1

و اپرای کوراغلو بیحاجی

آبادیبهمن مه

شرق، در تاریخ موسیقی جهان از مقام والایی برخوردار ۀو موسیقیدان برجست آهنگساز 1افبیحاجیئوزیر

معمول کرده و با سرودن و آذربایجاناو با خدمات و آثار خود، فرهنگ نگرش علمی به موسیقی را در ؛است

استحکامی درخور و لایق معاصر قییموس ارتفاعرپ ، جایگاه رفیع خود را بر فراز قلل ماندگاریتصنیف آثار

داب و رسوم و زمره اولین کسانی است که در شرق، موسیقی آکادمیک را با آ در افبیحاجی .بخشیده است

تاریخ ،رااو با پرداختن به اپ .زه و بدیع دست یافته استیوند داده و از این راه به بیانی تافولکلور ملت خویش پ

ی خود در انتخاب انسانهای شرقی این هنر را نیز از شکوه و افتخار آکنده و با استمداد از عقاید و ایده

موضوووعات بکر و دسووت نخورده، هنرمندی خود را به اثرات رسووانده

های شرق درک کردهنقش خود را در بیداری ملت افبیحاجی .است

به طور جدی و دقیق مورد توجه اشهای هنریو در آفرینش آن را

بزرگ اگرچه امروزه جهان او را به عنوان موسیقیدانی .داده است قرار

ناپذیر نیز ای خستگیاو نویسنده بدانیمشناسد اما جالب است که می

سی دوران خود، دبود که در راه احیای ارزش سیا میهای اجتماعی و

ست ش اع در دفاش های زمانهمقالات او در روزنامه مجموعه .از پای نن

سلمانان ق سیافقاز و ملتاز آزادی م ستجوگری ،های آ شنای هر ج آ

توجه وی به مسائل گوناگون و مختلف عصر خویش، روشنگری .است

ویای گ ،با قلم همراه رفاقت و دوسووتی دیرینهبهبا مردم اشو همراهی

چند شخصیت

افبیئوزیر حاجی

انسی عجیب داشت ی که با موسیقی انسانآثار ؛در ده جلد منتشر شده است ئوزیر بیقلمی آثار .اوستبعدی

های او تنها بخشی از تراوشات مغز ده جلد از مقالات و نوشته .دانستو صدا را ماندگارترین چیزها در دنیا می

راها، اورتورها و بسیاری دیگر باقی اپ ها، کنسرتوها،سمفونی هایاز نتها جلد دیگر نیز متفکرش بود زیرا ده

از در همه این آثار حتی برای یک لحظه نیز از موسیقی زادگاهشئوزیر . تواند باشدمی نروغ او هاست که نشان

کند و آن را بر علیه او ساز را به سلاح تردیل می .ش و از رسالت سترگ خود غافل نیستافولکلور مردم

وی در ؛شاعر نیز هست بیحاجی .یداسروقفه در راه بیداری میگیرد و بیاستعمارگران شرق و غرب به کار می

بندد که زندگی در شغل معلمی به تربیت نسلی کمر همت می و گویدمیشعر سخن زبانهای خود به یادداشت

ی که کمترین خدشه را در انسان ،او از رهرران جامعه خویش است .در آزادی و ایمان بنا خواهند کردخود را

زیرا اگر بتهوون ؛کندمیمدام مرارزه ،پذیردهای عادی زندگی نمیگیروابط اجتماعی و سیاسی و روزمره

به .گیردآن را برعلیه زورمداران به کار می ئوزیر بی ،رهاندتاریخ می تمام زنجیرهای اسارت موسیقی را از قید

1 Uzeyir Hajibeyov

2

"کوراغلو" ؛شنویمنغمه جاودانگی را می سپاریمزمان که به اپرای کوراغلوی او گوش می همین دلیل نیز هر

اینک .زنده و قابل لمس است ،برای هر شنونده همامروز ،آزادی گاههوعد آن "چنلی بل"وقهرمان مردم آن

موسیقی کوراغلو، آتش است که ؛دیگر زمان آن نیست که در نواهای موسیقی به دنرال توهمات موهوم گشت

:خیزداز درون اصوات ساز برمی

)مولانا( هر که این آتش ندارد نیست باد نیست بادآتش است این بانگ نای و

دانگی، ایمان، امید، آزاد اندیشی، همت بلند، مر "باید جان خود را در آن فدا کند. انسان ،هنر نیز مرارزه است"

،د آزادی استموسیقی فریا .اندرستگاری، جهانی بهتر و برتر و همه و همه در هزاران هزار شعله آن آرمیده

جهان ترین منظر، کهاندیشان و سیر و سلوک در آسمانیخاک های زمینیرها شدن از زمین و تمام خفت

خودهای اجتماع شلوغیو در در خلوت خود ئوزیر بی .آن استموسیقی فریاد و ناله و یکسره معنا است

در به لرزه ی او اندیشهبا رار و قموسیقی سراسر بی .محکوم است شاو به اتهام اندیشیدن نزد دشمنان ؛سوزدمی

رون، از اعماق، داز ویزیرا رسدموفق به نظر می بیش از آن که بدانیم و بیندیشیم های زر و زور،درآوردن کاخ

از ایمان، از خداوند سروده است.

زیرا ،استدر قلب آذربایجان زخمی "4قره باغ 3شوشای"در "2آغجابدیع"در دهکده ئوزیر بیامروزه زادگاه

در آن دهکده چشم به 1885سپتامرر هجدهمزیر در ئو .اندجا را با خاک یکسان کردهاشغالگران ارمنی آن

آغجابدیع

ششناسهای موسیقیگوش بایستکه می "شیرین بیگم خانم"مادر خود های او از ابتدا با لالایی .جهان گشود

.های مادری مهربان، موسیقیدانان آینده پرورش یافتندبا دلسوزیه بود که خاندر این .را پرورش دهد آشنا شد

گری اشتغال داشت و این خود دلیلی بر آشنایی این پدر با قلم و تفکر به شغل منشی "5عردالحسین"پدرش

.آوران موسیقی آذربایجان استنیز از نام "ذوالفقار"برادر بزرگ ئوزیر، .توانست باشدمی

2 Aghjabadi 3 Shusha

)**( مطالعه شود 4برای اطلاعات بیشتر، انتهای صفحه 45 Abdul Huseyn Hajibeyov

3

شوشا

اش و بانوی مسن به راست: ئوزیر، همسرش، داییاز چپ

1915شوشا –نشسته در وسط شیرین بیگم خانم مادر ئوزیر

1890و پدرش: شوشا ئوزیر

4

مرکز روشنفکری آذربایجان و خاستگاه بسیاری از هنرمندان و "شوشا"این دو برادر از همان اوان کودکی در

هاشان ای جاویدان، در سینهاین امر باعث شد که آتش عشق و علاقه .شعرای نامی، تحت آموزش قرار گرفتند

نواختن تار و ریاضت برای ارائه هر چه بهتر آن از ئوزیر .ور باشد و موسیقی با خون آنان آمیخته گرددشعله

واقع در "6گوری"در چهارده سالگی پس از اتمام تحصیلات ابتدایی به دانشسرای شهر .ساخت یدیگر آدم

رجستان رفت و پنج سال به تحصیل در این موسسه که فارغ التحصیلانش به عنوان معلم وارد اجتماع گ

روسی، تاریخ زباناو در این مدرسه ضمن تحصیل مواد درسی عمومی، .شدند، پرداختمی

فقامایمسلم مااف، نفر سوم یب: نشسته از چپ نفر اول ئوزیر حاجی1904سرای گوری سال دانشجویان دانش

** توضیح مربوط به صفحه دوم: ،یدوست داشتن "باغقره"قهرمان و "یشوشا"و "عیآغجابد"اعلام کرد: دیبا حدیب یبا مسرت و شادمان

یولت جمهوردمردم، ارتش و یهایو دلاور با رشادت جان،یمتعلق به آذرباو قابل انکار ریو غ ریناپذخلل

به آغوش وآزاد ،یلادیم 2020در نوامرر سال یارمن هاستیسال اشغال به دست ترور یبعد از س جانیآذربا

ساله دوران 30 یهایو آوارگ یسازتیهویب ،یرانیو ب،یبه تخر نینچنیخود بازگشت و ا یمادر یهانیسرزم

ه را ب یو دموکراس یآزاد انیو توحش مدع دیخود، خط بطلان کش یو مادر یاصل نیاز سرزم اشییجدا

.ادد انیقوم ارمن، پا ییهمگان آشکار ساخت و به مظلوم نما

6 Gori

5

ئوزیر و شاگردانش

در بیحاجی .ادبیات جهان و موسیقی را نیز فرا گرفت

با را نیز آغاز نمود و ویلنهمین مدرسه بود که نواختن

او در اندک مدتی .سلفژ را آموخت و جدیت تمام تئوری

ه و ب پیوستگان ارکستر آموزشگاه گوری لک نوازندبه س

نوشتن بعضی از آثار فولکلوریک آذربایجان و تنظیم

ئوزیر سرانجام در سال .ارکستر همت گماشت رایها بآن

تحصیلات خود را به پایان برد و در کسوت معلمی 1904

به عنوان معلم موسیقی، و رفت "هادروت"به دهکده

ن مقام او در ای ؛را آغاز کردروس کار خود تاریخ و ادبیات

و به افشای سیاست روسیه توجهی خاص مرذول داشت

به آذربایجانی، "بازرس گوگول"با ترجمه نمایشنامه

موران روس را در شهرهای آذربایجان و شراهت انقش م

؛ دفهمانبازرس گوگول، به مردم هها را بتمام آن تام و

سال یک

آقای نظرفپوستر مشهدی عراد اثر حاجی

در یکی از محلات ؛ بپیوندد به شورش و طغیان مردم پایتختترک گفت تا 7هادروت را به مقصد باکوبعد

ها نقش ها، روسدر آن سال .آغاز نمود با استرداد روس را فقیرنشین شهر به تدریس پرداخت و مرارزه قلمی

