So Tay Cay Thuoc Va Vi Thuoc Dong y

Embed Size (px)

DESCRIPTION

So Tay Cay Thuoc Va Vi Thuoc Dong y

Citation preview

  • S tay

    CY THU C V V THU

    Y

    *T I LI M *

    m v bin son :

    i H c Y Khoa H Ni

    Email : [email protected]

    Trang web : http://ykhoaviet.tk

    n tho i : 0947040443

    Ngy hon thnh : 30-05-2010

    L U

    Cu n sch ny nm trong quyn sch l n Bch Khoa Y H

    t m,t ng h p, dch v son ebook , k ti p cc phin b u tra c u

    mang tnh cht chuyn mn nn Bch Khoa Y Hc 2010 s c tch thnh cc cun nh

    gi m thi ng t u c a b c .

    mailto:[email protected]://ykhoaviet.tk/
  • tay cy thuc v V thu l ti li m v t ng h p t m t s cu n

    sch v Trung Qu c H i T c h c Thi t Y u, Ha

    c Kh o, Vi c Ti H c, Thin Gia Di c

    H c Thi t Y i T c L D

    Lm Sng, Y Hc Kh i Nguy c Tnh Lu t s B Linh, Y

    h c c truy n, T c c -

    M i lo i cy thu c v thu u c nh minh ha, ni r ngu n g c xu t x , tn g i khc, tn

    Khoa h c,tn Vi c tnh,cch Bo ch ,Thnh phn ha h c, tc d c l,tc

    d ng v ch tr , li u dng, thn tr ng, ch ng ch nh,bn lu

    Cu c bin son v i m t l chia s ti li u h c t p,tham kho

    cho cc sinh vin Y v Nhn vin Y T b t c ai c ni m say m nghin cu v

    Y H c c truy n Vi t Nam.

    Ti khng chu b t c trch nhi i v i vi c p d ng ho c trch d n thng tin trong

    cu n sch ny gy n s c kh e, ti n b c, sinh mnh, uy tn,danh d a b t c

    ai .

    Nghim c m m i hnh vi l i d ng, chnh s a, sao chp , mua bn cu i b t c

    hnh th c no, bng b t c n no.

    N i dung c a cu n sch ny c th c c p nh t ho c s i m khng cn thng bo

    c.

    c t p d ng thng tin ch u tr b nh.

    Cu c nh ng dng ny, nu b n sng v chp nh u

    kho n s d ng , xin m i b n xem tip nh ng trang sau.

    B n c th t i cc cu n sch Y h m v bin son : Bch Khoa Y hc,Tri u

    ch ng h c N i Khoa,Tm thn h t c u c trn website ca ti t i http://ykhoaviet.tk

    .

    Chc b n lun d i do s c kh e,thnh cng v hnh phc.

    H N i, Ngy 30/5/2010

    M c l c tra c u :

    A GIAO ................................................................................................................................................ 5

    AN NAM T ..................................................................................................................................... 13

    AN T ............................................................................................................................. 15

    ANH TC XC ................................................................................................................................ 19

    http://ykhoaviet.tk/
  • BA CH ............................................................................................................................................. 23

    BA G C ............................................................................................................................................ 25

    BA KCH THIN .............................................................................................................................. 28

    BA LA M T ...................................................................................................................................... 36

    BA TIU ............................................................................................................................................ 37

    U ............................................................................................................................................ 41

    B T NHN ................................................................................................................................... 48

    BCH B .......................................................................................................................................... 51

    BN CHI LIN ................................................................................................................................. 58

    BN H ............................................................................................................................................ 59

    .............................................................................................................................................. 69

    ................................................................................................................................................. 72

    B C H ............................................................................................................................................ 78

    B CH BI U ............................................................................................................................ 84

    B CH CH ........................................................................................................................................ 90

    B M ....................................................................................................................... 98

    B CH C P ...................................................................................................................................... 104

    B CH GI I T .............................................................................................................................. 112

    B CH HOA X .............................................................................................................................. 116

    B CH HOA X THI T TH O...................................................................................................... 123

    B CH H C ..................................................................................................................................... 128

    B CH PHN................................................................................................................................... 129

    B C ............................................................................................................................... 132

    B CH TRU T ................................................................................................................................ 140

    B CH TRU T ................................................................................................................................ 150

    B CH VI ......................................................................................................................................... 160

    B U NG ........................................................................................................................... 163

    B U KH U ........................................................................................................................ 166

    B NG N ........................................................................................................................... 170

    B I M U ........................................................................................................................................ 172

    B CNG ANH .............................................................................................................................. 178

    B CNG ANH NAM .................................................................................................................... 182

    B HONG .................................................................................................................................... 187

    CAM TH O .................................................................................................................................... 192

    CAM TO I ...................................................................................................................................... 207

    ............................................................................................................................... 211

    ............................................................................................................... 216

    CHI T ............................................................................................................................................ 220

    CH TH C ...................................................................................................................................... 227

    CH XC ......................................................................................................................................... 232

    C DI D ..................................................................................................................................... 238

    CP GI I ........................................................................................................................................ 241

    CT CNH ..................................................................................................................................... 246

    ........................................................................................................................................ 252

    CU K T .................................................................................................................................... 261

    CC HOA ........................................................................................................................................ 269

    NG ...................................................................................................................................... 275

    DIN H SCH .............................................................................................................................. 277

    DI P H CHU .............................................................................................................................. 282

    C .................................................................................................................... 284

    D NG ............................................................................................................................ 290

    D MINH SA .................................................................................................................................. 292

  • H TH ....................................................................................................................................... 295

    H .................................................................................................................................................... 306

    HONG B .................................................................................................................................... 307

    HONG C M ................................................................................................................................. 317

    HONG K .................................................................................................................................... 325

    HONG LIN ................................................................................................................................. 339

    HONG TINH................................................................................................................................. 349

    HO HOA ........................................................................................................................................ 353

    HO ............................................................................................................................... 359

    HUY N SM .................................................................................................................................. 364

    HY THIM TH O .......................................................................................................................... 372

    ................................................................................................................................. 378

    T ........................................................................................................................... 384

    H I PHIU TIU ............................................................................................................................ 392

    H I SM ......................................................................................................................................... 397

    H U PHC ..................................................................................................................................... 402

    H .......................................................................................................................................... 411

    H NG HOA .................................................................................................................................... 413

    H C T ........................................................................................................................................... 419

    .......................................................................................................................... 425

    KHI M TH C ................................................................................................................................ 428

    KHO ..................................................................................................................... 431

    T ............................................................................................................................ 435

    KH ................................................................................................................................................. 438

    KH QUA ....................................................................................................................................... 440

    KH SM ....................................................................................................................................... 442

    KIM ANH T .................................................................................................................................. 448

    KIM NGN ..................................................................................................................................... 450

    KIM TI N TH O ............................................................................................................................ 457

    KINH GI I ...................................................................................................................................... 461

    K HUY NG ......................................................................................................................... 467

    K N I KIM ................................................................................................................................... 470

    LAI PH C T ................................................................................................................................. 474

    LAI PH C T ................................................................................................................................. 478

    ...................................................................................................................... 482

    LIN KI U ...................................................................................................................................... 487

    LONG NHN NH C ...................................................................................................................... 492

    LONG NO ..................................................................................................................................... 496

    M TH O ........................................................................................................................ 500

    ........................................................................................................................................... 504

    L H I ........................................................................................................................................... 505

    L CHI H CH ................................................................................................................................ 510

    L C GIC ....................................................................................................................................... 514

    L C NHUNG .................................................................................................................................. 515

    MA HONG .................................................................................................................................... 521

    M CH MN ................................................................................................................................... 528

    M ................................................................................................................................. 533

    I PHC B .................................................................................................................................. 539

    NG TH DU ................................................................................................................................. 543

    .................................................................................................................................... 545

    T ..................................................................................................................................... 547

    O .......................................................................................................................... 550

  • NH C THUNG DUNG ................................................................................................................... 551

    PH T ........................................................................................................................................... 556

    ........................................................................................................................................ 561

    S QUN T ............................................................................................................................... 565

    THIN MN ................................................................................................................................... 570

    THNG B CH ............................................................................................................................... 575

    .................................................................................................................................... 576

    T .......................................................................................................................... 580

    TH CH CAO .................................................................................................................................. 586

    TH O QU ..................................................................................................................................... 590

    TH TY T .................................................................................................................................... 593

    TH A HONG ....................................................................................................................... 597

    TOAN TO NHN ......................................................................................................................... 602

    TR CH T ...................................................................................................................................... 606

    TR N B .......................................................................................................................................... 611

    TN DI ............................................................................................................................................ 615

    T C K (CP GI I) ...................................................................................................................... 616

    U T KIM ........................................................................................................................................ 618

    VI N CH ........................................................................................................................................ 623

    V ..................................................................................................................................... 629

    XUYN KHUNG ............................................................................................................................ 632

    X CAN .......................................................................................................................................... 641

    CH M U ........................................................................................................................................ 645

    C TI S ...................................................................................................................................... 653

    CH TR ........................................................................................................................................... 655

    C .......................................................................................................................................... 659

    MAI .............................................................................................................................................. 664

    ................................................................................................................................................. 668

    .................................................................................................................................... 673

    ............................................................................................................................................ 680

    I HONG ................................................................................................................................... 686

    I KCH ........................................................................................................................................ 697

    I K ............................................................................................................................................ 702

    I TO ......................................................................................................................................... 707

    NG SM .................................................................................................................................... 714

    A C T B .................................................................................................................................... 723

    A DU ............................................................................................................................................ 729

    A LONG ...................................................................................................................................... 732

    A PH T ................................................................................................................................... 740

    TR NG ..................................................................................................................................... 742

    C HO T ..................................................................................................................................... 749

    PH N N I DUNG

    A GIAO

  • - Xu t X :

    Sch B n Kinh.

    - Tn Khc:

    A giao nhn, A tnh giao, A t hong sao A giao (Trung Qu c H i

    T n), B giao, Bn giao, Hi n minh b , giao, Ph tri giao, Ph bn giao (Ha Hn

    c Kh o), Cp sao a giao, Chu a giao, H Sao a giao, Sao a giao chu, Thanh

    ng a giao, Tr c h c Thi t Y

    - Tn Khoa H c:

    Colta Asini, Gelantinum Asini, Gelantina Nigra.

    - M T : A giao l keo ch t da con l a (Equus ng A i

    d ng mi ng keo hnh ch nh t, di 6cm, rng 4cm, dy 0,5cm, m n v

    c ng. Khi tr i nng th mm, d o, tr i kh th dn, d v , tr i m. M i mi ng

    n ng kho ng 20g. vt c t nh n, m c Ti H c).

    - Bo Ch :

    a - Theo Trung Quc.

    * Ch n lo i da ga, d - xun (khong thng 2 - y da

    l c 2-5 ngy cho mm ra r i c o lng, c t thnh t ng mi ng m n u

    cho d tan) . N u 3 ngy c m y 5-6 l l y h t

    ch t keo c a da l a. L c qua ry b ng c l nh r i khu y v c l c c t phn chua,

    ch vi gi sau cho cc tp ch t l ng xu ng, g n l y 1 l c trong c l i.

    c khi l y ra ch ng 2 gi u vo (c 600g da l u v

    ng), n a gi c khi l y ra l i thm d dnh (600kg thm 1kg

    d ngu i, c t thnh phin di 10cm, rng 4-4.5cm, dy 0.8 - 1.6cm c

    i T n).

    * Sao V i Cp Phn: L y ch ng 1kg b t Cp phn cho vo cho rang cho nng ri b cc

    mi n khi A giao n dn khng cn ch c ng n a th dng ry ray

    b b t Cp ph i T n).

    * Sao V i B Hong: Cho B hong vo cho, rang nng ri cho A giao xt m ng vo, rang

    n khi A giao n dn th b B hong i T n).

    * Ngm v u ho c n u v c c H c Thi t Y u).

    b- Theo Vi t Nam:

    L i s ch lau cho ht b n, thi nh b ng h t b p, cho vo cho, sao v i b t Cp phn

    ho c M u l (20%) cho ph c).

