Embed Size (px)
Citation preview
SĠSTEMATĠK
DERLEMELERDE
LĠTERATÜR TARAMASI
DR. ÖĞR. ÜYESĠ DĠLEK MENEKġE
Sakarya Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Fakültesi
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları HemĢireliği Anabilim Dalı
SĠSTEMATĠK DERLEME YAZMA SEMĠNERĠ-2019
1
Sistematik incelemeler, birçok veri türünün
anlaĢılmasına yardımcı olur.
Çok sayıdaki araĢtırmanın
yapılandırılmıĢ ve kapsamlı bir
sentezidir.
En güçlü kanıtların üretildiği bir araĢtırma
yöntemidir.
2 /80
• Bilgiyi aydınlık ve cehaleti karanlık olarak düĢünün.
IĢığın odağı ne kadar “yayılırsa”,
o kadar zayıf olur ve daha az net
gösterir.
IĢık belirli bir noktaya
odaklanırsa ve veriler daha
net bir Ģekilde gruplanırsa,
gördüğümüzden daha emin
olabiliriz.
Kısa çizgi
Çok veri Daha nesnel,
Daha güvenli
3 /80
Sistematik derleme basamakları
AĢama 4: Verilerin toplanma
sı
AĢama 6:
Verilerina analizi ve sentezi
AĢama 1:
Problem
formülasyonu
AĢama 2:
Literatür
tarama
AĢama 5:
ÇalıĢma
kalitesinin
belirlenmesi ve
değerlendirilmesi
Sistematik derlemenin en önemli
bölümlerinden biridir.
Soru (lar) tüm metodolojiyi
yönlendirir:
ZOR EN UZUN
SÜRE
AĢama 3:
Dahil edilme
kriterleirne
uygun
çalıĢmların
belirlenmesi
AĢama 7:
Sonuçların
yorumlan
ması
4 /80
Veri toplama süreci
Literatür tarama
Aranacak kaynakları belirleme
Aramaya baĢlamadan önce, yazarların bir PRISMA bildirim kontrol listesinin
farkında olmaları gerekir.
5 /80
Sistematik derleme literatür taraması
Literatür tarama sistematik derlemenin
en önemli bölümü ve temel bileşenidir.
*Literatür taraması, çalıĢma için
verileri nasıl elde ettiğimiz
bölümdür.
*Bu veriler, klinik çalıĢmalardan
elde edilen veriler dahil olmak
üzere birçok kaynaktan gelebilir.
NİCELİKSEL, NİTELİKSEL ve
MİXED METHOD
ÇALIŞMALARIN TÜMÜ
6 /80
• Literatür taramanın amacı, sonuç oluĢturmada yanlılığı (bias) en aza indirgemek için çalıĢmanın hedefi ile potansiyel olarak ilgili tüm bulgularını kapsamlı bir Ģekilde tanımlamayı, değerlendirmeyi ve entegre etmektir.
P
R
O
T
O
K
O
L
(Yayınlanmış) ve (Yayınlanmamış)
T
A
R
A
M
A
S
T
R
A
T
E
J
İ
S
İ
7 /80
Ġyi yapılandırılmıĢ bir literatür araĢtırması,
araĢtırmakta olduğunuz konuyla ilgili sağlam
kanıtları bulmanın en etkili ve verimli yoludur.
Literatürde sörfün yolu sörç’ten (search) geçer ;)
8 /80
Literatür tarama kapsamlı ve sistematik olmalıdır.
İYİ VE KALİTELİ SİSTEMATİK DERLEME
Konu ile ilgili mevcut literatüre
sağlam bir genel bakış sağlar.
Ġlgili literatürü tanımlar
Kilit yayınların gözden kaçırılmasını
engeller.
Arama stratejisi sayesinde alakasız
arama sonuçlarını azaltır.
Metodolojik kalite
Raporlama kalitesi
9 /80
Güvenilir kanıt.
