Waloryzacja malakologiczna
starorzeczy górnej Wisły
i terenów bezpośrednio przyległych wraz z oceną zagrożeń i propozycją zadań ochronnych
dla miejsc szczególnie cennych przyrodniczo
ŚLIMAKI SŁODKOWODNE
CZĘŚĆ III
Opracował:
dr Bartłomiej Gołdyn
Poznań 2014
Stro
na2
1. Metodyka
Inwentaryzacja prowadzona jest zgodnie z metodyką przyjętą do celów krajowego monitoringu stanowisk
zatoczka łamliwego (Anisus vorticulus), jedynego występującego w Polsce gatunku ślimaka wodnego
umieszczonego w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej UE (Zając, Gołdyn, 2012). Wytypowane stanowiska w
obrębie starorzeczy kontrolowane są przy pomocy standardowej siatki czerpakowej ciągniętej na odcinku 0,5 m,
a z każdego stanowiska pobieranych jest minimum 15 takich próbek. Następnie są one przeglądane w terenie
pod kątem występowania gatunków mięczaków, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków rzadkich i
chronionych. Liczba stanowisk w obrębie każdego starorzecza uzależniona jest od jego wielkości, urozmaicenia
linii brzegowej oraz liczby mikrohabitatów (płatów roślinnych różnego typu) obecnych na jego obszarze.
Uzyskane dane uzupełniane są wynikami zebranymi przy pomocy skrobaka dna, tzw. wypatrywanie, informacjami
uzyskanymi na podstawie składu gatunkowego mięczaków wbudowanych w domki chruścików z rodzaju
Limnephilus oraz przy pomocy metod używanych w badaniach nad ślimakami lądowymi (analiza ściółki w
środowiskach podmokłych i w okresowych zbiornikach wodnych).
Zebrane mięczaki oznaczane są z zastosowaniem standardowych metod, na podstawie kluczy Piechockiego
(1979), Piechockiego i Dyduch-Falniowskiej (1993), Jackiewicz (2000) oraz Glöer’a i Meier-Brook’a (2003).
W zestawieniu wyników odnośnie każdego z badanych starorzeczy wytłuszczeniem zaznaczono gatunki
umieszczone na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce (Głowaciński, 2002).
Numeracja opisywanych starorzeczy została podana za danymi kartograficznymi umieszczonymi na stronie
internetowej http://www.iop.krakow.pl/wisla (dostęp z 21.11.2014).
Stro
na3
2. Wyniki
W 2014 roku badania nad ślimakami wodnymi objęły 69 starorzeczy, na odcinku
między miejscowością Uście Solne i ujściem rzeki Breń. Na badanych stanowiskach
stwierdzono występowanie 21 gatunków ślimaków wodnych, w tym trzech gatunków
wpisanych na Polską Czerwoną Listę (Piechocki, 2002) – jednego (Aplexa hypnorum)
z kategorią NT oraz dwóch (Anisus spirorbis i Hippeutis complanatus) – z kategorią
DD (Tabela 1). Nie odnotowano występowania gatunków chronionych prawem
europejskim ani krajowym. Badaniami objęto również starorzecze nr 278, znajdujące
się w górnym odcinku Wisły (okolice Oświęcimia). Z rzadszych gatunków stwierdono
tam występowanie jedynie Stagnicola palustis (DD wg Polskiej Czerwonej Listy).