7 Baku

6

حلقه چاه نفتی 1710 ازدار بودند و غارت نفت خوار و ارتجاعی عالم را عهدهژاندارم تمام نیروهای جهان

و به کردمی نیمی از نفت جهان را استخراجآذربایجان در باکو به آن حد رسیده بود که این شهر به تنهایی

اما ؛در صف آنان قرار داشت ئوزیر بی افشای این همه به عهده روشنفکران بود و . سپرددست غارتگران می

ترجمه درخشانی از آثار بزرگان فرهنگ و ادب روس به آذربایجانی در .ار فرهنگی دور نکرداو را از ک ،مرارزه

از زیر دستش یکی پس از دیگری"11چخوف"و "10فرمانتل "، "9گوگول"، "8پوشکین" برنامه کار وی بود

پوشکین

چخوف لرمانتف گوگول

ئوزیر ؛داشتیبه موسیقی او را به اتخاذ تصمیمی جدی وا م افبیحاجیاز سویی توجه عمیق .آمدبیرون می

ی نیزموسیقی آوازسازی به ندیشید و به غیر از موسیقیامی به یک مکتب نوین در موسیقی آذربایجان

1908باکو - اپرای لیلی و مجنون پوستر اولین اجرای

ای از اپرای لیلی و مجنونصحنه

اولین 1908 های مستمر بود که در روز دوازدهم ژانویه سالبا این افکار و تلاش .دادشی خاص نشان میشک

8 Alexander Pushkin 9 Nikolai Gogol 10 Mikhail Lermontov 11Anton Chekhov

7

لیررتوی این اثر . به روی صحنه رفت "،12لیلی و مجنون"،اشاپرای تاریخی

" 13محمد فضولی"بر اساس اشعار شاعر نامی قرن شانزدهم آذربایجان

و انطراق آن افبیئوزیر حاجیانتخاب این موضوع از طرف .نوشته شده بود

موسیقی لیلی .ثیر به سزایی داشتأهای مردم در موفقیت اپرا تبا خواست

و در آن سازهای بین اساس موسیقی آذربایجان تصنیف شد و مجنون بر

های این اثر اولین پایه .شدندبا هم به کار گرفته المللی و فولکلوریک

شیخ "به دنرال لیلی و مجنون، اپرای ؛مستحکم اپرای آذربایجان را بنا نهاد

شاه عراس و خورشید "، "(1910)15رستم و سهراب" ،"(1909)14صنعان

به "(1915)18هارون و لیلا"و "(1912)17رماصلی و ک" ،"(1912)16بانو

نقش ،آذربایجان موسیقی تر کردن ادبیات جهانیترتیب در هرچه غنی

اندیشید و مهم دیگری میاو به مسائل بسیار حال .ایفا کردند را پرباری

)ər-" 19آرواد-ار"اپرت دید؛هنوز راه درازی را در پیش پای خود می

)Arvad )20بو السون -ا الماسین"و اپرت 1910در )شوهر و زن"O (

Olmasin-bu olsun) معروف است به سال "مشهدی عراد"که به نام

( و تهیه 1913))"Arşen mal alan(21آرشین مال آلان"و اپرت 1913

های موثر دیگری را در راه عرضه و ، قدمخود اواین همه توسط لیررتوی

"لسونبو ا-نیلماسا ا"کمدی موزیکال .برداشت صحیح شناسایی موسیقی

روابط اجتماعییک اثر بزرگ رئالیستی است که به افشای جهالت ناشی از

.پردازدمی

برای تکمیل دانش موسیقی خود به مسکو افبیحاجی 1911در سال

.به تحصیل پرداخت 22در کنسرواتوار سن پترزبورگ ل بعدسادو رفت و

این ما مشکلات مالی،. ا؛از محصولات این دوره است "23ن مال آلانیآرش"

را از ادامه تحصیل در کنسرواتوار بازداشت و او به ناچار خالق موسیقی و اپرا

تازه تشکیل در این ایام که جمهوری مستقل . به وطنش مراجعت نمود

های موسیقی همت گماشت و در کسوت در عرصه وی به کار خلاقه شد،می

رهرری ارکسترهای مختلف و تربیت کادرهای موسیقی در

محمد فضولی

اپرای رستم و اولین اجرای شوروبر

1910باکو - سهراب

اپرای اصلی و کرم پوستر

12 Leyli and Majnun 13 Muhammad Fuzûlî 14 Sheikh Sanan 15 Rustam and Sohrab 16 Shah Abbas and Khurshid Banu 17 Asli and Kerem 18Harun and Leyla 19Husband and Wife 20If Not That One, Then This One 21Arshin Mal Alan 22Saint Petersburg Conservatory 23Arshin Mal Alan

8

طوسی فردوسی

آرواد-ارشور اولین اجرای اپرای وبر

نگ و معاون فرهرشته موسیقی اداره های مدیر او در پست .ه نمودئتشکیل، خدمات شایانی را ارامدارس تازه

ستر سازهای اولین ارک 1931در سال نمود.اول کنسرواتوار آذربایجان و سپس رئیس کنسرواتوار ایفای نقش

اولین 1936در بیحاجی ساخت.و کتابت موسیقی را رایج کردسیس أت آکادمیک ملی را بر مرنای موسیقی

لف او برای ها، تصانیف مختآذربایجان، تریوی عاشقارکستر مجلسی .ر ملی آذربایجان را نیز تشکیل دادک

دمات وی خدیگر تولد فردوسی طوسی ازش و هزارمین سال اارکستر سازهای ملی، دو کانتات به افتخار میهن

ن اپرای لیلی و دومین حادثه بزرگ تاریخ اپرا بعد از پدیدار شد "کوراغلو"آفرینش اپرای .آیندبه شمار می

1937لاجرم در سال ،اقدام به آفرینش این اثر کرده بود 1930ئوزیر از سال .شودمحسوب میمجنون

وران بنای باشکوه دها و تصانیف او در قالب اپرایی بزرگ به نام کوراغلو بارور شد و از این جستجوها، یادداشت

.گرفت و جاودانگی یافتموسیقی اجرایی آذربایجان شکل

به 1934را در سال "شاه صنم"اپرای روس،نامدار ( آهنگساز1956-1875)"24راینهولد موریتسوویچ گلیر"

رادعمشهدی

شور اپرای مشهدی عرادوبر

24Reinhold Moritzevich Glière

9

موختهآو دانش "فییک"متولد ریگل ؛سود جست یجانیآذربا یقیآن از موس یقیصحنه برد و در پرداخت موس

باکو رفت و در به 1923او در .بعدها به مقام استادی کنسرواتوار مسکو رسید ،ن بودیکنسرواتوار مسکو و برل

روسی و زبان به 1927اپرا در سال این .ثیر موسیقی آذربایجان اپرای شاه صنم را تصنیف کردأجا تحت تآن

تصنیف و اجرای این اثر تحول شگرفی را در موسیقی .در باکو به اجرا درآمد آذربایجانی زبانبه 1934در

خود را به بستگیوا "شیرنواییعلی" فیلم نیز با تصنیف موسیقی متن 1948گلیر در .آذربایجان به وجود آورد

دومین تاثیر بزرگ موسیقی سمفونیک در آذربایجان، مربوط به .موسیقی شرق نشان داد

؛به صحنه رفت 1936که در سال باشد( می1937-1885) "26فماقامایمسلم "اثر "(1935)25نرگس"اپرای

راینهولد موریتسوویچ گلیر

فمسلم ماقامای فمسلم ماقامایتندیس

1914 -آرشین مال آلان لیررتوی

افیبآرشین مال آلان: دست خط حاجی

25Nargiz 26Muslim Magomayev

10

1917 -آرشین مال آلان

باکو - آذربایجانکنسرواتوار محوطه

11

این ؛نرگس تنها پیروزی اپرای آذربایجان نیست" بعد از دیدن اپرای نرگس گفت: "27آرام خاچاطوریان"

واده آهنگر به دنیا آمده بود، به مانند خانکه در یک فماقامای .های قفقاز و شرق استموفقیت تمام ملت

.ریزی کردپایه ناپذیرش را با اوخلل زمان دوستیسرای گوری به تحصیل پرداخت و از همان ئوزیر در دانش

گذاران علمی موسیقی او از بنیان .نیز اشاره نمود "28شاه اسماعیل"توان به اپرای می فاز آثار مسلم ماقامای

های او مسلم هم اکنون فیلارمونیای باکو به پاس احترام به آثار و ارزش رود؛میسرزمین خود به شمار

گیری موسیقی جدی و علمی آذربایجان، اپرای کوراغلو سومین اثر بزرگ در شکل .شودمینامیده فماقامای

که ریزی شده مرارزات مردم برای کسب آزادی پی داستانمضمون این اثر براساس .است بیحاجیاثر

ای از اپرای شاه اسماعیلصحنه

ای از اپرای نرگسصحنه

آرشین مال آلان

27 Aram Khachaturian 28 Shah Ismail

12

توسط لیررتوی این اپرا .باشدمتعلق به قرن هفدهم می موضوعی

تهیه گردیده که متن اصلی و اولیه اشعار آن 29افاسماعیل حریب

اردوبادی نویسنده و ه است.بود "30محمد سعید اردوبادی"متعلق به

ها کند که مدتنویس بزرگ آذربایجان به این نکته اشاره مینمایشنامه

ی ساختن و پرداختن اپرای برایاو را از طرح های خود بیحاجیقرل

گوید:در این رابطه خود ئوزیر می ؛آگاه کرده استوغلو اکور نامه ب

یچندان سعی و کوشش ،شاید برای انجام یک کار خوب و درخور"

