Statenvoorstel nr. PS/2016/871

Statenvoorstel nr. PS/2016/871

#in - Overijssel innoveert en internationaliseert

Datum GS-kenmerk Inlichtingen bij

04.10.2016 2016/0386843 mw. L. van der Veen, telefoon 06 - 21 20 81 67

e-mail [email protected]

Aan Provinciale Staten

Onderwerp

Statenvoorstel ‘#in - Overijssel innoveert en internationaliseert’

Bijlagen

I. Ontwerpbesluit nr. PS/2016/871 (bijgevoegd)

II. Budgettaire gevolgen 19e wijziging van de begroting 2016 (bijgevoegd)

III. Samenhang programma’s kerntaak 5: Economie

IV. Programmaplan #in – Overijssel innoveert en internationaliseert (bijgevoegd)

Samenvatting van het voorgestelde besluit Wij werken onder het motto ‘Overijssel werkt!’ aan een concurrerende economie. De wereld

verandert in rap tempo, dit vraagt om een groot aanpassingsvermogen van ons allemaal.

Voldoende toekomstige werkgelegenheid is geen vanzelfsprekendheid. Daarom beschouwen

wij als onze centrale opgave: banen voor nu en in de toekomst. Het is onze ambitie om

samen met partners - bedrijfsleven, kennisinstellingen, medeoverheden, maatschappelijke

organisaties en inwoners – intensiever te werken aan maatschappelijke opgaven. Met ‘#in -

Overijssel innoveert en internationaliseert’ vervlechten we deze uitdagingen.

Bedrijven die innoveren en de internationale markt opzoeken, groeien sneller, zijn duurzamer

en creëren meer banen dan gemiddeld. De afgelopen jaren hebben wij, samen met onze

partners, al veel bereikt. Noodzaak is om deze inspanningen te continueren en

ondernemersvriendelijk door te ontwikkelen, in het belang van een toekomstbestendige

economie. Focus ligt op innovatieve oplossingen voor maatschappelijke opgaven en op

nieuwe, technologische (internationale) businesskansen in de maakindustrie en belangrijke

toepassingsgebieden (zoals gezondheidszorg, agrofood en energie). Die focus sluit aan bij

onze kracht en internationale kansen. Onze uitvoeringsstrategie bestaat uit drie actielijnen:

(1) #in de markt: van idee naar business, (2) #in én buiten Overijssel: internationale

handelsbevordering en (3) #in de basis: infrastructuur voor innovatie op orde. Provinciale

Staten stellen daarvoor € 24,3 miljoen beschikbaar voor de periode 2017–2019. Het begint

#in Overijssel! Banen voor nu en in de toekomst.

Inleiding en probleemstelling Wij werken aan een sterke regionale economie. Drie pijlers vormen hiervoor het fundament:

(1) een aantrekkelijk vestigingsklimaat, (2) de aansluiting tussen arbeidsmarkt en onderwijs

en (3) een concurrerend bedrijfsleven (Bijlage III) Met als centrale opgave: banen voor nu en

in de toekomst. De Overijsselse economie is, met een groei van 2,4% in 2015 (NL 2%, CBS),

aan het herstellen van de crisis die in 2008 begon. Het herstel van de werkgelegenheid zet

door in 2015 (BIRO). In 2015 telde Overijssel 540.800 banen. Dit is echter nog onder het

niveau van voor 2008. Willen we de werkgelegenheid toekomstbestendig laten groeien, dan

blijft er nog veel te doen. De afgelopen jaren heeft de provincie samen met partners al veel

bereikt. Dankzij onze bijdrage van € 50 mln in de periode 2012-2015 is ongeveer € 400

miljoen aan uitgelokte investeringen gerealiseerd, zijn 3.500 banen gecreëerd1 en is een

effectieve innovatie-infrastructuur neergezet. Vooral de High Tech Systemen en Materialen

(HTSM) markt2 (RVO) met haar toepassingsgebieden en de maakindustrie staan symbool voor

1 € 1 miljoen provinciale middelen lokt € 8 miljoen aan investeringen uit en levert gemiddeld 70 banen op. Dit is op

basis van EFRO, ASV subsidies en de bijdrage aan Oost NV, excl. Innovatiefonds Overijssel. 2 De High Tech Systemen en Materialen markt richt zich op de toepassing van slimme materialen in componenten en

het ontwikkelen van hightech systemen ter ondersteuning van het efficiënt gebruik van energie en materialen in

verschillende toepassingen. Karakteristieke eigenschappen van hightech systemen zijn: 1) zeer intelligent

mailto:[email protected]

Statenvoorstel nr. PS/2016/871 2

de kracht van Overijssel. ‘Smart & sustainable industries’ en ‘concepts for a healthy life’ zijn

vlaggenschepen waar Overijssel met Gelderland zich internationaal mee onderscheidt

(PS/2016/530).

#in transitie: Technologie heeft grote impact op economie en samenleving

De onvoorspelbaarheid van ontwikkelingen en de snelheid van (technologische) veranderingen

vragen een groot aanpassingsvermogen van bedrijven, overheden, (kennis)instellingen en

inwoners (WRR, Lerende economie). Het Trendbureau Overijssel heeft recent een daarmee

gepaard gaande aantal trendbreuken en omslagpunten benoemd die hiermee te maken

hebben. Verwacht wordt dat de Overijsselse economie door haar sectorstructuur gevoelig en

kwetsbaar is voor alle doorbraaktechnologieën3 en bedrijven moeite gaan hebben om de

complexe veranderingen tijdig te verwerken (ING). Als het Overijsselse bedrijven lukt om het

adaptief vermogen te vergroten, dan betekent dat een grote economische boost voor de regio.

Het begint met #in

Bedrijven creëren de banen. Zij zijn hiertoe in staat als ze concurrerend zijn. Innovatieve en

internationaal georiënteerde bedrijven presteren beter (Panteia) en spelen beter in op

(technologische) veranderingen. Door ondernemersvriendelijk te faciliteren en te investeren in

innovatie en internationalisering kunnen we onze bedrijven helpen om in de toekomst zowel

economisch als maatschappelijk te renderen en banen te creëren. Het begint met #in.

Samen #in Overijssel

Overijssel heeft te maken met diverse maatschappelijke opgaven. Denk bijvoorbeeld aan

langer gezond thuis blijven wonen, (voedsel)veiligheid, een vitale infrastructuur of de transitie

naar een duurzame, circulaire economie (PBL, Vergroenen en verdienen). Deze opgaven

bieden businesskansen voor Overijsselse ondernemers. Voor het genereren van

businesskansen zijn creativiteit en innovaties nodig. Of het nu om de volgende industriële

revolutie gaat (‘Smart Industry’), of een dominante maatschappelijke trend, innovatie zorgt

ervoor dat er antwoorden komen op economische en maatschappelijke vraagstukken. De

investeringsbudgetten van overheden zijn een potentieel krachtig instrument om deze

innovaties te bevorderen. De overheid kan als eerste opdrachtgever c.q. launching customer

er (1) aan bijdragen dat bedrijven het initiatief durven te nemen bij het ontwikkelen van

nieuwe oplossingen, en (2) eerder concurrerend de wereldmarkt op kunnen. Het bevorderen

van innovatiegericht opdrachtgeverschap door ons en medeoverheden is noodzakelijk.

Doel en resultaat

Voor banen, nu én in de toekomst, willen wij aan de volgende doelen werken:

Bedrijven stimuleren innovatieve oplossingen te ontwikkelen voor maatschappelijke opgaven:

a. vaker vernieuwende oplossingen implementeren voor provinciale opgaven (bijvoorbeeld

op het gebied van bereikbaarheid, ecologische hoofdstructuur, asbest, energie);

b. medeoverheden stimuleren om vaker vernieuwende oplossingen te implementeren voor

hun opgaven (bijvoorbeeld voor gezondheid, veiligheid, verduurzaming van

energievoorzieningen en mobiliteit).

Aanjagen van nieuwe businesskansen in de HTSM markt en haar belangrijke

toepassingsgebieden (zoals gezondheidszorg, energie en agrofood4) met als doel:

a. meer business uit innovatie te genereren (stijging van de omzet uit innovatie);

b. meer actieve Overijsselse ondernemers op internationale markten;

c. meer buitenlandse investeringen aan te trekken in Overijssel;

d. meer Overijsselse maakbedrijven worden slimmer en schoner.

De inschatting, op basis van ervaring in de afgelopen jaren, is dat met onze bijdrage van € 24

mln in de periode 2017 – 2019, ongeveer € 190 miljoen aan investeringen worden uitgelokt en

1.650 banen worden gecreëerd.

Participatie samenleving Vanuit ons innovatie- en internationaliseringsbeleid zijn wij gewend om vraaggestuurd te

werken. Dit voorstel is dan ook tot stand gekomen samen met vele partijen. Stakeholders

worden op meerdere treden van de participatieladder betrokken bij de uitvoering: als

initiatiefnemer, cofinancier, samenwerkingspartner en adviseur.

Overwegingen Ons voorstel bouwt voort op de kaders van het regionaal economisch beleid 2012-2015

(PS/2012/107). In lijn met het advies van de WRR (Naar een lerende economie) gaan wij door

met het goed laten functioneren van het innovatiesysteem als geheel. Hiermee geven we

(embedded systemen, software, sensors), 2) zeer nauwkeurig (nano-elektronica, high percision manufactoring) en 3)

zeer efficiënt (mechatronica). Bron: Berenschot 2013 – ABC van de topsector HTS&M). 3 Doorbraaktechnologie: drastische innovatie die verreikende veranderingen tot gevolg heeft voor de economie als

geheel. Recente voorbeelden: Internet of Things, 3D printing, nanotechnology. 4 Voor agro en food PS/2016/508


gehoor aan de oproep van de SER en het advies van de tussentijdse evaluatie (PS/2014/848;

PS/2014/900). Wij zijn verantwoordelijk voor het regionaal economisch beleid en de daarbij

passende ruimtelijke inrichting. Het Rijk heeft deze taak zonder bijkomende middelen

gedecentraliseerd en onder onze regie is een passend ecosysteem ontstaan. Samen met de

regionale economische boards werken wij verder aan de economische ontwikkeling van

Overijssel. Vanuit onze verantwoordelijkheid voor de regionale economie, onze continue

interactie met de samenleving, de gesignaleerde uitdagingen en de tussentijdse evaluatie,

komen wij tot de volgende uitgangspunten en actielijnen.

Uitgangspunten #in - innoveren en internationaliseren

De uitgangspunten voor beleid zijn: Koersvast en continuïteit, wendbaar en adaptief,

grensontkennend, meerschaligheid, vraaggestuurd, ondernemersvriendelijk en toegankelijk,

complementair en meer waarden koesteren dan alleen economische groei. Deze

uitgangspunten zijn leidend voor onze inzet in de drie actielijnen.

Actielijn 1 #in de markt - van idee naar business

Om continuïteit en groei van bedrijven te bewerkstelligen dagen wij bedrijven uit en faciliteren

wij kansrijke ondernemers en publiekprivate samenwerkingsverbanden bij innoveren. Om van

idee tot business te komen doorlopen ondernemers verschillende fasen: (1) ideevorming,

ontmoeting, en consortium vorming, (2) business development: ontwikkeling businessplannen

en zoeken van financiering, (3) ontwikkeling van demonstratieprojecten en implementatie, en

(4) (internationale) marktintroductie. Binnen iedere fase kan behoefte ontstaan aan kennis,

contacten, demonstratie omgevingen, financiën en een eerste opdrachtgever. Het onderscheid

tussen sectoren wordt steeds minder van belang. Kenmerkend voor de Overijsselse economie

is de sterke HTSM markt en haar toepassinggebieden. Binnen - #in de markt - zetten we in

op:

(A) innovatiegericht ontwikkelen cq. launching customership: de provincie als eerste

opdrachtgever of klant van innovaties voor het oplossen van maatschappelijke opgaven,

en voor een betere concurrentiepositie van ons bedrijfsleven. Wij stimuleren

medeoverheden dit ook te doen. Het bestaande ‘launching customer programma’ uit de

Innovatiedriehoek Twente (PS/2014/360) maken we breder toegankelijk.

(B) aanjagen van nieuwe businesskansen in de HTSM markt en toepassingsgebieden:

a. faciliteren van de actieagenda slimme maakindustrie Oost Nederland ‘BOOST’;

b. complementair financieel instrumentarium zoals vouchers

ten behoeve van onderzoek en ontwikkeling;

c. bijdragen aan publiekprivate samenwerkingen

in de vorm van openinnovatie- en demonstratiecentra;

d. facility sharing: beter benutten van bestaande en nieuwe onderzoeks- en

testfaciliteiten bij onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven.

Actielijn 2 #in én buiten Overijssel - internationale handelsbevordering

Ook het stimuleren van internationalisering draagt bij aan de toekomstige werkzekerheid voor

de inwoners van Overijssel. De actielijn zet in op het verbreden, verdiepen en intensiveren van

bestaande im- en exportactiviteiten voor het MKB op provinciaal, landsdelig en nationaal

niveau en ondersteunt het MKB bij het opzetten en vergroten van internationale handel. De

actielijn omvat tevens de afstemming met diverse partners binnen dit domein5. Voor de

versterking van de economische structuur is ook het aantrekken van grotere (buitenlandse)

ondernemers een belangrijke kans om in Overijssel werkgelegenheid te creëren. Het voorstel

is om acquisitiecapaciteit via Oost NV in de regio’s in te zetten en belangrijke internationale

vestigingsplaatsfactoren zoals internationaal onderwijs en een expatcentrum, waar nodig te

versterken.

Actielijn 3 #in de basis - infrastructuur voor innovatie op orde

Vanuit onze systeemverantwoordelijkheid stimuleren wij open innovatie door de inrichting van,

en regievoering op het innovatie-ecosysteem. Bedrijven kunnen zo ondersteuning krijgen -

van ideevorming tot marktintroductie. Het speelveld bestaat uit een samenhangend geheel

van intermediairs waaronder de open innovatiecentra en de centers of expertise. De basis van

het innovatie-ecosysteem bestaat uit de regionale ontwikkelmaatschappij Oost NV,

Kennispark, een provincie dekkende loketfunctie en de regionale economische boards.

Daarmee zijn we in staat de regionale economische samenwerking op verschillende niveaus

(regionaal, provinciaal en landsdelig) te stimuleren en te faciliteren (Maak het Verschil,

Studiegroep Openbaar Bestuur).

Deze infrastructuur wordt ook benut voor andere economische uitvoeringsprogramma’s en

draagt bij aan onze ambitie om de meest ondernemersvriendelijke provincie van Nederland te

zijn. De basisinfrastructuur - ingericht vanuit de ondernemersbehoefte - zorgt voor continuïteit

5 Zoals Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), Oost NV, WTC Twente, Kennispark, Kamer van

Koophandel, de loketten.

in economische stimulering, dat met het wegvallen van Syntens en de reorganisatie van de Kamer van Koophandel, is teruggebracht. Met motie Westert c.s. Afstemming economisch beleid (PS/2016/614) hebt u ons opgeroepen te zorgen voor een adequate dienstverlening aan het bedrijfsleven. Wij hebben hierover afspraken gemaakt via de Samenwerkingsagenda innovatief MKB IPO-Rijk. Ondernemersvriendelijk en toekomstbestendig organiseren zien wij als onze opgave.

Monitoring en communicatie Om de resultaten en effecten van onze inzet en dat van onze uitvoeringspartners te kunnen volgen, investeren wij in een goed monitoringsysteem. Hiermee kunnen we beter verantwoorden, leren en vooral ook sturen op effectiviteit en efficiency. We informeren u periodiek over de voortgang en resultaten via de P&C-cyclus. #in is het label dat we de komende jaren gebruiken om de provinciale inspanningen op gebied van innovatie en internationalisering te communiceren. #in dialoog met onze partners. Hoe we uitvoering willen gaan geven aan dit voorstel is beschreven in het programmaplan in bijlage IV.

