Ünite 5 Literatür Tarama Yöntemleri · Literatür Tarama Yöntemleri KAYNAK TARAMA VE RAPOR YAZMA Araştırmacı literatür taraması yaparken pek çok kaynaktan yararlanabilir

Ünite 5 Literatür Tarama Yöntemleri

Y R D . D O Ç . D R . R A M A D A N E Y Y A M

Y R D . D O Ç . D R . N A Z A N D O Ğ R U E R

Literatür Tarama Yöntemleri

KAYNAK TARAMA VE RAPOR YAZMA

Literatür taramasının başlangıcında ilk ve dikkat

edilmesi gereken tüm kayıtların / toplanılan

dökümanların özellikle bilgisayarda saklanacaksa

yedeklenerek saklanmasıdır.

Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta da tarama

sonucunda okunulan dökümanlardan araştırma

konusuyla ilişkili olanların kaynakça bilgilerinin

hemen yazılmasıdır.

2



Bu işlemi genellikle araştırmanın sonuna bırakan

araştırmacılar genellikle yararlandıkları kaynakların

kaynakça bilgilerini bulana kadar çok fazla çaba sarf

etmekte ve araştırma sürecini zorlaştırmaktadır.

Diğer yandan araştırmada yararlanılacak kaynakların

kaynakça bilgileri de sayfanın sonuna yazılırsa araştırma

tamamlandığında araştırmacının sadece kaynakçayı

alfabetik olarak sıralamak gibi basit bir işi olacaktır.

3



Araştırmacı literatür taraması yaparken pek çok

kaynaktan yararlanabilir. Hatta farklı kaynaklardan

tarama yapmak daha fazla bilgiye ulaşılmasını sağlar.

Literatür taramasında başvurulabilecek yöntemler

şunlardır:

1. Elektronik ortamda literatür taraması

2. Kaynakça incelemesi

3. Araştırma konusuyla ilgili olan dergilerin incelenmesi

4. İlgili dergilerde elle arama

5. Yazar araması ve araştırmacılarla bağlantı kurma

6. Diğer yöntemler

4

Elektronik Ortamda Literatür Taraması


Literatür taramasının elektronik ortamda yapılması

oldukça büyük bir kolaylık sağlamaktadır.

Veri tabanları ve kütüphaneler bu kapsamda en sık

kullanılan elektronik ortamlardır.

5


Veri Tabanları: Veri tabanlarında yapılan taramalar konu dizinlerine göre ya da dergilere göre tarama gibi çeşitli olanaklar sağladığı için tarama süreci kolaylaşmaktadır.

Araştırmacıların evlerinden yaptıkları araştırmalarda ulaşabildikleri veri tabanları ile üniversitelerdeki bilgisayarlardan ulaşılabilen veri tabanları arasında farklılıklar bulunmaktadır.

Bu nedenle daha çok kaynağa ulaşmak isteyen araştırmacılar için öncelikle üniversitelerindeki bilgisayarlardan veri tabanlarına ulaşmaları önerilmektedir.

6



Araştırma için yapılacak veri tabanları belirlendikten sonra ilgili web sayfalarına “ara” butonu ile belirtilen yere araştırma sorusu ya da konusundaki anahtar kelimeler yazılarak taramaya başlanılabilir.

Daha detaylı bir arama yapmak için veri tabanlarındaki “detaylı arama” butonuna basılarak ilgili detaylar yazılır. (örneğin çalışma adı, yazar adı, yıl, konu, dizin terimi, vs.)

ULAKBİM veri tabanı sayfa örneği (bakınız kitap s. 38)

7



Kütüphaneler: Elektronik veri tabanlarında yer alan makalelerin tam metinlerine (özellikle İngilizce yazılmış) ulaşabilmenin en kolay yollarından birisi üniversite kütüphanelerindeki bilgisayarları kullanmaktır.

Ayrıca kütüphanelerde çok sayıda kitaba ve süreli yayınlar bölümünde de pek çok dergiye ulaşabilmek mümkündür.

Üniversite kütüphanelerinin katalog tarama sayfalarında tarama yaparak araştırmacı çalışmasıyla ilişkili konuların bu kütüphanedeki kaynaklar arasında yer alıp almadığını ve hangi kaynaklarda yer aldığını belirleyebilir.

8



Araştırmacı, aramak istediği kelimeleri arama yerine yazarak aradığı araştırmayı başlatır.

Ardından çıkan sayfada aranılan kelimeler ile ilgili kütüphanede hangi yayınların olduğu görülebilir.