نیاز نراشد زیرا با مراجعه به میراث حماسی مردم آذربایجان به راحتی

در بیحاجی حضور "کوراغلو را مشاهده کرد.نقش و سهم توان می

متن لیررتوی ؛رسدگرانه و مهم به نظر میتدوین متن این اپرا هدایت

گنجانیدن کلیه زیرا ،کوراغلو با متن اصلی آن تا حدودی متفاوت است

قریرا را تهای موضوعی حماسه در اپها، تصاویر و زمینهصحنه

،سالی کوراغلوهای کهنبدین ترتیب سال .رسدبه نظر میغیرممکن

مسائل شخصیتی این ، ای دیگررویدادهای اسطوره ،مرارزات و مرگ او

و قدرت ساز و آوازش تا حدودی دچار "31قیرآت"اسب او ،قهرمان

در این لیررتو نقش افرادی چون ؛تغییر شده و گاه حذف گردیده است

هاییتفاوت داستانو غیره با اصل "وغلومیرچی اد" ،"حسنلی د"

و ها که به عنوان نماد مردمآن در نام دارد، زیرا به علت تغییرات

آرام خاچاطوریان

محمد سعید اردوبادی

های جدید خصیتش "لادپ "و "ایواز"، "لیو"، "نادر" ؛خوریمای برمیبه اسامی تازه شوندمیروستاییان مطرح

در .ده استبه وجود آم "همزل حکچ"و "نیگار"یی چون هاشخصیتدر نیز هاییدگرگونی .هستنداین لیررتو

ه همسری ب نیگاررباید را می "قیرآت"مزه است لیکن پس از این که ح یگمزه بدختر ح نیگارمتن اصلی

که دختر نیگارو رساندبه قتل می خانحسنکوراغلو حمزه را به جای اما در لیررتوی اپرا، ؛آیدکوراغلو در می

فرزندی نیگار در اشعار اولیه کوراغلو و .ستیزدبر علیه ستم زورگویان می یک دهقان است به همراه کوراغلو

این تغییرات از .ستا نیگاردرحالی که در لیررتو، ایواز برادر ؛پذیرندندارند لیکن ایواز را به فرزندی خود می

در ": گویدیمدر گفتگویی با محمد سعید اردوبادی ئوزیر بیزیرا ،نکاسته داستانتاریخی حالت آرمانی و

هزن و یاغی که شود و او به شکل یک راحقیقت پندار قهرمانانه کوراغلو در متون مختلف گاه نادیده گرفته می

جتماعی اایق سیاسی و به این دلیل ما در اپرای خود با توجه به دق .گرددعاشق پیشه نیز هست معرفی می

".دهیمر می، مورد مداقه قراش نگاشته شدهاو را که به وسیله دوستان و نزدیکان شخصیت رئالیستی زمانه،

حنۀص اولین اجرای اپرای کوراغلو در فستیوال هنر موسیقی آذربایجان بر روی 1937ام آوریل در سی

29 Habib Ismayilov 30 Mohammad Said Ordubadi 31 Qirat

13

32اثر طاهر سالاهوف کوراغلو

: باکوفاآخوند تأتر و باله - اپرا

32 Taher Salahov

14

بولپروفسور بول

در به "زادههدایت"نقش .رفتدر باکو "33فاآخوند ۀتأتر و بال-اپرا"

کارگردان هنری آن ؛صحنه بردن کوراغلو قابل تقدیر است

،بعهده "34بولبول"نقش کوراغلو را پروفسورو بود "زادهمصطفی"

.بازی کردبار این نقش را در اجراهای مختلف 400بیش از که ؛داشت

اش رسم دیرینه خوانان با قدرت تنور بود که اسم واز آواز "بولبول"

ایفای نقش نیگار به عهده خانم .هاستهنوز هم بر سر زبان

بود که از سوپرانوهای جادویی اپرای آذربایجان "35اسکندری"

در .رهرری این اجرا را به عهده داشت ،شخص ئوزیر .شدمحسوب می

کارگردان و رهرر بزرگ موسیقی آذربایجان "36نیازی"های بعد سال

نیز "زادهحسن" .شودمحسوب میگان کوراغلو ترین اجراکننداز موفق

د. هنرشناسان و خررگان اپرای ربارها و بارها کوراغلو را کارگردانی ک

طراز اپراهای آهنگسازان بنام روس چون جهان، کوراغلو را هم

دانند و از آن به می "39موسورگسکی"و " 38بورودین"، "37گلینکا"

مرکزی موسیقی آذربایجان قرار ۀعنوان اپرایی رئالیستی که در نقط

همتای خود را با بی این بار اثر نوین و بیکنند. حاجیگرفته، یاد می

ای از میراث ادبی، نظیری مجموعهآفریند و با مهارت بیهویتی تازه می

فامیرزا فتحعلی آخوند

نیازی

33 Akhundov Azerbaijan State Academic Opera and Ballet Theater 34 Bulbul 35 Gulyara Iskenderova 36 Niazi 37 Mikhail Glinka 38 Alexander Borodin 39 Modest Mussorgsky

15

کوراغلوو کسوی اسوت کوه بوا"گویود: او خوود می .ریوزدفرهنگی و موسیقی مردم را در قالوب ایون اپورا می

دلیول نیسووت لویکن بی ؛رودداخلوی و خوارجی مویدرد و غاصوران بوی انچپواولگرقودرت تموام بوه جنوگ

شوان در یخواننود و سازهااز کوراغلوو و حماسوه او می های آذربایجوانبوه اموروز، عاشوقزموان توا که از آن

مسووتردانو نفوورت توواریخی خووود را از دهنوودسووتایش عشووق و آزادی، عوودالت و بوورادری نغمووه سوور می

"دارند.به فریاد اعلام میخرر از مردم دوست بیو دلالان پول وزورگ

گلینکا

بورودین

موسورگسکی

1936 -اف، خاچاطورریان یب نشسته از راست به چپ: پروکفیف، گلیر، شوستاکوویچ، حاجی

16

این قیام مناطق ،کوراغلو یکی از رهرران قیام تاریخی اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفده در آذربایجان است

خاطره از خود .سازدها را ممکن میانساننوردد و با پیروزی خود رهایی غرب ایران، قفقاز و آناتولی را در می

قرن سینه به سینه از نسلی به نسل دیگرافتد و در طی سه می هازبانها و مرارزات کوراغلو بر سر گذشتگی

او با دلاوری، آزادمنشی و .های شرق استملت ۀخواهانآمال آزادیکوراغلو تاریخ آرزوها و .یابدانتقال می

های عاشقی، چکاچک شمشیر او و نعرۀصدای ساز ،امروزه ؛خیزدمیبرناپذیری علیه تجاوزگران به نررد آشتی

در .ای آشناستچهره نیز های کشورهای خاور نزدیککوراغلو در افسانه ؛کنندمیش را منعکس ادشمن شکن

یابی و تسخیر بعد از روی کار آمدن شاه عراس، اشغالگران همسایه به منظور دستو م شانزدهاواخر قرن

ویران گردید و آثار تاریخی و فرهنگی آسیب خورد و شهرها و روستاها در این زد .آذربایجان دست به کار شدند

زور و اجرار از وطن خود کوچانده شدند و ه بگران و دانشمندان به عنوان اسیر صنعت ،هنرمندان ؛فراوانی دید

مردم به پا خاستند و با رشادت و دلاوری چون همیشه نیز این بار .جز ویرانی و بدبختی چیز دیگری باقی نماند

ایالات در این دوران در شیروان، طالش، اردبیل، مراغه، قاراباغ، ترریز، نخجوان و سایر .از وطن خود دفاع کردند

ه منظومه کوراغلو جلو .منجر به شکست دشمن شد کهگرفت های سختی علیه تجاوزگران در، جنگآذربایجان

.گذاردلیه دشمنان داخلی و خارجی در نقاط مختلف آذربایجان به نمایش میبدیعی از آتش مرارزه عمومی را ع

؛دهدمیهای منتشره در قرون هفده و هجده خود را نشان مجموعهاین دلاوری و رشادت برای اولین بار در

دارای شودمیام ترریز که اینک در موزه مسکو نگهداری از بازرگانان بن "شقالیاس م"اثر "هانغمه"کتاب

به 1721ژانویه 25این کتاب در ؛از کوراغلوست سیزده سروده

آثار باقیمانده از قلعه کوراغلو

17

جنوورش کوراغلووو مصووادف بووا کتووابایوون متووونبوور طرووق ؛در ترریووز چوواه شووده اسووت بایجووانیآذر زبووان

مکووان و سوونگر اصوولی او ،دوران حکومووت شوواه عروواس در ایووران و سوولطان مووراد در ترکیووه بوووده اسووت

-سووغان"کوه اموروزه بوه جنگول انرووهیاو در میوان شوود؛می ذکور "ارزروم"و "قوارص"های مابین کوه

بوه فرمانودهی انقولاب خوود گردیوده، شوهره"41سویعوه لکوراغلوو ق"ای که بوه در قلعه است، معروف40لی

دیگووری بووه نووام توووان از منظومووه شوواعراز دیگوور اسووناد مربوووط بووه توواریخ کوراغلووو مووی .بووود مشووغول

-او از اهوالی اهور بوود کوه در اثورش سوروده ؛شوده نوام بورد چواه 1804کوه در "42عندلیب قاراجاداغی"

اسوت ایون کتواب خطوی از نظور تواریخ ادبیوات و فولکلورشناسوی بوه کوراغلوو را ثروت کورده های مربوط

بوورای اولووین بووار حماسووه کوراغلووو بووه صووورت کتووابی در 1842در سووال .حووائز اهمیووت بسوویاری اسووت

شوده بوود بعودها بوه گوردآوری "43خودچکووالکسواندر "ایون اثور کوه بوه وسویله .آذربایجان منتشور شود

از انگلیسووی کوراغلووو را داسووتان "44س.س پوون" 1856در سووال ؛انگلیسووی در لنوودن انتشووار یافووت زبووان

نسوخه معترور 1949ورد توجوه قورار گرفوت کوه در سوال توا جوایی مو داسوتاناین .به روسی ترجمه کرد

برجسوته فولکلورشوناس و فصول درج شوده 17در ایون مجلود ،و تحلیلی کوراغلوو از چواه خوارج گردیود

