Tefsir,Hadis,Fıkıh,Kelam=bunların mevzuu NAKİL

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

Bu kavramların bir araya gelmesi öyle gelişi güzel ve basıt değildir. Her bir kelimenin derunî bir anlamı ve özel konumu vardır

Ayrıca bu çerçevede akıl-nakil ilişkisi önemli bir yer alır. Aklın sınırları belirlidir, sınırları vardır, paradox olayların nasıl çözüleyeci ve nasıl algılanacağı net değildir. Mesela bir giritli: “bütün giritliler yalancıdır” demiştir. Bu iddia doğru mudur? Eğer doğru ise, ozaman o yalan söylemiş oluyor (çünkü o da giritli), eğer yalan söylüyorsa o zaman önerme (iddiası) doğrudur ve giritli olduğu için yalan söylemiştir...

AKLÎ frekanslar neye göreyse, kat’îlik’de ona göredir!!! Din, yani ed-Din ile felsefe, yani el-Felsefe1 arasında büyük fark vardır

Ed-Din naklîdir ve menşei bakımından aklî değildir, ancak aklada aykırı değildir. Dinin kaynağı akıl değildir; AKIL DİN ÜRETMEZ, aklın inşaa ettiği din olamaz İslam dini akıl dini değil ama akla hitab eder!!! Dinin referansları (kaynakları) Kur’an ve Hadis, yani nakildir Kur’an’da bir çok yerde düşünmekle ilgili bir çok ayet vardır: akledin, tefekkür, tefakkuh...

ayrıca Kur’an’da aklın temelinin kalb’de olduğu ifade edilir (Franz Rosenthal bu konu hakkında detaylı bir çalışma yapmıştır.kendisi Yahudidir ve olay onun dikkatini çekmiştir çünkü bu Kur’an’a munhasır bir özellik. Kitab-ı Mukaddes’de yoktur bu özellik)

Felsefe ise aklîdir, filozofların akıl üreterek belirli sistem oluşturmalarından oluşan bir görüş...

Medeniyet:

Müslümanların tecrübelerin kümülasyonu/birikimidir Bir medeniyetin olmazsa olmazı nelerdir?

1

İslam Felsefe Tarih ???

ed-Din

ilahîevrenselmutlaknaklî

el-Felsefe

beşerîtarihselbirikimselaklî

Medeniyet

İlimler

naklî\ الد�ينية� ال�ع�لوم�

ال�و�ض�ع�ية�\ ال�ش�ر�ع�ية�

aklîالعق�لي�ة� ال�ع�لوم�

Sanatlar Kurumlar

ti-en

terta

inm

ent.c

om

1

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

Aklî ilimler:

الدخيلية \ \ \ العلوم الحكمية العلوم الفلسفية العلوم العقلية العلوم

Günümüzde İslam filozofları yok, bu yüzden de İslam felsefesi yok Geriden beslenmeden (tarihten) ileriye gidilemez...FEEDBACK... bir atlet nasıl koşu veya

atlayış yapmadan önce birkaç adım geri atıyorsa, bizlerde islam felsefesini anlamak için geriye doğru adım atmalıyız

Filozoflar sayesinde islamî ilimler gelişmiştir, yani aklî ilimlerde ilerlemeler aslında naklî ilimlere yarar sağlamıştır

Akli ilimlere neden aklî ilim denmiştir? Çünkü yöntemi ve kaynakları (referansları) aklî olduğu için.- insan aklına ve performansına dayanır

Aklî ilimlerin gelişmesiyle İslam Medeniyetin gelişmesi birbiriyle irtibatlıdır Kur’an inmeseydi yine aklî ilimler olurdu

Felsefe:

Phila= sevgi (el-Hub/mahabbe) Sophia= hikmet/bilgi (el-Hikem) Medenîleşme süreci tercüme faaliyetleriyle ilerlemiştir. Müslümanlar yeni ilimlerle tanışmış

oldu. Aklî terakki vuku buldu. Aklî terakki ile medenileşme süreci gerçekleşmiştir

العلوم الدخيلية

العلومالنظرية

teorik ilimler

االلهيات

Metafizik

الرياضيات�

Matematik

الطبيعيات�

Doğa(Physis)

العلومالعقلية

Pratik ilimler

االخالق علم

Ethik

تدبير علمالمنزل

eıkos+nomiatedbiri menzil

علم السياس�ة

Siyaset (politika)

Not:-kavrama= insanın aklına gelen, zihni mana-ıstılahi anlam= belirli çevrede/ilmi disiplinde kullanılan hususi anlam

-inançlarla ilgii farklılaşmalara FIRKA denir (Kelam)-İbadet/dini uygulamada farklılaşmalara MEZHEB denir (Fıkıh)

ti-en

terta

inm

ent.c

om

2

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

İslam Felsefesi büyük ilimler birikimidir

İslam bilim tarihi yazmak isteyenler, İslam Felsefe tarihini bilmeli!!!

İslam Felsefesini iyi anlamak için tarihi iyi bilmemiz gerekir Geçmişte olup bitenleri iyi analize edip günümüze aktarabilirsek, tekrar gözden geçirip göncel

bilgilerimizle mazideki tecrübemizi meczederek, tarih geçmişte olup biten bir olay olarak değil, günümüze ve istikbaalimize faydalı hale gelir!

Medeniyet dinimiz değildir, bizim tecrübemizdir/Hafızamızdır ve bizim KİMLİĞİMİZİ (Benliğimizi) belirler. Aslımız, kökümüz medeniyetimizdir. Kökünü inkar etmek kimlik krızine yol açar. Mesela insan kendi dedesini eleştirebilir, her hareketi hoşuna gitmeyebilir, ancak bu Dedesini inkâr ediyor anlamına gelmezi o onun dedesidir!

GEÇMİŞİNİ BİLMEYEN GELECEĞİNİ BİLEMEZ İslam felsefesi İslam Medeniyetinin bir tezahürüdür

Hal’deki BEN’in kökleri (tecrübeleri) MAZİdedir. Mazi bize aittir, beğensekte, beğenmesekte.

Ancak geçmişteki olayları copy-paste tarzında, yani geçmişte olan olayın aynısı tekrar yaşamak maksadındaki “tarih tekerrürden ibarettir” sözü gibi algılayacak ve uygulayacak tarzda değil, geçmişten aldığımız tecrübelerimiz ve geleneklerimizi günümüz düşünce ve YENİ edindiğimiz tecrübelerle YENİDEN değerlendirip, bir nevi update-güncelleştirerek ele almamız ve isstikbalimize temel atmalıyız!

TecrübelerHafıza

Mazi

maziden istikbale ulaşma...