Bu yayınların üzerine tıklanarak bu yayınların detayları ile ilgili bilgilere ulaşılabilir.

Araştırmacı, bu bilgileri inceledikten sonra kütüphaneye gitmesine gerek olup olmadığına karar verebilir.

Kütüphanelerin katalog taramasında kütüphanede basılı dergileri de görebilmek mümkündür.

9


Elektronik Ortamda Tarama Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler

1. Aranılan konu ya da kelimeler bir başka araştırmacı tarafından farklı şekilde sınıflandırılmış olabilir. Dolayısıyla da araştırmacı, taraması sonucunda bazen çok az araştırmaya ulaşabilir bazen de hiç bir araştırmaya ulaşamayabilir. Bu sorunun önüne geçmek için araştırılan kavramın literatürde başka karşılıklarının olup olmadığının incelenmesi gerekir. Bu aşamada üniversitedeki öğretim elemanlarına da danışılabilir.

10


Elektronik Ortamda Tarama yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler

2. Dikkat edilmesi gereken bir nokta da detaylı arama yaparken aranacak kelimelerin arasındaki “ve” “veya” seçiminin yapılmasıdır. “Ve” seçilmesi durumunda veri tabanı yazılan kelimelerin hepsini dikkate alarak tarama yaparken; “veya” seçilmesi durumunda yazılan kelimelerin bir ya da diğerini içeren kelimeler üzerinden tarama gerçekleştirilir.

11



3. Aranılan kelimenin tamamını yazmadan * koymakta o kelimeyle ilişki daha fazla araştırmaya ulaşmayı sağlayabilir.

Ancak bu uygulama, Türkçe veri tabanlarının bazılarında araştırma sonucu açısından bir fark yaratmamaktadır.

Bu nedenle Türkçe veri tabanlarındaki taramalarda kelimenin kökünü yazarak arama yapmak daha pratik olacaktır.

12



4. Bir veri tabanında tarama tamamlandıktan sonra bir başka veri tabanında da aynı işlemleri tekrarlamak araltırmacının daha fazla sayıda kaynağa ulaşmasını sağlayabilir.

Lisans düzeyinde yapılan araştırmalarda 5-20 kaynağa ulaşmak yazım sürecinde daha fazla kolaylık sağlamaktadır.

13


Araştırma Stratejisinin Kaydedilmesi

Değerlendirme makalelerinin yöntem bölümünde literatür taramasında nasıl bir yol izlendiğinin açıklanması gerekmektedir.

Bu nedenle de literatür taramasında kullanılan bütün anahtar kelimeleri ve tarama yapılan kaynakları başlıca not almak yöntem bölümünü yazmayı kolaylaştırmaktadır.

14


Araştırma Stratejisinin Kaydedilmesi

Elektronik ortamda taramanın pek çok artısı olmasına rağmen sadece elektronik ortamlarda tarama yapmak %100 kapsamlı bir tarama yapıldığı anlamına gelmemelidir.

Sadece elektronik ortamda yapılan taramalar ana strateji olmasına rapmen tek yol değildir.

15


Kaynakça İncelemesi

Araştırmacı, araştırma sorusuyla ilgili önemli makaleleri belirledikten sonra bu makalelerin kaynakçalarını da inceleyerek kendi çalışmasıyla ilgili daha fazla kaynağa ulaşabilir.

Aynı zamanda konuyla ilgili kitapların kaynakça listesini incelemek de araştırmacıların farklı kaynaklar hakkında bilgi sahibi olmalarına yardımcı olur.

16


Araştırma Konusuyla İlgili Olan Dergilerin İncelenmesi

Bilimsel dergilerin belli bir yayın ilkeleri bulunmaktadır.

Bu ilkeler, dergilerde yayınlanabilecek makalelerin hangi nitelikleri taşıması gerektiğini belirtmektedir.

Bu nedenle de araştırmacıların kendi çalışma alanındaki dergileri bilmesi önemlidir.

17


Araştırma Konusuyla İlgili Olan Dergilerin İncelenmesi

PDR alanında yapılan çalışmaların yayınlandığı pek çok Türkçe ve yabancı dilde dergi bulunmaktadır:

Türkçe dergilere örnek:

Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

Eğitim ve Bilim

İlköğretim Online

Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi

Eğitim Fakültelerinin Dergileri

18


İlgili Dergilerde Elle Arama

Araştırılan konuyla ilgili önemli makaleler bir ya da iki dergi içerisinde yer alıyorsa bu dergilerde konuyla ilgili diğer makalelerin de yer alma olasılığı yüksektir.