Tabela 1. Wykaz gatunków ślimaków wodnych stwierdzonych w 69 starorzeczach
objętych badaniami w 2014 roku
Gatunek Status wg Polskiej
Czerwonej Listy
(Piechocki, 2002)
Liczba
stanowisk
Acroloxus lacustris (Linnaeus 1758) 1
Anisus spirorbis (Linnaeus 1758) DD 11
Anisus vortex (Linnaeus 1758) 32
Aplexa hypnorum (Linnaeus 1758) NT 6
Armiger crista (Linnaeus 1758) 1
Bathyomphalus contortus (Linnaeus 1758) 2
Bithynia tentaculata (Linnaeus 1758) 22
Galba truncatula (O.F. Muller 1774) 1
Gyraulus albus (O.F. Muller 1774) 1
Hippeutis complanatus (Linnaeus 1758) DD 1
Lymnaea stagnalis (Linnaeus 1758) 31
Physa acuta Draparnaud 1805 12
Planorbarius corneus (Linnaeus 1758) 39
Planorbis planorbis (Linnaeus 1758) 49
Radix ampla (Hartmann 1821) 3
Radix auricularia (Linnaeus 1758) 2
Radix balthica (Linnaeus 1758) 2
Segmentina nitida (O.F. Muller 1774) 3
Stagnicola palustris (O. F. Müller 1774) DD 1
Valvata cristata O.F. Muller 1774 4
Viviparus viviparus (Linnaeus 1758) 9
Stro
na4
Starorzecze 489 (Mapa 6 - załącznik)
Spis gatunków:
V. viviparus
L. stagnalis
P. corneus
A. vortex
Komentarz: Starorzecze cechujące się dość dużymi wahaniami poziomu wody, położone w zlewni rolniczej. Brzegi zbiornika porośnięte trzciną i zaroślami wierzbowymi. Stwierdzono tu występowanie czterech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: eutrofizacja przez spływ powierzchniowy z rolniczej zlewni, prowadząca do przyśpieszonego zarastania starorzecza Zadania ochronne: Utrzymanie i ewentualnie poszerzenie pasa zarośli okalających zbiornik
Starorzecze 490 (Mapa 6 - załącznik)
Spis gatunków:
L. stagnalis
P. corneus
P. planorbis
Komentarz: Starorzecze cechujące się wahaniami poziomu wody. Jego brzegi są porośnięte trzcinami, trawami i drzewami. Stwierdzono tu występowanie trzech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na5
Starorzecze 608 (Mapa 6 - załącznik)
Spis gatunków:
L. stagnalis
A. vortex
B. tentaculata
G. albus
Komentarz: Starorzecze odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody, zlokalizowane w zlewni rolniczej. Jego brzegi są porośnięte trawami, tafla wody częściowo ocieniona przez pobliskie drzewa. Występują tu cztery pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 319 (Mapa 14 - załącznik)
Spis gatunków:
V. cristata
B. tentaculata
P. corneus
L. stagnalis
A. vortex
Komentarz: Starorzecze o stromych brzegach, porośniętych zaroślami wierzbowymi, pokrzywami i trawami. Stwierdzono tu występowanie pięciu pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na6
Starorzecze 493 (Mapa 5 - załącznik)
Spis gatunków:
S. nitida
P. planorbis
P. corneus
Komentarz: Starorzecze ocienione przez drzewa, o stosunkowo stromych brzegach, położone w zlewni rolniczej. Stwierdzono tu występowanie trzech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 495 (Mapa 5 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
S. nitida
Komentarz: Starorzecze położone w zlewni rolniczej, odznaczające się dużymi wahaniami poziomu wody. Jego brzegi porośnięte są trawami i zaroślami wierzbowymi. Występują tu dwa pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na7
Starorzecze 182 (Mapa 15 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
V. vivparus
Komentarz: Starorzecze zlokalizowane na terenach zalewowych. Jego brzegi porośnięte są trawami i zaroślami wierzbowymi ocieniającymi taflę wody. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 510 (Mapa 5 - załącznik)
Spis gatunków: ●A. lacustris
Komentarz: Starorzecze odznaczające się umiarkowanymi wahaniami poziomu wody. Odnotowano tu występowanie jednego pospolitego gatunku ślimaka wodnego. Zagrożenia: zarastanie, wypłycanie. Zadania ochronne: brak.
Stro
na8
Starorzecze 408 (Mapa 5 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
B. contortus
A. vortex
A. spirorbis
Komentarz: Starorzecze o stromych brzegach mocno zarośniętych krzewami, w znacznym stopniu zacieniającymi powierzchnię wody. Zbiornik ten otoczony jest intensywnie użytkowanymi gruntami rolnymi, położony w niewielkiej odległości od zabudowań. Powierzchnia wody jest mocno zaśmiecona, jej poziom ulega znacznym wahaniom. Stwierdzono tu występowanie czterech stosunkowo pospolitych gatunków ślimaków wodnych oraz jednego dość rzadkiego (A. spirorbis), notowanego na Polakiej Czerwonej Liście Zwierząt z kategorią DD. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek powierzchniowego spływu biogenów, zaśmiecanie Zadania ochronne: Utrzymanie i ew. poszerzenie pasa krzewów i roślinności zielnej otaczającego zbiornik i buforującego spływ powierzchniowy; usunięcie śmieci
Starorzecze 407 (Mapa 5 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
A. vortex
B. contortus
A. spirorbis
Komentarz: Starorzecze położone w pobliżu zbiornika nr 408. Uwagi – jak wyżej. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek powierzchniowego spływu biogenów, zaśmiecanie Zadania ochronne: Utrzymanie i ew. poszerzenie pasa krzewów i roślinności zielnej otaczającego zbiornik i buforującego spływ powierzchniowy; usunięcie śmieci
Stro
na9
Starorzecze 406 (Mapa 5 - załącznik)
Spis gatunków:
L. stagnalis
A. vortex
A. crista
Komentarz: Starorzecze o stromych brzegach, porośniętych ziołoroślami i zaroślami wierzbowymi. Zlewnia rolnicza, widoczne ślady składowania śmieci w obrębie misy zbiornika. Stwierdzono tu występowanie trzech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 381 (Mapa 9 - załącznik)
Spis gatunków:
A. vortex
A. spirorbis
Komentarz: Starorzecze odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody, jego brzegi porośnięte są trawami, położony w zlewni rolniczej. Występują tu dwa gatunki ślimaków wodnych, w tym jeden stosunkowo rzadki (A. spirorbis), ujęty na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: spływ powierzchniowy biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: w miarę możliwości – założenie buforowego pasa roślinności dookoła zbiornika
Stro
na1
0
Starorzecze 380 (Mapa 9 - załącznik)
Spis gatunków: ● A. spirorbis
Komentarz: Starorzecze położone w zlewni rolniczej, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody, jego brzegi porośnięte są trawami. Stwierdzono tu występowanie jednego, dość rzadkiego gatunku ślimaka, wymienionego na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: Eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: w miarę możliwości – utworzenie buforowego pasa roślinności dookoła zbiornika.
