossaðar umborð á frystifarmaskipið Andromeda.


TVØROYRI hevur síðani summar ið 2012 verið ígjøgn um eina vinnuliga

endur nýgg ing og uppstiging sum neyv an hevur sæð sín líka í Før oy um tey seinastu mongu árini. Við ein ari rimmar íløgu

hjá Varðanum, Før oya størsta uppisjóvarreiðaríi, í tøtt um samstarvi við Delta Seafood, ið sambært metingar eigur Føroya dugnaligasta toymi innan fiska virking, gjørdi Tvøroyri eitt kvikt lop úr vinnuligum deyð vatni til rokan og lív sum hevur smittað av sær um alla Suðuroynna.

Ei undur í at borgmeistarin, Krist in Michelsen, er glaður um ta vend sum er komin í á staðnum.

“Ein so stór øking av rávørunøgd til virkingar setti nakr ar avbjóð ing ar til Tvøroyar Havn

og vit máttu taka nakrar av gerðir undir tíð ar pressi,” segði borgmeist arin.

“Vit funnu eina loysn sum merkt i at atløgusíðan til uppisjóv ar skip varð gjørd í privatum regi, hetta ikki minst tí tað var átrok andi at fáa hetta byggistigið frá hondini so skjótt sum gjørligt.”

Alt gekk óvanliga væl — frysti virkið stóð klárt stutt aftan á at farið varð undir at byggja, og stutt aftaná at maskinurnar vóru mont er að ar varð fyrsta lastin landað.

Tað fyrsta hálvárið varð brúkt til inn koyr ing og still ingar av ymiskum slag og longu tað fyrsta fulla árið í rakstri, 2013, tók Varðin Pelagic ímóti so mikið sum 100.000 tons um av uppi sjóvarfiski til matna.

Í ár er sambært leiðsluna á virk in um eisini líkt til at so gott sum somu nøgd ir koma gjøgnum fram leiðslu tól ini hjá tí sum longu greitt er Før oya størsta matvøruvirki. Í pengum er tann ár ligi um setn ing ur in mettur til

Menning á Tvøroyri merkist

kring alla Suðuroynna

Samstarvið millum Varðan og Delta hevur upp á stutta tíð givið Tvøroyri endurreisn sum fiskivinnudepil við landsins størsta matvøruvirki — og vaksandi fólkatal aftur við hækkandi skattainntøkum sæst nú um alla Suðuroy.

Kristin Michelsen, borgarstjóri.

Chris Jan Michelsen, havnarumsjónar maður (vinstrumegin), saman

við Jón Boga Guttesen, havnarmeistara.

MA

RIA

OLS

EN

MA

RIA

OLS

ENM

AR

IA O

LSE

N


um leið eina mill iard krónur. Fitt av útbyggingum eru farn ar fram á havnalagnum síð ani frysti virkið kom, og komm unan hevur fing ið betri skatta inn tøkur og um støð ur at út byggja og við líkahalda veg ir, at løgu bryggjur og hvørt av sín um.

“Síðani tað gjørdist greitt at skip við stórum dýpgangi fóru at koma inn á Tvøroyri, tók komm un an á byrgd ina av at gera nýggja atløgusíðu ið kundi hýsa slík um skipum og annars øll um tí trafikki bæði sjó vegis og landveg is sum vit hava í dag,” segði Kristin Michelsen. “Íløgan var stór, samanborin við skatt liga grundarlagið hjá okkum, men samanborin við hesa í løg una hjá Varðanum Pelagic og tann um setn ing virkið hevur havt, má okk ara íløga sigast at vera realistisk.”

Borgmeistarin legði afturat: “Fakta er at Suðuroyggin hevur havt fram gongd síðan Varðin Pel ag ic byrjaði sítt virksemi. Vit vita at skatta inntøkurnar eru hækk aðar og fólka talið er vent frá afturgongd til framgongd. Sam stundis vita vit at veiðihagtøl ini fyri botnfisk eru støð ug og al ing in somuleiðis. Ong ar størri al menn ar íløgur eru gjørd ar her suð uri so niður støð an má vera at inntøku vøksturin stav ar frá tí økta vinnuliga virkseminum sum er komið við Varðanum Pel agic.”

‘KOMBINERAÐ VITAN’Aðrar kommunur í Suðuroynni hava eisini fingið ágóða av tí blóm andi vinnulívinum á Tvøroyri, sambært Kristin Michelsen.

“At virksemið eisini av spegl

NÚ ANNAÐ árið í fullari fram leiðslu skjótt fer at halla, bendir alt á at

Varð in Pelagic varðveitir væl og virði liga sítt pláss sum landsins størsti fram leið ari av fiski til matna — fyri ikki at tala um at verkætlanin hjá Varð an um og Delta Seafood stendur við sum mest sannførandi Suðuroyar sólskins søga í nýggjari tíð.

Frystivirkið byrjaði at taka í mót i fiski í juli 2012 og longu árið eft ir kom tann samlaða fram leiðsl an upp á ófatilig 100.000 tons av makreli, sild, svart kjafti og lodnu.

Í ár er líkt til at næstan somu nøgd ir verða send ar gjøgnum tær fram komnu skeri, frysti og pakki maskinurnar og, umvegis ta nýggju frystigoymsluna, av landin um við stórum bulkskipum til svang ar keyparar í Russlandi, ES, Kina og USA.

Virkið varð bygt upp á sera stutt a tíð, hóast talan sambært keld ur í Íslandi var um heimsins fremstu verk smiðju av sínum slag. Arbeið ið at innstilla

útgerð og til laga mannagongdir gekk eisini væl — so mikið so at aftan á tað fyrsta heil árið í framleiðslu, við árslok í fjør, kundi staðfestast at ikki minni enn 100.000 tons av uppisjóvarfiski vóru landað og fingin til høldar; ein lítil helvt av hesum var heilfrystur makrel ur meðan restin var onnur fryst vøra, har ímillum sildafløk og lodna. Í ár verður roknað við kanska minni men líknandi mongdum, sigur Bogi Jo hanne sen, sølustjóri. Hann leggur afturat at nakað av nýggjari fram leiðslu byrjað, í samstarvi við TG Sea food í Hvalba, har ar beitt hevur verið við at singlefrysta makrel.

“Singlefrystur makrelur er ein lut fals liga dýr framleiðsla,” sig ur Bogi, “men vit vilja geva keyp arum møgu leika at eisini fáa hesa vøru, sum ein eyka tænastu.”

“Vit útflyta í høvuðsheitum blokk frystan makrel, heilan so væl sum avhøvdaðan. Hartil kem ur heilfryst sild og fryst silda flak umframt fryst lodna.

Svart kjaft ur er enn mest sum bara far in til mjøl og lýsi; men vit arbeiða við at menna aðra vøru úr hon um. Vón andi koma vit í ár upp á nærum 100.000 tons til samans.”

VILJA VIRÐISØKJAEin verkætlan við at menna vøru til matna úr svartkjafti varð her fyri sjósett undir leiðslu av nevnd ar liminum Egil Olsen, ið hevur drúgvar roynd ir innan menn ing av fiska vørum.

“Vit rokna við at kunnu siga meira um hetta um stutta tíð,” við merk ir Egil. “So mikið kann eg tó í løtuni siga at vit royna at menna vøru til matna úr svartkjafti. Orsøkin til at vit royna hett a er fyrst og fremst tí vit vilja at fisk ur in fer til matnað heldur enn til mjøl. Ein onnur orsøk er at vit vilja gagn nýta ta framleiðslu orku sum virkið hevur upp á skilabesta máta, soleiðis at vit kunnu arbeiða alt árið — her passar svartkjafturin væl inn av tí at hann verður veiddur eina aðra árstíð enn makrelurin.” []

Varðin Pelagic: Næstan 100.000 tons aftur í árÁ Tvøroyri vóna tey at framleiða nærum somu mongd av makreli og øðrum uppisjóvarfiski í ár sum í fjør, tilsamans nevniliga um 100.000 tons, samstundis sum royndir verða gjørdar við nýggjum produktum.

Útsýni av dekkinum á Smyrli yvir á fiskivinnuhavnina á Tvøroyri.

Ólavur Bjarkhamar, framleiðslustjóri.


Bogi Johannesen, sølustjóri. Tróndur í Gøtu við bryggju á Tvøroyri.

MA

RIA

OLS

EN

MA

RIA

OLS

EN


HVUSSU ÍMYNDIN hjá einari vinnu verður upp bygd í einum sam

felag — og hvussu hon í sínum lagi ávirkar tann almenna vinnu politikk ið til eina og hvørja tíð verður førdur — átti at verið eitt stórt evni mill um vinnu ligar, akadem iskar og pol it isk ar leið arar í Føroyum. Tað meinar um siting ar leiðarin á Varðanum í Gøtu, Tór heð in Jensen, sum eisini arbeið ir við at skriva doktararitgerð und ir heitinum “Ein vit an ar grund að fiskivinna: Hvussu og hvar er vit an skapt í føroysku fiski og alivinnuni, og hvønn leiklut spælir vitan sum stimbr an til ella hindur fyri ný skap an.”

Talan er um eina gransk ingar verk ætlan sum leggur dent á kapp ing ar føri og vitan í tí sera sam an settu føroysku fiskivinnu teyggj uni. Ali og uppisjóvarvinn an tykjast standa seg best beint nú, men gransk ingin fevnir um alla fiski og ali vinnuna: frá fiskiveiði og framleiðslu av fiska vør um til log ist ikk og flutning og alt har í mill um, í rokn að fel øg sum eru knýtt at hes ari vinnu gjøgn um at veita vørur og tæn astur og liva meir og minni av tí.

Ein røð av spurningum verða sett ir um hvussu hesar vinn ur í Før oy um standa seg í mun til somu vinnur aðra staðni.

Sum skilst er ein slík greining av før oysk um vinnulívi ongan tíð gjørd fyrr, og hetta er sambært Tór heðin ein av orsøkunum til at hann valdi at fara undir sína DBA (Doctor of Business Ad mini stration) ritgerð við Hen ley Business School, Reading University.

“Vit í Føroyum eiga at satsa upp á vinnur har vit frammanundan kunnu bjóða okkum fram í altjóða høpi, og tað kunnu vit í fiski og ali vinnuni, meiri enn í øðrum vinn um,” viðmerkir hann.

NORSKUR ÍBLÁSTUR “Ein líknandi analysa av 13 ymisk um vinnuteyggjum í Noreg varð her fyri útførd undir leiðslu av Handils há skúlanum í Oslo. Eg brúki sama granskingarmodell sum norð menn brúktu í tí kann ing ini. Tað snýr seg um at máta í hvønn mun vinnan dreg ur at sær ella skap ar seks sløg av fyribrigd um: fyri tøkur; út búgv ingar relevantar fyri vinn una; evnaríkar per sónar; fólk og fígging til gransk ing og menning; kapital at seta í

vinn una; og um hvørvis vin arlig ar vørur. Tað saml aða mát ið av hesum seks di mens ión un um skal vísa kapping ar føri hjá vinnuni og í hvønn mun vinn an er grund að á vitan.”

Sum partur av sínari innsavn ing av upplýsingum til víð ari grein ing ar — umframt arbeið ið at leita upp tøkan lesn að á økin um og kunna seg við hvat er skrivað um evnið — er Tór heðin í hesum døg um í ferð við at seta seg í sam band við eitt tal av føroysk um fyri tøk um fyri at interviewa avvarð andi leiðarar og stjór ar og senda spurnarbløð út.

Hvat kann hendan gransking brúk ast til í Føroyum?

“Mær vitandi er eingin analysa av vinnu teyggjum gjørd í Før oy um áð ur. Kanningar av hes um slagn um verða serliga nýtt ar til grundar lag at taka vinnu pol it isk ar av gerð ir út frá, fyri at styrkja vinnur og fyri at betra um kappingar førið. Eitt bein leiðis úrslit av norsku gransk ing ini var HAV21 verkætlan in, har ein stór frá greiðing varð løgd fram herfyri. Ein strategi bólkur stóð fyri arbeiðin um, við leið andi fólki frá tí al menna umframt privatar leið

arar og fólk frá út búgvingar og gransk ingar stovnum. Bólkurin kom við hes um riti við ítøkiligum til mælum og mál setningum fyri vinnuna. Eg vil meta at vit hava sera nógv at læra av norðmonnum á hesum øki. Alt bendir á at stórur tørv ur á tilfari av hesum slagnum um føroysk viðurskifti, ikki minst fyri politikarar og tey ið taka av gerð ir vegna almennar stovnar; men uttan iva hevur tilfarið eisini stór an áhuga mill um fólk í vinn uni og helst eisini millum aka dem ik ar ar ið arbeiða við spurningum um búskap og menning.”

Tórheðin Jensen: Myndin av

VINNUHÁSKÚLIN sigur seg rokna við at millum 1.000 og 2.000 før oysk ir nav igatørar og maskin menn skjótt koma at hava lok ið skeið fyri at upp fylla tey nýggj u krøv ini í STCW 2010 (Manila kon ven tión ini) hjá IMO (Inter nat ional Maritime Organization), sum koma í gildi tann 1. januar 2017.

Sambært Vinnuháskúlan byrj aði hetta skeiðsvirksemi í summar og tann 1. september vórðu tey fyrstu STCW 2010 vinnu brøv ini skriv að.

“Við teimum nýggju sjóvinnu brøv un um er aftur gjørligt at útgeva sjóvinnubrøv gald andi í 5 ár,” segði Sjóvinnu stýrið í einum skrivi.

“Sjóvinnuútbúgvingarnar í Før oy um lúka sum heild long u nýggj u út búgv ing ar krøv ini sam bært STCW 2010. Av hes um ávum er ikki neyð ugt við stórum broyt ing um fyri at kunna skriva út sjó vinnu brøv sam bært teimum nýggju krøvun um.”

EFTIRSPURNINGURSkipsførar, skiparar, mask inmeist arar og maskinistar við út búgv ing frá áðr enn 2006 sum fram hald andi vilja hava vinnu bræv frá og við 2017 mugu taka neyð ug skeið fyri at lúka tær nýggj u treyt irn ar í STCW 2010.

Í hes um samanhangi bjóð ar Vinnu há skúl in skeið sum eru góð kend til enda málið. Skeiðini snúgva seg fyri stóran part um trygd og nýggj a tøknifrøði.

“Vit byrjaðu í summar við hes um skeiðum og fara at halda fram so leingi eftirspurningur er,” segði Wil helm Petersen, stjóri á Vinnu há skúl an um.

“Vit rokna við at til sam ans mill um 1.000 og 2.000 navig at ør ar og mask in fólk koma at út vega sær nýtt vinnu bræv,” legði hann afturat. []

Upp til 2.000 navigatørar og maskinfólk á skeið fyri at fáa nýtt vinnubræv

Í altjóða kapping er tað ikki nøktandi at einans hugsa um kostnaðarstig — lyklaorðið er vitan, og fyri at menna hesa í sjóvinnuni mugu vinna, undirvísingar- og granskingarstovnar og politikarar arbeiða móti felags máli.

MARIA OLSEN

SH

UT

TER

STO

CK

Tórheðin Jensen, umsitingarleiðari á Varðanum, Gøtu.


YMISK SLØG AV VITANEr óheppin politisk uppíblanding ein trupulleiki fyri fiski vinnuna í Før oyum?

“Ja, hetta er ein trupulleiki, hó ast onkur vil meina at hesin trup ul leiki enn ikki hevur heilt slig ið í gjøgn um í tí politisku skip an ini. Tó haldi eg tað er týði ligt at mynd in av fiski vinnuni er blivin snar að tann skeiva veg in í sein ast uni, og hetta er hent í akadem isk um og hugsjón ar lig um høpi, og er eisini í ferð at við henda í polit isk um høpi.”

Hvat er sjálvur trupulleikin? “Politisk íblanding í vinnu

lívið eig ur einans at fyrikoma í heilt ser lig um førum, og endamálið má vera at fremja vøkstur í vinnuni og skapa so tryggar karm ar sum møguligt í samfel agn um. Tað merkir at eitt av enda mál un um má vera at hækka vit an ar stig ið og stuðl a upp undir inn ova tión og menn ing í vinnuni. Vit skulu minn ast til at tað krevst gott fíggj ar ligt av kast í vinnu fel øg um um vit skulu hava vón ir um at kunna gera meira við gransk ing og menn ing. Tað kann ikki vera mein ing in at einasti spurn ingur sum fær um røðu av pol it ik arum, bú skapar frøðing um og tíð inda miðlum snýr seg um hvussu høgur skatt ur ið skal leggj ast á vinn una, og hvussu av gjøld ini skul u hækk ast. Ein breiðari fat an av vinn uni, ein klárari al menn mynd av henni er púra neyðug og er ein fyri treyt fyri veruligari við gerð av vinnupolitiskum spurningum.”