.نسخه نظارت داشته است بر این "محمد حسن تهماسب"پرفسور بایجانیآذر

الکساندر خودچکو

ژرژ ساند

عندلیب قاراجاداغی

40 Soğanlı 41 Koroqly qalasi 42 Andalib Garajedaghi 43 Aleksander Chodźko 44 S. S. Penn

18

کوراغلوووی تهماسووب دو بووار بووه صووورت

؛کتووابی بووا ترجمووه روسووی منتشوور گردیوود

د از دانشوومندان و امووروزه نیووز تنووی چنوو

مشووغول تحقیووق هنرشناسووان آذربایجووانی

تاریوووک زنووودگی کوراغلوووو دربووواره نقووواط

ی هوووازبانایووون حماسوووه بوووه ؛هسوووتند

روسووی، فرانسووه، آلمووانی، فارسووی انگلیسووی،

.شوووده اسوووت برگردانووودهو چینوووی نیوووز

ژرژ "معوووووروف فرانسووووووی ینویسووووونده

چنوود سووروده از کوراغلووو را بووه "45سوواند

کوووه در ترجموووه کووورده فرانسووووی زبوووان

مجموعه پیک شورق و آذربایجوان بوه چواه

وراغلووو در میووان مووردم ک .رسوویده اسووت

ارمنوووی، گرجوووی، کووورد، تووورکمن، ازبوووک،

تاجیوک، قووزاق و ترکیووه نیووز شووناخته شووده

کوووه بوووا سووواز ،عاشوووق یقهرموووان ؛اسوووت

بووه وآورد موویش را از پووای در ادشوومنان

اشهمراه اسب وفادار و شمشیر فولادین

ایگور پولکون

، "نیگار" ؛رسدمینظر کوراغلو شرکت زنان در این جنرش به داستانهای از دیگر ویژگی گردد.میآفاق شهره

چنلی "دهند و با رفتن به را یاری می اوزنانی هستند که جنرش از جمله... و "محروب"، "رقیه"، "تللی"

و این دهدمیامان با دشمن ادامه به پای مردان به نررد بی پاچنلی بل نهضت زنان در ؛پیوندندمی ویبه "بل

.کنندمیی شرقی است که زنان پا به پای مردان در امورات مربوط به اجتماع خود شرکت هاداستانیکی از آن

ایلیاد و "، "47داوید ساسونی"، "46ایگور پولکون"های قهرمانی چون حماسی مانند دیگر منظومه داستاناین

باعث به وجود آمدن ئوزیر نروغ و خلاقیت باری در یک ردیف قرار دارد. "50شاهنامه"و "49کاله والا"،"48ادیسه

را با استفاده از روحیه او نوعی جدید از اپرای حماسی. همتاستکه در تاریخ آذربایجان بی شودمیاثری

یهاویژگیدر اپرای کوراغلو بیکند. حاجیمی دوستی و موسیقی پربار مردمی ابداعغیرتمندی و میهن

با وجود هاویژگیاین ؛ سازدرا در قالب کلاسیک اپرایی به واقعیت مردل می موسیقی عاشقی و پرداخت آن

بلکه ویژگی کندمیای وارد نآکادمیک، نه تنها به اصل اثر خدشه های موسیقیبندیتغییرات محسوس و فرم

.سازدبارز و مشخص موسیقی رئالیستی و توصیفی را در شخصیت کوراغلو متجسم می

45 George Sand 46 Slovo o polku Igoreve 47 Daredevils of Sassoun 48 Iliad & Odyssey 49 Kalevala 50 Shahnameh

19

ساسونیداوید

قرن پنج م.ای از ایلیاد مربوط به اواخر نمونه

دست نوشته ادیسه مربوط به قرن پانزده م.

20

والاکاله

شاهنامه

زینگرهامینی

تروبادر

اوست، پس بیراه نیست که گفته پیشۀچون خود کوراغلو عاشق است و عاشقی ":گویدمیئوزیر در این مورد

" آلمان، در "51زینگرهامینی"در آذربایجان، "هاعاشق""موسیقی اپرا نیز موسیقی عاشقی است.شود که

؛ینداسراند و از مردم دور و اطراف خود میهاست که به کار ساز و آواز مشغولایتالیا، قرن در "52تروبادورها

پرده اول این اثر، املاک :در پنج پرده سروده شده است ،اپرای کوراغلو با به کارگیری این نوع موسیقی

51 Minnesinger 52 Troubadour

21

های گروهی از مردم در حال صحرت از ظلم .گان متمول و زورگوستاو از سرکرد ؛دهدمیرا نشان خانحسن

و افراد او نسرت به خود هستند. خان

Kanddlylar: Bü gozal tabyat Bü Şən manzərə,

bir daha səadet verməz bizlərə,

Səadə Vərməz, Səadət Verməz, Səadət verməz, bizlərə, bizlərə, bizlərə,

Matəmə bürünmuş gozəl kəndimiz,

gorünür bü donyada yox bəxtimiz.

Gormədik azadliq gün üzün bir sabah,

bizləri əzdi bəylər, əzdi xan.

Gormədik azadliq gün üzün bir sabah,

biləri əzdi bəylər, əzdi xan,

ترجمه آزاد این ابیات به شرح زیر است:

زیرایی طریعت، مناظر دلکش ر:روستاییان ک از برای ما موجب سعادتی نیست

*** ،دهکده زیرایمان تو گویی جامه ماتم پوشیده

پنداری هرگز بخت با ما یار نروده است زیرا که ندیدیم یک بار نیز روی آزادی

خانها و ما را بیگ پایمال کردند ندیدیم یک بار نیز روی آزادی

.خانها و بیگ ما را پایمال کردند

بعد از توهین ؛رسدمیبه همراه سواران مسلح از راه خانحسندر این زمان

و تکفیر و یادآوری قدرت خود قصد دارد از رمه اسرانش، اسری در خور به

کندمیاو را خرردار خاناما ابراهیم دهدهدیه "احسان پاشا"مهمان متنفذش

این موضوع باعث ؛را به چراگاه برده است هاآن ،پیر "آلی"ها که تیماردار اسب

نیگار .را کور کنند های اوتا چشم دهدمیو فرمان شودمی خانعصرانیت

رساند و می "آلی"، فرزند "نوشر "خدمت او این خرر را به گوش سرپیش

او اینک فرزند شود.میبرآشفته خررخرر از همه جا با دریافت بی "روشن"

شهره "پسر مرد کور"یا "کوراغلو"بدین مناسرت به ؛کور است یک پیرمرد

روستاییان، دهقانان و مردم را انتشار خرر این فاجعه گردد.می

کوراغلو

22

یا روشن از فرصت و این جاست که کوراغلو آوردمیبه خشم

هاخانعلیه جلادان و ظلم به مرارزهاستفاده کرده مردم را

ها پناه کوهبه یارانشاتفاق او قصد دارد به کند.میدعوت

همسر نیگار .را سازماندهی کندبررد تا از آن جا قیام خود

ماند تا شوهرش را از اخرار پنهانی جا باقی میآینده او در آن

گام سی ؛گرددمیاپرا با اورتور با شکوهی آغاز .آگاه سازد

معرفی را 53بمل ماژور با فواصل افزوده، کاراکتر اورتور

در خود این قسمت چکیده تمام موضوعات اپرا را .کندمی

از چند ده میزان بعد "54مدرآتو"وی تمپ .استجای داده

به ،مفهوم نه آن قدر سریع به ،"55منوموسو"با علامت

جوش و خروش اولیه در این آرامش .شودهدایت میآرامش

هاست و در طول ها و شکستگیها، دلدادکه به معنی عشق

به کار رفته، دوباره به نیگار "56موتیف لایت "ن ااپرا به عنو

بازگشت به سرعت اولیه اورتور را به ،شودمیسرعت تردیل

او "لایت موتیف" یا نیگار مشخصه ملودی .رساندپایان می

رنجی آوایی شرقی ،است انسانیادآور غمی مرهم در دل

د و این اندوهی است دیرین در غربتی تام ایسرمی ناگفته را

مه به وسیله تار اول آغاز خچند زپرده اول با .و تمام

شود؛میترنم و در پی آن موسیقی قدرتمندی م گرددمی

این قسمت با

کوراغلو

یندگان تنووور و اتووا بووا ورود سوور رودموویگووام مووی بموول موواژور بووه پوویش و در "57آلگوورو موودرآتو" تمپوووی

آریووای باشووکوهی بووه گوووش .و رنووج و عووذاب مووردم مجسووم شووود هوواخانبوواس هووراس و وحشووت از

آریووای بعوودی از آن ؛کنوودمیعظمووت، زیرووایی و عشووق او را نمایووان ،نیگووارسوووپرانوی آریووای ،رسوودمی

ی او تکمیوول هوواویژگی تصووویر قهرمووان از طریووق نمووایش خصوصوویات و ،اسووت "روشوون"کوراغلووو یووا

بووه شووکل "دیوودمتووو را " (Səni gordüm) "سوونی گوووردوم"وی در آریووای خووود بووا عنوووان ؛شووودمی

.ای از عشووق، صووداقت و تغووزل اسووتموسوویقی ایوون قسوومت آمیووزه ؛شووودمیعاشووقی دلراختووه ظوواهر

شووراهتی کاموول دارنوود در یووک رونوود "58کانتابیلووه"ناپووذیر ایوون دو آریووا کووه بووه آریووای زیرووایی وصووف

ترحوور خووود را در عرصووه دو آریووای بوویحوواجی .داردرا بووه تفکوور وا مووی انسوواننوورم و آهسووته ،عاشووقانه

گذارد.میپرده اپرا به نمایش اولین

53 Overture 54 Moderato 55 Meno Mosso 56 Leitmotif 57 Allegro Moderato 58 Cantabile

23

کوراغلو

کوراغلوسومین آریای ای است؛از نقطه نظر اجرایی این آریاها همچون دیگر آریاهای اپرا، بسیار مشکل و حرفه