Starorzecze 379 (Mapa 9 - załącznik)
Spis gatunków:
P. corneus
A. spirorbis
A. vortex
V. viviparus
Komentarz: Starorzecze cechujące się znacznymi wahaniami poziomu wody. Brzegi porośnięte trawami i zaroślami wierzbowymi. Występują tu cztery gatunki ślimaków wodnych, z czego jeden jest stosunkowo rzadki, wymieniony na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na1
1
Starorzecze 340 (Mapa 13 - załącznik)
Spis gatunków:
P. corneus
A. spirorbis
A. vortex
V. viviparous
Komentarz: Starorzecze cechujące się znacznymi wahaniami poziomu wody. Brzegi porośnięte trawami i zaroślami wierzbowymi. Występują tu cztery gatunki ślimaków wodnych, z czego jeden jest stosunkowo rzadki, wymieniony na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 422 (Mapa 4 - załącznik)
Spis gatunków: Nie stwierdzono występowania ślimaków wodnych
Komentarz: Brzegi starorzecza porośnięte są trawami i od jednej strony otoczone ogłowionymi wierzbami. Nie stwierdzono tu występowania ślimaków wodnych. Zagrożenia: Brak Zadania ochronne: Brak
Stro
na1
2
Starorzecze 424 (Mapa 4 - załącznik)
Spis gatunków: ●A. spirorbis
Komentarz: Starorzecze odznaczające się dużymi wahaniami poziomu wody, częściowo ocieniane przez wierzby. Stwierdzono tu występowanie jednego, dość rzadkiego gatunku ślimaka, wymienionego na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 117 (Mapa 4 - załącznik)
Spis gatunków: Nie stwierdzono ślimaków wodnych
Komentarz: Starorzecze o znacznych wahaniach poziomu wody, otoczone krzewami i ziołoroślami. Nie stwierdzono tu występowania ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na1
3
Starorzecze 139 (Mapa 4 - załącznik)
Spis gatunków:
A. hypnorum
P. planorbis
L. stagnalis
Komentarz: starorzecze o dość stromych brzegach, położone w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki. Jego powierzchnia jest częściowo zacieniona przez rosnące w pobliżu krzewiaste wierzby i trzciny. Stwierdzono tu występowanie trzech gatunków ślimaków wodnych, w tym jednego wymienionego na Polskiej Czerwonej Liśce z kategorią NT. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 427 (Mapa 3 - załącznik)
Spis gatunków: V. viviparus
P. corneus
P. planorbis
L. stagnalis
B. tentaculata
A. vortex
Komentarz: Starorzecze o stosunkowo stromych brzegach, porośniętych trawami i zaroślami wierzbowymi. Tafla wody częściowo ocieniona przez drzewa, zbiornik położony w zlewni rolniczej. Stwierdzono tu występowanie sześciu, stosunkowo pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: utrzymanie i ewentualnie poszerzenie pasa roślinności otaczającego zbiornik, ograniczającego powierzchniowy spływ biogenów
Stro
na1
4
Starorzecze 150 (Mapa 3 - załącznik)
Spis gatunków:
● P. planorbis
Komentarz: Starorzecze o stromych brzegach, ocienione drzewami. Stwierdzono tu występowanie jednego, pospolitego gatunku ślimaka wodnego. Zagrożenia: brak. Zadania ochronne: brak.
Starorzecze 89 (Mapa 3 - załącznik)
Spis gatunków:
L. stagnalis
P. planorbis
B. tentaculata
Komentarz: Zbiornik odznaczający się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie trzech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak. Zadania ochronne: brak.