Við øðrum orðum er almennur vinnu politikkur tengdur at tí mynd av vinnuni sum er galdandi í samfel agn um — tí frásøgn sum er ráðandi.

“Tann upp fat an sum almenning urin írokn að pol itik ararnir hava av vinnuni er ógvu liga av ger andi fyri hvussu vinnupol it ikk urin verður um talað ur, stung in út í kortið og førdur út í lív ið. Har má vinnan gera sítt besta fyri at tryggja at tann frá søgn sum verð ur bygd upp gjøgn um tíð indi og aðra almenna kunning vendir rætt an veg og ikki umboð ar vinn una skeivt. Har hava vit sjálv andi eina uppgávu, og eg havi eina kenslu av at vinnan tekur hendan spurn ing í størsta álvara. Tað er eis ini upp á tíðina — vit síggja at ES og Noreg gera ídag sera nógv fyri at menna teirra egnu fiski og ali vinn ur og aðrar vinn ur knýttar at hes um vinn um. Har hoyr ir tú ikki fólk tosa um at leggja sum mest av skatti og av gjøldum á fyri at tað al menna skal fáa so nógvan pening sum møgu ligt úr vinnuni longu áðrenn hon fær høvi at geva av lop.”

Tór heðin helt fram: “Vit hava enn møgu leik an at fáa broyting í til tað betra, og har haldi eg at okk ara politik arar eiga ikki at vera ov bangnir fyri at vísa hvar teir standa í spurn ing in um um hvussu rað festast skal í mun til vinn ur; tí tað slepst ikki undan at raðfesta, tilvitað ella ikki.”

Hví bara hugsa um tað sum hevur stert?

“Búskaparlig teori um vinnuteyggjur sigur at har tú hevur eina sterka vinnuteyggju fer ein nýstovnað fyritøka sannlíkt at eydnast væl, um hon virkar í somu vinnu sum vinnu teyggj an. Og hetta stendur ikki í andsøgn við tað sum hevur verið frammi um fjølbroytni innan íverksetan; tvørturímóti tað verður undirbygt við hesum. Samstundis er veruleikin hjá okkum at fiski og alivinnan er tann

vinnan sum hevur bestu framtíðar møguleikar, júst tí her vit eina sterka vinnu teyggju — tú hevur nærumhvørvið, tøka vitan o.s.fr. Eisini hava vit eitt sindur av ein um heimamarknað soleiðis at tað ber til at byrja í smáum og royndarkoyra eitt og annað.”

Hvat er vitan í hesum føri?“Vit kunnu býta vitan upp í

a) vísindaliga og tøknifrøðiliga vitan, sum oftast er grundað á gransking; b) vitan bygd á royndir; og c) handilsliga vitan. Vitan krevst fyri at designa vørur og tænastur, til processir í fram

leiðslu og, ikki minst, fyri at selja og marknaðarføra vørur og tænastur. Øll hesi sløgini av vitan hava týdning í ‘hightech’ so væl sum ‘lowtech’ vinnum. Sum víst hevur verið á í seinastuni, so er stórur tørvur eitt nú á handils lig ari vitan innan ta føroysku fiski og alivinnuna.” []

Faktorsvegur 14 | 700 Klaksvík www.sjonam.fo | [email protected] | +298 665 888

Avgreiðslutíðir: mánadag – hósdag kl. 9 – 15 og fríggjadag kl. 8 – 12

Nordixis

• Hjá Sjónámi er skeiðsluttakarin altíð í miðdeplinum. Vit bjóða góðar umstøður, nýggj høli og góðar og ágrýtnar lærarar.

• Umframt skeiðini omanfyri, bjóðar Sjónám skiparaútbúgving og grundskeið til skipsatstøðing.

• Trygdarskeið • COX – Bátaføraraskeið • FRC – Skjóttsiglandi bjargingarbátur• BOSC – Basic Offshore Safety Course• HUET – Helicopter Underwater Escape Training • Radioskeið – GOC, LRC, SRC, ROC

Sjónám bjóðar dygdar- góð skeið í trygd og samskifti á sjónum.

Sjónám myndar útbúgvingarøkið sjóvinnu undir Tekniska Skúla í Klaksvík og fevnir um fyrrverandi Klaksvíkar Sjómansskúla og Trygdarmiðstøðina.

vinnuni avgerandi fyri framtíðina

Analytikari til arbeiðis á laboratorium hjá Fiskaaling.

KJAKEVNI & SPURNINGAR

•Eiga vit at gera tilvitaðar raðfestingar fyri útbúgving, gransking og menning og velja vinnugreinar strategiskt (t.d. fiski og alivinnu, shipping, orku) út frá metingum um hvussu føroyskt kappingarføri og framtíðarútlit koma best til sín rætt á altjóða marknaðum?

MA

RIA

OLS

EN


SÍÐANI FRYSTIVIRKIÐ Pel ag os í Fugla firði fór und

ir sítt virksemi í summar er eftir spurn ing urin á tæn astu frá Berg frost vaks in í so stóran mun at Føroya størsta frost goymsla hev ur avgjørt at fara und ir eitt nýtt umfar av út bygging. Í ein ari ætl an sum mið ar eftir at nærum tví falda ver andi goymslukapasitet úr 16.000 upp í meir enn 25.000 tons, skal Bergfrost gerast ein enn størri útbjóðari av tænastu á al tjóða markn aðinum fyri frost goymsl ur, sam bært Sím in Paula Siv ert sen stjóra.

“Síðani Pelagos kom hava vit sett ein veldigan part av okkara goymslu orku av til at tæna hes um stóra viðskiftara,” segði Sím in Paul i Sivert sen við Sjógv & Fólk. “Fyri at nøkta tørvin hjá øðr um kundum noyð ast vit nú at byggja enn meira út.”

Sum skilst var átrokandi tørv ur á at uppstiga frost goymsluna longu áðr enn tað nýggja frysti virkið fór í gongd, og tess meira átrokandi nú. Hetta aftaná at Bergfrost so seint sum í f jør gjøgnumførdi eina munandi útbygging og nútímansgerð av mask in um og elektroniskari út gerð, og meir enn tvífaldaði goymslu kap asi tet in úr 7.000 upp í 16.000 tons. Felagið keypti tríggjar tunl ar til endamálið í havnalagnum við síð una av Havs brún aftaná at hava leig að tveir av teimum í nøkur ár, samstund is sum víðkanin gav nýggj a og betraða stýring av kulda eft irliti og orkunýtslu.

Sambært stjóran liggur Berg frost í løtuni í samráðingum við Fugla fjarðar Komm unu um møguleik an at yvirtaka teir tríggj ar tunl arnar sum framvegis eru eftir í tunla kom plex inum á havna lagn um, og sum Havsbrún í løt uni hevur um hendi til mjøl goymslu.

“Vit hava nú í eina tíð verið í gongd við fyrireikingar soleiðis at vit kunnu yvirtaka restina av kom plex inum til frystitunlar, og vón andi hava vit eina loysn áðrenn alt ov leingi. Um hendan út bygg ing kemur í lag eftir ætlan koma vit næstan at fáa dupult so stóra goymslu orku sum nú og kunnu, tá tað eina ferð er klárt, í øllum førum hýsa 25.000 tonsum av frystari vøru.”

KAPPAST VIÐ NIÐURLONDMen er ikki vandi fyri at yvirkap asi tet ur kemur í um so nógv verður út bygt, til skaða fyri hesa vinnuna?

“Eg haldi ikki. Føroyar hava sum er ein samlaðan kapasitet á hesum øki sum liggur umleið á sama stigi sum tann ið Ísland hev ur, tað er eini 70.000 tons. Men eg vil meta at Føroyar eru bet ur fyri til at goyma vøru fyri út lendsk skip; vit liggja betur plaseraðar í mun til al tjóða skipa ferðslu.”

Verandi føroyskir viðskiftarar eru tó raðfestir ovast, og ordr arnir frá teimum eru vaksn ir nógv tey seinnu árini, so mik ið nógv at Bergfrost mugu takka nei tá útlendingar koma við fyrispurn ingum.

“Vit frásiga okkum so nógva vøru ídag sum vit kundu tikið ímóti, at tað er nærm ast óhugna ligt,” segði Símin Pauli.

“Tá tú hevur ein frysti kapasitet upp á 16.000 og tú hevur nógvar kundar, tá hevur tú ein tøkan kapasitet sum eitur 456.000 tons. Fyrispurningarnir vit fáa frá útlendingum, teir eita frá 10.000 tons pluss; tá er tað ikki lætt at bjóða seg fram. So vit mugu siga við útlendingar at vón andi hava vit pláss um eitt ella tvey ár.”

Kapping er sum vera man á hes um marknað, men Símin

Pauli held ur at føroyingar eiga at hugsa meira um at kappast við onn ur lond.

“Vit eru sjálvandi í kapping við onn ur í Føroyum, men spurn ing urin er heldur hvussu vit kunnu fáa meira vøru til land ið.”

Er hetta ein nýggjur vinnuveg ur fyri Føroyar á altjóða markn að inum?

“Ja, tað kann tað væl blív a. Skap ar tú fortreytirnar… Fortreyt irn ar koma ikki av sær sjálv um, tú mást skapa tær sjálv ur. Tá kund arn ir síggja at í Før oyum er frysti kapasi tet ur tøk ur, so koma teir henda veg. Kund arnir eru russarar og onnur. Russ arar hava nógv stór skip í hav um ráðnum kring Føroyar. Teir eru væl fyri fíggjarliga, góðir betalarar; har eru nógv stór fel øg sum vit kunnu arbeiða tætt sam an við. Teir fiska beint við síð una av okkum, bæði svartkjaft, makrel og sild; og tað er eing in ivi um at tey vilja koma til lands og leggja upp vøru.”

Eftir øllum at døma hava Nið ur lond størsta frysti kap asitet at bjóða og lægstu prísir fyri hvørt tons ið.

“Vit eru væl við hvat viðvík ur prís leguni, men fyri at kunna kapp ast mugu vit upp í goymslu orku. Teir stóru hollendsku akt ør arnir hava ein kap asi tet sum ligg ur í 100.000 klass anum – deilt út yvir fleiri goymsl ur, sjálvandi. Tær stóru ein støku goymslurnar liggja um 3040.000 tons.”

Við øðrum orðum kemur Berg frost at liggja á umleið sama stigi.

“Krøvini til logistikkin eru høg tá talan er um so stór ar nøgd ir. Fyri at hendan ætl an skal kunna gjøgn um førast er tað eisini sera um ráðandi at havna lagið verður útbygt um skjótast.” []

TÆR STÓRU mongdirnar av makreli og øðrum uppi sjóvarfiski sum verða veiddar kring Før oy ar hava sett menn ing ardeildina hjá Vón ini undir trýst við tí úrsliti at fleiri nýggj produkt eru sjósett í sein astuni, og hava sambært virk in um fingið góða móttøku.

Fyri tveimumtrimum árum síð ani menti felagið eitt flótitrol fyri makrel og sild, sum nú verður brúkt av so at siga øllum føroysk um fiskiskipum sum veiða hesi fiska sløg. Og fyri einum ári síðani in trod useraði Vónin eitt spildurnýtt til far til fornetið á flótitrolum, eitt stívt og sera sterkt tilfar ið ger at teir veldiga stóru meskarnir í hesum end anum av trolinum ikki fløkjast, serliga tá trolið verður koyrt út. Tilfarið, nevnt Capto, framleitt í Portugal ex klusivt fyri Vónina, er sum skilst tað sterkasta á marknaðinum.

“Vit fóru fyri einum ári síðani und ir at selja hetta togið til fornetið á flótitrolum, og eg má siga at tað hevur ging ið stak væl,” segði Hjalmar Peter sen, stjóri á Vónini. “Bæði føroysk og útlendsk skip hava valt at royna Capto, og vit hava fingið sera góðar aft ur meldingar. Fyrimunirnir við hesum nýggja tognum er at tað er sera sterkt, er gott at arbeiða við og fløkist ikki á trumluna og er tí betri undir skjóting eisini. Hetta sparir skip unum bæði arbeiði og tíð.”

Meskavíddin í fornetinum í teim um heilt stóru flóti trol un

um kann vera upp til 128 metrar; tó er 64m meira van ligt.

Eitt annað dømi um væl eydn aða menning í sein ast uni er trol mynda tólið hjá JT Electric, sum Vónin selir fyri JT á fleiri markn aðum.

“Trolkamera hevur verið brúkt nú í nøkur ár við góð um roynd um og er eitt gott amboð fyri at fáa meir vitan um hvat hend ir og rørir seg í trolinum og um tað. Vit hava eitt gott samstarv við JT her.”

MET Í SØLUVið deildum í Føroyum, Litava, Nor eg, Danmark, Grønlandi og Kanada kann Vónin kalla seg eina fyritøku við sterk ari nærveru kring alt Norður atlants hav. Fel agið varð stovn að í Fugla firði í 1971.

Vónin mennir, framleiðir og við líka heldur fiskireiðskap og útgerð til alivinnuna, eitt nú trol og nót ir umframt tilhoyri av alskyns slag; eisini framleiðir fel agið ymisk sløg av net um, reip um, akkerum v.m. fyri onnur enda mál.

Felagið hev ur leingi havt eitt virki í Ný found landi og hevur tey seinnu ár ini yvirtik ið tann grønlendska markn aðin, fingið ein góðan fót inn í Noreg, ikki minst á markn að in um fyri aliútgerð, og hevur ný liga keypt bróð ur partin av Strandby Net, eitt danskt trol og netavirki við støð í Strandby og Skagen. Fyri kort um læt felagið byggja eina nýggj a framleiðslu høll í Litava.

Sterkasta tog til flótitrol frá VóniniTrol- og nótavirkið Vónin bjóðar fiskiskipum eitt nýtt tilfar ið skal forða fyri at flótitrol fløkjast tá tey verða skotin út, samstundis sum felagið ger stór framstig innan uppisjóvarvinnuna bæði í Føroyum og uttanlands.

Útbyggja til 25.000 tonsHóast Føroyar sum er longu hava umleið sama kapasitet sum Ísland innan frostgoymslur, eru góðir møguleikar nú at útbyggja hesa vinnu og fáa størri fótafesti á altjóða marknaðinum, sigur Símin Pauli Sivertsen, stjóri á Bergfrost.

Inni í einum av tunlunum hjá frostgoymsluni. Símin Pauli Sivertsen, stjóri á Bergfrost.

Rene Havmand, vinstrumegin, saman við Jógvan S. Jacobsen, leiðara á uppisjóvardeildini hjá Vónini.

MA

RIA

OLS

EN

MA

RIA

OLS

EN


LEINGI ER TAÐ sum væl skal vera, sigur orðatakið. Tá ið fuglfirð ing

ar afturi í 1960unum tóku stig til at fáa eina verksmiðju bygda ið kundi framleiða mjøl og lýsi úr fiski, var ætlanin upp runaliga at eitt frystivirki eis ini skuldi byggj ast. Hetta var tó ein spurningur um raðfesting. Havsbrún, ídag ein stórur fram leiðari av alifóðri, bleiv ein rúk andi suksess og átti í nógv ára tíggju lívið í Fuglafirði. Ikki fyrr enn tey seinnu árini, sum uppi sjóvar skip alsamt løgdu seg meira eftir at fáa sína veiði landaða til matnað heldur enn til ídnað, gjørdu fuglfirðingar álv ara av

— nú við Bakkafrost sum eigara av Havsbrún — at fáa frystivirkið bygt. Tað gylta høvið

kom við hækkaðum kvotum fyri uppi sjóvarflotan saman við pol it iskum trýsti at fáa so stóran part sum møguligt av tí pelag iska fisk inum til høldar sum manna føði heldur enn fóður til ali laks og onnur djór.

Í summar stóð so tann spildur nýggja og sera framkomna fabrikk in hjá Pelagos liðug og kundi taka ímóti fiski fyri fyrstu ferð tann 14. august, tá Fagraberg landaði eina góða last av makreli.

Fagraberg fer helst, saman við Christian í Grót in um, at teljast millum kjarnu veit ar ar nar av rávøru til Pel ag os. Umframt Havsbrún eru íleggj ararnir aftan fyri ta 200 mill i ónir stóru verkætlanina í høvuðsheitum nevniliga Fram herji (reiðaríið hjá

uppi sjóv ar skipinum Fagraberg, frysti trolaranum Akraberg og línu skip inum Stapanum) og Palli hjá Mariannu (reiðaríið hjá uppi sjóv ar skipunum Christian

í Grót in um og Norðborg, sum bæði hava verksmiðju umborð). Eitt ann að felag við lokalum vinnu lívs fólki er eisini við sum minni íleggj ari. Sambært stjóran á Pelagos, Jóhan Páll Joensen, ber leiðslan ikki ótta fyri at ov lítið verður av rá vøru til virkið.