HâlÜmitlerKorkular

İstikbal

Not:

Vak’a= olay; geçmişte olmuş bitmişMesela: Sıffın ve Cemel vak’ası islam tarihinde vuku bulmuş bir vak’adır

Vâkıa= olgu; olmuş bitmiş diyemeyiz, etkileri hala devaam eder, süreklilik arz ederMesela: Hanefilik mezhebi bir vâkıadır

ti-en

terta

inm

ent.c

om

3

Yeniden,yenileme,yineleme,yeniden keşif,yeniden teşekkül

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

İstikbal:

Köklerimizle, irtibatımızı sağlayıp yeni birşey elde etmeye ulaşmak eastır. YENİDEN, YİNELEMEK, YENİLEME, YENİDEN KEŞFETMEK, YENİDEN TEŞEKKÜL

İslam Felsefesinin Doğuşu

Faktörler:

I. Kur’an: En önemli faktör şüphesiz Kur’an-ı Kerim’dir Kur’an olmasaydı müslümanlar olmazdı; müslümanlar olmasaydı İslam Medeniyeti ve onun

bir tezahürü olan İslam Felsefesi olmazdı Kur’an devamlı akletmeye yönelik emir ve tavsiyede bulunur 2(aklet, tefekkür, tefakkuh et ...) Ayet = gösterge demektir. Yani Kur’an’ın gösterdiği yoldan git, oraya doğru yönel, ayet bize

yolu gösterir, ama o gösterdiği yere BİZ (kendi imkanlarımız ve irademiz- aklımızla) gitmeliyiz. Gösterilen yolun gereğini yapmalıyız

Bizlerin entelektüel sorumluluklarımız var= Kur’an bize farz-ı kiyafe mahiyetinde entelektüel mükellefiyetler vermiştir aslında. Terakki için muhakkak derin tefakkuh eden , akıl üretenlere ihtiyaç var! Akıl var ve çalıştırılmıyorsa, bu büyük bir vebaldir. Bir toplumda derin düşünürlerin olması bir ihtiyaç ziyade zaruret

Kur’an’da aklın gerekliliğine vurgu yapılmakta, akıl çalıştırılmasın sonunda İMAN var, Yani akletmek iman öncesi başlar, imanla buluşur ve devam eder= sürekli iman etme gerekliliği vardır: آمنوا آمنوا الذين أيها يا

2 “Bilin ki gerçekten , ölümünden sonra yeryüzüne hayat verir Şüphesiz Biz, umulur ki aklınızı kullanırsınız diye size ayetleri açıkladık (HADİD SURESİ / 17) “Onlar, iyice korunmuş şehirlerde veya duvar arkasında olmaksızın sizinle toplu bir halde savaşmazlar Kendi aralarındaki çarpışmaları ise pek şiddetlidir Sen onları birlik sanırsın, oysa kalpleri paramparçadır Bu, şüphesiz onların akletmeyen bir kavim olmaları dolayısıyla böyledir (HAŞR SURESİ / 14) “Allah onlar için şiddetli bir azab hazırlamıştır; öyleyse ey iman eden temiz akıl sahipleri,Allah ’tan korkun Doğrusu , size bir zikir (uyaran, hatırlatan ve öğüt veren Kur’an) indirmiştir (TALAK SURESİ / 10) “Ve derler ki: “Eğer dinlemiş olsaydık ya da akıl etmiş olsaydık, şu çılgınca yanan ateşin halkı arasında olmayacaktık” (MÜLK SURESİ / 10) “Eğer aklınızı kullanabiliyorsanız, O, doğunun da, batının da ve bunlar arasında olan her şeyin de Rabbidir” dedi (Musa)(ŞUARA SURESİ / 2 “Size verilen her şey, yalnızca dünya hayatının metaı ve süsüdür katında olan ise, daha hayırlı ve daha süreklidir Yine de, akıllanmayacak mısınız? (KASAS SURESİ / 60)“Andolsun, biz akledebilecek bir kavim için orada apaçık bir ayet bırakmışızdır (ANKEBUT SURESİ / 35) “İşte bu örnekler; biz bunları insanlara vermekteyiz Ancak alimlerden başkası bunlara akıl erdirmez (ANKEBUT SURESİ / 43) “Andolsun onlara: “Gökten su indirip de ölümünden sonra yeryüzünü dirilten kimdir?” diye soracak olursan, şüphesiz: “Allah” diyecekler De ki: “Hamd Allah’ındır” Hayır, onların çoğu akletmiyorlar” (ANKEBUT SURESİ / 63) “Size bir korku ve umut (unsuru) olarak şimşeği göstermesi ile gökten su indirmek suretiyle ölümünden sonra yeri onunla diriltmesi de, O’nun ayetlerindendir Şüphesiz bunda, aklını kullanabilecek bir kavim için gerçekten ayetler vardır “(RUM SURESİ / 24)

İstikbal

HAL

ti-en

terta

inm

ent.c

om

4

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

Aklın merkezi kalbtir. Aklın Kur’an’da diğer kullanımı kalbtir. Kalb sadece bir kan pompası değildir, aklın yeridir. O yüzde kalb ile akıl birbirinde ayrılamaz

İlim sahibi olanlar, ilim tahsil edeni akıllarını kullananlar ayrı tutulmuştur

ر أولوا األلباب ما يتذك ذين ال يعلمون إن ذين يعلمون وال قل هل يستوي الDe ki: “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” Ancak akıl sahipleri öğüt alırlar.

يصفون عما العرش رب ه الل فسبحان لفسدتا ه الل إال آلهة فيهما كان Eğer لوikisinde de (semada ve arzda), Allah'tan başka ilâhlar olsaydı, ikisi de (yer de, gök de) mutlaka fesada uğrardı. Arşın Rabbi Allah, onların vasıflandırdığı (isnat ettikleri) şeylerden münezzehtir.

=Bu ayet Delil getirmeye delalettir. Kur’an akıl üreterek delil getirmeye ve böylece tezatları izale etmek ve iman tazelemek için teşvik eder

Akla vurga yapılması sadece Kur’an’da vardır, diğer mukaddes kitaplarda yoktur İslam medeniyeti nebevî ilkelerle doğmuş ve gelişmiştir. Medine çekirdek, Medeniyet ağaçtır

II. Sosyal ve Siyasal kutuplaşmalar

Artık nebevî tarih bitince siyasî tarih başlamıştır (iç savaşlar başlamıştır- sıffin, cemel, kerbela...)

İtidaki, fıkhî ve siyasî sorunlar zuhur etmiştir. Kelam ilmini kuranlar Mu’tezileydi, onlara felsefede yapardırlar Felsefe ile kelam baştan beri kolkola. Özellikle Gazzali ile birlikte bütün islamî ilimlere

felsefe girmiştir

Kelam, Tasavvuf ve Felsefe İslamî Düşüncenin 3 temeli ve ayakta tutan unsurları.

Fetihlerle Kültürel Coğrafyanın Genişlemesi ve Felsefî Temaslar

Fetihler yeni görüşler ve akımlar getirmiştir islam topraklarına İlk fetihlerle birlikte bu farklı akımlar ve görüşlerle müslümanlar karşı karşıya kalmıştır İlk fetihler: Mısır, İran, Kudüs... = bunlar büyük medeniyetlerdir. Mesela İran medeniyeti aynı zamanda

hint kültürünü içinde barındırır ve böylece fars kültürü ile birlikte hint kültürü de islam topraklarına girmiş oluyor

Not: Hellenist düşüncenin yayılması Büyük İskenderin katkısıyla olmuştur. İslam aleminde Büyük İskender, Taberi’nin rivayetlerine göre Zülkarneyn olabilme olasılığı ile tanınır.

