Sócháin(mutations)

Sócháin – athrú i structúr géine, DNA nó crómasóm.

Is féidir le sócháin tarlú I 2 slí:

1. Oidreachtúil ó tuismeothóir2. Faighte I rith saol an duine

Is féidir le sócháin a tharla go randamach igéin nó crómasóm ar bith.

Ní mhaireann móran sócháin (is féidir le ceallaí damáiste do DNA a dhéisiúde gnáth).

Sochán- tairbheach nó dochrach??1. Uaireanta bíonn na sócháin tairbheach m.s: Oiriúnt E.coli. Do teochtanna éagsúla.m.s: árd toirciúleacht I mná, bíonn cúplaí ionanna randamach, ACH cúplaí eile a mbíonn ar fáil I clann arís & arís eile. Bíonn sochán a dtarlaíonn abhfuil tioncar aige I scaoileadh na iolraithe uibheacha I rith ubhsceitheadh.

2. Má tharlaíonn an sóchán i gcill a chuireann gaiméití ar fáil is féidir an sóchán a chur ar aghaidh ó ghlúin go glúin. De toradh seo is féidir éalang géiniteacha (genetic defect) a bheith san páiste.

3. Ach bíonn roinnt dóibh dochrach (m.sh. Sócháin a chuireann isteach ar na géinte a rialaíonn timthriall na cille agus tarlaíonn cill deighilt gan srian ____________• Samplaí: I daoine ón tSíne tá an sochán a ligeann dúine táirgí

déiríochta a dílea in easnamh.• ‘The evidence clearly indicates that our ancestors came originally

from Africa. All Australopithecus species were entirely confined to Africa, as was Homo habilis. In most of Africa sunlight, which contains potentially harmful ultraviolet radiation, is very direct and intense. UV causes sunburn, but it also causes skin cancer. Our skin pigmentation (melanin) absorbs UV. Thus, human ancestors living outdoors in Africa evolved to have very dark skin — lots of melanin to absorb enough UV to prevent them from getting skin cancer. Selective pressure in a situation like this strongly favors dark skin and makes any mutation for lighter colored skin harmful, since it reduces UV protection. So in this situation, mutations which decrease the amount of pigmentation in the skin are harmful.’

http://www.youtube.com/watch?v=efstlgoynlk

Sócháin Ghéine= athrú i ord na bunanna I móilín de DNA• Tugann géinte an cód do dhéantus

próitéiní. • Má tharlaíonn damáiste nó athrú don

ghéincuirfear an phróitéin mhíceart ar fáil.

Samplaí de sócháin géine;(1) Fiobrois chisteach – Cuireann an géin lochtach próitéin mícheart ar fáil sa scamhóg a chuireann isteach ar ghluaiseacht iain chlóiríde agus líontar na scamhóga le múicin.

(2) Ainéime chorráncheallach (sickle-cell anaemia) – bíonn an haemaglóibin mínormálta agus de toradh sin bíonn cruth míceart ag nafuillcheallaí dearga.

Bíonn na ceallaí seo righin agusgreamaitheach. Cuireann siadbac le sreabhadh fola.

Tarlaíonn tom ceallaí (cells clump) agus detoradh sin is féidir cliseadh croí a tharlú agus damáiste don inchinn, ae, duáin etc.

(3) Ailbíneachas (albinism) – ní chuirtearmeilinin ar fáil (lí craiceann).

Firic suimúil: tá an sochán do ailbíneachas níos comónta I daoine gorma ná aon cine eile

Sócháin Chrómasómacha(i) Athrú i struchtúr an chrómasóm • Scrios (deletion) – cailltear píosa den

crómasóm (DNA).• Ionlocadh (insertion) – briseann píosa

dencrómasóm, casann sé bun os cionn & ansin athceanglaíonn an píosa crómasóm.

(ii) Athrú i líon na gcrómasóm.• Bíonn crómasóm breise nó cailleadh

crómasóm.m.sh Siondróm Down –

I gcás Siondróm Down bíonn crómasóm uimhir 21 breise ag an bpáiste i.e bíonn 2n = 47. Tarlaíonn sé seo toisc nach scarann péire crómasóm 21 le linn méóise

Cúiseanna le Sócháin.Só-ghineacha (mutagens) cosúil le; Radaíocht - X-ghathanna, U.V ghathanna. Ceimiceáin áirithe m.sh. toit tabac, beinséin,

aispeist, mearcair, drugaí. Vírisí