“Hetta virkið hevur eina fram leiðslu orku sum eitur 60.000 tons um árið,” segði Jóhan Páll Joensen við Sjógv & Fólk, “men vit fara fyribils at

leggja okkum eftir at klára umleið 45,000 tons.”

Sum vera man tekur tað nakr ar mánaðir at innkoyra mask inur og skipanir og gera neyð ug ar stillingar. Men arbeiðið koyrir alt samdøgrið tá fiskur er, við 3035 fólkum á hvørjari vakt. Tilsamans starvast 70 fólk á virk inum, upplýsir stjórin.

Vørurnar Pelagos fokuserar á í fyrstu syftu eru heilfrystur makr el ur, sild, svartkjaftur og lodna, umframt sildaflak (flaps). Markn að irnir eru fyrst og fremst Eur opa og Eurasia.

SKIPAFERÐSLA“Fuglafjørður er ein sterkur miðdep il ið hóskar væl fyri eitt pelag iskt virki,” staðfesti Jóhan Páll. “Við teimum nøgdum sum nú verða veiddar rokna vit eisini við at tað verður nóg mikið av fiski til okkum. Uttan iva er tað ein fyrimunur at vit hava sterk ar eigarar, har ímillum tvey reiðarí í uppisjóvarvinnuni. Við teirr a land ing um fáa vit longu

Tað nýggja frystivirkið Pelagos styrkir Fuglafjørð sum leiðandi miðdepil innan uppisjóvarvinnuna — og tað merkist

á skipaferðsluni, sum longu var stór frammanundan í sambandi við Havsbrún og Faroe Bunkers.

“Við at byggja framleiðsluhøll í Litava flyta vit nógv av okk ara framleiðslu úr Asia aftur til Europa, sum í høvuðsheitinum verður sent til føroyska og norska marknaðin,” segði Hjalm ar Petersen.

“Stórur part ur av hesum er til alivinnuna. Men møguleik ar eru jú eisini at gera trol har, kanska mest til út lendska marknaðin.”

Gjøgnum Vónin Strandby Net hevur Vónin styrkt sína

støðu mun andi í uppisjóvarvinnuni í Dan mark og aðrastaðni, við sínari nær veru í Skagen, sum er størsta uppi sjóv ar havn í Norð ur Jútlandi.

“Vit kunnu nú bjóða fiskiskip un um har niðri eina góða tæn astu á staðnum, og hava eisini merkt at søl an í Danmark er vaks in mun andi. Haraftarat er Skagen áhugavert fyri skip úr øðr um londum sum ofta landa har.”

Tann samlaða sølan í ár verð ur vænt andi tann størsta nakr an tíð.

“Vit rokna við at tann samlaði um setn ingurin fyri 2014 fer at liggj a millum 370 og 380 mill iónir. Av hesum umboðar virk semi í Føroyum einar 160

Fuglafjørður: Framvegisfremsta uppisjóvarhavn



Vónin hevur uppisjóvardeild og høvuðsskrivstovu í Fuglafirði.

Jóhan Páll Joensen, stjóri á Pelagos.

Arbeiði við makreli á Pelagos.

MA

RIA

OLS

EN

MA

RIA

OLS

EN


JÓGVAN MØRKØRE samfel ags frøðingur, sum í mong ár

hev ur arbeitt við fiski vinnu málum í ymiskum høpi, heldur at spurn ing ur in um tilfeingisgjald á fiski vinn una vendir skeivt tá støði verð ur tikið í tørvinum á fígging til landskassan. Skal nak að tílíkt gjald vera, metir hann, eigur hetta fyrst og fremst at taka støði í vinn uni sjálvari og hava eitt mennandi endamál umframt greiða undirtøku í vinn uni fyri at virka eftir ætlan.

“Tá politikarar fyri nøkrum ár um síðani byrjaðu at tosa um

til feingis rentu og tilfeingisgjald, var tað ikki út frá tí at tað er tann besti mát in at stýra fiski vinnuni uppá,” segði Jógvan Mørkøre við Sjógv & Fólk.

“Teir tosaðu um at vit mugu hava breiðari skattagrundarlag, at vit mugu økja um inn tøk urn ar til lands kassan. Við seinasta og næst seinasta val varð eisini sagt at væl ferð ar útreiðslurnar skulu part vís fíggj ast við hesum.”

Meðan søgan um at nøkur reið arí eru vorðin rík av at fisk a eft ir øllum at døma hevur fingið fleiri pol itikarar at mæla til eyka skatt ing, mein ar samfelags frøð ing ur in tó at av lopið hjá teimum fyritøk un um verður best umsitið av fyri tøk un um sjálv um. Hann vísir í hes um við fangi á tær íløgur sum hava ver ið gjørd ar í nýggj skip umframt virkir á landi, ikki minst á Tvøroyri og í Fugla firði.

“Í mínari verð er tað burturvið at leggja eftir ‘gøtumonnunum’ tí teir nú hava eitt sindur av peng um á kistubotn in um. Eg eri nógv trygg ari við at slík reið arí hava peng arn ar í felagnum heldur enn at politikarar

og embætisfólk taka teir. Onk ur er farin so langt sum at siga at vandi er fyri at milliard ir kunnu verða tiknar út úr vinn uni; men veruleikin er jú at stórt sæð einki er tikið úr. Reiðaríini hava havt ilt við at fáa fígg ing frá banku

num og hava tí verið noydd til at finna aðrar vegir, og hetta er ein orsøk hjá teimum at hava fitt av egnum peningi til fígging av rakstr i, íløgum og menning. Vit síggja at hesi feløgini hava sett peng ar í nýggj virkir, m.a.

á Tvør oyri, og hetta er júst tað sum skal til fyri at skapa menning í vinnuni og sam felagnum.”

‘VITANARTYNGRI’Hvat viðvíkur tilfeingisgjaldi er Jógv an Mørkøre inni á nøk

Samfelagsfrøðingur: Fiskivinnan má Tilfeingisgjald á fiskivinnuna fæst ikki at virka eftir ætlan uttan so at vinnan sjálv hevur ein leiðandi leiklut har — og kann ikki hava til endamáls at “fíggja vælferðina” men má snúgva seg um at menna vinnuna, sigur Jógvan Mørkøre.

Tosa við okkumVit veita lagaliga fígging av skipum og flótandi útgerð í ali- og frálandavinnum

Niels Finsensgøta 39P.O.Box 367110 Tórshavn

Tel 353 [email protected]

Arbeiði við makreli á TG Seafood í Hvalba; Jógvan Mørkøre (vinstrumegin).

MA

RIA

OLS

EN


rum av tí sama sum Jacob Vester gaard f iski málaráðharri mælir til (les samrøðu aðrastaðni í blaðnum) — nevniliga, at eitt tílíkt gjald einans eigur at vera har um tað byggir á greiðar mál setningar um menning av vinn uni, og í tí samanhanginum eigur vinn an sjálv at hava ein leiðandi leik lut.

“Vit koma ikki uttan um til feing is gjald, men so má tað vera ein forhandlað loysn sum er lang tíðar, og ikki nakað sum fer fram eft ir fummum frá einum degi til ann an. Vit hava bara nakrar heilt fáar luttakarar í uppi sjóvarvinnuni, og tað gevur ikki meining at blanda eina rúgvu av búskaparligari teori um marknað inn her. Alt gott um marknað ar búskap sum so, men tá eing in vælvirkandi marknaður er har, so verður tosið lítið annað enn ein venjing í lærubóka prædikum utt an nakað veruligt bein at standa á í føroyskum høpi. Og enn verri, tí líkt er at geva fólki steinar fyri breyð. Vit fáa jú ikki fleiri aktørar inn uttan víðari, tí hesir skulu hava fígg ing aftanfyri seg. Bankarnir spæla ikki við; ístaðin verður tað so útlendsk ur kapitalur, har tey nýggju í mongum førum verða strámenn.”

Hvat er so ein skilagóð ur vinnu pol itikk ur?

“Eg haldi ein vinnupolitiskt skila góður boðskapur kundi ljóðað nak að soleiðis: ‘Vit vilja gera tað løn andi at royna nakað nýtt, nak að sum er vitanartyngri.’ Og har kundi ver ið ein tilhoyrandi skatta pol itikk ur sum sigur, ‘OK, brúka tit pengar upp á hesi tingini so skal tað kunna bera til uttan at brenna fingr arn ar heilt og tí bjóða vit nakr ar serligar fyrimunir har.’ So leið is ber til at tryggja sum best at peng arn ir arbeiða víðari í vinnuni.”

Men hvat merkir ‘vitanartyngri’ her?

“Møguleikarnir liggja í inn vøl in um á fiski og rogn un um, um framt í reið skap unum, har kunning ar tøkni kann verða ment. Her hev ur tað týdn ing at tað hevur við nátt úru til feingi at gera, um tað skal hava nakað at standa á. Ann ars er

vandi fyri at tað verður bara flutt til onn ur støð sum hava meira at bjóða á tí økinum enn Føroyar. Tað sum er lokaliserbart fyri okkara part er fyrst og fremst tað sum er knýtt at til feinginum — og tað er tað vit skulu halda fast við.”

EXIT POLITIKARAR?Óneyðug politisering av okk ara fiskivinnustýring hev ur sambært Jógvan verið við til at skapa alsamt meira spjað ing millum Havnina og rest ina av landinum.

“Tað vísir seg tá man hygg ur eftir oyggja samfeløg um, at tey sum hava havt nak að, nakra framtíð fyri sær, er tey sum hava havt okk urt til feingi sum man kann bas era seg uppá, sum eingin kann taka frá tær. Har hava vit so havt tann villa fiskin, og vit hava fingið alingina afturat; og so kemur kanska olja og gass eisini. Tær vinn ur sum hava blomstrað eru ym iskar hjávinnur til hesar vinn ur. Tað er har vit skul seta á — ístaðin fyri sum nú er hent, at man hevur spælt høvuðs staðin út ímóti restini av landinum. Heldur áttu vit við vinnu og skattapolitikkin um at hugsað frameftir og sagt sum so, ‘OK, vit vilja gera tað møguligt at brúka peng arnar upp á nakað sum er meira framkomið.’ Tí tey fólk ini sum búgva uttan fyri Havn ina, tey hava eis ini børn sum fáa sær út búgv ing, og tey hava áhuga í at tað er okkurt hjá teim um at koma heim til. Har eiga vit at stuðla uppundir, kansk a ikki við beinleiðis stuðli men við skattafyrimunum og sovorðnum, í eina tíð. Tá vilja fólk eisini síggja tað sum sína egnu interessu, tí tá arbeiða pengarnir í vinnuni og fyri so vítt eisini í lokal sam fel agn um, um tað er tað sum hevur áhuga. Tú sleppur frá hesum her at spæla Havnina út ímóti restini.”

“Vilja vit hava til feingis gjald, so má tað vera tí vit vilja hava eitt gott stýrings amboð sum ger at man optimerar — og ikki nakað við at man hevur sæð seg blindan uppá at man skal hava nakrar peng ar til landskassan. Tað ræður um at fáa peng arnar at skapa vøkstur, sum síðani

kann koma landskass anum til góðar — ikki hetta her at nú skulu teir takast frá rík monn um og flytast yvir í tað al menn a. Tí hvat hend ir um tú koyrir pengarn ar í landskassan? Jú, tá er størri vandi fyri at teir fara teir júst til so vorð ið sum ikki skap ar vøkstur — tunnlar til fjar skotin støð, sum í summ um før um høvdu ver ið betur far in við ikki at fingið teir.”

Hvussu stóran leik lut skal tann politiska skipanin hava í fiskivinnuni?

“Vit standa við einum elju stríði um 2018. Við MSC góðkenning og øðrum ‘eco label ’ standardum hava vit í veru leik anum fing ið eina støðu við møgu leika fyri at betra og gera okkara stýr ing meira ein falda. Tað er ein spurn ingur um okk um

Vónin // Bakkavegur 22 // P.O.Box 19 // FO-530 Fuglafjørður // Føroyar // Tel +298 474 200 // [email protected] // vonin.com

Capto er ein nýggjur nettráður til flótitrol sum Vónin hevur ment. Capto er sera slitsterkt og stívt, og er tí lætt at handfara og hevur samstundist eisini eina langa livitíð. Set teg í samband við okkum fyri at hoyra meira.

Capto– rættiliga fangandi

stýrast uttan politiska uppíleggingKJAKEVNI & SPURNINGAR

•Í hvønn mun skulu politikarar stýra vinnuni — skulu teir taka avgerð á hvørjum ári um fiskidagar?

•Er tað yvirhøvur neyðugt við tilfeingisgjaldi — eru íløgurnar sum fiskivinnan ger á sjógvi og landi ikki nøktandi?

•Hvat er tað sum ger at Havnin og restin av landinum verða sett upp ímóti hvørjum øðrum — er tað møguligt at koma hesum til lívs, ella er talan um eina vaksandi gjógv millum tvær ymiskar mentanir við sínámillum mótstríðandi áhugamálum?

•Skal fiskivinnan lurta meira eftir ‘frøðingum’?(Framhald á síðu 26)


KLAKSVÍKINGAR eru av góðum grundum ern ir av Norðhavnini á Án un

um, stutt norðan fyri Klaks vík, har ein stór atløgu bryggja serliga ætlað til frakt læt upp fyri nøkrum árum síðani.

Hend an havnin vísir seg at vera væl egnað til stór skip — um framt bingju skip og verksmiðju trol arar, eisini ferðamanna skip — og hevur fleiri fyri mun ir: har er djúpt fram við kai kant inum, so mik ið sum 12 metr ar; har er kyrt mest sum uttan mun til veður lík indi; har er gott pláss og arbeiðs ligt bæði á sjó og landsíð uni; og so er ein 5.000 fer met ur frostgoymsla har í havnalagnum.

Á ovaru hædd í sama bygningi sum hýsir frost goymsl uni hjá Faroe Ship, heldur reið ar í ið hjá uppisjóvarskipunum Norðborg og Christian í Grót in um til, sam an við sølufelagnum North Pelagic. Sambært skriv stov una løgdu bæði skipini, sum eru útgjørd við verksmiðju umborð, til sam ans gott og væl 35.000 tons av fryst um fiska vørum upp í fjør. Eyð un Rasmus sen, stjóri og med eigari, roknar við at umleið somu mongd ir í ár verða sett ar inn í frost goymsluna og seldar til keyp arar í fyrst og fremst Eur opa, Russlandi og aðrastaðni.

“Hendan frostgoymslan riggar bara væl, hóast hon kundi havt ver ið eitt sindur størri,” segði Eyð un Rasmussen við Sjógv & Fólk. “Men tað er sum so eitt ‘ luxus problem’ sum vit hava líka sum parkerað eitt sindur nú.

Spurn ing urin er um grundarlag er fyri at gera nakrar størri íløgur í at byggja út har — hetta er kanska eitt sindur extra ordinert við at tað er so nógv ur fisk ur sum kemur upp á land.”

Fiskireiðaríið JFK keypti her fyri hina frostgoymsluna í Klaks vík, ta 1.000 tons stóru North ern Fish Cold Storage, sum verður brúkt til toska og hýsu fløk og aðrar botn fiska vørur, samstundis sum reiðaríið fær sín ar frystu uppisjóvarvørur hýst ar hjá Samskip við síðuna av sam starvs felagn um Faroe Pel ag ic í Kollafirði. Tískil hava Norð borg og Christ ian í Grótinum havt frost goymsluna á Ánunum mestsum fyri seg.

Norðborg var ein risastór íløga fyri reiðaríið, leverað sum ný bygn ingur í 2009, og hevur stað ið seg væl. Skipið er sera væl gjøgnumhugsað og designað til at gera fulla nyttu burtur úr hvørjum sterti sum kemur um borð. Allur fiskur kem ur til høld ar beinan vegin og ligg ur í frysti lastini, longu fáar tím ar aft an á at hann er veidd ur, bæði fryst ur og pakk að ur, antin sum flak, sum kruvd ur og avhøvdaður ella sum heil ur. Avskurðir og ann að slógv fer í mjøl og lýsiverk smiðjuna um borð. Alt er sam skipað við fram komnari tøkni frøði og upp lýs ingar verða deild ar við skriv stov una á landi, so leiðis at sølu fólk og onnur í toym in um til eina og hvørja tíð kunnu vita hvat sum er tøkt og ikki, hvat sum er á veg til frostgoymsl una, hvørjar støddir, hvat slag o.s.fr.