    - Thnh Ph n Ha H c:

    + Trong A giao ch y u l ch t keo (Collagen). Khi thy phn Collagen s cho ra cc Axit

    Amin bao g m: Lysin

  • ton phn l 16.43 - 16.54% , Can xi 0.079 - 0,118%, Sunfua 1,10 - tro 0,75 -

    1,09% i T n).

    + Glycine, Proline, Glutamic acid, Alanine, Arginine, Asparc acid, Lysine, Phenylalanine,

    Serine, Histidine, Cysteine, Valine, Methionine, Isoleucine, Leucine, Tyrosine, Trytophan,

    c Nghin C u 1983, (1): 36).

    - Tc D c L:

    1+ Tc D ng T o Mu: Rt mu c gy thi u mu r i chia lm 2 l, 1 l dng A

    giao, 1 l khng dng A giao. L dng A giao: dng dung dch A giao (30g/ 1 lt) rt vo bao

    t m h ng c u v cc yu t khc c a mu th

    ng h ng c u v cc sc t c i T n).

    2+ Tc D i V i Ch ng Lo n D n: Cho chut b c

    bi gy lo n d n: nh th qu, nng th t li

    ch cc con vt h t cc tri u ch ng t li t

    i T n).

    3- Tc D ng Ch i v i mo r i dng dung dch A giao 5% thm

    mu m ha), l c, n u si khong 30-40 pht, i nhi h

    xu ng 38o th tim t t ch th y huy t p tr l ng v con v c c u

    s i T n).

    4- ng Chuy i V i Ch t Canxi: Cho ch ung dung d ng th i

    ng Can xi trong huy ng dung dch A

    giao kh u tim dung d t trng th

    kh i T n).

    5- Tc D ng Ch ng Ng t: Tinh ch t A giao ch thnh dch c tc d ng ch ng ch y mu,

    ng t. Tim 5-6% dung dch A giao (8ml/kg) c tc dng lm cho huyt p th

    c L D Lm Sng).

    6- Tc d ngchuy n ha t bo Lympho: A giao c tc dng chuyn ha t bo Lympho. A

    giao dng chung vi Thang c tc dng nng cao s

    chuy n ha t i b m n nh c L D

    Lm Sng).

    + Tc d ng c m mu: C th do tc d c s cn b ng e a Canxi

    (Trung n Trch Y v i ch y mu nh, khng c tc

    d i v i ch y mu n c ng D ng Lm Sng).

    + A giao c tc dng chuyn d i v i ngu i kh c H c)

    + Cho ch ung A giao lm cho Canxi huy

    i. N u tim dung d t trng th kh

    c H c).

    ng nhu c L D Lm Sng).

    - Tnh V :

  • + V ng t, tnh bnh (Bn Kinh).

    +V c (Bi t L c).

    +V nh t tnh bnh (Y H c Kh i Nguyn) .

    + V ng t, cay, tnh bnh (Thang Dch B n Th o).

    - Quy Kinh:

    +Vo kinh Th u m Thn v Tc Quyt m Can (Thang Dch

    B n Th o).

    +Vo kinh Th Thi u m Tm, Tc Thiu m Th n v Tc Quyt m Can (B n Th o H i

    Ngn).

    + Vo kinh Can, Ph, Th n, Tm (Bn Th o C u Chn).

    +Vo 3 kinh Can, Ph, Th i T n).

    - Tc D ng, Ch Tr :

    + ch kh, an thai.Tr c, lao nhc gy ra chng gi t

    rt, rong huyt, m t ng (B n Kinh).

    ng Can kh. Tr b y ng

    c (Bi t L c).

    + Lm m nh gn x l c Tnh Lu n).

    + Tr i phong (Thin Kim).

    + Tiu tch.Tr cc ch c, kh c, gi u

    (Th c Li u B n Th o).

    + Tr cc ch c, nn ra mu, tiu ra mu, l i h

    (Nh t Hoa T B n Th o).

    + Ha huy phong, nhun to, l i ti u ti ng. Tr nn ra mu, chy

    mu cam, tiu bu t, ti u ra mu, tiu ra mu, l, ph n b cc ch ng v huy

    huy t kh, kinh nguy u, khng c c i h , cc ch c khi c thai v sau

    khi sinh, kh n c p, ho khc ra mu, ung nht

    th c (B n Th c).

    + Lm m Th n. Tr n Th c

    Th p Di).

    huy i T n).

    ng huy t, nhu n ph , ch huy t (c m mu), an thai (Trung Qu c H i

    T n).

    - Li u Dng:

  • Ngy dng 8 - 24g, u ng v u ho c cho vo thuc hon, tn.

    - King K :

    + K dng chung vi v i hong (Bn Th o Kinh T p Ch).

    +V (bao t ) y u, nn m a: khng dng. T V ng khng tiu khng nn dng (Bn

    Th

    +V m, khng nn dng (Bn Th o H i Ngn).

    +Tiu ch y khng nn dng (B n Th o B Y u).

    v u (tiu chy, i m a, tiu ha km...) khng dng i T

    n).

    i bo b tiu ch c L

    D Lm Sng).

    - c Kinh Nghi m:

    * V Huy t:

    + Tr Nn ra mu khng cm: A giao (sao) 80g, B a 120g. Sc v i 600ml

    c cn 200ml, chia lm 2 ln u ng (Thin Kim D

    + Tr ho ra mu: A giao (sao) 12g, M o n p 40g. Tn bt, ngy u ng 3 l n

    m i l n 4g.

    (Ph T

    + Tr c thai ra mu:

    1- A giao sao vng,tn nh. Ngy u ng 16g v c c b

    2- A giao 120g, sao, sc v u cho tan ra ri u

    + Tr kinh nguy t mu ra nhiu:

    1- A giao sao vng. Ngy ung 16g v u (B U

    - a, Cam tho, Xuyn khung, Ngi di p. Cc v thu c

    sau khi sc xong, l c b b r i m i cho A giao vo, qu u u ng (Giao Ngi Thang - Kim

    Qu Y c).

    + Tr nn ra mu: A giao (sao vi Cp phn) 40g, thm 2g Thn sa, tn bt. U ng chung vi

    c c t Ng sen v Mt ong (Nghi

    + Tr y mu, Tai ra mu: A giao,sao chung vi 20g B hong. Ngy ung

    2 l n m i l n dng 8g pha v c v 200 c c a, u ng (Thnh Hu

    * V H H p:

  • + Tr ho lu ngy:

    1- A giao (sao)40g, Nhn sm 80g, Tn bt. M i l n dng 12g ung v c s c Thng

    b ch (A Giao m - Thnh T T ng L c).

    2- 8g, H nh nhn 12g, Nhu m

    16g, Cam tho 4g. Sc u ng (B Ph A Giao Thang - Trung Qu c H i T n).

    + Tr suy n (do phong t nhp Ph ): A giao (lo i t t), sao. Dng T t v mai, sao, tn bt,

    s c u ng (Nhn Trai Trc Ch ).

    + Tr tr nh Ph b n: A giao 40g (sao), Th nim t

    linh (s y) 20g, H nh nhn (b v u nh n, sao) 7 ht, Cam th ng) 10g, Go n p

    (sao) 40g. Tn bt. M i l n dng 8g, sc u ng m (A Giao Tn - Ti c Ch ng Tr c

    Quy t).

    * V Thai-S n .

    + Tri c thai m b l : Hong lin 120g, Thch l

    ng) 80g, Ngi di p 60g . Sc u ng (Kinh Hi u S n B o).

    + Tr ng khng yn: A giao 80g, Ngi di p 80g, Thng bch 20g, c 800ml, sc cn

    200ml chia 2 ln u ng ( S n B

    + Tr ng lm ti i b t r t: A giao 120g, sc v c cn 80ml,

    u ng nng (Thin Kim).

    * V Tiu Ha.

    + Tr i l n tu u): A giao (sao) 8g, Thng bch 12g, Sc chung v i

    u cho tan ra, thm 8ml mt ong vo ung nng (Tr c Ch

    + Tr kh ng v b Ph c linh 80g. Tn bt, lm

    vin, ngy u ng 12 - 16g (Ha T C

    * V

    + Tr p, tay chn run git (do nhi t lm t ch): A giao 12g, Bch

    c (s ng) 12g, Thch quy a 16g, Phc th n 12g, L c

    th ng 12g, M u l (s ng) 16g. Tr A giao, cc v thu c s c, l c b b, thm A giao vo

    cho chy ra, r i cho K t hong 1 tri vo, qu u, u ng nng (A Giao K T Hong

    Thang - Thng T n).

    + Tr lao ph i, ho ra mu: dng A giao tn bt m n, m i l n u ng 20-30g, ngy 2-3 l n v i

    c si m ho c s c n u thnh h u ng h p ho ra nhiu mu khng cm, cho tim

    Pituitrin 5- ho c cc lo i thu c Ty c m mu khc cho ho ra mu b i dng A

    giao u ng h p ho ra mu t v va, ch dng A giao cm mu. C kt h p thu c

    ch ng lao. Tr 56 ca, k t qu t t 37 ca, c kt qu 15 ca, khng kt qu 4 ca, t l c k t qu

    u Tr 56 Ca Lao Phi, Ho Ra Mu, Liu Ninh Tp Ch

    Trung Y 1987, 9: 39).

  • + Tr xu t huy t t thu ng k t h p v i bi T

    V t Thang, dng bi Giao Ngi T V t Thang: A giao 20g (ha tan), Ngi di

    qui 16g, Th a 20g, B c 12g, Xuyn khung 12g, Chch tho 4g, sc u ng. Ty

    ch ng c th gia gi m(Giao Ng i T V t Thang - c).

    + Tr c th n kinh, m t ng , huy n, m ch T Sc: A giao 20g (ha tan),

    Hong in 8g, Hong cm 8g, B c 8g, s c u tr ng g (K

    T Hong) 2 ci, khu u, chia 2 ln, u ng nng trong ngy (Hong Lin A Giao Thang -

    n).

    + Tr ch ng g p trong cc bnh di ch ng no, di chng mng no,

    ng kinh th m huy c (s ng), Th ch quy ng, Ph c

    th n, m i th a, M u l (s ng), Qui b n, m th 16g. A giao, K t

    ring), cc thuc khc sc l c, b i cho K t hong

    vo, khu u u ng lc cn nng (A Giao K T Hong Thang S Tay Lm Sng Trung

    c).

    + Tr c ng chn lot (mn tnh): R a v trng vng lot, chiu tia h ng ngo i 10-15 pht, cho

    c, s c nh l a cho thnh cao ri ph t cao vo ming g 2-

    3g, ty di n tch to nh c a v t lot, m p l l ng kho ng 20 l n l kh

    u kh i (Du n H ng s , Dng Tia H ng Ngo i K t H p A Giao Tr Lot

    C ng Chn 24 Ca, Tp Ch Trung Ty Y Kt H p 1987, 4: 24).

    + Tr ch ng b ch c u gi m v thi c s c: dng cao lng A giao (A giao, Nhn sm,

    Th ..), c tc d ch c u, b huy n d

    b ch c u gi m 179 ca, t l k t qu 79,33%, thi c s c 230 ca, t l k t qu 6',8%

    ng Ng c, K t Qu Nghin C u A Giao, Bo Cng Nghi

    + Tr ng thai: Thu c c tc dng an thai. Dng A giao 12g, Trng g 2 qu 30g.

    Tr 36 ca, khi 30 ca, t l kh o, T Ch A Giao K T Hong

    Thang Tr ng Thai, Ho

    - Tham Kh o:

    nh, nay 30 d m v -B c huy c, ph

    (huy c a c a quan

    c

    gi u cao dng cho tri c trong gi ng ny bt ngu n t sng T ch y

    xu ng, l c ny n u cao. Khi qu c th trong l i, v v y dng vo

    vi m, c m nn m c sng T trong m nng, tnh

    c ng xu ng, c ng, b m ngh n

    Th c).

    i t y. Lo i da x d ng c lo i ga lo i non, lo i

    cao th c loi thanh lo i tr c. Khi n u ph i b vo 1 ming sng c gic) th s thnh

    c keo, n c .V cao c 3 loi:

    + Lo i trong m mng l lo i cc h ng dng .