Begroting Hieronder volgt de begroting voor het statenvoorstel #in. De middelen die wij inzetten worden tenminste voor 50% medegefinancierd door anderen (ondernemers, kennisinstellingen, medeoverheden). Dit geldt voor alle actielijnen. Actielijn 1 #in de markt: van idee naar business (Investeringsprestatie 5.3.2.) Innovatiegericht ontwikkelen / launching customership

Bevorderen launching customership medeoverheden

Nieuwe business: HTSM en haar toepassingsgebieden

Programmamanagement: monitoring en inzet

Acösltjn 2 #ln én Éanten Overijssel: taternattonate

handelsucvordedng {fr»vest«ftr»9spiies«sttie 5.4.2 en $.4.30

Bevordering van internationale handel

Acqu s t e / Investe nqsbevorder ng **

w^£^m^mm^'^mmmm0ppf^ " ' Oost NV**

Kennispark

Innovatieloketten

Economie Boards

Reservering financiering basislnfra na 2019 (incidenteel)

€ 12.825.000

* € 300.000

€ 11.125.000

€ 1.400.000

€3.800.000

€ 2.100.000

C 1 700 000

■G7&JHH& *

€ 1.650.000

€ 975.000

€ 3.000.000

€ 1.050.000

€ 1.000.000

TOTAAL BENODIGDE MIDDELEN € 24.300.000

Waarvan directe investeringen ***

€ 11.125.000

i

€ 500.000

€ 11.625.000 (48%)

* : € 12.000.000 al beschikbaar (PS/2014/360). Hiervan is €6,6 miljoen beschikbaar gesteld in de 2016 * * : aanvullend op de basissubsidie voor Oost NV voor innovatie en internationalisering * * * : Investeringen die direct ten goede komen aan bedrijven of publiekprivate samenwerkingen

Conclusie Wij bouwen voort op de lijn die in voorgaande jaren succesvol in gang is gezet, waarbij de focus is aangescherpt. Onze focus ligt op toekomstige banen door het innovatiegericht ontwikkelen voor maatschappelijke opgaven en het verder uitbouwen van de HTSM markt in sterke toepassingsgebieden. Wij geven hiermee gehoor aan de breed gedragen adviezen uit de regio's en geven invulling aan het coalitieakkoord en sluiten aan bij de economische kracht van Overijssel. Wij werken vanuit dit voorstel aan opgaven die raakvlakken hebben met andere prestaties binnen het provinciale beleid, zowel binnen het economisch domein (kerntaak 5) als daarbuiten. Samen met de voorstellen 'Iedereen in Overijssel doet mee' (PS/2016/196) en 'Versterken MKB en Ondernemerschap' (PS/2016/286) geeft Overijssel met de uitvoering van dit voorstel een impuls aan de economie én de maatschappij: samen aan de slag, het begint #in Overijssel!

Voorstel Gelet op het voorgaande stellen wij u voor het besluit te nemen, als in conj verwoord.

Gedeputeerde Staten van Overijssel,

in bijlage I

voorzifEêrT MW. DRS. A.TH.B. BHLEVELD-SCHOUTEN

secretaris, IR. J.M. OSINGA

4 Statenvoorstel nr. PS/2016/871


Bijlage I

Ontwerpbesluit nr. PS/2016/871

Provinciale Staten van Overijssel,

gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten d.d. 4 oktober 2016 - kenmerk 2016/0386843

overwegende dat:

1. de uitvoering van het statenvoorstel #in, onder het motto ‘Overijssel werkt’, een bijdrage

levert aan banen voor nu en in de toekomst en maatschappelijke opgaven samen met de

samenleving oppakt;

2. naar verwachting, het Overijsselse bedrijfsleven hard geraakt dreigt te worden door alle

doorbraaktechnologieën, zodat de kracht van onze sectoren en daarmee de

werkgelegenheid onder druk komt te staan;

3. innovatie en internationalisering, naast goed ondernemerschap en een goede werking van

de arbeidsmarkt, van groot belang zijn voor de concurrentiepositie van het bedrijfsleven;

4. de provincie Overijssel systeemverantwoordelijkheid (inrichting en regievoering) draagt

voor het innovatie-ecosysteem, in de basis bestaand uit de regionale

ontwikkelmaatschappij Oost NV, Kennispark, de innovatieloketten en de economische

boards, dat zorgt voor continuïteit in het speelveld en dat met het wegvallen van

Syntens, en de reorganisatie van de Kamer van Koophandel fors in beweging is

gekomen;

5. juist met onze sterke, hightech maakindustrie en toepassingsgebieden

(zoals gezondheidszorg, agrofood en energie), we de kansen van de HTSM markt

herkennen;

6. er een uitvoeringsstrategie met uitgangspunten en actielijnen is ontwikkeld, gebaseerd op

de specifieke vraagstukken door de ondernemers zelf aangedragen;

besluiten:

1. in te stemmen met het statenvoorstel ‘#in Overijssel innoveert en internationaliseert’

met de volgende uitgangspunten als afwegingskader voor het innovatie- en

internationaliseringsbeleid 2017 – 2019:

a) koersvast en continuïteit

b) wendbaar en adaptief

c) grensontkennend

d) meerschaligheid

e) vraaggestuurd

f) ondernemersvriendelijk en toegankelijk

g) complementair

h) meer waarden dan alleen economische groei

2. in te stemmen met de inzet op de drie actielijnen:

(1) #in de markt: van idee naar business; beoogt door middel van nieuwe

businesskansen in de HTSM markt en haar toepassingsgebieden (zoals agro en

health) meer business uit innovatie te genereren (stijging van de omzet uit

innovatie) en meer innovatieve oplossingen voor Overijsselse maatschappelijke

opgaven;

(2) #in én buiten Overijssel: internationale handelsbevordering; beoogt meer

Overijsselse ondernemers actief op internationale markten en meer buitenlandse

investeringen in Overijssel;

(3) #in de basis: infrastructuur voor innovatie op orde; beoogt continuïteit te bieden

aan de Overijsselse basisinfrastructuur voor innovatie;


3. hiervoor een bedrag van € 12.825.000,- te oormerken voor investeringsprestatie 5.3.2

(Van idee naar markt) en dit bedrag vanuit de Algemene reserve Kwaliteit van Overijssel

over te hevelen naar Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel conform bijgevoegde

begrotingswijziging (bijlage II);


(Bevorderen van export) en 5.4.3. (Acquisitie) en dit bedrag vanuit de Algemene reserve

Kwaliteit van Overijssel over te hevelen naar Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel

conform bijgevoegde begrotingswijziging (bijlage II);


(Basis infrastructuur) en dit bedrag vanuit de Algemene reserve Kwaliteit van Overijssel

over te hevelen naar Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel conform bijgevoegde

begrotingswijziging (bijlage II).

6. hiervoor het uitgangspunt van het bestaande programma ‘Innovatie zichtbaar’ uit de

Innovatiedriehoek Twente (PS/2014/360) te verbreden van ‘de projecten vinden primair plaats

in één van de drie gebiedsontwikkelingen die samen de Innovatiedriehoek vormen’ naar

‘de projecten vinden plaats in Overijssel’

Zwolle,

Provinciale Staten voornoemd,

voorzitter,

griffier,

Bijlage II: overzicht budgettaire gevolgen van de 19e wijziging van de Begroting 2016

Statenvoorstel #in - Overijssel innoveert & internationaliseert

(bedragen x € 1.000)

Volg- Prestatie I/S Omschrijving 2016 2017 2018 2019 2020

nummer Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo

20 Financiering en algemene dekkingsmiddelen

I - programmakosten (Algemene reserve Kwaliteit van Overijssel) 24.300 24.300

5.3.1 I - programmakosten (Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel) 7.675 7.675-




Totaal structurele exploitatiewijzigingen

Totaal incidentele exploitatiewijzigingen 24.300 24.300

Totaal exploitatiewijzigingen 24.300 24.300

Geraamd EMU-saldo vorige wijziging 25.650- 46.427- 35.052- 34.242- n.n.b.

LEGENDA Mutaties EMU-saldo deze wijziging

nr. omschrijving Nieuw geraamd EMU-saldo (geraamd saldo -/- lasten + baten) 25.650- 46.427- 35.052- 34.242- n.n.b.

1 Ruimtelijke ontwikkeling en waterbeheer

2 Milieu en energie

3 Vitaal platteland Lasten: - = verlaging Baten: - = verlaging Saldo: - = financiële ruimte neemt af

4 Mobiliteit + = verhoging + = verhoging + = financiële ruimte neemt toe

5 Regionale economie = baten -/- lasten

6 Culturele infrastructuur en monumentenzorg

7 Kwaliteit openbaar bestuur I/S: betreft incidentele lasten & baten (I) of structurele lasten & baten (S) conform uitgangspunten Begroting 2016, paragraaf 4.4.2

8 Gebiedsontwikkelingen

9 Sociale kwaliteit

10 Bedrijfsvoering

20 Financiering en algemene dekkingsmiddelen

Beleids-

doel

Kern-

taak

Bijlage behorend bij Statenvoorstel PS/2016/871 Pagina 1 van 1

Werk

Vestigingsklimaat Concurrerend MKB

Werklocaties /Verblijven

• TechBaseTwente (PS/2016/486)

• Gastvrij Overijssel (PS/2016/287)

• Ondernemers vestigen in Overijssel (volgt nog)

• EFRO • Interreg • IFO • Wadinko • PPM Oost

Iedereen in Overijssel doet mee (PS/2016/196)

Versterken onder-nemerschap MKB (PS/2016/286)

Ondernemer-schap

Innovatie Internationaal

# in - Overijssel innoveert en internationaliseert (PS/2016/871)

Business development Launching customer

Acquisitie Handel

Talent Geld Kennis, netwerk en ondersteuning

Basis- infrastructuur

Agro food (PS/2016/508)

Bijlage III Samenhang programma’s kerntaak 5: Economie

05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert

2

Colofon

Uitgave

Provincie Overijssel

EDO-registratiekenmerk

2016/0411354

Datum

Oktober 2016

Auteurs

Bas Doets

Dominique Meijnders Jacques van Steenbergen

Liane van der Veen

Inlichtingen bij

Dominique Meijnders, EC

038 - 499 85 16 [email protected]

Adresgegevens Provincie Overijssel

Luttenbergstraat 2

Postbus 10078 8000 GB Zwolle

Telefoon 038 499 88 99

Fax 038 425 48 88 www.overijssel.nl

[email protected]

mailto:[email protected]


Provincie van de toekomst - column Richard van Hooijdonk

De wereld verandert in rap tempo. Innovaties volgen elkaar steeds sneller op. Op de

werkvloer vergemakkelijken robots vele processen, maar ook in de huiselijke sfeer ontzien

robots ons van werk. Nu als stofzuig robot, binnen tien jaar als huishoudhulp! Big data

maakt alles kwantificeerbaar; het geeft ons informatie over onze gezondheid,

waterkwaliteit, verkeer en milieuverontreiniging. Deze informatie wordt onder andere

vergaard door drones en sensoren, die met ongekende snelheid voorspellingen kunnen

doen die ons kunnen helpen in het dagelijks leven. Zelfrijdende pods, auto’s en trucks

zorgen straks voor feilloze distributie van goederen. Alles wordt met elkaar verbonden

door het Internet of Things. De toekomst is efficiënt, voorspelbaar en onvermijdelijk.

Extreme versnelling

We leven in een wereld van extreme versnelling. Wat vijf jaar geleden een probleem was,

wordt nu opgelost door technologie. Jonge wetenschappers, universiteiten, startups en

innovatieve bedrijven zorgen ervoor dat er de komende tien jaar meer verandert dan in de

laatste honderd jaar. En we hebben vragen, heel veel vragen! ‘Wat gaan al die mensen

straks doen?’, ‘Wie heeft straks de macht?’, ‘Wat gebeurt er met mijn privacy?’. ‘Hoe kan

mijn bedrijf op tijd veranderen om zo het ‘kodakmoment’ te voorkomen?’.

De tijd dringt!

Wie geeft er antwoord op deze vragen? Wie helpt? De samenleving wil antwoorden op

vragen: men wil leren en meedenken. Dit begint al bij onze kinderen, het onderwijs, want

daar begint onze toekomst. Kinderen worden opgeleid voor banen die over tien jaar niet

meer bestaan. Onze toekomstige concurrentiepositie devalueert als mens en bedrijf zich

niet snel kan hervormen. Ieder bedrijf is over vijftien jaar in essentie een ‘tech-bedrijf’. Er

is dus haast geboden. Er zijn aanvoerders nodig die de focus op constante verandering kan

richten. In bedrijven zien we de functie van ‘Chief Disruption Officer’ontstaan; een functie

die bestaat om bestaande ideeën aan de tand te voelen en mogelijke alternatieven te

bedenken. Om ondernemers zo goed mogelijk te steunen dient de overheid een basis te

bieden die dit mogelijk maakt. De rol van de provincie moet hierin faciliterend zijn: de

handen ineen slaan, mensen bijeen brengen en het fundament bieden voor een

verregaande samenwerking.

Mindshift

Mensen zijn gewoontedieren. Mensen zijn niet gemaakt om te veranderen. En we hebben

processen die helpen om het verleden in tact te houden. Veel wetgeving dateert nog uit de

tijd dat de chip nog niet bestond. Gemaakte afspraken dateren uit een wereld, waar

internet en mobiele telefoons onvoorstelbaar waren. Het wordt tijd voor een ‘reset’, een

‘mindshift’. Het kan zo niet langer.

De provincie van de toekomst

‘De Provincie’ richt zich op de dagelijkse gang van zaken, maar met een blik op de

toekomst lijkt dit niet voldoende meer. Er moet worden geïnvesteerd in de toekomst, want

die begint vandaag al. Dit kan door de vrijheid te creëren door te experimenteren ter

voorbereiding op de toekomst. Samen met universiteiten, wetenschappers, partners, grote

bedrijven en een leger van slimme, wendbare startups moet er gewerkt worden aan de

toekomst van de provincie. Nu verandering een constante factor begint te worden, is niets

doen onrechtmatig. Vooroordelen moeten overboord. Gewoonte begraven. Met een focus

op innovatie is het tijd om te investeren in de toekomst. We moeten samen aan de slag!

Doen jullie mee?

Richard van Hooijdonk

Trendwatcher en Futurist

4

Managementsamenvatting

De wereld verandert in een rap tempo. De snelheid en onvoorspelbaarheid van deze ontwikkelingen vragen

om een groot aanpassingsvermogen van bedrijven, kennisinstellingen, overheden en inwoners. Voldoende

toekomstige werkgelegenheid is geen vanzelfsprekendheid. Met een groei van 2,4 procent in 2015 begint de

Overijsselse economie te herstellen van de crisis uit 2008. Overijssel telt 540.800 banen in 2015, nog altijd een

lager aantal dan vóór 2008 (546.700). Voor een toekomstbestendige economie is nog veel werk te verzetten.

Provincie Overijssel bouwt onder het motto Overijssel Werkt! aan een sterke regionale economie.

Met als belangrijkste doelstelling banen voor nu en de toekomst. Het is onze ambitie samen met partners

– bedrijfsleven, kennisinstellingen, medeoverheden, maatschappelijke organisaties en inwoners – intensiever te

werken aan maatschappelijke opgaven zoals betaalbare en toegankelijke zorg en de transitie naar een circulaire

economie. In dit programmaplan #in – Overijssel innoveert & internationaliseert vervlechten we deze uitdagingen.

Bedrijven die innoveren en de internationale markt opzoeken, groeien sneller, zijn duurzamer en creëren meer

banen dan gemiddeld. De afgelopen periode hebben wij met onze partners veel bereikt in versterking van de

concurrentiekracht van bedrijven, met bijvoorbeeld zo’n 400 miljoen euro aan uitgelokte investeringen, behoud

of ontwikkeling van 3.500 banen en een effectieve innovatie-infrastructuur.

Noodzaak is onze inspanningen te continueren voor een toekomstbestendige economie. Wij stellen voor

daarbij te focussen op innovatieve oplossingen voor maatschappelijke opgaven en op nieuwe, technologische

internationale businesskansen in de maakindustrie, in het bijzonder de Hightech Systemen en Materialen (HTSM)

en de belangrijke toepassingsgebieden daarvan, zoals gezondheidszorg, agrofood, energie. Deze focus sluit aan

bij onze kracht en internationale kansen.

Onze uitvoeringsstrategie bestaat uit drie actielijnen:

(1) #in de markt (€ 12.825.000): van idee naar business; beoogt door middel van nieuwe businesskansen in

de HTSM markt en haar toepassingsgebieden, meer business uit innovatie te genereren (stijging van de

omzet uit innovatie) en meer innovatieve oplossingen voor Overijsselse maatschappelijke opgaven;

(2) #in én buiten Overijssel (€ 3.800.000): internationale handelsbevordering; beoogt meer Overijsselse

ondernemers actief op internationale markten en meer buitenlandse investeringen in Overijssel;

(3) #in de basis (€ 7.675.000): infrastructuur voor innovatie op orde; beoogt continuïteit te bieden aan de

Overijsselse basisinfrastructuur voor innovatie;

Samen met de voorstellen ‘Iedereen in Overijssel doet mee’ (PS/2016/196) en ‘Versterken MKB en

Ondernemerschap’ (PS/2016/286) geven wij hiermee een impuls aan de economie én de maatschappij: Samen

aan de slag, het begint #in Overijssel!

Het nieuwe beleid grijpen wij aan voor een vernieuwende en herkenbare

aanpak van de communicatie en positionering. Laten zien waar we mee bezig

zijn. Wat we willen, produceren en kunnen. Wat we hebben gedaan, wat onze

successen zijn en waar we in de toekomst naar toe willen. Verbinden en delen,

kortom, zichtbaar zijn. Met het label #in framen we het beleid en alles wat we

doen op het gebied van innovatie en internationalisering. Alles begint letterlijk

en figuurlijk met #in.

in staat voor: de kernwoorden in dit beleid beginnen met in. Investeren, innoveren, internationaliseren,

infrastructuur. Maar ook #inspireren, #interactie, #initiatief, #internationaal, #inzet,

#informeren en #integraal. Overijsselse ondernemers maken veel halffabricaten die ook

ergens #in zitten. Een sterke regionale economie kan niet zonder #in. Niet zonder investeren,

innoveren en internationaliseren.

in is ook: fris, hip, modern, voor, aan en op; dit zorgt voor positieve associaties.