Stro
na1
5
Starorzecze 88 (Mapa 3 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
L. stagnalis
Komentarz: Starorzecze o stromych brzegach porośniętych bujnymi zaroślami wierzbowymi, trawami i pokrzywami. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 84 (Mapa 3 - załącznik)
Spis gatunków:
A. spirorbis
A. vortex
Komentarz: Starorzecze o znacznych wahaniach poziomu wody, częściowo ocienione zaroślami wierzbowymi, brzegi porośnięte trawami. Stwierdzono tu występowanie dwóch gatunków ślimaków wodnych, w tym jednego wymienionego na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na1
6
Starorzecze 82 (Mapa 3 - załącznik)
Spis gatunków:
V. viviparus
L. stagnalis
Komentarz: Starorzecze o stromych brzegach, porośniętych zaroślami wierzbowymi i pokrzywą. Występują tu dwa, pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 83 (Mapa 3 - załącznik)
Spis gatunków:
P. corneus
P. planorbis
L. stagnalis
A. vortex
Komentarz: Brzegi starorzecza porośnięte są trawami i trzcinami. Tafla wody częściowo ocieniona drzewami. Stwierdzono tu występowanie czterech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: utrzymanie i ewentualnie poszerzenie pasa roślinności otaczającego zbiornik, ograniczającego powierzchniowy spływ biogenów
Stro
na1
7
Starorzecze 602 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
P. acuta
P. planorbis
Komentarz: Brzegi starorzecza strome, zacienione przez zarośla wierzbowe i gęsto pokryte pokrzywą. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych w tej części kraju gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 78 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. acuta
Komentarz: Brzegi starorzecza strome, wahania poziomu wody umiarkowane. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych w tej części kraju gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na1
8
Starorzecze 601 (Mapa 2)
Spis gatunków:
L. stagnalis
P. planorbis
Komentarz: Starorzecze o stosunkowo łagodnych brzegach, porośniętych trawami i trzciną, położone w zlewni rolniczej. Tafla wody częściowo ocieniona przez drzewa. Występują tu dwa, pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: brak
Starorzecze 428 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków: ● P. corneus
Komentarz: Starorzecze położone w rolniczej zlewni, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie jednego pospolitego gatunku ślimaka wodnego. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: brak
Stro
na1
9
Starorzecze 169 (Mapa 4 - załącznik)
Spis gatunków: ● R. baltica
Komentarz: Starorzecze o brzegach porośniętych wierzbowymi zaroślami, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie jednego pospolitego gatunku ślimaka wodnego. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 102 (Mapa 3 - załącznik)
Spis gatunków:
L. stagnalis
P. corneus
Komentarz: Starorzecze o brzegach porośniętych wierzbowymi zaroślami, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na2
0
Starorzecze 101 (Mapa 3 – załącznik)
Spis gatunków:
L. stagnalis
P. corneus
Komentarz: Starorzecze o brzegach porośniętych wierzbowymi zaroślami, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 93 (Mapa 3 - załącznik)
Spis gatunków: ● P. planorbis
Komentarz: Starorzecze o brzegach porośniętych wierzbowymi zaroślami, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie jednego pospolitego gatunku ślimaka wodnego. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na2
1
Starorzecze 85 (Mapa 3 - załącznik)
Spis gatunków:
B. tentaculata
P. corneus
P. planorbis
L. stagnalis
R. auricularia
A. vortex
Komentarz: Starorzecze o brzegach porośniętych wierzbowymi zaroślami, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie sześciu pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 86 (Mapa 3 - załącznik)
Spis gatunków:
B. tentaculata
P. corneus
P. planorbis
L. stagnalis
A. vortex
Komentarz: Starorzecze o brzegach porośniętych wierzbowymi zaroślami, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie pięciu pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na2
2
Starorzecze 87 (Mapa 3 - załącznik)
Spis gatunków:
B. tentaculata
P. corneus
P. planorbis
L. stagnalis
R. auricularia
A. vortex
Komentarz: Starorzecze o brzegach porośniętych wierzbowymi zaroślami, odznaczające się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie sześciu pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 307 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
V. viviparus
P. acuta
B. tentaculata
A. vortex
Komentarz: Starorzecze o dość stromych brzegach, położone w sąsiedztwie rzeki. Stwierdzono tu występowanie czterech pospolitych w tej części Polski gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na2
3
Starorzecze 73 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
R. baltica
P. acuta
P. planorbis
G. truncatula
Komentarz: Dość rozległe starorzecze o stromych brzegach i skąpej roślinności wodnej. Stwierdzono tu występowanie czterech pospolitych w tej części Polski gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 164 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
B. tentaculata
P. corneus
P. planorbis
A. vortex
A. spirorbis
