starorzeczy górnej Wisły i terenów bezpośrednio przyległych … wodne Goldyn 2014... · uzyskanymi na podstawie składu gatunkowego mięczaków wbudowanych w domki chruścików

Waloryzacja malakologiczna

starorzeczy górnej Wisły

i terenów bezpośrednio przyległych wraz z oceną zagrożeń i propozycją zadań ochronnych

dla miejsc szczególnie cennych przyrodniczo

ŚLIMAKI SŁODKOWODNE

CZĘŚĆ III

Opracował:

dr Bartłomiej Gołdyn

Poznań 2014

Stro

na2

1. Metodyka

Inwentaryzacja prowadzona jest zgodnie z metodyką przyjętą do celów krajowego monitoringu stanowisk

zatoczka łamliwego (Anisus vorticulus), jedynego występującego w Polsce gatunku ślimaka wodnego

umieszczonego w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej UE (Zając, Gołdyn, 2012). Wytypowane stanowiska w

obrębie starorzeczy kontrolowane są przy pomocy standardowej siatki czerpakowej ciągniętej na odcinku 0,5 m,

a z każdego stanowiska pobieranych jest minimum 15 takich próbek. Następnie są one przeglądane w terenie

pod kątem występowania gatunków mięczaków, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków rzadkich i

chronionych. Liczba stanowisk w obrębie każdego starorzecza uzależniona jest od jego wielkości, urozmaicenia

linii brzegowej oraz liczby mikrohabitatów (płatów roślinnych różnego typu) obecnych na jego obszarze.

Uzyskane dane uzupełniane są wynikami zebranymi przy pomocy skrobaka dna, tzw. wypatrywanie, informacjami

uzyskanymi na podstawie składu gatunkowego mięczaków wbudowanych w domki chruścików z rodzaju

Limnephilus oraz przy pomocy metod używanych w badaniach nad ślimakami lądowymi (analiza ściółki w

środowiskach podmokłych i w okresowych zbiornikach wodnych).

Zebrane mięczaki oznaczane są z zastosowaniem standardowych metod, na podstawie kluczy Piechockiego

(1979), Piechockiego i Dyduch-Falniowskiej (1993), Jackiewicz (2000) oraz Glöer’a i Meier-Brook’a (2003).

W zestawieniu wyników odnośnie każdego z badanych starorzeczy wytłuszczeniem zaznaczono gatunki

umieszczone na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce (Głowaciński, 2002).

Numeracja opisywanych starorzeczy została podana za danymi kartograficznymi umieszczonymi na stronie

internetowej http://www.iop.krakow.pl/wisla (dostęp z 21.11.2014).

http://www.iop.krakow.pl/wisla

Stro

na3

2. Wyniki

W 2014 roku badania nad ślimakami wodnymi objęły 69 starorzeczy, na odcinku

między miejscowością Uście Solne i ujściem rzeki Breń. Na badanych stanowiskach

stwierdzono występowanie 21 gatunków ślimaków wodnych, w tym trzech gatunków

wpisanych na Polską Czerwoną Listę (Piechocki, 2002) – jednego (Aplexa hypnorum)

z kategorią NT oraz dwóch (Anisus spirorbis i Hippeutis complanatus) – z kategorią

DD (Tabela 1). Nie odnotowano występowania gatunków chronionych prawem

europejskim ani krajowym. Badaniami objęto również starorzecze nr 278, znajdujące

się w górnym odcinku Wisły (okolice Oświęcimia). Z rzadszych gatunków stwierdono

tam występowanie jedynie Stagnicola palustis (DD wg Polskiej Czerwonej Listy).

Tabela 1. Wykaz gatunków ślimaków wodnych stwierdzonych w 69 starorzeczach

objętych badaniami w 2014 roku

Gatunek Status wg Polskiej

Czerwonej Listy

(Piechocki, 2002)