Müslümanlar Medeniyetlerini yeni akımların ve fikirlerin katılmasıyla genişlettiler. ti-en

terta

inm

ent.c

om

5

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

Diğer medeniyetler gibi yapılmadı. İngiliz atasözündeki gibi (aslında alman asıllı atasözü) olmamıştır

bizim medeniyette: "das Kind mit dem Bade ausschuetten" „throw the baby out with the bathwater“-„jeter le bébé avec l’eau du bain“

= müslümanlar böyle yapmadı. Önce çocuğu emniyete alıp sonra kirli suyu boşalttılar (İlhan Kutluer)

Tercüme Faaliyetlerin Profili

A) TERCÜME EDİLEN FİLOZOFLAR, BİLİM İNSANLARI, ŞARİHLER VE BAŞLICA ESERLER

a) Grek Hellenistik:

Tercüme faaliyetlerin profili

A)Tercüme den filozoflar,bilim insanları,

şarihler ve başlıca eserler

a) Grek/Hellenistik

1) Platon

2) Aristo

3) Yeni Eflatuncu eserler ve filozoflar

4) Felsefe Tarihleri ve Hikemât Literatürü

Bilim insanları

Felsefe Şarihleri

b) Hint/İran

B) Tercüme faaliyetlerinde rol

oynayan aileler

Bermekî

İran/fars: Yönetici aile

Nevbahtî

fars:matematik ve astronomi alanında

uzman aile

Buhtişu

süryani/hıristiyan: tıp ailesi

Musaoğulları

Kitap delisi: zengin ve saraya yakın ve

mühendis. Kitabul Hiyel

C) Halifeler ve Dönemleri

Me'mun öncesi

Emeviler Abbasiler

Me'mun dönemi

Beytü'l Hikmetercüme,kütüphane ve araştırma faaliyetlerin

merkezi

D) Ünlü Mütercimler

Hüneyn b. İshak

ilk defa edisyon kritik yapmıştır

İshak b. Hüneyn

EbÛ Nişr Metta

Yahya b. Adî

Sabit b Kurre

Abdullah i Mukaffa

ti-en

terta

inm

ent.c

om

6

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

1) Platon: افالطون Politea3 (Devlet) السياسة كتاب Timaios4 طمايوس Phaidon5 فادن Sophistes6 سفسطس Nomoi7 (Yasalar) النواميس كتاب

2) Arisotales: Organon 8 (Alet) Physica Ethica االخالق كتاب De Anima (Ruh-Peri psyche) النفس كتاب Metaphysica 9 الطبيع بعد ما

3) Yeni Eflatuncu Eserler ve Filozoflar:10

3 günümüze kadar yazılmış politika kitaplarının en büyüklerinden biri sayılır. Platon bu diyalogunda insanın içindeki yüksek yetenekleri hangi türden bir topluluk içinde geliştirebileceği sorununu işler. Devlet; o zamanın Yunan toplumunu ayrıntılı bir biçimde eleştirir, temelde kusursuz bir devletin nasıl olacağını çizer. Bu özelliğiyle devlet kendisinden sonraki tüm ütopyalara örnek olmuştur. 10 kitaptan oluşan Devlet, başlıca üç bölüme ayrılabilir. Birinci bölümde kusursuz bir yönetim biçimi anlatılır. Bu yönetimin yöneticileri filozoflar arasından seçilir. Altıncı ve yedinci kitapların oluşturduğu ikinci bölüm “kimlerin filozof olduğunu” tanımlamaya çalışır. Son üç kitabı kapsayan üçüncü bölümde ise gelmiş geçmiş yönetim biçimleri, olumlu ve olumsuz yönleriyle ele alınır. Platon’a göre devleti kurduran doğal dürtü, insanların kendi kendilerine yetmemeleri, gereksinmelerini gidermek için başkalarından yardım beklemeleridir. Bu nedenle, devlete düşen görev, insanların toplumsal yaşamlarını onlara mutluluk sağlayacak biçimde düzenlemektir. Bu devlette yasaların konulması, toplum yaşamının düzenlenmesi işi filozoflara verilmiştir. Devletin son amacı, yurttaşları erdemli kılmak, onlara erdemli bir yaşam sağlamaktır. Birey devletle kaynaşmalı, devlette kendini eritmelidir. Özel ve genel yaşam birbirleriyle bağlantılı olduğu için birini ötekinden ayıramayız. Eğer genel yaşam kötü ve yozlaşmışsa özel yaşam gelişip ereğine ulaşamaz. Platon, Devlet diyalogundan bireyin adaletsiz ve yozlaşmış bir devlette karşılaşacağı tehlikeleri tüm ayrıntılarıyla betimler4 Timaios, bugünkü okuyucular için Platon'un en karanlık, anlaşılması en güç eseri olmakla beraber ilk ve ortaçağ düşünüşü üzerine en çok tesir eden eseri olmuştur. Platon'un ilk çömezleri bile Timaios'u üstadın en önemli eseri saymışlardır. Timaios aynı zamanda bize bütün Platon bilgilerini birden sunan bir ders özeti gibi görünmektedir. ... Timaios sadece ilimlerden, hem de en ciddi ilimlerden bahsetmektedir. Bunun içindir ki bu eser bütün bilgilerin genel bir sentezini meydana getirmek için büyük gayretler sarf etmiş olan bütün Ortaçağın bilim adamları tarafından bir örnek olarak ele alınmıştır. Timaios'u okurken İlkçağ insanlarının tabiat karşısındaki duyumlarını, tabiat karşısındaki düşüncelerini görüyormuş, duyuyormuş gibi oluruz5

Platon’un olgunluk dönemi diyaloglarından biri. Sokrates’in öğrencileri arasında geçirdiği son anları anlatır. Elisli Phaidon’un ağzından anlatılan öyküde çeşitli konular tartışılmakla birlikte, ana tartışma konusu ruhun ölümsüzlüğü üzerindedir. Sokrates, bu tartışmada, ölümün iyi bir şey olduğunu, çünkü ruhun ölümde kendini bulduğunu tanılar ve gerçek filozofun tek işi ölüme doğru ilerlemektir der. Ardından, ruhun ölümsüzlüğünün dinsel geleneklerle kanıtlandığını, canlının ölüden doğduğunu; ruhun Tanrısal varlığa benzediğini söyler. Konuşma, Onbirler’e baldıran zehri sunan hizmetçinin gelmesi üzerine yanda kalır. Sokrates zehri içer ve ağlayan dostları arasında can verir. Platon bu eserinde idealar öğretisini biçimlendirirken ölümü, ruhun beden hapishanesinden sıyrılmaya çalıştığı bir kurtuluş yolu olarak sunar. İdealann anımsanmasında bir önceki yaşamın kesinliğini, ruhun idea ile olan yakınlığında da gelecekteki yaşamın umudunu bulur.6 is a Platonic dialogue from the philosopher's late period, most likely written in 360 BC. Its main theme is to identify what a sophist is and how a sophist differs from a philosopher and statesman. The dialogue is unusual in being one of three that do not feature Socrates, although as in its sequel, the Statesman, he is present to play a minor role (the other dialogue is the Laws). Instead, the Eleatic Stranger takes the lead in the discussion. The fact that Socrates is present but silent makes it difficult to attribute the views put forward by the Eleatic Stranger to Plato, beyond the difficulty inherent in taking any character to be an author's "mouthpiece."7 Platon 12 kitaptan oluşan son yapıtı Yasalar'da, toplum görüşüne yeni boyutlar katar; devletin temelini oluşturması gereken yasaları sıralar. Temel sorun, yasa koruyucunun akıl aracılığıyla toplumun gereksinimlerine karşılık gelen bir kurallar bütününü nasıl oluşturabileceğidir.8