Bilgilendirilmiş kararlar
Daha iyi sağlık
10 /80
• Sistematik bir yaklaĢım
uygulamak daha verimli
çalıĢmaya izin verecektir.
Plan ve protokol
Hazırlanan zaman
tablosuna uyumu
kolaylaştıracaktır.
Ay Faaliyet 1-2 Protokol hazırlanması 3-8 Yayınlanmış ve yayınlanmamış
çalışmaların araştırılması 2-3 Uygunluk kriterlerinin pilot testi 3-8 Kapsam değerlendirmesi 3 Yanlılık için pilot test ve
değerlendirilmesi 3-10 Geçerliliğin değerlendirilmesi 3 Elde edilen verilerin pilot testi 3-10 Veri toplama 3-10 Veri girişi 5-11 Veri kayıplarının takibi 8-10 Analiz 1-11 Raporun hazırlanması 12- Yapılan incelemenin güncel tutulması
Zaman Tablosu
11 /80
Sistematik yaklaĢım • Derleme sürecinde metodolojik kalite ile birlikte derlemenin
raporlama kalitesinin artırılması için en temel öneri, hem derlemenin yürütüldüğü hem de yayın aĢamasında derleme metodolojisine uyulduğunu gösteren standardize araçları kullanmaktır.
P
R
Ġ
S
M
A
*Sistematik derleme ve meta-analiz araĢtırmalarının sunumunda
kullanılan
Uluslararası kuruluĢ ve deneyimli yazarlar tarafından geliĢtirilen
*Yedi konu baĢlığı (BaĢlık, Özet, GiriĢ, Method, Bulgular,
TartıĢma, Parasal Kaynak) *27 maddelik PRISMA Bildirimi
kontrol listesi
*Dört aĢamalı akış diyagramı
PRISMA Bildirgesi (ThePreferred Reporting Items for Systematic
reviews and Meta-analysis)
(www.prisma-statement.org).
Yayınlanan sistematik derleme ve meta-analiz
araĢtırmalarının eleĢtirel değerlendirilmesi için
de kullanılabilir.
12 /80
Sistematik derleme literatür taraması
• İyi belgelenmelidir.
• Derlemeye dâhil edilen çalıĢmaların kaliteleri
değerlendirilir.
• * AraĢtırmaların verileri birleĢtirirken en küçük kanıtlar /
etkiler bile derlemeye dâhil edilir
• Şeffaf olmalıdır.
*Kullanılan metotlar/yöntemler çalıĢmada açıkça belirtilir.
*ÇalıĢmaları seçerken kullanılan kriterler açıkça belirtilir.
• Farklı türdeki kaynakları içerir.
13 /80
Sistematik derleme literatür taraması
• Tekrarlanabilir. (Güncellenebilir)
• Literatür taraması belirli bir yöntem ile yapıldığından çok daha
kapsamlıdır ve tekrar edilebilir.
• AraĢtırmacılar sistematik derlemeyi tekrar edip sonuçlarını
doğrulayabilirler.
14 /80
• Kütüphane uzmanından destek alınması
Rehberlerin izlenmesi
Tarama stratejisinin oluĢturulması
Literatür kaynaklarına ulaĢma
Bibliyografik yazılım kullanımı (örn: EndNote, Reference Manager)
http://kutuphane.sakarya.edu.tr/tr/icerik/11829/48370/mendeley SAÜ (Mendeley)
15 /80
16 /80
17 /80
Arama (Tarama) stratejisinin özellikleri
• Sensitive (Hassasiyet)- tüm ilgili çalıĢmaları tanımlama
yeteneği
• Spesifite (Özgüllük) - alakasız çalıĢmaları dıĢlama
yeteneği
• Hassasiyet (duyarlılık) ve özgüllük arasındaki ters iliĢki
• - Yüksek hassasiyet düĢük özgüllüğe sahip olma
eğilimindedir.
• - Alınan çok sayıda makale inceleme sorusuyla alakalı
olmayabilir.