Liczba

stanowisk

Acroloxus lacustris (Linnaeus 1758) 1

Anisus spirorbis (Linnaeus 1758) DD 11

Anisus vortex (Linnaeus 1758) 32

Aplexa hypnorum (Linnaeus 1758) NT 6

Armiger crista (Linnaeus 1758) 1

Bathyomphalus contortus (Linnaeus 1758) 2

Bithynia tentaculata (Linnaeus 1758) 22

Galba truncatula (O.F. Muller 1774) 1

Gyraulus albus (O.F. Muller 1774) 1

Hippeutis complanatus (Linnaeus 1758) DD 1

Lymnaea stagnalis (Linnaeus 1758) 31

Physa acuta Draparnaud 1805 12

Planorbarius corneus (Linnaeus 1758) 39

Planorbis planorbis (Linnaeus 1758) 49

Radix ampla (Hartmann 1821) 3

Radix auricularia (Linnaeus 1758) 2

Radix balthica (Linnaeus 1758) 2

Segmentina nitida (O.F. Muller 1774) 3

Stagnicola palustris (O. F. Müller 1774) DD 1

Valvata cristata O.F. Muller 1774 4

Viviparus viviparus (Linnaeus 1758) 9

Stro

na4

Starorzecze 489 (Mapa 6 - załącznik)

Spis gatunków:

V. viviparus

L. stagnalis

P. corneus

A. vortex

Komentarz: Starorzecze cechujące się dość dużymi wahaniami poziomu wody, położone w zlewni rolniczej. Brzegi zbiornika porośnięte trzciną i zaroślami wierzbowymi. Stwierdzono tu występowanie czterech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: eutrofizacja przez spływ powierzchniowy z rolniczej zlewni, prowadząca do przyśpieszonego zarastania starorzecza Zadania ochronne: Utrzymanie i ewentualnie poszerzenie pasa zarośli okalających zbiornik


Spis gatunków:

L. stagnalis

P. corneus

P. planorbis

Komentarz: Starorzecze cechujące się wahaniami poziomu wody. Jego brzegi są porośnięte trzcinami, trawami i drzewami. Stwierdzono tu występowanie trzech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na5


Spis gatunków:

L. stagnalis

A. vortex

B. tentaculata

G. albus

Komentarz: Starorzecze odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody, zlokalizowane w zlewni rolniczej. Jego brzegi są porośnięte trawami, tafla wody częściowo ocieniona przez pobliskie drzewa. Występują tu cztery pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

V. cristata

B. tentaculata

P. corneus

L. stagnalis

A. vortex

Komentarz: Starorzecze o stromych brzegach, porośniętych zaroślami wierzbowymi, pokrzywami i trawami. Stwierdzono tu występowanie pięciu pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na6


Spis gatunków:

S. nitida

P. planorbis

P. corneus

Komentarz: Starorzecze ocienione przez drzewa, o stosunkowo stromych brzegach, położone w zlewni rolniczej. Stwierdzono tu występowanie trzech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

P. planorbis

S. nitida

Komentarz: Starorzecze położone w zlewni rolniczej, odznaczające się dużymi wahaniami poziomu wody. Jego brzegi porośnięte są trawami i zaroślami wierzbowymi. Występują tu dwa pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na7


Spis gatunków:

P. planorbis

V. vivparus

Komentarz: Starorzecze zlokalizowane na terenach zalewowych. Jego brzegi porośnięte są trawami i zaroślami wierzbowymi ocieniającymi taflę wody. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków: ●A. lacustris

Komentarz: Starorzecze odznaczające się umiarkowanymi wahaniami poziomu wody. Odnotowano tu występowanie jednego pospolitego gatunku ślimaka wodnego. Zagrożenia: zarastanie, wypłycanie. Zadania ochronne: brak.

Stro

na8


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

B. contortus

A. vortex

A. spirorbis

Komentarz: Starorzecze o stromych brzegach mocno zarośniętych krzewami, w znacznym stopniu zacieniającymi powierzchnię wody. Zbiornik ten otoczony jest intensywnie użytkowanymi gruntami rolnymi, położony w niewielkiej odległości od zabudowań. Powierzchnia wody jest mocno zaśmiecona, jej poziom ulega znacznym wahaniom. Stwierdzono tu występowanie czterech stosunkowo pospolitych gatunków ślimaków wodnych oraz jednego dość rzadkiego (A. spirorbis), notowanego na Polakiej Czerwonej Liście Zwierząt z kategorią DD. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek powierzchniowego spływu biogenów, zaśmiecanie Zadania ochronne: Utrzymanie i ew. poszerzenie pasa krzewów i roślinności zielnej otaczającego zbiornik i buforującego spływ powierzchniowy; usunięcie śmieci


