1

STANDARTI HALLALL

Udhzime t prgjithshme pr prdorimin e termit hallall

BAZUAR N

Udhzime t prgjithshme pr prdorimin e termit hallall

Codex Alimentarius si dhe Standardi Hallall prdorur nga

Dhoma e tregtis Islame.

Prpunuar nga Lidhja e Hoxhallarve t Shqipris

2

PRMBAJTJA Prmbajtja .................................................................................................. Parimet e Standardit Hallall .........................................................................

Hyrje ......................................................................................................

Parimet e Hallall-it .................................................................................

Hallalli dhe Harami .................................................................................

Parimet baz pr ndalimet ....................................................................... Pjesa A Kushte t prgjithshme ....................................................................

I- Fusha dhe qllimi i Standardit Hallall .................................................... I.1 Fusha e zbatimit .................................................................................. I.2 Etiketimi i produkteve .......................................................................... Standardet ..............................................................................................

II- Kontratat dhe procedurat e ertifikimit ...............................................

II.1 Kontrata me njsin ............................................................................ II.2 Inspektimi dhe ertifikimi .....................................................................

III Sistemi i garantimit t cilsis ...........................................................

Seksioni B Prkufizimet .............................................................................. Seksioni C Standardet Hallall .....................................................................

C.I Ushqimi dhe Produktet .................................................................. I.1 Mishi i kafshve dhe i shpezve Hallall .................................................... I.2 Peshku dhe Ushqimet e Detit ................................................................. I.3 Qumshti dhe nn-produktet e tij ........................................................... I.4 Frutat dhe Perimet .............................................................................. mblsirat ............................................................................................ I.6 Vajrat dhe Yndyrat .............................................................................. I.7 Shtesat, Ngjyruesit, Konservuesit ............................................................ I.8 Alkooli dhe Nn-produktet e Alkoolit ......................................................

C.II - Prpunimi dhe Tregtimi .................................................................

II.1. T prgjithshme ............................................................................... II.2. Krkesa pr Prpunuesit ..................................................................... II.3. Krkesa pr tregtimin ........................................................................

C.III - Etiketimi .....................................................................................

C.IV Paketimi, transporti dhe ruajtja e prbrsve dhe produkteve .........

Seksioni D- SHTOJCA ..................................................................................

Aneksi 1. Statusi Islamik pr Lejueshmrin e disa Prbrsve Shtes n Ushqim ..................................................................................................

3

Aneksi 2. Produktet pr pastrim dhe dezinfektim .....................................

Aneksi 3. Logo pr etiketimin e produkteve Hallall...................................

Aneksi 4. Udhzime pr zbatimin e Standardit n njsi ..............................

4

PARIMET E STANDARTIT HALLALL

Hyrje Deri prpara disa vjetsh n vende t ndryshme jasht bots myslimane, fjala hallall, kishte pak kuptim pr nj prodhues i cili paguante nj mysliman pr t br ritin e duhur gjat therjes s

kafshve n komplekset e therjes, nuk prdorte alkool e m pas vendoste etiketn hallall produktit pr t joshur konsumatort mysliman. Standardet ishin kaq pak krkuese sa disa

prodhues prdornin incizime t lutjeve prkatse pr t prmbushur krkesat minimale. Prodhues t tjer lexonin libra ose msonin prej myslimanve se cilat ishin rregullat dhe

caktonin standarde t prodhimit pr t vet-certifikuar statusin hallall t prodhimit t tyre. N Shqipri, pas rnies s sistemit komunist dhe prhapjes s liris s besimit fetar, shum mysliman filluan t prdornin produkte t reklamuara si hallall, veanrisht mishin dhe

nnproduktet e tij. Kto produkte ushqimore tregtohen nga njsi t shprndara n t gjitha zonat me popullsi myslimane. Asnj prej produkteve t reklamuara si hallall, nuk

sht subjekt i nj sistemi kontrolli, q tju mundsoj konsumatorve besimin se kto produkte jan n prputhje t plot me rregullat e besimit t fes Islame.

Shum prej produkteve t reklamuara si hallall jan t prbr nga prbrs t importuar. Hallall sht fjal arabisht q do t thot e ligjshme ose e lejueshme. N kontekstin e Islamit, hallall-i dhe antonimi i tij haram-i, q do t thot e paligjshme (e ndaluar), shtrihet n t gjitha aspektet e jets q nga ushqimi dhe transaksionet financiare deri tek veshja dhe mallrat e konsumit. Ushqimi hallall, dhe koncepti i hallallit n prgjithsi, sht prdorur pr m shum se 1400 vjet, por disa faktor prfshi ktu shtimin e popullsis s myslimanve dhe ndryshimin n perceptimin e hallallit koht e fundit e kan shtuar krkesn pr prodhime dhe shrbime hallall. Myslimant prfaqsojn 1.6 miliard ose 23% t popullsis 7 miliardshe t bots, t shtir n mbi 112 vende. Ksisoj nuk sht pr tu habitur q industria hallall sht nj treg trilion dollarsh, industri e cila po rritet me ritme t shpejta. Si rrjedhoj ekziston nj krkes e pamas pr produkte dhe shrbime hallall, e ku shum njerz dhe ndrmarrje prfitojn nga rasti pr t ofruar t gjitha llojet e prodhimit dhe shrbimeve nn markn hallall. Si mund t jen ather myslimant t sigurt q shrbimet dhe produktet q ata konsumojn jan vrtet hallall? N kt moment lind nevoja pr standardet e hallall-it dhe kontrollin sipas ktyre standardeve.

Ky sht standardi i par q sht ndrtuar dhe do t zbatohet n Shqipri n kt fush, dhe do t jet baza pr certifikimin hallall t produkteve dhe shrbimeve t ndryshme. sht gjithashtu e rndsishme pr t theksuar se tregu hallall nuk kufizohet vetm tek myslimant. Edhe jomyslimant do t jen t hapur ndaj produkteve t certifikuara si hallall pasi t sigurohen pr higjienn, sigurin dhe cilsin e produktit. T gjith kto faktor jan t rndsishm pr t gjith komunitetet pavarsisht besimit apo fes s tyre.

Ky Standard i kushtohet kontekstit t zhvillimit n Shqipri t sektorit t prodhimit,

prpunimit e tregtimit t produkteve hallall. Ky standard sht miratuar nga Lidhja e

5

Hoxhallarve t Shqipris, mbi bazn e t cilit certifikon produktet hallall. Ky standard mund

t jet subjekt i ndryshimeve t lehta, t her pas hershme, nisur nga bazimi n opinionet e

ndryshme islame si dhe nga evoluimi i shtjeve q kan t bjn me sektorin e produkteve

hallall.

Parimet e Hallall-it

Parimet e pranuara prgjithsisht n lidhje me hallallin (t lejuarn) dhe haramin (t ndaluarn)

n Islam ofrojn udhzim pr myslimant n praktikat e tyre t zakonshme: 1. Parimi baz sht q t gjith krijesat e krijuara prej Zotit jan t lejuara si ushqim

pr konsum, por me disa prjashtime, t cilat jan t ndaluara n mnyr specifike. 2. Brja e dikaje t lejueshme ose jo sht e drejt vetm e Zotit. Asnj njeri,

pavarsisht se sa i devotshm apo i fuqishm, nuk mund ta marr kt t drejt n

duart e tij.

3. Ndalimi i asaj far sht e lejuar nga Zoti dhe lejimi i asaj q sht ndaluar nga Zoti

sht e ngjashme me bashkngjitjen shok Zotit (idhujtarin). 4. Arsyet baz pr ndalimin e gjrave jan papastrtia dhe dmi. Pa marr parasysh nse

kjo kuptohet nga nj mysliman apo jo, ndaj prej tij nuk i krkohet t dij saktsisht pse ose si dika sht e papastr apo e dmshme n ato far ka ndaluar Zoti.

5. Ajo far lejohet sht e mjaftueshme, dhe ajo far sht e ndaluar sht e panevojshme. Zoti ndaloi vetm gjrat q jan t panevojshme ose jo t domosdoshme ndrsa n t njjtn koh ofroi alternativa m t mira.

6. fardo q favorizon t ndaluarn sht n vetvete e ndaluar. N qoft se dika sht e ndaluar, do gj q on tek ajo sht e ndaluar.

7. Paraqitja e rreme e t ligjshmes si e ligjshme sht e ndaluar. sht e paligjshme t legalizosh ndalimet e Zotit me justifikime jo-bindse. T paraqitsh t ligjshmen si t paligjshme sht gjithashtu e ndaluar.

8. Qllimet e mira nuk e bjn t paligjshmen t pranueshme. Kurdo q nj veprim i lejuar i nj besimtari shoqrohet me nj qllim t mir, veprimi i tij shndrrohet n nj akt adhurimi. N rastin e haramit, qndron si haram pavarsisht sa i mir e i nderuar sht qllimi, apo sa fisnik sht synimi.

9. Islami e konsideron nj akt devotshmrie pr myslimant kur shmangin at q sht e dyshimt e cila mund t jet e plqyeshme n disa raste dhe e detyrueshme n disa raste sipas rrethanave dhe ndrlikimit t problemeve. Sidoqoft vet e dyshimta nuk mund t thuhet n mnyr absolute se sht haram si thuhet pr shembull pr mishin e derrit, kshtu q ai q bie tek t dyshimtat nuk sht e sakt t thuash pr t se ka kryer nj haram, njlloj si t thuash ka konsumuar mish derri, haram, por padyshim q droja nga haramet (el-uera) t shtyn ti largohesh gjrave t dyshimta, edhe pse n raste t ndryshme largimi nga dyshimi sht detyr... Droja (el-uera) sht nj nivel i lart i prkushtimit fetar dhe ai q sht i kujdesshm t jet njeri i till ka shprblim tek Allahu pr kt gj. (Muhamed S. el-Eshkar)

10. Gjrat e paligjshme jan t ndaluara pr kdo njsoj. Ligjet e Islamit jan t aplikueshme

6

universalisht ndaj t gjith racave, besimeve, dhe gjinive. Nuk ka trajtim t favorizuar pr ndonj klas t privilegjuar.

Termat kryesor q prdoren pr t prshkruar lejueshmrin e ushqimit jan:

Hallall do t thot e lejueshme dhe e ligjshme. Aplikohet jo vetm ndaj mishit t kafshve dhe shpendve, por edhe produkteve t tjera ushqimore, kozmetiks, dhe produkteve t kujdesit personal. Termi aplikohet edhe ndaj sjelljes personale dhe ndrveprimit me komunitetin.

Haram do t thot e ndaluar. sht e kundrta e hallallit. Meshbuh sht dika e pasigurt dhe e dyshimt, ose pr shkak t dallimeve t opinioneve

t dijetarve t shkollave t ndryshme ose pranis s prbrsve t paprcaktuar n produktet ushqimore.

Mekruh sht nj term q tregon se produkti nuk preferohet t prdoret, pra sht i paplqyer dhe nuk kshillohet. Ky term zakonisht prdoret kur nj produkt nuk sht qartsisht haram me ndonj argument t posam.