CRUISE SKIPMen tað kemur fyri viðhvørt at tað loysir seg betur at koyra fisk in í kølitangarnar og landa hann feskan, heldur enn at til

virka hann umborð; og í slíkum før um er eitt skip sum Norðborg ikki altíð tann mest bú skap arliga loysnin. Við hes um í huga keypti reiðaríið herfyri uppi sjóvar skipið Christian í Grótinum, sum eisini hevur verk smiðju um borð og upp á nógvar mátar minnir um Norðborg, tó eitt sindur meira bygdur við kølitangunum í huga. Eisini gjørdi reið arí ið av, via felagið Palli hjá Mariannu, at seta pening í tað nýgg ja uppi sjóv ar virkið Pelagos í Fugla firði, sam an við Framherja, Havsbrún og øðrum.

“Vit eru stak væl nøgd við íløgurnar í Norðborg og Christian í Grótinum,” segði Eyð un,

“men samstundis eru vit ikki

blind fyri at í summum førum, tá talan er um stórt tíðar press og ser lig prísviðurskifti á marknað in um, at tað mest rentabla við hvørt kann vera at gera skjótt av og landa fiskin til framleiðslu á landi, fyri síðani at koma út aftur at fiska beinan veg in. Við íløg uni í Pelagos hava vit fingið størri frælsi til at leggja alt virksemið meira optim alt til rættis út frá tí veruleika sum til eina og hvørja tíð ger seg galdandi. So ja, bæði Norð borg og Christian í Grót in um landa av og á til

Norðborg og Christian í

Grótinum løgdu í fjør upp meir enn

35.000 tons av uppisjóvar fiskavøru

til frostgoymsluna á Norðhavnini í

Klaksvík — uttan at tann vaksandi

cruise ferðavinnan við atløgubryggjuna órógvaði nevnivert. Fylla og tøma alla frost

goymsluna á Ánunum sjey ferðir um árið

Eyðun Rasmussen uttan fyri frostgoymlsuna á Ánunum.

Norðborg við bryggju á Norðhavnini, beint uttan fyri skrivstovu og frostgoymslu.

Christian í Grótinum landar til Pelagos í Fuglafirði.

MA

RIA

OLS

EN M

AR

IA O

LSE

N


Pelagos, og onkuntíð eisini til Havsbrún fyri alt tað.”

Kjarnustrategiin er tó framveg is ó broytt: at framleiða fisk in um borð í størst møguliga mun.

“Vit eru sannførd um at besta vøru dygdin fæst við at framleiða umborð og tí er hetta altíð okk ara fyrsta val. Fabrikkirnar á báð um skipunum, kanska serliga Norðborg, hava stóra framleiðslu orku. Men aftur, tað vísir seg at vera neyðugt at hava hin møgu leikan eisini.”

Ímeðan verður Norðhavnin dúg liga vitjað av russ isk um trol arum og fraktskipum — sam stund is sum talið á stórum ferða manna skip um úr ymisk um lond um er spakuliga vaks andi.

“Í fjør løgdu cruise skip 10 ferð ir at her,” segði Eyð un.

“Hett a er so mikið stór skip at alt annað má víkja fyri teimum, men tað hevur ikki verið nakar trupulleiki; Klaks vík ar Havn hava altíð okkum boð að okk um frá í góðari tíð. So vit vita akkur át nær tey skipini eru inni og leggja sjálvandi okkara arb eiði til rættis hareftir. Tey skip ini plaga ikki at liggja long ri enn einar 1012 tímar, so tað órógvar lítið og einki. Eg haldi tað er bara hugaligt at ferða vinn an spakuliga vindur upp á seg.” []

FØROYSK fiskivinnusøga er í nógvum viðurskiftum

óloysiliga knýtt at Klaksvík, har virksemið hjá J. F. Kjølbro var ein høvuðstáttur í menningini av hesum plássi frá lítlari bygd til Føroya næststørsta bý. Reiðaríið var longu í fyrru helvt av farnu øld millum tey fremstu at fiska á fjarleiðum kring Norðurhøv, í økjum sum fevna frá eystara part i av Barentshavinum til vestaru síðu av Norðuratlantinum, og mangar familjur í Klaksvík og aðra staðni hava síðani tá átt sítt livi breyð av hesum.

Gjøgnum árini hevur tann tøkni frøðiliga menningin kollvelt allar arbeiðsgongdir innan fiski vinnuna. Kortini heldur kjarnu virksemið fram við sama lag, nú undir navnastyttingini JFK, eitt felag sum Hanus Hansen ídag eigur og rekur, við hjálp av umleið 500 starvs fólk um og, sum vera man, einum heil um hópi av undirveitarum og samstarv arum.

16 fiskiskip vilja, saman við land sins størsta flakavirki og øll um sum hoyrir til rakstur og um sit ing av fyritøk uni, sjálv sagt hava við sær ein javn an streym av inn keypum, umvælingum og øðr um tænastum — maskinsmið ir, elektrik arar, timburmenn og alskyns veitarar fáa mill um ár og dag sínar ordrabøk ur fyltar, soleiðis at enn fleiri løn ir kunnu gjaldast út hvønn mán að.

JFK hevur leingi verið kent fyri sínar frystiflakatrolarar, og hesir eru í løtuni tveir, Gadus og Sjúrð ar berg, sum tilsamans út gera ein høvuðspart í virk semin um hjá felagnum, nevniliga sjó fryst flak av toski og øðrum botn fiski. Tað nógva av hes ari vøru verður útflutt til Bretlands, serliga til fish & chips marknað in har.

Ein annar høvuðspartur er flaka virkið Kósin og tann feskfiska veiði sum har til er knýtt. Um framt at fram leiða saltfisk úr toski og øðr um botnfiski til markn aðir kring Miðjarð arhav ið, framleiðir Kósin eis ini mongd ir av frystum upsa vør um til markn aðir sum Týskland og Frak land. Millum par trol ar arnar teljast Stjórnan og Polarhav, Fram og Vestmenningur, Safir og Smar agd. Millum línuskipini

telj ast Kvikk og Grønanes; haraft ur at kemur frystilínuskipið Klakk ur.

Tær størstu fiskanøgdirnar eru tó í uppisjóvarvinnuni, sum er tað triðja høvuðsbeinið í virksem inum hjá JFK. Felagið hevur tvey framkomin uppisjóvarskip, Slætta berg og Næraberg. Meðan síðst nevnda hevur verksmiðju um borð, er hitt eitt nóta og trol skip við kølitangum. Í uppisjóv ar vinnuni hevur JFK strateg iskt samstarv við hollend ing ar, sum m.a. eiga frystivirkið Faroe Pel agic í Kolllafirði.

‘ENN MEIRA SANNFØRANDI’Frystar fiskavørur hava leingi ver ið ein týðandi táttur í øllum virk seminum hjá JFK, og í tráð við hetta keypti felagið herfyri frost goymsluna Northern Fish Cold Storage í Klaksvík.

Vørudygdin hevur hægstu rað festing, staðfestir sølu og rakstrar leiðarin Jógvan Hansen, sum eisini fegnast um Marine Stewartship Council góð kenning ar í sambandi við botn fiskaveið ina í Barentshavinum og upsa veiðina undir Føroyum.

“Okkara keyparar f innast á sera ymiskum marknaðum,” seg ði Jógvan Hansen við Sjógv & Fólk.

“Tó hava allir hesir tað til fel ags at teir eru ógvuliga krevjandi hvat viðvíkur sjálvari vørudygd ini og eisini hvat viðvíkur leverings trygdini. Sjálvandi hev ur tað altíð stóran týdning at knýta bond við kundarnar og arbeiða væl saman við teimum upp á allar mátar. Hinvegin, kunnu vit ikki veita teimum ta dygd

sum vit lova ella halda gjørdar av talur viðvíkjandi levering og øll um tí, so kunnu vit ikki rokna við at varðveita kundarnar. Tað ræð ur snøgt sagt um at tryggj a teimum ta røttu vøruna fyri kapp ingar føran prís, leveraða til av tal aða tíð — og tíbetur hevur tað hepnast væl hjá okkum í so máta.”

Jógvan legði afturat: “Ídag spyrja fleiri og fleiri keyparar eft ir skjalprógvi um at fiskurin er veiddur burðardygt, serliga keyp arar í Týsklandi, Bretlandi og aðrastaðni í norðara parti av Europa. Hetta er nakað vit

rokna við fer at vera meira og meira vanligt í framtíðini — so tað er ein stórur fyrimunur at vit hava fingið MSC góðkenning fyri botnfiskiskapin í Barentshav inum og fyri upsafiskin hjá okk um og Faroe Origin undir Før oyum. Hetta ger tað lættari hjá okkum at vinna áhuga millum nýggjar keyparar, umframt at tað ger okkum enn meira sann førandi yvir fyri verandi kund um. Við at kunna vísa upp MSC prógv spara vit bæði tíð og arbeiði, umframt at vit styrkja okk ara støðu á marknað in um.” []

JFK: 500 arbeið s pláss á sjógvi og landiSum ein klassisk ímynd av Klaksvík hevur JFK leingi verið søguríkasta og mest fjølbroytta fyritøka í tí føroysku fiskivinnuni, og tann størsta eisini — við 16 fiskiskipum, flakavirki, 500 starvsfólkum og hópin av undirveitarum.

Faðir og sonur, Hanus og Jógvan Hansen, framman fyri

flakatrolaranum Sjúrðarberg.

Stjørnan og Polarhav landa til Kósina. Flakatrolarin Gadus í sjaskveðri.

MA

RIA

OLS

EN

MARIA OLSEN


BT: Tað er eingin loyna at tú sum fiski mála ráðharri

hev ur flutt nøkur mørk fyri Føroy ar í al tjóða høpi. Tað sum líkt ist ein ari oyðimarkargongd av ó semju og revsi til tøk um móti før oy ing um vendist tá av tornaði til ein sigur fyri okkum.

JV: Tá vit settu hart ímóti hørð um vóru tað sera fá sum vildu vera við í fyrstani. Tey flestu í vinn uni mundu óttast at einki gott fór at spyrjast burt ur úr hesum, at vit knapp liga vildu bakka okkara orð upp við handling og taka av leið ing arn ar av møgu ligari ósemju við strandalond.

Eg haldi fólk kendu seg ó trygg, ikki minst tí at her var tal an um nakað nýtt sum ikki var roynt fyrr — galdandi praksis frá fyrr var so í øllum før um nakað ið hevði funger að nøk ulunda higartil, ella soleiðis var helst hugsanin, og tí mundi ein ávísur tryggleiki eisini liggja í at halda fram eftir tí gamla leistinum.

Men viðhvørt er neyðugt at venda nøkrum steinum, hóast tað kann virka órógvandi í fyrstani. Har vil eg eisini siga at rákið vendi so skjótt sum tað vísti seg at vit kláraðu at fiska all an hendan makrel in inni á okk ara øki, og fáa hann til høld ar, og harafturat fáa hann seld an úti á marknaðinum til hampi ligan prís.

Tá tað soleiðis stóð greitt at okk ara støða var so mikið sterk sum hon var, vísti alt seg at bera til og vit høvdu alla vinnuna við okkum — eg trúgvi ikki at nak ar føroyingur ídag vil venda aft ur til tað púra órími liga býtið sum var.

So vit prógvaðu fyri umheim in um at tað vit søgdu

bygdi á sann royndir heldur enn ynski hugsan, hóast fleiri kanska hildu í fyrst ani at hetta mundi vera øvugt. Nú eru vit so har vit skulu vera og hava fingið staðfest nakað sum er heilt ser ligt fyri Føroyar fram um hini stranda londini: vit kunnu í okk ara sjóøki hava makrel, sild og svartkjaft í senn, í munandi nøgd um.

BT: Nú er nýggj lóggáva fyri fiski vinn una á veg, skilst, og røddir hava verið frammi um at leggja ver andi loyvis skipanir um til eina skip an við uppboðssølu av rætt indum. Er hetta nakað sum verður inn ført við tí komandi lógini?

JV: Vit hava sum er eina skip an við veiðiloyvum og hetta er ein kend skipan eisini í øðrum londum. Eg haldi sjálvur vit framhald andi eiga at hava eina skipan sum bygg ir á loyvi heldur enn uppboð, við støði í teimum sum ídag eru vinnu rek andi og har brúksloyvi verða latin yvir eitt rímiligt áramál.

Ein uppsagnartíð upp á minst 812 ár er neyðug so reiðar í ini kunnu gera langtíðar ætlan ir, sum er ein natúrligur partur av teirra virk semi, ikki minst tá talan er um teirra sáttmálar við størri keyparar.

Á marknaðinum má eingin ivi vera um at føroyskir fiska útflyt arar eru álítandi og megna at lev era, eisini yvir long áramál.

Møguliga krevst eisini meira flexi bil itetur í okkara fiskivinnu og har kann størri umsetiligheit av fiski rættindum vera eitt amboð til at betra evnini at tillaga seg og um stilla seg so hvørt sum fyri treytir broyt ast úti á marknað inum. Men hetta er nakað sum í størst møgu lig an mun eigur at vera upp til vinn una sjálva.

BT: Hvussu fer hendan skipanin at á virka út róður og smádrift?

JV: Mín hugsan er at broyting arn ar í fiskivinnulóggávuni skulu ikki ávirka tey sum reka bát ar nið an fyri 15 tons. Tey sum reka hesar bát ar skulu kunn a halda fram sum fyrr, og her verður neyv an latið upp fyri um seti ligheit, av tí ein faldu orsøk at hesin partur av vinn uni er minni kapitalkrevjandi. Samstund is sum tann samfelagsliga síð an er týdn ing ar mikil í hesum høpi, vigar tørv urin á trygg um og støð ug um kørmum her kanska meira enn atgongdin til kapit al.

BT: Hvat sigur tú til kunngerðina um minstamark fyri inntøku av út róðri, sum eftir øllum at døma hev ur havt eina óhepna ávirkan á út róð ur in sum yrki?

JV: Eg kann ikki svara her og nú, men í tann mun hetta vís ir seg at vera ein trupulleiki vil eg halda at upphæddin kundi

verð ið umhugs að av nýggjum. Kunngerðin kom sum úrslit av at umsitingin av hes um bólki varð mett at vera ov stór, møguliga av tí orsøk at talið á teim um ið uppfyltu treytirnar var ov høgt.

Nú kann tað hugsast at hendan justering gekk í so langt; um so er eigur tað at verða rætt að.

BT: Skulu vit rokna við at ein upp boðs søla av fiskirættindum kem ur við tí nýggju lógini?

JV: Ein skipan við upp boðssølu krev ur umfatandi lóg arbroyt ingar, alt eftir hvussu hon verð ur skipað og hvussu umfatandi hon er — slík ar skip anir kunnu vera sera ym iskar. Ein trup ul leiki við upp boðs sølu er at hon tykist ikki at geva vinnuni góð ar møguleikar at plan leggja fram í tíðina samstundis sum hon øk ir um óvissu faktorin. Prís myndin kann somuleiðis verða skeiklað, og endamálið kann hó ast alt ikki vera at allur

Búi Tyril fekk vegna Sjógv & Fólk herfyri høvi at seta fiski mála-ráðharranum spurningar um tilfeingisgjald, upp boðssølu av fiskirættindum, 2018 og ymiskt um ta komandi nýggju fiski-

vinnulóggávuna — her eru nøkur brot úr samrøðuni.

Interview: Jacob Vestergaard

Nú eru vit so har vit skulu

vera og hava fingið staðfest nakað sum er heilt serligt fyri Føroyar fram um

hini stranda londini: vit kunnu í okk ara sjóøki hava makrel,

sild og svartkjaft í senn, í munandi

nøgd um.

Bakur tekur inn eitt gott hál av upsa í partroling

við Stelk.

MA

RIA

OLS

EN


vinn ing ur skal liggja hjá land inum, tí so verð ur eingin vinn ingur yvirhøvur at heinta úr einari vinnu sum ikki klárar seg. Ein upp boðs søluskipan vil dren a ov nógv ar pengar úr vinn uni og í ta politisku skipanina, og hevði har aftur at kunnað økt um vandan fyri vaksandi ‘strá manna virksemi’. Tá hugsi eg tað er betri við ein ari tryggari loyvisskipan.

BT: Verandi veiðiloyvi ganga øll út longu tann 31. december 2017 og eingin tykist vita. Hvussu skal vinn an fyrihalda seg til framtíð ina?