Spis gatunków:

P. planorbis

A. vortex

B. contortus

A. spirorbis

Komentarz: Starorzecze położone w pobliżu zbiornika nr 408. Uwagi – jak wyżej. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek powierzchniowego spływu biogenów, zaśmiecanie Zadania ochronne: Utrzymanie i ew. poszerzenie pasa krzewów i roślinności zielnej otaczającego zbiornik i buforującego spływ powierzchniowy; usunięcie śmieci

Stro

na9


Spis gatunków:

L. stagnalis

A. vortex

A. crista

Komentarz: Starorzecze o stromych brzegach, porośniętych ziołoroślami i zaroślami wierzbowymi. Zlewnia rolnicza, widoczne ślady składowania śmieci w obrębie misy zbiornika. Stwierdzono tu występowanie trzech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

A. vortex

A. spirorbis

Komentarz: Starorzecze odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody, jego brzegi porośnięte są trawami, położony w zlewni rolniczej. Występują tu dwa gatunki ślimaków wodnych, w tym jeden stosunkowo rzadki (A. spirorbis), ujęty na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: spływ powierzchniowy biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: w miarę możliwości – założenie buforowego pasa roślinności dookoła zbiornika

Stro

na1

0


Spis gatunków: ● A. spirorbis

Komentarz: Starorzecze położone w zlewni rolniczej, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody, jego brzegi porośnięte są trawami. Stwierdzono tu występowanie jednego, dość rzadkiego gatunku ślimaka, wymienionego na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: Eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: w miarę możliwości – utworzenie buforowego pasa roślinności dookoła zbiornika.


Spis gatunków:

P. corneus

A. spirorbis

A. vortex

V. viviparus

Komentarz: Starorzecze cechujące się znacznymi wahaniami poziomu wody. Brzegi porośnięte trawami i zaroślami wierzbowymi. Występują tu cztery gatunki ślimaków wodnych, z czego jeden jest stosunkowo rzadki, wymieniony na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na1

1


Spis gatunków:

P. corneus

A. spirorbis

A. vortex

V. viviparous

Komentarz: Starorzecze cechujące się znacznymi wahaniami poziomu wody. Brzegi porośnięte trawami i zaroślami wierzbowymi. Występują tu cztery gatunki ślimaków wodnych, z czego jeden jest stosunkowo rzadki, wymieniony na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków: Nie stwierdzono występowania ślimaków wodnych

Komentarz: Brzegi starorzecza porośnięte są trawami i od jednej strony otoczone ogłowionymi wierzbami. Nie stwierdzono tu występowania ślimaków wodnych. Zagrożenia: Brak Zadania ochronne: Brak

Stro

na1

2


Spis gatunków: ●A. spirorbis

Komentarz: Starorzecze odznaczające się dużymi wahaniami poziomu wody, częściowo ocieniane przez wierzby. Stwierdzono tu występowanie jednego, dość rzadkiego gatunku ślimaka, wymienionego na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków: Nie stwierdzono ślimaków wodnych

Komentarz: Starorzecze o znacznych wahaniach poziomu wody, otoczone krzewami i ziołoroślami. Nie stwierdzono tu występowania ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na1

3


Spis gatunków:

A. hypnorum

P. planorbis

L. stagnalis

Komentarz: starorzecze o dość stromych brzegach, położone w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki. Jego powierzchnia jest częściowo zacieniona przez rosnące w pobliżu krzewiaste wierzby i trzciny. Stwierdzono tu występowanie trzech gatunków ślimaków wodnych, w tym jednego wymienionego na Polskiej Czerwonej Liśce z kategorią NT. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków: V. viviparus

P. corneus

P. planorbis

L. stagnalis

B. tentaculata

A. vortex

Komentarz: Starorzecze o stosunkowo stromych brzegach, porośniętych trawami i zaroślami wierzbowymi. Tafla wody częściowo ocieniona przez drzewa, zbiornik położony w zlewni rolniczej. Stwierdzono tu występowanie sześciu, stosunkowo pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: utrzymanie i ewentualnie poszerzenie pasa roślinności otaczającego zbiornik, ograniczającego powierzchniowy spływ biogenów

Stro

na1

4


Spis gatunków:

● P. planorbis

Komentarz: Starorzecze o stromych brzegach, ocienione drzewami. Stwierdzono tu występowanie jednego, pospolitego gatunku ślimaka wodnego. Zagrożenia: brak. Zadania ochronne: brak.