    + Lo i trong m dy g i l Phc Bn Giao

  • 2 lo ng dng lm thuc.

    + Lo i tr c m g dng lm thu lm keo dn dng c c

    li u b n th o).

    thu c dng Hong l da tru, b. A giao

    da tru,b. D l da l a ho c u c th c .

    hi n nay cch ch c tinh x o nn ch dng vo vic dn dng

    c ... khng th dng vo vic lm thu c . Tr n Tng Kh ni r u

    c th ch aphong,cm ti t, b y cao da la chuyn chav phong l v u

    cho th y r i cao khc vy - Chc Nhai nh nh:

    c tin l c khe su y

    c gi ng A T nh n u thnh cao. Lang Kh pht ngun t su i H ng Ph m, tnh n thuc

    c gi ng A T nh thu c m, l l i h p v i nhau. Dng la

    cy du tm luy i ni r i dng A

    giao k nh u, nn c g u ng ni, v v y

    ghi l bi t v y - V A giao ch y u b huy t d ch, v v y n c kh , ch

    m, ch c cc chng b nh. Tr n -T -Minh cho r

    nh-V-K l i cho r n m b b t tc th

    b b ng thu c c v c, v ng t c b m huy ng:

    tr ch ng ho suyn, b t lu n Ph b c th c, n u dng php h ho c u

    ph an v nhun Ph . Tnh c a A giao bnh ha,l thuc c n thi t cho

    kinh Ph . Tr nh sau khi b Nhn Sm

    s c u ng l t t nh t (Trung Qu c H i T n).

    ng A T nh l con mt c a sng T Th y. Sch N i Kinh cho r ng T Th

    ci gan ca tr t cho nn phn nhi u c cng dng nh p vo t ng Can. Da con la m u

    u s c h p v i hnh Th y c, l gi ng v t hi n e, cho nn

    nh p vo Th u. Khi Th n th y th t nhin ch c h a, h a t t th khng

    sinh ra phong, cho nn chng M ng phong, tm ha thnh, Ph kim suy,

    khng g l khng thy ki n hi u. L i ni: A giao th th c th dng Hong

    ng ch mnh t ch l y th t t. Khi

    n u ph i cho vo 1 ming g u khng th khng thnh cao. Cao da tru g

    B Giao hoc Th y Giao, c tc dng nhun to, l i ti ng, l thuc ch y ch a

    t huy t c a ngo i khoa, tr t t c cc ch ng v huy t c a nam v n. M i th u

    b huy i l da l u thnh v c gi ng A T nh, t c l

    c sng T Th y ngm vo, mu s c chnh bic, tnh th chy xu ng g p, trong m li

    n ng, hon ton m tnh, rt khc v c kh

    nhu n Ph Th c Ph m V ng Y u)

    v thu c ph i gia cng ch bi n . Dng da l c gi

    t u thn ch a ho lao, l v thu c ch y u ch (c m) huy t c a cc

    ch ng v huy t. Dng lo i trong, sng, dn, khng tanh hi, khng m t t. Khi

    dng v thu c ny phi lm cho chy ra r i ha v i thu c khc m ung, khng nn sc chung

    v i cc v thu c khc v s c c t, hi u qu u tr c

    H c Thi t Y u)

    c l a r t t n Th o Kinh T p Ch).

  • D th t c Tnh Lu n)

    keo n u b ng da l a lo i t t c g c ng cho nh vua) cn

    th n u b ng da tru, b g c Vi t Nam).

    +A giao v L c gic giao l nhng v thu i b , r t c lin h v i huy t. C u c tc

    d ng huy t, ch huy ng t, tnh bnh thin v b huy t, ch

    huy , an thai, cm huy u. Cn L c gic giao v ng t, m n, tnh m,

    thin v n b Can,Th n, c tinh. Ph n h a suy nhiu ph i dng L c

    Lm Sng Gim D ng Ch M).

    + Th a v A giao c tc d huy a thin v b Th n m, tr n

    tinh t y m b huy t cn A giao thin v nhu n Ph ng Can, b huy

    huy t. H a b n, m t ng ng khng yn,

    d b x y thai. Dng bi T V t Thang Gia V tr ng h p d a x t k t qu t t.

    Bi thu c dng: A giao, Ngi di p, B o, Xuyn khung, Thc

    a (t c l bi T V t Thang thm A giao, Cam th o, Ng i di p). Ty ch ng gia gi m thm

    c L D Lm Sng).

    tc d ng m, b huy t v nhun Ph , ch khi. L i do ch t keo

    dnh, bo, c th huy t l c cho nn tt v ch huy ng dng trong cc ch ng

    th huy t, ch y mu cam, tiu ra huy n b t, l u huy t. A giao c

    th nhu n Ph , ch khi l i tr ho ra mu, cho nn n l thu tr ph lao. A giao

    khng nh ng dng cho n ng h p sau khi b nhi t b nh

    n, m t ng do nhi t lm t n m huyt, c th dng chung vi thu c

    thanh nhi ng h p b nh m dch hao tn, huy dng chung vi

    thu c t c phong, trn kinh, thanh nhit. V ny dng sng ho u c cng dng ch

    huy t, b huy t. Ch c dng sng th cng hi i t t, dng sao th cng dng ch

    huy t m i m nh (Th c D ng Trung Y H c).

    AN NAM T

    Tn Vi t Nam:

    Tn Hn - Vi t khc:

    i h i, An nam t c Th p Di). H i h i (T i h i t (Trung

    Qu c H i T n).

    L ch s :

    An Nam l tn c i Trung Qu c g c Vi c

    ta dng lm thuc t t nn g i l An Nam t c c v thu c, t , h t).

    Tn khoa h c:

  • Sterclia lyhnophora Hance hoc Sahium lychnporum (Hance) Kost.

    H khoa h c:

    Sterculiacae

    M t :

    Cy to, cao 20-25cm, cnh c gc, lc non c lng mu hung, v sau nhn. L m c t p trung

    nh cnh, l to dy, nguyn hay s ra 3-5 thy d ng bn tay, cung l to, m

    c mu nu tm, l ga rng vo ma kh. Hoa nh, qu n ng, m , m t trong

    mu b c, h t to b ng ngn tay, hnh bu d c hay thun, dnh g c q a. Ra hoa t n

    thng 3, c qu thng 6-8.

    Phn bit ch ng nh m l n: C m t vi ti li u ni An Nam t l h t c a cy Tri xung

    (Sterculia scapphigela Wall) cng mt h v i cy trn. Cy ny t thy c ta, mc d h t

    lo i ny ngm v t nh n nhy v n c khc

    v n dng thay cho An nam t ng dng bng cch cho 4~5 h c nng th

    s c s n s ch, tr ng vo u ng h p ho khan

    khng ng.

    a l:

    C Tr nh, B Ra, Bnh Thun, Ph Yn, Qung Tr .

    i ta cho lo i m c Vi t Nam l lo i t t nh t.

    Ph n dng lm thuc: Dng ht.

    : Thu ho c vo thng 4-

    Tnh v :

    + V ng c H c).

    + V m, ng c H c Thi t Y u).

    Quy Kinh:

    + Vo kinh Ph c H c Thi t Y u).

    Tc d ng:

    + U t h a, tn b c H c).

    + Thanh Ph nhi t, lm trong ti c H c Thi t Y u).

    Ch tr :

    + Tr h ng, nn ra mu, ch c H c).

    + Tr khan ti ng, m t ti ng, h c H c Thi t Y u).

  • Cch dng: Sau khi ly h c n to g p 8-10 l n th tch c a h t thnh mt chat

    nh y mu nu nht trong, v y mi n nam hay dng lm thuc u ng

    gi i khat. G c cu ng l v v trong c a h c cho cht nhy r t nhi u nn ht

    ng vo lm thch gi i kht. L non n c.

    Ch t nhy c a h t dng lm thuc tr cc ch t v cc bnh v i ti n.

    King K :

    + Ph c phong hn ho m c H c Thi t Y u).

    Li n 5~6 tri.

    c Kinh Nghi m:

    + Tr khan ti ng, t c ti ng, m t ti i h i, 2 tri, ngm v c

    si, u c H c Thi t Y u).

    Tham kh o:

    + Xu t x t ng c t ch m, tnh ca n thuc thu n m, v

    v y c kh c h a c a l i n l An nam t, l i g i l

    ng. Qu kh, v i

    c n phnh to ra tng l y. Trong c ht v m m, trong ht c nhn 2

    cnh, v ng t nh t. Ch u s i khng m c do h a t, ung thu u s i m c ra

    ngay. Thu ng ch a t t c cc ch ng nhi y mu

    c, tr th phong ha, giun li, trng

    m, nng m ng gh l , h a c a

    u c hi u qu , cng hi ng kh ni ht (Tri u Th Hin).

    + B khan ti ng do phong hn b t c Ph , dng v Ma hong, ly v khai

    thng. N u b khan ti ng do phong nhi Ph i h i, l y v m, tnh

    c H c Thi t Y u).

    AN T

  • Xu t X :

    ng B n Th o.

    Tn Khc:

    An t , Cnh ki n tr ng, M nh mn l c s , Thin kim m c chi, Thon

    ch t, Ti c Kh o), Chuy t b

    Tn Khoa H c:

    Styrax Tonkinensis (Pier.) Craib. Thuc h Styracaceae.

    M T :

    Cy nh , cao chng 15~20cm. Bp non ph lng mn, m u vng nht. L m c so le, c

    cu ng, di khong 6~15cm rng 22,5cm. Phin l nguyn hnh trng, trn i, nh n

    di u, m t trn m u xanh nht,m i m u tr ng nh t do c nhiu lng mn. Hoa nh,

    tr c thnh chm, t phn nhnh, mang t hoa.Qu hnh c ng knh

    i, m t ngoi qu c lng hnh sao.

    a L:

    C

    Thu Ho ch:

    Vo gi a thng 6~7, chn cy t 5~10 tu i, r ch vo thn hoc l y nh

    chia thnh 2 loi:

    . Lo i t t: m u vng nh

    . Lo i km: m n nhi u t p ch t (v t ct. ..).

    -Ph n Dng Lm Thu c:

    Dng nh a c ng l kh i nh a m u vng nht ho nh t, m t

    b ngang c mu tr ng s m t, c p nng th ha

    m

    Bo Ch :

    L y nh u r i n u si 2~3 l n khi nh a chm xung, l y ra, th vo

    c, khi nh a c

    Thnh Ph n Ha H c:

    + An T a Trung quc ch y u g m Acid Sumaresinolic, Coniferyl Cinnamate,

    Lubanyl Cinnamate, Phenylpropyl Cinnamate 23%, Vanillin 1%, Cimanyl Cinnamate 1%,

    Styracin, Styrene, Benzaldebyde, Acid Benjoic, tinh du qu 10~30%, cht keo 10~20%.

    + An T a Vi t Nam c cht keo 70~80%, Acid Siaresinolic, Coniferyl Benzoate,

    Lubanyl Benzoate 11,7%, Cinnamyl Benzoate, Vanillin 0,3%, Phenylpropyl Cinnamate 2,3%.

  • Tnh V :

    + V ng B n Th o).

    + V c (B n Kinh Phng Nguyn).

    +V ng, tnh m (Trung Qu c H i T n).

    + V ng, tnh i T n).

    Quy Kinh:

    + Vo th Thi u m Tm kinh (B n Th

    +Vo th Thi m Ph, tc Quy t m Can kinh (Ngc Quy c Gi i).

    +Vo kinh Tm v T (B n Th o Ti c).

    + Vo kinh Tm, v T (Trung Qu c H i T n).

    +Vo kinh Tm, Can, T ( c H c).

    Tc D ng:

    + Hnh kh huyt, tr t, khai khi u, an thn (Trung Qu c H i T n).

    + Tuyn hnh kh huyt, ph phc, hnh huyt, h kh, an thn (B n Th o Tng Tn).

    + Khai khi u, thanh thn, hnh kh, hot huy t, ch th ng (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha

    Qu n).

    + Lm m Th n, tr c kh (H c B n Th o).

    Ch Tr :

    + Tr ng c v b ng b ng B n Th o).

    + Tri di tinh (H c B n Th o).