JV: Tað er greitt at vit mugu frá politiskari og umsitingarligari síðu melda út nú hvat tað er sum vinnan skal rokna við, og 2018 er ein trupulleiki sum ikki kann kveistrast til viks longur. Vit kunnu ikki halda fiski vinnuna sum gíslar og ikki geva greið boð um hvat sum skal henda við

loyvum og øllum tí. Tí noyð ast vit eisini uttan iva at flyta tíðarfest ing ina nakað. Tann nýggja lógin um vinnu lig an fiskiskap er ikki klár enn; men samstundis mugu vit koma við boðum um at verandi rætt indir og loyvir verða longd í eitt á víst áramál — at lata tey ganga út sum annars ásett longu til tann 1. jan uar 2018 hevði verið á byrgdar leyst, nú ið so langt er frá liðið uttan at vinnan hevur fingið møguleika at fyrireika seg til nakað.

Vit mugu viðurkenna at talan er um høgar peningaupphædd ir sum krevjast fyri at reka tey størru fiski reiðaríini, og so mik ið er greitt at broytingar í lóg ar verk in um kunnu fáa stór ar av leiðingar; tí má vinn an hava møgu leika at tillaga seg í rímilig ari tíð.

BT: Ert tú fyri ella ímóti tilfeing is gjaldi á fiskivinnuna?

JV: Viðvíkjandi tilfeingisgjaldi ella tilfeingisskatti so eri eg ikki sann førd ur um at vit yvir høvur eiga at hava slíkt fyri fiski vinn una. Tank in tykist vera íkom in sum íblást ur frá gald andi praksis í olju og gassídnaðinum; men har er mun urin sjálvandi at olja og gass eru tilfeingi sum hvørva aftan á út vinn ing meðan fisk urin hin veg in endur nýggj ar seg alla tíðina.

Hetta er heilt hvør sítt slag av tilfeingi og heilt hvør sítt slag av vinnu, sjálvt um hesar vinnur kunnu hava ymiskt í fel ag, eitt nú tá tað snýr seg um hav ið og sjófólk. Men vit hava nú í eina tíð havt eitt avgjald á uppi sjóvar fisk, og eg beri ótta fyri at hetta kann føra við sær at tann politiska skipanin etur tað upp sum átti at ligið eftir til rakstrar avlop í vinnuni. Gjaldið er kanska longu vorðið ov høgt, og vandi man eisini vera fyri at

pol it ikarar síggja vinnuna sum eina kassakúgv at trároyna fyri at fylla hol í fíggjar lóg ini. Her eiga vit sjálvandi at vera á varðhaldi.

Hinvegin kann eg, undir røtt um fyri treyt um, góðtaka eyka gjald á vinn ing sum fer upp um ávíst mark. Men hetta er nak að sum eigur at verða gjørt í samráð við vinn una sjálva — og ikki eftir harraboðum út frá hvønn tørv fíggj ar lógin hjá Løgting inum hevur ella ikki hevur. Og tað sum kemur inn umvegis eitt slíkt gjald eigur at verða sett í ser ligan grunn til gransking og menn ing, royndar verkætlanir og ann að ið kann styrkja vinn una og henn ara støðu úti á markn aðinum.

Hetta átti at verðið samskipað við til tøk ið geva skatt ligar fyri mun ir fyri ný skapandi verkætl an ir av sík um slag sum kann fremja á huga mál ini hjá tí før

oysku vinn uni — soleiðis at vit stimbra vøkst ur, ný hugsan og íløgur við lang tíð ar málsetning um.

At gera sum nú og taka stórt gjald við kassa eitt, áðrenn tað er greitt um viðkomandi reiðarí yvir høv ur fær fíggjarligt avlop, haldi eg er púra skeivt; hetta kann leggja eina køvandi ávirkan á vinnulívið og bera í sær at nýggj ar íløgur steðg a upp, av tí ein faldu orsøk at ov lítið verður eftir í vinn uni til fíggj ar ligt av kast.

BT: Eiga ikki fleiri at slepp a

fram at at fiska uppi sjóvar fisk?JV: Potentialið í Føroyum

er sera stórt, men ofta at hugsa vit ov lítið sjálvstøugt og hava lyndi til at herma í so nógv eftir hvørj um øðrum. Nú tað vísir at nøkur hava fingið tað at rigga við at fisk a, skulu øll knappliga gera júst tað sama? Tílíkur hugburður hevur fyrr kostað okkum dýrt tá ov mangir luttakarar í einari og somu vinnu hava havt lyndi til at máa støðið undan hvørj um øðrum.

Vit hava ríkiligt av fiski sum kem ur upp á land, og tað kann ikki vera meiningin at øll skulu fiska. So hví ikki heldur gera meira við virðisøking?

Møguleikarnir eru í veruleik an um óendaligir og úti í heim inum er eftirspurningurin á fiskavørum stórur.

Átti tað ikki at verið natúrligt fyri føroyingar at gjørt seg meira galdandi innan virðisøktar fiska vørur? []

Ein uppboðs-sølu skipan vil

dren a ov nógv-ar pengar úr vinn-

uni og í ta politisku skip anina, og hevði har aftur at kunnað

økt um vand an fyri vaksandi ‘strá-manna virk semi’. Tá hugsi eg tað er betri við einari tryggari

loyvis skipan.

Fiskimálaráðharri sigur at tíðarfestingin tann 1. januar 2018 fyri uppsøgn av øllum veiðiloyvum verður væntandi broytt í næstum.

um fiskivinnu nýskipanir

MA

RIA

OLS

EN


BJARTSKYGNI sermerkir í løt uni Runavík og øk ini har um leiðir. Um

framt tað at farið er undir fyrireik ingar til at byggja tann veldiga Tanga fjarð ar tunnil in, er eitt annað eyðsýnd átak ein risa stór íløga sum alifyritøkan Bakkafrost júst hevur sett rætti liga ferð á — fyrsti partur av tí sum eftir øllum at døma verður størsta privata útbygging nak r an tíð í Føroya søgu, upp á til sam ans einar 1,3 milliardir krónur, er eitt nýmótans laksavirki á Glyvr um sum væntandi fer at framleiða matvørur burtur úr eini 50.000 tonsum av laksi um ár ið tá tað miðsavnaða virksemið er komið upp í fulla framleiðslu.

Við so stórum exportørum í økinum fram við havnalagnum er ikki óhugsandi at farmaflutning ur sjó vegis um Runa vík fer at taka seg upp aftur av álvara.

Samstundis er greitt at upsavirk ið og reiðaríið hjá Faroe Origin gongur væl og fer helst at koma upp á tær nøgdir í útflutningi sum mið að hevur verið ímóti. Í fjør avskipaði Origin 8.700 tons av feskum upsa

f løkum og upsa rygg um umframt nakað av frystari vøru inn á europeiska fastlandið. Hes ar nøgd irnar vóru heldur lægri enn ætlað, men vánalig veðurlík indi darvaðu fiskiskapinum

hjá teimum seks partrolarunum hjá fyritøkuni óvanliga illa. Í ár sær betri út og tann 1. oktober hevði virk ið tikið móti sløkum 1.000 tons um meira enn um somu tíð í fjør.

Eitt hanagleiv longri inni á Skálafjørðinum verður arbeitt dúg liga við at byggja út havnalagið á Bakka, har tað nýggja laksa virkið skal standa.

“Í løtuni eru vit í holt við at

byggja bryggjuna á Glyvrum út so leið is at tann nýggi alibáturin ‘Hans á Bakka’ kann liggja við ta nýggju laksa verk smiðjuna sum teir fara undir at smíða nú,” segði Tór bjørn ‘Tobbi’ Jacobsen, havnar meistari.

“Tá verður alt teirra virksemi miðsavnað á Glyvrum, og alt eftir hvussu tað vignast við aling ini skal man rokna við, at eini 50.000 tons av laksi verða løgd upp á land á Glyvrum um ár ið, frá 2016 at rokna.”

Hetta eru stórar nøgdir og fer at økja munandi um virksem ið í økinum hjá havnini og í kommununi. Um tað nógva av laksa vøruni sum fer til út flutnings skal flytast við bingju vognum til Havnar fyri at síðani at verða avskipað haðani, ella um hon skal avskipast beinleiðast av Skála fjørðinum, er enn ógreitt sam bært havnarmeistaran.

Hann viðmerkti hálvspeiskliga: “Spurning ur in sum kemur upp í kjalar vørr in um av hesum er so, um flutn ings fel øg ini framhaldandi ætla sær at slíta landsvegirnar niður fyri við vold og makt at flyta fram leiðls una úr

e�o orkar betur...Við størsta partinum av tangagoymslunum í Føroyum, er E�o høvuðs-

veitari av orku til føroysku vinnuna. Somuleiðis tryggja vit orku til

húsarhaldini og stovnar. Kring landið eru 14 av 24 bensinsølustøðum í

okkara kervi.

Skipini bunkra hjá okkum í best útgjørda terminali í Norður-atlantshavi.

Og hvørja ferð eitt �ogfar lyftir seg upp frá vøllinum í Vágum, hevur tað

frammunundan tikið brennievni frá okkum.

Tel 34 35 00 www.e�o.fo

Skálafjørðurin hevur vinnandi Runavíkar Havn roknar við munandi menning av tí metstóru útbyggingini hjá Bakkafrost, sum fer at hava við sær vaksandi virksemi á Glyvrum; samstundis fer Faroe Origin væntandi at økja um sína framleiðslu í ár.

MARIA OLSENTórbjørn ‘Tobbi’ Jacobsen, havnastjóri og varaborgmeistari.


hesi stóru framleiðslu til út flutningshavn ina, sum teir sjálv ir hava definerað, Tórs havn, ella um man skal rokna við ein um skifti á hesum økinum, so leiðis at teir heldur brúka ta sjálvsøgdu sjófar leið ina heldur enn landleiðina fyri at koma eftir produktunum.”

VAKSTRARMÁTTURTað fjølbroytta vinnulívið kring Skálafjørð in er grundarlagið undir einum liv andi lokalsamfelag sum sam stund is ikki hevur nógv av almennum arbeiðsplássum, vísti Tobbi á.

“Í samfelagshøpi er eitt eyðkenni fyri Skála fjørðin og hesa komm un una, at alt fyri tað nógva hvíl ir á vinnuligari uppdrift. Í mun til aðrar størri fólkamiðsavningar í Føroyum sum t.d. Klaksvík, Tvøroyri og Tórs havn er lítið av almennum virksemi. Hetta skapar eina serliga dynamiska skip an, sum krevur nak að av tí komm unala myndug leikanum, eisini Runa vík ar Havn, sum í gerandis degn um bara virkar millum feløg og per són ar á tí privata marknaðinum, og tað krev ur ein flexib il itet sum er gearaður til kund arnar.”

Vælferð og livilíkindi í ein um slíkum øki eru sjálvandi tengd at konjunk turunum í vinnuni. Í nøk ur ár hevur tað gingið framá, og at fleiri enn hálvt hundrað fólk fleiri nú bú leik ast í Runavíkar kommunu enn um ársskiftið 2013/14, verður tikið sum gott tekin.

“Fólk velja at flyta hagar sum møguleik arnir eru,” staðfesti havnar meist arin, sum eisini er varaborgmeistari fyri Runavíkar Komm unu.

Tey sonevndu ‘bleytu virðini’ verða eis ini raðfest. Fyri ikki so langari tíð síð ani kom ein stásiligur nýggjur skúli og ein fimleikahøll varð bygd aftur at ver andi ítróttarhøll, sum samstundis fekk eina dagføring. Nú verður eisini tos að um svimjihøll.

“Kommunan roynir eftir førimuni at at skipa seg við trivnaðarfasilitetum sum nútíðarmenniskjað krevur. Tað vant ar nakað í, men útlit eru fyri at eitt nú ein svimjihøll fæst inn í eina íløguætlan fyri tey næstu 10 árini.”

Tobbi ivast tó onga løtu í at vinnulív ið er grundarlagið fyri trivnaðin í komm ununi.

“Tað má sigast at vera serligur vinning ur at kommunan stendur á einum so fjøltáttaðum vinnulívi. Tær stóru fyritøk urnar við havnaløgini innan aling og fiskivinnu eru líkasum bulurin og øll tænastuvinnan og handilslívið bera stafett ina í lokalbúskapinum víðari fram á leið. Bakkafrost er í løtuni í holt við ta størstu privatu útbyggingina í Føroya søgu og flakavirkið hjá Faroe Origin hevur higartil í ár tikið ímóti sløk um túsund tonsum meira enn um somu tíð í fjør.”

Hann legði afturat: “Ongin orsøk er til at stúra fyri framtíðini í økinum, tvørt ur ímóti eru øll tekn í sól og mána um at hetta økið rættiliga er við at taka seg fram sum størsti vinnuligi vakstrar máttur í landinum.” []

uppdrift

Bakkafrost á Glyvrum, har stórar útbyggingar eru ávegis.

Rókur landar til Faroe Origin.

BAKKAFROST

MA

RIA

OLS

EN

Rein góðskaúr norður

Atlantshaviwww.cig.fo

Norðhavnin 8 · Postboks 329 · FO-726 Ánirnar · FøroyarTel. +298 20 70 00 · Fax +298 20 70 10

T-postur: [email protected] · www.cig.fo


‘BÚ SK A PA R rent a og tilfeingisrenta í

føroyska bú skap in um’ — eitt upp rit sum Bú skapar ráðið slepti í summ ar

— fær góð skoðsmál frá Magna Laksá foss búskap ar frøð ingi, ið held ur at skjalið gevur eina góða grein ing av støðuni í fiskiflot anum og av hug tøkum sum hava verið frammi í seinastuni.

Partur av innihald inum er endur tikin í seinasta notati frá Bú skaparráðnum, sum kom út í sep tember. Her verður ásannað at með an tann bú skap arliga støðan og út litini eru sera góð hjá pel ag isku vinnuni og Barents havs flot an um, so

er støðan alt annað enn góð og útlitini alt ann að enn bjørt hjá heima f lotanum.

Tann greiða niðurstøð an í notatinum er at með an uppi sjóv ar f lotin og Barents havs flotin tykjast vera skipaðir á nær um optim alan hátt, eru týðulig tek in um at skipanin ið heima flotin virkar undir er ikki nøktandi og eig ur at endurskoðast.

Men hvussu ber tað til at heima flotin sum heild er at meta sum ineffektivur og inoptimalur? Kanska hetta stavar frá seinnu helvt av 1970unum, tá fiski mørkini vórðu flutt út og føroyingar mistu rættindi á fjar leiðum, soleiðis

at allur flotin mátti inn á tað føroyska sjóøkið.

“Eg haldi hesin gamli trupul leik in er ongantíð bliv in loystur,” segði Magn i Laksáfoss við Sjógv & Fólk. “Tíðin er komin til at okkurt munagott verður gjørt fyri at fáa skil á hesum. Tað ber jú ikki til at hava eina vinnu sum blívur við at geva und ir skot orsakað av alt ov stór um yvirkapasiteti.”

ENDURSKOÐANUmframt at seta mark fyri hvussu nógvar dagar skip og bátar hava loyvi at royna á havinum, gevur tann fiski daga skipan sum heima flot in virkar undir eisini sera umfat andi av

mark ingar við stongdum leið um og bindingum við víkjandi fiski reið skapi. So leið is kunnu uppi sjóv arskip ini og verksmiðjuskipini síggjast sum dømi um væl eydnað an vinnu pol itikk, meðan tað øvugta ger seg galdandi fyri heimaflotan.

“Trupul leik in sum stendur eftir í dag er at heima flotin hevur skeivar pol it iskar karmar,” segði Magni Laksá foss.

“Tú fært ein stóran yvir kapasitet og allur tann vinningur sum átti at verið til reiðarar, f iski menn og sam felag ið hvørv ur. Hugsa tær um tú koyrir taxabil og slepp ur bara at koyra tveir dagar um vikuna og ikki sjey — og tú sleppur ikki at koyra har tey flestu fólk ini eru. Tað hevði gjørt tað ómøgu ligt at fingið góð an rakstur í. Undir ver andi skip an eru bæði stongdar leið ir og stór avmarking í fiski døgum, og tað ger at tú situr við einum dýr um kapitalapp ar ati sum tú ikki sleppur at gagn nýta. Og so ert tú fast læstur í reið skapi eis ini og verður forð að ur at brúka tíni dýru vinnu tól, av tí at tær polit iskt ásettu av mark ing arnar eru so nógv ar og so umfat andi sum tær eru.”

Undir verandi skipan fyri heima flotan eru fiski før býtt strangt upp í bólk ar eftir stødd og reiðskapi. Hetta varð mett at vera neyð ugt í 1996 tá f iski daga skipanin kom, men tað er nú skjótt 20 ár síð ani, og mangt er broytt síð ani tá.

Eisini stend ur hetta í and søgn við tann flexibilitet sum í sín ari tíð sermerkti byrj anina til uppisjóv ar vinnuna, tá nøkur skip fisk aðu botn fisk við línu ein part av ár in um og royndu eftir sild við gørnum ein part av ár inum; tað gjørdist so við og við til ein nótaflota, sum ídag er meira kendur sum okkara uppi sjóvar floti, ið nú á døg um fiskar meira við troli enn við nót.