Komentarz: Starorzecze miejscami ocienione krzewami wierzby, położone w otoczeniu pól uprawnych. Występuje tu pięć gatunków ślimaków wodnych, w tym jeden wymieniony na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: utrzymanie i ewentualnie poszerzenie pasa roślinności otaczającego zbiornik, ograniczającego powierzchniowy spływ biogenów
Stro
na2
4
Starorzecze 305 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
B. tentaculata
P. corneus
P. planorbis
A. vortex
A. spirorbis
Komentarz: Starorzecze miejscami ocienione krzewami wierzby, położone w otoczeniu pól uprawnych. Występuje tu pięć gatunków ślimaków wodnych, w tym jeden wymieniony na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: utrzymanie i ewentualnie poszerzenie pasa roślinności otaczającego zbiornik, ograniczającego powierzchniowy spływ biogenów
Starorzecze 161 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
V. cristata
B. tentaculata
P. planorbis
A. vortex
P. corneus
Komentarz: Starorzecze otoczone krzewami i drzewami, częściowo zacieniającymi powierzchnię zbiornika. Widoczne ślady znacznych wahań poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie pięciu pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na2
5
Starorzecze 160 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
V. cristata
B. tentaculata
P. planorbis
A. vortex
P. corneus
Komentarz: Starorzecze otoczone krzewami i drzewami, częściowo zacieniającymi powierzchnię zbiornika, położone w zlewni rolniczej. Widoczne ślady znacznych wahań poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie pięciu pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 39 (Mapa 1 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
Komentarz: Starorzecze położone w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki, o brzegach ocienionych drzewami i krzewami i znacznych wahaniach poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie jednego pospolitego gatunku ślimaka wodnego. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na2
6
Starorzecze 27 (Mapa 1 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
Komentarz: Starorzecze położone w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki, o brzegach ocienionych drzewami i krzewami i znacznych wahaniach poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie jednego pospolitego gatunku ślimaka wodnego. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 515 (Mapa 8 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
Komentarz: Starorzecze położone w zlewni rolniczej, jego powierzchnia w znacznej mierze porośnięta jest szuwarem trzcinowym. Występują tu dwa pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: zarastanie, wypłycanie, eutrofizacja Zadania ochronne: brak
Stro
na2
7
Starorzecze 159 (Mapa 7 - załącznik)
Spis gatunków:
V. viviparus
A. spirorbis
P. planorbis
P. corneus
Komentarz: Starorzecze otoczone drzewami i krzewami częściowo zacieniającymi jego powierzchnię. Stwierdzono tu występowanie czterech gatunków ślimaków wodnych, z których jeden jest stosunkowo rzadki, wymieniony na Polskiej Czerwonej Liście z kategorią DD. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 157 (Mapa 1 - załącznik)
Spis gatunków: Nie stwierdzono występowania ślimaków wodnych
Komentarz: Starorzecze zlokalizowane na terenach zalewowych, otoczone drzewami i krzewami zacieniającymi jego powierzchnię. Nie stwierdzono tu występowania ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na2
8
Starorzecze 67 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
L. stagnalis
R. cf. ampla
A. hypnorum
P. acuta
B. tentaculata
A. vortex
Komentarz: Starorzecze o dość stromych brzegach zacienionych drzewami i krzewami. Stwierdzono tu występowanie ośmiu gatunków ślimaków wonnych, w tym jednego wpisanego na Polską Czerwoną Listę z kategorią NT. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 66 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
L. stagnalis
A. hypnorum
P. acuta
B. tentaculata
A. vortex
Komentarz: Starorzecze o dość stromych brzegach zacienionych drzewami i krzewami. Stwierdzono tu występowanie siedmiu gatunków ślimaków wodnych, w tym jednego wpisanego na Polską Czerwoną Listę z kategorią NT. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na2
9
Starorzecze 61 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
L. stagnalis
P. acuta
B. tentaculata
A. vortex
Komentarz: Starorzecze o dość stromych brzegach zacienionych drzewami i krzewami. Stwierdzono tu występowanie sześciu gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 62 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
L. stagnalis
R. cf. ampla
A. hypnorum
P. acuta
B. tentaculata
Komentarz: Starorzecze o dość stromych brzegach zacienionych drzewami i krzewami. Stwierdzono tu występowanie siedmiu gatunków ślimaków wodnych, w tym jednego wpisanego na Polską Czerwoną Listę z kategorią NT. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na3
0
Starorzecze 64 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
L. stagnalis
A. hypnorum
P. acuta
B. tentaculata
Komentarz: Starorzecze o dość stromych brzegach zacienionych drzewami i krzewami. Stwierdzono tu występowanie sześciu gatunków ślimaków wodnych, w tym jednego wpisanego na Polską Czerwoną Listę z kategorią NT. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 59 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