Hallalli dhe Harami

Fjala Hallall do t thot e lejuar, e ligjshme. Ushqimi hallall sht i lejuar prej Allahut

pr konsum nga myslimant. Hallalli i referohet mishit t kafshve dhe mishit t shpendve t

therura nga nj mysliman sipas riteve islame. Fjala Haram do t thot e ndaluar, e paligjshme nga Allahu pr konsum nga

myslimant. Ushqimet e prgatitura ose prpunuara jo sipas standardeve hallall jan t ndaluara pr konsum, si sht alkooli apo mishi i derrit. Udhzimet e prgjithshme t Kuranit dhe fes Islame urdhrojn q t gjitha ushqimet jan hallall prve atyre q jan cilsuar specifikisht si haram. Ushqimet e paligjshme jan t prmendura specifikisht n Kuranin e Shenjt dhe Traditn Profetike. Mishi sht grupi ushqimor i rregulluar n mnyr m strikte. I ndaluar rreptsisht nuk sht

vetm gjaku, mishi i derrit dhe mishi i kafshve t ngordhura apo atyre t sakrifikuara (t

flijuara) n emr t tjetrkujt prve Zotit, por gjithashtu krkohet q kafsht hallall t theren

duke prmendur emrin e Zotit gjat kohs s therjes, si dhe therja t bhet nga nj musliman

ose ithtar t Librit (t krishtert dhe ifutt). Prandaj, t gjitha ushqimet e pastra dhe t dlira

jan t lejuara pr konsum nga myslimant prve kategorive t prcaktuara n kt standard,

prfshi do lloj produkti t prejardhur nga to ose t ndotura me to.

Ushqimet haram mund t prfshijn gjithashtu artikuj hallall q mund t jen ndotur ose przier

me artikuj haram. -Parimet baz pr ndalimet

N besimin islam, Allahu sht Zoti i Plotfuqishm. Ai nuk ka shok. Kushti i par i nj

myslimani sht t deklaroj: Nuk ka hyj (t adhuruar) tjetr prve Allahut dhe Muhamedi

sht i drguari i Tij. Prandaj do gj i duhet dedikuar vetm Zotit. Ky fakt nuk sfidohet. Baza

e ndalimit t kategorive t msiprme sht krejtsisht dhe rreptsisht udhzim Kuranor.

7

Sidoqoft, disa dijetar jan prpjekur t shpjegojn ose justifikojn disa nga kto ndalime bazuar

n kuptimin e tyre shkencor si vijon: Kafsht e ngordhura jan t paprshtatshme si pr konsum nga njerzit, sepse procesi i

dekompozimit on n formimin e kimikateve t cilat jan t dmshme pr njerzit (Awan, 1988).

Gjaku i cili kullohet nga trupi i kafshs prmban bakterie t dmshme, produkte t metabolizmit dhe toksina (Awan, 1988; Hussaini dhe Sakr, 1983).

Derri shrben si agjent transmetues pr krimba patogjen q hyjn n trupin e njeriut. Infektimi nga Trichinella spiralis dhe Taenia solium jan t zakonshme. Prbrja e acideve yndyrore t dhjamit t derrit sht cilsuar si jo i pajtueshm me yndyrat dhe sistemet biokimike t trupit t njeriut (Awan, 1988; Hussaini dhe Sakr, 1983; Sakr, 1993). Intoksikuesit konsiderohen t dmshm pr sistemin nervor, duke ndikuar shqisat dhe gjykimin tek njerzit. N shum raste ato ojn n probleme sociale dhe familjare e madje edhe humbje t jets (Al-Kardaui, 1984;

Megjithse kto shpjegime mund t jen t bazuara ose jo, parimi themelor pas ndalimeve ngelet urdhri hyjnor, i cili shfaqet n Kuran n disa vende: T ndaluara pr ju jan..., e kjo sht ajo far e udhzon nj besimtar mysliman.

PJESA A KUSHTE T PRGJITHSHME I- Fusha dhe qllimi i Standardit Hallall

Ky Standard Hallall ka si qllim t reflektoj statusin aktual t zhvillimit t sektorit agro-

ushqimor Hallall n Shqipri dhe m tej. Qllimi i tij sht t prcaktoj dhe krijoj qndrueshmri, si dhe prshkruaj pritshmrit e klientve pr prodhuesit q krkojn t etiketojn produktet e tyre si hallall. Teksa krkesa pr produkte hallall vjen e zhvillohet, disa nga standardet mund t qartsohen dhe modifikohen me kalimin e kohs duke uar rrjedhimisht n nevojn e rishikimit t ktij dokumenti. Ky Standard nuk duhet t shihet si nj dokument final, por m tepr si nj pun gjithnj n progres pr t kontribuar n zhvillimin e nj sektori t sigurt dhe n t cilin zbatohen t gjitha rregullat, n mnyr t harmonizuar nga t gjith aktort e prfshir si dhe n rritjen e besimit t konsumatorve mysliman n produktet Hallall q tregtohen n Shqipri e m tej. I.1 Fusha e zbatimit Standardi Hallall zbatohet pr produktet e mposhtme:

a) Ushqimet e prpunuara t cilat jan t prbra trsisht nga lnd t para sipas ktyre standardeve, dhe t cilat do t mbajn shenjn e Hallall.

b) Lndt ushqimore t paprpunuara (mishi, peshku, etj.); N mnyr m t detajuar kto lnd jan:

8

Grupi i par

1. Xhelatina (Gelatin, E441). Lnd xhelatinoze, anon nga ngjyra e verdh e errt, ndonjher ka ngjyr t bardh e t verdh. sht e tejdukshme dhe e but, me er t fort e karakteristike ose edhe pa er. Nuk ka shije. Xhelatina nxirret nga proteina Collagen, nga lkurt dhe kockat e kafshve t ndryshme (mes tyre edhe derri) duke kaluar npr disa procese industriale. Kemi xhelatin A, q n shumicn e rasteve nxirret nga lkura e derrit, nprmjet solucioneve acide. Kjo lloj xhelatine sht e aft t thith uj n masn tre her sa masa e saj. Xhelatin B, q nxirret nga lkurt e lopve dhe kockat e tyre. Nxirret nprmjet solucioneve bazike, dallohet pr aftsin e saj pr t thithur uj sa tet her masa e saj. Ka edhe xhelatin q nxirret nga lkura e butakve t detit, lloj ky q plqehet nga ifutt (hebrenjt) n prgatitjen e ushqimeve t tyre Kosher.

Xhelatina q nxirret nga lkura e derrit dallon pr lehtsin me t ciln ajo nxirret, duke e sprkatur me acid pr nj koh t shkurtr dhe me shpenzime shum her m t pakta sesa duhen pr ta nxjerr at nga kockat dhe lkurat e lopve.

Xhelatina prdoret pr prgatitjen e mblsirave si p.sh, marshmallows (sheqer, xhelatin dhe e bardha e vezs), si dhe disa lloje kosi, amakzi, akullore, jogurt, pelte, buding, brumra, kek, byrek, si veshje pr ruajtjen e frutave, si mbuloj pr produktet e mishit dhe peshkut, si lnd ruajtse pr kapsulat e barnave, si veshje pr ilaet kokrra pr ti rezistuar tretjes s shpejt, pr prgatitjen e supostave anale dhe vaginale, sepse treten nga nxehtsia e trupit, si past dhmbsh, vazeline, kremra etj. Prcaktimi i llojit t kafshs nga e cila sht nxjerr xhelatina, sht dika e pamundur t verifikohet, me metodat dhe mjetet q ekzistojn sot. Nisur nga kjo konsumatori e ka t pamundur ta njoh t vrtetn, sepse prbrsit q zakonisht shkruhen npr kto produkte nuk tregohen kto t dhna. Disa studiues jan t mendimit se n t ardhmen do t ket pajisje dhe mnyra q do t mundsojn t prcaktojn se nga vjen lloji i xhelatins, duke prcaktuar me saktsi kafshn, qoft ky derr apo lop (Dr. Ramadan Ebu Kenishe el-Arabi, Universiteti Kings College, Londr) ka provon se origjina reale e do proteine nga ku sht nxjerr xhelatina vazhdon t ruhet.

2. Mullza apo fara e djathit (Rennet). Mullza sht tharm q nxirret nga organi i tretjes s kafshve riprtypse t vogla pirse (ekziston mundsia t nxirret edhe nga derri). Mullza prdoret pr prodhimin e djathit. Ajo mund t nxirret gjithashtu edhe nga burime bimore dhe bakteriale, por n shumicn e rasteve nxirret nga kafsht.

3. Hirra apo pluhur hirre (Whey Powder). Lnd q nxirret nga prodhimi i djathit nga veprimi i enzimave djathruese dhe prdoret pr prgatitjen e disa prodhimeve ushqimore, si p.sh. mblsirat.

4. Gjaku, nga ku merren proteinat dhe prbrsit e tij, si plazma dhe serumi (i gjakut). Prdoret n disa ushqime dhe silazhe kafshsh, pr t prmirsuar nivelin e tyre proteinik. N shtetet e Evrops gjaku prdoret n prodhimin e suxhukve dhe sallameve, mishrave, xhelatins, dhe disa lloje supash. Prbrsit e gjakut si plazma dhe serumi i gjakut prdoren n industrin ushqimore, si n prodhimin e salsieve, hamburgerve, brumrave, dhe produkteve

9

me miell proteinik. Proteinat e nxjerra nga gjaku dhe qumshti prdoren n prodhimin e pastave t mishit dhe kotletave t mishit q prgatiten pr tu skuqur, n prmbajtjen e ushqimeve pr fmij. N shtetet e Evrops produktet e gjakut prdoren edhe npr furrat e buks dhe dyqanet q prgatisin mblsira, si zvendsues i s bardhs s vezs. Produktet e gjakut dhe proteina e qumshtit prdoret edhe n prodhimin e produkteve t buks dhe buks speciale, si p.sh. n kek, byrek dhe puding. N baz t ligjeve t ktyre shteteve nuk sht e detyruar q t shkruhen prmbajtja e ktyre produkteve n kutit e ambalazhit, ka e bn edhe m t vshtir pr konsumatort n kto shtete apo ata q i importojn ato, njohjen e prmbajtjes s produktit q konsumojn.

5. Yndyrat dhe dhjami me origjin shtazore, mes tyre edhe nga derri. Disa shtete e lejojn mos prmendjen e burimeve t yndyrave, nse ato jan n sasi t vogl (m pak se 0.5 %), ndaj pr tu siguruar pr llojin e yndyrave t prdorura dhe mungesn e tyre t plot nga do lloj yndyre duhet q n paketim t shkruhet se prqindja e yndyrave sht zero, ose p.sh. 100% Fat Free. Problemi sht m i madh kur zakonisht kto produkte prodhohen pr eksport, ka bn q forca e zbatimit t ktyre ligjeve t jet m e dobt. Yndyrat me origjin shtazore nuk kufizohen vetm n prodhimin e produkteve ushqimore, por edhe n prodhimin e pastave t dhmbve dhe sapunit pr larje duarsh.

6. Nnproduktet e derrit. Fjalt: Ham, Bacon, Pork, Lard, Sowbelly, Pepperoni, Animal Shortening, identifikojn kt prmbajtje, vetm se disa nga kto fjal prdoren edhe me mishin e bagtive, si p.sh. Peperoni dhe Bacon, ndaj nuk ka ndonj problem nse kto fjal prdoren n nj vend ku nuk prdoren produkte derri. N gjuhn gjermane prdoren kto fjal q identifikojn nnproduktet e derrit: Schwein, Schweinfleisch, Kasseler Rippchen, Rippchen, Schendfleisch, Schenhlrigppchen, Hackfleisch, Schweinfett, Speck, Grieben, Schwarten, Schmalz. N gjuhn portugeze prdoren kto fjal: Banhade Porco, Tocinho, Tocinho Defumad, Banha De Porco.