“Ein greið niður støða mill um regl urnar í uppritin um frá Bú skap ar ráðn um

er at f iskidagaskipanin hev ur spælt fallit, og eg kann ikki ann að enn vera samd ur í hesum,” segði Magni Laksáfoss.

“Sjálvsagt eigur hendan skip an og støðan hjá heima f lot anum at verða end ur skoð að, soleiðis at heima f lotin kann koma til at virka und ir optimalum um støð um og sleppa at upp liva eitt gott avkast eins og teir partar av flotan um sum í dag eru vælkoyr andi. Ein tí lík endurskoð an má hyggja gjølla at teim um skipanum sum

tykj ast at virka væl, og her eru uppi sjóv ar f lotin og Barentshavs f lot in ein fyri mynd. Enda málið má vera at allir partar av tí føroysku fiski vinnuni verða skipaðir á ein hátt sum ger at tað samlaða avkastið verður mest møgu ligt — til fyrimuns fyri reið arí ini, fiskimennin ar og sam felagið sum heild.”

BLAND Í HUGTØKUM?Notatið hjá Búskaparráðnum fevn ir eisini um onn ur viðurskifti, sum kunnu

Laksáfoss: Uppisjóvarvinnan vísir Tann pelagiska vinnan hevur tey seinnu árini givið eitt sera munagott

íkast til tað føroyska samfelagið – og eigur samstundis at geva íblástur fyri aðrar partar av fiskivinnuni, sigur Magni Laksáfoss, búskaparfrøðingur.

…when safety matters…

www.navit.fo

Vit bjóða regluliga skeið til sjófólk, og fólk í frálandavinnuni

Trygdarskeið

Heilsuskeið

Heilsuskeið til donsk skip A-kistan

Bátaføraraskeið

Skjótgangandi bjargingarbátur, FRB

Flutningur av vandamiklum farmi

Hull Integrity and stability

Security, SSO, CSO og PFSO (ISPS)

Crises & Crowd Management

…umframt nevndu og onnur skeið eftir áheitan

Tórshavn tlf: 508200 [email protected]

føroya

prent

MARIA OLSEN

MA

RIA

OLS

EN


tykjast kontroversiell í sam fel ags kjak inum. Búskap ar ráð ið nevnir orð sum til feingis rentu og til feingis gjald, sum flestu reið arar og fiskimenn eru skept iskir til, utt an iva av góðum grundum. Ikki tess minni er notatið frá Bú skap ar ráðn um, sambært Magna Laksá foss,

“sera væl úr hondum greitt,” og greiðir frá hugtøkunum á ein sak lig an og pedagogisk an hátt.

“Av týdningi fyri reiðar ar og fiski menn er ikki minst at Bú skap ar ráðið greið ir væl frá muninum mill um tilfeingisrentu og intra marg inala rentu. Tilfeing is rentan kann sammet ast við virði av fiskin um, meðan hann er í hav in um, og er sostatt eitt pen inga ligt virði til feingið verðir mett at hava uttan mun til hvør ið fiskar tað. Tann intra marginala

rent an, hinvegin, er eitt virði sum reiðaríið hevur upp arbeitt sær gjøgnum eina stóra vitan um hvuss u f iski skap ur in skal fara fram og við dugna skap inum hjá sín um fólki.”

Tann intramarginala rent an er also ‘óvanligur’ vinn ingur sum upp stendur yv ir tíð orsakað av skynsemi, skila góðum av gerðum, væl virk andi mannagongd um, dugnalig um fólki, hepni og ym isk um menn iskjansligum tætt um ið tilsamans gera hvørja fyri tøku serstaka í mun til aðr ar fyritøkur — ella, sum Búskapar ráðið skrivar: hetta er eitt slag av búskap ar rentu “sum stendst av at ein fyritøka er meira eff ek t iv enn aðrar vegna inn ova tiva tøkninýtslu og muna dyggar virkis og leiðslu før leik ar, her undir muna dyggari nýtslu av menn iskja lig um til feingi.”

Magni Laksáfoss legði aft ur at: “Ert tú dugna ligur, so eigur tú eisini at sleppa at vera dugna lig ur. Tað at summ ar fyritøkur eru dugna ligari ella hava ver ið longri á marknað inum enn aðr ar, og tí hava vunn ið eina betri positión á markn að in um, og vunnið sær nakr ar fyri mun ir har við — tað eigur jú ikki at verða skattað, og tað vísir Bú skap ar ráðið eis ini á.”

Uppritið hjá Búskapar

ráðn um nevnir beinleiðis at um tað er polit iskt ynski ligt at leggja tilfeing is gjald á eina vinnu, so kann eitt tí líkt gjald ein ans leggjast á sjálvt til feing ið, meðan tað er skeivt at leggja gjald á dugna skapin hjá reið aríum og fiskimonnum.

Fleiri vilja meta at út frá hes um er verandi skipan ivasom — til feingisskatt ur verð ur kravdur við av reið ing tó utt an at

tað stendur greitt hvuss u møgu lig til feingis rent a er rokn að út í mun til møguliga intra marginal a rentu.

‘YMISKAR Í DYGD’Uppritið frá Bú skap ar ráðn um er sam bært Laks á foss

“eitt gott grund ar lag til eitt kjak um hvussu ein endurskoð an av fiski vinnu s kipan ini kann fara fram. Har er bæði ein góð grein ing av støð uni og sam stundis ein góð skil mark an av ym iskum hug tøk um.”

Har verður t.d. einki sagt um at reiðarí ini tjena ov nógv, sum ann ars tykist hava ver ið eitt sjón ar mið mill um nakr ar bú skap arfrøð ing ar og pol itik arar.

Tvørt ur ímóti skriv ar Bú skap a r ráð ið: “Tað er tekin um sunn an bú skap í fiski veið uni, tá til feingisrent an er stór. Hin vegin er tað tekin um ó sunn an fiski veiði búskap, um tilfeing is rentan er lítil.”

Til hetta segði Magni Laksá foss: “Búskaparfrøðing ar, reið ar ar og fiskimenn eru all ir samdir um at tað ræð ur um at skapa so gott av kast sum gjørligt.”

“Tú kanst kjakast politiskt um hvussu og hvat ið skal skattast og ikki; men vinn an er sum hon eigur at vera — also, tilfeingis rentan í uppi sjóvar flotan um og hjá verk smiðju trol arun um er góð, og tað er sjálv andi at fegnast um. Tað haldi eg kem ur rætt iliga greitt fram í upp ritinum.”

Samstundis er tann

pol it iska skip anin byrjað at leggja gjald á vinn una, tó hetta eftir øllum at døma fer fram eftir ein um meir ella minni tilvild arlig um, og óhepnum, leisti.

Magni Laksá foss viðmerkti: “Enda mál ið við at byggja eina vinnu pol it iska skip an og við at áseta tilfeing is gjald, má aldri blíva ein ans at taka pening úr vinn uni inn í ein treingjandi lands kassa. Tí hetta fer aldri at hjálpa vinn uni til at skapa størri avkast, størri virksemi ella fleiri arbeiðs pláss. Tvørt urímóti vil ein slíkur hugs unarhátt ur einans kennast sum stein ur om an á byrðu hjá vinn uni, ið einki gagnligt úrslit fær burt ur úr tí lík ari skatt ing. Verð ur hinvegin ein fiski vinnu skipan løgd til rættis við skili og eitt til feingis gjald brúkt á rætt an hátt, kann hetta virka sum amboð ið verða brúkt til frama fyri vinnu og samfelag — har sjálv skip anin vil vera við til at tryggja vinnuni eitt gott avlop, vøkstur og framburð við nýggj um arbeiðspláss um.”

“Eitt gott dømi um hend an stóra mun er, aftur, tann skipan uppi sjóvar flot in hev ur í mun til ta ið heima flot in virkar undir. Talan er í báð um førum um dugnaligar reið arar og rask ar f iski menn, men skip anirnar teir arbeiða und ir eru so ymiskar í dygd, at meðan annar flotin gevur stórt avkast hevur hin flot in stórt hall.” []

vegin men skattahugtøk flótandi

Magni Laksáfoss, búskaparfrøðingur, við sítt skriviborð í Havn; Uppisjóvarskipið Finnur Fríði (mótsett, niðast).

•Fiskidagaskipanin verður kritiserað fyri at hava ov nógvar avmarkingar, so sum stongdar leiðir og binding í reiðskapi — hvussu kann skipanin betrast?

•Hevur Búskaparráðið trúvirði, álit og virðing millum fólk í fiskivinnuni — hava forsagnir og metingar frá ráðnum verið nøktandi?

•Misskilja fólk í fiskivinnuni búskaparfrøðingar, eru tey óneyðuga illgrunasom ímóti teimum, ella hvørjar eru orsøkirnar til skepsis og hvat kann gerast fyri at fáa ta vinnupolitisku frásøgnina meira ‘inklusiva’?

- vel heildarfígging frá Norðoya SparikassaArbeiði uttanlands

www.ns.fo

www.ns.fo



‘FYRI TÍGGJU árum síð ani vóru vit eini 275 útróðrarbátar sum avreiddu á Eiði

í sambandi við várróðurin,” greiðir Doru Tiberiu á Torvlaðnum frá. “Nú eru vit færri enn 12. Niðurgongd in í hesari vinnu hevur tikið dik á seg serliga hesi seinastu fáu árini, síðan kunn gerðin um minstu inntøku kom. Har eru sjálvandi eisini onn ur viður skifti sum hava rikið útróðrarmenn burtur, og eg haldi tað er syrgiligt fyri eitt

land sum Føroyar, sum er so tætt knýtt at havinum og fiskinum. Tað ringasta er at tey ungu tykjast halda seg burt ur nú — so um útróðurin ikki skal doyggja heilt út tey næstu árini so mugu vit gera okkurt muna gott við hetta.”

Tað álvarsama í hesari søgu snýr seg bæði um mentan og sam fel ags bú skap, men eina mest um vit an — vitan sum í stóran mun ikki er niðurskrivað men liv ir mill um út róðr ar fólkið, hand að yvir frá ættarliði til ætt

ar lið gjøgnum praktisk og djúp innlit í streym og sigl ingarviður skifti, f isk arí, veð ur og annað av týdningi fyri smá drift innan fiski veiði.

Í dagsins útboð av hátøknifrøði lig um út bún aði verð ur traditionell ur kunn leiki innan fiskarí og sigl ing ofta mettur sum óneyð ugur, sum ein leivd frá farnum tíð um. Men er tað so einfalt?

Tað heldur Doru ikki. Hann mein ar at útróðurin hevur havt ein týð andi leiklut í at vekja

Doru Tiberiu á Torvlaðnum: Tí má útróðurin bjargast

Millum annað eitt krav um 400.000 krónur sum minsta mark í inntøku er við at útrudda útróðurin; avleiðingin kann gerast

at føroyingar missa virðismikla vitan um fisk og streym umframt eina inngongd fyri tey ungu til hægri størv á sjónum.

www.fiskimannafelag.fo [email protected]

+298 35 60 00 ella +298 31 15 69

Føroya Fiskimannafelag er verkafelagið

hjá fiski- og sjómonnum.


MARIA OLSEN

•Hvørji virðir umboðar útróðurin í Føroyum umframt feskan fisk — hví er tað so umráðandi at bjarga útróðrinum sum yrki?

•Skulu vit síggja útróðurin sum eitt slag av ódýrari ‘back-up’ trygging móti ringum tíðum?

•Hvat fyri vitan og hvat fyri mentanararv umboðar útróðurin?•Kann útróðurin hugsast at hava týdning fyri ferðavinnu — hví gera norðmenn nógv burturúr at varðveita útróður á smáplássum har ferðafólk vitja?

•Sambært Jacob Vestergaard fiskimálaráðharra er ikki ætlanin at komandi broytingar í lógini um vinnuligan fiskiskap skulu umfata útróður, t.e. bátar niðan fyri 15 tons. Hann sigur í samrøðu aðrastaðni í hesum blaðnum: “Mín hugsan er at broyt ing arn ar í fiskivinnulóggávuni skulu ikki ávirka tey sum reka bát ar nið an fyri 15 tons. Tey sum reka hesar bát ar skulu kunn a halda fram sum fyrr, og her verður neyv an latið upp fyri um seti ligheit, av tí ein faldu or søk at hesin partur av vinn uni er minni kapitalkrevjandi. Samstund is sum tann samfelagsliga síð an er týdn ing ar mikil í hesum høpi, vigar tørv urin á trygg um og støð ug um kørmum her kanska meira enn atgongdin til kap it al.”

•Fiskimálaráðharrin útilokar ikki møguleikan fyri at broyta ta fyri útróðurin sera óhepnu kunngerðina sum ásetur at fyri at verða roknaður sum útróðrarmaður má ein bátur umseta fyri í minsta lagi 400.000 krónur. Hann sigur: “Eg kann ikki svara her og nú, men í tann mun hetta vís ir seg at vera ein trupulleiki vil eg halda at upphæddin kundi verð ið umhugs að av nýggjum. Kunngerðin kom sum úrslit av at umsitingin av hes um bólki varð mett at vera ov stór, møguliga av tí orsøk at talið á teim um ið uppfyltu treytirnar var ov høgt. Nú kann tað hugsast at hend an justering gekk í so langt; um so er eigur tað at verða rætt að.”


hug in til sjógv in millum ung fólk, sum seinn i hava nomið sær út búgv in gar inn an sjó vinnuna.

“Missa vit útróðurin so missa vit eisini alt á gólvið, tí tann næsta gen er a tión in hevur ongan kunn leika til sjógv in. Vit síggja nú at fólk bíða ikki longur eftir sjóv ar falli ella nak að — vit læra ikki børn ini, hava ikki bát, fara ikki til útróðrar. Og hvussu fæst sam band við hugin til sjógvin? Tað er jú gjøgnum hetta við smá bátunum — hvussu fær man ann ars skiparar og reiðarar í fram tíðini?”

RUKKULÍVJúst fyri Føroyar sum fiskivinnutjóð við so tøttum sambandi við havið er umráðandi at ikki missa síni styrki burtur bara tí

at heimurin broytist — hann broytist nevniliga ikki meira enn eitt vist.

“Set fyri at nakrir frøðingar fóru til Stuttgart, har tey jú duga tey at gera Mercedes bilar, og søgdu við fólkini har at nú mugu vit gevast við hesum og ístaðin fara undir at fiska. Tað hevði jú verið ørskapur; men eg haldi tað er soleiðis mong í Føroyum uppliva tað í hesum døgum, bara um vent, at vit skulu gera alt ann að enn at fiska, sum annars er tað vit eru best til. Men okkara grundleggjandi geografiska ver u leika broyta vit so ikki.”

“Vit eru tað samfelag vit eru og liggja mitt í Atlantshavinum. So man skal hava nokkso góðan kunnleika til umhvørvið… So funk tión in í sam felagnum

hjá smá bát un um hevur verið, ígjøgnum 100 ár kansk a, at útvega kvalificerað fólk til arbeiði á hægri stigi, so sum skip arar, reiðarar og annað.

“Tað kem ur gjøgnum familju, fólk hevur havt útróðrarbát í familjuni og fóru til útróðrar við pápa, pápabeiggja ella abba ella hvør tað var. Men hvat hendir ídag, allir bátarnir eru burtur og tað unga ættarliðið hevur onga veruliga atgongd til sjógvin. Til hvørja nyttu verður tað um øll skulu blíva stjórnmálafrøðingar ella bú skapar frøðingar?”

Doru minnir á tvær heldur keði ligar hendingar í summar, har óhepp in ókunnleiki um sjógv og streym exponeraði føroyingar.

“Tað eina var ein grind í

Hvanna sundi sum Sea Shepherd klár aði at fáa útaftur; fólk vóru í øð ini og vildu fara eftir teimum men høvdu ikki nóg góðan kunnleika til streym og sjóvarfall og komu ong an veg — nokkso pínligt tá hugsað verður um at Sea Shepherd fólkini høvdu so aldeilis einki skil fyri streymi og sjóvar falli í Føroyum. Hin til burð urin var í sambandi við eina bátastevnu og onkur hevði tik ið myndir av bátum við Streym in, sum vóru komn ir mest sum í neyð av hørðum mótráki — og hett a má sigast at vera skammi ligt. Ein sovorðin støða var ó hugs andi fyri fáum árum síðani og eigur sjálv andi ikki at fyrikoma í Før oy um. Men alt hetta vísir bara at vit hava dripið útróðrarmannin. Hevði onk

ur av teimum sum vóru við har spurt ein útróðrarmann hvørja tíð á degn um tey skuldu fara handan veg in so hevði útróðrarmað ur in kunn að svarað beinan, vegin uttan so mikið sum at hyggj a í álmann akk an.”

