Wprowadzenie Przeczytaj Grafika interaktywna Sprawd si Dla nauczyciela
Powietrzem nazywamy mieszanin gazów stanowic przewaajc cz atmosfery ziemskiej. Wystpuje ono w trzech warstwach: troposferze, stratosferze i mezosferze do wysokoci ok. 85 km. Wyróniamy skadniki stae, które zajmuj 99,9% objtoci powietrza. Ich stenie nie zmienia si do wysokoci ok. 100 km nad powierzchni Ziemi. Nale do nich: azot, tlen, argon oraz neon, hel, krypton i wodór. Do zmiennych skadników zaliczamy par wodn, ditlenek wgla (dwutlenek wgla) i ozon. Wykazuj one zmienno w czasie i przestrzeni.
Twoje cele
ródo: licencja: CC 0, dostpny w internecie: hps://pixabay.com/pl/photos/hot-air-balloon-dymek-lotnictwo-1348010/.
Skad i waciwoci powietrza atmosferycznego
Przeczytaj
Zmienne skadniki powietrza atmosferycznego Wród skadników zmiennych odrbne miejsce zajmuj zanieczyszczenia. S to skadniki, których stenie przekracza warto notowan w czystym powietrzu lub substancje niespotykane w atmosferze. Zanieczyszczenia maj pochodzenie nie tylko antropogeniczne, ale take naturalne. Przykadami naturalnych zanieczyszcze s substancje pochodzce z wybuchów wulkanów, poarów lasów i innych.
W atmosferze ziemskiej, oprócz mieszaniny gazów, wystpuj równie aerozole atmosferyczne. S to zarówno substancje cieke, jak i stae, np. pyki rolin, bakterie, popioy, krysztaki soli morskiej czy sadza. Koncentracja aerozoli jest znacznie wiksza nad obszarami ldowymi ni nad oceanami. Do aerozoli zaliczamy take pyy zawieszone. Termin pyu zawieszonego (PM, ang. Particulate Matter) jest stosowany w odniesieniu do fazy rozproszonej aerozolu.
Pojciem tym posuguj si gównie midzynarodowe agencje zajmujce si zanieczyszczeniami powietrza oraz ich wpywem na zdrowie ludzkie i ekosystemy. Naley do nich US EPA (Amerykaska Agencja Ochrony rodowiska, ang. United States Environmental Protection Agency), EEA (Europejska Agencja ds. rodowiska, ang. European Environemnt Agency) oraz WHO (wiatowa Organizacja Zdrowia, ang. World Health Organization). Pyy stanowi powany czynnik chorobotwórczy, utrudniaj oddychanie, wywouj choroby alergiczne, astm, nowotwory puc, garda i krtani.
Poary lasu s ródem naturalnych zanieczyszcze powietrza. ródo: licencja: CC 0, dostpny w internecie: www.pixabay.com.
Czym jest powietrze? Powietrze to mieszanina jednorodna gazów. Jest ono bezbarwne, bezwonne, bez smaku i sabo rozpuszcza si w wodzie. Skroplone powietrze przyjmuje barw bladoniebiesk, a jego gsto jest mniejsza od gstoci wody. Masa atmosfery Ziemi koncentruje si przy jej powierzchni.
ciliwo gazów budujcych atmosfer powoduje, e pod wpywem siy grawitacji gsto powietrza atmosferycznego gwatownie wzrasta w pobliu powierzchni Ziemi. Osiga tam warto ok. 1,29 kg/m³.
Gsto powietrza zaley w duej mierze od cinienia, temperatury i jego skadu. Zmniejsza si w miar wzrostu wysokoci. Na wysokoci 20 km wynosi tylko 87 g/m³, a na wysokoci 500 km  - uamki grama. Masa powietrza atmosferycznego maleje wraz z wysokoci i podobnie zmniejsza si cinienie atmosferyczne.
Cinieniem powietrza okrelamy nacisk, który wywiera sup powietrza na jednostk powierzchni. Prawidowe cinienie atmosferyczne (1013 hPa) to cinienie, które równoway ciar supa rtci o wysokoci 760 mm i o przekroju 1 cm² w temperaturze 0°C na poziomie morza na 45° szerokoci geograficznej. Obecnie stosowan jednostk cinienia jest hektopaskal (hPa). Cinienie spada wraz z wysokoci, rednio o 11,5 hPa/100 m. Na wysokoci 10 km cinienie wynosi okoo 226 hPa.
Para wodna jest bardzo wanym zmiennym skadnikiem atmosfery. Z jej obecnoci wie si m.in. powstawanie chmur, opadów atmosferycznych i mgy. Zawarto pary wodnej w powietrzu nazywana jest wilgotnoci powietrza. Jest ona zalena od wielu czynników
Aby oceni stopie wilgotnoci powietrza, stosuje si dwie wielkoci:
wilgotno bezwzgldn, która okrela ilo wody (w gramach) zawartej w 1 m³ powietrza, przy podanym jego cinieniu i temperaturze (zwykle s to warunki normalne fizyczne lub techniczne); wilgotno wzgldn, która okrela stosunek iloci pary wodnej zawartej w 1 m³ powietrza, przy podanym cinieniu i temperaturze, do iloci pary wodnej nasyconej w tej samej temperaturze i cinieniu powietrza. Stosunek ten podaje si w procentach lub w postaci uamka.
Sownik
najbardziej zewntrzna, gazowa cz naszej planety, skada si z mieszaniny gazów zwanej powietrzem
ciliwo gazów
Grafika interaktywna
Polecenie 1
notatnik
Sprawd si
wiczenie 1
Wybierz zestaw skadników powietrza, które maj najwiksze znaczenie dla ycia na Ziemi.">
Wybierz zestaw skadników powietrza, które maj najwiksze znaczenie dla ycia na Ziemi.
tlen, azot, dwutlenek wgla i para wodna azot, argon, hel, krypton tlen, wodór, hel, neon
wiczenie 2
Posortuj prawidowo stae i zmienne skadniki powietrza atmosferycznego.">
Posortuj prawidowo stae i zmienne skadniki powietrza atmosferycznego.
tlen, argon, dwutlenek wgla, hel, neon, wodór, krypton, para wodna, ozon, azot
stae
zmienne