18 /80
Anahtar kelimeler
• Arama sürecindeki kilit rol anahtar kelimelere düĢmektedir
Anahtar kelimelerin keĢfedilmesi kadar doğru
kullanılmaları da önemlidir.
19 /80
Arama stratejilerindeki hatalar sistematik
incelemelerin kalitesini ve geçerliliğini olumsuz
yönde etkilemektedir
20 /80
• Mümkün anahtar kelimelerle bir grafik oluĢturma
Anne sütü
Emzirme
İnsan sütü Laktasyon
O D A K L A N M A
Uygun anahtar kelimeleri bulma
Dikkatli ve
detaylı
tarama
21 /80
https://meshb.nlm.nih.gov/search
Anahtar kelimelerin oluşturulmasında
İngilizce
22 /80
www.bilimterimleri.com
Anahtar kelimelerin oluşturulmasında Türkçe
23 /80
• Kelimenin yazım biçimleri
AIDS
acquired immunodeficiency syndrome
acquired immuno-deficiency syndrome
acquired immune deficiency syndrome
acquired immune-deficiency syndrome
Eş anlamlı sözcükler
Newborn: infant, toddler, baby, etc.
Yenidoğan: bebek, bebek, bebek vb.
Alternatif kelimeler
24 /80
• Çoğul kelimeler
Child : children OR teenager : teenagers
Çocuk: çocuklar ve ya genç: gençler
Yazım versiyon farklılıkları
randomise/randomize(Ġngiltere - ABD)
organisation and organization.
25 /80
• Taramayı daraltabilmek adına anahtar kelimeler birlikte
kullanılmanın ötesinde yan yana kullanılıyorlarsa kelime
grubu iki tırnak işaretinin (“ “) arasına yazılmalıdır.
Öbek Arama
26 /80
Anahtar kelime: „„water consumption‟‟
27 /80
Sağ ve sol kısaltmaların kullanılması
*oxid*
oxid*
*oxide
-peroxide
-sulfoxide
-nitric oxide
-zinc oxide vb. -oxidation
-oxidative
-oxidizing vb.
-antioxidant
-dioxide
-polyphenoloxidase.
28 /80
Bağlaçlar (Boolean operators) (OR, AND, NOT)
Aramayı daraltır, terimlerin her ikisini de
içeren makaleleri verir.
Aramayı geniĢleterek, anahtar
kelimelerinizden birini içeren makalelerle
bilgilendirir.
Aramayı daraltır. Anahtar kelimelerden bir
terim içeren, diğeri olmayan makalelerle
ilgili bilgi verir.
29 /80
water AND consumption
(su VE tüketim)
• Ġki kelime aynı veya farklı konu
alanlarında görünebilir.
water AND consum*
(Su VE tüket*)
• Water (su) ve consum* --
consume(tüketmek), consumed,
consumer (tüketici), consumption
(tüketim)
• Kelimeleri içeren kayıtlar bulunur.
*water AND consumption
(*su VE tüketim)
*water and consumption
Freshwater (tatlı su), saltwater (tuzlu
su), seawater (deniz suyu) , ve
consumption (tüketim).
• Kelimeleri içeren kayıtlar
bulunur.
Anahtar kelimelerde bağlaç kullanılması
30 /80
• Su VEYA tüketimi ile ilgili
en az birinin geçtiği
dökümanları tarar.
water OR consumption
(su VEYA tüketim)
Water NEAR / 5
consumption
• Su ve kelimesine yakın 5
kelimenin de yer aldığı
dökümanları tarar.