# staat voor: verbinden, delen, samen doen. Het hekje maakt het label af, zet het neer en maakt het

herkenbaar.

#in staat voor: investeren in innovatie en internationaliseren. Samen werken aan een sterke regionale

economie. Het begint met #in. Overijssel is #in.


Inhoudsopgave

Managementsamenvatting 4

1 #in samenhang 6 - 1.1 Regionale economie als provinciale kerntaak 6 - 1.2 Samenhang met andere provinciale programma’s 7 - 1.3 Europa biedt financieringsinstrumenten 8 - 1.4 Nationaal beleid 8 - 1.5 Samenwerking tussen provincies 9 - 1.6 Economische kracht van de stadsregio neemt toe 9 - 1.7 Totstandkoming 9

2 #in beeld 10 - 2.1 De Overijsselse economie begint te herstellen 10 - 2.2 HTSM als belangrijke motor en aanjager van de Overijsselse economie 11 - 2.3 #innoveren in Overijssel 12 - 2.4 #internationalisering in Overijssel 13 - 2.5 Trend#ing 13

3 #in innovatie en internationalisering 15 - 3.1 Doel en resultaat 15 - 3.2 Strategie 15 - 3.3 Uitgangspunten voor innovatie en internationalisering 15 - 3.4 #in actie 16

4 #in de markt: van idee naar business 17 - 4.1 Speelveld 17 - 4.2 Hoofdlijn van #in de markt 17 - A. Innovatiegericht ontwikkelen en launching customership 17 - B. Aanjagen businesskansen in de HTSM en toepassingsgebieden 19

5 #in en buiten Overijssel 23 - 5.1 Internationale handelsbevordering 23 - 5.2 Acquisitie 24

6 #in de basis 25 - 6.1 Inleiding 25 - 6.2 Eerste vragen 25 - 6.3 Ontwikkelingsmaatschappij Oost NV 25 - 6.4 Valorisatie van kennis voor HTSM - Kennispark 26 - 6.5 Agendasetting in de regio - Economic Boards 26 - 6.6 Uitdaging voor later 26

7 #Monitoring, uitvoering & communicatie 27 - 7.1 Monitoring 27 - 7.2. Programmamanagement 27 - 7.3 Communicatie #in 28

8 #Middelen 29

Bijlage I Begrippenlijst 30 Bijlage II Bronnen 32 Bijlage III Het innovatie ecosysteem 33 Bijlage IV Overzicht open innovatiecentra 36

6

1 #in samenhang

1.1 Regionale economie als provinciale kerntaak

De provincie is verantwoordelijk voor regionaal economisch beleid en de bijbehorende ruimtelijke inrichting.

Het rijk decentraliseerde deze taak zonder bijkomende middelen. Onder provinciale regie ontstond een

samenhangend ecosysteem1. Met de regionale economische boards werken wij aan de economische

ontwikkeling van de provincie.

De volgende pijlers vormen de basis voor een sterke economie:

- een aantrekkelijk vestigingsklimaat;

- een goede aansluiting tussen arbeidsmarkt en onderwijs;

- een concurrerend bedrijfsleven.

Bedrijven innoveren en internationaliseren vanuit ondernemerschap en continuïteit van hun bedrijf. Onderwijs

- en kennisinstellingen en medeoverheden dragen bij aan de economie vanuit hun maatschappelijke opdracht.

De partners vinden elkaar in de regionale economische boards en in de basisinfrastructuur voor innovatie.

Overijssel Werkt!

Wij zijn ervan overtuigd dat de grootste kansen om de economische vitaliteit van Overijssel te

versterken zijn gelegen in kennis, innovatie en onderzoek en ontwikkeling.

Wij vervullen een verbindende en faciliterende rol tussen ondernemers, kennisinstellingen en bedrijven

om de stap van een slim idee naar een concurrerend en werkgelegenheid genererend product te

bevorderen.

Om de toekomstige verdiencapaciteit in onze provincie te borgen en uit te bouwen zetten wij

onverminderd in op de nieuwe maakindustrie. Dit versterkt de concurrentiepositie van het bedrijfsleven

en verbetert de innovatiekansen en toepassing bij het mkb. (Coalitieakkoord Overijssel, 2015)

Door ondernemers ondernemersvriendelijk te faciliteren en te investeren in innovatie en internationalisering

stimuleert de provincie toekomstige economische en maatschappelijke ontwikkeling en de groei van banen. Hoe

we dat willen gaan doen, beschrijven we in dit programmaplan.

Dit plan vormt samen met andere voorstellen het regionaal economisch beleid van de provincie Overijssel.

Daarnaast hebben de thema’s innovatie en internationalisatie raakvlakken met andere terreinen zoals energie,

duurzaamheid en mobiliteit. Bovendien werken we samen met Europa, het rijk en andere overheden, zoals

provincies Gelderland, Noord-Brabant en Drenthe. Daarover gaan de volgende paragrafen.

1 Het ecosysteem is het geheel van intermediairen, subsidie- en financieringsinstrumenten. Het ondersteunt ondernemers

individueel of vanuit samenwerkingsverbanden in het innovatieproces dat begint bij een idee en resulteert in een succesvolle

marktintroductie (zie bijlage III).


1.2 Samenhang met andere provinciale programma’s

#in - Overijssel innoveert & internationaliseert is een onderdeel van het regionaal economisch beleid voor de

periode 2017 – 2019. In onderstaand schema wordt de samenhang binnen het economisch beleid van de

provincie Overijssel weergegeven, inclusief de positie van #in daarbinnen.

Figuur 1.1: Overzicht economisch beleid provincie Overijssel (2016)

In dit programma staan internationalisering en innovatie centraal. Andere factoren met invloed op de regionale

economie en de concurrentiekracht van het Overijsselse bedrijfsleven vallen buiten de reikwijdte van dit

voorstel, ze zijn verwerkt in de volgende programma’s:

- Versterken mkb en ondernemerschap (PS/2016/286).

Dit programma helpt het Overijsselse mkb met de verbetering van de kwaliteit van het

ondernemerschap. Op basis van de ondernemersbehoefte focust het programma op

startersondersteuning, organisatiekracht en financiering van het mkb, organisatorische of sociale

innovatie, familiebedrijven en snelle groeiers. Instrumenten en interventies van het mkb-programma

worden verbonden met de instrumenten en interventies van #in.

- Iedereen in Overijssel doet mee! 2016-2019 (PS/2016/196).

Hebben en houden van talent met de juiste kennis, competenties en skills is de kern van dit

programma. Talent is de belangrijkste productiefactor voor bedrijven en de motor voor innovatie en

internationalisering. Kennis, competenties en skills voor de technologische revolutie, voor succesvolle

innovatie en internationalisering krijgen sturing met dit programma, bijvoorbeeld via betrokkenheid bij

het Techniekpact Oost-Nederland.

- Technology Base Twente (PS/2016/486).

Draagt bij aan de versterking van de kennisinfrastructuur bijvoorbeeld met de investering in het

ThermoPlastic composites Research Center (TPRC) en het Fraunhoferinstituut. Op advies van de

Commissie van Wijzen en het Topteam investeert de provincie in versterking van de bedrijvigheid in

Hightech Systemen en Materialen2 (Berenschot, 2013).

2 De High Tech Systemen en Materialen markt richt zich op de toepassing van slimme materialen in componenten en het

ontwikkelen van high tech systemen ter ondersteuning van efficiënt gebruik van energie en materialen in verschillende

toepassingen. Karakteristieke eigenschappen van hightech systemen zijn: 1) zeer intelligent (embedded systemen, software,

sensors), 2) zeer nauwkeurig (nanoelektronica, high precision manufactoring) en 3) zeer efficient (mechatronica). Bron:

Berenschot 2013 – ABC van de topsector HTS&M.

8

- Uitvoeringsprogramma Agro&food 2016 – 2019 (PS/2016/508).

Ondersteunt de overgang van de agrofoodsector naar duurzaamheid voor milieu, economie en ruimte.

De provincie versterkt het innovatievermogen van de agrofoodsector. Innovaties in agrofood worden

gestimuleerd via dit programma.

- Gastvrij Overijssel (PS/2016/287)

De focus ligt op het vergroten van de aantrekkelijkheid van Overijssel als bestemming voor bezoek en

verblijf, het versterken van de sector zelf en promotie en marketing. Dit leidt tot extra bestedingen,

meer overnachtingen en groei van werkgelegenheid.

1.3 Europa biedt financieringsinstrumenten

De Europese Unie (EU) legde haar belangrijkste opgaven vast in Europe 2020. Eén van de opgaven is de

Innovation Union gericht op het veilig stellen van Europa’s wereldwijde concurrentiekracht. De EU zoekt

slimme, duurzame en inclusieve groei voor het herstel van de economie. De nadruk ligt op investeren in

onderzoek, innovatie en ondernemerschap.

Hiermee bieden de Europese programma’s volop kansen voor financiering, samenwerking, kennisuitwisseling en

profilering van onze regio. Over de provinciale inzet en cofinanciering bij Europese programma’s namen uw

Staten in maart 2016 een besluit (PS/2016/7).

De provinciale cofinanciering richt zich op de volgende Europese regionale programma’s:

- Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3/Leader)

- Operationeel programma Oost-Nederland (OP-Oost)

- Interreg A Nederland-Duitsland

- Europa agenda 2016-2020.

Naast deze regionale programma’s zijn er thematische programma’s voor de realisatie van onze beleidsdoelen

zoals Horizon 2020. Om meer te profiteren van Europese programma’s als Horizon 2020 ontwikkelde Overijssel

een gezamenlijk innovatieprofiel met provincie Gelderland, kennisinstellingen en het bedrijfsleven. Onder

leiding van prof.dr.ir. Van Vught kozen de partners in 2016 voor twee Oost-Nederlandse vlaggenschepen:

Smart and sustainable industries en Concepts for a healthy life (PS/2016/530). De komende tijd brengen de

partners het profiel onder de aandacht bij andere Europese regio’s en in Brussel.

De focus van #in op de HTSM-markt en toepassingsgebieden als gezondheidszorg, agrofood en energie, sluit

aan op het innovatieprofiel van Oost-Nederland en de internationale kansen.

1.4 Nationaal beleid

De rijksoverheid ondersteunt innovatieve ondernemers, bijvoorbeeld door vergroting van financierings-

mogelijkheden, bevordering van samenwerking tussen bedrijven en onderzoekers, vermindering van regeldruk voor

ondernemers, ontwikkeling van ICT-toepassingen voor ondernemers, toegang voor ondernemers tot internationale

netwerken, een goede aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt en de inzet van haar uitvoeringsorganisaties

zoals de Kamer van Koophandel (KvK) en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

Nationaal innovatiebeleid

Het innovatiebeleid gaat uit van topsectoren. Het bedrijfsleven werkt in negen topsectoren3 samen met

kennisinstellingen en overheden om zijn concurrentiepositie te verbeteren. Nederland zet de topsectoren in

voor de oplossing van mondiale maatschappelijke vraagstukken. En dit gaan we ook doen in Overijssel, zoals u

kunt lezen in dit programmaplan en bijbehorend statenvoorstel. Dit sluit ook aan bij de wens van VNO-NCW

naar extra inzet op innovatie en internationalisering om Nederland te laten doorgroeien tot probleemoplosser

van de wereld (NL-Next Level, 2016).

De samenwerkingsagenda Regio-Rijk gaat over samenwerking binnen het economisch domein. Het betreft

afstemming over stroomlijning van innovatie-instrumenten tussen provincies en het rijk en de verbinding van

de regionale economie aan het nationale topsectorenbeleid. De afspraken zorgen ervoor dat het innovatieve

mkb betere ondersteuning krijgt en dat kansrijke bedrijven en innovaties uit de regio kunnen doorgroeien naar

een nationaal of internationaal niveau.

3 De negen topsectoren: Tuinbouw en uitgangsmaterialen, Agri & Food, Water, Life sciences & Health, Chemie, High tech,

Energie, Logistiek en Creatieve industrie.


Rijksbeleid internationalisering

Internationalisering wordt door het rijk vormgegeven door verschillende uitvoeringsorganisaties, structuren,

activiteiten en instrumenten. De KvK informeert en ondersteunt het mkb bij exportvragen en -documenten en

het RVO voert verschillende stimulerende instrumenten uit zoals de voucher International Business coach. De

Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) is gericht op de werving van buitenlandse bedrijvigheid.

Daarnaast is er het buitenlandse postennetwerk van ambassades, consulaten en Netherland Business Support

Offices. Ons beleid is gericht op verbreding, verdieping en/of intensivering van bestaande activiteiten en

instrumenten. Wij zoeken dan ook verbinding met voornoemde nationale activiteiten en netwerken.

1.5 Samenwerking tussen provincies

Onder andere Gelderland, Noord-Brabant en Drenthe zijn natuurlijke economische samenwerkingspartners voor

Overijssel. De samenwerking met Gelderland betreft bijvoorbeeld de verwerving van Europese fondsen zoals

Interreg en Horizon 2020 en de uitvoering van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) met

een gezamenlijk programmamanagement. Voorbeelden van samenwerking in het bedrijfsleven: de

Cleantechdevelopment in de Stedendriehoek en BOOST, de actieagenda slimme maakindustrie Oost-Nederland.

Deze laatste ook in samenwerking met Noord -Brabant. Met Drenthe werkt Overijssel samen op gebied van

innovatie en de arbeidsmarkt. Voorbeelden: IPRO-Noord en proeftuinen voor innovaties in de agrofood.

1.6 Economische kracht van de stadsregio neemt toe

Het belang van steden en stedelijke regio’s en vooral de verbinding daartussen neemt toe (Maak het verschil,

2016). Bij een toename van regionalisering van economische activiteiten wordt de economische kracht van de

stadsregio belangrijker (Maak het verschil, 2016).

Deze regionalisering heeft drie kenmerken:

- de schaal van economische activiteiten is groter geworden; - economisch succesvolle regio’s zijn in hoge mate verstedelijkt; - de structuurkenmerken van regio’s in Nederland verschillen aanzienlijk.

Op deze regionale schaal hebben ondernemers behoefte aan goede werklocaties, goede bereikbaarheid,

voldoende en gekwalificeerde arbeidskrachten en een aantrekkelijk woonklimaat. Daarom hecht de provincie

groot belang aan de regionale samenwerking via de economische boards.

We constateren dat de afstemming over het Europese, landelijk, provinciaal en gemeentelijk economische

beleid beter kan en voortdurende aandacht vraagt. Ook motie Westert cs. Afstemming economisch beleid roept

daartoe op. De komende periode zetten we ons in voor afspraken met het rijk, met als doel een krachtiger

focus en taakverdeling tussen het ministerie van Economische Zaken en de provincie.

1.7 Totstandkoming

Vanuit ons innovatie- en internationaliseringsbeleid zijn wij gewend vraaggestuurd te werken. Dit voorstel kwam

dan ook tot stand met bedrijven, kennisinstellingen, intermediaire organisaties en medeoverheden, zoals de

bijeenkomst Slimme maakindustrie op 16 maart 2016 en de Werkgroep internationaal, met vertegenwoordigers

van bedrijfsleven en kennisinstellingen. Daarnaast zijn reflectiemomenten georganiseerd voor stakeholders en

samenwerkingspartners op 8 en 15 september 2016 en is het programma geagendeerd in de regionale

economische boards waarin ondernemers, overheden en onderwijs- en onderzoeksinstellingen samenwerken

(13 en 14 september 2016). Stakeholders zijn op meerdere treden van de participatieladder betrokken bij de

uitvoering: als initiatiefnemer, cofinancier, samenwerkingspartner en adviseur.

1.8 Leeswijzer

Hoofdstuk 2 geeft een overzicht van de economie van Overijssel in cijfers. Doel, strategie en uitgangspunten

voor innovatie en internationalisering staan beschreven in hoofdstuk 3. In de hoofdstukken 4, 5 en 6 staan de

actielijnen voor de komende jaren. Hoe de provincie met haar partners de uitvoering van de acties en

monitoring organiseert staat in hoofdstuk 7. Hoofdstuk 8 geeft inzicht in ons investeringsplan.

10

2 #in beeld

2.1 De Overijsselse economie begint te herstellen

De economie in Overijssel groeit weer. Van 1,3 procent in 2014 (bruto nationaal product) naar 2,4 procent in

2015. Dit is hoger dan gemiddeld in Nederland (2 procent). Ook zet het herstel van de werkgelegenheid door

in 2015 (Biro/LISA, 2015). Overijssel bevindt zich echter nog onder het werkgelegenheidsniveau van voor de

crisis. Er is dus nog genoeg te doen om de werkgelegenheid te laten groeien.