کوه این بار آن عاشق دلراخته و شیفته، شیرآهن ؛کنتراست و تضاد شدیدی با دو آریای قرلی قرار دارددر

؛جنگ دشمنان مردم خواهد رفت و برای همیشه نررد را تا استقرار عدالت پیش خواهد بردمردی است که به

در این .گرددمیآغاز (təngə gəldik yox təvan) "دیگر توانی نیست به تنگ آمدیم"این قسمت با مفهوم

این بار .شودمیش تصویر ابختی برای مردمجو، طالب استقلال و نیکآریا کوراغلو به شکل جنگاوری عدالت

.رکندبر آن است تا ریشه فساد و ظلم را از زمین ب و کندمیها را به مرارزه دعوت کوراغلو خطاب به مردم آن

پرده اول با تصمیم کوراغلو برای رفتن به .پهلوانی استکتری مرارزه جویانه و اموسیقی این آریا دارای کار

این اپرا، مردم را به اشکال از های تاریخی اولین پرده صحنه .پذیردو آماده شدن برای جنگ پایان می جنگل

و در همین شودمیدر ابتدای این صحنه مردمی سرکوب شده و به جان آمده تصویر ؛دهدمیگوناگونی نمایش

های خشم و های بعدی حالتدر صحنه .یداسرها را میر آواز زیرای طریعت و گستره دشتروه کجاست که گ

ها جاری از هر طرف خون"این حادثه به ویژه در عرارت و گرددپس بندگسلی و عصیان مطرح میغضب و س

آهنگساز در این اثر با استفاده .خوردبه چشم می(Hər tərəfdən qanlar Axsən Sel kimi) "شود چون سیل

یکی از این لایت": که شودمیخود متذکر او .کندمی های به جا، ریتم کلی اپرا را تضمیناز لایت موتیف

24

مربوط به روحیه گرددمیو سپس در مراحل بعد نیز تکرار رسدمیها که در ابتدای اپرا به گوش موتیف

نسرت به مردم مطرح خانی انساناین موتیف هرگاه که اعمال ضد ؛سرخورده و سرکوب شده مردم است

ناپذیر مردم با ظالمان استدومین لایت موتیف نشانگر روحیه انقلابی و آشتی .شودمیشنیده دوباره گرددمی

عصیان کوراغلو شنیده شدن این موتیف در طول اپرا، .آیدها به نمایش درمیآن در این نماد نارضایتی و طغیان

"روشن محروب من" در این قسمت از اپرا تحت عنوان نیگارآریای ".کندمیو به تنگ آمدن مردم را آشکار

روحیه این زن قهرمان و عشق عمیق او را به زیرایی و نیز قدرت او را در نوعی از موسیقی که گویای پاکی و

میانی این آریا به خوبی جلوه در موومان نیگارعنصر قهرمانی شخصیت .گذاردمی به نمایش ،ستریاییبی

.توان در آن ملاحظه کردبه طوری که لحن از جان گذشتگی و قهرمانی مردم را نیز می ،کندمی

کوراغلو

ردن او برای از بین ب ؛در سالن تشریفات خود است خانحسن گی و راحتیموسیقی نشانگر آسود ،در پرده دوم

های آهنگین و ریتم سردرگم و که با استفاده از پرش خانحسنآریای .شودکوراغلو دست به کار توطئه می

،آوردمیبه نمایش در "شراب شراب،"چهره یک حکمران مسترد خودکامه را با دستورات پرت و نامربوط ،سریع

موسیقی سرآغاز این موومان از ،منعکس است خان در این قسمت ظلم و ستم .گرددمیدر خط باس اجرا

خاناو در معرفی .دهدمی را به تمام و کمال نشان بیحاجیچنان روانی و تضادی برخوردار است که هنر

25

تجملا ؛کندمیاش را نیز برملا گری و ریاکاریحیله های خودساخته،ضمن نمایش تشریفات و عظمت

در سرآغاز این بخش بسیار جالب و شنیدنی است: خانحسن

بانی این انقلاب را من با دستان خود به دار آویزممی

Bü enqilab torədəni asardəm man öz əlimilə

Ehsan Paşailə bareşmaq gərək صلح با احسان پاشا

Ittefaqə gereyb çalişmaq gərək اتحاد برای سرکوبی دشمن

کوراغلو

که یکی از بهترین )در آریای خود خانحسن

سیاست داخلی و خارجی را (های اپراستقسمت

او در داخل طغیان را سرکوب .کندمیتشریح

علیه وی به پا یی را کههاآنخواهد کرد و تمام

در سیاست خارجی ؛اند به دار خواهد آویختخاسته

اش به صلح خواهد گرایید و بنا به مصلحت کنونی

در ،جاری خواهد ساخت هازبانشعار صلح را بر

عین حال به مهمان تازه وارد خود، احسان پاشا

قابل احترام و ،که چقدر بزرگ ثابت خواهد کرد

های کفر و او با آوردن تمام سمرل ؛است قدرتمند

فساد خواهد کوشید تا شرایط را آرام و کشتی

؛ن و ساکت قلمداد کندتلاطم خود را امم

و احسان پاشا برای خانحسنهای چاپلوسی

صلح را برملا یکدیگر، دروغ بودن تمام ادعاهای

قطعه در این قسمت دو کند.می

.های آذربایجان را در خود داردی رقصهاویژگیکه خصوصیات و شودمی توسط ارکستر نواختهرقص موسیقی

او قرل از آن که شرف حضور ؛های بسیار جالب این اپراستطرق یک سنت دیرینه از قسمت "دلقک"ورود

پی کوراغلو درو یک ریز و پی شده هستندآلود و لت و پار سپاهیان در حالی که خون تنی چند از با پیدا کند

شریخون این قهرمان آنان را که دهات ،آوردمیمنظره بدیعی را به وجود شودکه مواجه می کنندکوراغلو می

به این حال و روز دناای را کشته و گروهی را به دار آویختهگناه را کتک زده و عدهمردم بی کرده را تاراج

اما کوراغلو در یک آن چون نداتوانستند زور گفته و تا حد امکان خشونت به خرج دادهمی تا هاآن .افکنده است

های تمام فریب مردم کمکبا از آنان ستانده و ،به زور گرفته بودند گرانچپاول آنچه را کهرعد ظاهر شده و

و خان مگویو پرده از رازهای سازدمیش از این طریق برملا رگرا در مقابل مهمان سرکوب خان

سکوت و خاموشی از ای لحظههراسان بی اند و تازه واردینحاضران در بهت .زندهای او کنار میظاهرفریری

وارد شده و در خط تنور از همه جا خرربی ورا ساکت کرده و دلقک غافل هانآ خانفریاد .گویندکوراغلو می

26

موسیقی ؛"کوراغلو!": دهدمیجواب خانو (kim dir məni çaqeran) "مرا صدا کرد؟ که کیست" خواند:می

.های موسیقی استبر عرصه ئوزیر بیهنگ با حرکات دلقک شاهد دیگری بر تسلط االعاده و در نهایت همفوق

و احسان پاشا هر دو به اتفاق معتقد به سرکوبی کوراغلو هستند! احسان پاشا)تنور( پیشنهاد خانحسنحال

اما یکی از اعیان حاضر در مجلس روانه کردن پانصد نفر را ؛دنکه هزار نفر برای دستگیری او اعزام شو کندمی

گوید که اگر اسب او می کندمیه ئاما دلقک طرحی ارا ،یید کار دیگری ندارندأدیگران نیز جز ت داند وکافی می

او را دستگیر کرد! برای شودمیگاه است که خواهد آمد و آنرا بیاورند او برای بردن آن خود "قیرآت"کوراغلو

او در .کندمیگی خور دربار است اعلام آمادکه از اعیان مفت "کچل حمزه"،دزدیدن و آوردن اسب کوراغلو

هاست که مدعی زیرا مدترا به دست خواهد آورد نیگار ،مقابل انجام کار

افیبئوزیر حاجی

او کسانی را برای آگاه کردن کوراغلو از ،کندمیرا آشفته نیگارو کچل حمزه، خانتوافق بین ؛عشق اوست

در این قسمت از نیگارمیک در رابطه با آریای دلقک با آن آواز ک "59بوفای آریا". فرستدمیواقعه به پیش وی

آریای کندمیروانه برادر خود را برای خرررسانی به کوراغلو "ایواز" نیگار ؛دهدمیتضاد عجیری را نشان ،اپرا

به یاد ایام گذشته به یاد نیگار ؛کندمی نمایاناندوه این زن دلیر را در تاریک روشن صحنه بیابان، غم و نیگار

"کانتابیله"و در حرکتی "60اسپرسیو"های دشمنان قرار گرفته در بیانی کوراغلو که اینک در خطر توطئه

پنداری ؛دهدمیکاه او را بهتر نشان اندوه جان شودمیلوی فلوت که در مایه شوشتری نواخته س .خواندمی

59 Aria Bufa 60 Espressivo

27

موسیقی با بیان احساسات ؛ی ظالم و ستمگرخاناو تنهاست و گرفتار در دست ،گریددر این آریا می نیگار

.رسدمی موزیک بخش آواز فرابا پیش رفتن ،یابدمیو با همان لحن ادامه شودمیانگیز آغاز غم

در این بخش اتحاد و اتفاق مردم ،آیدبه نمایش در می 61مارش مانند با یک مقدمه عظیم و با شکوه مپرده سو

بیزاری، نفرت ،ئوزیرهای موسیقی تک تک سلول ؛ها در مقابله با ظلم و جور به تصویر در آمده استقدرت آنو

این همه در اپرای کوراغلو .زندفریاد می سرکوبهای پاشاها و سیستم، هاخان ،و انزجار او را از استعمار، خفقان

در دهندمیبرای آزادی از خود نشان که مردمی ستمدیده تشنگی بیش از حد ؛شودمیبا موسیقی توصیف