31 /80
-Boolean operatörlerinin hatalı kullanımı (örneğin, OR yerine VE
kullanılması veya tam tersi)
-Parantez eksikliği (örneğin, benzersiz parantezler veya eksik
parantezler nedeniyle uygun olmayan Ģekilde birleĢtirilmiĢ terimler)
terimlerin morfolojik varyasyonlarının yokluğu (örneğin, kesilmemiĢ,
kesilmiĢ ancak çok fazla özgünlükle veya kesiklikte sözdizimi
hatalarıyla)
-Eksik konu baĢlıkları Medical Subject Headings (MeSH) (örneğin,
kontrollü kavramlarda çeĢitli kavramlar için yeterli tanımlayıcıların
bulunduğu ancak arama stratejisinde bulunmayan)
-Eksik eĢ anlamlı sözcük
-Varolan kelimenin tekrar edilmesi
32 /80
33 /80
• Aranacak anahtar kelimeler konusunda PICOS
doğrultusunda belirlenen araştırma soruları yönlendirir.
Anahtar kelime ne olmalıdır?
Arama stratejisi kesinlikle PICOS
kriterlerine odaklanmalıdır.
Şeffaf olmalı
34 /80
P
I
C
O
35 /80
36 /80
37 /80
Does early initiation of antiretroviral therapy (ART) in HIV infected children
aged 2 to 5 years old reduce mortality rate?
2-5 yaĢ arası HIV bulaĢmıĢ çocuklarda antiretroviral tedavinin (ART) erken
baĢlatılması ölüm oranını azaltır mı?
P opulation HIV infected children aged 2 to 5 years
I ntervention Early initiation of ARV
C omparison Delayed treatment
O utcome Reduction in mortality
38 /80
Basit (t)arama
yöntemi
39 /80
40 /80
41 /80
Does early initiation of antiretroviral therapy (ART) in HIV infected
children aged 2 to 5 years old reduce mortality rate?
HIV Child* Antiretroviral Early
OR OR OR OR
Human immune
deficiency
syndrome
ART Ġmmediate
OR OR OR
Acquired immune
deficiency
syndrome
HAART
timing
OR OR OR
immunodeficiency
syndrome
ARV Time to treatment
AND AND
AND
TARAMA STRATEJĠSĠ
42 /80
Sistematik review tarama kombinasyonu
• S1- HIV
• S2- human immun deficiency syndrome
• S3- acquired immun deficiency syndrome
• S4- AIDS
• S5- S1 OR S2 OR S3 OR S4
• S6- child*
• S7- Antiretroviral
• S8- ART
• S9-HAART
• S10- ARV
• S11- S7 OR S8 OR S9 OR S10
• S12- Early
• S13- Immediate
• S14- Timing
• S15- Time to treatment
• S16- S12 OR S13 OR S14 OR S15
• S17- S5 OR S6 OR S11 OR S16
43 /80
44 /80
Literatür Tipleri
*Elektronik kaynaklar
(Veritabanları, elektronik kütüphaneler, internet vb.)
*Yazılı kaynaklar (dergiler, kitaplar, elle arama vb.)
*Gri Literatür kaynakları (veri tabanları, konferans bildirileri
vb.)
45 /80
Veri tabanları
Cochrane Central Register of Controlled Trials (CENTRAL)
PsycINFO - APA Publishing | APA -
American Psychologica
46 /80
47 /80
En uygun veri tabanının belirlenmesi
• Çoğu sistematik inceleme, PubMed ve Embase'de
yapılan aramaları içerir.
• Kanıt hiyerarĢisi - veri tabanı seçimi çalıĢmanın türüne
göre belirlenir
• Alıntılama veritabanı, ör. Scopus, Bilim Ağı
• Yerli veritabanı, ör. Türkiye Çapında
• Konuya özel, örn. PsychINFO, CINAHL
48 /80
49 /80
İNTERNET
*Bilgi ve yayın kirliliği
mevcut
*Ġnternet yoluyla taranan
akademik çalıĢmalar için
yararlanılacak kaynakların
bilimsellik çerçevesine
sahip olmaları
gerekmektedir
İnternette genel arama motorları ile
yapılan aramalarda;
* YAZARI, BAġLIĞI VE YAYIN EVĠ belli
olmayan metin ve dokümanlar akademik
araĢtırmalarda kaynak olarak
kullanılmamalıdır.