Figuur 2.1: Banentotaal provincie Overijssel 2008 – 2015, LISA Vestigingsregister

Bedrijven zorgen voor werkgelegenheid. Het mkb is de banenmotor van Overijssel. 99 procent van de bedrijven

behoort tot het mkb. Zij zijn goed voor 60 procent van de werkgelegenheid in de private sector. In Overijssel

zijn 68.500 bedrijven, waarvan 105 grote bedrijven met meer dan 250 werknemers. Dit grootbedrijf is

belangrijk voor de regionale economie en het innovatieve vermogen van de regio: rondom deze bedrijven

ontstaan diverse ketens van toeleveranciers en klanten.

Bedrijven kunnen banen scheppen als ze concurrerend zijn. De concurrentiekracht van het mkb wordt bepaald

door de mate waarin bedrijven ondernemend zijn, innoveren en internationaal opereren.

Volgens onderzoek presteren innovatieve en internationaal georiënteerde bedrijven beter en zijn ze beter in de

omgang met veranderingen (Panteia, 2013). Als we bedrijven vandaag helpen met nieuwe businesscases rond

nieuwe producten en diensten met nieuwe processen, in nieuwe markten en aan de hand van nieuwe

businessmodellen, ontstaat de werkgelegenheid van morgen.

530000

532000

534000

536000

538000

540000

542000

544000

546000

548000

550000

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Banen totaal - Overijssel 2008 - 2015


2.2 HTSM als belangrijke motor en aanjager van de Overijsselse economie

Figuur 2.2 geeft de verdeling van werkgelegenheid in sectoren weer, met een aandeel van 13 procent voor de

industrie.

Figuur 2.2: Werkgelegenheid in Overijssel per sector, 2015

De bedrijvigheid in de markt van HTSM vormt een belangrijke motor en aanjager van de Overijsselse economie.

Deze HTSM-sector is zelf omvangrijk en heeft een grote verwevenheid met de rest van de economie door

toepassingsmogelijkheden bij thema’s als gezondheid, agrofood en energie.

HTSM is een dominante sector in Overijssel en belangrijk voor de innovatiekracht van Oost-Nederland. Het CBS

definieert deze topsector als een selectie van bedrijven uit de sectoren Industrie, Informatie en Communicatie

(software) en Advies en Onderzoek. Meestal zijn het producerende bedrijven, met een deel ondersteunende

bedrijven. Door de snelle integratie van ICT in product, proces en businessmodel staat de sector aan de

vooravond van ingrijpende verandering.

ICT raakt steeds meer betrokken bij industriële processen door middel van geïntegreerde systemen en

verbinding met internet. Deze ontwikkeling wordt Smart Industry genoemd, de samenloop van automatisering,

digitalisering, robotisering, productontwikkeling en productietechnologie.

Van de Overijsselse bedrijven behoort 7 procent tot de HTSM-sector, en zij creëren 8 procent van de

werkgelegenheid in Overijssel (Biro,2015). De HTSM-sector is in Overijssel beter vertegenwoordigd dan

gemiddeld. Het aandeel arbeidsplaatsen is 30 procent hoger en het aantal bedrijven 40 procent hoger dan

gemiddeld in Nederland (CBS). De sector doet het structureel beter dan gemiddeld. Vanaf 2009 tot 2015

vertoont deze een stijging in BNP van 2,1 procent, tegenover -1,3 procent van de economie als geheel.

12

2.3 #innoveren in Overijssel

Over het innovatief vermogen van bedrijven in Overijssel zijn weinig cijfers beschikbaar.

RVO deed in opdracht van de provincies Gelderland en Overijssel onderzoek naar het innovatief vermogen

van het bedrijfsleven, aan de hand van het aantal octrooiaanvragen, aantal patenten en gebruik van de

Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk, de WBSO-regeling·.

Uit dit onderzoek (RVO, 2016) blijkt dat bedrijven in Overijssel relatief veel innoveren ten opzichte van

andere regio’s. Twente staat in de top 5 van regio’s met het hoogste aantal octrooiaanvragen en in de top 3

van regio’s qua dichtheid van octrooiaanvragen, gerelateerd aan het aantal bedrijven.

Bij innovatieprojecten zetten Overijsselse bedrijven vooral in op elektrotechniek, mechanische techniek,

materialentechnologie en chemische engineering. Mechanische techniek is groot in aantal R&D-bedrijven

(1.602), absolute R&D-omvang en relatieve R&D-omvang (zie Figuur 2.3). Ook hierin komt de kracht

van HTSM markt in Overijssel naar voren.

Figuur 2.3: Focus HTSM-bedrijven op innovatie in Overijssel

De EU publiceert tweejaarlijks de Regional Innovation Scoreboard (RIS). De editie van september 2016 typeert

Overijssel als innovatievolger. Deze kwalificatie is gebaseerd op de Innovation Performance Index met twaalf

indicatoren. Hieruit blijkt dat er een groei in innovatief vermogen is van 6 procent ten opzichte van twee jaar

eerder. Deze komt voort uit een relatief sterke groei van R&D bij mkb-bedrijven en producten

procesinnovaties (RIS, 2016).

Ook de export van medium- en hightechproducten laat relatieve groei zien. Wij volgen het RIS om de

innovativiteit van het bedrijfsleven in Overijssel te monitoren.

De European Regional Competitiveness Index 2013 van de EU vergelijkt de provincies met andere Europese

regio’s. Hieruit constateren de onderzoekers van de Kracht van Oost Nederland (Tordoir cs, 2016) dat het

Oost–Nederlandse concurrentieprofiel tot de top van Europa.


2.4 #internationalisering in Overijssel

Het tempo van internationalisering in het bedrijfsleven neemt toe. Uit de tweejaarlijkse Internationaliseringmonitor

van het CBS blijkt dat het belang van export voor onze economie groter wordt. Van 2010 tot en met 2013 steeg

het belang van de export in de Nederlandse economie met 3 procentpunt tot 32,4 procent van het bruto nationaal

product. Na de crisis herstelde de export zich sterk. De werkgelegenheid in Nederland door export nam toe, met

140.000 voltijdbanen tot 2,1 miljoen. En ook voor de komende jaren voorspelt het CBS een verdere groei van de

export. Daarmee blijft uitvoer volgens het CBS de belangrijkste steunpilaar voor herstel.

Dit macro-economische beeld is onderbouwd met micro-economisch onderzoek. Het CBS trok uit diverse

onderzoeken de conclusie dat internationaal actieve ondernemingen sneller groeien qua werkgelegenheid, dan

op binnenlandse markt gerichte bedrijven. De arbeidsplaatsen hebben een hogere arbeidsproductiviteit, bieden

stabielere werkgelegenheid en voegen per arbeidsplaats meer waarde toe. Bedrijven die actief zijn in import en

export hebben de beste overlevingskans geeft CBS aan.

Daarnaast wordt duidelijk dat de groei van export vooral ontstaat bij kleinere bedrijven. In 2012 exporteerden

126.000 bedrijven goederen. Dat is 10 procent van alle bedrijven in Nederland. Dit aandeel groeit omdat

ondernemers vaker exportmogelijkheden zien. Nederlandse bedrijven zijn exportgerichter dan andere Europese

bedrijven. Terwijl 10 procent van de Nederlandse bedrijven exporteerde in 2010, lag het Europees gemiddelde

tussen de 6 en 7 procent.

Landelijk is Duitsland ons belangrijkste exportland. De Nederlandse focus is gericht op Nordrhein-Westfalen: 41

procent van de export naar Duitsland gaat naar deze regio. Een studie van de ING geeft aan dat de

Nederlandse industrie verder kan groeien door een sterkere toeleveringspositie richting de Duitse industrie te

ontwikkelen. Duitsland exporteert sterk naar de snelgroeiende economieën, de Nederlandse industrie kan daar

op meeliften. Azië is goed voor meer dan 20% van de Duitse export”. Specialistische machinebouw en

elektrotechnische bedrijven hebben de grootste kansen in Duitsland.

Het aandeel internationale handelaren4 in Overijssel bedraagt 11 procent. Hiermee staat Overijssel landelijk op

de vierde plaats (CBS, 2015). De waarde van de export in het bruto regionale product bedraagt 22 procent.

Hiermee staat Overijssel op de vijfde plaats in vergelijking met alle andere provincies. Dit is deels te danken

aan de omvang van de industrie. Het grootste deel van regionale bedrijven met buitenlandse handel behoort tot

het mkb (79%). Duitsland is de belangrijkste exportpartner voor het mkb, met 76 procent van de Overijsselse

export. België en de VS zijn de tweede en derde exportbestemming (CBS, 2015).

Het CBS en de Internationaliseringsmonitor van Saxion geven aan dat internationalisering – met name export –

steeds belangrijker wordt voor het bedrijfsleven. De informatie laat niet zien of en op welke punten de overheid

kan ondersteunen bij internationalisering. Onze argumenten zijn gebaseerd op ervaring met eerder beleid en

projecten, en op detailstudies en evaluaties.

2.5 Trend#ing

Er zijn diverse macro-economische trends met kansen voor bedrijven, of bedreigingen voor bedrijven die er

onvoldoende op weten in te spelen. De trends zijn mondiaal en autonoom, en daarmee voor Overijssel een

gegeven. We noemen er een aantal.

Maatschappelijke opgaven

De samenleving staat voor uiteenlopende complexe opgaven. Denk bijvoorbeeld aan voedselveiligheid en

voedselzekerheid, gezond ouder worden, verduurzaming of de overgang naar nieuwe energie en circulaire

economie. Deze opgaven bieden kansen voor de Overijsselse ondernemer.

Technologie, samenleving en economie.

Technologische ontwikkelingen als ICT, Big Data, 3D printing en Internet of things hebben grote invloed op

onze manier van leven, en op de manier van produceren. De snelheid van die vernieuwing is enorm

toegenomen. Niet alleen de vernieuwing zelf, maar ook het gebruik ervan door de consument.

Voorbeeld: het duurde 75 jaar tot de telefoon wereldwijd 100 miljoen gebruikers had. Een eeuw later had de

mobiele telefoon na zestien jaar al 100 miljoen gebruikers. Het internet bereikte dit aantal in zeven jaar en de

App Store van Apple had na twee jaar al 100 miljoen gebruikers.

4 Internationale handelaren zijn bedrijven die voor minimaal € 5.000 goederen geïmporteerd of geëxporteerd hebben (CBS)

14

Wij zien deze versnelling ook breder, in de productlevenscyclus die steeds korter is geworden. Volgens onderzoek

ziet 47 procent van de ondernemers snellere technologische ontwikkeling dan vijf jaar terug. 42 procent verwacht

hun businessmodel te moeten aanpassen (ING, 2015). Naar verwachting is de complexiteit van de technologische

innovatie het grootst voor de maakindustrie en de landbouw. Een uitdaging voor Overijssel gezien de relatieve

oververtegenwoordiging van deze sectoren in onze economische structuur. Infrastructuur, instituties en menselijk

kapitaal moeten worden toegerust voor adequate omgang met wisselende omstandigheden (WRR, 2013).

Interactie en verwevenheid

Er vindt toenemende interactie plaats tussen verschillende domeinen (bedrijven, kennisinstellingen en overheid)

en sectoren. Daarnaast neemt het belang toe van de meerschaligheid. De onvoorspelbaarheid van ontwikkelingen

en de snelheid van veranderingen eisen aanpassingsvermogen van overheid, bedrijven, instellingen en burgers.

Partijen hebben elkaar nodig voor oplossingen en verbeteringen, lokaal, regionaal, landelijk en internationaal.

Partijen als de provincie moeten verbinding kunnen leggen tussen spelers in de economie, tussen bedrijven en

kennis- en onderwijsinstellingen en tussen overheidslagen, al dan niet internationaal.

Glokalisering

Dit is een samenstelling van twee trends: globalisering en lokalisering. Productie krijgt steeds meer vorm in

lange en gefragmenteerde ketens zodat landen afhankelijker van elkaar worden en bedrijven en medewerkers

minder gebonden zijn aan een land. Afstemming van het bedrijf op de activiteiten van andere bedrijven in de

productieketen wordt belangrijker, maar ook lastiger en vluchtiger. Nederland zal daarop een antwoord moeten

vinden. Bovendien zijn bedrijven steeds minder verbonden aan een land – dat vergt aandacht voor de manier

waarop bedrijven, en meer nog, mensen kunnen worden gebonden aan Nederland (Trendbureau Overijssel, 2016).

De globalisering van waardeketens en samenwerking komt door ICT in een stroomversnelling. De laatste jaren

ontstaat een tegenstroom, de civic economy, met een nieuwe consumentoriëntatie op duurzame producten, een

schonere leefomgeving en local for local producten (lokalisering). Hierbij past de opkomst van de decentralisatie

van energieopwekking naar energiecoöperaties, agrarische productie (urban gardening en teelt in kantoorpanden)

en nieuwe zorgarrangementen (social enterprises).


3 #in innovatie en internationalisering

Provincie Overijssel streeft samen met bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden naar behoud en groei

van de werkgelegenheid. Op basis van de sterktes in onze economie en de ontwikkelingen uit het vorige

hoofdstuk komen wij tot een aangescherpte focus op ons beleid.

Van 2017 – 2019 focussen wij op innovatieve oplossingen voor maatschappelijke opgaven en nieuwe,

technologische internationale businesskansen in de HTSM-markt en de belangrijke toepassingsgebieden, zoals

gezondheidszorg, agrofood en energie. Een focus die aansluit bij onze kracht en internationale kansen.

In dit hoofdstuk leest u op welke wijze deze doelstellingen worden geoperationaliseerd.

3.1 Doel en resultaat

Voor banen, nu en in de toekomst, werken wij aan de volgende doelen:

Bedrijven stimuleren innovatieve oplossingen te ontwikkelen voor maatschappelijke opgaven.

- vaker vernieuwende oplossingen implementeren voor provinciale opgaven, bijvoorbeeld op het gebied

van bereikbaarheid, ecologische hoofdstructuur, asbest, energie;

- medeoverheden stimuleren hetzelfde te doen voor hun opgaven, bijvoorbeeld voor gezondheidzorg,

veiligheid, verduurzaming van energievoorzieningen en mobiliteit.

Aanjagen van nieuwe businesskansen in de HTSM-markt en haar belangrijke toepassingsgebieden, zoals

gezondheidszorg, agrofood en energie. Voor:

- meer business uit innovatie, stijging van de omzet uit innovatie;

- meer actieve Overijsselse ondernemers op internationale markten;

- meer buitenlandse investeringen in Overijssel;

- slimmere en schonere Overijsselse maakbedrijven.

De inschatting, op basis van ervaring in de afgelopen jaren, is dat met onze bijdrage van € 24 mln in de

periode 2017 – 2019, ongeveer € 190 miljoen aan investeringen worden uitgelokt en 1.650 banen worden

gecreëerd.

3.2 Strategie

Overijssel realiseert deze doelstellingen door:

- innovatiegerichte ontwikkeling en launching customership of andere partijen daartoe te verleiden;

- te investeren in kenniscirculatie en daarmee in businesscases van bedrijven, met kennisinstellingen als

samenwerkingspartner;

- te investeren in de doorontwikkeling van een toegankelijk ecosysteem voor innovatie;

- samenwerking te bevorderen tussen bedrijven onderling en met kennisinstellingen.

3.3 Uitgangspunten voor innovatie en internationalisering

Bij deze strategie gebruiken we de volgende uitgangspunten.

Koersvast en continuïteit

Een bestendige omgeving, duurzame politieke en bestuurlijke steun met een stabiel meerjarenperspectief voor

het gezamenlijke innovatie ecosysteem zijn de voorwaarden voor het innovatiebeleid. Volgens de tussenevaluatie

uit 2014 is Overijssel op de goede weg. De provincie zorgt voor continuïteit in de basis en zorgt voor verdere

verbetering van het innovatie ecosysteem. Daarmee is Overijssel een koersvaste en betrouwbare partner.

Wendbaar en adaptief

De onvoorspelbaarheid en snelheid van ontwikkelingen vragen adaptief vermogen van overheden. Overijssel

zet niet alles vooraf vast: naast continuïteit moet de provincie wendbaar blijven. De basisinfrastructuur van

innovatie en internationalisering houdt ons wendbaar in de uitvoering.

16

Grensontkennend

Bij innovatie en internationalisering gaat het om meer dan geografische of bestuurlijke grenzen. In het beleid

gaat de provincie bij voorkeur uit van perspectieven in plaats van grenzen. Uitgaan van de maatschappelijke

opgaven betekent ook uitgaan van ‘wat er wel kan’ en kansen pakken waar de maatschappij en economie bij

gebaat zijn.

Meerschaligheid

Om ondernemers maximaal van dienst te zijn organiseert de provincie ondersteuning van het bedrijfsleven

dichtbij, met landelijke en Europese samenwerking voor een optimale internationale vermarkting.

Vraaggestuurd

De behoefte van ondernemers en de partijen die economische en maatschappelijke meerwaarde leveren staat

centraal.

Ondernemersvriendelijk en toegankelijk

Het is onze ambitie om de meest ondernemersvriendelijke provincie te zijn. Wij zetten ons in voor een verbetering

van de toegankelijkheid van onze instrumenten (voor zover binnen onze invloedsfeer) en zorgen voor meer

stroomlijning tussen organisaties in de basisinfrastructuur.