Spis gatunków:

L. stagnalis

P. planorbis

B. tentaculata

Komentarz: Zbiornik odznaczający się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie trzech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak. Zadania ochronne: brak.

Stro

na1

5


Spis gatunków:

P. planorbis

L. stagnalis

Komentarz: Starorzecze o stromych brzegach porośniętych bujnymi zaroślami wierzbowymi, trawami i pokrzywami. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

A. spirorbis

A. vortex

Komentarz: Starorzecze o znacznych wahaniach poziomu wody, częściowo ocienione zaroślami wierzbowymi, brzegi porośnięte trawami. Stwierdzono tu występowanie dwóch gatunków ślimaków wodnych, w tym jednego wymienionego na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na1

6


Spis gatunków:

V. viviparus

L. stagnalis

Komentarz: Starorzecze o stromych brzegach, porośniętych zaroślami wierzbowymi i pokrzywą. Występują tu dwa, pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

P. corneus

P. planorbis

L. stagnalis

A. vortex

Komentarz: Brzegi starorzecza porośnięte są trawami i trzcinami. Tafla wody częściowo ocieniona drzewami. Stwierdzono tu występowanie czterech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: utrzymanie i ewentualnie poszerzenie pasa roślinności otaczającego zbiornik, ograniczającego powierzchniowy spływ biogenów

Stro

na1

7


Spis gatunków:

P. acuta

P. planorbis

Komentarz: Brzegi starorzecza strome, zacienione przez zarośla wierzbowe i gęsto pokryte pokrzywą. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych w tej części kraju gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

P. planorbis

P. acuta

Komentarz: Brzegi starorzecza strome, wahania poziomu wody umiarkowane. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych w tej części kraju gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na1

8

Starorzecze 601 (Mapa 2)

Spis gatunków:

L. stagnalis

P. planorbis

Komentarz: Starorzecze o stosunkowo łagodnych brzegach, porośniętych trawami i trzciną, położone w zlewni rolniczej. Tafla wody częściowo ocieniona przez drzewa. Występują tu dwa, pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: brak


Spis gatunków: ● P. corneus

Komentarz: Starorzecze położone w rolniczej zlewni, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie jednego pospolitego gatunku ślimaka wodnego. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: brak

Stro

na1

9


Spis gatunków: ● R. baltica

Komentarz: Starorzecze o brzegach porośniętych wierzbowymi zaroślami, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie jednego pospolitego gatunku ślimaka wodnego. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

L. stagnalis

P. corneus

Komentarz: Starorzecze o brzegach porośniętych wierzbowymi zaroślami, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na2

0

Starorzecze 101 (Mapa 3 – załącznik)

Spis gatunków:

L. stagnalis

P. corneus

Komentarz: Starorzecze o brzegach porośniętych wierzbowymi zaroślami, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków: ● P. planorbis

Komentarz: Starorzecze o brzegach porośniętych wierzbowymi zaroślami, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie jednego pospolitego gatunku ślimaka wodnego. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na2

1


Spis gatunków:

B. tentaculata

P. corneus

P. planorbis

L. stagnalis

R. auricularia

A. vortex

Komentarz: Starorzecze o brzegach porośniętych wierzbowymi zaroślami, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie sześciu pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

B. tentaculata

P. corneus

P. planorbis

L. stagnalis

A. vortex

Komentarz: Starorzecze o brzegach porośniętych wierzbowymi zaroślami, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie pięciu pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na2

2


Spis gatunków:

B. tentaculata

P. corneus

P. planorbis

L. stagnalis

R. auricularia

A. vortex

Komentarz: Starorzecze o brzegach porośniętych wierzbowymi zaroślami, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie sześciu pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

V. viviparus

P. acuta

B. tentaculata

A. vortex

Komentarz: Starorzecze o dość stromych brzegach, położone w sąsiedztwie rzeki. Stwierdzono tu występowanie czterech pospolitych w tej części Polski gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na2

3


Spis gatunków:

R. baltica

P. acuta

P. planorbis

G. truncatula

Komentarz: Dość rozległe starorzecze o stromych brzegach i skąpej roślinności wodnej. Stwierdzono tu występowanie czterech pospolitych w tej części Polski gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