Literatür Kaynakları
50 / 80
edu.tr Üniversite sitelerine ait web sayfaları
51 / 80
Mesleki anlamda kurulan derneklere
ait web sayfaları org.tr
52 / 80
Kamu kurumlarına ait web sitesi gov.tr
53 / 80
İnternet arama motorları ?
54 /80
Gri Literatür
GRĠ LĠTERATÜR NEDĠR ? Tezler Komite bildirgeleri
Hükümet raporları Konferans bildirileri
Devam eden akademik araĢtırmalar
Ġngilizce olmayan raporlar
Sistematik bir
incelemeye önemli
katkılarda bulunabilir
*Sınırlı katkısı
*Yanlılık
55 /80
56 /80
Yüksek lisans ve doktora
tezlerinin tam metinlerine eriĢimi
sağlayan en kapsamlı veri tabanı
58 /80
59 /80
• Hatasız ve kapsamlı bir (t)arama stratejisi kullanarak
birden fazla veritabanında arama yapmak çok önemlidir.
Tarama 8 En az bir veri tabanı için kullanılan
sınırlamayı da içeren, tekrar edilebilir, tam
bir elektronik tarama stratejisi verilir
Bölüm /
konu
Madde Kontrol maddeleri
Metot
60 /80
• Yayınlanan inceleme mümkün olduğu kadar güncel
olmalıdır.
• İlk arama tarihi, amaçlanan yayın tarihinden itibaren
12 aydan (tercihen altı ay) fazlaysa, ilgili tüm
veritabanlarının aranması, yayınlanmadan önce tekrar
çalıĢtırılmalıdır.
61 /80
• Aramalar her veritabanına kaydedilmeli
• Veritabanı arayüzü içerisinde bir hesap oluĢturulmalı.
• Arama açıkça etiketlenmeli (taslak, son, tarih, veritabanı adı vb.)
• Yapılan tüm aramaların ayrıntılı kayıtlarını tutulmalı:
• Arama tarihi (gün, ay, yıl)
• Aranan veritabanı
• Tarama stratejisi/tarama kombinasyonu
• Kullanılan sınırlamalar (yayın yılı, dil,
çalıĢma türü vb.)
• Finansman kaynakları
V
E
R
Ġ
T
A
B
L
O
S
U
62 /80
63 /80
• Bibliyografik yazılım (örn: EndNote, Reference Manager)
kullanılarak elde edilen araĢtırmalar kayıt edilir ve depolanır
Aliye Doğan, Gebelik Döneminde Uygulanan Müzik GiriĢimlerinin Maternal Ve Fetal Sağlığa Etkisi: Sistematik Derleme,
Yükseklisans Tezi, 2019.
64 /80
Sistematik derleme metodolojisine uygun
65 /80
Bölüm / konu Madde Kontrol maddeleri
Metot
Protokol ve kayıt 5
Eğer bir derleme protokolü varsa, ulaĢılabilir olup olmadığı ve nereden
ulaĢılabileceği (örn: web adresi) gösterilir. Eğer elde edilebiliyorsa, kayıt
numarasını içeren kayıt bilgisi sağlanır.
Seçim kriteri 6 Seçim kriteri olarak kullanılan araĢtırma özellikleri (örn: PICOS, takibin
uzunluğu) ve rapor özellikleri (örn: yayın yılları, dili, yayın statüsü) gerekçesi de
açıklanarak belirtilir.
Bilgi kaynakları 7 Taramadaki bütün bilgi kaynakları (örn: kapsama tarihler ile veri tabanları, ilave
çalışmaları belirlemek için yazarları ile iletişim bilgileri) ve en son tarama yapılan
tarih belirtilir.