L. stagnalis
R. cf. ampla
A. hypnorum
P. acuta
B. tentaculata
Komentarz: Starorzecze o dość stromych brzegach zacienionych drzewami i krzewami. Stwierdzono tu występowanie siedmiu gatunków ślimaków wodnych, w tym jednego wpisanego na Polską Czerwoną Listę z kategorią NT. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na3
1
Starorzecze 53 (Mapa 2 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
L. stagnalis
P. acuta
B. tentaculata
Komentarz: Starorzecze otoczone drzewami, brzegi porośnięte trawami. Zbiornik cechuje się znacznymi wahaniami poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie pięciu pospolitych w tej części kraju gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 429 (Mapa 1 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
L. stagnialis
Komentarz: Starorzecze cechujące się znacznymi wahaniami poziomu wody, otoczone drzewami. Położone w zlewni rolniczej. Stwierdzono tu występowanie trzech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na3
2
Starorzecze 600 (Mapa 1 - załącznik)
Spis gatunków: P. planorbis A. vortex
Komentarz: Starorzecze cechujące się znacznymi wahaniami poziomu wody, otoczone drzewami. Położone w zlewni rolniczej. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 483 (Mapa 11 - załącznik)
Spis gatunków:
A. vortex
B. tentaculata
P. planorbis
P. corneus
Komentarz: Zbiornik silnie zarośnięty roślinnością szuwarową oraz krzewami wierzby, otoczone polami uprawnymi. Jego powierzchnia częściowo zacieniona przez krzewy i drzewa. Występują tu cztery pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: zarastanie i wypłycanie na skutek eutrofizacji powodowanej spływem biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: utrzymanie i ewentualnie poszerzenie pasa roślinności otaczającego zbiornik, ograniczającego powierzchniowy spływ biogenów
Stro
na3
3
Starorzecze 485 (Mapa 10 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
L. stagnalis
Komentarz: Starorzecze znajdujące się w otoczeniu lasu, w większej części wyschnięte i zarośnięte szuwarami turzycowymi. Stwierdzono tu występowanie trzech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 480 (Mapa 11 - załącznik)
Spis gatunków:
B. tenteculata
V. viviparus
P. corneus
A. vortex
P. planorbis
L. stagnalis
Ph. acuta
V. cristata
H. complanatus
Komentarz: Dość rozległe starorzecze częściowo ocienione przez drzewa. W północnej części zarasta szuwarem turzycowym, zlokalizowane jest w zlewni rolniczej. Stwierdzono tu występowanie dziewięciu gatunków ślimaków wodnych, w tym jednego wpisanego na Polską Czerwoną Listę z kategorią DD. Zagrożenia: eutrofizacja na skutek spływu biogenów z rolniczej zlewni Zadania ochronne: utrzymanie i ewentualnie poszerzenie pasa roślinności otaczającego zbiornik, ograniczającego powierzchniowy spływ biogenów
Stro
na3
4
Starorzecze 14 (Mapa 1 - załącznik)
Spis gatunków:
B. tentaculata
A. vortex
P. planorbis
P. corneus
L. stafgnalis
Komentarz: starorzecze o dość stromych brzegach, częściowo otoczone przez krzewy. Stwierdzono tu występowanie pięciu pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 13 (Mapa 1 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
L. stagnalis
A. vortex
Komentarz: Starorzecze częściowo ocienione przez krzewy i drzewa. Występują tu cztery pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na3
5
Starorzecze 12 (Mapa 1 - załącznik)
Spis gatunków:
A. vortex
P. planorbis
Komentarz: Niewielki zbiornik wodny mający okresową łączność z dwoma opisanymi wyżej starorzeczami. Powierzchnia wody ocieniona przez drzewa i krzewy. Występują tu dwa pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 5 (Mapa 1 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
Komentarz: Zbiornik wodny w znacznej mierze zacieniony przez drzewa i krzewy, częściowo zarastający szuwarem. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na3
6
Starorzecze 4 (Mapa 1 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
A. vortex
Komentarz: Zbiornik otoczony przez krzewy i drzewa. Widoczne ślady znacznych wahań poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 3 (Mapa 1 – załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
Komentarz: Zbiornik otoczony przez krzewy i drzewa. Widoczne ślady znacznych wahań poziomu wody. Stwierdzono tu występowanie dwóch pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na3
7
Starorzecze 2 (Mapa 1 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
L. stagnalis
A. vortex
Komentarz: Starorzecze częściowo ocienione przez krzewy i drzewa. Występują tu cztery pospolite gatunki ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Starorzecze 1 (Mapa 1 - załącznik)
Spis gatunków:
P. planorbis
P. corneus
A. vortex
Komentarz: Starorzecze częściowo zacienione przez krzewy, poziom wody ulega wahaniom w ciągu roku. Stwierdzono tu występowanie trzech pospolitych gatunków ślimaków wodnych. Zagrożenia: brak Zadania ochronne: brak
Stro
na3
8
Starorzecze 278 (Mapa 12 - załącznik)
Spis gatunków:
L. stagnalis
P. corneus
P. planorbis
S. nitida
S. palustris
Komentarz: Zbiornik wodny zasilany z rzeki podczas jej wyższych stanów.