7. Prbrs kriprash t yndyrshme. Kto nnprodukte ekziston mundsia e madhe q si burim t tyre t ken at shtazor, pr aq koh sa nuk prmendet q kan burim bimor apo detar. Kto element prdoren si shtesa ushqimore n prodhimin e ushqimeve, si p.sh. n emulsifier (lnd lidhse), n stabilizues, n trashs, ngjyrues, ruajts (preservatives), n lnd kundra mpiksjes (Anti caking Agents) dhe prforcues ushqimor (Flavor Enhancers).

Burimi i t dhnave pr kto lnd mund t merren nga Seminaret e Organizats Islamike t Shkencave Mjeksore (Islami dhe Problemet Mjeksore Bashkkohore, Lndt e Ndaluara dhe t Papastra n Ushqime dhe Barna), Katalogu Merck (The Merck Index), ku mund t njihet origjina e lndve, rrjeti i internetit, n veanti faqet e vegjetarianve, t cilat tregojn origjinn shtazore, duke marr parasysh n kt rast burimet e lejuara shtazore pr konsumatorin mysliman (si peshku dhe qumshti), t cilat jan si m posht:

Carbon black E153

Potassium nitrate E252

Glycerol, Polyoxyethylene (8) stearate E422

10

Polyoxyethylene (40) stearate E430

Polyoxyethylene (20) sorbitan monolaurate (polysorbate 20)

E431

Polyoxyethylene (20) sorbitan monooleate (polysorbate 80)

E432

Polyoxyethylene (20) sorbitan monopalmitate (polysorbate 40)

E433

Polyoxyethylene (20) sorbitan monostearate (polysorbate 60)

E434

Polyoxyethylene (20) sorbitan tristearate (polysorbate 65)

E435

Glycerol esters of wood rosins E436

Sodium, potassium and calcium salts of fatty acids

E445

Magnesium salts of fatty acids E470a

Mono- and diglycerides of fatty acids (glyceryl monostearate, glyceryl distearate)

E470b

Acetic acid esters of mono- and diglycerides of fatty acids

E470c

Lactic acid esters of mono- and diglycerides of fatty acids

E470d

Citric acid esters of mono- and diglycerides of fatty acids

E470e

Tartaric acid esters of mono- and diglycerides of fatty acids

E470f

Acetic acid esters of mono- and diglycerides of fatty acids

E472a

Lactic acid esters of mono- and diglycerides of fatty acids

E472b

Citric acid esters of mono- and diglycerides of fatty acids

E472c

Tartaric acid esters of mono- and diglycerides of fatty acids

E472d

Mono- and diacetyl tartaric acid esters of mono- and diglycerides of fatty acids

E472e

Mixed acetic and tartaric acid esters of mono- and diglycerides of fatty acids

E472f

Mono- and diacetyl tartaric acid esters of mono- and diglycerides of fatty acids

E473

11

Mixed acetic and tartaric acid esters of mono- and diglycerides of fatty acids

E474

Sucrose esters of fatty acids E475

Sucroglycerides E476

Polyglycerol esters of fatty acids E477

Polyglycerol polyricinoleate E478

Propane-1, 2-diol esters of fatty acids, propylene glycol esters of fatty acids

E479b

Lactylated fatty acid esters of glycerol and propane-1

E481

Thermally oxidized soya bean oil interacted with mono- and diglycerides of fatty acids

E482

Sodium stearoyl-2-lactylate E483

Calcium stearoyl-2-lactylate E491

Stearyl tartrate. Sorbitan monostearate E492

Sorbitan monolaurate E493

Sorbitan monooleate E494

Sorbitan monopalmitate E495

Sorbitan tristearate. Stearic acid (Fatty acid)

E570

Magnesium stearate, calcium stearate E572

Disodium inosinate E631

Dipotassium inosinate E632

Calcium inosinate E633

Calcium 5'-ribonucleotides E634

Disodium 5'-ribonucleotides E635

Glycine and its sodium salt E640

L-cysteine E910

L-cysteine hydrochloride E920

L-cysteine hydrochloride monohydrate E921

8. Shtesa ushqimore, t cilat ekziston mundsia t vijn nga burime shtazore, pr aq koh sa nuk prmendet q ka burim bimor apo mikroorganizmash, si p.sh.:

8.1 Shtesa ushqimore q nxirren nga kockat e kafshve dhe lkurat e tyre, si xhelatina (ose collagen) dhe krip kockash: Gelatin E441, Bone Phosphate E542.

8.2 Shtesa ushqimore nga insektet si p.sh.: Cochineal, Carminic acid, Carmines E120, Shellac E904.

12

8.3 Shtesa ushqimore nga burime shtazore ose njerzore (lesh, qime, ose pupla), si p.sh.: Dyll blete, i bardh ose i verdh E901.

9. Lnd q nxirren nprmjet alkoolit, si p.sh.: vanilja, nga bima e vaniljes, dhe prdoret n prodhimin e akullores dhe mblsirave.

9.1 Etanoli, ku mbetet dika prej tij pas prdorimit si ndrmjets pr tretjen e disa shtesave ushqimore, si ngjyruesit, shijlnsit, apo n prodhimin e lngut t elbit pa prmbajtje alkoolike.

9.2 Disa emra pijesh alkoolike: Ver, Shampanj, Brandy, Burgundy, Uiski, Xhin, Scotch, Birr, Rum, Bordeaux, Malt Liqueur, Vodka, Liker, Mescal, Marc, Maraschino, Rhome, Raki, Frnet, Konjak etj.

Fjala Liquor (Liker) n produktin Chocolate Liquor, nuk nnkupton se ky produkt prmban alkool, ndrsa fjala Chocolate Liqueurs tregon se kemi przierje alkoolike me pije t mbl, kakao dhe prbrs t tjer.

10. Poppy seeds (fara lulkuqeje), konsiderohen si shtesa ushqimore t cilat i shtohen kekut q shitet n vendet perndimore. Ndrkoh q kto kokrra prdoren pr ti dhn pamje trheqse produkteve ushqimore dhe pr t krijuar ndjesin e freskis pas ngrnies s tyre nga ana e konsumatorit, ato mund t mos ln gjurm droge (opium, codeine) n gjak pr at q i konsumon. Edhe pse kto kokrra nuk shkaktojn drogimin e atij q i konsumon, ato mund t shkaktojn rritjen e mass s opiumit t gjak q sht e barabart ose e tejkalon masn e lejuar ndrkombtarisht (300 nanogram/ml gjak). http://www.straightdope.com/classics/a5_116.html

11. Produktet e mishit industrial. Ktu prfshihen mishi npr konserva, brumrat q futen n prbrsit e nnprodukteve t mishrave, qofshin kto t lngshme apo t ngurta. Edhe pse nj pjes e ktyre produkteve jan n trajt kubiksh t that (pr prgatitje supash dhe gjellsh) q prodhohen n vende islame, por se lnda e par q prdoret pr prodhimin e tyre, n veanti mishi i pulave apo i lopve, burimi i tyre mund t jet nga vende jo islame, pa ditur gj konsumatori pr kt, ndrkoh q n paketim shkruhet se ato jan prodhuar n vende arabe.

Grupi i dyt

Bagtia e imt, pulat, zogjt dhe nnproduktet e tyre.

I.1.1 Praktika q prfshihen nn mbikqyrjen Hallall

Praktika q hyjn nn mbikqyrjen e standardit hallall dhe q krkojn vmendje, jan produktet e m poshtme ushqimore q ofrohen n shum vende dhe n Shqipri gjithashtu:

a. Vaktet ushqimore q ofrohen npr lokalet e ushqimeve t shpejta, npr restorantet e hoteleve (si pica, hamburger, byrek etj.), t cilat gjat prgatitjes mund t prdoren me t njjtat duar dhe mjete q jan prdorur edhe n prgatitjen e ushqimeve t ndaluara fetarisht. Prve djathit, perimeve edhe vet duart q e prgatisin ushqimin (n veanti n ato vende ku

http://www.straightdope.com/classics/a5_116.html

13

lejohet shitja e mishit t derrit) mund t ndoten nga mishi i derrit apo nga mishi i lopve q nuk u dihet mnyra sesi jan therur nga ana fetare. E ndalur n kt rast sht zhvendosja e pjesve t mishit t derrit apo lops apo mbetje t dhjamit t tyre npr pica apo hamburger apo byrek etj. Kshtu pra shkaktohet ndotja e ushqimeve t lejuar me produkte t ndaluara edhe pse kjo nuk bhet n mnyr t drejtprdrejt duke u shtuar kto produkte ushqimeve n fjal, por nprmjet duarve, enve, thikave, lugve dhe enve t pjekjes.

b. Gjat prgatitjes s nnprodukteve t mishit (p.sh. sallamet), fabrika mund ta nis punn me prodhimin e mishit t derrit, apo me mish bagtie t imt, apo shpend t cilt nuk u dihet origjina dhe burimi i therjes nga aspekti fetar, dhe pas saj t filloj me prodhimin e produkteve q supozohet t jen t lejuara nga ana fetare. Problemi ktu qndron n faktin se makinerit nuk jan pastruar nga mbetjet e produktit t mparshm t ndaluar fetarisht, kshtu q ndodh ndotja e produktit hallall me at haram, me prqindje m t lart n fillim t linjs s prodhimit dhe m t pakt ose inekzistent n fund t saj. Nuk ka asnj siguri nga kontrolli i paketave t produktit t importuar dhe nga analizat e bra pr ekzistencn e mishit t derrit, pr vet faktin se kampiont q jan marr pr analiza laboratorike mund t jen t fardoshme dhe t jen marr nga fundi i prodhimit, pasi nuk ka ngelur m asnj efekt i ndotjes nga mishi i ndaluar.

I.2 Etiketimi i produkteve

Etiketimi i produkteve t certifikuara sipas ktij standardi do t kryhet bazuar n pikn C.III

dhe Aneksin 3-t ktij standardi. I.3 Standardet

Lidhja e Hoxhallarve sht prgjegjse pr prditsimin dhe publikimin e ktij Standardi. Ajo

bashkpunon me aktort t tjer pr t diskutuar dhe pasuruar kt standard. Gjithashtu,

LHSH i referohet edhe standardeve ndrkombtare pr produktet Hallall.

Ky standard sht i detyrueshm pr t gjith prodhuesit, prpunuesit dhe tregtart t cilt

przgjedhin t hyjn n sistemin e kontrollit t LHSH, pr produktet Hallall. Institucioni q merret me inspektimin e standardeve Hallall, i autorizuar nga LHSH, do t njoftojn njsit t cilt kan kontrat me t pr do ndryshim t kryer n standard. Shkeljet e standardeve do t ndiqen ashtu si sht parashikuar n katalogun e sanksioneve si dhe sipas katalogut t sanksioneve t trups s certifikimit. Vlefshmria e ligjeve ose rregulloreve m t larta shtetrore mbetet e paprekur nga ky standard.