    + Tr huy t t, hoc lo c do phong, sinh xong b huy t v n (Nh t Hoa T B n

    Th o)

    + Tr trng phong, phong thp, phong gin, h c t n Th o Thu t).

    + Tr ch (B n Th o Phng Nguyn).

    + Tr tr nh b c Ti Th Sch).

    + Tr thnh lnh b trng c kh, hn quyt, ng c v b ch ng huy t v n,

    tr nh b ng kinh, phong th i T n).

    + Tr m quy t, kh u t, hn quyt, trng c kh bt t nh, ng c b n

    h u b huy t v n, tr nh b kinh phong (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Qu n).

    Li u Dng:

  • . Dng u ng: 2g 4g.

    . Dng ngoi: Ty theo vng bnh m dng.

    King K :

    ng khng dng(Bn Th o Phng Nguyn).

    + B nh khng lin h n c kh, khng dng (Trung Qu c H i T n).

    i T n).

    c Kinh Nghi m:

    + Tr phong thp, cc kh c: L y th t heo nc 160g, thi ra, trn v i 80g An

    t ng ho t l a l 1 mi An

    t bnh c l ng v

    + Tr trng phong, trng c kh: An t c u 8g, T gic 3,2g,

    t. Dng Th v Sinh

    u 4g, sc l c u ng thu ch Chnh Tng).

    + Tr tim b p nhanh kinh nin: An t t. M i l n u ng 2g

    v i c si (Th c Hi

    + Tr hn thp, lnh kh, hoc lo n th m: An t t 8g. S c

    u ng (B n Th o H i Ngn).

    + Tr ph n sinh xong b huy t v n, huy ng, c m kh u: An t

    ( th y phi) 20g. Tn b t, tr u. M i l n u ng 4g v c G ng sao (Bn Th o H i Ngn).

    + Tr tr nh b

    t ,

    Sc sa nhn, Cam th u 20g. Tn nhuyn, tr n v i cao An t t lm

    hon. Ngy ung 8g v c s c l Ta t (An T - Ton u Tm Gim).

    + Tr tr nh b kinh phong do t: An t ng h a tr (K

    Hi

    + Tr v b n t n : An t i 100g c n 80o trong 10 ngy, th nh tho ng

    l u thu c. Dng c c bi ln cho nt n (Nh ng Cy Thuc V V

    Thu c Vi t Nam).

    Tham Kh o:

    ph a cy ny c hnh dng v mu

    s c gi t, n c th t: Ho c ni

    r t ln c kh chu t l i l th t c).

    p ra c sc tr ng l th

    t t. Lo i m t l lo i x u, do c n b k t l i. D l v n ho c thnh

    kh x u, v s p ch t khc. Khi ch bi n l i, r t k l

    (B n Th o Phng Nguyn).

  • p Tr c nThnhTh c ni r ng: cy An t t x t

    c g i l cy tr t, cao khong 6,5 9,5m, v m c, chu

    l nh khng b ho, thng 2 hoa n, m u vng, nh c, khng k

    khot v cy th c cht keo ch o m ch nha, gi l An t

    ng l i th l t n c cng hiu thng thn, tr cc mi hi thi

    Sch n ch c 1 bi mang tn An T c Hon.

    Sch TTP.Thang gi i thi u 1 bi mang tn An T

    ANH TC XC

    Xu t x :

    B n Th o Pht Huy.

  • Tn khc:

    Anh t xc, Gi i t xc, M nang, M c Kh o), M

    xc (D Gi m xc (Y H c Kh u, Nha phin yn qu

    qu c Ch).

    Tn khoa h c:

    Fructus paraveris Deseminatus

    M t :

    Anh tc xc l q a ( tri) cy A phin (Thu c phi n). Q a l m t nang hnh cu ho c tr di

    ng knh 3~6cm, khi chn c mu vng xm, cung q nh q a cn

    nm. Trong qa chn c nhiu h t nh ng hnh thn, trn mt c vn hnh m ng m u

    xm tr ng ho ng th y trn m t q a c cc vt

    ngang hoc d c ty theo cch ly nh a, m i v t g ng.

    Thu hi:

    Vo thng 4~5, lc tri kh ro.

    Bo ch :

    + R a s ch, lo i b h t h t v gn mng , ch l y v ngoi, x t m ng, s y kh ho c t m m t

    ong (sao qua) hoc sao v i d dnh dng (Bn Th

    M c).

    + L c r t r i b tai v gn mng, ch l y v t nh ,

    t m d m, sao hoc t m m t sao (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Qu n).

    + R a s ch b i, b h t h t, b tai v gn mng, ch l y v ngoi, x t nh

    dng hoc t m m t sao qua hoc t m gi

    c).

    Thnh ph n ha h c:

    +Trong Anh tc xc c Morphin, Codein, Thebain, Narcotin, Narcotolin, Cedoheptulose,

    DMannoheptulose, Myoinositol, Erythritol, Sanguinarin, Norsanguinarin, Cholin, Cryptopl,

    c H c).

    +Trong Anh tc xc c Narcotoline, Sedoheptulose, D-Mannoheptulose, Myoinositol,

    i T n).

    + Tc d c l:

    c H c':

    - Tc d ng gi

    Morphin l 1 cht gi t m ng ch dein

    c ga tr gi ng 1/4 c a Morphin.

    - Tc d ng thi min:

  • u c tc dng thi min gy ng nh m thi.

    - i v i h h h p: Morphin l mt ch t c ch m i v i h h h p. Li u c tc

    d i v i h h h p nh u gi c a h u q a ny l do s c m nh n

    th p c a h th n kinh h h i v i m c a Carbon Dioxid. Du hi u c ch h h p bao

    g m th nhanh v th d c. N u dng qa liu h h p c th tr

    h p. Tc d ng c i v i h h h p y c

    ch i l u nh gi m y

    c dng nhi ng ph .

    - i v i h tu n hon: Morphin g ch ngo i vi v gi i phng Histamin c th

    d n huy t p th p. V th ph i dng r t c n th i v i b nh nhn mt l do thi u mu.

    - i v i v t v ng: Morphin dng vi li u r t th c

    v gi m s thc trong thnh ru ng th i lm gi m d ch n i ti t tiu ha. Ngoi

    s p trong ng m t. Nh ng h u q a ny gy ra i ma, b

    m t. Codein tc dng y i v i v t v ng.

    - i v i h sinh d c ni u: Morphin gi ng ti

    Tnh v :

    +V chua, tnh sp (Y Hc Kh i Nguyn).

    +V c (B n Th c).

    +V chua, tnh sp, bnh (Bn Th o Tng Tn).

    +V c ( Trung Qu c H i T n).

    +V i T n).

    Quy kinh:

    +Vo kinh tc quy c Ph i B n Th o).

    +Vo kinh Ph ng v Thn (B n Th o C u Chn).

    +Vo kinh Ph, Th i T n).

    Tc d ng, ch tr :

    + C thu chnh kh (Y Hc Kh i Nguyn).

    + Thu li m Ph kh, ch khi, ch th u, c ng ra mu, cm tiu chy lu

    ngy, cm xch b ch l (Tr n Nam B n Th o).

    + C m tiu chy, ki t l , c m khng cho ru m Ph ng. Tr di tinh, ho

    n Th c).

    ng m t c tc dng gi ng d m c tc dng tr l (B n Kinh Phng Nguyn).

    + C th n. Tr di tinh (B n Th o Tng Tn).

  • + Tr l lu ngy m suy y u, ru t xu t huy t, thot giang, b i h , ho m n

    tnh, lao phi, ho ra mu, suyn (Hi i Th c D c).

    Li i d ng thu c s c, ho c tn thnh bt lm hon, vin.

    C m k :

    + M i b l ho c m i ho: khng dng ( Trn Nam B n Th o).

    + Tr nh i 3 tu i suy y u, chn kh suy m c thc t, con gi tui

    d i ga gan v thn suy: khng dng (Trung Qu c H i T n).

    c kinh nghi m:

    + Tr ho lu ngy: Anh tc xc, b ng m t, tn b t. M i l n u ng 2g v c pha

    m t (Th c Hi

    + Tr lao, suy hi t ra: Anh tc xc 100g, b v mng, sao vi gi m,

    l y 1 n a. mai 20g. Tn bt, m i l n u (Ti u Bch Lao Tn Tuyn Minh

    + Tr th y t khng c m: Anh tc xc 1 ci, mai nh i to nh u 10 ci, sc v i 1

    c cn 7 phn, ung m (Kinh Nghi

    + Tr l : Anh tc xc (b p d ng v i m ), H u phc

    (b v c c t g ng). 2 v tn thnh bt. M i l n dng 8~12g v c

    - Bch Nh t Tuy

    + Tr l lu ngy:

    1- ng v i d m, tn b t, tr n v i m t lm hon. Ngy ung 6~8g v c s c

    g ng m (B n Th c).

    2- Anh tc xc 400g, b mng, chia lm 3 phn: 1 ph n sao v i d m, 1 ph n sao v i m t, 1

    ph s ng. Tn bt, tr n v i m t lm hon. Ngy ung 8~12g v c Nh p

    Mn).

    + Tr tr nh b xch b ch l : Anh tc xc 20g, sao vi gi m, tn nh, l y ch ng sao qua.

    Binh lang,20g, , nghi n nh . Xch l u ng v i m t ong, bch l u ng v ng

    (Ton

    + Tr tr nh b th t , khng mu ng, b ch l : Anh tc xc (sao), Tr n b (sao), Kha

    t ng, b h u 40g Sa nhn, Chch th u 8g. Tn bt. Ngy u ng 8~12g v c

    - Ph T

    Tham kh o:

    n, r t thch h p ch a b nh ng

    ng).

    i nay b ch a, b nh ki t l dng v

    c m l .Cng hi u ch a c gi y, ph i

    c n th n. L i cho r ng ch a ho khng nn ngn ng i dng n ph i ch a

  • g c b c h t, cn Anh tc xc dng sau cng. Cha l cng v c h t ph i tn t,

    hnh tr , h c th dng cc thuc Long c t, Anh tc xc gy b t ng ru t, lm cho t

    c b th b nh cng n n ch ng m ko di v n Th o Di

    Di).

    n D ng Anh tc xc cha l cng

    hi i ta b i, v v i ta s khng dm

    dng. N u dng dm v thm mai c dng chung v Qun T

    c bi t l khng lm tc d d y ho c gy r i lo n vi c cng hiu

    n Th c).

    c Gi m, mai v Trn b th t n Th c).

    BA CH

    -Tn Khc:

    u B u, L Ba Ch, Ni c, Trng Qu t.

    -Tn Khoa H c:

    Desmodium triangulare (Retz.) Merr.

    -H Khoa H c:

    H u (Fabaceae).

    -M T :

    Cy b i nh , s - u cnh, cnh non

    hnh tam gic dt, u n, c cnh v lng mm m u tr ng, m t sau nhn. L kp mc so le,

    c 3 l cht, l cht gi n l cht nguyn hnh thoi, bu d c ho c hnh tr ng.

    ng gn mt trn lm, m i l i. Cc l non, ng n c ph l ng nhi

    c 2 m t. Hoa nh , m k l. Hoa nh 10-20 ci, mu tr ng, cnh hoa c

    http://yhoccotruyen.htmedsoft.com/duochoc/images/CAY-THUOC/cay_a-c/ba_che.jpg
  • lo u,

    khng cu n, th t l i gi a cc h t thnh 2- t, c lng mm m u tr ng

    b c.Qu gip h t hnh th n.

    Ma hoa:

    Thng 5-8. Ma qu: thng 9-11.

    - a L:

    M c nhi u vng ni thp,cao nguyn v trung du. Tp trung cc vng Lai Chu, Lo Cai,

    Ha Bnh, L c L c, Gia Lai, Kon Tum.

    -Bo Ch :

    y kh nhi khng qu 500C. Bo ch thnh d c, cao

    kh ho c d p thnh vin.