B. tentaculata

P. corneus

P. planorbis

A. vortex

A. spirorbis

Komentarz: Starorzecze miejscami ocienione krzewami wierzby, położone w otoczeniu pól uprawnych. Występuje tu pięć gatunków ślimaków wodnych, w tym jeden wymieniony na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: utrzymanie i ewentualnie poszerzenie pasa roślinności otaczającego zbiornik, ograniczającego powierzchniowy spływ biogenów

Stro

na2

4


Spis gatunków:

B. tentaculata

P. corneus

P. planorbis

A. vortex

A. spirorbis

Komentarz: Starorzecze miejscami ocienione krzewami wierzby, położone w otoczeniu pól uprawnych. Występuje tu pięć gatunków ślimaków wodnych, w tym jeden wymieniony na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: utrzymanie i ewentualnie poszerzenie pasa roślinności otaczającego zbiornik, ograniczającego powierzchniowy spływ biogenów


Spis gatunków:

V. cristata

B. tentaculata

P. planorbis

A. vortex

P. corneus

Komentarz: Starorzecze otoczone krzewami i drzewami, częściowo zacieniającymi powierzchnię zbiornika. Widoczne ślady znacznych wahań poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie pięciu pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na2

5


Spis gatunków:

V. cristata

B. tentaculata

P. planorbis

A. vortex

P. corneus

Komentarz: Starorzecze otoczone krzewami i drzewami, częściowo zacieniającymi powierzchnię zbiornika, położone w zlewni rolniczej. Widoczne ślady znacznych wahań poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie pięciu pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

P. planorbis

Komentarz: Starorzecze położone w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki, o brzegach ocienionych drzewami i krzewami i znacznych wahaniach poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie jednego pospolitego gatunku ślimaka wodnego. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na2

6


Spis gatunków:

P. planorbis

Komentarz: Starorzecze położone w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki, o brzegach ocienionych drzewami i krzewami i znacznych wahaniach poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie jednego pospolitego gatunku ślimaka wodnego. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

Komentarz: Starorzecze położone w zlewni rolniczej, jego powierzchnia w znacznej mierze porośnięta jest szuwarem trzcinowym. Występują tu dwa pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: zarastanie, wypłycanie, eutrofizacja Zadania ochronne: brak

Stro

na2

7


Spis gatunków:

V. viviparus

A. spirorbis

P. planorbis

P. corneus

Komentarz: Starorzecze otoczone drzewami i krzewami częściowo zacieniającymi jego powierzchnię. Stwierdzono tu występowanie czterech gatunków ślimaków wodnych, z których jeden jest stosunkowo rzadki, wymieniony na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków: Nie stwierdzono występowania ślimaków wodnych

Komentarz: Starorzecze zlokalizowane na terenach zalewowych, otoczone drzewami i krzewami zacieniającymi jego powierzchnię. Nie stwierdzono tu występowania ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na2

8


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

L. stagnalis

R. cf. ampla

A. hypnorum

P. acuta

B. tentaculata

A. vortex

Komentarz: Starorzecze o dość stromych brzegach zacienionych drzewami i krzewami. Stwierdzono tu występowanie ośmiu gatunków ślimaków wonnych, w tym jednego wpisanego na Polską Czerwoną Listę z kategorią NT. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

L. stagnalis

A. hypnorum

P. acuta

B. tentaculata

A. vortex

Komentarz: Starorzecze o dość stromych brzegach zacienionych drzewami i krzewami. Stwierdzono tu występowanie siedmiu gatunków ślimaków wodnych, w tym jednego wpisanego na Polską Czerwoną Listę z kategorią NT. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na2

9


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

L. stagnalis

P. acuta

B. tentaculata

A. vortex

Komentarz: Starorzecze o dość stromych brzegach zacienionych drzewami i krzewami. Stwierdzono tu występowanie sześciu gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

L. stagnalis

R. cf. ampla

A. hypnorum

P. acuta

B. tentaculata


Stro

na3

0


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

L. stagnalis

A. hypnorum

P. acuta

B. tentaculata

Komentarz: Starorzecze o dość stromych brzegach zacienionych drzewami i krzewami. Stwierdzono tu występowanie sześciu gatunków ślimaków wodnych, w tym jednego wpisanego na Polską Czerwoną Listę z kategorią NT. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