هاانسانزن و مرد، جماعتی از ،افتدو در قلعه کوراغلو اتفاق می "چنلی بل"پرده سوم در .این اپرا نمایان است

که: دهندمیشعار هاآن ،اندبرای استقرال از کوراغلو آماده

:Çənlibelçilar اهالی چنلی بل)کر(:

ل چون با شوووکوه اهالی دسووورو اجرا اییغرمارش چنلی ب

هانش وارد .گرددمی فاق همرا به ات در این لحظات کوراغلو

نظیر گزارشی از عملکرد خود در یک سخنرانی بی و شودمی

ضمن بیانا دهد؛می هئارارا م را اقدامات انقلابی خود، مرد و

اد خواهد تا فریو از آنان می کندمیبه اتحاد و اتفاق دعوت

و از کندمیخود را معرفی اطرافیانگاه آن و ؛آزادی برکشند

ستگیری وزرا و امرا، مردم می ضمن د را نیز خانخواهد که

ای از اهالی گرجسوووتان و در این زمان عده .دسوووتگیر کنند

یک به او نزداند سران خود به تنگ آمده ارمنستان که از ظلم

افیبیادبود ئوزیر حاجیسکه

:گویدمی کوراغلو خطاب به آنان چنین .را دارند چنلی بلبخش آزادیشده و اجازه پیوستن به سپاه

:Koroqlu (Tenor) کوراغلو )تنور(:

61 Marche

با استقامت و ،چنلی بل، سرزمینم، محکم تسخیرناپذیر است

çənlibel ölkəm, hər yery

mohkəm,mohkəm,

Qüş keçə beilməz bu səngərlərin تواند گذشتپرنده نیز از بالای این سنگرها نمی

üstündən Qəsd edə bilməz bu yerlərə heç bir فکر تسخیر این جا بر دشمن گران است

düşmən

-xanlardan zülm gormuş ermənilər گرجی-ظلم و جور کشیده مردم ارمنی

gorcülər,

28

کوراغلووو ضوومن پووذیرفتن ایوون جماعووت

خطاب به همه کسوانی کوه در زیور ظلوم و

: گویووودمی فشووار و خفقوووان قووورار دارنووود

سوت بوه سووی هاآنسورزمین چنلی بول"

در ایوون ؛ایوون وادی آزادی حرکووت کننوود

چنلوی "خوود را بوه "کچول حموزه"زمان

ای موفووق بووه رسووانده و بووا حیلووه "بوول

شوود!میفریفتن کوراغلوو و دیگور یوارانش

معرفوی هواخاناو خود را فوراری از دسوت

و شوووغلش را نگهوووداری اسوووب کنووودمی

کوراغلو در .دارداعلام می

افبیحاجی

وی در خوانود؛ بوا شوکوه خوود را می ، آریوایاعتمواد کوردبایسوت بوه او ال مردم که چگونوه مویؤمقابل س

او در بیانیوه خوود بور تصومیم راسوخش کنود،مییواد نیگواراز شوودمیاین قسمت که در خط تنور اجورا

در ایون صوحنه یوک د. فشواری مویدیگور پوا و جنوگ بوا ظلوم، یوک بوارانسوان در دفاع از حریم آزادی و

؛استرقص پرهیجان و آهنگین وجود دارد که از نظر پرداخت موسیقایی بسیار پرمعنا و لطیف

Başlayb üsyanə, bizlərdən gəlib yardem دارنددر حال قیامند و تمنای کمک

dilar,

Ermənilər- gorcülər, kürdolər, bü meskin های مسکینها، اکراد، این لزگیگرجی – هاارمنی

ləzgilər,

Mən gətirdim bu cəmaət qardaş olson ام تا این جماعت نیز با ما برادر باشندو من آورده

bizlərə,

اند بگذار به صف ما آنان که از استرداد خان فراری پیوندند

Xan cafasendan qacanlar qüy quşolson

bizləra

əl bir olsonlar bu yoxsollar bizimlə bir مسکینان تا به یکرارهیکی باشند این

kərə

Müttəfeq quvətlə zərbə endirək ای متفق و کاری بر سر دشمن فرود آیدضربه

düşmənlərə

Qan içən düşmənlərə, zülm edən خوار و ظالمبر دشمن خون

düşmənlərə

Məhv edən düşmənləre و ویرانگرخواه دشمنی نابودی

29

اورتور اپرای کوروغلو

30

اپرای کوروغلو شروع

چنان شووود،میو رقص جنگی همراه "چنلی بل"او که با آواز یاراندر صووحنه ورود کوراغلو و معرفی ئوزیر

بدیل موسیقی از نماهای بی که در تاریخ کندمیه ئاسته را اراوخواهی و شورش مردم به پا ختصویری از آزادی

صحنهئوزیر رود.شمار میبهو نادر کوراغلو به مرارزات مردم آذربایجان قیام تاریخ های مهم و بارزدر آفریدن

که اثرش همواره تازه و بکر کند می تلفیقای با هم در طول تاریخ نیز نظر دارد و این دو را به گونه

31

مردم و های قهرمانیجلوهوی رسد. میبه نظر

که در طول تاریخ بشریت به را هاآنجویی سعادت

اند در مطرح بودههای ارزشمند عنوان آمال و ایده

جان هفدهو شانزدهیک داستان متعلق به قرن

بخشد؛ او تشنگی استقلال و آزادی را در مردم می

؛آوردبه نمایش در میترین وجه هنری به عالی

موسیقی چنلی بل و آواز کر در 62فونیکطرح پلی

این قطعه از پرده سوم به نهایت درجه عالی

-تصنیف شده است؛ تم موسیقایی و پرداخت پلی

های آذربایجانی، چنان ماهرانه فونیک در بسط مایه

اند که کمتر در دیگر آثار نمونه آن جایگزین شده

های اصلی این درون توان سراغ گرفت؛ بسطرا می

و "63دومینانتسوب"سیقایی در درجات مایه مو

قرار دارند که از دیدگاه "64دومینانت"

های موسیقی انسیلاتنوموزیکولوژی مربوط به پت

65آلعاشقی است که لاجرم نظریه ایده لوها، دلقک و کوراغاسب –تصاویری مربوط به اپرای کوراغلو

جموواعتی دۀتورین بخوش دربرگیرنوبوه عنووان برجسووتهی را در موورد نقوش آواهووای کنتراپونتوال بو ئووزیر

ه عنوووان تجسووم کوراغلووو در ایوون اپوورا بوو دهوود.میفونیووک ملووی، کوواربردی عملووی انروووه در موسوویقی پلووی

ی شخصوویتی مووردم هوواویژگیاز بهتوورین ،کووه سلحشوووری مرووارز و پیکارجوسووت ،قهرمووان مووردم

شووجاعت،راه سوورزمین مووادری، صووفاتی چووون از خووود گذشووتگی، ایرووارگری در ؛آذربایجووان اسووت

در راهتوزی ابوودی نسوورت بووه بوودکاران و دشوومنان، صووداقت و درسووتی بووه همووراه ثرووات قوودم کینووه

ودکووان و دسووتان و مظلومووان، نیازمنوودان، کبسووتگی بووا تهوویی، احسوواس دلسوووزی و هوومانسووانی هوواناآرم

لوول، سووایر اقوووام و مسووالان و احتوورام فوووق العوواده بووه زنووان، احساسووات دوسووتانه نسوورت بووه کهوون

ابوول خووواهی و موهرووت هنووروری و شوواعری در کوراغلووو نیووز بووه طووور مشووخص قگرامیداشووت آمووال آزادی

توک دردهوا و وی نوه تنهوا توک ،آیود کوه آمواده نرردنودمویمردمی به تصویر در و پیشاپیشا .یت استؤر

ب بووه ایوون ترتیوو .سووتهاآنهووای مووردم را بووا روح و جووان خووود احسوواس کوورده کووه خووود نیووز از رنووج

رواط را شوایع موسویقایی وطونش ایون ارت هوایفورمهوا و آمیختگی وی با موسویقی موردم بوا سواز عاشوق

وسوویله اپوورا بووه از ایوون پوورده اسووب کوراغلووو در آخوورین لحظووات "قیوورآت"کنوود. میتوور از همیشووه تنووگ

این پایان سومین پرده است. و شودمیکچل حمزه دزدیده

62 Polyphonic 63 Subdominat 64 Dominant 65 Contrapuntal

32

افیبدست خط اوزیر حاجی

مهمان شاه به اتفاق تمام اعیان و اشراف در "احسان پاشا" ؛افتداتفاق می "خانحسن"پرده چهارم در بارگاه

شرکت دارند آواز یک ،اسب کوراغلو ترتیب یافته "قیرآت"آورده شدن برای شادی که جشن ویک مجلس

33

را در ،ارسی و گوهرآرای غزلپاستاد بزرگ سخن ،از خواجه حافظ شیرازیشعر معروفی خواننده ایرانی که

شود:میانداز خواند، طنینمی "66متسو سوپرانو"خط

ساقی بخور باده و برافروز جام ما مطرب بگو که کار جهان شد به کام ما

ایمما در پیاله عکس رخ یار دیده خرر ز لذت شرب مدام ماای بی

در ئوووزیر بوویایجوواد تضوواد از دیوودگاه

؛ایوون صووحنه بسوویار موفووق بوووده اسووت

،خانحسووندر حووالی کووه در بارگوواه

گسواری و جشون برپاسوت، مجلس موی

مردم او

خواجه حافظ شیرازی

انی یک موسیقی به دنرال آواز خواننده ایر .شودمی ریختهبرند و خونشان هر روز در قیام و عصیان به سر می

! شودمیولی یکراره کوراغلو در لراس مردل وارد ؛گرددمیر آغاز و سپس آواز ک رسدمیرقص به گوش

و "ها شریه استبه عاشق" :دهدمی که او کیست! و احسان پاشا جواب کندمیال ؤبا تعجب س خانحسن