Kategoriler: (Latince: Categoriae) Mantıksal bir metin olmaktan çok metafizikseldir. Organonun diğer parçalarının tamamlayıcısı olarak sözedilir. 10 adet en genel ifade tipi açıklanır.[2] 15 ana başlıktan oluşan metin bugün varolan kavramların hiyerarşik bir kategorilemesini yapar. Bu kategoriler öz, nicelik, nitelik, izafet, mekan, zaman, durum, aidiyet, eylem ve infial'dır.Önermeler: (Latince:De Interpretatione, Yunanca Perihermenias) Aristo burda 14 başlıkta önermeleri açıklamaya çalışır. Önermelerin doğru veya yanlış sonucu veren ifade biçimleri olduğunu ve önermelerin hiçbir sonuç vermeyen (istekler gibi) ifade biçimlerinden nasıl ayrılacağını açıklar. Özellikle karşıt önerme çiftleri belirlemeye çalışır.[2] Olumlu, olumsuz, genel ve özel önermeler arasındaki ilişkileri açıklar. Bu metin Aristo'nun dil felsefesine en önemli katkılarından biridir.Birinci Analitikler : (Latince: Analytica Priora) Aristo'nun kıyas yöntemi bu eserde açıklanır. İki gözlem yada bilgiden nasıl bir tümevarımsal sonuç çıkarılabileceği açıklanır ve geçerli kıyas biçimlerinin neler olduğu açıklanır. Necati Öner'e göre Klâsik mantığın asıl gayesi kıyası incelemektir[3]İkinci Analitikler (Latince: Analytica Posteriora) Aristo, birinci analitiklerde temellendirmenin salt formel yanını, yani kıyası incelerken, önermelerin gerçeklik konusundaki bilgisel değerleri ile ilgilenmez. İkinci Analitikler bilginin temel öğelerine değinerek bu yanlara da girer. Tanımlama, bilimsel bilgi ve kanıtlama gibi konularla bu eserinde uğraşır.[2] Farabi'ye bu eserde ele alınan Burhan (kanıtlama) mantık felsefesindeki en üst ve önemli yeri oluşturur.[4]Topikler: (Latince: Topica) Bu eser diyalektik akıl yürütme ile ilgilidir. Geçerli argümanlar oluşturma, mutlak olandan çok olası sonuç çıkarmalar gibi konularla ilgilenir. İslam felsefesinde ise Cedel adıyla anılır. Buradaki akıl yürütmeler genel kabul görmüş fikirlerden yol çıkarak yapılan akıl yürütmelerdir.[2] Topiklerde ele alınan 5 meşhur kavram vardır. Bunları Kategorilerde işlenen 10 kategori ile karıştırmamak gerekir. Bu 5 topik şunlardır: horos(tanım), genos(cins), diaphora(fark), idion(özellik), sumbebekos().Sofistik Deliller: (Latince: De Sophisticis Elenchis) Mantıksal safsataları içerir ve Aristo'nun diğer bir eseri olan Retorik'e bir geçiş yapma olanağı sağlar. İkinci Analitiklerde işlenen kanıtlama Sofistik Deliller ve Retorik için bir uygulama alanı tespit eder

9 kendisinden sonra eserleri tertip edilirken fizikten sonraya konduğu için, fizikten sonra anlamına gelen, "Metaphysica" denilmeye başlandı10 Mistik felsefe. Aristo ile Eflatunu birleştirmeye çalışan felsefe. Hellenistik dönemde Eflatunun düşüncelerinin, doğu kültürlerin msitisizmiyle buluşması.

ti-en

terta

inm

ent.c

om

7

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

Plotinu s11: Enneades denilen bir eserle meşhurdur. Hocası Mısırlıdır, hamaldır. ENNEADES (dokuzluklar) diye bir eser ortaya koymuştur.التساعات . Bu kitabın tamamı arapçaaya tercüme edilmemiştir. Plotinus, belli belirsizdir, müşahhas biri değildir. Enneades’in 4., 5. Ve 6. Kitaplarının telhisi (özeti) arapçaya tercüme edilmiştir= ESALOCYA (=Theologya) اثولوجيا

Bu eser yanlışlıkla Aristo’nun zannedilmiştir. Sözde- Aristo’ya nisbet edilen bir eserdir (Pseudo Aristotle)

Farabi bu kitabın Aristo tarafından yazılmadığına inanır ve şu eseri kaleme alır: الحكمتين رأيتي بين الجمع

Proclus : Tehologia المخص خير saf hayır- iyilik” (hayır=tanrı) “ في

4) Felsefe Tarihleri ve Hikmet Literatürü: İslam Flozoflarının feylozofların görüşleri hakkındaki bilgileri felsefe tarihi

kıtaplarından bulmuşlardır. En eski felsefe tarihi, Grekçe: “ Diogenes, Laertius”- Arapçaya çevrilmemiştir ama yinede çok teferruatlı bilgilere sahiptir

Milel ve Nihal = Felsefe tarihi ve Mezhepler (dinler) tarihi kitabı

5) Bilim İnsanları: Öklit (Euclides): geometri (Elementare) Plotemaios (Batlamyus): Astronomi. Arz merkezli alem tasavvurunu matamatiksel

olarak ortaya koyandır. Kitabının SYNTAXİS MEGALE MATEMATİKE المجصطي Bu eseri batılılar tekrar arapçasından tercüme ederler. Öünkü müslümanlar bunu hem eleştirmiş

hem de geliştirmiştir. Batı buna önem veriyor ve hatta Kopernikus teorisinin temelini bundan oluşturur. Batılılar bunu “ALMAGEST” diye tercüme ederler

Hippokrates : بقراط (tıp) = bütün eserleri tercüme edilmiştir Galenos : جالينوس (tıp) = bütün eserleri tercüme edilmiştir Heron 12 ve Archimedes13 = bunların bütün eserleri tercüme edilmiştir

6) Felsefe Şarihleri: Filozoflardan sonra eserlerinin şerhleri ve şârihleride büyük önem taşır. Aristo’nun eserlerini

mutlaka öğrencileri de şerh etmişlerdir. Bunları da tercüme etmişlerdir. Bunlardan en önemliler...