L. stagnalis

R. cf. ampla

A. hypnorum

P. acuta

B. tentaculata


Stro

na3

1


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

L. stagnalis

P. acuta

B. tentaculata

Komentarz: Starorzecze otoczone drzewami, brzegi porośnięte trawami. Zbiornik cechuje się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie pięciu pospolitych w tej części kraju gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

L. stagnialis

Komentarz: Starorzecze cechujące się znacznymi wahaniami poziomu wody, otoczone drzewami. Położone w zlewni rolniczej. Stwierdzono tu występowanie trzech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na3

2


Spis gatunków: P. planorbis A. vortex

Komentarz: Starorzecze cechujące się znacznymi wahaniami poziomu wody, otoczone drzewami. Położone w zlewni rolniczej. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

A. vortex

B. tentaculata

P. planorbis

P. corneus

Komentarz: Zbiornik silnie zarośnięty roślinnością szuwarową oraz krzewami wierzby, otoczone polami uprawnymi. Jego powierzchnia częściowo zacieniona przez krzewy i drzewa. Występują tu cztery pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: zarastanie i wypłycanie na skutek eutrofizacji powodowanej spływem biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: utrzymanie i ewentualnie poszerzenie pasa roślinności otaczającego zbiornik, ograniczającego powierzchniowy spływ biogenów

Stro

na3

3


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

L. stagnalis

Komentarz: Starorzecze znajdujące się w otoczeniu lasu, w większej części wyschnięte i zarośnięte szuwarami turzycowymi. Stwierdzono tu występowanie trzech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

B. tenteculata

V. viviparus

P. corneus

A. vortex

P. planorbis

L. stagnalis

Ph. acuta

V. cristata

H. complanatus

Komentarz: Dość rozległe starorzecze częściowo ocienione przez drzewa. W północnej części zarasta szuwarem turzycowym, zlokalizowane jest w zlewni rolniczej. Stwierdzono tu występowanie dziewięciu gatunków ślimaków wodnych, w tym jednego wpisanego na Polską Czerwoną Listę z kategorią DD. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: utrzymanie i ewentualnie poszerzenie pasa roślinności otaczającego zbiornik, ograniczającego powierzchniowy spływ biogenów

Stro

na3

4


Spis gatunków:

B. tentaculata

A. vortex

P. planorbis

P. corneus

L. stafgnalis

Komentarz: starorzecze o dość stromych brzegach, częściowo otoczone przez krzewy. Stwierdzono tu występowanie pięciu pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

L. stagnalis

A. vortex

Komentarz: Starorzecze częściowo ocienione przez krzewy i drzewa. Występują tu cztery pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na3

5


Spis gatunków:

A. vortex

P. planorbis

Komentarz: Niewielki zbiornik wodny mający okresową łączność z dwoma opisanymi wyżej starorzeczami. Powierzchnia wody ocieniona przez drzewa i krzewy. Występują tu dwa pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

Komentarz: Zbiornik wodny w znacznej mierze zacieniony przez drzewa i krzewy, częściowo zarastający szuwarem. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na3

6


Spis gatunków:

P. planorbis

A. vortex

Komentarz: Zbiornik otoczony przez krzewy i drzewa. Widoczne ślady znacznych wahań poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Starorzecze 3 (Mapa 1 – załącznik)

Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

Komentarz: Zbiornik otoczony przez krzewy i drzewa. Widoczne ślady znacznych wahań poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na3

7


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

L. stagnalis

A. vortex

Komentarz: Starorzecze częściowo ocienione przez krzewy i drzewa. Występują tu cztery pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak


Spis gatunków:

P. planorbis

P. corneus

A. vortex

Komentarz: Starorzecze częściowo zacienione przez krzewy, poziom wody ulega wahaniom w ciągu roku. Stwierdzono tu występowanie trzech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak

Stro

na3

8


Spis gatunków:

L. stagnalis

P. corneus

P. planorbis

S. nitida

S. palustris

Komentarz: Zbiornik wodny zasilany z rzeki podczas jej wyższych stanów.