14

II- Kontratat dhe procedurat e certifikimit II.1 Kontrata me njsin

Prpara nnshkrimit t kontrats me njsin q aplikon pr tu prfshir n sistemin e kontrollit

me institucionin e autorizuar nga LHSH, duhet ti jepet mundsia e marrjes s nj informacioni

m t plot mbi kushtet e brendshme e t jashtme t njsis. Menaxheri i njsis duhet t bj t mundur dhnien e informacionit t sakt dhe t plot pr t realizuar nj prshkrim t plot t aktivitetit t njsis, zonat dhe ndrtesat e ushtrimit t aktivitetit, etj. Duke firmosur kontratn me institucionin e autorizuar, vet menaxheri i njsis angazhohet t

zbatoj standardet e Hallall dhe shtrirjen e tyre mundsisht n t gjith njsin. Prfundimi i nj kontrate me institucionin e certifikimit sht i mundur n do koh t vitit. Kontrata gjithashtu rregullon etiketimin e produkteve n shitje dhe treg. Lidhja e kontrats me institucionin e certifikimit i jep t drejtn prodhuesit t prdor shenjn Hallall t LHSH pr tregtimin e produkteve Hallall (Aneksi 3). II.2 Inspektimi dhe Certifikimi

Prodhuesit, prpunuesit dhe kompanit tregtare duhet t hyjn n nj marrdhnie

kontraktuare me institucionin e certifikimit, trupn e inspektim/certifikimit, e cila ka

ekskluzivitetin e inspektimit/certifikimit sipas ktyre standardeve t prcaktuar nga Lidhja e

Hoxhallarve t Shqipris.

Informacionet m t fundit lidhur me rrjedhjen e produktit, blerjet e lnds s par dhe shitjet

e produktit final, etj. duhet t regjistrohet me shkrim n dokumentet prkatse. Vizitat n vend ose inspektimet e lajmruara dhe/ose t pa-lajmruara paraprakisht, t

inspektorve t trups s certifikimit, do t kryhen t paktn nj her n gjasht muaj pr t kontrolluar prshtatjen me standardet. Ktyre prfaqsuesve duhet tu mundsohet hyrje e lir n t gjitha ambientet e njsis si dhe mundsi kontrolli t

informacioneve prkatse t cilat kan t bjn me aktivitetin e njsis. do

dokument i krkuar, i cili ka t bj me menaxhimin e njsis, duhet tu tregohet

dhe gjithashtu Menaxheri i njsis ose nj person i caktuar nga ai/ajo, duhet tu prgjigjet t gjitha pyetjeve q kan t bjn me procesin e inspektimit. Vendimi i certifikimit do t merret nga Komiteti i Certifikimit pran Institucionit t

Certifikimit. Ky komitet shqyrton dosjen dhe gjith dokumentacionin e inspektimit dhe merr

vendimin e certifikimit. N rast se vendimi i certifikimit sht pozitiv do t lshohet nj

dokument q provon se produkti i kontrolluar sht konform ktij standardi. Certifikata e lshuar nga trupi i certifikimit konfirmon zbatimin e standardeve n nivel njsie.

15

Ajo i jep t drejt pals s certifikuar t prdor shenjn e LHSH pr tregtimin e produkteve Hallall. 2.1 Kriteret pr Inspektort sipas standardit Hallall

Inspektort duhet t ken eksperienc t mparshme praktike, prej minimumi nj vit n

fushn e prodhimit t ushqimeve dhe prpunimit. Ata duhet t ken eksperienc pune t

mparshme si inspektor. Inspektori, sht subjekt trajnimesh t vazhdueshme si m posht pika 2.2.

2.2. Trajnimi i inspektorve dhe personelit q do t zbatoj standardin n njsi

a) Personeli q do t zbatoj dhe ndjek zbatimin n njsi t t gjitha proceseve t prodhimit

e prpunimit t produkteve hallall, duhet t ket njohuri praktike dhe eksperienc n

prgatitjen e ushqimit sipas praktikave dhe krkesave hallall.

b) Inspektort dhe personeli q do t zbatoj duhet t marrin trajnim t prshtatshm n

seciln prej fushave t cilat ata do t mbulojn, dhe trajnimet e tilla duhet t

dokumentohen. Ata duhet t: Trajnohen mbi shtjet fetare, Trajnohen mbi cilsin dhe kontrollin e prodhimit, njohjen e proceseve

t prpunimit, etj.

Trajnimi duhet t prfshij njohuri praktike.

Trajnimi duhet t sigurohet nga organizata apo institucione q jan t besueshme dhe me eksperienc n fushn e standardeve Hallall.

Trajnim mbi praktikat industriale dhe tregtare pr at treg t veant t produktit/eve.

III Sistemi i garantimit t cilsis

Sistemi i garantimit t cilsis pr produktet Hallall sht nj sistemi i cili duhet t zbatohet nga

prodhues ose kompani, pr t siguruar se produktet e prodhuara e t tregtuara jan hallall. Ky

sistem sht prcaktuar duke u bazuar n konceptin e tre zero-ve: kufi zero (asnj lloj materiali

haram t mos prdoret gjat prodhimit), zero defekte (t mos prodhohet asnj produkt haram)

dhe zero rreziqe (t mos ket rreziqe pr prodhuesit ose kompanin). Verifikimi i SGC (Sistemi i Garantimit t Cilsis) mund t kryhet vetm nga nj pal e tret,

e pavarur dhe profesionalisht e aft, n mnyr q t provohet besueshmria e sistemit si dhe t

shmangen konfliktet e mundshme t interesit. Ky sistem prkufizohet si nj sistem ku dokush, n do nivel t organizats duhet t studioj, praktikoj dhe marr pjes n menaxhimin hallall si dhe aktivitetet e prmirsimit t vazhdueshm. Menaxhimi Hallall fillon dhe mbaron me nj edukim t vazhdueshm.

16

PRKUFIZIMET

ertifikim: Procedura me an t t cils nj pal e tret (trupa e certifikimit) jep siguri me

shkrim, se nj proces i identifikuar qartsisht sht vlersuar metodikisht. N kt mnyr,

provohet besueshmri e mjaftueshme se produkte t caktuara plotsojn krkesat specifike sipas

t cilave jan prodhuar. Dezinfektim: Reduktimi, me mjete fizike ose kimike i numrit t mikroorganizmave

potencialisht t dmshm, n nj nivel q nuk rrezikon sigurin ose prshtatshmrin e

ushqimit. Etiket: do prezantim i shkruar, i shtypur ose grafik i cili prezanton nj produkt, shoqron

produktin, ose paraqitet pran produktit. Hallall: do t thot e lejueshme dhe e ligjshme sipas Fes Islame. Haram: do t thot e ndaluar sipas Fes Islame. Higjien e ushqimit: sht trsia e masave dhe e kushteve t nevojshme pr kontrollin e

dmtuesve, pr t siguruar prshtatshmrin pr konsum njerzor t nj produkti ushqimor,

duke pasur parasysh prdorimin e prcaktuar t tij. Higjienizim: trajtimi n mnyr t prshtatshme, i produkteve ose siprfaqeve q kan

kontakt me ushqimet, nprmjet nj procesi q sht efektiv n shkatrrimin ose reduktimin

thelbsor t numrit t qelizave vegjetative ose mikroorganizmave me shqetsime pr shndetin

publik, dhe organizma t tjer t padshirueshm. I gjith ky proces duhet t mos ndikoj n

mnyr t dmshme n produkt ose n sigurin e tij pr konsumatorin. Prjashtim: Leja e dhn nj Operatori nga trupa e ertifikimit pr ta prjashtuar at nga

nevoja pr t prmbushur krkesat normale t standardeve. Prjashtimet jepen n baz t

kritereve t qarta, me justifikim t qart dhe vetm pr nj periudh t kufizuar kohe. Ndihms Prpunimi: do substanc ose material, duke mos prfshir aparaturat ose mjetet

e tjera, q nuk konsumohet n vetvete si prbrs ushqimor, e prdorur me qllim n

prpunimin e lndve t para, ushqimeve ose prbrsve t tyre, pr t prmbushur nj qllim

t caktuar teknik gjat trajtimit ose prpunimit dhe e cila mund t rezultoj n nj prezenc t

paqllimshme, por t pashmangshme t mbetjeve n produktin final. Ndotje: Ndotja e produkteve Hallall; ose kontakti me fardolloj materiali haram q mund ta

bj produktin t paprshtatshm pr certifikimin Hallall. Njsi Hallall: do njsi, ndrmarrje apo magazin q praktikon aktivitete prodhimi, trajtimi

prpunimi dhe/ose tregtimi sipas ktij Standardi. Operatori: Nj individ ose ndrmarrje biznesi, prgjegjs pr t siguruar se produkti i plotson

17

krkesat pr ertifikim Hallall. Prbrs: do substanc, duke prfshir edhe shtuesit n ushqim, q prdoren n prodhimin

ose prgatitjen e ushqimeve ose jan prezent n produktin final, megjithse n nj form t

ndryshuar. Rrezatimi jonik: Lshime t larta energjie nga radio-nukleotidet, t afta pr t ndryshuar

strukturn molekulare t nj ushqimi me qllim kontrollin e ndotsve mikrobik, patogjenve,

parazitve dhe dmtuesve n ushqim; t ruajn ushqimet ose pengojn proceset fiziologjike t

tilla si mbirja ose pjekja. Sistemi i ertifikimit: Sistemi i drejtuar nga nj trup certifikimi sipas rregullave,

procedurave e administrimit t vet, pr t kryer certifikimin e konformitetit

(prputhshmris). Shenj ertifikimi: sht shenja, simboli ose logo certifikimi q identifikon produktin/et si

t certifikuar sipas rregullave t nj programi t drejtuar nga trupa e certifikimit. Shtes Ushqimore: Nj pasurim shtes ose substanca t tjera t cilat mund tu shtohen

produkteve ushqimore pr t ndikuar mbi ruajtjen e cilsis, konsistencs, ngjyrs, shijes,

aroms ose cilsive t tjera teknike t tij (pr nj prkufizim m t plot shih Codex

Alimentarius). Trup ertifikimi: ose Organizm ertifikues/Trup kontrolli. sht do trup/organizm

publik, privat, kombtar ose ndrkombtar, i cili vrteton prputhshmrin e produkteve,

proceseve, shrbimeve ose sistemeve t cilsis, sipas standardeve dhe normave teknike t

prcaktuara.

I Ushqimi dhe Produktet

I.1 Mishi i kafshve dhe i shpezve Hallall 1.1. Speciet e kafshve t pranuara (hallall) pr konsum

N prgjithsi, mishi i dhnve, lops, lepurit, buajt, dreri, deveve etj... jan kafsh t

pranuara pr konsum. Shpezt e pranuara jan gjeli i detit, zogjt e puls, shpendt shtpiak,

pulat, patat dhe rosat... do kafsh q jeton n det, pavarsisht emrtimeve q mund t

marrin konsiderohen t lejuara pr konsum, pra hallall. Kafsht e ndaluara jan: a) Derri konsiderohet i ndaluar pr konsum nga t gjith myslimant dhe sht haram.