Theofrastos (platonun talebesi) İskender el Afrodisi Philoponnus 14 (Yahya en Nahvi – hıristiyan: Aristo’nun bütün eserlerini tercüme

etmiş ve hıristiyanlığa aykırı olan görüşlerini eleştirmiştir) Simplicius

11 “Helenistik Felsefenin son çiçeklenişi” ni temsil eden Yeni-Eflatunculuk, yüzyıllardır filozoflarca tartışılan temel konuları bütünsel bir sistem içinde bir araya getirmiştir. Ayrıca Helenistik Roma kültürünün temel bir çatışması olan felsefe ve dinsel öğeler arasındaki çatışmayı aşmanın yollarını ortaya koymuştur. Yeni Eflatunculuk, ahlak sorunlarına, insan ruhunun evrimine, evren bilgisine, doğa yasalarına ve insan yüreğinin dinsel ihtiyaçlarına ışık tutar ve yol gösterir. Tanrı'yla bir olmanın evrimsel aşamasını sistemleştirerek aktarır. Aşkın bir Tanrı düşüncesi bilgisinin ne olduğuna değil ne olmadığına dair insanı aydınlatır. Bilgiyi bir iç yoğunlaşma, tinsel yaşantı olarak yorumlar. “Bedene yerleşen insan ruhu ızdırap ve kötülüğe mahkumdur. O, pişmanlık, arzu, korku ve kötünün bütün formları içinde yaşamını sürdürür. Beden ruh için bir hapishane ve bir mezardır, dünya ise onun ini ve mağarası.” 12 Buharlı makınayı bulan kişi13 Yunan matematikçi, fizikçi, astronom, filozof ve mühendis. Bir hamamda yıkanırken bulduğu iddia edilen suyun kaldırma kuvveti bilime en çok bilinen katkısıdır. Bu kuvvet cismin batan hacmi, içinde bulunduğu sıvının yoğunluğu ve yerçekimi ivmesinin çarpımına eşittir. Ayrıca, pek çok matematik tarihçisine göre integral hesabın kaynağı da Arşimet'tir.14 Bu yüzden kelamcıların dikkatini çekmiştir. Gazzali, Yahya en Nahvi’nin eleştirilerinden Tehafetü’l Felasifesinde hocası yoluyla (İmamu’l Harameyn el Cüveyni) dolaylı olarak yararlanmıştır. Ancak Gazzali kaynak göstermemiştir

ti-en

terta

inm

ent.c

om

8

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

Ab) Hint/İran:

Ab1) Hint:

Brahmagupta “sindhantalar” السندهند كتاب Tıp kitapları tercümeleri (İbnu’l Mukaffa tercüme etmiştir) دينة و كليلة Asıl adı: “PANCATANTRA” (5 öğüt/kitap) Bu kitap bir siyasetnamedir. Hayvan karakterleri aslında siyasi karakterleri simgeler

Ab2) İran:

Zic-i Şah: Pehlevice’den (kadim farsçadan) Abdullah ibn Mukaffa tarafından tercüme edilmiştir Abdullah İbn Mukaffa15’nın tercüme ettiği eserler: Hüdaynâme Âyinnâme Kitâbu’l Mazdek Fi sîret-i Enüşirvan Cavidan Hıred (ezelî akıl) الخالدة 16 الحكمة

İslam Felsefesi Hangi Anlamda Özgündür?

İslam Felsefesi’nin 2 işlemi vardır:a. Yorumlayıcı: kendinden önceki filozifları ve tecrübeleri değerlendirip yeni bir şey

ortaya koyarlarb. Eleştirici: bu felsefe’ye daha uygun. Kendine özgün fikrini ortaya koyar

“Die Kritik der reinen Vernunft” (“saf aklın eleştirisi”) İmmanuel Kant’ın kendine özgün felsefesi/teorisidir. Ancak Descartes ve Hume olmasaydı Kant olmazdı. Batlamyus olmasaydı Kopernikus olmazdı... = her bir filozof muhakkak kendinden önceki tecrübeye dayanır, ondan etkilenir

İslam Felsefrsi daha çok yorumlayıcı olmuştur. Zaman zaman eleştirelde yaklaşımlarda bulunmuştur. Hiçbir zaman körükörüne kopyalama usulü yaklaşmamıştır Farabi’ye muallimu’s Sani deriz, öncesinden Aristo, ilk muallmim olarak bildiğimiz ve bir nevi benimsemiş olduğumuzu gösterir

Bizim filozoflar özgün birşeyler ortaya koyuş olmasalardı, eserler neden (tekrar) arapçadan çevrilmiştir (latinceye tercüme edilmiştir?) Kinid- el Kindus, İbn Sina-Avicenna, İbn Rüşd-Averroes olarak latinise edilmiştir isimleri. Binaenaleyh, İslam Felsefesi özgündür!

Aristo dahi boşluktan, sıfırdan doğmamıştır, kendinden öncekilerden, tecrübelerden vs yararlanmıştır.

İlhan Kutuluer: “ Bazıları İslam Felsefesi diye bişey yoktur derler. Halbuki İslam Felsefesi vardır ve kendine özgündür. Felsefe cins, islam fasıldır. İslam medeniyeti olarak vardır .İslam medeniyeti çerçevesi bakımında özgündür. TEOLOJİSİZ FELSEFE,

15 Emevî ve Abbasî bürokratıdır. Halife Mansurun sekreteri. Halife kendisini idam etmiştir. Dostluk adına bir Risale yazmıştır ve vergileri toplama usulünü eleştimiştir. Kanunnâme yazdırıyor ve bundan dolayı başı belaya girdiği söyleniyor...16 Bu Batıda Rönesans’da şu kavramla karşımıza çıkar PHİLOSOPHİA PERENNİS. Leibniz bunu bu şekilde kullanmıştır. Aldous Huxley Perennial Philosphy adıyla kullanıyor

ti-en

terta

inm

ent.c

om

9

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

FELSEFESİZ TEOLOJİ OLMAZ. İslam Medeniyeti hangi bakımdan özgünse, İslam felsefeside o bakımdan özgündür. Güçlü bir birikim söz konusudur.”

Ebu Yusuf bin İshak el- KİNDÎ (866?870?) ال�كندي

İlk islam filozofudur Kendisi bir asilzâde, Kinde kabilesine mensubtur,

-krallık kurmuş ve aristokratlardan oluşan bir kabile Kûfe’de doğmuş büyümüş, gençliğini Basra’da geçirmiştir Me’nun, Mu’tasım, Vâsık, bu üç halifenin dönemlerinde yaşamıştır ve itibar görmüştür Bazı kaynaklara göre Kindî’de tercüme faaliyetlerinde yer almıştır. Bu önemlidir, çünkü

tercüme faaliyetlerinde bulunanlar, İbnu’l Mukaffa müstesna hayri müslümdir. Cevap: Kindî aslında tercüme etmemiştir, kendisi grekçe bilmezdi. Ancak kendisi tercüme faaliyetlerine destek vermiştir. Hem eser tercüme ettirmiş hemde ıslah etmiştir! Plotinus’un eseri Esalojya’sını ıslah etmiştir. Bu yüzden ismi tercüme faaliyetleri çerçevesinde zikredilmektedir. Bir mütercim olarak değil EDİTÖR olarak (ekleme/ıslah etme, kitap getirtme ve derleme...)

Bazıları Kindî’nin mu’tezilî kelmacı olduğunu iddia eder17. Ne zaman mu’tezilenin konumu düştü, Kindî’nin konumu da o şekilde düştü denilir. Ancak Kindî kelamcı değil bir filozofdur. Kindî’nin lakabi “ arap feylosofu”dur العرب Ozamanlarda (şimdi nasıl türk الفيلسوفdenildiğinde müslüman kastediliyorsa) arap denildiğinde müslüman anlaşılıyordu. İslam kültüründeki algı, Kindî’nin filozof olduğuna dairdir. Sicistaninin onun hakkındaki sözü: “ilk islam filozofu”

االسالم في تفلسف ما Ayrıca “tabakâtul-mutezile” de Kindî’nin adı geçmez. Hatta . اولMu’tezile ile arası iyi değildi. Açıkça filozofların yöntemini benimsemiştir. Halife’ye şu yakarışta bulunmuştur: “ Ey Halife, beni bu DİN TACİRLERİNDEN kurtar, kendilerini yegâne düşünür olarak gören ve bütün kürsülere (devlet kadrolarına) nüfüz eden ve oları doldurmuş olanlardan koru...” = yani burada beni Mu’tezile’den kuratr demek istiyor.18

Muhammed Ebû Ride, mısırlı islam felsefeci “Resâilu’l Kindî” الفلسفة الكندي adlı رساءلeseri yazmıştır. Mahmut Kaya’da bu eseri tercüme etmiştir.