Stwierdzono tu występowanie czterech pospolitych gatunków ślimaków wodnych

oraz jednego wymienionego na Polskiej Czerwonej Liście (kategoria DD). Typowym

jego siedliskiem są astatyczne zbiorniki wodne, warunki panujące obecnie na tym

stanowisku odpowiadają jego wymaganiom.

Zagrożenia: ewentualne zmiany stosunków wodnych

Zadania ochronne: brak

Stro

na3

9

3. Podsumowanie

Wśród gatunków mięczaków stwierdzonych w starorzeczach objętych trzecim etapem

inwentaryzacji brak jest gatunków szczególnie cennych czy rzadkich. Gatunkiem

o najwyższym statusie ochronnym według Polskiej Czerwonej Listy (Piechocki, 2002) jest

Aplexa hypnorum (NT), którego obecność stwierdzono w sześciu starorzeczach (numer 59,

62, 64, 66, 67 i 139). Jest to gatunek charakterystycznych dla drobnych zbiorników wodnych,

odznaczających się dużymi wahaniami poziomu wody a nawet okresowo wysychających.

Głównym zagrożeniem w skali Polski dla tego gatunku jest zanikanie astatycznych

zbiorników wodnych. Warunki siedliskowe obecnie panujące na jego stanowiskach objętych

badaniami w górnym odcinku doliny Wisły odpowiadają wymaganiom tego gatunku.

Trzy pozostałe gatunki ślimaków wymienione na Polskiej Czerwonej Liście – Anisus

spirorbis, Stagnicola palustris, i Hippeutis complanatus – to typowi mieszkańcy drobnych,

silnie zarastających zbiorników cechujących się znacznymi wahaniami poziomu wody. Ich

status ochronny w Polsce został zaklasyfikowany jako DD (dane niepełne). Głównym

zagrożeniem dla wspomnianych gatunków jest zanik siedlisk. Na terenie objętym badaniami

zamieszkiwane przez nie zbiorniki wodne zasadniczo nie wymagają działań ochronnych

mających na celu polepszenie stanu siedlisk pod kątem tych gatunków.

Na terenie objętym trzecim etapem inwentaryzacji do najcenniejszych pod względem

malakologicznym zbiorników wodnych należy kompleks starorzeczy numer 59, 61, 62, 64, 66

i 67. Zbiorniki te położone są w niewielkiej odległości od siebie (mapa …), podczas okresów

wyższych stanów wód są ze sobą połączone. Stwierdzono tu występowanie 6 – 8 gatunków

ślimaków wodnych (w tym wspomniana wyżej A. hypnorum), co jest należy do najwyższych

wartości na analizowanym w tym roku terenie. Pojedynczym stanowiskiem o najbogatszej

faunie ślimaków wodnych jest starorzecze nr 480, gdzie stwierdzono występowanie

dziewięciu gatunków (w tym jednego z Czerwonej Listy). Ponadto, do stosunkowo cennych

stanowisk należy zaliczyć pozostałe starorzecza w których odnotowano występowanie

gatunków wymienionych na Polskiej Czerwonej Liście.

Głównymi zagrożeniami dla różnorodności ślimaków wodnych na obszarze objętym

badaniami jest zanikanie zbiorników wodnych związane z ich zarastaniem i wypłycaniem.

Działaniem ochronnym mogącym zwiększyć tą różnorodność jest zapewnienie połączenia

z rzeką na części stanowisk. Działanie to powinno być jednak ograniczone do starorzeczy,

w których nie występują gatunki preferujące astatyczne czy okresowe zbiorniki wodne.

Ewentualne prace hydrotechniczne powinny być prowadzone w ten sposób, by znacząco nie

Stro

na4

0

pogarszać warunków siedliskowych odpowiednich dla rzadszych gatunków mięczaków

związanych z gęstymi i dobrze ukształtowanymi płatami makrofitów.

Innym istotnym zagrożeniem na badanym odcinku Wisły jest eutrofizacja starorzeczy

usytuowanych w zlewni rolniczej. Oprócz wpływu na funkcjonowanie całego ekosystemu,

zjawisko to przyspiesza proces zarastania i wypłycania starorzeczy. Działaniem mogącym

ograniczyć wpływ biogenów spływających ze zlewni jest tworzenie dookoła zbiorników

wodnych buforowych stref gęstej roślinności. Ich pasy o szerokości od kilkunastu

do trzydziestu metrów (w zależności od ukształtowania terenu w zlewni) mogą być

porośnięte roślinnością spontaniczną lub – lepiej – obsadzone krzewami i roślinami

wilgociolubnymi.