Nnproduktet e derrit t but ose t egr, si mishi dhe t gjitha nnproduktet ose prbrsit

18

e prejardhur prej mishi, prfshihen n kt kategori. sht gjithashtu haram t rrissh, tregtosh, transportosh ose t kesh prfitime nga derri ose produkte t derrit.

b) T ndaluara gjithashtu jan t gjitha kafsht e konsideruara si kafsh grabitqare q kan

kthetra dhe dhmb t mpreht (shqyes), si luant, ujqrit, qent, macet, tigrat, dhelprat,

akajt etj... Gomari apo krrii gjithashtu konsiderohen i ndaluar q t hahet. c) T ndaluara pr konsum jan edhe zogjt t cilt bjn pre mishin e kafshve t ngordhura

prfshi hutat, sorrat, shqiponjat, fajkonjt, pelikant dhe kafsh t tjera q ushqehen me

krma. d) Qumshti dhe vezt e specieve t ndaluara jan gjithashtu t ndaluara pr konsum. N t gjitha rastet, do kafsh q nuk sht therur n mnyr t prshtatshme ashtu si

prcaktohet m posht n kt standard, nuk lejohet pr konsum. Kjo prfshin kafsht e

therura n mnyr jo t prshtatshme si dhe kafsht q kan ngordhur nga smundje, n

prleshje me kafsh t tjera apo nga mizoria njerzore. 1.2. Krkesat pr thersit/kasapin

Kasapi duhet t plotsoj kriteret e mposhtme, t cilat nse prmbushen ather organi i autorizuar e bn at pjes t regjistrit t kasapve q njihen dhe q plotsojn detyrn e therjes hallall t bagtive t trasha, t imta dhe shpendve. Kto kritere jan:

1. Kasapi q t pranohet dhe t regjistrohet duhet t jet musliman q falet, si dhe t ket dy rekomandime (tezkije) me shkrim nga dy besimtar t njohur dhe t besueshm, q e njohin at. Ndrsa pr kasapin q sht i krishter ose ifut, pranohet n baz t dshmive pr sinqeritetin dhe amanetin e tij n kryerjen e puns.

2. Vetm ata kasap t cilt jan regjistruar dhe jan autorizuar nga organi prgjegjs pr standardin hallall, jan ata t cilt kryejn procesin e therjes hallall dhe certifikohen si hallall.

3. Kasapi i certifikuar pr therjet hallall mbart gjithmon me vete, gjat procesit t puns, n nj vend t dukshm, kartn e regjistrimit dhe autorizimit pr therjen hallall.

4. Kasapi i prmbahet me rigorozitet kritereve pr therjen e mishit hallall. 5. Kasapi i prmbahet rregullave dhe udhzimeve t thertores ku punon, pr aq sa kto

rregulla dhe udhzime nuk bien ndesh me procedurat dhe rregullat e therjes dhe certifikimit hallall. Nse konstaton shkelje ai sht i detyruar t informoj organin prgjegjs pr mbikqyrjen e standardit hallall.

6. Kasapi i regjistruar dhe autorizuar pr therjen hallall duhet t riprtrij regjistrimin dhe autorizimin e tij do vit, nga organi prkats pr certifikimin hallall.

7. Organi q merret me certifikimin dhe autorizimin e kasapit pr therjet hallall ka t drejt q n rast t mos respektimit t kritereve hallall nga ana e kasapit ta regjistroj at dhe tia heq autorizimin pr therjet hallall.

1.3 Krkesa pr therjen 1. Kasapi duhet t sigurohet se prdor nj thik shum t mpreht. Ai duhet ta mpreh

shpesh at, aq sa ajo t jet gjithmon e mpreht.

19

2. Kasapi duhet t jet i ndrgjegjshm dhe i vetdijshm gjat therjes pr at q po kryen, therja nuk vlen nse ai sht i dehur.

3. N momentin e therjes bagtia ose shpendi duhet t jen t gjall, dhe nj nga shenjat e jets sht edhe lvizja pas therjes.

4. Gjat therjes kasapi duhet t shqiptoj fjaln Bismilah, dhe e preferuar sht ta shoqroj at edhe me fjaln Allahu Ekber, pr do kafsh q ther. Nuk lejohet t prmend tjetr emr ve atij t Zotit. Nuk vlen prdorimi i ktyre fjalve n mnyr t incizuar.

5. Mjeti i therjes duhet t jet thik e mpreht dhe therja duhet br me dor dhe jo me thik mekanike.1

6. Gjat therjes kafsha kthehet nga (kibla) Meka, por edhe nse kthehet n fardo drejtimi tjetr therja sht hallall. Mund t vendoset n fardo pozicioni, n an t majt ose t djatht ose edhe n kmb.

7. Kasapi duhet t pres shpejt 1. Ezofagun/gurmazin (rruga e ushqimit) 2. Trakean/gabzherrin (rruga e frymmarrjes) dhe 3. dy venat e qafs, pa prekur shtylln kurrizore. Kjo e gjitha pr t nxjerr shpejt gjakun dhe pr t parandaluar dhimbjet ose torturn ndaj kafshs dhe garantuar ngordhjen e shpejt t saj.

8. Vendi i therjes sht posht kokrdhokut t fytit, por nse e pret sipr gabimisht duhet ta pres at posht saj pa ngordhur kafsha akoma. Prerja bhet nga prpara dhe jo nga pas qafe. Nuk sht e plqyeshme q therje t bhet duke i ngulur thikn n mes t fytit dhe m pas t trhiqet thika nga prpara.

9. Duhet t shmanget prerja e menjhershme e koks ose thyerja e qafs si dhe prerja e shtylls kurrizore, nprmjet therjes mekanike apo prmes prerjes me dor.

10. Duhet q largsia nga vendi i therjes s pulave deri te vendi i pastrimit me uj t nxeht, t jet e mjaftueshme, sa t siguroj ngordhjen e tyre, para se pulat ose shpendt t futen n uj nxeht pr tu pastruar.

11. Duhet t shmanget prerja e fardo pjese t trupit t kafshs ose mbytja e tij, para se ti ket dal plotsisht shpirti. Vetm pasi kafsha apo shpendi ka ngordhur mund t hiqen pjest si koka, pendt, dhe pjest e tjera.

12. Nuk duhet t prdoret goditja elektrike apo fizike mbi kokn e kafshs para se ajo t theret, apo fardo veprimi tjetr q trullos kafshn (apo e drogon at), nse ky veprim shpie n ngordhjen e kafshs para se ajo t theret.2

1 N praktik makinat q bjn therje automatike duhen mbajtur gjithmon nn mbikqyrje, sepse sht konstatuar se ka

raste kur therja bhet gabim, jo n vendin e duhur, ka mund ta bj therjen jo-hallall. 2 Kemi mbajtur kt qndrim pr kt shtje, sepse nuk ka argumente se kto metoda mund t futen te trajtimi i

mshirshm i kafshs dhe se mjaft specialist t huaj n vendet perndimore dshmojn se kafsha mund t ngordh pr

shkak t ktyre praktikave, para se ajo t theret me thik. Prjashtim bhet ktu vetm n rastet kur kemi dshmi t

drejtprdrejt nga nj prgjegjs musliman, i cili dshmon se kafsha nuk ka ngordhur edhe pas prdorimit t ktyre

mjeteve, dhe ku shenjat e saj t jets, si lvizja e saj gjat therjes ose pas saj apo shprthimi i fuqishm i gjakut, jan

qartsisht prezent n t tilla raste.

20

13. Nuk duhet t prdoret asnj proces trulloss, nprmjet goditjes elektrike, fizike me eki, goditjes me pistolet (mushroomhead gun), goditje me thik n kok, goditje me arm pneumatike, ose prdorimi gazit, nse t gjitha kto shkaktojn ngordhjen e kafshs para se ajo t theret.

14. Nuk lejohen n asnj mnyr prdorimi i veglave q prdoren pr vrasjen e derrave, q me to t theren bagtia apo shpendt pr prdorim hallall. Gjithashtu vendi ku do t vendosen kafsht pr therje hallall duhet t jet i pastr nga mbetje t derrit apo mishi i tij, si dhe do kafshe tjetr q nuk sht therur sipas standardeve hallall.

15. Vetm kasap t trajnuar lejohen t marrin pjes n kt faz t prodhimit. 1.3. Praktika t papranueshme

a) Kur nj produkt mishi etiketohet si hallall pa iu referuar organizats ertifikuese,

ekziston mundsia e madhe q mishi t jet i keq etiketuar. Nj prodhues q krkon

mish hallall pr ta prdorur si prbrs, nuk duhet t mendoj se nj artikull mishi i

etiketuar si hallall sht domosdoshmrish n t vrtet hallall. Pr tu siguruar, duhet

t krkohet ertifikata hallall pr do sasi mishi q do prdoret. Rekomandim pr konsumatorin apo njsin q blen mish hallall pr ta prdorur si prbrs: N do

porosi, konfirmoni pranueshmrin e furnizuesit. Tregohuni fleksibl dhe t kujdesshm teksa ky rrjet

ndryshon. N qoft se duket se dika nuk shkon mir, komunikoni me trupn e certifikimit.

b) Praktika therjeje t palejuara: Nn asnj rrethan nuk lejohet q t:

- T thuhet Bismilah vetm n fillim t t gjith procesit t therjes (dhe jo gjat gjith procesit pr do kafsh q theret).

- T thuhet Bismilah vetm pasi keni kryer t gjitha therjet pr t prfshir t gjitha kafsht e therura at dit.

- T prdoren incizime t thnies Bismilah apo fardo gjje tjetr, q do t zvendsonte kt veprim t kryer drejtprdrejt nga nj musliman.

- T pranohen fjalt e thertores se, metoda humane jan prdorur dhe prandaj duhet t konsiderohet si hallall.

- T etiketohet nj produkt mishi si hallall n qoft se nuk ka pjesmarrje t asnj myslimani gjat procesit dhe nse produkti nuk sht certifikuar.

- T prpunohet njkohsisht mish derri ose nn produkte t tij gjat prodhimit t mishit t etiketuar si hallall.

Pr do kompani ose prodhues q nxjerr edhe produkte t tjera jo hallall dhe krkon t certifikoj disa produkte t saj n baz t standardit hallall, pr t nuk lejohet t prpunoj mish derri ose nn produkteve t tij menjher prpara prpunimit t do lloj produkti t etiketuar hallall pa kryer m par nj pastrim t plot, trsor dhe t detajuar t makinerive dhe mjeteve t prodhimit. (Shih I.11 Udhzime pr prodhuesit, m posht).

21

1.4. Praktika dhe Krkesa t tjera pr Procesin e Therjes 1.4.1 Krkesa t prgjithshme mbi therjen

a) do kafsh e therur si duhet, bazuar n kt standard, identifikohet si Hallall. Kafsht

e therura n mnyr jo t prshtatshme nuk duhen identifikuar si hallall. Ato duhet t ndahen nga mishi hallall dhe n asnj mnyr nuk duhet t shiten si t tilla.

b) Standardet dhe proceset e dokumentuara dhe t identifikueshme duhet t jen t disponueshme pr do thers n mnyr q t sigurohet inspektori se kafsht jo vetm q u prgatitn, thern dhe m von u kaluan n shitje apo shprndarje, por edhe pr t siguruar ndarjen e kafshve hallall nga do lloj kafshe tjetr, produkti, ose nn-produkti t konsideruar jo-hallall.

c) Nse nj kafsh ngordh gjat procesit t therjes, ose nga trullosja ose prmes metodave t tjera, prpara therjes hallall ashtu si specifikohet n kt seksion, kafsha konsiderohet e ngordhur dhe, rrjedhimisht, haram.

d) do paketim duhet t mbyllet, vuloset dhe t shnohet n mnyr t prshtatshme si hallall.

e) do produkt mishi q nuk sht therur sipas standardeve t msiprme apo q nuk sht prgatitur apo paketuar ashtu si krkohet nga ky standard, nuk mund t etiketohet si hallall.

f) N rast se n njsin nn ertifikim sipas ktij standardi, kryhet edhe therja e kafshve jo Hallall ose sht therur kafsh duke mos u respektuar krkesat e ktij standardi, duhet t realizohet nj ndarje e plot dhe e qart e mishit t konsideruar hallall dhe atij t konsideruar jo hallall. Kjo ndarje duhet t dokumentohet korrektsisht dhe duhet t prfshij t gjitha fazat e therjes, pastrimit, paketimit, magazinimit etj. t mishit t prodhuar.

g) Gjat dhe pas procesit t therjes duhen zbatuar t gjitha krkesat e n lidhje me higjienn, si jan prcaktuar n Ligjin Shqiptar mbi Ushqimin.