    - Thnh Ph n Ha H c:

    L Ba Ch ch a r t t Alcaloid (0,0048% trong l,0,011% trong thn v r t xu t

    c c

    c Li u). Ngoi ra cn ch c Li u)

    Acid h

    -Tc D c L:

    c Vi t Nam):

    i v i tr c khu n l : trong th nghim In Vitro, tc d i v i Shigella

    denteriae, Shigella Shigae. c c tc dng m c n c a dung mi

    cng cao th tc dng khng khun cng gim.

    ng c ch Staphylococus Aureus v c ch y i v i Sh. Flexneri, Sh.

    Sonnei, Eschesichia Coli.

    Khng c tc dng v i Enterococus, Streptococus, Hemolyticus, Diplococus Pneumoniae.

    Tc d ng ch ng vim: r r i v i c 2 n c p v bn cp c a ph n ng vim th c

    nghi m.

    Tc d ng gy thu teo tuyn c chu t c ng non kh mnh.

    c.

    c s y kh nhi thch h p, l cn gi c m u xanh, c tc dng khng

    khu n t n a vng.

    -Tc D ng, Ch Tr :

    + Ch a l c sao vng), mi ngy dng 30- c, n u si khong

    15-30 pht. Chia 2-3 l n u ng trong ngy.

    +Ch a r n c c nhai nt, nu p.

  • -King K :

    Khng nn dng di ngy v c th gy bn.

    - c Kinh Nghi m:

    VIN BA CH . (Vi c Li u Vi t Nam).

    .TP: Cao kh Ba Ch c v 1 vin.

    .TD: Tr l tr c khu n, tiu ch ng h p nhi m khu n do t c u khu n.

    i l n: 10-12 vin chia lm 2 ln u ng. Tr nh : 1-3 tu i: 2-3 vin, chia 2 ln u ng.

    4-7 tu i: 4-5 vin, chia 2 ln u ng.

    BA G C

    Tn khc:

    Ba G c l to, Ba Gc l m c vng, La phu mc, L c t c (1 r - v cy ch c 1 r - Cao B ng),

    San to ( Ba chc - v cy c 3 l, chia 3 cnh - Sapa).

    Tn khoa h c:

    Rauwolfia Verticillata (Lour) Baill.

    H khoa h c:

    -M t :

    Cy th p, cao 1-1,5m, thn nhn, c n t s n. L m c vng 3 l mt, c khi 4-5 l, hnh mc,

    di 6-11cm, r ng 1,5-3cm. Hoa hnh ng, m u tr ng, phnh h ng, m c thnh xim, tn k

    l. Qu ng, khi chn m a m .

  • Ma hoa:

    Thng 4-6. Ma qu: thng 7-10.

    - a l:

    M c hoang, c nhiu Cao bng, L

    -Thu hi:

    v , r a s c s y kh. C n ch bo v l p v v l p

    v ch a nhi u ho t ch t nh t.

    -B ph n dng:

    R v v r .

    -Bo ch :

    C th c n u thnh cao.

    -Thnh ph n ha h c:

    Trong r v l c Alcaloid (0,9-2,12% r , 0,72 - 1,69 ng nh t l 1

    Alcaloid g i l Rauwolfia A, cng th c th C25H28N2O2, cn c Reserpin, Ajmalin,

    c Li u).

    -Tc d c l:

    i v i huy c s c Ba G c nghin cu trn th v ch thy c tc dng gi m

    p r v i li u 0,5/kg thn th sc vt (B i h c H N i 1960).

    i v i tim: trn tim ch c l p v t i ch th c s c Ba G c lm chm nhp tim(do

    Ajmalin).

    Trn h m ch ngo i bin c a th khng thy c tc dng trn mch mu ngoi bin.

    +Trn ru t th c l p th y li u nh ng ru t.

    +Trn h th y khng lm gim s t.

    +C tc dng tr (do Reserpin, Retxinamin).

    Cy Thu c Vi

    c coi l Alcaloid quan trng nh i bi c tnh c a Ba Gc. Hai tc

    d c l quan tr ng c c x d u tr l h huy t p v an thn.

    Reserpin lm h huy t p c trn sc vt gy m ho c khng gy m. Tc dng ny xut hi n

    ch tc d ng h p l do lm cn d n k ho ch d tr ch t d n truy n

    trung gian Noradrenalin trong cc dy thn kinh giao c ng c t h

    th n kinh giao cm b ng ha cht. Reserpin khng c tc dng lm li t h ch, c tc dng lm

    ch m nhp tim, lm dn cc m i da.

  • i v i th ng c ch , gy tr

    d n ch t Phenothiazin

    i v i m t, Reserpin c tc dng thu nh ng t 1 cch r rt (l 1 trong nhng tri u

    ch ng s m nh t sau khi dng thuc).

    Reserpin cn lm sa mi m t th 3 (Nictitating membrane) ca mo v

    ch.

    i v i h ng ru t v bi ti t phn.

    i v i thn nhi t: sau khi dng Reserpin, c s r i lo n v u ha thn nhit.

    i v i h n i ti t: Reserpin c tc dng kch thch v tuy ng th n gi i phng cc

    Corticoid. C tc dng khng l i ni u y u. Trn chut c ng ci, Reserpin lm ngng chu k

    ng d c, c ch s phng non. Trn chu c, c ch s phn ti t Androgen.

    c tnh c a Reserpin:

    . Li u ch c b ng u i v i sc v t: 10-2000mg/kg.

    . LD50 b ch trn chut c ng tr ng: 28 1,6mg/kg, b ng u ng

    trn chu t nh t l 500mg/kg.

    -Ch Tr : Cc ch ph m t Ba G u tr b nh huy t p cao v 1 s b nh tm

    th n g m Reserpin, Alcaloid ton phn, cao v bt r .

    - c kinh nghi m:

    *Reserpin: vin nn 0,0001g, 0,00025g v 0,0005g. Thuc tim 5mg/2ml.

    *Vin Rauviloid (2mg Alcaloid ton phn c a R.Serpentina), liu dng cho bnh huy t p cao

    l 2-4mg/ngy.

    *Vin Raudixin (bt r R.Serpentina) 50-100mong, liu dng trung bnh hng ngy l 200-

    400mg.

    -King k :

    Khng nn dng Reserpin v cc ch ph m t Ba G ng h p d d y t trng b

    lot, nh n ... (Ti Nguyn Cy Thuc Vi t Nam).

  • BA KCH THIN

    -Xu t x :

    B n Kinh.

    -Tn khc:

    Ba kch (B n Th Kinh), B o (Nh t Hoa T B n Th o), Ba c c, Di p li u th o,

    n b c Kh ng

    ng, H ng c i T n), ng phong (Trung

    c Ch), Tam mn th ng B n Th o), Th t c Ti Th Sch),

    Dy ru t g (Vi t Nam).

    -Tn khoa h c:

    Morinda officinalis How.

    -H khoa h c:

    H C Ph (Rubiaceae).

    -M t :

    Cy th o, s ng thn qun. Thn non mu tm, c lng, pha sau nhn. Cnh

    non, c cnh. L m i, hnh mc hoc b u d c, thun nhn, c ng, di 6-14cm, r ng 2,5-

    6cm, lc non mu xanh l c, khi gi mu tr ng m c. L km mng m st thn. Hoa nh, lc

    non m u tr p trung thnh tn u cnh, di 0,3-

    ho c hnh ng g m nh ng l pht tri u. Trng hoa dnh lin i

    thnh ng ng n. Qu hnh c u, khi chn m i nh. Ma hoa: thng 5-6,

    ma qu: thng 7-10.

    R dng lm thu c c t thnh t n ng n, di trn 5c ng

    knh kh ang 5mm, c nhiu ch l ra li nh bn trong.V ngoi mu nu nht ho c

    h ng nh t, c vn dc. Bn trong l tht m u h ng ho c tm, v t.

    - a l:

  • Ba Kch m c hoang, phn b nhi u i ni th p c a mi n ni v trung du cc tnh

    pha B c. Ba Kch c nhiu Qu c, L

    -Thu Ho ch:

    Ba Kch tr thu ho ch. Th i gian thu ho ng vo thng 10-11.

    Dng cu ng chung quanh gc, l y ton b r r a s ch. Lo i r to, m p, ci d y, m u

    ta l lo i t t. R nh , g y, ci m ng, m u trong l loi v a.

    M T c Li u:

    Ba kch thin hnh tr ng kinh 0,7-1,3cm. M t ngoi

    m u vng tro, nhm, c vn dc. V ngoi v trong gy l ra ph n li g v vn n t ngang,

    gi i h t trai. Ch t c ng, ci dy, d bc. M t g y m u tm nh t, gi a m u nu

    vng. Khng mi, v ng

    -Bo ch :

    c Cu K T m, l y ra ngm r t ra, sao

    v i Cc Hoa cho vng thuc, dng vi lau s dnh dng (Li Cng Bo Chch Lun).

    2. Ngm v m, x t nh , s dnh dng (Bn Th c).

    3. Dng Cam Tho, gi dp, s c, b b. Cho Ba Kch vo nu c n khi x p m m, rt li,

    ng: 6kg Cam Tho cho 100kg Ba Kch (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha

    Qu n)

    4. Dim Ba Kch: Trn Ba Kch v c Mu i (20g Mu i cho 1kg Ba Kch), cho vo ch,

    i T n).

    5. R a s ch, m m, b li, thi nh r i t u 2 gi , sao qua hoc n u thnh cao lng [1ml

    Bo ch c Vi t Nam).

    -Thnh ph n ha h c:

    Trong Ba Kch c Gentianine, Carpaine, Choline, Trigonelline, Dogenin, Yamogenin,

    Gitogenin, Tigogenin, Vitexin, Orientin, Quercetin, Luteolin, Vitamin B1 (Chinese Hebral

    Medicine).

    Morindin, Vitamin C c H c).

    R ch ng, nh a, Acid h u, Morindin. R

    C (Ti Nguyn Cy Thuc Vi t Nam).

    Trong Ba kch c Rubiadin, Rubiadin-1- Th c V t H c

    Bo 1986, 28 (5): 566).

    Palmitic acid, Vitamin C, Nonadecane (Chu Php D - c Thng Bo q986, 11

    (9): 554).

    24-Ethylcholesterol (l Qun Trung Qu c T p Ch 1991, 16 (11): 675).

    -Tc d c l:

  • c d o dai: V chu i li u 5-10g/kg dng lin tip 7

    ngy thy c tc d c d o dai cho sc vt th nghi m c H c).

    s gy nhi c c p b ng Ammoni Clorua trn

    chu t nh t tr ng, v i li u 15g/kg, Ba Kch c tc d ng s khng chung c

    th i v i cc y u t c h c H c).

    3. Ch ng vim: Trn m hnh gy vim thc nghi m chu t c ng tr ng b ng Kaolin v i li u

    ng 5-10g/kg, Ba Kch c tc dng ch ng vim r r c H c).

    i v i h th ng n i ti t: th nghi m trn chut l n v chut nh t cho th y Ba Kch khng

    c tc dng ki u c kh ng hi u l c c a Androgen hoc

    ng qu trnh ch ti c H c).

    c s c Ba Kch c tc d n c chu t con b teo

    c H c).

    c s c Ba Kch c tc d a chu t v h huy c

    H c).

    c. LD50 c nh trn chut nh t tr ng b ng u ng l

    c l D Lm Sng).

    + R Ba kch chi t xu t b u c tc dng ging p huyt; c tc d i v i cc

    tuy ng no; chng ng ngon dng Ba kch nh c l,

    c l D Lm Sng).

    + Tc d i v i h n i ti t: Cho chut v chu t nh t u ng Ba kch thin thy khng c tc

    d ng gi c H c).

    i v i nh ng b nh nhn nam c ho ng sinh d ng, Ba Kch c tc

    d c bi i v i nh ng h p giao h p y

    Ba Kch c tc d ng s c d o dai, m c d i tnh d c,

    khng thy c tc dng ki i tinh d c

    t c tc dng h tr v c i thi n ho ng sinh d u tr v sinh cho nhng nam

    gi i c tr ng thi v sin c th l ng h p tinh dch t, tinh

    trng ch t nhi u, khng c tinh trng, khng xut tinh khi giao h p th x d

    th y k t qu (Ti Nguyn Cy Thuc Vi t Nam).

    i v nh i tu i gi, nh ng b nh nhn khng biu hi n m t m

    ng t, g y y u m khng thy c nh ng y u t b nh l gy nn v 1 s ng h

    m i cc kh p, Ba Kch c tc d c r r t, th hi n qua nhng c mgic ch

    m t m ngon v nh ng d u hi c.

    i v i b i cc kh p th sau khi dng Ba Kch di ngy, cc triu ch ng

    i gi m r r t (Ti Nguyn Cy Thuc Vi t Nam).