ای را سر گونهکوراغلو قطعه عاشق ؛ماننداند منتظر آوازش میم خود او را عاشق تصور کردهرغحضار که به

گر ا جلوهعظمت و شکوه موسیقی عاشقی ر ،در این اولین آواز بیحاجی ،زیرا و گیراستکه بسیار دهدمی

از ئوزیر بی ؛مردتوان شخواند که حدی برای زیرایی این آواز نمیکوراغلو چنان عاشقانه و لیریک می ؛سازدمی

ت مردم و که این هنر جزو ادراکا دهدمیو نشان گذاردمی مردم را به نمایش و این طریق ارتراط موسیقی

پردۀ ریای اول آ ؛آشکارترین تصویر کوراغلو در دو پرده سوم و چهارم این اپرا تجلی کرده است .اجتماع اوست

یف شده ی عاشقی تصنهاداستانشریه است به سرک چنلی بلسوم که به گزارشی از سوی کوراغلو به مردم

ام تا این جماعت با من آورده" در آریای دوم با عنوان ؛شودمیهمراهی "هی -هی"که به وسیله مردم و با فریاد "ما برادر باشند

“Mən gətirdim bü cəmaət qardaş olson bizlərə”

لل گرجی و مآمیز بین زیستی مسالمتاحساسات بشردوستانه و هم ؛آیدمی ویژگی دیگر کوراغلو به تصویر در

وسط کوراغلو اجرا آخرین آریای پرده سوم این اثر که ت .های این اپراستدیگر پیامارمنی و احترام متقابل از

یف تصن A.B.A بخشیقطعه سه تر است اما در بخش میانی آن که به شکلبه روند تغزلی نزدیک شودمی

هییج تکه دارای محتوایی لیریک و عاطفی است، روحیه (səni gordom) "تو را دیدم"شده، برخلاف آریای

66 Mezzo Soprano

34

از این (A) در قسمت .شده انقلابی و قهرمانی نیز وجود دارد

اش بروز احساسات شاعرانه و عاشقانه ،ترینر، شرایط روحی وی

دو .در پرده چهارم نیز سه آواز باشکوه از آن کوراغلوست کندمی

عاشقی و سومین (gozəlləmə) "گوزللمه" قطعه اولی در مایه

این طرح از نقطه ؛تصنیف گردیده است "شکسته"قطعه در مایه

به هاآندرام حائز اهمیت فراوانی است چرا که هرکدام از نظر فن

این دهد.میفرصت و امکان های روی صحنه پرداخت بازی

ها حاوی خصایصی چون شجاعت، قدرت فکری و تمرکز، سروده

وجود .نشانگر استعداد شاعرانه قهرمان مردم استچنین هم

آواز از قریل خصایص ویژه موسیقی عاشقی در طول این سه

سازی و خود ساز کاملا ۀاشکال ملودیک و ریتمیک، سونوریت

آوازی خان،بعد از ورود به بارگاه اولین آواز کوراغلو .ملموس است

او بسیار ؛آیددر مییش ابه سرنیگار شاعرانه است که در ارتراط با

؛پردازدبه خواندن می خانزیرا و با اعتماد به نفس کامل در کاخ

زیرا و عالی این کار به حدی

پوستر کوراغلو

کند.میدر عاشووق بودن او دیگر تردیدی ن خانحسوون طوری که ،گوینداو را آفرین می اسووت که حاضووران

سیان آواز او را شقمربوط به نام یکی از آهنگ نامند کهمی "گوزللمه"مجل ستهای عا در عین حال نوعی ؛ها

ست سوم ا سم مر شعار فولکلوریک آذربایجان نیز به این ا شت .از ا سرنو قیرآتکوراغلو بعد از اجرای آواز از

آواز دوم در شووان ؛دهدمیاو بهدرخواسووت اجرای یک گوزللمه دیگر را غافل از ماجرا خانو کندمی الؤسوو

ستر به اتفاق ،شودمیسروده قیرآت سامرلهمراهی ارک ست آن شکوه ا سیار با سومین قطعه که بنا به .تار ب

شا اجرا سان پا ست اح ست گرددمیدرخوا سته ا شک کوراغلو با توجه به زیر و در این یک ؛یک آواز در مایه

سیار عالی میبم سیقی و تلاطم آن، ب سایی کوراغلو، همه چیز به خواند که با ورود کچل حمزه و های مو شنا

؛شودمیکوراغلو دستگیر شده و دست و پایش در بند ،افکندآتش و طغیان بر موسیقی سایه می ؛ریزدمی هم

سلاح سیقی می و کنندمیاو را خلع ست که ؛نالدمو شاهد ئوزیر بیاین جا برای مردمی که در طول تاریخ

شرق می .گریدمی، اندها بودهعدالتیها و بیجنگ شت مرارزان سرنو شداو به های عالم یک آن تمام غم ؛اندی

ها این آه و ناله را دو کوراغلو را نیز در بند کرد؟! ویولنسووول شوووودمیآیا مگر .کندمیاش سووونگینی ردهبر گ

و چون کندمی به رعیت، دهقان و به مردم توهین ،دهدمیاو را مورد تهدید قرار خانحسن ؛کنندمیچندان

به عقد نیگار ،آیداپرا به وجود می ای درره تازهجاست که گاین ؛ حیوانی بند گسسته چیزی جلو دارش نیست

؟! آیا او خیانتکار اسووت؟! و به کوراغلو اهمال کرده اسووت! آیا او در رسوواندن خرر کچل حمزه در خواهد آمد

ستفاده صت پیش آمده برای ترلیغ خود ا سر از فر سرک سیله یک نفر! "کند: میدلقک آوردن کوراغلو به و

کردن کوراغلو راهی شده بود به مجلس مطلعدر این لحظه خرر دستگیری ایواز که جهت "این بود طرح من!

و عشق نیست او خائن ،به انقلاب وفادار بوده است ؛ نیگارکرد خواهد رسد. این خرر مسائل مهمی را حلمی

35

خود نیگارایواز شکنجه خواهد شد! اما ؛آلوده نشده است هاخانحکومت و پاک او هرگز به واسطه سلطنت،

دار کوراغلو به کچل حمزه حمله در این گیر و .است او دشمن ظلم و ظالم گوید؛میرا باز داستان

و آنگاه طرق آوردمیاو را از پای در برد و می

ریتم ؛رهاندرا از مهلکه می قیرآتنقشه قرلی

برهم مرج بارگاه کاملا تند موسیقی و هرج و

دیگر کوراغلو رفته است اما .منطرق هستند

هاآناو ،یی را در اختیار داردهاانگروگ خان

شان جدا را به دار خواهد آویخت و یا سر از تن

خواهد کرد. پنجمین پرده اپرا با موسیقی

میدان اعدام نمای ؛شودمیسحرآمیز آغاز

ها در خط تنور خرر سر جارچی ؛صحنه است

و کنندمیبریدن سه نفر را به مردم اعلام

اهالی را برای تماشای مراسم به میدان فرا

جماعتی هراسان و معترض، در .خوانندمی

؛شوندها دیده میحال تکرار سخنان جارچی

هستند و این هاآنمردم خواهان آزادی

-کار بالا میکنند؛ مینیز مطرح خواسته را

میدان به وسیله مردم به اشغال در و گیرد

آید اما ماموران دستور دارند مردم را می

ابتدا باید .سرکوب کرده و از میدان به در کنند

موسیقی شرایط ؛از تنش جدا شود نیگارسر

وحشت و هراس، خشم و غضب و نفرت مردم

بوی خون این صحنه آورد؛میرا به نمایش در

شود.میجلاد آماده اقدام خود ؛گیردرا فرا می

های زندگی در این آخرین دم نیگارسخنرانی

او این گردد؛میبه یک خطابه آتشین مردل

نامد کش میجمع نادان را گروهی جلاد و آدم

ثیری در نررد مردم نخواهد أکه کارشان ت

تر یروزی فرا خواهد رسید که مردم قو .داشت

،خواهند شد و آن روز

بروشور اپرای کوراغلو

، پلاد و نیگار ؛موسیقی مکمل یکدیگرند کوراغلو و شورش بخش از راه رسیدن سپاه آزادی ؛زمان انتقام است

ر و گروه های اول، سوم و پنجم این اپرا که به وسیله کنمایش نمادین مردم در پرده .شوندایواز از مرگ رها می

های بخش .گذاردمیهای قهرمانی مردم را به نمایش هنگارعشق به آزادی و ا و شودمیرقصندگان همراهی

36

کار که از میان زنی شجاع و فدا ؛کندمی، تکامل اصولی خود را طی نیگاربا تصویر تغزلی اپرای کوراغلو مشخصا

سازد که تاریخی گر میمانندی را جلوهبی گذشتگیو چنان از خود شودمیبا آنان همراه ،برخاسته استمردم

پی درهای پیبا لایت موتیف کندمیایفای نقش نیگارهایی که در قسمت . ئوزیر بیاست

اپرای کوروغلو

زنی است که دلرسته نیگار" :گویدمیاو خود در این باره .داردیت او را گرامی میانسان شرافت وقهرمانی،

در بسیاری اوقات به نیگارهای مربوط به لایت موتیف ".ی مردمهاناکوراغلوست و آماده جانرازی در راه آرم

37

از زبانآن جا که "حضور او در صحنه، با همراهی موسیقی ارکستری مفهوم .شوندعرضه می 67صورت وکال