1.4.2 Metodat Ekzistente t Therjes

a) Therja nga Dora e nj Njeriu Personi q kryen therjen e nj kafshe duhet t ket kryer nj trajnim t posam, jo vetm pr kushtet e hallallit por edhe pr metodat dhe procedurat e krkuara n mnyr q t mos shkaktoj dhimbje apo vuajtje t kafshs. Kjo lloj therjeje krkon shpejtsi dhe forc. Personat me zemr t dobt dhe personat e dobt fizikisht nuk duhen lejuar pr t kryer nj detyr t till. Prndryshe, ekziston nj mundsi e madhe q kafsha t mos theret shpejt. Kjo mund t shkaktoj dhimbje dhe vuajtje t panevojshme ndaj kafshs. b) Therja mekanike ose me thik rrotulluese Therja mekanike, ose therja e kryer direkt nga makinerit, sht ende shtje e diskutueshme mes dijetarve dhe akademive t fikhut islam, disa prej tyre e kan lejuar at me kritere t caktuara. Shum vende myslimane nisur edhe nga kto fetva, tani e pranojn therjen mekanike t zogjve

22

n qoft se nj mysliman i trajnuar, q punon me makinerin me koh t plot shqipton thnien e duhur. Nj makin sht thjesht nj vegl e prdorur pr t ndihmuar thersin, pak a shum si nj thik n duart e nj thersi. Nse makineria pret si duhet ezofagun, trakean dhe dy venat e qafs, ajo mund t prdoret pr therje mekanike. do zog q nuk pritet nga makineria duhet t theret nga dora e nj thersi mysliman.

1.5. Pranimi i mishit t therur nga ifutt (hebrenjt) ose t Krishtert

a) Nj therje e rregullt (dhe jo e vrar apo e ngordhur), e kryer nga hebrenj ose t krishter

(q besojn n fen e tyre dhe jo ateist, t pafe ose idhujtar) dhe q prmbush

rregullat e therjes (sipas nj pjese t shkollave juridike islame edhe prmendjen e Emrit

t Zotit) mund t prdoret dhe konsiderohet Hallall. b) Kur mishi i therur nga myslimant n prputhje me rregullat prkatse sht i

disponueshm, duhet ti jepet atij prparsi. c) Nse mishi nuk sht therur nga nj musliman ose ithtar i librit (krishter ose hebre),

por nga ateist, agnostik, idhujtar apo fardo besimi tjetr, ai nuk lejohet t hahet dhe prmendja e emrit t Allahut (Bismilah) n shtpi prpara gatimit ose ngrnies s tij nuk sht e vlefshme.

1.6 Klasifikimi i dshmive pr ushqimet hallall / therja islame dhe gjykimi pr t

1. Origjina e mishit t therur nga nj musliman sht hallall. 2. Origjina e mishit t therur nga ithtart e Librit (t krishter dhe ifut) sht hallall.

Argument pr kt sht fjala e Allahut dhe ushqimi i atyre q u sht dhn Libri sht i lejuar pr ju.

3. Prjashtohet nga pika 1 dhe 2 ajo q prmendet n fjaln e Allahut: U sht ndaluar ju e ngordhura, gjaku, mishi i derrit, ajo q nuk sht therur n emrin e Allahut, e mbytura, e vrara, e rrzuara, e vrara nga nj kafsh tjetr dhe ajo q e ka ngrn egrsira, prve asaj q e keni therur. U sht ndaluar dhe ajo q theret pr idhujt.

4. Kafsha q theret nga nj idhujtar ose ateist, sht e ndaluar n mnyr absolute, gjykim ky unanim mes muslimanve.

5. Nuk lejohen gjithashtu t konsumohen kafsht e therura nga nj njeri q pretendon se sht musliman, por ai konsiderohet si i dal nga feja me konsensus n mes muslimanve, si p.sh. sektet bahait, ahmedit, druzt, nusejrit etj...

6. Kafsht e therura q vijn nga vende ku shumica e tyre jan kasap musliman ose ithtar t Librit, gjykohen n pamje t par si t lejuara, duke u nisur nga shumica q dominon n kto vende. Prjashtim bjn rastet kur msohet se rasti konkret i atij q ther kafsht sht prej atyre q nuk hahet mishi i therur.

7. Kafsht e therura q vijn nga eksporti nga vendet q dominohen nga ithtart e Librit, n origjin jan t lejuara, prderisa nuk msohet se ato jan therur nga jomusliman q nuk jan ithtar t Librit.

8. Kafsht q vijn nga shtete ku dominon idhujtaria ose ateizmi, jan t ndaluara, prderisa nuk kemi dshmi t besueshme se ato jan therur sipas rregullave islame nga musliman ose ithtar t Librit.

9. Kafsht e therura nga vende q nuk dihet se kush i ka therur, prej atyre q lejohen ose jo, n kt rast norma baz sht ndalimi. Kjo, sepse ne nuk kemi dijeni nse veprimi

23

sht br nga njerzit e duhur apo jo dhe dija n kt rast sht kusht, ky kusht nuk plotsohet ndaj kto kafsh konsiderohen t ndaluara, prderisa t provohet e kundrta.

10. Nse provohet se dikush bie ndesh me kto kritere apo falsifikon vulat, firmat dhe dshmit prkatse pr therjen hallall, apo kryen do lloj manipulimi tjetr n nxjerrjen e dshmive t rreme hallall, nuk lejohet q atyre tiu jepet certifikimi hallall, deri n nj afat t dyt kur vrtet t provohet se i prmbahen rregullave dhe nuk i thyejn ato.

I.2 Peshku dhe Ushqimet e Detit 2.1. Speciet e pranuara si hallall

a) T gjith peshqit dhe ushqimet e detit, prfshi edhe butakt e detit, konsiderohen hallall. b) do prpunim ose gatim i peshkut dhe produkteve q prmbajn peshk dhe lnd t

tjera, krkojn aprovim hallall nga nj trup certifikimi, prpara sesa t etiketohen hallall.

2.2. Praktikat e therjes

a) Peshku nuk ka nevoj t theret. b) Nj peshk nuk duhet t lejohet t vuaj. Nuk do t qllohet me mjete apo ti hiqet mishi

teksa sht akoma gjall. Nuk duhet t gatuhet gjall. Duhet t lihet t ngordh vet. 2.3. Krkesat n zbatimin e standardit n njsi Personeli q do t merret me peshkun dhe produktet e tjera t detit:

a) duhet t trajnohet n praktikat e prodhimit t peshkut dhe nnprodukteve t tij. a) Nuk duhet t prdor pajisjet e prdorura m par pr prodhimin ose prpunimin e

produkteve jo-Hallall. Prdorimi i ktyre pajisjeve mund t realizohet vetm pas nj pastrimi dhe dezinfektimi t dokumentuar.

I.3 Qumshti dhe nn-produktet e tij 3.1. Kosi Kosi dhe produktet e kosit nuk duhet t prmbajn xhelatin, me prjashtim kur xhelatina

sht e prcaktuar q vjen nga kafsht e lejuara dhe t therura hallall. 3.2. Djathi Shum djathra prmbajn far djathi dhe enzima t tjera q vijn prej kafshve. sht e

rndsishme q t sigurohet q kjo far vjen nga kafsht e aprovuara si hallall ose nga burime

bimore ose mikrobe. Prbrsit e tjer duhet gjithashtu t jen nga burime bimore.

24

I.4 Frutat dhe Perimet

a) Frutat e freskta dhe perimet konsiderohen t gjitha hallall. b) Frutat dhe perimet e prpunuara mund t jen t papranueshm nse ato prodhohen n

njsi prodhimi q prdorin vajra, yndyra, konservues, aromatizues, ngjyrues etj. jo-hallall.

c) Procedurat e prdorura n prodhimin e ktyre artikujve nuk kan nevoj pr pranin e ndonj myslimani n vendin e prpunimit.

d) Prodhuesi duhet t sigurohet se furnizuesi prdor procedura q sigurojn q statusi hallall i frutave dhe perimeve nuk sht kompromentuar.

e) Prbrsit ose ndihmsit e prpunimit t prdorur gjat prodhimit apo paketimit duhet t kontrollohen pr statusin hallall.

f) Prbrsit potencialisht problematik mund t jen aromatizues, ngjyrues ose konservues.

g) Furnizuesi edhe prodhuesi duhet t kontrollohen dhe certifikohen nga trupa e kontrollit. I.5 Buka, Prgatitja e buks, Brumi i mblsirave dhe mblsirat

Buka, prgatitja e saj, prgatitja e brumit t mblsirave si dhe proceset e prpunimit t

mblsirave mbartin shqetsim t veant n lidhje me standardin hallall. Veshja me buk (kotoletat) e produkteve t tilla si mish pule i skuqur ose shkopinj djathi ose veshja me buk e prdorur si prbrs i fshehur n mbushje mund t prmbajn prbrs t diskutueshm t mundshm si yndyra, vajra, aromatizues, ngjyrues, konservues, apo prbrs me baz alkooli. N mnyr q t prcaktohet statusi i ktyre produkteve si hallall, duhet siguruar se asnj prbrs i palejuar nuk prdoret (me baz alkooli, origjin nga kafsh t palejuara, etj.). Referojuni Aneksit 1 pr nj list t plot t statusit hallall t shum prbrsve.

I.6 Vajrat dhe Yndyrat

a) Lejohet prdorimi i yndyrave me origjin nga kafsht e lejuara, t therura sipas standardit

hallall. b) Konservuesit haram apo ndihmsit e prpunimit t palejuar, nuk duhet t prdoren n

vajrat me baz bimore. I.7 Shtesat, Ngjyruesit, Konservuesit

a) Shtesat ushqimore, ngjyruesit dhe konservuesit duhet t jen me prejardhje t njohur e

t lejuar, si dhe t jen prpunuar sipas krkesave hallall. Referojuni Aneksit 1 pr nj list t plot t statusit hallall t shum prbrsve.

25

I.8 Alkooli dhe Nn-produktet e Alkoolit

a) Termi Alkool n kt standard do t thot alkool etilik. b) T gjitha prodhimet ose prbrsit q prmbajn alkool jan t ndaluar n Islam, madje

edhe pr gatim ose si mbushje pr karamele apo mblsira. c) Nuk lejohet prdorimi i aromatizuesve artificial dhe natyral, ngjyruesve dhe disa

llojeve me baz bimore ose shtazore, t cilt mund t prmbajn produkte alkooli t prdorur pr t ruajtur shijen.

d) Uthulla, megjithse nj produkt derivat i alkoolit, lejohet n Islam. C.II - Prpunimi dhe Tregtimi II.1. T prgjithshme N kt seksion, termi prpunim i referohet prpunimit t produkteve t cilat kan shum

prbrs. N seksionin C.I m sipr, jan dhn disa rregulla e sqarime pr prpunimin e

thjesht, duke ju referuar atij si pjes e procesit t prodhimit. a) N njsin e prpunimit ku prodhohen produktet me shum prbrs dhe produkte me

baz mishi, si supat, ushqimet e gatshme, etj., duhet t caktohet nj person i cili t mbikqyr t gjith procesin. Ky person duhet t ket marr pjes n trajnime mbi standardin hallall.