Tarama 8 En az bir veri tabanı için kullanılan sınırlamayı da içeren, tekrar edilebilir, tam bir
elektronik tarama stratejisi verilir
ÇalıĢma seçimi 9 ÇalıĢmaların seçim süreci (tarama, seçim, sistematik derlemeye dâhil edilen ve
uygulanabilir ise, meta-analize dâhil edilen çalıĢmaların seçim süreci) açıklanır.
Veri toplama süreci 10 AraĢtırma raporlarından veri çekme yöntemi (örn: pilot çalıĢma formları, bağımsız
olarak, çift kiĢi) ve araĢtırmacıların veri elde etme ve doğrulama süreçleri
tanımlanır.
Veri maddeleri 11 Aranan veriler için bütün değiĢkenler (örn: PICOS, fon kaynakları), varsayımlar
ve yapılan sadeleĢtirmeler belirlenir ve listelenir.
Her bir çalıĢmadaki
bias (yan tutma)
riski
12 Her bir çalıĢmanın bias riskini değerlendirmek için kullanılan yöntemler (bunun
çalıĢmada ya da sonuç düzeyinde yapılıp yapılmadığının açıklamasını içeren) ve
bu bilginin veri sentezinde nasıl kullanıldığı tanımlanır.
Özet ölçümler 13 BaĢlıca ölçümler bildirilir (örn: risk ratio, ortalamalar arasındaki fark).
Bulguların sentezi 14 ÇalıĢmaların bulgularını birleĢtirme ve veri kullanma yöntemleri tanımlanır. Eğer
yapılmıĢsa, her bir meta-analiz için tutarlık ölçümlerini içeren yöntemler belirtilir.
ÇalıĢmalar
karıĢındaki
bias riski
15 Kümülatif (birikimli) kanıtı etkileyebilen bias riskinin değerlendirmesi verilir
(örn: yayın biası, çalıĢmaların içindeki secici raporlama).
Ġlave analizler 16 Ġlave analiz yöntemleri (örn: duyarlık ya da alt grup analizler, meta-regresyon),
eğer yapılmıĢsa, önceden belirlenenleri gösteren ilave analiz yöntemleri
tanımlanır.
PRISMA bildirim kontrol listesi 66 /80
67 /80
Bölüm / konu Madde Kontrol maddeleri
Metot
Protokol ve kayıt 5
Eğer bir derleme protokolü varsa, ulaĢılabilir olup olmadığı ve nereden
ulaĢılabileceği (örn: web adresi) gösterilir. Eğer elde edilebiliyorsa, kayıt
numarasını içeren kayıt bilgisi sağlanır.
Seçim kriteri 6 Seçim kriteri olarak kullanılan araĢtırma özellikleri (örn: PICOS, takibin
uzunluğu) ve rapor özellikleri (örn: yayın yılları, dili, yayın statüsü) gerekçesi de
açıklanarak belirtilir.
Bilgi kaynakları 7 Taramadaki bütün bilgi kaynakları (örn: kapsama tarihler ile veri tabanları, ilave
çalıĢmaları belirlemek için yazarları ile iletiĢim bilgileri) ve en son tarama yapılan
tarih belirtilir.
Tarama 8 En az bir veri tabanı için kullanılan sınırlamayı da içeren, tekrar edilebilir, tam bir
elektronik tarama stratejisi verilir
Çalışma seçimi 9 Çalışmaların seçim süreci (tarama, seçim, sistematik derlemeye dâhil edilen ve
uygulanabilir ise, meta-analize dâhil edilen çalışmaların seçim süreci) açıklanır.
Veri toplama süreci 10 AraĢtırma raporlarından veri çekme yöntemi (örn: pilot çalıĢma formları, bağımsız
olarak, çift kiĢi) ve araĢtırmacıların veri elde etme ve doğrulama süreçleri
tanımlanır.
Veri maddeleri 11 Aranan veriler için bütün değiĢkenler (örn: PICOS, fon kaynakları), varsayımlar
ve yapılan sadeleĢtirmeler belirlenir ve listelenir.