ESERLERİ:

1) االولى ال الفلسفة في رسالة : İlk felsefe anlamında. Aslında “metafizik hakkında” demektir. Kindî’nin en geniş eseri. Halife

Mu’tasıma takdim etmiştir.

2) رسومها و االشياء حدود في : الرسالة

17 Richard Walzer bunu iddia ediyor. Helmut Ritter bunu risalelerini buluyor ve bunu ortaya çıkarıyor.(Helmut Ritter Salih Tuğ’un hocası, istanbul kütüphanelerini alman titizliğiyle inceledi ve geniş çaplı çalışmalara imza atmıştır)18 Mihne olayları çerçevesinde halife’ye yalvarışı bu şekilde olmuştur.

ti-en

terta

inm

ent.c

om

10

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

Hatler19 ve resimler20 arasından fark büyüktür. “Eşyanın hududu ve rusumu”. Yani aslında “Felsefe terimleri sözlüğü” diye serbest tercüme ile isimlendirebilirz

3) المجاز هو الذي الناقص الفاعل و التام الخلق االول الفاعل في : الرسالة

“ilk gerçek kusursuz noksansız fail ile, ancak mecazen eksik olan fail hakkında”. Fail= etkin sebep. Allah tam mutlak, ilk sebep ile evren/kozmoz nakısdır. Alemdeki sbepliğin varlığını görerek, kabul ederek ilk sebebe ulaşma...

4) العالم جرم تناهي و الله وحدانية في : الرسالة

“Allah’ın birliğine ve alemin cisminin sonluğuna dair”

5) االقصى الجرم سجود عن االبانة في : الرسالة

Gök cisimlerinin secde edilişinin açıklaması (االبانة). Halife’nin oğluna ithaf edilmiştir. Kindî Halifenin oğlu Ahmet’in özel hocasıydı ve onun özel sorusuna cevap vermek üzere yazmış olduğu eserdir. Ahmet جر يسجدان جم والش ?ayeti kerimeyi anlamamıştır. Nasıl olurda insan dışı birşey secde edebilir والنOnun bu soruna cevab niteliğinde olan bu eserde Kindî secdenin aslında itaat anlamında olduğunu söyler. BU İLK FELSEFÎ KURAN YORUMUDUR!!!

6) ارسطوطاليس كتب كمية في : الرسالة

“Aristo kitaplarının sayımı hakkında”. Aristo kitaplarını tektek ele alır ve sunar. Hangi sıralamaya göre okuma gerektiğini söyler. Bir nevi ders proğramı ve Aristo’nun eserlerinin tanıtımıdır. و االلهي العلم

االنسي diye bir bab açar ve vahyin beşeri ilimden daha üstün olduğunu ispatlar العلم

7) االحزان لدفع الحيلة في : الرسالة

“üzüntüleri defetme yolları hakkında”

8) ماءية في الرؤيا 21 الرسالة و : النوم

“Uyku ve rüyanın mahiyeti hakkında”. Uykunun psikolojik ve metafizik yorumu

9) النفس في : الرسالة

Nefs= Ruh demektir22, de anima

10) العقل في : الرسالة

Gayri cismanî bir cevher ki ruhun merkezindedir. Hem metafiziği hemde fiziğe açık.KİNDÎ’nin Felsefesi:

Felsefe terimlerden oluşur, terimler çok önemlidir! Kindî birkaç farklı kelime kullanmıştır:

19 de-fini-tion20 descrition21 O dönemlerde ماهية kelimesi kullanımda yoktu. ماءية kelimesi kullanılıyordu.22 O yüzden psikoljiye النفس علم

ti-en

terta

inm

ent.c

om

11

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

Felsefesi:

Kindî’ye göre...

(1) Felsefe kümülatifdir (birikimsel): a. Kendinden ÖNCEKİ BİRİKİME karşı SAYGILIb. Kendinden öncekş birikimin içinde herşeyin doğru olmadığını bilir- nisbi ELEŞTİREL bir

yaklaşım sergilerc. Kendi kültüe ve dilinde ona ÖZGÜN KATKI vermeye çalışır

(2) Felsefe aklî kanıta (burhana) dayanır Kesin bilgiye ulaşma isteği vardır. Aklî boyutta kesin bilgi elde etme arzusu var

(3) Felsefe Din ile uyumludur: Akıl ile nakil çatışması olmaz. Tam bir uyum vardır. Akıldan bağımsız nakil yoktur! Akıl nakil

ilişkisini iyi bilmek lazım. Nakil akla hitab eder, akıl nassı algılar. İkisi eşit seviyededir:

(4) Felsefe yapmak dinen vaciptir (entellektüel ödevdir): Felsefe yapmak, derin düşünceye sahip olmak dini bir vecibedir (farz-ı kifayedir). Bir

toplumda muhakkak derin düşünce sahibi olanların bulunması lazım. Kur’an “akletmiyor musunuz”, tefekkür etmek, düşünmek, tefakkuh gibi kelimeleri- aklı kullanmaya teşvik. Birçok kurân ayetlerinde akıl sahiplerine sesleniş var.

(5) Din (Kur’an) mantıkî i’caz ihitva eder: Kur’an’da sadece edebi i’cazlık yok, özellikle mantıkî i’cazlık vardır. Kindî şu ayeti örnek

vererekten kuranda muhteşem bir mantıkî çözüm yolu ve delillendirmenin olduğunu gösterir. رميم وهي العظام يحيي من قال

Kindî’nin metafiziği:

“cismani alem ezelî olamaz” – yani bir başlangıçı olmalı. Bu yöntemin adı “ olmayana ergi”/”muhale irca” / “reductio ad absurdum” الخلف قياس

Kindî'nin kullanımı

gök cisimleri :جر�م Kindî HYLE kelimesinin :طينة�tercümesi olarak bu kelimeyi kullanmıştır. İlk madde anlamındadır. arap zihniyetinde ana madde toprak olduğu için bu kelimeyi seçmiştirالتماميةجا�معة

Yerleşmiş kullanım

yerdeki cisimler:جس�ممادة

غايةقياس�

Akıl Nass

Akıl Nakil

ti-en

terta

inm

ent.c

om

12

VARSAYIM GEÇERSİZDİR. VARSAYIMLA ÇELİŞİYOR

Muhaldir Sonsuz ˃sonsuzolamaz

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

Cismani alemin neden ezelî olmadığını cisim, hareket ve zaman kavramları ışığında delillendirir

(1) Cisim (açısından istidlâl): farz- muhal “cismanî alem ezelî/sonsuzdur”

Sonlulardan oluşan alem sonsuz olabilir mi? Kindî argümanını geliştirirken matematiksel kanıtlama yöntemini kullanır (burhan’dan kasıtta

bu) “cismani alem sonsuz şeylerden oluşsa, biz o sonsuzlardan bir bölümü çıkarsak ne olur???