Complementair

De fondsen van PPM Oost en Wadinko, het Innovatiefonds Overijssel (IFO) en de Europese subsidieprogramma’s

zoals EFRO en Interreg vormen de ruggengraat van het Overijsselse financieringsinstrumentarium. De provincie

streeft ernaar hiaten te dichten in dit financieringslandschap.

Meer waarden koesteren dan alleen economische groei

Het gaat om economische en maatschappelijke meerwaarde.

3.4 #in actie

Bij de uitvoering van de strategie onderscheidt de provincie drie actielijnen:

Actielijn 1: #in de markt: van idee naar business

Actielijn 2: #in en buiten Overijssel: internationale handelsbevordering

Actielijn 3: #in de basis: infrastructuur voor innovatie op orde.

De uitwerking volgt in de volgende hoofdstukken.


4 #in de markt: van idee naar business

Om continuïteit en groei van bedrijven te bevorderen faciliteert de provincie kansrijke ondernemers en

publiekprivate samenwerking bij innovatie. Dit hoofdstuk beschrijft Actielijn 1.

Zie ook prestatie 5.3.2 ‘Van innovatie naar marktintroductie’ uit de provinciale doelenboom. De kosten voor de

uitvoering van deze lijn voor de periode 2017-2019 zijn begroot op € 12.825.000.

4.1 Speelveld

In deze actielijn zijn de ondernemers aan zet. Zij bepalen of en waarop zij willen innoveren. De intermediairs

binnen ons innovatie-ecosysteem helpen daarbij. Het ecosysteem is het geheel van intermediairen, subsidie- en

financieringsinstrumenten. Het ondersteunt ondernemers individueel of vanuit samenwerkingsverbanden in het

innovatieproces dat begint bij een idee en resulteert in een succesvolle marktintroductie (zie bijlage III).

De provincie heeft de afgelopen jaren mee geïnvesteerd in dit ecosysteem rondom HTSM en de

toepassingsgebieden in onder andere gezondheidszorg, Agrofood en energie. In dit systeem maken wij

onderscheid tussen een basisinfrastructuur, bestaande uit de Oost NV, Kennispark, de loketten en de economic

boards, en verschillende publiekprivate samenwerkingen. Het basisecosysteem wordt toegelicht in actielijn 3.

De publiekprivate samenwerkingen uit de afgelopen coalitieperiode zijn: open innovatiecentra, centers of

expertise en centra voor innovatief vakmanschap.

Open innovatiecentra, waarin de kennisinstellingen samenwerken met het bedrijfsleven, spelen in toenemende

mate een belangrijke rol bij de circulatie van kennis en businessontwikkeling. Overijssel kent op dit moment

verschillende open innovatiecentra voor HTSM (zoals TPRC, OICAM, PSP, Texperium, LEO Robotics, Hightech

Factory en het LAC) en verschillende toepassingsgebieden zoals Health (HIP, CMI-nen), Agro&Food (VKON) en

de bouw (Pioneering), zie bijlage IV.

Voor verbetering van de aansluiting van het onderwijs op de vraag uit het bedrijfsleven zijn de afgelopen jaren

publiekprivate samenwerkingverbanden opgezet tussen MBO en HBO en het regionale bedrijfsleven. Daarnaast

werken deze centra aan een betere circulatie van de kennis en toegepast onderzoek.

Provincie Overijssel investeerde in de vorige coalitieperiode mee in de Centres of Expertise TechYourFuture

(techniek), TechForFuture (HTSM) en GreenPAC (groene kunststoffen) in het HBO, en op MBO-niveau in het Centrum

voor Innovatief Vakmanschap Kunststoffen, HTSM (Techwise Twente), gezondheidszorg (Zorgtrainingscentrum),

chemie/agrofood (praktijkcentrum procestechnologie) en Regionaal Techniekcentrum en Technicampus (techniek).

4.2 Hoofdlijn van #in de markt

Om continuïteit en groei van bedrijven te bewerkstelligen dagen wij bedrijven uit en faciliteren wij kansrijke

ondernemers en publiekprivate samenwerkingsverbanden bij innovatie. Binnen #in de markt zetten we in op:

(A) innovatiegericht ontwikkelen en launching customership;

(B) aanjagen van nieuwe businesskansen in de HTSM-markt en toepassingsgebieden.

Deze twee pijlers worden hieronder apart besproken.

A. Innovatiegericht ontwikkelen en launching customership

Overijssel heeft te maken met diverse maatschappelijke opgaven. Denk bijvoorbeeld aan langer gezond thuis

blijven wonen, (voedsel)veiligheid, een vitale infrastructuur (zoals wegen en kanalen) of de transitie naar een

duurzame, circulaire economie (PBL, 2013). Deze opgaven bieden businesskansen voor Overijsselse ondernemers.

Voor businesskansen zijn creativiteit en innovaties nodig. Of het nu om de volgende industriële revolutie gaat, of

een dominante maatschappelijke trend, innovatie zorgt ervoor dat er antwoorden komen op economische en

maatschappelijke vraagstukken.

18

De investeringsbudgetten van overheden zijn een krachtig instrument om deze innovaties te bevorderen.

Innovatie is een middel om processen te optimaliseren en betere, vaak duurzamere, producten en diensten

te ontwikkelen tegen dezelfde of lagere kosten. Innovatiegericht aanbesteden is een effectief instrument om

innovatie en werkgelegenheid te stimuleren (CBS, 2016). Bij launching customership treedt de overheid op als

eerste klant van innovatieve oplossingen of producten. Innovatie wil hier zeggen dat het de eerste commerciële

toepassing betreft.

Launching customership heeft twee doelstellingen. In de eerste plaats krijgt de provincie hiermee een betere

en goedkopere dienstverlening tegenover de maatschappij, door lagere kosten en een hogere toegevoegde

waarde, in de vorm van bijvoorbeeld duurzaamheid. Daarnaast versterkt launching customership de

concurrentiepositie van bedrijven. Ze kunnen meer risico nemen bij de ontwikkeling, omdat ze al een eerste

klant hebben. Bovendien geeft een succesvol referentieproject de ondernemer zicht op een snellere doorgroei

naar grotere verkoopvolumes.

Onderstaand figuur duidt de relatie tussen launching customership en innovatie. Het koppelt de fase van innovatie aan de instrumenten voor launching customership.

Figuur 4.1: Launching Customership en Innovatie

De provincie paste het instrument launching customership voor het eerst toe bij de gebiedsontwikkeling van de Innovatiedriehoek (zie PS/2014/360, Innovatie Zichtbaar). De Innovatiedriehoek bestaat uit de projecten Hart van Zuid, Luchthaven Twente en Kennispark Twente. Eén van de uitdagingen van deze gebiedsontwikkeling is het zichtbaar maken van innovatie en ondernemerschap: laat zien dat er iets bijzonders gebeurt en maak dat zichtbaar in de uitstraling. Laat innovaties zien, geef ruimte aan experimenten, toon wat er achter de gevels gebeurt.

Fundamenteel onderzoek

Toegepast onderzoek

Markt introductie Productie Testfase Prototype

Uitrol

6. Testen (in Living Lab)

7. eerste toepassing,

inkoop

TRL 1 2 3-5 6-7 8 9

TRL1FundamenteelonderzoekTRL2ToegepastonderzoekTRL3proofofconcept

TRL7Demonstra eopera oneleomgevingTRL8Oplossingopera oneelTRL9Mark ntroduc e

TRL4Valida eproofofconceptTRL5Valida eprototypeTRL6Demonstra etestomgeving

geldstroom innovatie

Fase I nnovat ie

I nstrum enten Launching

Custom ership

1. Vraagstukken behoeften

bepalen

5. Haalbaarheids-studie

(SBIR)

8. Reguliere inkoop,

ambassadeur

3. Uitdagingen: functionele

eisen

4. Partijen selecteren

2. huidige en toekomstige

oplossingen


Actielijn 1 verbreedt het instrument van launching customership naar andere provinciale opgaven en naar heel Overijssel.

De selectie van vraagstukken vindt plaats op de volgende criteria:

- het vraagstuk is voor Overijssel van groot maatschappelijk belang; - het vraagstuk komt voort uit eigen beleidsopgaven; - het vraagstuk heeft een heldere scope; - de provincie speelt een doorslaggevende rol bij de toepassing; - de provincie kan en wil bestuurlijk en ambtelijk bijdragen aan de vernieuwende oplossing.

In het eerste jaar gaan we aan de slag met een drietal provinciale opgaven. Te denken valt aan het verwijderen

van asbest van daken, innovatief onderhoud van wegen, handhaving en toezicht. De definitieve keuze maken

we na goedkeuring van het voorstel en na intern overleg over de meest geschikte opgave.

Daarnaast gaan we onze expertise en ervaringen delen en medeoverheden steunen om actief als launching customer op te treden. Onder andere met een pilot voor een maatschappelijke opgave.

B. Aanjagen businesskansen in de HTSM en toepassingsgebieden

Het innovatieproces van idee naar business volgt grofweg dezelfde fasen: (1) ideevorming, ontmoeting, en

consortium vorming rond concrete thema’s, (2) business development: ontwikkeling businessplannen en

financiering zoeken, (3) ontwikkeling van demonstratieprojecten en implementatie, en (4) (internationale)

marktintroductie. Binnen iedere fase kan behoefte ontstaan aan kennis, contacten, demonstratie omgevingen,

financiën en een eerste opdrachtgever, zie figuur 4.2.

Figuur 4.2: Fasering innovatieproces (bron: energytransitiongroup.com)

Uitgangspunt in deze actielijn is dat de provincie zich net als voorheen blijft richten op de krachtige HTSM-markt

inclusief de kansrijke toepassingsgebieden voor Overijssel, zoals Agrofood (zie PS/2016/508), gezondheidszorg,

energie (programma Energie PS/2016/746).

De initiatieven van de provincie dragen bij aan kenniscirculatie, ontwikkeling en toepassing van nieuwe

technologieën en verhoogde effectiviteit en efficiency van het Overijsselse innovatiesysteem.

Overijssel zoekt daarbij steeds de samenwerking met Gelderland, voor een betere samenhang in het landsdeel

Oost. Daarmee maken we meer massa, kunnen we middelen bundelen en maken we innovatie overzichtelijker

voor de ondernemer.

Innovatiekansen HTSM en duurzame, circulaire economie – Slim en schoon

Wereldwijd groeit de noodzaak uitstoot van broeikasgassen te beperken en efficiënter om te gaan met

grondstoffen. De vraag naar slimme, schone toepassingen biedt kansen voor de sterke HTSM-sector, om

met gebundelde innovatiekracht concurrerende oplossingen te vermarkten.

Een belangrijke bijdrage van HTSM aan een duurzame, circulaire economie betreft slimme energienetten en

de daarvoor benodigde materialen en systemen (gebruik, vraag, opwekking en levering van verschillende

energiestromen op elkaar afstemmen en ontwikkeling van nieuwe en efficiëntere systemen voor

opwekking). Daarnaast zijn er veel mogelijkheden voor toepassing van HTSM voor duurzaamheid in de

gebouwde omgeving (slimme systemen bijvoorbeeld voor klimaatbeheersing, of ontwikkeling van nieuwe

materialen die recyclebaar, biobased of meer isolerend zijn).

20

We jagen businesskansen in de HTSM en de toepassingsgebieden aan door:

a. een complementair financieel instrumentarium, zoals vouchers

ten behoeve van onderzoek en ontwikkeling;

b. publiekprivate samenwerkingen in de vorm van open innovatie- en demonstratiecentra door

projectontwikkeling;

c. facility sharing: beter benutten van bestaande en nieuwe onderzoeks- en testfaciliteiten bij

onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven;

d. actieagenda BOOST voor slimme maakindustrie Oost-Nederland.

Nadere uitwerking vindt u hieronder.

a. Complementair financieel instrumentarium

Toegang tot kapitaal voor innovatieve bedrijven met groeiambitie is cruciaal voor de groei van economie en

werkgelegenheid. Dit blijft lastig voor ondernemers. Ruggengraat van ons financieringsinstrumentarium voor

innoveren en internationaliseren zijn de Europese subsidieprogramma’s EFRO, Interreg en POP. Voor deze

programma’s stelt provincie Overijssel cofinanciering ter beschikking (PS/2016/7). Daarnaast zijn het

Innovatiefonds Overijssel, het basisfonds PPM en Wadinko van belang.

Het Innovatiefonds Overijssel richt zich ten eerste op nieuwe en bestaande innovatieve mkb-bedrijven met

groeimogelijkheden en daarnaast op samenwerkingsverbanden met betrokkenheid van innovatief mkb, groot

bedrijf en kennisinstellingen. Op dit moment kan het Innovatiefonds participaties nemen in bedrijven en

converteerbare leningen verstrekken. Hierdoor kunnen kansrijke businesscases worden ondersteund, die

moeten leiden tot sterkere ondernemingen met meer exportwaarde en werkgelegenheid.

Regelingen en instrumenten verschillen echter per provincie. Voor ondernemers is dit niet altijd duidelijk,

afstemming op dit vlak is dus noodzakelijk.

De provincie streeft ernaar hiaten te dichten in het financieringslandschap. Op dit moment willen we twee

instrumenten inrichten: de kennisvoucherregeling en leningen voor marktintroductie.

Kapitaalmarktonderzoek Gereed: december 2016

Een bron van nieuwe werkgelegenheid is internationale groei en de doorgroei van bedrijven.

Randvoorwaarde voor deze groei is dat voldoende financiering beschikbaar is voor alle fasen (pre-seed,

seed, startup, groei en doorgroei en vervolgens volwassenheid).

De provincies Gelderland en Overijssel hebben instrumenten voor verstrekking van risicokapitaal (PPM Oost

NV, Topfonds Gelderland, Innovatiefonds Overijssel, Wadinko). De financieringsmarkt is sterk in beweging.

Gelderland en Overijssel laten onderzoek doen om inzicht te krijgen in vraag en aanbod van kapitaal tijdens

de fasen van bedrijfsgroei.

Het resultaat dient als basis voor beleid, bijvoorbeeld beschikbaar stellen of uitlokken van financiering, via

EFSI of EFRO. Het onderzoek brengt de vraagkant en de aanbodzijde in kaart. Welke toegang heeft het

bedrijfsleven in Gelderland en Overijssel tot kapitaal, maar ook andersom: de aantallen en de aard

(levenscyclus, sector) van bedrijven die behoefte hebben aan kapitaal.

Daarnaast geeft het onderzoek inzicht in opties, met voor- en nadelen en een advies over de wijze waarop

de provincies maximaal kunnen bijdragen aan vermindering van mismatches.

Innovatiekansen HTSM en gezondheid

Gezondheid is een interessante groeimarkt voor HTSM. Bewustwording en verhoging van het

aanpassingsvermogen bij zorgverlener en cliënt zijn van belang voor het behoud van werkgelegenheid van

welzijn-, care- en cure-instellingen, een van de grootste regionale werkgevers.

Healthbedrijven leveren een belangrijke bijdrage aan de regionale economie. Daarnaast koos Oost-

Nederland healthbedrijvigheid als focus voor Europa. Door de multidisciplinaire ontwikkeling en toepassing

van kennis en technologie is de healthsector onder de noemer Concepts for a healty life één van de twee

vlaggenschepen van het Europese innovatieprofiel voor Oost-Nederland.

Met deze Europese focus gaan Overijssel en Gelderland verder dan alleen kennisontwikkeling. Nieuwe

kennis, inzicht en techniek worden zorgen voor ontwikkeling van concepten die worden toegepast in de

gezondheidszorg. De sector streeft naar een paradigmaverandering: waar in het verleden innovatie

gezondheidskosten verhoogde door meer behandeling mogelijk te maken met extra vraag tot gevolg,

moeten toekomstige innovaties de kwaliteit van langer leven verhogen, de kosten verlagen en de zorg

hanteerbaar houden.


Voucherregeling

Verschillende partijen laten weten dat het bedrijfsleven behoefte heeft aan een laagdrempelige voucherregeling

om een haalbaarheidsonderzoek uit te voeren, of andersoortige kennis in te kopen. Het gaat om vouchers van

maximaal € 10.000, waarbij bedrijven zelf de helft van de kosten dragen. Deze vouchers willen we verstrekken in

nauwe samenwerking met de loketten of de open innovatiecentra (OIC’s). De vouchers genereren projectenleads

waarmee de loketten of innovatiecentra samen met bedrijven aan de slag kunnen. De regeling moet nog worden

ontworpen en is een aanvulling op EFRO en de mkb-innovatieregeling MIT5. In 2017 komen we met een

uitgewerkte regeling hiervoor die we maken in samenspraak met de loketten en de OIC’s.