    -Tnh v :

    +V m (B n Kinh).

    +V ng t, khng c (Bi t L c).

  • +V ng (Nh t Hoa T B n Th o).

    +V cay, ng t, tnh m (Trung Qu c H i T n).

    +V ng t, tnh i T n).

    +V cay, ng c H c).

    +V ng m (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Quc n).

    -Quy kinh:

    +Vo kinh T v Th n (Li Cng Bo ch c Tnh Gi i).

    +Vo kinh Tm v Thn (B n Th o Tn Bin).

    +Vo kinh tc quy (B n Th o Kinh Gi i).

    +Vo kinh Th n (Trung Qu c H i T n).

    +Vo kinh Can v Th i T n).

    +Vo kinh Th c H c).

    +Vo kinh Th n v Can (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Qu n).

    -Tc d ng:

    +Ch ng cn c ng, b n Kinh).

    +H kh, b o, ch tinh (Bi t L c).

    +Kh phong, b huy t h i (B n Th c).

    nh tm kh, tr cc lo i phong ( Nh t Hoa T B n Th o).

    +B th n, ch tinh, tn phong thp (B n Th o B Y u).

    m (B n Th o C u Nguyn).

    ng m, h c Tnh Lu n).

    +n th ng trng cn ct, kh phong thp (Trung Qu c H i T

    n).

    +B th n m, trng cn ct, kh phong th i T n).

    +B th ng cn ct, kh phong thp (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Quc

    n).

    +B th ng cn ct, kh phong th ng D ng Trung Th c Th

    Sch - Qu ng Chu).

    -Ch tr :

    +Tr li t kh i] (B n Kinh).

  • +Tr u di n du phong, b ng m h (Bi t L c).

    +Tr cc ch ng phong, th t Hoa T B n Th o).

    +Tr c kh, th n Th o B Y u).

    +Tr nam gi i b m u m t b c Tnh Lu n).

    +Tr c kh (B n Th c).

    +Tr ho suyn, chng mt, tiu ch n Th o C u Nguyn).

    +Tr li i l u khng t ch , t cung l nh, phong hn th i

    i T n).

    +Tr li thai do t cung l nh, kinh nguy u, b i

    l th m y u (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Quc

    n).

    +Tr th i m i, t b i, phong th c, th c, li

    tinh, t o tinh, ti t tinh, lnh cm, m t ng ng D ng Trung Th c Th Sch -

    Qu ng Chu).

    -Li u dng: 6-12g d ng thu c thang. C th u ho c n u thnh cao, lm thnh hon,

    tn...

    -King K :

    +Phc B n T lm s n Th o Kinh T p Ch).

    +Nh i b ng h a qu th i ti n bn, ti , mi ng

    ng, m t m , m t r c, c m dng (Bn Th

    t tinh (do h ng), ti u ti n khng thng, mi i kh, to bn, king

    c Ph i B n Th o).

    ng, c i T n).

    c H c).

    ng D c Th Sch).

    - c kinh nghi m:

    + Tr li u, h kh: B t (s ng) u 3

    cn ngm v u, u

    + Tr ph n t cung b l nh, kinh nguy u, xch b i h

    ng 640g, Thanh dim 80g, Nhc qu (b v )160g, Ng th du 160g.

    Tn b u h lm hon. Ngy ung 20 hon v u pha mui nh t (Ba Kch Hon

    - C

  • + Tr t

    60g, Qu tr ng (b v

    60g. Tn bt, tr n m t lm hon, ung v u m (Ba Kch Hon - Thnh Hu

    + Tr ti u nhi u: ch tr nhn, Ba kch thin (b li), 2 v u v mu i, Tang phiu

    tiu, Th ty t v ng b ng nhau. Tn b lm hon

    to b ng h ng l n, m i l n u ng 12 vin v u pha mui ho c s c thnh thang ung

    v i mu i ( K Hi

    + Tr b ch tr c: Th ty t u 1 ngy, sy kh), Ba kch (b u), Ph c

    ch (sao), L c, Xch th t u 40g. Tn b u h

    lm hon, u u (Ph T

    + Tr b u khng t ch : Ba kch (b li), Nh u 60g, Tang

    phiu tiu, Th ty t c, T t (ch ), Long c t, Quan

    qu t u 20g, Vi tr u, sao) 12g, Lc nhung 4g. Tn bt,

    lm hon 10g. Ngy ung 2-3 hon (Ba Kch Hon - Ch ng Tr Chu n Th ng).

    + Tr m ch y u, m t tr ng nh t, bu n s u ca khc: Ba kch (b li), H c

    thung dung (t u), B ch long c t, ch tr nhn, Phc bn t , B ch tru t, M u l , Th ty

    t , C t toi b (b u 40g. Tn bt, ngy ung 2 l n, m i l n 10-20g (Ba

    Kch Hon - Y H c Pht Minh).

    + Tr Th n b u nhi u, khng mu

    kh p y ng ng i khng c sc, bng quang b y u l nh, vng r n v b ng: Ba

    kch 30g, Bch linh 22g, Ch xc 22g, Hong k 22g, L c nhung 30g, M c

    t 22g, Nhn sm22g, Nhc thung dung 30g, Ph t 30g, Phc bn t

    22g, Qu ch h c 30g, Th a 30g, Th d 22g,

    Tin linh t 22g, Tr ch t 22g, T an 22g Vi n ch 22g, X sng t 22g. Tn bt, ho mt

    lm hon. Ngy ung 16 - 20g v - Thi Bnh Thnh Hu

    + Tr th n b c m t s ng, ho ng s ng khng

    tiu, b ng ng c chua, b i l

    ti u sn, to bn: Ba kch 30g, B t nhn 22g, B tr

    t 22g, Nh c thung dung 30g, Phng phong 22g, Phc bn t 22g, Th ch h c 22g,

    Th ch long nhc 22g, Thch nam 22g, Thin hng 30g, Thin mn 40g, Th ty t 30g, Th c

    a30g, Th d 22g, Tr n 30g, T gi i22g, Vi n ch 22g, X sng t

    22g. Tn bt, tr n m t lm hon, ngy ung 16 -20g v h Hon -

    Thnh Hu

    + Tr nguyn kh b t x ng s , ch y

    c m t s hi

    tr m tay chn khng c sc, t cung b l nh, kinh nguy u xch b i h : Ba kch

    c qu 120g, Thanh dim 60g, T ng

    500g. Tn b t, tr n v u n p lm hon. Ngy ung 16 - 20g v u ho t mui ho c

    c mu i long (Ba Kch Hon - Thi Bnh Hu Dn Ha T C

    + Tr li tr t t 30g,

    Nh c thung dung 60g, Ph ty t 30g, T n

  • 30g, Vi n ch 30g, X sng t 30g. Tn bt. Luy n m t lm hon, ngy ung 12 - 16 g v i

    - Ng c Vi n).

    + Tr b ng k t l i m i, 2 chn yu, kh t rt, th n

    t 18g, Si

    27g, Th ch h c 18g, Tiu 2g. y kn, b c ln

    b p, n u 1 gi c l nh cho ngui. Ngy u ng 3 l n, m i l n 15 - 20ml

    (Ba Kch Thin - Thnh T T ng L c).

    + B th ng s p: Ba kch (b li ) 60g, Cam cc

    hoa 60g, Cu k t 30g, Ph t (ch ) 20g, Th a 46g, Thc tiu 30g. Tn bt, cho vo

    bnh, ngm v u. Ngy ung 2 l n, m i l n 15 - 20ml, a

    T u - Nghi

    + Tr sn kh do Th Hong b + Qu t h ch + L chi h t

    + T gi i + M c qua + Kim linh t + a hong (Trung Qu c H i

    T n).

    + Tr li nhn + B c t ch + Cu k t + L

    t + Nh c H i T n).

    + Tr m ng tinh: Ba kch thin + B t nhn + Hong b + Lin tu + Lc gic + Phc bn t +

    Thin mn + Vin ch (Trung Qu c H i T n).

    + Tr li t tinh do Th Th ty t , Nh c thung dung (Trung

    c H c).

    + Tr ti u nhi u, ti u khng t ch do Th c t ch , Phc bn t c

    H c).

    + Tr n tnh do Th tr ng,

    t, T c H c).

    + Tr li o tinh, ti n ) do Th

    t 6g, Nhn sm 8g, Thc a 16g, Nhc thung dung, Long ct, C t toi b u

    12g. Tn bt, tr n m t lm hon 12g. Ngy ung 2-3 l n (Ba Kch Thin Hon Lm Sng

    ng D c Th Sch).

    + Tr t tinh do Th ng sm, Phc bn t , Th ty

    t , Th c 24g. Tn bt, luy n m t lm hon. Mi l n u ng 12g, ngy

    2-3 l ng D c Th Sch).

    + Tr i l n tu u, chn mi: Ba kch thin, Xuyn t gi i,

    Nh c thung dung, tr ng, Th ty t ng b ng nhau, Lc thai 1 b . Tn nhuyn, tr n v i

    m t lm hon. Mi l n u ng 8g, ngy 2-3 l n v c m - Lm Sng

    ng D c Th Sch).

    + Tr phong th tr ng, t, T u 12g,

    c u ng (Ba Kch Khu T Thang - Trung

    ng Lm Sng).

  • + Tr huy t p cao thi k ti

    ho c, Tri m i th 20 - 28g, sc u ng (S c).

    -Tham kh o:

    u di n du phong. Phong thu n l n

    b c ln trn. Kinh vit: T kh thnh th chnh kh suy, Ba kch thin c tc dng b trng

    c b th t kh yn, v vy n tr i phong t

    kh v y. Tr m nuy bt kh i (li ng cn c ng, b

    ng 2 kinh T v Th n , v v y cc ch kh i. Tr b n m

    h , h kh, b i nam t ng b u), th kh, ging

    h a, h a ging th th tr , tinh th n yn n, cho nn ch Th n kh b

    th ng, lm m cc ch khng c n lm cho n ht m n ht

    v n Th

    c ch a ph n huy t c a Th n kinh, b ng V

    kh, cc ch u t h t; cng d ng gi ng v T gi i v Th ch h ng h p nhi t

    nhi u, Ba kch hp v i Hong b, Tri mu c tc d ng m; H p v i Nh c thung dung,

    T trnh nhi trnh

    hn v n Th o H i).

    u m nh mn ha suy th T V b kch thch tiu ha, dng Ph t ,

    Nh c qu lm m m i qu nhi t, cn nu dng Ba kch thin, v ng t m,

    b h t th y sao? Hoc h i r ng Ba kch thin i sau dng trong

    thu c hon, tn, khng dng trong thuc thang l sao ? : Ba kch thin chnh l v thu c

    c, v n m m khng nhit, ki n T , khai V ng

    vo c th tr c m th y, l d ng c b i ti p tr c ti p, c cng hiu tr c ti p v gin

    ti n Th o Tn Bin).

    n l thu c ch y u b Th ng m, ch tinh,

    kh v cay, m, c tc dng kh phong, tr th p, v v y, phm cc ch i m i,

    phong th c kh, th y th ng, dng Ba kch r a Hong m

    T , dng tr phong t, l u, v n b m v n Th o C u Chn).

    i Ph c ch v H u c tc dng n Th ch c s ng

    c bi t l thu n c Th c suy n ngh l ba c tc dng

    n tn hn kh bn trong, tr b i hn; Ba kch thin c tc dng pht tn,

    thch h p v i ch i hn do hn t bn ngoi gy ra. Tuy ging nhau v n Th n

    tr c H c Thi t Y u).

    g ho c b th p vo phn kh c a Th n kinh, c tnh to; Ba

    kch thin b Th p vo phn huy t c a Th n kinh, khng c tnh to. Nhc

    thung dung b Th n to, thng tin; Ba kch thin b Th

    d ng tr phong hn, thp t. Ba kch thin tr cc ch c kh do:

    1. N i nhn: Th y th .

    2. Ngo i c m phong hn

    Ba kch b Th u khng gi ng v c l

    c l D Lm Sng).