SONLU PARÇALARIN SONSUZ DİZİLİMİ OLAMAZ. TESELSÜL İLE GAYRİ NİHAYE BATILDIR.

=Kindî matematiği metafiziğe tatbik ediyor

(2) Hareket (açısından istidlâl): farz-ı muhal “alem ve hareket ayri tasavvur edebilinir ve alem önce sakin, sonra teharrük etti”

Hareket alemin lazımıdır. Alem varsa hareket var. Hareket varsa alem var.

Varsayım:

"cismani alem ezelidir"

ya sonlu

sonlu+sonlu+sonlu

ya sonsuz

eşit daha büyük sonsuz

ti-en

terta

inm

ent.c

om

13

Bu zaten bir hareket. Oluş ve varoluş hareketle olmuştur.

Ezelî kavramıyla

çelişir

Gözleme aykırı Varsayımla çelişir

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

Alem: Yok,yok,yok,yok,yok var,var,var,var,var,var

ADEM VUCÛT

Kindî: “EZELÎ DEĞİŞMEZ, ZEVAL BULMAZ”

Geçerli olan: Alemin başlangıcı var, başladığı anda hareket var. Alem varsa hareket, hareket varsa alem var.

(3) ZAMAN (açısından istidlâl) : farz-ı muhal “zaman hareketin ölçüsüdür”/”zaman hareketin bağımlı değişimidir” الحركة عدد ”sonlu anlar sonsuz bir zincir oluşturur“ . الزمان

Sonlu halkalar

Hareket yoksa zamada yoktur. Hareketle zaman ayrı düşünülemezA) SONSUZ OLAMAZ, ÇÜNKÜ HALKALARIN HER BİRİ SONLUDUR. HER HALKANIN

BAŞLANGICI OLDUĞU İÇİN BAŞLANGIÇLİ BİRŞEY OLMUŞ OLUR. SONSUZA İSE ULAŞAMAYIZ.

B) EĞER ZAMAN SONSUZ OLSAYDI ONU KATEDEMEZDİK (Zenon ve kaplumbağ örneğindeki gibi olurdu)

= TESELSÜL İLE GAYRİ NİHAYE BATILDIR

"Cismanî alem önce sakin, sonra

hareketli"

ister alem yoktan yaratılmış olsun

yoktan var olmaya geçtiği anda

sadece hareket var olmuş oluyor

alem ezelî sayılsın

önce sakin sonra müteharrik hep sakin hep hareketli

an anan an an an an

ti-en

terta

inm

ent.c

om

14

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

Vahdet ve kesret (tevhid ve çokluk)

Kindî’de (felsefesinde) vahdet-i Vucur esastır

Bu şemadan yola çıkarak Kindî herşey BİR’de toplandığını söyler, herşey birde birleşir. Alemdeki herşeyi, bir bütün olarak bir, arazî anlamda, zatî anlamda değil.

Kindî_nin sorusu: nasıl olurda bir olan birşey birden çok şeyden mürekkeb birliği oluşturur?. Alemde çokluk nasıl oluşur?= Birlik sonradan ârız olur. Zatî birliği olan sadece Allahdır! Varlığın, varlıkların ötesinde!

Bu alem bir kesret alemidir. Fakat bu kesretler vahdete dönüşür (sonradan). Umumî vahdet=bütün varlıklara birden baktığımızda büyük, nizamlı BİRLİĞİ müşahede ederiz

İNSAN KÜÇÜK ALEM, ALEM BÜYÜK İNSAN Teselsül ila gayri nihaye batıl olduğundan sonsuz bölünme mümkün değildir. Muhakkak bir

başlangıç lazımdır, vahdeti Zatından olana ihtiyaç varmı?- o da Allah’dır.

İbnü’r-Râvendî (ö.913)

Kaynaklarda sapkın, inkarcı olarak bilinir الملهد İslam dünyasında Dehriyye akımı ortyaya çıkmıştır. Bunlar tanrı tanımaz, nübüvveti inkar

eden sapkın bir fırkadır. Kelamcılar bunlarla çok mücadele etmiştir. Ravendî’de onları sistemleştiren kişi olarak bilinir

Ancak bu genelde var olan görüş ve algı acaba doğru mu? (İlhan Kutler- bu çerçevede yapmış olduğu çalışma genele aykırı bir görüş)

I. Mutezilî Perspektif: Gençliğinde Mu’tezili kelamcısı, radikal muhalif tavırlarıyla bilinir ve itibari yüksek, fakat

birdenbire düşüş yaşar Mu’tezilî HAYYÂT االنتصار adlı eserinde Râvendiyi eleştirir ve şiddetli tenkitte كتاب

bulunur. Ona Sapkın (mulhid), Rafizi, Dehri der.

Varlık

Canlı

Hayvan

Sürüngenler

Böcekler

Kuşlar

Bitkiler

Yorsunlar

Ağaçlar

Otlar

İNSAN

ferdferd

...

Cansız

Ravendî hakkında

perspektifler

І. Mu'tezilî ІІ. Şii İsmailî ІІІ. Maturidî

ti-en

terta

inm

ent.c

om

15

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

Peki Ravendi neden birden bire AFOROZ edildi?

Daha öncesindeki olaylar şöyle vuku bulmuştur:

(1) CAHİZ المعتزلة adlı eserinde Şia’ya Dehri, Mülhid ve zındık der. Önceleri Mu’tezile فضيلةile Şia beraberdiler. Ancak Halife Mehdi döneminde siyaset değişikliği olunca, Şia istenilmeyen fırka olmuş, Mu’tezile de onlardan ayrılmak istemiştir. Cahiz o yüzden Şia’yı eleştirir.

(2) Râvendî Cahiz’in bu kitabına reddiye yazar المعتزلة Kendisi Şia sempatizanlı . فضيحةMu’tezilî’dir. Ravendi eserinde diyor ki eğer Şia hakkında söylenenler doğru ise, ozaman Mu’tezile içinde geçerli olmalıdır bunlar. Çünkü eskiden müttefiktiler. “Asıl zındık ve Dehriler sizsiniz” der Cahiz’e.

(3) Bunun üzerine HAYYAT eserini kaleme alır ve eleştirir! (3 aşama)

II. Şii-İsmaili Perspektif: Müeyyeddin eş-Şirazî adlı المؤيدية الزمرد eserinde Ravendî’nin المتجاليس adlı eser كتاب

yazdığını ve nübüvveti inkar ettiğini söylüyor. Şirazî’nin iddiasına göre kıtabın bir kısmı “Berahime diyor ki” diyerekten nübüvveti inkar ediyor, bir kısmı da ispat ediyor.

Ravendî الزمرد adlı eserinde Berahimenin görüşlerini zikreder. Onları kendi görüşleri كتابolarak göstermez. Sadece görüşleri zikreder. Ancak bu görüşler ona aitmiş gibi gösterilmekte. İmam Maturidi eserinde de Ravendiye nisbet edilen sözlerin Ebu İsa el Verrak’a ait olduğunu söyler!

Berahime der ki:

a) Akıl katidirb) Şeriat saçmadır/abes (safa merve arası niye koşar ki bir insan, veya siyas bir tasın

etrafında neden döner?)c) Kur’an’da tearuz/çelişki vard) Mucize imkansızdır. Peygamberlerin mucize iddia etmeleri sahtekarlıktır

= Ravendî Berahime’nin görüşlerini sadece zikreder, benimsemez: Heretik (Mülhid) değil, Heresiografi (İlhad Tarih Yazarı)dır---tıpkı Milel ve Nihal kitabı gibi.