Leningen (€50.000 - €200.000) voor marktintroductie

Deze regeling lost een witte vlek op in het huidige financieringsinstrumentarium. Het bedrijfsleven en onze

partners van de basisinfrastructuur gaven dit signaal af. Op dit moment voert de provincie

kapitaalmarktonderzoek uit, waaruit aard en omvang van de behoefte moet blijken.

b. Projectontwikkeling, open innovatie- en demonstratiecentra

Binnen deze actielijn willen we een bijdrage leveren aan publiekprivate samenwerkingen door

projectontwikkeling. Voorbeelden van projectontwikkeling zijn de Open Innovatie Centra (OIC’s) uit de vorige

collegeperiode, opgezet met middelen van onder andere de provincie Overijssel. Waar nodig verstrekt de

provincie opdrachten, subsidie of leningen aan deze innovatiecentra, zoals het Polymer Science Park in Zwolle,

OICAM in Nijverdal en TPRC in Enschede (zie bijlage IV). Voor de provincie een vraaggestuurde manier om de

doelstellingen te bereiken, direct gericht op het realiseren van meer business.

c. Facility sharing

Bedrijven hebben voor ontwikkeling van producten vaak kortstondig behoefte aan dure apparatuur. Nieuwe

producten worden eerst op kleine schaal gemaakt, getest en geoptimaliseerd. Tegelijkertijd willen grote

bedrijven de bezettingsgraad van hun dure apparaten en machines verhogen. Of willen Open innovatie- of

demonstratiecentra graag apparaten en machines aanschaffen, zodat ze voor een grotere groep ondernemers

ter beschikking komen.

De provincie spant zich in om de match tussen vraag en aanbod te verbeteren en partijen met elkaar in contact

te brengen. Op deze wijze kunnen de partijen meteen ervaring uitwisselen over de toepassing van faciliteiten.

In enkele gevallen voorziet de provincie in cofinanciering van een machine die noodzakelijk is voor een

gezamenlijke innovatie. Zoals aan de Technicampus voor een metaal 3D printer waarop het mkb nieuwe

toepassingen kan ontwikkelen.

d. Faciliteren Actieagenda Slimme Maakindustrie Boost

In het verlengde van de nationale agenda stelden bedrijfsleven, kennisinstellingen, overheden en intermediaire

organisaties in Gelderland en Overijssel een Actieagenda voor Oost-Nederland op, genaamd Boost, ter

stimulering van de smart industry –de vierde industriële revolutie- op Oost-Nederlandse schaal.

De Boost-agenda is gemaakt op initiatief van de werkgeversorganisatie FME in navolging van de nationale

Actieagenda (2015). Inmiddels sluiten zich meer branches, intermediairs en onderwijspartijen aan bij het

netwerk. Er is een ondernemerskopgroep en een brede kerngroep van organisaties die ondernemers

ondersteunen.

De agenda omvat de volgende zes strategische thema’s die voor krachtenbundeling en versnelling moeten

zorgen bij de omslag naar een slimme, schone industrie:

1. Bewustwording mkb: versnelling op eerste digitaliseringstappen.

2. Sociale innovatie: koppeling van digitalisering en nieuwe manieren van werken.

3. Regionale faciliteiten: voldoende ruimte voor experimenteren en leren.

4. Internationalisering: slimmer innoveren, produceren en exporteren.

5. Inspiratie & communicatie: best practices van industriële boegbeelden inzetten.

6. Slim organiseren: projectleider inzetten voor doorontwikkeling netwerk.

Naast technologisch gerichte innovatiebevordering besteedt de agenda aandacht aan sociale innovatie en

samenwerking.

5 MIT is de door het rijk beschikbaar gestelde subsidie-en financieringsregeling voor mkb en innovatie. En is erop gericht dat

mkb bedrijven aansluiting vinden bij de topsectoren. Regeling wordt uitgevoerd door de RVO.

22

In de agenda voert elke partij zijn eigen taken uit. De provincie voert de regie op Kennispark en Oost NV,

zorgt voor mede-uitvoering van het programma, opstellen van roadmaps, selectie en vormgeving van

gemeenschappelijke demonstratieprojecten en de besluitvorming over cofinanciering met betrokken financiers,

zoals het ministerie van EZ. Potentiële verbindingen tussen HTSM en de toepassingen krijgen actieve

ondersteuning in de vorm van capaciteit voor business cases.

De Boost-agenda is erop gericht dat 40 procent van de industrie in 2020 in meer of mindere mate digitaal

produceert en dat deze bedrijven 10 procent minder grondstoffen en energie verbruiken.

Europese netwerken #in HTSM: Vanguard & Manunet

Met Gelderland is de provincie Overijssel actief in Europese netwerken en consortia zoals het Vanguard-initiatief

en Manunet.

Vanguard richt zich op samenwerking en kennisuitwisseling van de sterke innovatieve sectoren in de regio.

Financiering van internationale R&D samenwerking in de maakindustrie is het terrein van Manunet.

In deze netwerken profileren we Oost-Nederland en helpen we bedrijven en kennisinstellingen bij

grensoverschrijdende samenwerking. Het netwerk biedt korte lijnen naar Europese decision makers.

In 2017 ondernemen we de volgende activiteiten:

- maken van de regeling voor vouchers

- verwerken van de resultaten van het kapitaalmarkt onderzoek naar een revolverend

financieringsinstrument

- verkenning naar facility sharing en de benodigde interventie daarop

- de uitvoering van de Boost agenda


5 #in en buiten Overijssel

Dit hoofdstuk gaat in op Actielijn 2: internationalisering en acquisitie. Welke maatregelen treft provincie

Overijssel om de internationale positie van het Overijssels bedrijfsleven te versterken? En hoe krijgen we

Nederlandse en buitenlandse bedrijven naar Overijssel?

Internationalisering draagt bij aan een toekomstige werkzekerheid van de inwoners van Overijssel. Hoe

internationaler de ondernemer, des te innovatiever, concurrerender en dus toekomstbestendiger. Hoe meer er

in het buitenland wordt verdiend of hoe meer investeerders uit het buitenland worden aangetrokken des te

meer werk ontstaat er in verzorgende sectoren, die het moeten hebben van onze eigen besteding. Buiten de

regio verdienen we het geld, zodat we het in de regio kunnen uitgeven.

De actielijn richt zich op verbreding, verdieping of intensivering van bestaande in- en exportactiviteiten voor het

mkb op provinciaal, landelijk en nationaal niveau. We onderscheiden drie onderdelen: internationale

handelsbevordering, acquisitie en internationale vestigingsklimaatfactoren

Zie ook de prestaties 5.4.2 ‘Internationalisering’ en 5.4.3 ‘Acquisitie’ uit de provinciale doelenboom. De kosten

voor deze lijn voor de periode 2017-2019 zijn begroot op € 3.800.000.

5.1 Internationale handelsbevordering

Met betrekking tot internationale handelsbevordering pakken we de knelpunten aan die het mkb in Overijssel

ondervindt. Uit ervaringen van de Expertgroep Internationalisering en diverse andere bronnen ervaren

bedrijven de volgende knelpunten bij internationalisering:

- ontbreken van hoogwaardige informatie en kennis van het land; zowel generieke als specifieke

informatie voor exportfinanciering en -verzekering, procedures en weten regelgeving;

- gebrek aan informatie en kennis van de afzetmarkt;

- tekort aan commerciële vaardigheden, strategische planvorming, in dealmaking en internationaal

relatiemanagement bij mkb’ers;

- gebrek aan inzicht in bedrijven in de regio die al zaken doen met doelmarkten;

- contact leggen met betrouwbare buitenlandse partners.

De provincie stelde in het voorjaar van 2016 met vertegenwoordigers van het mkb6 en onderwijs een

meerjarenplan op voor internationale handelsbevordering.

Zij stelden daarbij de volgende uitgangspunten vast:

- Overijssel draagt zorg voor verdieping, verbreding of intensivering van de bestaande instrumenten;

- het beleid van de provincie pakt de knelpunten bij het mkb aan;

- De provincie faciliteert, stimuleert en coördineert. Het beleid voorziet niet in een uitvoerende rol voor de

provincie;

- internationale handelsbevordering is een proces van lange adem. Activiteiten worden benaderd als

proces;

- internationalisering van bedrijfsleven en onderwijs richt zich op de HTSM-markt en haar

toepassingsgebieden als sterke punten van Overijssel;

- de nauwe relatie met buurland Duitsland wordt gebruikt voor verdere ontwikkeling van internationale

handelsbevordering.

Internationale handelsbevordering is van oudsher het domein van de Kamer van Koophandel. Maar ook andere

organisaties zijn actief. De internationaliseringsactiviteiten hebben een stevige coördinatie nodig van partners

zoals Kamer van Koophandel, RVO, Oost NV, WTC Twente, Kennispoort, Kennispark en andere provincies. In

het kader van internationale handelsbevordering zoeken we actief samenwerking en afstemming met ons

omringende provincies zoals Gelderland en Flevoland en met de Dutch Trade en Investment Board (DtiB).

De acties die de provincie onderneemt voor internationale handelsbevordering bestaan uit de categorieën

informeren, verbinden en faciliteren. De categorieën worden hieronder apart besproken.

6 Zoals RvO, Oost NV, VNO NCW, WTC Twente, Kennispark, provincie Gelderland.

24

Informeren en verbinden

De provincie steekt voor de periode 2017 tot en met 2019 energie in de verbinding van Overijsselse

mkb-bedrijven met ondernemersorganisaties en onderwijsinstellingen. Daarvoor ontwikkelt de provincie een

website-portal met informatie en activiteiten op lokaal, provinciaal en nationaal niveau. Internationaal actieve

mkb-bedrijven worden ermee verbonden.

Faciliteren

Handelsmissies zijn van belang voor de internationale handel. Uit de evaluatie van de missies van de afgelopen

jaren blijkt dat bedrijven meer inzicht krijgen in de buitenlandse markt, concrete contacten opdoen met

buitenlandse zakenpartners, hun netwerk uitbreiden door contacten met de deelnemende Nederlandse

bedrijven en dat ongeveer de helft van de bedrijven direct extra omzet realiseert.

De provincie faciliteert, door middel van een vergoeding van de voorbereidings- en organisatiekosten, daarom

jaarlijks drie handelsmissies. Dit zijn missies met ten minste tien bedrijven die door derden worden georganiseerd

op verzoek van het verenigde mkb-bedrijfsleven. Een goede voor- en nazorg maken deel uit van de missie. Door

Overijssel gefaciliteerde missies staan open voor deelname van bedrijven uit omringende provincies en Duitsland.

Op verzoek van het mkb of de organisator van de handelsmissie én indien er sprake is van toegevoegde waarde

wordt de provincie bestuurlijk vertegenwoordigd bij de handelsmissie.

Daarnaast faciliteert de provincie samenwerkingsprojecten tussen hoger onderwijsinstellingen en het mkb

voor kennis- en competentieontwikkeling in internationaal ondernemen. Bovendien faciliteert de provincie de

internationale profilering van de HTSM markt in Overijssel en Gelderland, inclusief de toepassingsgebieden.

De uitvoering gebeurt via beursbezoeken, deelname aan conferenties en samenwerkingsverbanden.

Tot slot investeert de provincie in verdere intensivering van de relatie met Duitsland, bijvoorbeeld

partnerorganisaties in de Duitse regio’s Niedersachsen, Bayern, Baden-Württemberg, Nordrhein-Westfalen.

In de relatie met China (provincie Liaoning) ondersteunt de provincie op verzoek van het mkb de oprichting

van een “landingsplek” voor het mkb in China. Door de ondersteuning van de “landingsplek” wordt het mkb

de mogelijkheid geboden beter zaken te doen op de Chinese en Aziatische markt. Uitgangspunt bij de

ondersteuning is vergoeding van de onrendabele top voor een maximale periode van drie jaar.

5.2 Acquisitie

Voor de versterking van de economische structuur is het aantrekken van grotere ondernemers een belangrijke

kans om werkgelegenheid te scheppen in Overijssel, nieuwe waardeketens van bedrijven te laten ontstaan en

bestaande ketens te versterken. De provincie speelt al jaren een rol in acquisitie met de uitvoeringsorganisatie

Oost NV.

Oost NV voert deze taak uit, samen met partners als de Netherlands Foreign Investment Agency en gemeenten.

Acquisitie is arbeidsintensief werk en een vak apart. De komende jaren intensiveert provincie Overijssel de

acquisitie-inspanningen. Naast generieke inspanningen biedt de provincie extra ondersteuning aan regionale

acquisitiestrategieën (Twente, regio Zwolle en regio Stedendriehoek). Overijssel maakt extra personele capaciteit

financieel mogelijk, waarbij de provincie en de regio’s in gelijke mate bijdragen. De capaciteit wordt regionaal

geworven en ondergebracht bij Oost NV.

Internationale vestigingsfactoren

De versterking van belangrijke internationale vestigingsfactoren, zoals internationaal onderwijs en een

expatcentrum is ook onderdeel van deze actielijn.

De provincie investeert mee in provinciedekkend, erkend internationaal voortgezet en basisonderwijs.

Vanzelfsprekend in nauwe afstemming met en tussen onderwijsinstellingen.

Tot slot onderzoekt de provincie de mogelijkheid van provinciedekkende dienstverlening voor expats, door

oprichting van een expatcentrum voor buitenlandse kenniswerkers. Blijkt het centrum haalbaar en heeft het

toegevoegde waarde, dan helpt de provincie bij de realisatie. Dergelijke voorzieningen zijn belangrijke

vestigingsfactoren voor internationale bedrijven, en daarmee ondersteunen ze de provinciale

acquisitiestrategie.

In 2017 ondernemen we de volgende activiteiten:

- minimaal faciliteren van drie economische missies

- Voor HTSM en Duitsland: analyse van de buitenlandse eco-systemen

- Intensivering handelscontacten met China


6 #in de basis

De provincie doet voorstellen om innovatie en internationalisering vooruit te helpen in Overijssel. Om dit te

kunnen waarmaken moet de provincie een sterke regionale basis hebben. Dit hoofdstuk gaat over Actielijn 3.

De infrastructuur op orde.

Zie ook 5.3.1 ‘Basis infrastructuur’ uit de provinciale doelenboom. De kosten voor deze lijn voor de periode

2017 - 2019 is begroot op € 7.675.000.

6.1 Inleiding

De provincie is verantwoordelijk voor het regionaal economisch beleid en stimuleert innovatie en internationalisering

in de Overijsselse economie. Bedrijven krijgen ondersteuning, van ideevorming tot marktintroductie (actielijn 1).

Volgens de WRR (2013) moet de overheid zich richten op een goed functionerend innovatiesysteem als geheel, · met

bevordering van netwerken, stimulerende reguleringen, ondersteunende instituties en een strategische koers.

Daarmee staat de overheid boven het deelbelang van de partijen, geografisch, sectoraal of wat betreft doelgroep.

De provincie neemt systeemverantwoordelijkheid. Misschien niet de meest zichtbare maatschappelijke taak,

directe producten marktinterventies zijn gemakkelijker uit te leggen aan een breed publiek. Maar ze levert

wel meer op. Wij investeren in beide.

In Overijssel gebruiken we hiervoor een innovatie-infrastructuur bestaande uit de regionale

ontwikkelingsmaatschappij Oost NV, Kennispark, de innovatieloketten en de regionale economische boards. Deze

infrastructuur wordt gelijktijdig benut voor de overige programma’s, zoals ‘Versterken ondernemerschap in het

MKB’ en het ‘Uitvoeringsprogramma Agro&Food’. Deze basis is ingericht naar de ondernemersbehoefte, en zorgt

zo voor continuïteit in economische stimulering, dat met het wegvallen van Syntens en de reorganisatie van de

Kamer van Koophandel erg ingeperkt is. Ondernemersvriendelijk en toekomstbestendig organiseren is een

belangrijke opgave hierbij.

De provincie houdt de provinciedekkende basisinfrastructuur (zie bijlage III) op orde die toegankelijk is voor een

brede groep ondernemers, zowel koplopers als volgers. Zo vervolgt de provincie de lijn van het collegeakkoord

uit de vorige periode in overeenstemming met het advies van bureau Desicio en het pleidooi van

werkgeversorganisaties. Deze structuur functioneert goed, is bij ondernemers bekend en bewijst zich als

betrouwbaar.

De infrastructuur bestaat uit de volgende functies:

6.2 Eerste vragen

Bij het loket kunnen alle ondernemers terecht met innovatie-ideeën en innovatievragen. Het loket licht

ondernemers proactief voor over de kansen en bedreigingen van maatschappelijke opgaven en technologische

trends, ook degenen die er zich nog latent van bewust zijn. Het legt daarnaast contact tussen ondernemers en

kennisinstellingen. Daarmee is het de basis voor de samenwerking die nodig is voor innovatie.

Op dit moment heeft Overijssel de loketten Kennispoort en Stedendriehoek Innoveert. In Twente ontbreekt een

loket, Kennispark vervult namelijk een andere functie.

De provincie stelt voor de steun aan de loketfunctie voort te zetten en daarnaast voor de regio Twente een vorm

te zoeken waar ondernemers terecht kunnen met hun innovatievragen. Dit doen wij samen met de Regio Twente.