“Hesir báðir tilburðir eru sum so ikki nakað stórmál í sjálv um sær; men verður gongdin so leiðis fram yvir, so verður sjógvurin so við og við alsamt meira ein forð ing held ur enn ein hjallur fyri okk um. Eg haldi tað ber ikki til at búgva í Føroyum utt an at hava samb and við nátt úruna

— sjógvurin, fløll ini og hvørt av sínum; um tú ikki kenn ir til nakað av hesum, so verð ur tað í longdini ó interessant at bú leikast her.”

AVREIDDUR HEILT?Síðani krav kom frá Fiski málaráðn um um at ein útróðrarbátur má fiska fyri minst 400.000 krónur um árið fyri at kunna hava loyvi til vinnu ligan fiskiskap, hevur út róð ur in sum yrki fingið eitt álvars ligt skot fyri bógvin. Kravið varð lýst við kunngerð í 2011, við afturvirkandi kraft til 2010, og skal vera komið av at ov stór umsiting stóðst av at ov mong róku vinnulig an fiskiskap. Við øðrum orðum sving aði Fiskimálaráðið øksina og red u ceraði við einum høggi mill um 80 og 100 útróðrar fólk til frí tíðar fiskarar.

Eitt so drastiskt tiltak hevur sjálv andi við sær samfelags búskap arl igar avleiðingar við ymisk um kostnaðum fyri tænastur og veit ing ar so sum endurbúgving, arbeiðs loysisstuðul, almanna hjálp og annað. Tá tosa vit ikki um heilsu lig ar kostnaðir sum gjarna koma í kjal arvørr inum av at fólk missa sín yrk is liga stolt leika, persónliga sam leika og sam felagligu støðu.

“Eini 80 bátar eru farnir úr skip an ini, kanska 100,” sigur Doru. “Tú kanst hugsa tær, hetta eru 100 arbeiðs pláss, 100 lagnur, 100 fólk sum knapp liga eru gjørd til eink is.”

Hetta hendi samstundis sum trend urin longu frammanundan peik aði niðureftir fyri útróðurin. Sam bært Doru avreiddu upp ímóti 275 bátar á Eiði undir vár róðrinum í 2004; í ár avreiddi ikki meir enn um leið 10 bátar.

Alt bendir sostatt á at út róður in í Føroyum er við at verða av reidd ur heilt. Spurn ing urin er so hvat kann gerast fyri at bjarga hesum yrki og tí vit an sum nú hóttir við at søkk a til botns niður í gloymskuna. []

Doru Tiberiu á Torvlaðnum: Tí má útróðurin bjargast

"Missa vit útróðurin so missa vit alt á gólvið, tí tann næsta gen er a tión in hevur ongan kunn leika til sjógv in," sigur Doru á Torvlaðnum.


VIT ERU MEIRA ENN BAADER– vit gera eisini alt vanligt smiðjuarbeiði og meira enn tað

Væl útgjørd SMIÐJApeturlarsen.fo

Okkara vælútgjørda smiðja niðan fyri Bedingina í Fuglafirði megn ar allar vanligar smiðjuuppgávur, stórar sum smáar.

Fyri at tryggja tær ta allarbestu vøru og tænastu hava vit dugna lig, roynd og ágrýtin starvsfólk, ið alla tíðina mennast, halda standardar og nøkta tínar væntanir.

Vit hava tætt samstarv við útlendskar verksmiðjur, tá vit arbeiða við meira umfatandi uppgávum.

Umframt sjálva smiðjuna hava vit stóra goymslu við rustfríum til fari, ketum, legum, gearum, motorum o.s.fr.

Ring til okkara á 775 775, ella vitja okkara nýggju heimasíðu: www.peturlarsen.fo fyri at fáa meira at vita.

Bakkavegur 8530 Fuglafjørður

Tel 775 [email protected]

www.peturlarsen.fo

NiN

G ·

Tel +

298

215

315


Fá tíð til tað, sum hevur týdning fyri tína fyritøku, við góðari og skjótari ráðgeving.

Tryggja tær arbeiðsfriðHans Arni er vinnukundaráðgevi í Eik. Sum partur av fiskivinnutoyminum hevur hann innlit í og áhuga fyri tørvinum og dagligdegnum hjá kundum sínum. Vit arbeiða eftir meginregluni um, at góð ráðgeving og skjótar svartíðir tryggja, at tín tíð og tín orka verða brúktar til títt virksemi.

www.eik.fo tel. 348000

Vinnukundadeildin í Eik

LÍV PensjónEin gevandi framtíð


ein góð an part av tí vit skulu brúka, men vit taka fegin móti øðr um eisini, bæði útlendingum og før oy ing um.” Tann stóri fyrimunurin sum Fugla f jarðar Havn hevur at bjóða skipum ið koma her inn at fáa síni ørindi avgreidd er at her ber til at landa bæði ídn að ar fisk og matfisk, leggja upp vøru í frostgoymslu, útvega ella umvæla trol og annan reið skap, in stall era ella umvæla flaka mask in ur og annað mangt, um framt at bunkra alt slag av brenni olju. Bunkringin hevur nevniliga ver ið kelda til vaksandi skipa ferðslu tey seinnu árini, hóast land ing arn ar til Havsbrún hava verið fækkandi. Nú ið frysti virk ið langt um leingi gjørdist veru leiki merkist meira týðiligt at ferðslan økist, frættist av havnar skriv stovuni.

“Jú, tað merkist at Pelagos er kom ið,” segði Rólant Højsted, havn ar stjóri. “Í fjør høvdu vit 836 vitjanir av skipum og eg rokni við at talið verð ur hægri fyri 2014. Vit síggja fleiri skip nú enn fyrr.” []

Fiskivinnuhavnin 3 | 600 Saltangará | Tel 44 70 15 | [email protected] | portofrunavik.fo

8 . 7 6 0 T Í M A R U M Á R I Ð

krea

. te

l 60

80

80

ast í øðr um kommunum er ikki so und ar ligt,” segði hann. “Skip ið koma og fara nýtast tænastu. Har hon ikki kann fást til vega, ella bert í avmarkaðan mun, verð ur farið í granna kommunur eft ir veitarum. Varð in Pelagic hev ur fyriuttan fasta ‘stab in’ brúk fyri nógvari arbeiðs megi, bæði støðugt og minni støðugt, og her verður eisini farið út um komm unu mørk fyri at finna fólk. Tað vil so vera at eitt virki ið send ir ein umsetn ing upp á eina mill i ard út í umfar í ein um samfelag ið telur minni enn 6.000 fólk fyri alla oynna, hev ur ring virknaðir sum ikki bert eru av mark að til nærumhvørvið men fara eitt sindur longur.”

Hvat viðvíkur útlitum so meta fólk á Tvøroyri at avtalan millum ES og Før oyar um makrelin uttan iva er góð fyri Suðuroynna.

“Partar av kvotuni kunnu veið ast í ES sjógvi, eitt nú vestan fyri Hetland,” viðmerkti Chris Jan Mich el sen, um sjón ar maður hjá Tvøroyrar Havn.

“Hett a gevur Suðuroynni ein fyrimun í mun til knattstøður. Har afturat gevur tað Varðanum Pel agic ein fyrimun í kapp ingini um rávøru, eisini frá ES skip um.”

Arbeiðið at menna nýggjar vør ur vís ir seg eisini at hava stóran áhuga.

“Tað sum kanska er mest spennandi er ætlanin um at økja um virð ið á fiski sum kemur upp á land,” legði Chris Jan aft ur at. “Hig ar til hevur hetta í stóran mun snúð seg um botnfisk, men ábend ingar eru um at uppisjóv ar fiskur eisini kann gerast til eina meiri framkomna vøru við virðisøking í Føroyum.”

Feskasta vøran er óivað svart kjafturin, ið verður veiddur bert fáar tím ar suð ur úr Suðuroynni; men makrel veiðan um veturin er eisini eitt gott boð.

Chris Jan hugleiddi: “Hvuss u ber tað til at eitt niðurlagt flakavirki, í einum havnarlagi sum var ótíðar hósk andi, kann gerast ein mið dep il fyri virk ing av uppisjóvarfiski? Mítt svar kann bara vera tað at felags áhug in fyri at byrja og

fiski skap urin á føroyskum havleiðum er burð ar dyggur ella ikki. Handilstil tøk ini ímóti Før oyum vóru tískil ó lóg lig.”

Føroyingar løgdu fram og fingu sam tykt eitt uppskot til at seta ein vísinda ligan verkabólk at greina út breiðsluna av norðhavssild í norður høv um, hvørs frágreiðing verð ur grund ar lag ið undir samráð ing un um nú í heyst.

“Sum vit søgdu, skuldu vit hald a okk um til ta gomlu vísindaligu frágreið ingina frá 1995, so sat uttan iva eitt land ov nógv til borðs, um útbreiðslu tølini hjá tess umboðum vóru álít andi.”

Tað hjálpti at vísa á hesi viðurskifti. “Aftan á hetta vóru sam ráðing

ar menn inir hjá ES sum lomb ímóti okk um, samanborið við hugburðin vit merktu í fyrstani, og tað var byrj an in til tilgongdina ímóti tí ser ligu semju vit gjørdu við ES her fyri um norð havssild og av tøku av handils tiltøk um.” []

grafi

km

aste

r.fo

Vit umboða Brenderup viðfestis-vognar og kunnu bjóða alskyns vognar – bæði til vinnu og privat

...tín trúgvi fylgisveinur

ELDSLØKKJARAR BRANDÁVARINGAR BJARGINGARBÁTAR

T.d. hava vit vognar... til bátafl utning til hestafl utning til mc-/bilafl utning til maskinfl utning

Og vognar... sum eru innilokaðir sum eru opnir sum hava vippulast

kr. 14.000,-

Úr einans

Vit hava eisini gummibátar og aðra trygdarútgerð

ISO góðkendur gummibátur til 6 persónar. Hevur m.a. rampu, ið ger tað lættari at koma umborð. Verður latin við neyðpakka við allari neyðugari útgerð.

kr. 7.990,-

Úr einans

MYKINESGØTA 6 · POSTBOKS 3232 · 110 TÓRSHAVNTEL 354913 · [email protected] · WWW.GBT.FO

Sigvaldsson… (s. 1)

Menning á Tvøroyri… (s. 5)

Fuglafjørður… (s. 9)

vaksa um vinnuligt virk semi við av kasti til nýggjar íløgur fyri eyga er nakað sum sermerkir tær báð ar lyklafyritøkurnar í sam starv in um. Hóast ymisk virksemistøl vita báð ar fyritøkurnar — Varðin í Gøtu og Delta á Tvøroyri — hvat tað merk ir at liggja á botninum og tó reisa seg tá tíðir og marknaðarútlit batna. Eg haldi tað er teirra kombineraða vitan og tilgongd til hvussu eitt virki skal rek ast ið veru liga hevur fingið eina styrki fram her.” []


yvir høvur nýtist at hava pol itik ararnar í mynd ini her. Vinn an noyð ist jú at fáa blá stempul frá fiski frøð ing um so ella so. Og eitt veit eg, sum havi verið við til at sam an borið í granskingarhøpi hvussu vinnan og fiskifrøð ing ar tosa saman — tað er onga staðni í verðini hvar ið tey tosa so væl saman sum akk urát í Føroy um. Men her hev ur tú instit ution alis er að eitt spæl har hvør skal koma við sín um til politiska við gerð. Harragud, hetta er púra óneyðugt, tí teir noyð ast at semjast um hasi tingini, um vinnan skal hava MSC góð kenning — teir mugu hava blá stempul frá Hav stov uni

og ICES fyri at koma ígjøgn um við nøkrum.”

Jógvan Mørkøre legði afturat: “Fólk tosa um at fiski vinn an má hugsa meira um strat eg iska plan legg ing, men hendan árliga orrustan um fiski dag ar n ar er blivið til eitt spæl sum distra her ar í ólukku mát og kostar har eft ir. Eitt uppskot kundi ver ið at koyrt all ar fiski reiðarn ar í eitt rúm, nakað sum tá ið páv in verður vald ur, og latið teir so funnið fram til nak að — eina um sit ing ar ætlan nøk ur ár fram, nakr ar av tal ur og hvørt av sínum — og hild ið pol it ik ar arnar langt uttanfyri.” []

sum máttu slíta seg út tá tað gekk illa. Einki av hes um er komið av ongum, og tí er tað sera hugstoytt tá fólk sum hava sín gerandisdag í tryggum um hvørvi koma við úttalilsum sum ger arbeiðið og innsatsin í fiski vinn uni til einkis. Hetta

— og tað at hesi fólk ikki so frægt sum hirða at taka fiskimenn upp á ráð áðrenn tey leggja stór ar ætlanir fram sum fáa álvarsligar av leið ingar fyri teirra gerandisdag — er ein grovur ágangur og ein órættur.”

Í GÓÐUM OG RINGUM TÍÐUMEin trupulleiki liggur í at uppboðssølur eru gjørdar til at tryggja seljaran og lata keyparan í høvuðsheitum taka váðan. Slíkar skip anir eru væl kendar innan ymisk sløg av eingangs handlum við listaverkum, forn grip um og dýrgripum ið samlarar og mus eum keypa, og annað mangt. Men í ídnað ar lig um sam anhangi eru viðurskift ini øðrvísi — her er lang tíðar samstarv sera týdn ing ar mikið, og tað ræður um at byggj a upp álit millum selj arar og keyparar. Hetta slagið av handl i rigg ar ikki um ann ar parturin skal gera kvett ið meðan hin part urin skal kenna seg at vera við sviðusoð; allir partar mugu vera nøgd ir soleiðis at samhandilin kann halda fram, helst í nógv ár. Ídnaðarfyritøkur royna altíð at leggja innkeyp og sølu í so regluliga legu sum møguligt — framleiðsla, marknaður og logistikkur, alt má passa so væl saman sum møguligt og tað ger at reglusemi verð ur rað fest høgt.

Alivinnan og uppisjóvarvinnan eru tær før oysku vinnur sum hava staðið seg best í sein astuni, og ein av orsøkunum til hetta kann síggjast í at karmarnir hava verið nøk u lunda støðugir og ikki merktir av harð ari kapp ing um rávøru. Uppboðssølur hava ikki ver ið inni í myndini her; tó er øðr vísi við botn fiskavinnuni.

“Spurningurin er hvussu væl framleiðslu vinn an í Føroyum, og fyri alt tað okk ara granna lond um eisini, er roynd av upp boðs sølu,” segði Bogi Jacobsen.

“Vit kunnu eisini spyrja, hvussu sær út í tí før oysku botnfiskavinnuni ídag, er hon kom in langt í mun til hvar hon kundi havt verið? Og hvar hevði alivinnan verið um pláss ini á firð unum høvd u verðið seld á upp boði triðja hvørt ár — hvar høvdu peng arn ir verið farnir? Um vit ikki høvdu havt ta vertik alu integratión sum vit hava fingið í

nøkrum rímiliga sterkum fel øg um, so høvdu vit neyvan havt ta styrki sum vit nú hava á marknaðinum — hetta er júst tað sum ger okkum attraktiv millum keyp ar ar. So hví taka tann váða at bróta hesa skip an sundur, bara fyri at fáa eina uppboðssølu? Hví ikki heldur hugsa um keyparan úti á markn að inum og kappingina har, heldur enn at royna at skapa óneyðuga innanhýsis kapping her um rávøruna? Hvussu skulu vit virðis økja fiskavørur og marknaðarføra okkum har úti um allir pengarnir skulu fara til kapp ing um rávøruna her heima?”

Endamálið við fiskivinnuni kann ikki bara vera at tjena pengar, men má eisini vera at skapa trivnað og trygg og góð arb eiðs pláss, um framt at menna vinnuna fyri framtíðina. Fleiri meta at prátið um upp boðs sølu stóðst uppruna liga av einstøkum størri handlum við skip um og veiði loyvum har seljarin tók peng arn ar úr fiski vinnuni. Men í hesum er ofta gloymt burtur at ein slík uppboðssøla merg sýg ur fiskivinnuna longu áðrenn nøkur virðis øk ing er farin fram og kann hava við sær at alt ov lítið verð ur eftir til menning og íløg ur og til at standa ímóti við í ringum tíð um.