II.2. Krkesa pr Prpunuesit 2.1. Procesi i prpunimit Pr t garantuar cilsin e produkteve Hallall, njsit e prpunimit duhet t plotsojn kto

krkesa, prve atyre t prmendura n seksionet paraardhse:

a) Nse n t njjtn njsi prpunimi, prodhohen ushqime hallall dhe jo-hallall, menaxheri

i njsis duhet t marr masa pr ndarjen e ktyre linjave t prodhimit dhe magazinimit,

n koh ose hapsir. b) Masat q do t merren pr t ndar produktet, si sht prcaktuar n pikn a), duhet

t dokumentohen n manualin e brendshm t njsis, s bashku me udhzimet prkatse.

c) Makinerit e prpunimit, pajisjet e gatimit, dhe t gjitha pajisjet dhe siprfaqet e tjera q do t prdoren pr prpunimin e produkteve jo-hallall duhet t pastrohen prpara se t filloj prodhimi i produkteve hallall.

d) N t gjith procesin e pastrimit duhet t dokumentohet manuali ose regjistrat e njsis, duke regjistruar kohn, lndt pastruese t prdorura dhe personin q e ka kryer pastrimin.

e) do ushqim, yndyr apo materiale t tjera duhet t pastrohen imtsisht prpara prodhimit.

f) Lndt pastruese t lejuara jan t listuar n Aneksin 2.

26

g) Prbrsit dhe shtuesit e tjer ushqimor t prdorur pr prodhimin e produkteve hallall duhet t jen t listuar n Aneksin 1.

2.2 Dokumentacioni i krkuar pr t provuar statusin hallall t lnds s par

dhe t prbrsve

Njsit e prpunimit t produkteve hallall duhet t regjistrojn dhe dokumentojn:

a) kontrollin e lnds s par, prbrsve si dhe lndve t tjera ndihmse t prdorura pr prpunimin.

b) listn e furnitorve dhe kontrollin se furnitort jan t certifikuar hallall (mbahet kopje e certifikats Hallall).

c) listn e prbrsve t prdorur n prodhimin e produktit hallall dhe formulat prkatse. T gjith dokumentet e prmendura n pikat e msiprme duhet t jen prezent gjat inspektimit t njsis. Rekomandim: Prpara fillimit t prpunimit t produkteve komplekse hallall, verifikoni nse

furnitort dhe prbrsit e tyre jan n prputhje me standardet hallall. II.3. Krkesa pr tregtimin Njsia e tregtimit kryen dhe dokumenton:

a) kontrollin e produkteve t blera (dokumentet shoqruese, hyrje daljet, etj.); b) kontrollon furnitort (mbahet kopje e certifikats Hallall) dhe mban nj list t tyre. c) ndarjen e produkteve, kur ka tregtim t produkteve hallall dhe jo-hallall. d) pastrimin e pajisjeve dhe siprfaqeve q jan n kontakt me produktet Hallall. Lndt

pastruese t lejuara jan t listuar n Aneksin 2. e) etiketimin korrekt sipas krkesave t piks C.III, m posht.

C.III - Etiketimi

a) Njsia hallall nuk duhet t vendos emrin dhe/ose shenjn (logo) e trups s kontrollit,

n paketimet e saj t ertifikuara hallall, pa marr miratim paraprak me shkrim nga

trupa e kontrollit pr t vepruar n kt mnyr.

b) Nse autorizimit i ka prfunduar afati, pr t prdorur emrin dhe/ose shenjn ose i ka kaluar koha ose i sht hequr certifikata hallall, t gjitha materialet q prmbajn simbolin hallall nuk mund t prdoren.

c) T gjitha produktet e etiketuar si hallall duhet gjithashtu t ken referenc ndaj trups s certifikimit.

d) Logo e cila do t prdoret si referenc ndaj certifikimit hallall, ndodhet n Shtojc, Aneksi 3. Rregullat e prdorimit t saj, vendosen nga trupa e kontrollit, kur lshohet autorizimi i prdorimit t ksaj shenje (logo). Gjithashtu n kt autorizim prcaktohet edhe referenca ndaj trups s ertifikimit.

e) T gjitha dokumentet shoqruese t produkteve t certifikuara hallall, si fatura, dokumente transporti, etiketa, etj., duhet t prmbajn referencat ndaj certifikimit hallall, si prcaktohet n autorizimin e marr nga trupa e kontrollit.

27

C.IV Paketimi, transporti dhe ruajtja e prbrsve dhe produkteve

Materialet paketuese jan t diskutueshme n lidhje me statusin e tyre si hallall. Ndrsa nj

paketim plastik apo i prdorshm n mikroval i ushqimeve t ngrira mund t duket i

pranueshm, burimi i disa prej prbrsve t prdorur pr t krijuar plastikn mund t jet i

fshehur. N shum raste, stearina (lnd yndyrore q vjen nga acidi stearik) prdoret n

prodhimin e enve plastike. Stearina mund t jet me origjin shtazore. Ent metalike jan gjithashtu t dyshimta. N shum raste, formimi dhe prerja e kutive metalike (kanoeve) krkon prdorimin e vajrave n fabrikimin e tyre. Vajra t tilla mund t jen me origjin shtazore gjithashtu.

a) Trupa e kontrollit duhet t hetoj dhe vlersoj paketimin pr t prcaktuar pranueshmrin e tij n mnyr q t miratoj ushqimin n at paketim specifik.

b) Prodhuesit mund t prdorin vetm paketim t miratuar dhe nga furnizues t miratuar. c) Materiali paketues q do t prdoret duhet t plotsoj minimalisht krkesat e

prshkruara n kt standard, n lidhje me krkesat e Hallall dhe t higjiens (lndt prbrse duhet t vijn nga hallall), si dhe Ligjin shqiptar mbi Ushqimin.

4.1 Krkesat lidhur me materialin paketues

a) Ndrtimi dhe lnda nga e cila prbhet materiali paketues duhet t sigurojn nj mbrojte

t prshtatshme pr produktin n mnyr q t minimizojn ndotjen, parandalojn

dmtimin dhe t ket mundsi etiketimi t prshtatshm.

b) Materiali paketues dhe gazrat, atje ku prdoren, duhet t mos jen toksike dhe t mos paraqesin krcnim pr sigurin dhe qndrueshmrin e produktit, nn kushte t caktuara ruajtje dhe prdorimi.

c) Atje ku sht e mundshme, materiali paketues i cili do t riprdoret, duhet t jet i qndrueshm, lehtsisht i pastrueshm dhe ku sht e nevojshme duhet t dezinfektohet.

d) Duhet t kryhet ndarja e produkteve ose prbrsve hallall nga ata jo-hallall gjat paketimit. Materiali paketues duhet t siguroj ndarje t mjaftueshme midis produkteve ose prbrsve hallall dhe jo-hallall.

4.2 Krkesat lidhur me magazinimin dhe transportin

a) Gjat magazinimit ose transportit, prbrsit e produkteve si dhe vet produktet hallall,

duhet t jen t veuar nga prbrsit dhe produktet jo-hallall. Kjo ndarje duhet t jet

e qart (n koh ose hapsire) dhe e dokumentuar. I gjith personeli duhet t jet i

informuar dhe i trajnuar n mnyr q t evitohet prdorimi i gabuar.

b) Nse nj produkt jo-hallall vendoset gabimisht n nj kuti me logo ertifikimi hallall, e

gjith njsia hallall do t jet subjekt i nj inspektimi t plot, dhe rimarrje vendimi

certifikimi. Nse ky rast prsritet, njsis do ti hiqet certifikata.

c) Nse nj njsie i hiqet certifikata, pr arsye t ndryshme, edhe produktet hallall gjendje n inventar nuk mund t tregtohen si hallall.

28

Produktet e freskta, si p.sh. mishi i freskt jo-hallall, prej s cilit mund t rrjedhin lngje (gjak)

prmes materialeve t paketimit, duhet t jen qartsisht t veuara n mnyr q t evitohet

ndotja e produkteve hallall.

SHTOJCA Aneksi 1. Statusi Islam pr Lejueshmrin e disa Prbrsve Shtes n Ushqim

Prbrsit Shtes n Ushqime Funksionet Statusi Islamik

Acid Acetik Thartues, konservues, agjent aromatizues Hallall

Acid Adipik Thartues, agjent aromatizues Hallall

Agar Agjent xhelatinoz Hallall

Albumin Forcues proteine, lidhs I diskutueshm (1)

Algin Trashs, lidhs & agjent xhelatinoz Hallall

Anato Ngjyrues Hallall

Ngjyrues/aromatizues artificial

Shton ngjyr dhe/ose arom, shije I diskutueshm (1)(2)

Acid Asorbik Vitamina C, kondicionues i brumit, antioksidant Hallall

Aspartam mbltues Hallall Acid Benzoik Konservues Hallall Beta Karotin Ngjyrues, Vitamin A Hallall

BHA Butil Hidroksianisol Antioksidues Hallall

BHA Butil Hidroksiotulen Antioksidant Hallall

Kafein Shtes n pije Hallall

Kaseinat Kaliumi Porcues proteinash, agjent lidhs, agjent i prdorur n Hallall

rrahje, trazim Propionat Kalciumi Konservues, anti-myk Hallall

Silikat Kaliumi Agjent anti-ngurtsues Hallall

Kalcium stearoil laktilat

Agjent i prdorur pr trazim, kushtzues brumi, prziers

I diskutueshm

Sulfat Kaliumi Agjent burimor pr kalium, mbushs, forcues Hallall

Karamele Ngjyrues Hallall

Karraginan Stabilizues, agjent xhelatinor Hallall

Acid Citrik Thartues, Hallall

29

antioksidant Miell Misri Trashs Hallall

Dekstrin Adeziv, mbarts arome Hallall

Fosfat diamoniumi Agjent tharmi (maja) Hallall

Fosfat dipotasiumi Prziers, agjent buferik (zbuts) Hallall

Disodium guanilat/inosinat

Prforcues arome (shije) Hallall

EDTA Izolues Hallall Enzima Prbrs aktiv I diskutueshm (4) Acid Eritorbik Konservues Hallall

Alkol Etil Agjent ekstraktues (nxjerrs) Haram

Ortofosfat Ferrik Suplement ushqimi Hallall Fumarat Ferror Suplement ushqimi Hallall Glukonat Ferror Suplement ushqimi Hallall Acid Fumarik Thartues Hallall Xhelatin Agjent Xhelatinoz I diskutueshm (3)

Acid Glutamik Prforcues arome, shije I diskutueshm (1)

Glicerin Prthiths i ujit, modifikues i kristalizimit, plasrifikues I diskutueshm (1)

Monolaurat Gliceril Prziers I diskutueshm (1)

Glicin Shtes dietike, vonues i prishjes I diskutueshm (1)