ماند، سخن باز می

در لایووت ؛تجلووی مووی بخشوودرا "آیوودموسوویقی بووه توورنم در مووی

ئوووزیر ایوون ؛مووردم نیووز حضووور دارنوود هووای کوراغلووو معمووولا موتیووف

درام در جهوت طورح پدیودۀ مفهوم را در پیام اپورا و بافوت موزیکوال

هوای موردم و کنود؛ در پورده پونجم لایوت موتیوفجامعوه مطورح می

اند، توم موزیکوال مربووط بوه نیگوار در پایوان نیگار باهم آمیخته شده

رسوود. لیررتوووی نیگووار و موسوویقی نمووادین او اپوورا نیووز بووه گوووش می

آمیوز و فرخنوده اسوت و ایون بوه آن در قسمت کوراغلو بسویار نشواط

در " 11آریوووزو"شووود کووه در سووازگاری حوود خوووب نشووان داده می

səni)"تووو را دیوودم"اولووین قسوومت ایوون اثوور تحووت عنوووان

gordom) ،و توم نیگوار هوای مربووط بوهیک بخش از لایوت موتیوف-

های موردم و کوراغلوو دارای معوانی و مقاصودی حیواتی هسوتند کوه

در وحودت و یگوانگی مربووط نیگوارذهنوی شناسویبه درک زیروایی

رسود، می پرده پنجم اپرا بوا رقوص و موارش پیوروزی بوه پایوان .است

ای، هوای صوحنهس کوورالبوا آفورینش و خلوق آریاهوا، مو بویحاجی

از سوووازی و آوازی و طراحوووی انوووواعی هوووای گونووواگون آنسوووامرل

گویود:میاو .سوازداپرایوی اثور خوود را مانودگار موی 68هایرسیتاتیف

روی مدهای فولکلوریکاپرای بر ترکیرات و اجزا کاراکترتمام "

افتمرر یادبود ئوزیر حاجی بی

کوراغلو

و اضافه ".انداند، بنا شدهتنها از نقطه نظر شخصیتی متفاوت ،که با مرناهای علمی موسیقی جهانی آذربایجانی

برای من به عنوان یک آهنگساز درک و فهم موسیقی فولک و اساس و بنیاد آن در طراحی این اپرا "کند: می

گستاخی، اهانت، ،69اولین آریوزوبا خانحسنشخصیت منفی ؛"ای برخوردار بوده استالعادهاز اهمیت فوق

خود را آدمی شرافتمند و وابسته به او در دومین آریوزو گذارد.می، استرداد و ستمگری او را به نمایش تازیانه

یکی از بهترین که دارد خودبینی را عرضه میو نمایشی از خودستایی و کندمی گروه اعیان و اشراف معرفی

یکدیگر که در ساخت و سرک های اپراست؛ در این اپرا اشخاص منفی نه به واسطه حق مشترک در قسمت

جاری بودن ریتم و های کروماتیک، توالی و تسلسل نقاط روشن،آواز و تعدیل صدا به طریقه پیشرفت

گویی چون دلقک چیزی اند؛ وجود شخصیت چاپلوس و بذلههارمونیزاسیون دقیق و سختگیرانه باهم مرترط

کنندگان این فرم در اپرا بوده تهیه در اصل از اولینبی هاست؛ حاجیویلأمنحصر به فرد و ویژه در تفسیر و ت

آید که به وسیله ریتمیک به حساب می ای رسیتاتیفا گونهی "70آریا پارلانت"یک اولین پارت آواز دلقک .است

، او یک استیل رقص فولک را که مرتنی قطعهدر دومین شود.میانواعی از آلات موسیقی فولکلوریک همراهی

67 Vocal 68 Recitatif 69 Arioso 70 Aria parlante

38

هویت گویای شخصیت هجو و بی شناتکدر حالی که حرکات و س ،خوانداست می آذربایجانبر مقامات موسیقی

. اوست

1963اثر حاجی آقا نظراف –میرزا فتحعلی آخونداف

زورنا

بالا: بالابان، پایین: تار

و عشق او به زندگی و دنیا خانهای باشکوه در ارتراط با توجه خاصی را به نمایش کیفیتدر این اپرا ئوزیر بی

دربار و های رقص و آوازپرده از اپرا و در تمام لایت موتیفچهارمین چنان که در دومین و ،داردمرذول می

قابل از سویی وی علاقه .کندمینیز چنین ،نماد دختر خواننده که به سرک موسیقی ایرانی نزدیک است

39

؛دهدمیه شیوه سمفونیک اپرای کوراغلو در استیل موسیقی قرن هفدهم نشان ئتوجه و برجسته خود را در ارا

به اجرای عمیق و مردمی ارکستر سمفونیک در 73و زورنا 72، بالابان71تاراو با وارد کردن سازهایی همچون

محمد سعید "وی در گفتگویی جالب با .داندو تار را در افاده معنای اثر بسیار موثر می یابدمیموسیقی دست

،امای در این اثر ملاحظه کردهمن پارت تار را با تفاوت ویژه": گویدمیو کندمیبه این موضوع اشاره "اردوبادی

باید کمانچه را نیز همچون تار در آن صورت. زیرا تنها هدفم وارد ساختن سازهای فولک در اپرا نروده است

و ه دهندئتوانند اراها این وظیفه را بهتر از کمانچه میویلناما از دیدگاه علمی، ،کردموارد ارکستراسیون می

گی و نوآوری یک تاز مانند خود ضمن ایجاداما تار با تمرر بی ؛وجود ندارد ویلناحتیاجی به ورود یک ساز شریه

ئوزیر در همین اپرا با ."کندمیه ئاراترنم ساختن صداهای لطیف و بسیار مطروع، سونوریته جالری را با م

در اورتور، ساز بادی .آوردمیالمللی را به وجود و بین بایجانیموفقیت تمام ترکیب و تلفیقی از سازهای آذر

خود، در تار با توانایی در خور ؛شودمیو کلارینت شنیده ها، ابواویلنهمتایی به همراه بالابان با عظمت بی

در قسمت دختر .شودمیپیوندد و با فلوت پیکولو هم آوا ، ساز بادی چوبی می"زورنا"رقص پرده سوم به

موسیقی ایرانی بنا به ضرورت این نوع موسیقی سلوی کمانچه در بیان گرددمیایرانی اجرا خواننده که یک آواز

بندی جدید باعث ایجاد نوعی از تلقی در میان دیگر آهنگسازان این ابداع و ترکیب؛ کندمیای را ایفا نقش عمده

ای در آفرینش کنسرتوها برای تار و ارکستر سمفونیک همچون ویلن، ابوا و فلوت لحظه هاآن ؛شودمیآذربایجان

، آکاردئون و دیگر سازهای ملی از بدیهیات موسیقی یساز عاشق کمانچه، کنسرتو برای بالابان، .کنندمین تردید

گسترش ی در ب قش ئوزیرن .شودمیتلقی بایجانیآذر

تاریخ هنر گلینکا در نقش شریه موسیقی آذربایجانی

اهمیت اپرای کوراغلو در گسترش است.موسیقی روس

این ،رسدقابل تعمق به نظر میموسیقی آذربایجان،

ر هنر ارزش الرته تنها به آثار اپرایی مربوط نیست زیرا د

سمفونیک نیز متجلی است و کوراغلو بر روی موسیقی

.میراثی از این همه در دوران معاصر بنا شده است

جان هنر موسیقی آذربای ده روز کوراغلو در طی فستیوال

زبانبرپا شد به 1959 و 1938سال دردر مسکو که

در 1975هم چنین در سال .روسی نیز اجرا گردید

.ر آمددفستیوال بهاره موسیقی قفقاز نیز این اپرا به اجرا

اپرای کوراغلو در ترریز به روی صحنه 1941به سال

ی لیررتو .رفت که با استقرال شایان توجهی روبرو گردید

و ی ترکمنی، ارمنیهازبانها به سال این اپرا در طی

آباد پایتخت برگردانده شد و در صحنه عشقازبک

و ایروان مرکز ارمنستان 1938ترکمنستان به سال

فقارا قارای

71 Tar 72 Balaban 73 Zurna

40

ه است.به اجرا درآمد 1950 و تاشکند پایتخت ازبکستان 1942

1960- سالاهوف اهرطاثر فقارا قارای

آذرخان اقرالابوالحسن

فامیرزا فتحعلی آخوند

به روی صحنه "فتحعلی آخوندافمیرزا اپرا بالۀ-تأتر"در این اپرا ،ئوزیر بیبه مناسرت نودمین سالروز تولد

داشتم اپرای من میل ،ریا و با کمال صداقتبی"نوشت: بیحاجی 1938های دور در سال در گذشته رفت.

41

ی ب شاگردان ئوزیر یکی از "74 قارا قارایف "؛ "ه کنمئکوراغلو را به عنوان یک اثر رئالیستی موسیقی اپرایی ارا

اپرای کوراغلو شاهکاری برجسته است که "گوید:میو از آهنگسازان نامدار آذربایجان در مورد اپرای کوراغلو

ترین ی از برجستهب ئوزیر .ملی است سازد و در عین حال اثری عمیقا نقش شخصیتی بزرگ و خلاق را نمایان می

کنده از تجلیل و قدردانی های زندگی ئوزیر در محیطی آآخرین سال ".موسیقی جهان استهنرمندان در

ضمن "ایبتول گنجه"م خانمعروف و آذر هنرمندخان اقرالدر شصتمین سال تولدش ابوالحسن ؛سپری شد

از طریق رادیو 1948نوامرر 23اما خرری که صرح روز ؛تلگرافی تولدش را ترریک گفتند

افیبوزیر حاجیئاف در آرامگاه زاده و سعید رستمف، احد اسرافیلمراه قارا قارایه شوستاکوویچ به

ها، آن پرداز راستیئوزیر آن نغمه ؛باکو پخش شد قلب شیفتگان هنر موسیقی را مالامال از اندوه و درد کرد

ها بر ای از رمانساو در آن زمان مشغول کار بر روی مجموعه .خاموش شده بود ،ستیزنده ناپاکی و رذالت

74Gara Garayev

42

دو رمانس از .را نیمه تمام گذاشت هاآنهای شاعر بزرگ گنجه، نظامی بود اما فرمان مرگ اساس سروده

کرد اپرای فیروزه نام بر روی آن کار می ئوزیر بیآخرین اثری که .این سری بعد از مرگش به اجرا درآمد

نیمه تمام ماند.داشت که

.زادهو سیامک سلطانعلی زادهیحیی اسماعیل انآقایباتشکر از