Stwierdzono tu występowanie czterech pospolitych gatunków ślimaków wodnych
oraz jednego wymienionego na Polskiej Czerwonej Liście (kategoria DD). Typowym
jego siedliskiem są astatyczne zbiorniki wodne, warunki panujące obecnie na tym
stanowisku odpowiadają jego wymaganiom.
Zagrożenia: ewentualne zmiany stosunków wodnych
Zadania ochronne: brak
Stro
na3
9
3. Podsumowanie
Wśród gatunków mięczaków stwierdzonych w starorzeczach objętych trzecim etapem
inwentaryzacji brak jest gatunków szczególnie cennych czy rzadkich. Gatunkiem
o najwyższym statusie ochronnym według Polskiej Czerwonej Listy (Piechocki, 2002) jest
Aplexa hypnorum (NT), którego obecność stwierdzono w sześciu starorzeczach (numer 59,
62, 64, 66, 67 i 139). Jest to gatunek charakterystycznych dla drobnych zbiorników wodnych,
odznaczających się dużymi wahaniami poziomu wody a nawet okresowo wysychających.
Głównym zagrożeniem w skali Polski dla tego gatunku jest zanikanie astatycznych
zbiorników wodnych. Warunki siedliskowe obecnie panujące na jego stanowiskach objętych
badaniami w górnym odcinku doliny Wisły odpowiadają wymaganiom tego gatunku.
Trzy pozostałe gatunki ślimaków wymienione na Polskiej Czerwonej Liście – Anisus
spirorbis, Stagnicola palustris, i Hippeutis complanatus – to typowi mieszkańcy drobnych,
silnie zarastających zbiorników cechujących się znacznymi wahaniami poziomu wody. Ich
status ochronny w Polsce został zaklasyfikowany jako DD (dane niepełne). Głównym
zagrożeniem dla wspomnianych gatunków jest zanik siedlisk. Na terenie objętym badaniami
zamieszkiwane przez nie zbiorniki wodne zasadniczo nie wymagają działań ochronnych
mających na celu polepszenie stanu siedlisk pod kątem tych gatunków.
Na terenie objętym trzecim etapem inwentaryzacji do najcenniejszych pod względem
malakologicznym zbiorników wodnych należy kompleks starorzeczy numer 59, 61, 62, 64, 66
i 67. Zbiorniki te położone są w niewielkiej odległości od siebie (mapa …), podczas okresów
wyższych stanów wód są ze sobą połączone. Stwierdzono tu występowanie 6 – 8 gatunków
ślimaków wodnych (w tym wspomniana wyżej A. hypnorum), co jest należy do najwyższych
wartości na analizowanym w tym roku terenie. Pojedynczym stanowiskiem o najbogatszej
faunie ślimaków wodnych jest starorzecze nr 480, gdzie stwierdzono występowanie
dziewięciu gatunków (w tym jednego z Czerwonej Listy). Ponadto, do stosunkowo cennych
stanowisk należy zaliczyć pozostałe starorzecza w których odnotowano występowanie
gatunków wymienionych na Polskiej Czerwonej Liście.
Głównymi zagrożeniami dla różnorodności ślimaków wodnych na obszarze objętym
badaniami jest zanikanie zbiorników wodnych związane z ich zarastaniem i wypłycaniem.
Działaniem ochronnym mogącym zwiększyć tą różnorodność jest zapewnienie połączenia
z rzeką na części stanowisk. Działanie to powinno być jednak ograniczone do starorzeczy,
w których nie występują gatunki preferujące astatyczne czy okresowe zbiorniki wodne.
Ewentualne prace hydrotechniczne powinny być prowadzone w ten sposób, by znacząco nie
Stro
na4
0
pogarszać warunków siedliskowych odpowiednich dla rzadszych gatunków mięczaków
związanych z gęstymi i dobrze ukształtowanymi płatami makrofitów.