Her bir çalıĢmadaki
bias (yan tutma)
riski
12 Her bir çalıĢmanın bias riskini değerlendirmek için kullanılan yöntemler (bunun
çalıĢmada ya da sonuç düzeyinde yapılıp yapılmadığının açıklamasını içeren) ve
bu bilginin veri sentezinde nasıl kullanıldığı tanımlanır.
Özet ölçümler 13 BaĢlıca ölçümler bildirilir (örn: risk ratio, ortalamalar arasındaki fark).
Bulguların sentezi 14 ÇalıĢmaların bulgularını birleĢtirme ve veri kullanma yöntemleri tanımlanır. Eğer
yapılmıĢsa, her bir meta-analiz için tutarlık ölçümlerini içeren yöntemler belirtilir.
ÇalıĢmalar
karıĢındaki
bias riski
15 Kümülatif (birikimli) kanıtı etkileyebilen bias riskinin değerlendirmesi verilir
(örn: yayın biası, çalıĢmaların içindeki secici raporlama).
Ġlave analizler 16 Ġlave analiz yöntemleri (örn: duyarlık ya da alt grup analizler, meta-regresyon),
eğer yapılmıĢsa, önceden belirlenenleri gösteren ilave analiz yöntemleri
tanımlanır.
PRISMA bildirim kontrol listesi 68 /80
• Bu iĢlem birden fazla araştırmacı tarafından bağımsız olarak yapılır. Bağımsız seçimin kaç kiĢi tarafından yapılacağı, sistematik derlemeyi yapan araĢtırmacıların sayısı dikkate alınarak belirlenir.
• İki ya da daha fazla yazar tarafından bağımsız olarak seçilen makaleler karşılaştırılır ve farklı görüĢte olunan makaleler hakkında ortak bir karara varılır.
• Ortak karara varılamadığında diğer yazarlar ya da uzmanların görüĢlerine baĢvurulur.
Seçme kriterlerine (dâhil etme / dıĢlama) göre
kayıt edilen tüm araĢtırmaların başlık ve özetleri
incelenir.
Eğer Ģüphe olursa, yayının tam metni incelenir.
69 /80
Aliye Doğan, Gebelik Döneminde Uygulanan Müzik GiriĢimlerinin Maternal Ve Fetal Sağlığa Etkisi: Sistematik
Derleme, Yükseklisans Tezi, 2019.
70 /80
Aliye Doğan, Gebelik Döneminde Uygulanan Müzik GiriĢimlerinin Maternal Ve Fetal Sağlığa Etkisi: Sistematik
Derleme, Yükseklisans Tezi, 2019.
71 /80
ÇalıĢmaların seçilmesi
• Başlık ve özetlere göre uygun görülen tüm
araĢtırmaların tam metni elde edilir.
• En son dâhil etme ve dıĢlama kararı, tüm araĢtırmalar tam
metin olarak incelendikten sonra verilir ve hangi
araĢtırmaların sistematik derlemeye alınacağı
kesinleĢtirilir.
• BaĢlangıçta dâhil edilen araĢtırmaların bir bölümü bu
aĢamada dıĢlanabilir.
72 /80
Bölüm / konu Madde Kontrol maddeleri
Metot
Protokol ve kayıt 5
Eğer bir derleme protokolü varsa, ulaĢılabilir olup olmadığı ve nereden
ulaĢılabileceği (örn: web adresi) gösterilir. Eğer elde edilebiliyorsa, kayıt
numarasını içeren kayıt bilgisi sağlanır.
Seçim kriteri 6 Seçim kriteri olarak kullanılan araĢtırma özellikleri (örn: PICOS, takibin
uzunluğu) ve rapor özellikleri (örn: yayın yılları, dili, yayın statüsü) gerekçesi de
açıklanarak belirtilir.
Bilgi kaynakları 7 Taramadaki bütün bilgi kaynakları (örn: kapsama tarihler ile veri tabanları, ilave
çalıĢmaları belirlemek için yazarları ile iletiĢim bilgileri) ve en son tarama yapılan
tarih belirtilir.