Bogi Jacobsen: “Hendan vinnan má hava nakr ar sterkar aktørar fyri at klára seg, og teir skulu sjálvandi ikki kunna gera hvat sum helst ella átaka sær ov stóran váða, í tann mun tað kann hava ov óhepnar sam fel ags lig ar avleiðingar. Eg skilji væl at fleiri hava illneitast um onkran av teimum handl um sum hava verið gjørdir. Hetta kundi havt verið loyst við at vit innførdu ser lig ar treytir í slíkum samanhangi við til hoyr andi høgum revsiskatti í teimum før um treytirnar ikki verða hildnar. Tað vildu tey flestu uttan iva mett at vera rætt og rímiligt. Men harfrá og til at fara inn og vilja kollvelta alt við at innføra villar eyka skattir og uppboðssølu, tað er óðamanna verk og kann skaða okkum øll tá sam an um kemur.”

“Endamálið má tí eisini vera at Føroy ar hava tað besta innan fiskivinnu

— bestu skip, bestu hagreiðing, bestu fram leiðslu, tað besta innan markn aðar føring, sølu og logist ikk, og levering

— har er nógv at arbeiða við; men lítið bendir á at nak að av hes um verður bet ri av einari uppboðs sølu, heldur tvørt urímóti. Vit mugu hava eina skip an sum er stabil og vælvirkandi í bæði góð um og ringum tíðum.” []

Vinnulívsfólk skeptisk… (s. 3)

Samfelagsfrøðingur… (s. 11)

Framherji, 530 Fuglafjørður | +298 200700www.framherji.fo | [email protected]

Ein royndur lut takari í

fiskivinnuni.

Framherji er ein nútímans, leiðandi føroysk fyritøka við drúgvum royndum í uppi sjóvar og botn fiskiskapi, bæði á fjarleiðum og nærleiðum. Vit eru reiðarí fyri hesi fiskiskip:• Fagra berg • Akraberg• Stapin

Í samstarvi við onnur feløg, gjøgnum Faroe Origin, luttaka vit eisini í upsavinnuni við partrolarum og flakavirki í runavík.

harafturat eru vit partur í tí nýggja framkomna uppisjóvar virkinum í Fuglafirði, Pelagos.

Nordixis


við Rætt ∙ 650 Toftir ∙ Faroe Islands ∙ Phone.: +298 47 75 75 ∙ Fax: +298 47 75 70website: www.mjsalt.fo ∙ e-mail: [email protected]

Jónas Broncks Gøta 21a • FO-100 TórshavnTel: +298 312899 • Fax: +298 310389

www.radioservice.fo • [email protected] Árni: +298 560021

Elektronisk útgerð til skip og bátar: Vit selja, installera og umvæla.

mill i ónir, har av 50 milliónir eru fyri veiting ar til út lendsk skip.”

Tær samlaðu lønar útgjald ing arn ar hjá Vónini liggja um 80 milliónir, har av helvt in í Før oyum. Umleið 260 fólk arbeiða á Vón ini, harav góð 70 í Før oyum, spreid d mill um Fugla fjørð, Norðskála og Havn ina.

BYGGJA Á ENNINUM“Tær stóru føroysku uppisjóvar kvot urnar hava sum vera man ávirkað okk ara virksemi við vaksandi eftir spurn ingi,” segði Hjalmar Pet er sen.

“Vit hava í hesum sambandi gjørt nógv

við at menna nýggj trol til makrel og sild a veiði kring Før oy ar.”

Kortini er tann útlendski marknaðurin so við og við farin at umboða ein størri og størri part av virk seminum.

“Tey seinastu sekssjey árini hava vit sæð tann útlendska partin vaksa seg upp um tann føroyska, og hetta er ein gongd sum vindir upp á seg — Føroyar eru hóast alt ógvuliga lítlar í altjóða høpi. Eitt talandi dømi er at meðan føroyingar út flyta 70.000 tons av laksi um árið, senda norðmenn so mikið sum 1,2 milli ón ir tons út á marknaðin. Ikki tí, vit fiska umleið 500.000 tons árliga, og tað er hóast alt

Sterkasta tog til flótitrol frá Vónini (s. 8)sera nógv í mun til fólkatalið: 10 tons per íbúgva. Men aftur, fyri at Vónin skal kunna halda fram at mennast krevst fyrst og fremst at vit hyggja út um landoddarnar.”

Í løtuni er aktuelt at byggja nýggja høll í Fuglafirði. Kommunan har hevur fylt út eitt øki úti á Enninum til eitt trolvirki sum Vónin hevur havt í um búnað at byggja í eina tíð. Nú verð ur sambært Hjalmar Petersen skjótt farið undir bygging ina av tí um leið 100m longu høllini, sum skal gera tað lættari at arbeiða við flóti trolum.

“Vit fara nú í næstum undir at bygg

ja úti á Enninum og hetta er ein lang ur bygn ingur, sum er neyð ugt tá man arbeið ir við stórum reið skapi,” segði Hjalm ar við Sjógv & Fólk.

“Hetta fer at gera at vit kunnu geva skip unum eina betri tænastu tá vit hava hetta undir ein ari lon. Tað verður skjótari og lættari at arbeiða, tað verður betri fyri fólkið hjá okkum og betri fyri okkara kund ar.” []


Vinnuháskúlin . Boks 104 . 110 TórshavnTel 350 250 . [email protected] . www.vh.fo

Skeiðini eru sambært STCW-sáttmálanum. Koturnar til skeiðini finnast á heimasíðu skúlans.

Skeið á Vinnuháskúlanum

BRM skeið ERM skeið Ship Handling Skeið í heilsulæru ARPA skeið ECDIS skeið

Tecdis skeið SSO skeið § 16 skeið ISPS skeið Endurnýggjan av vinnubrøvum Tankers Safety skeið

Flutningur av vandamiklum farmi Ketilpassaraskeið GMDSS skeið LRC skeið

VINNUHÁSKÚLIN

Eldsløkking umborð á skipi Endurtøkuskeið eldsløkking u.s. Sløkkileiðsla umborð á skipi

Eldsløkking fyri skipsyvirmenn Endurtøka IMO 80 Trygdarskeið grundleggjandi

Trygdarskeið fult Bátaføraraskeið Medisinsk fyrstahjálp

TRYGDARDEPILIN VIÐ ÁIR


EIN UPPBOÐSSØLA av f iskiloyvum og kvot um

hevði verið “eitt El Dorado fyri strá menn,” heldur Poul Hansen, ad vo kat ur við drúgvum royndum innan f iskivinnuna. Og ístað in fyri at leggja kreftir uppá at mjólka teir partar av vinn uni sum í løtuni ganga væl, áttu vit at gjørt meira fyri at finna loysn á trupulleikunum í heima flotan um.

Poul Hansen, ið leingi hevur rik ið sakføraravirki saman við Jón finn Thomsen advokati, er son ur tann navnframa vinnulívs mannin Aksel Hansen, sála, sum í nógv áratíggju var ein leiðandi profilur innan fiski vinn una, ikki minst sum stjóri á Bacalao, reið ari á trolarum og línuskipum og nevndarlimur í Fiskasøluni.

Við slíkari familjubak grund, og við sínari útbúgving og yrkisleið í tí lógarliga, er Poul Hansen kendur sum ein av Før oya best informeraðu per són um tá tal an er um fiski vinn una. Hann sat í mong ár sum nevndarlimur í Reiðarafelagnum og í eini 16 ár í nevndini fyri Havsbrún, har hann eisini var partaeigari fram til at felagið varð selt til Bakkafrost. Poul Hansen er ídag m.a. nevnd ar limur og partaeigari í upsa virkinum og reiðarínum Faroe Origin. Tað var eingin loyna at hann ikki var fyri at selja Havsbrún. “So er, tað dámdi mær einki,” segði hann í samrøðu við Sjógv & Fólk. “Men tað er farið, og eg vil heldur hyggja fram eftir enn aftureftir.”

Hvat heldur ein maður Poul Hans en um alt sum verður sagt um uppboðssølu, tilfeingisgjald og broytingar í fiskivinnuni?

“Í kjakinum um fiskivinnuna er fokus alt for nógv upp á tann part av flotanum sum gongur væl. Eg kann ikki vera fríur fyri at halda at har liggur kanska part vís øvundsjúka í tí… Men ístað in fyri at brúka so nógvar kreft ir uppá at hugsa um hvussu man kann fáa sum mest úr tí part in um av vinnuni, so burdi man heldur gjørt meira við finna fram til hvussu man kann fáa meira burtur úr heimaflotanum.”

Poul Hansen nevndi sum dømi um trupulleikar fyri heima flotan tær stongdu leiðirn ar, samstundis sum hann minti á ta sjálvregulerandi megin reglu sum uppruna liga var eitt av høvuðs punkt un um fyri at inn føra fiski daga skipanina.

ENDURNÝGGING“Tað eru øgiliga nógvar stongdar leiðir fyri troling, og nakað er

fyri hinum reiðskapunum eisini. Men fiskidagaskipanin, tá hon kom í gildi, tá skuldi hon vera sjálvregulerandi upp á tann mátan at man kundi bara taka hædd fyri hvussu flotin effektiviser að ist. Men beinan vegin aftan á, so fór tað líkasum… Eg haldi at Havrannsóknar stovan var við, og Kjartan Hoydal var ein eisini, sum framvegis verjir f iski daga skipanina. Men tað virk ar sum at Havstovan ikki heilt viðurkennir sítt egna barn, sum um at teir koyra bara konsekvent við einum niðurskurði, ístað in fyri… Eg hugsi skipanin varð bygd soleiðis at um flotin effektiviseraðist so skuldi man taka hædd fyri tí, og so skerja dagatalið eftir tí. Men einaferð mátti eg flenna — man segði at toskurin er illa fyri so vit mugu minka fiskiskapin eftir toski; hýsan er illa fyri so vit mugu

minka fiskiskapin eftir hýsuni; og upsin er væl fyri og tí mugu vit minka veiðina! Tær einstøku eind irnar eru vissuliga blivnar nógv effektivari; men vit skulu eis ini minnast til at flotin er mink aður øgiliga nógv.”

At útróðrarflotin nú næstan er púra vekk, er bæði synd og skomm í einum landi sum Føroy ar?

“Ja, tað má sigast. Og út róðrar flot in er hvørki serliga kap italkrevj andi ella dýrur í rakst ri.”

Og hvat við uppboðssølu av veiði rættindum? Katastrofalt við síð una av.

Poul Hansen segði soleiðis: “Hand an upp boðs sølan, eg haldi man skal halda seg langt vekk. Tað verður so eitt El Dorado fyri strámenn. Og so kann man siga, ‘ jamen vit kunnu gera reglur so vit kunnu um ganga tað’

— trupul leikin er bara at tað

kunnu vit ikki! Vissi tað verður ein upp boðssøla, so verð ur tað eitt El Dorado fyri strá menn. Hvør minnist ikki tað eina árið tá upp boðs søla var, var tað ikki ein seksæringur sum stóð fyri einari øgiligari kvotu… Hvørj um líkist tað?”

Advokaturin mælti til varsemi hvat tilfeingisgjaldi við víkur, samstundis sum hann ávaraði ímóti at tengja slík avgjøld at fíggj ar lógini.

“Sjálvandi skal vinnan rinda eitt gjald, tað verður so bæði ali vinnan og uppisjóvarvinnan, tá ið tað nú gongur so væl. Tað er sum so í lagi, men gjaldið má ikki ásetast eftir hvat lands kassin hevur brúk fyri — tað má áset ast eftir hvat vinnan klár ar. Tað má vera soleiðis at vinnan kann endurnýggja seg; men hevur hon ikki yvirskot so verður tað hopleyst.” []

Poul Hansen ávarar móti uppboðssølu: ‘Eitt El Dorado fyri strámenn’

Poul Hansen, advokatur og serkønur í fiskivinnuni, metir at ein uppboðssøla av veiðirættindum hevði økt munandi um útlendskt eigaraskap í føroyskari fiskivinnu, uttan mun til møguligar nýggjar reglur við fyribyrgjandi endamáli.

DØMI — Eitt uppisjóvarskip land ar sild og makrel fyri umleið 48 milliónir krónur. At býta hjá manningini skuldi ver ið 8,4M kr, ið er 17,5 prosent av av reið ingar virðinum. Men upphædd in at býta minkar ors ak að av ‘tilfeingis gjaldi’ (av gjald á makrel og sild) nið ur í 6,8M kr

— har er 1,6M tikin bein leiðis av hýr uni sum ann ars skuldi býtast mill um manning ina. ‘Til feingis gjald’ er her 9,2M og fer av óbýtt um (brutto avreiðing). Tað svarar her til at ‘til feingisgjald ið’ minkar ta reellu hýruna hjá manningini við 19 pst. Við skip inum eru 13 mans og dupult mann ing, t.e. tilsamans 26 mans. Teir fiska eisini lodnu og svartkjaft, og einki ‘tilfeingisgjald’ er á teimum fiskasløgun um. Miðal

skerj ingin av hýruni verð ur sostatt umleið 10 pst. Tá tala vit ikki um avreiðingargjald, sum verð ur kravt um landað verð ur utt an lands. Fyri reiðaríð er avgjald ið her 7,6M. Umframt hett a og van lig an partafelagsskatt rind ar reið arí ið ein 7 pst. eykaskatt av yvir skoti oman fyri 1M. Van ligur skattur hjá einum fiskimanni er 36 pst. (við minstu løn tó 40 pst). Síð ani kem ur hægri skatt ur um inn tøk an er 500.000 ella meira, og er hon oman fyri 800.000 hækk ar skatturin aft ur . Eitt gjald er eis ini til Trygd argrunn in, svar andi til mann ingar part in av tí eina pst. sum hvørt skip rindar. Trygd ar grunn urin fíggj ar minstu løn og fær eitt pst. av av reið ingar virð in um á all ari veiði í før oysk um øki. []

TÁ ROYNT verður eftir uppisjóv ar fiski á fjarleiðum, eitt nú norðan/eystan fyri Jan Mayen, er av stand urin til Føroya stórur, t.d. ein ar 750 fjórðingar ella 1.389 kilo metrar; til saman bering ar er av stand urin til av reiðing ar virkir í Noreg tá bert ein ar 200 fj. (370 km) — ein munur upp á 500 fj. (1.019 km).

Soleiðis er tað í slíkum førum alt annað enn bú skapar liga for svar ligt at stima all an vegin til Før oyar fyri at avreiða: tað er sera kostn að ar mik ið, ikki minst tá hugsað um at fiskurin er feskur og miss ir skjótt sítt virði um hann ikki verð ur landaður beinan vegin. Harum framt brennir tann langa sigling in nógva og dýra olju — einar 300.000 krónur eyka í oljunýtslu í hesum døm inum — og ein slíkur stimi túr ur kann heldur ikki met ast sum tað mest um hvørvisliga á byrgd ar fulla at gera. Tað at skip ini kortini kenna seg noydd at sigla all an vegin til Føroyar merkir ofta at fongurin ikki kann av reið ast til matnað men má landast til ídnað.

Hinvegin, at gera tað ein asta for svar liga og ábyrgdarfulla í

ein ari slíkari støðu kost ar. Tað máttu skipari og mann ing á Finni Fríði herfyri sanna tá teir noydd ust at gjalda so mik ið sum tríggj ar milliónir kr í avreið ingar gjaldi fyri at landa í Noreg.

Sum ein skipari tók til: “Vit vilja helst ikki av reiða utt anlands, og tey flestu av skipunum eru fyri alt tað so ella so knýtt at ein um virki í Før oy um; men um støð urnar gera tað við hvørt neyð ugt at landa aðra stani. Vit skilja bara ikki hví vit skulu revs ast fyri at handla rætt í slíkum førum.”

Fiskur er feskvøra og fiskiskap ur inniber at nógvar skjótar av gerð ir mugu takast út frá tí sum hend ir á feltinum í sam

bandi við veiðina. Tí er tað av stór um týdningi at hava so mik ið av flex ibil iteti at skilagóð ar handl ingar ikki beinleiðis verða forðaðar av skrivstovu veldi

— fiskurin spyr ikki skipini eftir nær og hvar hann er at fáa. Kanska skuldu uppisjóvarskip havt líknandi regl ur sum botnfiska flotin hevur á hes um øki

— at upp til 35 pro sent kunnu, um neyðugt, land ast utt an lands utt an revsing.

Í døminum her fóru tríggjar kr — um 40 pst. av 7,50 ið fekst fyri kg — beint í landskassan sum av reið ingar og ‘tilfeingisgjald’, áðr enn skip og manning kundu fáa sítt, so lønir og vinning ur aftur kundu skattast. []

Tá eitt avgjald rakar púra skeivtEigur avreiðingargjaldið upp á tvær krónur per kilo, sum verður tikið hvørja ferð eitt uppisjóvarskip landar uttanlands, møguliga at verða endurskoðað?

Skattur: Soleiðis virkar verandi ‘tilfeingisgjald’M

AR

IA O

LSE

N

MIÐ

LA

HÚ

SIÐ

/ IN.FO

Documents

Sjógvur & Fólk — #1