Innym istotnym zagrożeniem na badanym odcinku Wisły jest eutrofizacja starorzeczy
usytuowanych w zlewni rolniczej. Oprócz wpływu na funkcjonowanie całego ekosystemu,
zjawisko to przyspiesza proces zarastania i wypłycania starorzeczy. Działaniem mogącym
ograniczyć wpływ biogenów spływających ze zlewni jest tworzenie dookoła zbiorników
wodnych buforowych stref gęstej roślinności. Ich pasy o szerokości od kilkunastu
do trzydziestu metrów (w zależności od ukształtowania terenu w zlewni) mogą być
porośnięte roślinnością spontaniczną lub – lepiej – obsadzone krzewami i roślinami
wilgociolubnymi.
Autor opracowania
dr Bartłomiej Gołdyn
LITERATURA
Glöer P., Meier-Brook C., 2003, Süsswassermollusken. DJN, Hamburg, 131pp.
Gołdyn, B., Bernard, R., Czyz, M.J., Jankowiak, A., 2012, Diversity and conservation status of large branchiopods (Crustacea) in ponds of western Poland. Limnologica, 42(4): 264-270.
Jackiewicz M., 2000, Błotniarki Europy. Wyd. Kontekst, Poznań, 97pp.
Piechocki A., 1979, Mięczaki Mollusca – Ślimaki Gastropoda. Fauna Słodkowodna Polski 7, PWN, Poznań, 187pp.
Piechocki A., 2002, Ślimaki wodne – Gastropoda aquatica. W: Głowaciński Z. [red]: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. IOP, PAN, Kraków, 34-37.
Piechocki A., Dyduch-Falniowska A., 1993, Mięczaki – małże. Fauna Słodkowodna Polski 7A, PWN, Warszawa, 204pp.
Zając K., Gołdyn B., 2012, Zatoczek łamliwy Anisus vorticulus. W: Makomaska-Juchiewicz M., Baran P. [red.]: Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Część II. GIOŚ, Warszawa, 504–519.
Stro
na4
1
E R R A T A
do części I opracowania „Waloryzacja malakologiczna starorzeczy górnej Wisły i terenów
bezpośrednio przyległych wraz z oceną zagrożeń i propozycją zadań ochronnych
dla miejsc szczególnie cennych przyrodniczo - ŚLIMAKI SŁODKOWODNE”
Z przyczyn niezależnych od autora niniejszej ekspertyzy, numeracja starorzeczy objętych projektem
została częściowo zmieniona w okresie następującym po opracowaniu poprzednich części raportu.
W związku z tym, numery starorzeczy opisanych w części I nie odpowiadają już danym kartograficznym
ze strony internetowej http://www.iop.krakow.pl/wisla. Poniżej zestawiono różnice między numeracją w I
części opracowania a internetową bazą danych w obecnym (listopad 2014) jej kształcie.
strona jest powinno być
33 Starorzecze 255 Starorzecze 254 (część W)
24 Starorzecze 272 Starorzecze 273 (część E)
18 Starorzecze 283
Starorzecze 281 (część S)
9 Starorzecza 439 i 440 Starorzecze 439 (części W i E)
Stro
na4
2
ZAŁĄCZNIK
DOKUMENTACJA KARTOGRAFICZNA
Starorzecza objęte inwentaryzacją malakologiczną
w 2014 roku
Stro
na4
3
Mapa 1. Lokalizacja badanych starorzeczy nr: 600, 429, 12, 13, 14, 1, 2, 3, 4, 5, 157, 39, 27
Mapa 2. Lokalizacja badanych starorzeczy nr: 602, 78, 601, 428,67, 66, 61, 59, 64, 62, 53,
307, 73, 164, 305, 161, 160
Stro
na4
4
Mapa 3. Lokalizacja badanych starorzeczy nr: 427, 150, 89, 88, 84, 83, 82, 85,86, 87, 93,
101, 102
Mapa 4. Lokalizacja badanych starorzeczy nr: 139, 117, 424, 422, 169
Stro
na4
5
Mapa 5. Lokalizacja badanych starorzeczy: 406, 407, 408, 510, 493, 495
Mapa 6. Lokalizacja badanych starorzeczy: 490, 489, 608
Stro
na4
6
Mapa 7. Lokalizacja badanego starorzecza nr. 159
Mapa 8. Lokalizacja badanego starorzecza nr. 515
Stro
na4
7
Mapa 9. Lokalizacja badanych starorzeczy nr. 379, 380 i 381
Mapa 10. Lokalizacja badanego starorzecza nr. 485
Stro
na4
8
Mapa 11. Lokalizacja badanego starorzecza nr. 480
Mapa 12. Lokalizacja badanego starorzecza nr. 278
Stro
na4
9
Mapa 13. Lokalizacja badanego starorzecza nr. 340
Mapa 14. Lokalizacja badanego starorzecza nr. 319