Autor opracowania

dr Bartłomiej Gołdyn

LITERATURA

Glöer P., Meier-Brook C., 2003, Süsswassermollusken. DJN, Hamburg, 131pp.

Gołdyn, B., Bernard, R., Czyz, M.J., Jankowiak, A., 2012, Diversity and conservation status of large branchiopods (Crustacea) in ponds of western Poland. Limnologica, 42(4): 264-270.

Jackiewicz M., 2000, Błotniarki Europy. Wyd. Kontekst, Poznań, 97pp.

Piechocki A., 1979, Mięczaki Mollusca – Ślimaki Gastropoda. Fauna Słodkowodna Polski 7, PWN, Poznań, 187pp.

Piechocki A., 2002, Ślimaki wodne – Gastropoda aquatica. W: Głowaciński Z. [red]: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. IOP, PAN, Kraków, 34-37.

Piechocki A., Dyduch-Falniowska A., 1993, Mięczaki – małże. Fauna Słodkowodna Polski 7A, PWN, Warszawa, 204pp.

Zając K., Gołdyn B., 2012, Zatoczek łamliwy Anisus vorticulus. W: Makomaska-Juchiewicz M., Baran P. [red.]: Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Część II. GIOŚ, Warszawa, 504–519.

Stro

na4

1

E R R A T A

do części I opracowania „Waloryzacja malakologiczna starorzeczy górnej Wisły i terenów

bezpośrednio przyległych wraz z oceną zagrożeń i propozycją zadań ochronnych

dla miejsc szczególnie cennych przyrodniczo - ŚLIMAKI SŁODKOWODNE”

Z przyczyn niezależnych od autora niniejszej ekspertyzy, numeracja starorzeczy objętych projektem

została częściowo zmieniona w okresie następującym po opracowaniu poprzednich części raportu.

W związku z tym, numery starorzeczy opisanych w części I nie odpowiadają już danym kartograficznym

ze strony internetowej http://www.iop.krakow.pl/wisla. Poniżej zestawiono różnice między numeracją w I

części opracowania a internetową bazą danych w obecnym (listopad 2014) jej kształcie.

strona jest powinno być

33 Starorzecze 255 Starorzecze 254 (część W)

24 Starorzecze 272 Starorzecze 273 (część E)

18 Starorzecze 283

Starorzecze 281 (część S)

9 Starorzecza 439 i 440 Starorzecze 439 (części W i E)

http://www.iop.krakow.pl/wisla

Stro

na4

2

ZAŁĄCZNIK

DOKUMENTACJA KARTOGRAFICZNA

Starorzecza objęte inwentaryzacją malakologiczną

w 2014 roku

Stro

na4

3

Mapa 1. Lokalizacja badanych starorzeczy nr: 600, 429, 12, 13, 14, 1, 2, 3, 4, 5, 157, 39, 27

Mapa 2. Lokalizacja badanych starorzeczy nr: 602, 78, 601, 428,67, 66, 61, 59, 64, 62, 53,

307, 73, 164, 305, 161, 160

Stro

na4

4

Mapa 3. Lokalizacja badanych starorzeczy nr: 427, 150, 89, 88, 84, 83, 82, 85,86, 87, 93,

101, 102

Mapa 4. Lokalizacja badanych starorzeczy nr: 139, 117, 424, 422, 169

Stro

na4

5

Mapa 5. Lokalizacja badanych starorzeczy: 406, 407, 408, 510, 493, 495

Mapa 6. Lokalizacja badanych starorzeczy: 490, 489, 608

Stro

na4

6

Mapa 7. Lokalizacja badanego starorzecza nr. 159


Stro

na4

7

Mapa 9. Lokalizacja badanych starorzeczy nr. 379, 380 i 381


Stro

na4

8



Stro

na4

9



Stro

na5

0

Mapa 15. Lokalizacja badanego starorzecza nr. 182.

Mapa 12. Lokalizacja starorzecza nr 278

Documents

starorzeczy górnej Wisły i terenów bezpośrednio przyległych … wodne Goldyn 2014... · uzyskanymi na podstawie składu gatunkowego mięczaków wbudowanych w domki chruścików