  • + Ba kch c tc dng gi ng v ng lm m

    phong th cay km ng ng c a n chuyn v h

    ng h i g c kh, cn tc d i v i tr ch ng

    c (Th c D ng Trung Y H c).

    BA LA M T

    -Xu t x :

    B n Th o c.

    -Tn khc:

    Nng ga kt (B n th m t th o (Trung qu ng th c v

    n (Trung qu c th m c phn loi h c), Th b la (Qung

    chu th c v t ch).

    -Tn khoa h c:

    Artocarpus Heterophyllus Lam.

    -H khoa h c:

    Moraceae.

    -M t : l

    Lo i cy to, cao c th n 30m, v i cnh non rt nhi u lng ng y, di

    9-22cm, r ng 4-9cm, cu ng 1-1,5cm. Hoa t ci m c ngay trn thn hoc trn cnh, di 5-

    8cm, d y 2-5cm. Hoa t c hnh chy. Qu ph c to, di 30-60cm, mt tua t a gai ngn. Khi

    chn v v n gi m u xanh l c ho vng. Tht qu chn, m u vng nht, v ng t, r t

    u h t.

    -Thnh ph n hoa h c:

    Trong ton cy v l, c cht nh a m m u tr ng, kh, r t dnh. Trong mi mt kh c 11-

    ng (Fructoza v Glucoza), mt t tinh d -2% mu i khong

    bao g m Calci (18mg%), Phospho (25mg%), S t (0,4mg%), Caroten (0,4mg%), Vitamin B2

    (0,04mg%), Vitamin C (4mg%). L mt c cha ch t Cycloheterophyllin. Trong ht mt c

    70% tinh b t, 5,2% Protid, 0,62% cht bo, 1,4% mui khong. Ngoi ra, trong ht mt c

    ch t men c ch men tiu ha trong rut, v v t mt d b n.

    -Tnh v , quy kinh:

    +V ng c (B n Th c).

    +V ng c Th n Hi u).

    +V ng c Ph m V ng Y u).

  • +H t mt, v ng c (B n Th c).

    +Nh a mt v nh t, sp (Qung Ty Trung Th c).

    -Tc d ng, ch tr :

    +Ch kht, gi i phi n, gi u (t u), ch kh (Bn Th c).

    +Ch kht, ch kh, tr phi n, gi i mnh, no b p da m c

    Th n Hi u).

    +Ch kht, ch kh, tr phi n, gi c m th y nh c Ph m V ng

    Y u).

    + Sinh tn, ch kht, v n tiu ha ( Qu c Th c Danh L c).

    +L mt tr l lot (Qu n c Th c Danh L c).

    p vo v chm (Trung Quc th m c phn loi h c).

    +Nh a mt c tc dng tn kt, tiu th ng, ch th p bn ngoi tr m n nh ,

    ho c m n nh i h ch (Qu ng Ty Trung Tho c).

    +Ch t rt t v tr l lot (Trung Quc Th M c Phn Loi H c).

    +H t mt c tc dng b trung ch kh ( Bn Th c).

    +H t mt c tc dng ch kh, thng sa, tr sinh xong t sa ho c s a khng thng

    i T n).

    +H t mt tr kh suy, thng sa (L c Xuyn B n Th o).

    -Tham kh o:

    u h t mt n c H c

    i T n).

    BA TIU

    -Tn khc:

  • t c kh o), Cam tiu

    (Bi t l k ch), Thi c th p di), Th y tiu ( Gia

    h u b n th n ng ), Chu i tiu (Vi t Nam).

    -Tn khoa h c:

    Musa Basloo Sieb. Et Zucc.

    -H khoa h c:

    Musaceae.

    -M t :

    Cy th o, cao 5-6m, s m, th ng, c b l. Cu ng hnh trn c

    khuy t rnh. L to, di. Tri nm trn bung, c t 6-8 n i, m i n i kho ng 12 tri. Tri nh,

    v n m i th m u vng.

    -Thnh ph n ha h c:

    +Trong 100g ph c, c b ng (27,7g), ch c (74,1g), sinh t C

    (9mg), B1 (0,03mg), B2 (0,04mg), Caroten (359 Unit), Calcium (11mg), Magnium (42mg),

    Kalium (279mg), St (0,56mong), 8,6% Fructos, 4,7% Glucos, 13,7% Sacaros. Trong chui

    c nhi u Pectin, l 1 Glucid khng c gi tr v m t gup cho s tiu

    ha hp thu t t, ch ng nhi ng ru t. Chu i cung c p nhi ng nh t (trn

    i 100 Calori/100g nc chu i ch a nhi u b ng nh t (Tri cy v

    s c kh e).

    -Tnh v :

    V ng t, tnh r t l c.

    -Tc d ng, ch tr :

    +Thanh V h a, gi i nhi c. Tr n).

    +Chu ng c u, huy t c u t , gip gi c tnh tr ng nhi m Acid cho ch

    u th t, m ho c qu nhi c. Chu c coi l thu i v i

    b b ng ru t k c tiu ch y, l ; l thu c l i ti u cho ngy.2 b p th cho

    tr b ng (Tri cy v sc kh e).

    - c kinh nghi m:

    +Tr tr nh g y ng, cam tch, cam cm: Chui ng (dng lo i th t chn)

    12g, Tht cc (Cc l t da, r a s ch mu, m, b h t t ng ph , ch l y th t - nh t l y

    kh, tn bt) 10g, Tr ng g (lu c chn, ch l ) 2g, ba th tr n,

    lm thnh vin 6g, sy kh. Ngy u ng 6-12g. (Phng v cha b nh b

    ngy).

    +Thu c b i m i b nh n ng d t ng , thi u mu: Chui

    tiu bc v 15 qu tr ng g lu c 15 ci, Go n u 10 mi ng. G o n p

    n ngu i; Chu tr ng g nghin nh u tn b t. Cc

  • th tr u, sau 20 ngy l c th c, m

    n a b nh b

    +Tr h c lo: lc m i pht hi n, l y qu chu i tiu xanh, thi thnh tng lt m ng, xt lin tc

    ln ch ng a (Kinh nghi m dn gian Vit Nam).

    +Tr b t heo 120g. Hm cho nh , l c u ng (Trung

    qu c dn gian bch th

    +Tr b ph ng: L chui tiu, s y kh, tn nhuyn, tr n v i tr p (Trung quc dn

    gian bch th

    +Tr ho, lao phi: Hoa chu i heo 250g, c, h m cho nh c

    l n ci (Trung quc dn gian bch th

    +Tr ng t (tm gi o th ng): Hoa chu c,

    h m cho tht nh c dn gian bch th

    +Tr tai gi a vim: dng nn chui tiu, 1 khc, p l c ct, nh vo tai. Ngy 2-3 l n

    (Trung qu c dn gian bch th

    +Tr ch ng tiu kht, hng kh, mi ng kht kh n nng: R chu

    1000g, ngy,2 nt, p l c. M i l n u ng 20-30ml, ngy ung 2-3 l n (Trung quc dn

    gian bch th

    +Tr huy t p cao, no xung huyt: V cy chu i ho c qu chu i 30-60g, sc u ng (Trung

    qu c dn gian bch th

    +Tr bng quang vim, tiu g t: R cy chu i 30g, H n lin th o 30g. Sc, chia lm 3 ln

    u ng (Trung quc dn gian bch th

    +Tr ng khng yn: R cy chu t heo n c, h m th t nh ,

    c dn gian bch th

    +Tr u: Ba tiu c t heo nc 100g. Nu nh c l n ci (Trung quc

    dn gian bch th

    -Tham kh o:

    i tiu cho nha g i l Ba Tiu Trp. Khi l y nh a chu i, dng ng tre vt nhn

    u, c m vo thn cy chui, nh a chu i s t t ch y ra, l y chai h ng l dnh dng

    d n. Nh a chu i c v t, tnh l c. C tc dng tr ch u phong,

    cu ng nhi t, phi n kht, ung vo h c l kh c tr p chu i tr ph ng l a r t

    hay. Nh a chu i bi c tc d ru, tc v bt r ng. Hoa chui g i l Ba Tiu Hoa,

    v ng t, tnh l c, n u ho c lu t. Tr ch t t n tnh,

    u ng v c mu i. R cy g t, tnh r t l c. Tr cc

    ch ng cu ng nhi t lc tr i b nh m man hoc phi n nhi t, pht cung, cc

    ch ng ung nht. B ung nh chu i th p vo m n nh

    t hay. L chui g i l Ba Tiu Di p, nghi n nt, tr n v c G ng, bi, tr

    cc ch c m i pht (B m th

  • i chn v u ng n a lt s u nnh hoc s 1 b

    ng ch t - Chu i ga, chu a nhi u tinh b c,

    kh qua khi d d y, c th gy xt ru ng v to bn. Vy ph i

    chn mi, v a d tiu ha v a b c kh e).

    kinh nghi m cho r ng chu i ga c tnh lnh, kh tiu, n i d d y v ru t c v n

    ng ph i y u, nhi m, nht l c bnh suyn, b nh s t

    i h i cho r ng dng chui ga n u v i

    u c tc dng b ng r t t t. Tuy chu i ga c tnh l u v u

    g o u c th tr c tnh l y c a chu i - i b bn kinh nin, huyt p

    ng m u ha rut v d d y, lm mt rng

    ph . N u, m i b a ch . Chu i

    c cng dng d phng hi ng m ch d n ch ng chn tay t d a

    b nh b ng th t h p v c).

    ) th nh i b nh b lot d d u tr b ng

    chu ho k t qu kh quan. Chu nhi th p kch thch s

    ng c a l p mng nhy bn trong d d y b ng cch to thm nhng t bo sn xu t

    ch t nh y. khng nhng n lm cho mng nhy d c m cn lm cho lp mng

    d y ln n m c c th hn gn nhanh chng bt c ch lot no hin c. Tuy nhin, khng

    ph i t t c cc lo i chu u cho k t qu y. Nh ng chu i chn v chu

    nhi cao khng thc s kch thch s ng c a l p mng nhy. M hi u qu

    c a chu i ty theo t ng lo i chu i. V th , s ng ho t ch t c trong loi

    chu i ph i ty thu n qu chu c hi, ty thu ng v lo i chu c

    tr ng. Cc nh nghin cu t n: M t kh u ph u i xanh ch c ch n

    c d d y b c k thu t 424/1988).

  • U

    -Xu t X :

    B n Kinh.

    -Tn Khc:

    Ba th c (B (Li Cng Bo Chch Lu

    c H c Thi t Y ng t c Kh o), Giang t

    (Th ng Kinh Nghi c), Qu Mn D ( Nam

    c Th n Hi u), Ba tiu, H n Th o), Ba m

    H i Bin), Ba q c Hnh Tnh Kinh Nghi m Lam Bi t Php), Bt di

    (Qu i di p song nhn long, Ba nhn, Mang t (Qu ng chu

    ng D ng Trung Th c Th , C ng t c Ch), Mnh t

    nhn (Trung Qu c Th c Ch), Song nhn lo c L c), Song nhn

    h, H ng t u c ng (Nam Ninh Th c V t Ch ).

    Tn khoa h c:

    Fructus Crotonis.

    H khoa h c:

    Th u D u (Euphorbiaceae).

    M t :

    Cy g nh , thn trn, khng c lng. L m n l hnh tri xoan, m ng, di 6-

    12cm, r ng 3- . L non mu h . Cu ng l m nh, di 2-

    6cm. Hoa mc thnh chm di 10-20cm, c

  • pha trn, c 5 cnh hoa, 17 nhy. Hoa ci i c 1-2 cnh hoa hoc khng cnh. Bu hnh

    c u, c lng hnh sao, 3 vi, nhy x trn. Qu nang hnh tri xoan, khi kh tch thnh 3

    m nh v , mang 3 ht hnh tr ng, m u nu xm, di khong 1cm, r ng 4-6cm. Ra hoa t thng

    n thng 6.

    a l:

    Trung Qu c cy m c nhi u cc tnh T Xuyn, Qung Ty, Vn Nam, Qu Chu...