6.3 Ontwikkelingsmaatschappij Oost NV

Oost NV ontwikkelt innovatieprogramma’s voor specifieke sectoren of thema’s en innovatieprojecten,

bijvoorbeeld fieldlabs, zoals Smart Welding Factory. Tegelijkertijd helpt Oost NV bij de realisatie. Daarnaast

acquireert Oost NV voor Overijssel bedrijven uit binnen- en buitenland. Bovendien helpt het ondernemers bij

internationale handelsbetrekkingen.

26

6.4 Valorisatie van kennis voor HTSM - Kennispark

Kennispark valoriseert de kennis van de UT en Saxion in start-ups en groeiers, koppelt kennis aan kunde bij

bestaande bedrijven in Oost-Nederland en ontwikkelt de Oost-Nederlandse roadmaps voor HTSM en helpt deze

te realiseren. In een roadmap staat beschreven via welke route een bepaalde technologie of een bepaald thema

kan worden ontwikkeld en internationaal vermarkt.

6.5 Agendasetting in de regio - Economic Boards

Voor de gehele economie zijn de economische boards actief: Twente Board, Economic Board Zwolle en de

Economic Board Stedendriehoek. De boards zorgen voor een breed gedragen visie op de regionale economie

en de ambitie en slagkracht om die samen met de partijen te realiseren. De economic boards beperken de

bestuurlijke drukte, verbeteren de zichtbaarheid van de regio’s en onderhouden een sterke basis voor meer

intensieve economische samenwerking in Overijssel. De provincie volgt hiermee de trend en voldoet aan de

behoefte economische en maatschappelijke opgaven regionaal op te pakken. (Studiegroep Openbaar Bestuur,

2016). Het rijk benoemde de regio Zwolle recent tot voorbeeldregio om het effect van de regionale

samenwerking op de economie te bekijken.

6.6 Uitdaging voor later

Innovatiebevordering is nooit af. Het is een doorlopend proces van verbetering en verandering om de

internationale concurrentie voor te blijven. Iedere regio in de westerse wereld stimuleert innovatie en daarbij

blijft een belangrijke rol weggelegd voor de overheid. De provincie is verantwoordelijk voor het regionale

economische beleid en daarmee ook voor de innovatiebevordering.

Punt van aandacht is dat innovatiebevordering altijd nodig zal zijn, maar dat de innovatiebasisinfrastructuur

niet structureel wordt gefinancierd. Deze infrastructuur acht de provincie noodzakelijk om innovatie bij

bedrijven nu en in de toekomst te bevorderen, ongeacht de politieke keuze voor thema’s of sectoren.

Daarom stelt de provincie voor een deel van de middelen voor innovatie in deze collegeperiode te sparen voor

de periode 2020 en verder, zodat de provincie ook straks een deel van de basis op orde kan houden.

Onze acties in 2017 zijn:

- goed opdrachtgeverschap voor de partijen in ons ecosysteem;

- bevorderen van de samenwerking tussen de partijen;

- doorontwikkelen van het systeem zodat het speelveld overzichtelijker, toegankelijker en

ondernemersvriendelijker wordt;

- afstemming en gedeelde aanpak voor gemeenschappelijke opgaven, zoals launching customership,

facility sharing en ondersteuning bij projectontwikkeling.


7 #Monitoring, uitvoering & communicatie

Om de resultaten en effecten van de provincie-inzet en dat van de uitvoeringspartners te volgen, investeert

de provincie in de periode 2017 - 2019 in monitoring. Hiermee kan Overijssel zijn investering beter

verantwoorden, leren en sturen op effectiviteit en efficiency van de inzet. Ook onze ambitie om de meest

ondernemersvriendelijke provincie te zijn noopt ons te sturen op effectiviteit van onze instrumenten.

Voor een adequate uitvoering van de actielijnen en een stevige rol als wendbare samenwerkingspartner van

ondernemers en partners versterkt de provincie het ambtelijk apparaat voor de duur van het programma.

Onder het label #in communiceren we over de activiteiten en resultaten van de provincie en haar

uitvoeringspartners.

7.1 Monitoring

De provincie moet niet alleen presteren, maar ook laten zien wat de effecten zijn van eigen handelen en dat

van de partners in de basisinfrastructuur. In de regel worden de prestaties van de afzonderlijke partners

gemonitord, maar deze monitoring is niet uniform, de uitkomsten vaak niet realtime beschikbaar en het

ontdubbelen van opgegeven prestaties kost veel tijd.

De provincie investeert daarom in de periode 2017 - 2019 in een sluitend monitoringsysteem, zodat we in staat

zijn beter te verantwoorden wat de bestede euro’s hebben opgeleverd en beter lessen kunnen trekken uit de

bijsturing op effectiviteit en efficiency. Bovendien kan een monitor helpen onze antennefunctie te versterken,

waardoor de provincie beter vooruit kan kijken en zichzelf en de partners in staat stelt tijdig te anticiperen op

nieuwe ontwikkelingen. In de begroting is een post voor monitoring opgenomen. We willen per slot van

rekening de meest ondernemersvriendelijke provincie worden.

We monitoren langs de volgende lijn.

De doelstellingen uit hoofdstuk 3.2 betreffen ten eerste innovatieve oplossingen voor maatschappelijke

opgaven. Daarnaast stelt de provincie zich het aanjagen van nieuwe businesskansen in de HTSM-markt ten

doel.

We denken deze doelstellingen te bereiken tussen 2017-2019 met de volgende concrete acties als input:

- een effectieve en efficiënte basisinfrastructuur, gericht op bevordering van ondernemerschap, innovatie en

internationalisering bij het Overijsselse mkb;

- 450 evenementen voor bedrijven, gericht op inspiratie, ontmoeten, uitwisseling en samenwerking;

- 90 publiek-private consortia, gericht op kennisdeling en innovatie;

- 900 gefaciliteerde ondernemers op het gebied van innovatie en financiering;

- 30 spin-offs als gevolg van kennisvalorisatie;

- 9 gefaciliteerde handelsmissies;

- Coördinatie van publieke activiteiten, gericht op handelsbevordering en informatievoorziening voor het

bedrijfsleven;

- 30 geacquireerde bedrijven uit binnen- en buitenland;

- 6 launching customerprojecten.

Deze acties volgen we in de planning & controlcyclus van de Provincie, net als de outcome-indicatoren die

hiervoor zijn benoemd. Uiteindelijk streven we er naar om met onze bijdrage van € 24.000.000 in de periode

2017 – 2019 ongeveer 190.000.000 aan investeringen uit te lokken en 1.650 banen te creëren. De

ontwikkeling is te volgen via de economische barometer (www.overijssel.nl).

7.2. Programmamanagement

Momenteel zijn voor de innovatie- en internationaliseringsopgave ongeveer vier formatieplaatsen beschikbaar.

De provincie werkt nooit alleen en dat betekent dat voortdurend geschakeld moet worden met partners.

De provincie moet zich een goed opdrachtgever tonen voor de partijen die de innovatiebasisinfrastructuur

vormen en Overijssel helpt graag bij het aanjagen van nieuwe initiatieven. De provincie stelt zich open voor

partnerschap met de partijen die zich bezighouden met innovatie, zoals bedrijven, kennisinstellingen of het

intermediaire veld. De provincie springt niet zomaar overal in, maar wil graag de juiste en zorgvuldige

afwegingen maken, antwoorden en warm doorverwijzen waar dat kan. Dat kost tijd.

http://www.overijssel.nl/

28

Om de actielijnen in dit voorstel naar behoren te kunnen uitvoeren, ons op te stellen als een goede eerste klant en ons een goede en efficiënte samenwerkingspartner te kunnen tonen tegenover de vele partners stellen we voor dat het ambtelijk apparaat voor de duur van het programma wordt versterkt. In de begroting hebben wij daarom een post programmamanagement opgevoerd.

7.3 Communicatie #in

Met dit voorstel hebben het label #in gepresenteerd. Een modern

label waarmee we het beleid en alles wat wij en onze partners

doen op gebied innovatie en internationalisering kunnen framen.

Het geeft ons de kans om herkenbaar en uniek te laten zien waar

we mee bezig zijn. Wat we willen, maken en kunnen. Laten zien

waar we mee bezig zijn. Met het label #in framen we het hele

beleid en alles wat we doen op het gebied van innovatie en

internationalisering. Alles begint letterlijk en figuurlijk met #in.

In de managementsamenvatting vindt u een nadere uitleg van ons label.


8 #Middelen

Actielijn 1 #in de markt: van idee naar business (investeringsprestatie 5.3.2.)

2017-2019

Innovatiegericht ontwikkeling / launching customerschip intern

*

Bevorderen launching customership medeoverheden € 1.500.000

Nieuwe business HTSM en haar toepassingsgebieden € 11.125.000

Publiekprivate samenwerkingen, demonstrators, fieldlabs. € 3.600.000

Smart industrie 'Boost' agenda € 1.500.000

Voucherregeling € 1.500.000

Leningen (50.000 - 200.000) tbv marktintroductie € 2.500.000

Facility sharing € 500.000

Communicatie € 325.000

Monitoring € 500.000

Programmamanagement € 900.000

Subtotaal € 12.825.000

Actielijn 2 #in én buiten Overijssel: internationale handelsbevordering (investeringsprestatie 5.4.2 en 5.4.3.)

2017-2019

Bevordering van internationale handel € 2.100.000

Coördinatie € 300.000

Spoor informeren en verbinden (portaal) € 250.000

Spoor faciliteren (oa studentprojecten, ikomende en uitgaande missies, vouchers)

€ 1.550.000

Acquisitie / investeringsbevordering € 1.700.000

Inzet Oost NV en werkbudget uitgaande missies € 1.500.000

bijdragen aan internationale vestigingsfactoren € 200.000


Actielijn 3 #in de basis: infrastructuur voor innovatie op orde (investeringsprestatie 5.3.1.)

2017-2019

Oost NV ** € 1.650.000

Kennispark *** € 975.000

Innovatieloketten € 3.000.000

Economic Boards € 1.050.000

Reservering financiering basisinfra na 2019 (incidentieel) € 1.000.000


TOTAAL BENODIGDE MIDDELEN € 24.300.000

* : € 12.000.000 al beschikbaar (PS/2014/360). Hiervan is € 45.000 besteed in 2015 en € 6.600.000 beschikbaar gesteld in jaarschijf 2016 ** : bedrag is exclusief de € 929.000 structureel beschikbaar boekjaar subsidie Oost NV *** : € 275.000 jaarlijks beschikbaar via Sanderink-lening

30

Bijlage I Begrippenlijst

Boost

Actieagenda slimme maakindustrie Oost-Nederland (http://smartindustry.kennispark.nl).

Doorbraaktechnologieën.

Drastische innovatie die verreikende veranderingen tot gevolg heeft voor de economie als geheel. Recente

voorbeelden: Internet of Things, 3D printing, nanotechnology.

Dutch Trade en Investment Board (DtiB)

Het DtiB is het publiek-private samenwerkingsverband op het gebied van internationaal ondernemen en

bilaterale economische relatie. Overijsselse onderneemster Thecla Bodewes is voorzitter van deze board. Doel is

het versterken van Nederlandse ondernemingen in het buitenland.

Economic Board

Een economic board is een strategisch samenwerksverband tussen ondernemers, onderwijs- en

kennisinstellingen en overheden met een geografische dekking. De economic boards beperken de bestuurlijke

drukte, verbeteren de zichtbaarheid van de regio’s en onderhouden een sterke basis voor meer intensieve

economische samenwerking in Overijssel.

Ecosysteem

Het ecosysteem is het geheel van intermediairen, subsidie- en financieringsinstrumenten. Het ondersteunt

ondernemers individueel of vanuit samenwerkingsverbanden in het innovatieproces dat begint bij een idee en

resulteert in een succesvolle marktintroductie (zie bijlage III).

EFSI

Europees Fonds voor Strategische Investering.

EFRO

Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling.

Europe 2020

Innovatie programma van de EU met als groot R&D subsidieprogramma ’Horizon 2020’. Horizon 2020

stimuleert Europees onderzoek en innovatie, loopt sinds 1 januari 2014 en bevat in totaal 80 miljard euro.

Export

Export of uitvoer is 'de verkoop van goederen of diensten aan of het overmaken van kapitaal naar het

buitenland'. Er is sprake van directe export als een bedrijf zelfstandig aan de buitenlandse markt en

klantenkring levert en factureert, inclusief de relaties met licentiehouders en agenten. Bij indirecte export

verloopt de export via een handelshuis of een andere binnenlandse intermediair (het bedrijf factureert niet

direct zelf in het buitenland).

HTSM

De Hightech Systemen en Materialenmarkt richt zich op de toepassing van slimme materialen in componenten

en ontwikkeling van hightech systemen ter ondersteuning van efficiënt gebruik van energie en materialen in

verschillende toepassingen. Karakteristieke eigenschappen van hightech systemen zijn: 1) zeer intelligent

(embedded systemen, software, sensors), 2) zeer nauwkeurig (nano-elektronica, high precision manufacturing)

en 3) zeer efficient (mechatronica). (Berenschot, 2013)

Launching customer

Eerste klant, maakt verdere ontwikkeling van innovatie mogelijk en kan dienen als referentie.

MIT – Mkb Innovatiestimulering regio en Topsectoren

MIT is de door het rijk beschikbaar gestelde subsidie-en financieringsregeling voor mkb en innovatie. MIT is

erop gericht dat mkb bedrijven aansluiting vinden bij de topsectoren. Regeling wordt uitgevoerd door de RVO.


Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA)

De NFIA ondersteunt buitenlandse bedrijven die internationale activiteiten in Nederland opzetten of uitbreiden.

Daarnaast richt zij zich op de promotie van Nederland in het buitenland. De NFIA is een uitvoeringsorganisatie

van het Ministerie van Economische Zaken.

RVO

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Uitvoeringsorganisatie van diverse ministeries en ondergebracht onder het ministerie van Economische Zaken RVO stimuleert ondernemend Nederland bij duurzaam, agrarisch, innovatief en internationaal ondernemen. www.rvo.nl.

Smart industry / Slimme maakindustrie

De transitie van de industrie naar een digitale wereld waarin ICT diep doordringt in alle facetten van het

productieproces. Smart Industry wordt gedreven door een slimme inzet van ICT waardoor machines onderling

met elkaar verbonden zijn en slim kunnen worden aangestuurd. En niet alleen binnen de fabriek, maar ook

tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en klanten. Het draait om een combinatie van de inzet van

productietechnologie, digitalisering en een netwerkaanpak. En het gaat om slimme producten, processen en

diensten.

WSBO

Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk. Deze wordt uitgevoerd door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland #in Label voor communicatie innovatie en internationalisering in Overijssel.

http://www.rvo.nl/

32

Bijlage II Bronnen

Voor dit voorstel zijn de volgende bronnen geraadpleegd.

ABC van de topsector HTS&M. Berenschot, 2013.

Afstemming economisch beleid. Motie Westert cs, Overijssel 2016

Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid. Panteia/EIM

Boost, Actieagenda Smart Industry Oost-Nederland, 2015.

CBS, BIRO, LISA.

Concept Kracht van Oost-Nederland, 2016 Economische barometer, http://www.overijssel.nl/over-overijssel/cijfers-kaarten/economie/eco-barometer-

2016/

European Regional Competitiveness Index. EU, 2013.

Hich tech meets business, economisch bureau ING, 2015

Innovatie en Internationalisering in het mkb. Panteia, 2013.

Innovatie Index. ING, 2015

Innovatiekracht in Gelderland en Overijssel. RVO regioscan, 2016

Internationaliseringsmonitor. Saxion, 2015

Kansrijk Innovatiebeleid. CBS, 2016. Maak het verschil, krachtig inspelen op regionaal-economische opgaven. Studiegroep Openbaar Bestuur,

2016.

Maatwerktabel provincie IH Handelaar, CBS 2016.

Midtermreview regionaal economisch beleid. Descisio (PS/2014/848), 2014

Naar een lerende economie. Wetenschappelijk Raad voor het Regeringsbeleid, 2013.

Nationale actieagenda Smart Industry, 2015

NL Next Level. VNO NCW

Overijssel Werkt! Hoofdlijnenakkoord Provincie Overijssel, 2015.

Reactie op tussentijdse evaluatie Regionaal Economisch Beleid. SER (PS/2014/900)

Scorebord 2016 European Regional Competitiveness Index. EU, 2016.

Vergroenen en verdienen. Planbureau voor de Leefomgeving, 2013

Waar verdient Overijssel zijn geld mee in 2030? Trendbureau Overijssel, 2016

http://www.energytransitiongroup.com/vision/greengrowth.html


Bijlage III Het innovatie ecosysteem

Het innovatie ecosysteem

Bij bedrijven haalt zo’n beetje 1 op de 1000 ideeen de markt en is ook daadwerkelijk succesvol. Wij willen de

slagingskans vergroten en het toeval een handje te helpen door gericht competenties toe te voegen in het

innovatieproces van (groepen van) bedrijven. Daarnaast willen wij de innovatie versnellen. Dat doen wij niet

alleen, maar samen met medeoverheden, ondernemers en kennis- en onderwijsinstellingen. In de meeste

gevallen doen we dat ook niet zelf, maar beleggen wij dat bij intermediairs die zich focussen op een bepaald

geografisch gebied, een bepaalde sector of op bepaalde competenties. Dit gehele pakket noemen we het

innovatie- ecosysteem.