Bu nedenle bu dergilerin farklı sayılarının içindekiler sayfasına bakmak daha fazla yayına ulaşmayı sağlayabilir.

19


Yazar Araması ve Araştırmacılarla Bağlantı Kurma

Araştırılan konu ile ilgili önemli makaleler aynı yazar(lar)a aitse lüteratür taraması bu yazar(lar) üzerinden yapılarak daha fazla araştırmaya ulaşılabilir.

Araştırmacılar, araştırdıkları ile ilgili bazı makalelerin tam metinlerine ulaşamamaktadır.

Bu durumda bu araştırmaların yazarlarına e-posta veya telefon aracılığı ile ulaşılarak bu makalelere ulaşmak için yardım istenebilir.

20


Diğer Yöntemler

Araştırmacı, literatür taramasında farklı yöntemleri denemesine ve tüm çabalarına rağmen bazen yeterli sayıda kaynağa ya da hiçbir kaynağa ulaşamayabilir.

Araştırmacı bu durumu araştırma raporunda da belirtmek durumundadır.

Ancak burada kullanılan dil çok önemlidir. Bazen araştırmacılar bu durumu “Bu konu ile ilgili alan yazında herhangi bir çalışma yoktur” diye ifade ederken, bu doğru bir ifade tarzı değildir. Bunun yerine, “Bu konu ile ilgili alan yazında herhangi bir araştırma bulunamamıştır” şeklinde bir ifade kullanılmalıdır.

21


Diğer Yöntemler

Ulaşılan kaynak sayısının sınırlı olduğu durumda kullanılacak bir yöntem de kartopu örnekleme yöntemine benzemektedir.

Kartopu örnekleme: Ana kütlenin bilinmediği durumlarda kullanılır. Ana kütleye ait birisi ile temas kurulduktan sonra temas kurulan birim yardımıyla ikinci birime, ikinci birim yardımıyla üçüncü birime gidilir. Böylelikle sanki bir kartopunun büyümesi gibi örnek hacmi genişler.

22


Diğer Yöntemler

Bu örneklem yöntemi araştırma sürecine uyarlanırsa, araştırılacak konu ile ilgili daha dolaylı ilişkisi olan makalelerin bulunduğu bir dergi bulunursa, ardından bu dergideki diğer makaleler derginin içindekiler bölümünün incelenmesiyle ya da bu makalelerin kaynakçalarının incelenmesiyle diğer yayınlara ulaşılmaya çalışılır.

Google, Google Akademik, Yahoo, Alta Vista ve Metacrauler gibi arama motorları da literatür taramasında başvurulabilecek kaynaklardan bir diğeridir.

23


Araştırma Özetlerinin Kaynak Olarak Kullanılması

Araştırmacılar, bazen araştırmaların tam metnine ulaşamayıp sadece özetlerine ulaşabilirler.

Bu durumla en çok İngilizce tarama yapan araştırmacılar karşılaşmaktadır.

SSCI, MEDLINE gibi veri tabanlarında araştırmaların özetleri bulunmaktadır.

Sık karşılaşılan bir başka durum ise, araştırmacıların kongre, sempozyum ve konferanslarda sunulan bildirilerin özetlerine ulaştıkları zamandır.

24


Araştırma Özetlerinin Kaynak Olarak Kullanılması

Eğer bulunulan özetler araştırmacının konusuyla yakındna ilişkili ve araştırmacı da çalışmasında bu bilgilere de yer vermek istiyorsa bu çalışmalardan yararlanabilir.

Ancak araştırma raporu yazılırken araştırmanın sonunda yer verilen sınırlılıklar bölümünde bu durumu açıkça belirtmek gerekir.

Örnek ifade: “Bu araştırmanın sınırlılıklarından birisi de tarama sırasında ulaşılan kaynakların bazılarının tam metnine ulaşılamamış olmasıdır.”

25


Sonuç

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte elektronik ortamda tarama yapmak araştırmacılara çok fazla kolaylık sağlamaktadır.

Kütüphane kütüphane gezmek yerine bir bilgisayar karşısında kütüphanelerde nelerin olup olmadığını incelemek artık mümkündür.

Elektronik ortamlardaki taramalar dışında yazarlarla bağlantı kurmak, eldeki yayınların kaynakçalarını incelemek, sürekli yayınların içindekiler bölümünü incelemek, literatür taramasının zenginleşmesini sağlamaktadır.

26


Documents

Ünite 5 Literatür Tarama Yöntemleri · Literatür Tarama Yöntemleri KAYNAK TARAMA VE RAPOR YAZMA Araştırmacı literatür taraması yaparken pek çok kaynaktan yararlanabilir