    Vi t Nam cy mc hoang, trng nhi u H B

    Thu ho ch: L: t: vo thng 4-5.

    Ph n dng lm thuc: H bi n.

    -Bo ch :

    + L a d u m, n u, n u cho cn kh, nghi

    dnh dng (Li Cng Bo Chch Lun).

    + u c khi dng v, c khi dng ht, c khi dng du, c khi dng sng, c khi sao vi

    cm, v i gi m ho t t n tnh, c khi b gi y p cho ra ht d u g i l Ba c Ba

    n Th c).

    + B v n gi y b n, p, thay giy b n khc, c n khi d u

    khng thm ra n a th thi. R i sao qua cho vng. Ch bi i l H c

    u (Trung Qu c H i T n).

    + Bc b v ngoi l y nhn ra, ly gi y b n gi kn l i, nghi n nt cho du ng m h t ra gi y

    cn l i g c h c thi t y u).

    + B v u cho nh, qu n gi y b n, p cho du ra, thay giy, l i p cho n khi h t

    d i l H u

    c).

    - Thnh ph n ha h c:

    + H u c 34-57%, d u bo c tc dng gy ty m nh, 18% Protin, mt Glucocid g i

    l Crotonoside (2 - oxy 6 - Aminopurin - Ribozit), Crotonic acid, Tiglic acid, mt Anbumoza

    r c g i l Crotin, m t Ancaloid g t Rixinin trong h t Th u d u, men Lipaza v 1

    s ng Cy Thuc V V Thu c Vi t Nam).

    -Tc d ng c l:

    c s u c tc dng c ch m nh t c u vng, bch h u tr c khu n, c ch ho t

    i v i tr c khu n cm v tr c khu n m c ng D ng Lm Sng).

    . Li u r t nh d u th nghi m trn chut nh t th y c tc dng gi m u

    dng t i ch t ch t n i ti ng th n.

    i u ng d u 20 gi t c th b ch c H c).

    . V i li u 2 gi t tr ln gy ra vim rut v c tri u ch ng ng c, nn m a, tiu chy nhi u,

    tot m hi v cht. Li u 10-20 gi gi t 1 con nga. Dng li u nh lin ti

    c v cht (Nh ng Cy Thuc V Thu c Vi t Nam).

  • -Tnh v quy kinh:

    + V cay, tnh m (B n Kinh)

    + V ng, tnh nng (Y Hc Kh i Nguyn).

    + Vo kinh T , V ng (Li Cng Bo Chch Lun).

    + Vo kinh Can, Thn (B n Th o Ti Tn).

    + Tnh r t nhi c Th n Hi u).

    + V cay, kh m, tnh r c Ph m V ng Y u).

    + V cay, tnh nng, r c, vo kinh V ng (Trung Qu c H i T n).

    + V cay, tnh nng, r c, vo kinh V n).

    + V c, vo kinh V i T n).

    + V cay, tnh m, vo kinh V c H c Thi t Y u).

    -Tc d ng, ch tr :

    . Lm s ng, l c ph , khai thng b t c, l i th y c o, kh nh

    k t t , tch t . Tr c, hn nhi m m tch tr , b ng to (B n

    Kinh).

    . Tr kinh nguy t khng thng, trc thai cht ra, ch mu khng thng (Bit L c).

    . Tr kh k t t , th c Tnh Lu n).

    o kh, tiu tch, tr hn tch t ng ph , tr hn thp V (B n th o kh i nguyn).

    . V ng, v a ch ti t [ c m tiu chy] (Thang Dch B n Th o).

    . Tr tiu ch y, l , kinh phong, bng v ng b n Th o

    c).

    . Tr ng c kh i u, tch t , kh l nh lm cho huyt b t

    c trong (B n Th o B Di).

    . Thng tr . Tr ch c trong b ng, th

    cc ch c Th n Hi u).

    t t m tch, th ng ng, s c, r a s ch

    t ng ph , khai thng b t c, tr qu c, ch ng c ch, st trng, kinh nguyt b , lm tiu nt

    c Ph m V ng Y u).

    . Ti t tr , tr phong, b lao, ki n T , khai V m, ph huyt, bi nng, tiu th c,

    di t giun. Tr m n nh c, l ng a (Nh t Hoa T B n Th o).

    . n thng hn b, tr c th y, tiu th ng. Tr c

    (Trung Qu c H i T n).

  • . Tr m n nh t l ng a, m n).

    . T cc tch t thu c ch ng hn, tr m th y. Tr vng ng c b d i,

    ch ng hn lu ngy tch t trong b ng, b c H c Thi t Y u).

    -Li u dng:

    + U ng trong, cho vo thuc hon, tn: 0,5-

    + Dng ngoi: bc vo v c nghi p bn ngoi.

    + Lc u m gy tiu chy qu nhiu: dng Hong Lin, Hong B sc l c

    u ng ngu i ho i (S c).

    -King k :

    + Trong V khng c lnh tch l i v ch ng thu c Ph m V ng Y u).

    + ng, ph n c thai: khng dng (Trung Qu c H i T

    n).

    + i khng c hn, tch tr, ph n c thai ho suy y u : khng dng (Trung

    i T n).

    + K v (S c).

    - c kinh nghi m:

    . Tr ng c b ng b ng nhin b p, c m kh u, b ng

    nhin cht ng u 40g, (b v , li, sao). Tn bt, tr n

    m t lm hon. Ngy ung 8-12g. (Tam Vt B C p Hon - Kim qu y c).

    . Tr b y, ng i ti u 2 h t, b nhn v v, rang vng.

    H nh nhn 2 ht, b c v p d p. Tr n v c nng, l c u ng, h c

    th thi (Ngo u).

    . Tr s t rt, b u, b v v nhn 8g, To gip, b v v h t 24g. Tn bt, lm

    vin to b ng h u xanh. M i l n u ng 1 vin v c l nh ( Tr u H

    . Tr i ti u u 5 chn, nu nh l a 3 ngy 3

    ng h u. M i l n u ng 1 vin v c. N u c n th u ng 2

    .Tr phong nga, n i ban, b t r u 50 h t, b v . S c v c, cn 2 chn, ly

    ti v i b c l m vo ch ng

    . Tr l lot, ng u 50 h c cho vng, b nhn, nghin thu n theo chiu tay

    ph i r i cho vo 1 cht vng sa, 1 t b t bo. Bc mng v c vo. Khng

    c cho thuc vo mt ho c dch hon, nu l dnh thu c vo mt ho c dch hon, phi dng

    gi

    . Tr trng phong mo mi u 7 h t, b v p bn ph c

    l i l c nng p ln thu c (Thnh Hu

  • . Tr ph c th u, ho c lo n, th , l , mi ng kh, phin kht:

    u 25 h t (b v , p b d u, nghi t) 40g. Tr n v i sp lm

    hon, to bng h ng, m i l n dng c r i nu t, khng nhai

    (Th y T - C

    . Tr l , tch tr , b n nhi u, b v v nhn, Hnh nhn, b v v nhn,

    m i th 49 h t t n tnh, tn bt. Dng sp ong nu ch y, tr n thu c b t, lm hon to bng

    h u xanh. M i l n u ng 2-3 vin v c s i hong, cch ngy ung 1 l n (Tuyn

    . Tr tiu ra mu khng c u 1 h t, b v . L y tr ng g, khot 1 l u vo,

    dn l i r ng chn. B dng tr ng. N i suy y u th chia thuc lm 2

    l n u ng (Ph T

    . Tr u (b v d ng b ng nhau. Tn bt,

    lm vin to b n. M i l n u ng 1 vin (Qung L

    . Tr tiu ch y khng ng ng v u 1 h u h t r t t n tnh, tn

    b t. N u ch y sp ong, trn thu c b t lm vin, u u Hon - Th c Hi u

    . Tr tr nh b th t u 1h

    b ng h t cho sp chy gi t xu c, r i Ba

    u, lm thnh hon to bng h t b p. M i l n u ng 5-7 hon v c s c h

    tm (Th c Hi

    . Tr th t i th nh lc tr i n u 25 h t, b v v d

    48g, nghin nt, tr n v u. Dng sp vng trn lm hon, to bng h u xanh. M i l n

    u ng 5-7 vin v i c ngm thu c m i gi ng ln (Ha T ng Nghi m

    . Tr i ti u ti u (cn nguyn du), Hong lin, mi th

    tr c h c Hnh v mui vo trong r t bnh thuc ln

    c Gia Tng).

    . Tr suy t b 1 tri, b ru t, cho 1 h u vo, c t ch trn

    l t t n tnh, nghin nt. U ng v c G o Y Thuy t).

    . Tr tr nh mi ng b l u 1 h t, v nguyn du, tn b t,

    t tc trn thp th r t thu c ln. Khi th y chung quanh c ni n t

    ph ng nh th l c m r a cho sch, r i l c s c Th b r a l i cho kh i l

    (Th ng Kinh Nghi

    . Tr b k u nhn 5 ht (p b d u), H ng khc (sao) 120g, V la m ch

    (sao) 40g. Tn bt, lm hon, to bng h t g o to, u c (H ng

    . Tr t to bn, trung tin hi th u 10 h t, nghi n

    nt,l y 4g, r c vo l r n, l y m i ng i c u nh , c u 5 trng, kh thng th khi (Nhn Trai

    Tr c Ch).

  • . Tr tr nh b m suy u 1 h t, nghi n nt, bc vo v ngh t,

    m s h ngay (C Kim Y Gim).

    . Tr tr nh m suy u 1 h c vo bng (vi m

    bn tri, gi bn ph m t t h xu ng (C Kim Y Gim).

    . Tr nh c l p vo ch gi p ln th sinh tht

    m i. C th u v c, nn bp li

    cho kht (Ngo

    . Tr tch tr u 40g, Cp phn 80g, Hong b 120g, tn bt, tr n v c lm vin to

    b ng h u xanh. M i l n u ng 5 vin v c (Y H c Thi t V n).

    . Tr c s u + B t,

    dn ln v y b m gic ng a khng chu n i th day nh

    v rt ra r

    . Tr l ng ng ti u 3 h nguyn d y v i m m b c l i, xt vo

    ch t -3 l n (B Truy n Kinh Nghi

    . Tr b ng si (ku) nhiu, s i l ch ng th u 90 h t (b v , nhn),

    H nh nhn 60 ht (b v u nh n). Tn b t, lm vin, mi l n u ng 0,4-0,8g (B Khuy t

    Tr u H

    . Tr h p ch t, ch : u 1 h t, b v , dng s i ch xu vo gi a

    h t, nht vo c h ng 1 ch c (lt) r i n u ra l kh i.

    u, gi 2-3 l p gi y, cu n gi y l i lm m t chy r i th i t

    trong l th c di r i kh c Th n Hi u).

    . Tr h u 20g, sao chung vi nhau cho Bch phn kh, b

    y B ch phn tn nhuyn, th i vo h ng (Bch Nht Tuy

    . Tr n 2g. Tn bt. Tr i 4-5 l p trn v t

    vo trn rn, bn trn l 2 l p thu c n a. B nh nh th 1-2 gi sau cm th y ng l

    s tiu ch y. N u khng tiu chy th ph y nhi u l n (N i Gia C , Trung Th o

    c Tn Y Li n Bin).

    . Tr b H ng b ng nhau, tn bt, lm hon. Mi

    l n u ng 0,3-0,6g v ngu i. King u u (S c).

    Ho u 200mg + H nh nhn 3g. Ch thnh vin bng h u xanh. Ngy ung 3-6 vin

    (Nh ng Cy Thuc V V Thu c Vi t Nam).

    . Tr b ch h ng b ng nhau. Nghin nt, tr u, m i l n dng

    1,2-2g, ha v i d ng cho thuc ch m vo mt). Kho ng 8-12 gi ,

    da vng bi thuc xu t hi n n t d p gi ng th u th bi thu u Chu Sa Cao -

    T p Ch Giang T Trung Y (11): 23, 1959).

    . Tr cc lo i nh c ho c nh t c m u, b p

    vo v - n B Nghi