Stwierdzenie Prawda Fasz
zmienne i aerozole atmosferyczne.
skadniki, których stenie w atmosferze przekracza
warto notowan w czystym powietrzu. Do zanieczyszcze zalicza si
te substancje niespotykane naturalnie

wiczenie 5
Wyjanij zaleno midzy wysokoci nad poziomem morza a mas powietrza atmosferycznego.



Pocz w pary nazwy skadników powietrza z odpowiadajcymi im opisami.">
Pocz w pary nazwy skadników powietrza z odpowiadajcymi im opisami.
chroni przed szkodliwym promieniowaniem, bierze udzia w powstawaniu chmur i mgy, skadnik odywczy dla rolin, jest warunkiem wystpowania ycia na naszej planecie
tlen
wiczenie 8




Wyjanij, jak funkcj w atmosferze peni nastpujce jej skadniki: para wodna, dwutlenek wgla, ozon.
Para wodna
Dwutlenek wgla
Przedmiot: geografia
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa
Ucze:
1) wykazuje zwizek midzy budow atmosfery a zjawiskami i procesami meteorologicznymi;
Ksztatowane kompetencje kluczowe
Cele operacyjne
Strategie nauczania: konektywizm
Metody nauczania: burza mózgów, miniwykad, pogadanka, grafika interaktywna, plakaty, wdrujce plakaty
Formy zaj: praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach, plenum
rodki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy lub tablety, atlas, mapa wiata, plakat, tablica/flipchart, arkusze papieru A3, atlas, mapa wiata
Materiay pomocnicze:
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzajca
Nauczyciel metod „burzy mózgów” rozpoczyna definiowanie powietrza atmosferycznego. Na bazie posiadanej dotychczas wiedzy uczniowie próbuj zdefiniowa i okreli skad powierza atmosferycznego. Nauczyciel trafne okrelenia i informacje zapisuje na tablicy/flipcharcie. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, a kada grupa z zapisanych informacji opisuje powietrze atmosferyczne w 23 zdaniach. Na plenum odczytane s wszystkie opisy i zostaje oceniona ich prawdziwo.
Po pogadance nauczyciel podsumowuje zebrane informacje i przedstawia temat lekcji. Uczniowie zapoznaj si z treci wstpu do materiau multimedialnego i zapoznaj si z celami lekcji.
Faza realizacyjna
Uczniowie zapoznaj si z blokiem tekstowym. Nastpnie nauczyciel dzieli uczniów na 5 grup. Zapisuje na plakatach hasa zwizane z powietrzem atmosferycznym: 1) zanieczyszczenia powietrza, 2) areozole atmosferyczne, 3) gazy w powietrzu atmosferycznym, 4) cinienie atmosferyczne, 5) wilgotno powietrza. Nastpnie plakaty przekazywane s w obieg tak, e kada grupa najpierw otrzymuje jeden plakat i co 34 minuty plakat ten zostaje przekazany kolejnej grupie zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Kada grupa czyta, co napisay wczeniejsze grupy i dopisuje te informacje, których jeszcze brakuje. Gdy plakat pocztkowy wróci do kadej z grup, oznacza to, e kada grupa dopisaa informacje na kadym plakacie.
Po pracy grupowej plakaty s wywieszane na cianie i wspólnie omawiane na plenum.
Na plenum uczniowie wspólnie zapoznaj si z treciami grafiki interaktywnej, dopeniajc wiedz o skadnikach powietrza i ich waciwociach. Nauczyciel podsumowuje zebrane wspólnie informacje w formie miniwykadu, szczególnie zwracajc uwag na podzia skadników powietrza na stae i zmienne z uwzgldnieniem skadów procentowych. Uwzgldnia te skadniki zawieszone i waciwoci (m.in. cinienie, wilgotno, temperatura).
Faza podsumowujca
Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiajc je z zaoonymi celami i wprowadza do fazy wicze na podstawie poznanego materiau. Uczniowie wykonuj wiczenia z emateriau.
Omówienie wyników wicze. Nauczyciel pyta o ewentualne trudnoci i oczywistoci w temacie oraz o to, co byo now widz dla uczniów. Uczniowie dziel si swoimi dowiadczeniami.
Praca domowa
Czy uwaasz, e w twoim regionie powietrze jest czyste? Jakie widzisz zagroenia i szanse w twoim najbliszym rodowisku? Uzasadnij swoj wypowied.
Wskazówki metodyczne opisujce róne zastosowania danego multimedium