İbnu’r Ravendî daha sonra kendi kitabında yer verdiği (diğerlerin) görüşlerine reddiye yazmıştır23. التوحيد كتاب نقض

Ayrıca şu eserleri kaleme alır:- التاج Dehrîlikle ilgili eser :كتاب- الدامغ Kuranda çelişkilerin olduğunu iddia edenlerin görüşlerini inceliyor. Sonra :كتاب

kendisi yine o görüşleri eleştiriyor

III. Maturidî Perspektif: İmam Maturidi التوحيد kısmı varıdr (kitabın son kısmı). Bu son اثبات adlı eserinde كتاب

babda şöyle bir tartışmaya yer verilmiştir:الرسل a) Bir tarafda nübüvvet, inkar edenler. EBU İSA EL VERRAKb) Diğer tarafta nübüvveti savunan: İBNU’R RAVENDÎ

23 Bu onun, zikrettiği görüşleri benimsemediğini gösterir. O sadece fikirleri zikretti, bir İlhad Tarih Yazarı gibi (Heresiografici gibi)

ti-en

terta

inm

ent.c

om

16

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

İBNU’R RAVENDÎ Şİİ EYİLİMLİ, MU’TEZİLÎ DÜŞÜNCELERE SAHİP, MÜSTAKİL KAFALI, MUHALİF TAVIRLI BİR MUVAHHİDDİR”24

DEHRİLİK:

Allahın varlığını inkar eden grup

İbn Hazm: Dehriyye diyor ki her hadise bir sebep iledir.

- Sebep-sonuç cinsindendir (yani maddi sonuçların maddi sonuçları olur) sebep sonuç arasında zorunluluk vardırTüm Hadiseler maddidir, madde ezelîdir, dolayısıyla Tanrı yoktur!

=Günümüzde materyalizmde aynısını söylemektedir

Ebu Bekir Zekeriyya er-RAZİ...

Tabiat felsefesinden yola çıkarak metafiziği açıklamaya çalışır (tüme varımcıdır). Ona “tabiatçı, filozoflar denir.”الطبيعيون

Bilimden felsefeye geçerken Dehriyye’ye cevap verme isteği vardır

Ahlaklı iyi bir hekimdir. Metafizikle ilgili görüşleri o kadar ustalaşmış değildir. Bundan dolayıdır ki tıbba dair eserlerin hepsi zamanımıza ulaşmıştır ama metafiziğe dair eserlerin hepsi ulaşmamıştır

Bi’runî bile Razi bibliografyasını hazırlamıştır. Bu onun ne kadar başarılı biri olduğunu gösterir. Bunun sebepleri: (Biruninin Raziyi takip etmesi ve onunla ilgilenmesi)1. Aristoculuğa muhalefet ettiği için2. Tıbbi ilimlerde uzman olduğu için

Ebu Bekir’in islam almeinde | العرب جالينوس االسالم olarak bilinir جالينوس

Birtakım eserleri:

24 İlhan Kutluer! Çalışma sonucu elde ettiği sonuç! Genel görüşe aykırı ama bütün perpektifleri inceleyerek elde edilmiş kapsamlı bir sonuç (görüş).

Dehrilik

fars kökenli

Zürvanizm (zamancılık)"feleğin dönüşü" (çarkı

felek)

grek kökenli

Demokritos Materyalist Atomculuk

kelmacılar bunu kelam atomculuğu olarak alırlar, materyalistliği bir kenara

bırakarak

ti-en

terta

inm

ent.c

om

17

Pre kozmik ilkelerdir. Alemin varlığını açıklamak için (2,3,4,5)

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

i. Batıda tıbba dair bütün eserleri tercüme edilmiştir. En önemlisi “CONTİNENS” dir. Batıda Razi, RHAZES olarak bilinir. Adudî hastanesinde, islamın ilk الحاويhastanelerinden, hem öğrenci hemde hoca olarak çalışmıştır

ii. Bir diğer önemli eseride şudur: البيمارستان bir tıpcının hastane tecrübeleri = تجاربdemek, poliklinik raporu demek olur. Önemli evrak, elzem bilgilerin toplanması ve kayıt altına alınması demek. (tıpcı olduğundan) DENEYSEL YAKLAŞIM SERGİLER!!!

Not: hem ders verirdi hemde hasta bakardı. Hem pratik, hemde teorik bilgiler aynı anda. Razi en önde ders verir, öürencileri belirli sıralamaya göre oturur ve dinlerdi. En önde en usta ve tecrübeli öğrenci, en arka acemi öğrenciler. Bir hasta ders esnasında içeriğe girdiğinde önce en arkadakiler onunla ilgilenir, çare bulamadıkları zaman öne doğru aktralırdı, taki Razi’ye ulaşana kadar. O bir derman bulurdu. Bunlar ders esnasında olurdu: (resim o zaman göre uygun değil. Sırf tasavvur etmeyi kolaylaştırmak amaçlıdır)

iii. جالينوس على Gelen“ شكوكeleştirisi”. Böyle bir eleştiride bulunmak herkes tarafından yapılabilecek bir şey değildir. Bunu yapması, onun Gelenus’dan daha çok deney yaptığına ve birtakım tecrübelere sahip olduğuna delalettir

iv. الفلسفية kendi özgeçmişi. Çok nadirdir otobiyografik eserler. İbn Sina السيرة(siretu’l Felsefe) ve Gazzali (el munkizu mine’d delale) haricinde birde Razi yazmıştır

v. الروحاني etiksel, psikolojik, psikiyatrik yaklaşımlar vardır. Akıl ve heva الطبzıtlaşması üzerine yazılmış bir eserdir. Nefs Aklın kötrolüyle melekîleşir. Akıl nefsi kontrol eder ve yönlendirir

vi. االهي Metafiziğe dair görüşlerini geliştirdiği eser = العلوم

Beş ezeli Teorisi الخمسة القدماء(1) BARÎ: Allah(2) KÜLLİ: Nefs. Alemde var olan canlılık(3) HEYULÂ: İlk madde(4) MUTLAK MEKAN: halâ= boşluk(5) MUTLAK ZAMAN: dehr

NEFS

AKIL

BEDEN

Allah’tan gelen ışıktır

Natık nefsGadabî mefsŞehvani nefs

Cismanî varlığa tekabül eder

ti-en

terta

inm

ent.c

om

18

İslam Felsefe Tarihi Ders Notları 3.sınıf

= Allah Bari gibi ezelî değildir. Diğer 4 kıdem Bar var diye vardır. Ezelîlikleri kendilerinden değildir

Bu ilkeler alemin meydana gelmesi için devreye girer, baştan beri yoktur Ebu Bekir Razi Beş Ezeli Teorisinde 2 kaynağa dayanır: Eflatun ve İranşehri

(Allahın yarattığı ilk nur Heyluladır...) Razinin bu teorisi asla benimsenmemiştir. O yüzden metafiziğe dair eserlerin hepsi

zamanımıza ulaşmamıştır. Onu mecusilikle suçlayanlar dahi olmuştur. Razi imamî öğretilere karşı mücadele etmiştir

ti-en

terta

inm

ent.c

om

19