Rrshir Guar Stabilizues, agjent trashs Halall

Baz rrshire Rrshir I diskutueshm (1)

Protein bimore e hidrolizuar

Prmirsues i aroms, shijes Hallall

(PBH) Citrat Izopropili Antioksidant Hallall

Acid Laktik Rregullon aciditetin, agjent aromatizues, shijeje, Hallall

konservues

Yndyrna acidike ester t Laktiluara Prziers I diskutueshm (1)

Dhjam Derri Yndyr derri Haram

Lecitin (soj) Prziers, stabilizues brumi, agjent anti-ngjits, reduktues i Hallall

viskozitetit, agjent njoms

Stearat Magneziumi Lubrifikues, lidhs, prziers, agjent anti ngurtsues I diskutueshm (1)

Maltodekstrin Prmirsues i cilsis, ndalues i Hallall

30

kristalizimit, agjent fryrs Metilceluloz Trashs Hallall Metilsalicilat Agjent aromatizues Hallall

Monoglixerid dhe Diglicerid

Prziers, kushtzues t brumit, prmirsues t cilsis I diskutueshm (1)

31

Prbrsit Shtes n Ushqime Funksionet

Statusi Islamik

Gluamat mono-sodium Prmirsues i aroms, shijes Hallall

Oleorensis Ngjyrues dhe prmirsues i shijes

I diskutueshm (1)

Oksistearin Ndalues i kristalizimit, agjent lshues

I diskutueshm (1)

Pektin Agjent xhelatinoz Hallall Acid fosforik Acidifikues, thartues Hallall Polisorbat Prziers Hallall

Citrat Potasiumi Izolues dhe agjent buferik

I diskutueshm (1)

Sorbat Potasiumi Konservues Hallall

Stearat Potasiumi Lidhs, prziers, dhns i plasticitetit bazs s imakzit

I diskutueshm (1)

Propil galet Antioksidant Hallall Glicol Propilen Njomzues, trets Hallall Alginat propilen glicol Trashs, stabilizues, prziers Hallall

Monostearat Glicol Propileni

Ndihmues n shprbrje, stbilizues kristalesh

I diskutueshm (1)

Far djathi Koagulues qumshti i prdorur kryesisht n prodhimin e

I diskutueshm (4)

djathit Sakarin mbltues Hallall

Mpaks Yndyrna ose vaj bimor ose shtazor

I diskutueshm (1)

Dioksid silikoni Anti-ngurtsues Hallall Pirofosfat Acid Sodiumi Agjent tharmi, konservues, izolues Hallall Alginat sodiumi Trashs, lidhs, agjent xhelatinor Hallall Askorbat sodiumi Antioksidant, ushqyes Hallall Benzonat sodiumi Konservues Hallall Bikarbonat sodiumi Agjent tharmi, maja Hallall Kaseinat Sodiumi Forcues protenie, prziers, agjent Hallall

32

lidhs, agjent i prdorur pr trazim Citrat sodiumi Izolues Hallall Eritorbat Sodiumi Antioksidant Hallall Hekzametafosfat sodiumi Agjent lidhs Hallall

Sulfat sodium laurili Agjent i pdorur pr trazim, konservues

I diskutueshm (1)

Nitrat sodiumi Agjent antimikrob, konservues Hallall Nitrit sodiumi Agjent antimikrob, konservues Hallall Propionat Sodiumi Konservues Hallall Aluminat siliko sodiumi Anti-ngurtsues dhe agjent kushtzues Hallall

Stereat Sodiumi Lidhs, prziers, agjent anti-ngurtsues

I diskutueshm (1)

Sulfit sodiumi Konservues Hallall

Monostearat sorbitan Prziers, agjent njoms, shprndars

I diskutueshm (1)

Sorbitol Agjent njoms Hallall Klorid stanoz Antioksidant, konservues Hallall

Acid steraik Lubrifikues, lidhs, anti-shkumzues

I diskutueshm (1)

Laktilat steroil Kushtzues brumi, prziers, agjent i prdorur pr trazim

I diskutueshm (1)

Dioksid sulfuri Konservues, anti-mikrob Hallall

Dhjam Yndyr shtazore

I diskutueshm (1)

Acid tartarik Prforcues i aroms, shijes, thartues Hallall Dioksid titaniumi Agjent ngjyrues Hallall

Vanilje Aromatizues

I diskutueshm (2)

Vanilin Aromatizues

I diskutueshm (2)

Uthull Thartues, aromatizues, agjent shije Hallall

Hirr (thartor) Burim i laktozs, qumsht i ngrir, porteina thartori

I diskutueshm (4)

Maja Agjent tharmi dhe fermentimi Hallall

Zein Agjent shtreszimi, krijimit t siprfaqes Hallall

33

Aneksi 2. Produktet pr pastrim dhe dezinfektim

Sapun kaliumi dhe natriumi Uji dhe avulli Qumsht glqereje Glqere Glqere e pashuar Hipoklorit natriumi (p.sh. si zbardhues likuid) Sod kaustike Potas kaustik Peroksid hidrogjeni Esenca natyrale t bimve Acidi citrik, peracetik, formik, laktik, oksalik dhe acetik Formaldehide Karbonat natriumi

Aneksi 3. Logo pr etiketimin e produkteve Hallall

34

Aneksi 4. Udhzime pr zbatimin e Standardit n njsi Procesi i zbatimit t standardit

Q produktet t etiketohen sakt si hallall, njsia e prodhimit, prpunimit dhe/ose

tregtimit, bashk me menaxhimin, politikat dhe praktikat e prodhimit, duhet t

vlersohen nga afr dhe me kujdes nga Lidhja e Hoxhallarve t Shqipris ose

institucioni dhe personat e autorizuar prej saj. Aty ku praktikat e

prodhimit/prpunimit duhen rishikuar q t jen konform standardeve hallall, nj

mysliman i trajnuar, nn supervizimin e LHSH, duhet t asistoj n zbatimin e

praktikave t krkuara t prodhimit dhe ndryshimet prkatse.

a) Pr linjat e thjeshta t prodhimit, ku t njjtat procese kryhen do dit (pr shembull n njsit e paketimit t frutave) nevojitet pak, ose aspak,

mbikqyrje nga ana e nj personi kshillues. Pasi t jen prcaktuar dhe

dokumentuar praktikat e prodhimit, nuk sht e nevojshme q personi

kshillues ose i trajnuar t mbikqyr t gjitha aspektet e prodhimit gjat gjith kohs. I gjith personeli duhet t jet i njohur me procedurat, n mnyr q ato t zbatohen n mnyr korrekte.

b) Pr prodhimet komplekse ose aty ku prodhohen produkte mishi hallall dhe jo-hallall, personi i trajnuar duhet t informoj personelin zbatues, do her q sht programuar prodhim hallall.

c) sht i nevojshm pastrimi dhe prgatitja e veant e pajisjeve dhe e njsis,

35

prpara fillimit t prodhimit hallall. Personi i trajnuar duhet t gjendet i pranishm fizikisht n vend kur fillohet prodhimi. Ai duhet t identifikoj dhe inspektoj prbrsit e prdorur, konfirmoj paketimin dhe etiketimin, duhet t kontrolloj dhe miratoj pastrtin e njsis dhe pajisjeve q do t prdoren dhe duhet t rishikoj procedurat hallall q ndiqen. Krkesat mbi prpunimin prcaktohen n pikn C.II m sipr.

d) Pr njsit e therjes: nj person mysliman i trajnuar duhet t jet i pranishm gjat t gjitha fazave t therjes, veimit t mishit hallall dhe etiketimit. do therje ertifikohet si hallall individualisht, prjashto rastin kur thertorja sht nj njsi therjeje ekskluzivisht hallall.

e) Kushtet dhe krkesat e higjiens duhet minimalisht t zbatohen sipas krkesave t Ligjit Shqiptar mbi Ushqimin.

Inspektimi dhe ertifikimi Inspektimi i njsive Hallall Njsit Hallall duhet t jen subjekt i kontrollit nga nj pal e tret, trupa e

kontrollit. Q nj njsi t mund t ertifikohet sipas Standardit hallall, duhet: a) T ket t dokumentuar planimetrin e njsis, procedurat, politikat dhe

praktikat e prodhimit/prpunimit. b) T ket procedura ose aktivitete vlersimi mbi reputacionin, integritetin dhe

besueshmrin e stafit menaxhues. c) T ket t dokumentuar listn e prbrsve dhe listn e furnitorve t atyre

prbrsve. d) T ket procedura t cilat prcaktojn mnyrn si vlersohet q furnizuesit e

rinj apo ata n skem, t jen konform standardit hallall (t jen t ertifikuar hallall).

e) T ket procedura t shkruara vetm pr prodhimin e ertifikuar hallall, i cili mund t ndryshoj nga prodhimi i ertifikuar jo hallall.

f) T ket t dokumentuar procedurat sanitare dhe t higjiens, duke regjistruar agjentt e prdorur pr higjienizimin, arsyen e prdorimit, kohn e kryerjes, personin q e ka kryer higjienizimin dhe personin q e ka miratuar n njsi, prdorimin e atij agjenti.

g) Kurdo q nj produkt jo i ertifikuar prodhohet n t njjtn linj prodhimi me produkte t ertifikuara, duhet t kryhet ndarja e dy llojeve t produkteve, dhe t dokumentohet kjo ndarje.

36

h) Njsia e prodhimit duhet t mbaj dokumentacion t regjistruar, mbi produktet e prodhuara si hallall dhe jo hallall gjat procesit t prodhimit. Ky dokumentacion duhet t prshij t gjitha proceset, duke filluar q nga hyrja e lnds s par jo-hallall, magazinimit, prpunimit, paketimit, etiketimit dhe pastrimit t njsis ose makineris s prpunimit, kur procesi t jet prfunduar.

i) Procedurat e kontrollit t paketimit duhet t jen t prcaktuara qart dhe t plota, pr t siguruar q vetm prodhimi i ertifikuar hallall etiketohet me logon apo emrtimin hallall.

j) T ket nj inventar t gjendjes s produktit, hyrjeve dhe daljeve t tij, si dhe t materialeve t paketimit.

k) N t gjith dokumentacionin q do t mbahen n njsi, duhet t shnohet prezenca e nj myslimani n momentin dhe vendin e prodhimit, n rastet kur kjo krkohet nga ky standard.

ertifikimi i njsive hallall ertifikimi i njsive hallall, sht nj proces i pavarur dhe i paanshm, i cili kryhet

nga nj pal e tret, trupa e ertifikimit ose ndryshe quhet edhe trupa e kontrollit. a) Vendimi i ertifikimit i jep ose jo, t drejtn nj njsie, t etiketoj produktet

e prodhuara/prpunuara prej saj si Hallall. b) Vendimi pozitiv i ertifikimit dokumentohet nprmjet nj ertifikate. c) do transport, magazinim apo procese t tjera q mund t ndodhin me

produktet hallall, duhet t shoqrohen me nj kopje t ksaj ertifikate ose n dokumentet e transportit, t tilla si fatura, etj, duhet t deklarohet qart cilsia e produkteve hallall (t shnohet prbri produktit termi hallall).

Gjat t gjith zinxhirit, q nga prodhimi dhe deri te konsumatori, nj produkt hallall

duhet t shoqrohet me deklarimin hallall dhe t jet qartsisht dhe lehtsisht i

dallueshm nga produktet jo-hallall.