Tarama 8 En az bir veri tabanı için kullanılan sınırlamayı da içeren, tekrar edilebilir, tam bir
elektronik tarama stratejisi verilir
ÇalıĢma seçimi 9 ÇalıĢmaların seçim süreci (tarama, seçim, sistematik derlemeye dâhil edilen ve
uygulanabilir ise, meta-analize dâhil edilen çalıĢmaların seçim süreci) açıklanır.
Veri toplama
süreci
10 Araştırma raporlarından veri çekme yöntemi (örn: pilot çalışma formları, bağımsız
olarak, çift kişi) ve araştırmacıların veri elde etme ve doğrulama süreçleri
tanımlanır.
Veri maddeleri 11 Aranan veriler için bütün değiĢkenler (örn: PICOS, fon kaynakları), varsayımlar
ve yapılan sadeleĢtirmeler belirlenir ve listelenir.
Her bir çalıĢmadaki
bias (yan tutma)
riski
12 Her bir çalıĢmanın bias riskini değerlendirmek için kullanılan yöntemler (bunun
çalıĢmada ya da sonuç düzeyinde yapılıp yapılmadığının açıklamasını içeren) ve
bu bilginin veri sentezinde nasıl kullanıldığı tanımlanır.
Özet ölçümler 13 BaĢlıca ölçümler bildirilir (örn: risk ratio, ortalamalar arasındaki fark).
Bulguların sentezi 14 ÇalıĢmaların bulgularını birleĢtirme ve veri kullanma yöntemleri tanımlanır. Eğer
yapılmıĢsa, her bir meta-analiz için tutarlık ölçümlerini içeren yöntemler belirtilir.
ÇalıĢmalar
karıĢındaki
bias riski
15 Kümülatif (birikimli) kanıtı etkileyebilen bias riskinin değerlendirmesi verilir
(örn: yayın biası, çalıĢmaların içindeki secici raporlama).
Ġlave analizler 16 Ġlave analiz yöntemleri (örn: duyarlık ya da alt grup analizler, meta-regresyon),
eğer yapılmıĢsa, önceden belirlenenleri gösteren ilave analiz yöntemleri
tanımlanır.
PRISMA Bildirgesi’nin (The Preferred Reporting Items for
Systematic reviews and Meta-analysis)
73 /80
PRISMA 2009 Flow Diagram
http://prisma-statement.org/PRISMAStatement/FlowDiagram.aspx
74 /80
PRISMA 2009 Akış Şeması
75 /80
Tar
ama
Uygunlu
k
Tes
pit
Etm
e D
ahil
Etm
e
Breastfeeding
education and
support for women
with twins or
higher order
multiples (Review)
Whitford HM, Wallis
SK, Dowswell T, West
HM, Renfrew MJ
(2019)
76 /80
Tes
pit
Etm
e T
aram
a U
ygunlu
k
Dah
il E
tme
Formula versus donor breast milk
for feeding preterm or low birth
weight infants
Maria Quigley, Nicholas D
Embleton, and William McGuire
Cochrane Database Syst Rev.
2018 Jun; 2018(6): CD002971.
Published online 2018 Jun 20.
doi: 10.1002/14651858.CD002971.
pub4
77 /80
Sonuç Olarak;
*Literatür tarama sistematik derlemenin
en önemli bölümüdür.
*Literatür tarama kapsamlı ve dikkatli bir şekilde
yapılmalıdır.
*Sistematik derleme strateji ve protokol çerçevesinde
ilerlemelidir.
Gideceğiniz yeri bilmiyorsanız, vardığınız yerin önemi yoktur.
(Peter F. Drucker)
78 /80
Literatür taramasında gösterdiğiniz özen çalıĢmanızın
her aĢamasında hissedilecektir.
TEġEKKÜRLER
79 /80