De provincie is sinds 2012 verantwoordelijk voor het regionaal economisch beleid en is de enige partij die zich

verantwoordelijk kan en wil stellen voor het regionale innovatie ecosysteem in Overijssel en samen met

Gelderland binnen het landsdeel Oost. De provincie is in veel gevallen opdrachtgever van organisaties die

ondernemers ondersteunen bij innovatie en is ook één van de weinige stakeholders binnen het systeem met

een bovenregionale of landsdelige scope en met geen ander belang dan dat er een werkend en dekkend

systeem is in Overijssel ter bevordering van innovatyie en daarmee ter stimulering van de economie. Als

faciliterende overheid dienen wij dus regie te voeren op systeemniveau.

In de afgelopen paar jaar is de ondersteuningsinfrastructuur veranderd. Syntens is opgegaan in de

Kamer van Koophandel en de KVK is één ZBO geworden met landelijke programma’s en projecten en een focus

op digitale dienstverlening. Daarmee is de capaciteit aan menskracht beschikbaar voor regionale economische

structuurversterkig geslonken. Innovatiebevordering is echter mensenwerk. Het is een arbeidsintensieve tak

van sport. Willen wij ondernemers op innovatie en internationalisering verder helpen, dan moeten we er voor

zorgen dat er capaciteit beschikbaar is.

In het innovatie ecosysteem, het systeem waarmee innovatie in Overijssel wordt bevorderd bestaat op

hoofdlijnen uit drie lagen.

De eerste laag gaat over de ontwikkeling en het bewaken van agenda’s, strategieen en roadmaps voor

geografische, sectorale, thematische opf technologische ontwikkeling. De provincie ontwikkelt deze agenda’s

strategieen en routekaarten samen met het (georganiseerde) bedrijfsleven, medeoverheden, onderwijs- en

kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties. Dit kunnen gelegenheidscoalities zijn rond specifieke

onderwerpen of de meer strucyrele verbanden, zoals bijvoorbeelds de drie economische boards die Overijssel

rijk is en waarin triple helix partners samenwerken aan de realisatie van collectieve doelen en een gezamenlijke

agenda, ieder vanuit eigen rollen, taken en verantwoordelijkheden. Deze agenda’s zijn in het systeem nodig om

de energie en de samenwerking te richten. Voorbeelden zijn Twente werkt, de Boost agenda of de Roadmap

voor artificial intelligence.

34

De tweede laag bestaat het organiseren van projecten programmagenererend vermogen. De agenda’s en

routekaarten moeten vertaald worden naar concrete (multistakeholderprojecten) en uitvoeringsprogramma’s.

Deze uitwerking vraagt om specifieke kennis en competenties. Hierin partneren wij als provincie vaak met onze

ontwikkelingsmaatschappij Oost NV. Zij zijn goed in het ontwikkelen en realiseren van propjecten en

propgramma’s. Denk aan een specifiek programma voor health, de programmatische vertaling van de Boost

agenda of de ontwikkeling en realisatie van fieldlabs.

In de derde en onderste laag draait het om businessdevelopment en het organiseren en sluiten van de keten

van idee tot marktintroductie. Het innovatieproces in bedrijven is een keten van opeenvolgende stappen.

Om innovatie bij bedrijven vanuit het publieke domein te ondersteunen is ook een ketenaanpak nodig.

Bij innovatiebevordering in het MKB moet in een economisch functionele regio de gehele keten van

innovatiebevordering worden aangeboden, zowel qua ondersteuning als instrumentarium. Deze keten bestaat

op hoofdlijnen uit de volgende functionaliteiten:

1. Business intelligence. Het gaat hier om het verkrijgen en benutten van kennis van bedrijven en

marktkansen ontwikkelen en kennis delen.

2. Ideevorming en ontmoeting (gebaseerd op kennis). Hier draait het onder meer om de identificatie van

kansrijke zoekgebieden en de ontwikkeling van aansprekende concepten. Voor een deel komen de

kansrijke zoekgebieden en concepten voort uit de ondernemers zelf. Daarnaast zijn er de

maatschappelijke opgaven waar we in Overijssel vanuit innovatie een bijdrage aan willen leveren.

Binnen deze thema’s zijn legio nieuwe marktkansen voor het Overijsselse MKB te identificeren. Rond

deze marktkansen worden bedrijven en kennisinstellingen bij elkaar gebracht om ideeën voor

mogelijke business cases uit te wisselen of te ontwikkelen. Dergelijke ontmoetingen komen meestal

niet vanzelf tot stand en zullen daarom voortdurend moeten worden gearrangeerd.

3. Consortiumvorming en ontwikkeling businessplannen. Om tot investeringen te komen moeten partijen

echt gaan samenwerken. Samenwerking komt alleen tot stand wanneer er sprake is van een groot

onderling vertrouwen, wederkerigheid en motivatie. Om de ontwikkeling van ideeën tot concrete

toepassingen te stimuleren is expertmatige en procesmatige ondersteuning nodig ten aanzien van

coalitievorming en de formulering van concepten voorzien van business cases en business modellen.

4. Ontwikkeling. Ondernemers die innoveren moeten laten zien dat hun nieuwe product of dienst werkt.

Producten en diensten in ontwikkeling zullen moeten worden vertaald naar werkende demo’s en deze

zullen als showcase aan de buitenwereld moeten worden getoond. Met als doelstelling enerzijds de

eigen bevolking en het regionale bedrijfsleven te betrekken en te inspireren en anderzijds bedrijven en

(andere) klantorganisaties van buiten de regio te overtuigen van de toepasbaarheid van Overijsselse

vindingen. De ondersteuning is er op gericht (consortia van) MKB-ers te helpen bij het ontwikkelen van

demonstratiecases en ze meer van deze faciliteiten gebruik te laten maken door de bekendheid en de

toegankelijkheid te vergroten.

5. Implementatie en exporteren. Dit is het moment dat de ontwikkelde business cases worden uitgerold

en breder in de markt worden gezet. Demo’s worden in productie genomen, breed toegepast en

(inter)nationaal afgezet. Consortia zijn hier zelf aan zet, maar worden vanuit Overijssel ondersteund

door ze te verbinden met beschikbare financieringsinstrumenten, internationale netwerken en wellicht

met het opschalen van de coalitie door grotere bedrijven of klantorganisaties aan de case te

verbinden.

In bedrijven is de keten van business development een min of meer vloeiend proces, vanuit de ondersteuning

(het aanbod) is deze keten in stukjes opgeknipt en belegd bij verschillende partijen. Dit komt doordat deze

partijen zijn ontstaan uit deelbelangen en daarnaast vragen fujctionaliteiten vaak ook een andere verbinding

van partijen of een aanbod op een ander geografisch schaalniveau. We moeten dus niet proberen alle

competenties onder één dak te brengen, maar om het samenspel tussen organisaties te optimaliseren (warme

doorverwijzing, ‘no wrong door’). Zowel binnen regio’s, als binnen Overijssel, het landsdeel Oost en landelijk.


In Overijssel beleggen wij de functionaliteiten als volgt:

Schakels 1 en 2:

De innovatieloketten. Deze organisaties zijn toegankelijk voor het bredere kansrijke MKB met enkele

regionaal bepaalde focusgebieden. Deze organisaties houden zich bezig met netwerkvorming,

innovatieadvisering, en het organiseren van events en dragen bij aan bewustwording, bieden eerste hulp

aan ondernemers met ideeën en plannen, arrangeren ontmoetingen, makelen en schakelen. Op dit

moment telt Overijssel twee van dergelijke loketten: Kennispoort en Stedendriehoek Innoveert. In Twente

ontbreekt de loketfunctie.

Schakel 3:

Deze schakels zijn belegd bij partijen zoals:

▫ Oost NV; consortiumvorming, ontwikkeling van business cases

▫ Kennispark; het kristalisatiepunt voor de uitvoering van Actieagenda slimme maakindustrie Oost-

Nederland en de valorisatieagenda van kennisinstellingen gericht op startende en doorgroeiende

high tech bedrijven.

Schakel 4:

Hier houden Open Innovatie Centra zich mee bezig (bijlage IV). Daarnaast telt Overijssel inmiddels diverse

fieldlabs en living labs waar producten en diensten kunnen worden uitgeprobeerd, verbeterd en

gedemonstreerd.

Schakel 5:

Deze functionaliteiten zijn vooral belegd bij Oost NV en het participatiebedrijf van Oost NV; PPM Oost en

Wadinko.

36

Bijlage IV Overzicht open innovatiecentra

Hieronder is een overzicht opgenomen van de open innovatiekenniscentra in Overijssel. Elk centrum heeft zijn

eigen expertiseveld. Het merendeel van de centra werkt op bepaalde punten samen. Voor elk centrum geldt dat

in principe ieder bedrijf en elke onderwijs- en onderzoeksinstelling kan deelnemen. De centra werken nauw

samen met Kennispark Twente en de innovatieloketten Kennispoort Zwolle en StedendriehoekInnoveert.

TRPC www.tprc.nl

In het ThermoPlastic composite Research Centre (TPRC) in Enschede werken onderzoekers, leveranciers en

eindproducenten samen aan onderzoek naar en de ontwikkeling van thermoplastische composieten. Dit zijn

kunststoffen die zowel stevig als licht zijn, waardoor ze breed toepasbaar zijn voor bijvoorbeeld vliegtuigbouw,

auto’s, windmolens en civieltechnische bouw.

Deelnemende partijen zijn onder andere: Fokker, Boeing, TenCate, Saxion, Universiteit Twente, Coriolis

Composites, Aniform, Instron, Pinette Emidecau Industries and Italmatic, DTC, Branson ultrasonic welding

equipment, Daher-socata.

Polymer Science Park (PSP) www.polymersciencepark.nl

Polymer Science Park is dé industriële broedplaats voor de kunststofindustrie. Een open innovatiecentrum

voor toegepaste kunststoftechnologie met de focus op onderzoek naar (high) performance polymeren,

waaronder composieten, rubbers, engineering plastics, coatings en biopolymeren. Polymer Science Park kan

ondersteuning bieden van idee tot productierijp prototype en biedt de kans interdisciplinair te werken en

over traditionele technologische grenzen heen te kijken. Als neutrale partij stimuleert Polymer Science Park

de innovatiekracht van bedrijven, regionaal, nationaal en internationaal. Polymer Science Park is een

initiatief van DSM, Wavin, van Wijhe, Deltion en Windesheim, ondersteund door regio Zwolle en Provincie

Overijssel, gefaciliteerd door Oost NV/Kennispoort regio Zwolle.

Deelnemende partijen zijn onder andere: DSM, Wavin, Van Wijhe, Maan Group, Beutech, HK-Plastics,

Anker Stuy, Robert Pack, Scheapman, Tricas, AKG, Kornelis Caps & Closures en Van Werven.

Center for Medical Imaging (CMI) www.cmi-nen.nl

Het CMInen werkt samen met bedrijven uit Oost-Nederland om commerciële kansen in de gezondheids-

sector beter benutten. Bedrijfsleven en specialisten uit de gezondheidszorg worden gekoppeld aan de

wetenschap op de Twentse campus, de Nijmeegse en Groningse health omgeving. De samenwerking in het

innovatiecluster zorgt voor een sterke verbetering in de toepassing van beeldvormingstechnieken in

oncologie, cardiologie en neurologie. Het tijdig ontdekken van de aandoening en vroegtijdig behandelen van

patiënten is van groot maatschappelijk belang. Hiermee is het mogelijk zorgkosten te beperken en kwaliteit

van leven te verbeteren.

Deelnemende partijen zijn onder andere: Siemens Nederland, Euro-Diagnostica, 20MED, Micronit,

FutureChemistry, Veenstra, Polyvation, Syncom, Delft Imaging Systems, Future Diagnostics, TMSi, ANT,

DEMCON, Universiteit Twente, Medisch Spectrum Twente, Universiteit Groningen, Universitair Medisch

Centrum Groningen, UMC St. Radboud.

OICAM www.oicam.nl

In OICAM in Nijverdal werken bedrijven en kennisinstellingen samen aan industrieel onderzoek. Daarvoor

worden demonstrators gebouwd en proefproducties getest ter voorbereiding op industriële productie. In het

open innovatiecentrum draait het om hoogwaardige materialen en materiaaltechnologieën. Advanced

materials spelen een belangrijke rol bij technologische innovaties. Regio Twente wil als Materials Valley voorop

lopen in de ontwikkeling daarvan. Andere vernieuwingen waaraan wordt gewerkt binnen OICAM zijn onder

meer nieuwe toepassingen van biopolymeren, recycling en composieten.

Deelnemende partijen onder andere: Ten Cate, Pentair X-Flow, Grolsch, Universiteit Twente, Reden, Poly

Knowledge, AWL, AFPT, Polyvation, First.

http://www.tprc.nl/

http://www.polymersciencepark.nl/

http://www.cmi-nen.nl/

http://www.oicam.nl/


Health Innovation Park (HIP) www.healthinnovationpark.nl

Het Health Innovation Park brengt zorgondernemers, kennisinstellingen, zorgverzekeraars en overheden bij

elkaar om de ontwikkeling van innovatie te stimuleren en kennis en ervaring te delen. De kern van de

inspanningen is gericht op uitstekende zorg, die bijdraagt aan de verbetering van het maatschappelijk en

economisch rendement van de regio. HIP stimuleert en ondersteunt ondernemers actief in de zorgsector

bij de ontwikkeling van innovatieve healthproducten, -diensten en -concepten (businesscases) die bijdragen

aan de verbetering van het maatschappelijk en economisch rendement van de regio. Het Health Innovation

Park faciliteert de uitwisseling van kennis en innovatieve ideeën tussen deze partijen onderling, stimuleert

en organiseert open innovatie door middel van samenwerking in de keten en bundeling van competenties in

kennisontwikkeling en -behoud op het gebied van Health (care en cure) om waarde te creëren.

Deelnemende partijen zijn onder andere: VIAA, Deltion, Landstede en Windesheim (onderwijs), Isala.

Deventer Ziekenhuis, Vogellanden (zorginstellingen), Cloud 9, BMA Ergonomics, Salland Electronics,

Quirem Medical (bedrijfsleven/mkb).

Veterinair Kenniscentrum Oost Nederland (VKON) www.vkon.nl

Het Veterinair Kenniscentrum Oost Nederland is een open innovatiecentrum voor vernieuwing in de

veterinaire geneeskunde. Als kennisinstelling initieert en coördineert VKON onderzoek en innovatie in de

veterinaire sector en op het snijvlak van de veterinaire en humane technische geneeskunde.

Ondernemers, onderwijsinstellingen en onderzoeksinstituten kunnen bij VKON terecht met hun kennis- en

onderzoeksvragen. Deze combinatie van een kennisinstelling en het bedrijfsleven leidt tot intensieve

kennisdeling en innovatie. Door de totstandkoming van specifieke samenwerkingsverbanden kan de

doorontwikkeling worden gerealiseerd van kansrijke innovaties.

Deelnemende partijen zijn onder andere Universiteit Twente (MIRA), Stichting Vkon.

Hightech Factory www.hightechfactory.com

Hightech Factory is een productiefaciliteit met cleanrooms, laboratoria en kantoren waar jonge bedrijven in

micro- en nanotechnologie hun producten in hoge volumes kunnen produceren. Het aantal bedrijven in

micro- en nanotechnologie groeit. Ze hebben dringend behoefte aan specifieke faciliteiten om massa te

kunnen maken voor de markt, want zelfstandig dure geavanceerde machines kopen is vrijwel onmogelijk.

Hightech Factory, op steenworp afstand van het NanoLab van MESA+ van de Universiteit Twente, biedt

bedrijven deze faciliteiten en biedt bovendien financiering voor apparatuur, via leasefonds Hightech fund.

In 2008 zijn 18 partners gestart met tien projecten om kennis op te doen over de inrichting van hun

productieprocessen. Die projecten zijn succesvol afgerond. Het eerste deel van de vernieuwde

productiefaciliteit is eind 2010 in gebruik genomen.

Deelnemende partijen zijn onder andere Bronkhorst high-tech, Demcon, EnablingM3, Encapson IMS, LioniX,

Medimate, Medspray Micronit, Nanomi, Ostendum, PhoeniX Software, SmartTip, SolMates, TSST, U-Needle, UT

International Ventures.

Texperium www.texperium.eu

Het open innovatiecentrum Texperium stimuleert duurzaam hergebruik van textiel. Afgedankt en overtollig

textiel wordt momenteel slecht benut. Ongeveer 90 procent wordt verbrand of verdwijnt bij het vuilnis.

Tradirionele recycling beperkt zich tot industrieel textiel en is veelal laagwaardig: vezels belanden

bijvoorbeeld in isolatiemateriaal. Texperium geeft een impuls aan hoogwaardig hergebruik van textielafval.

Geen recycling, maar upcycling.

Deelnemende partijen zijn onder andere Frankenhuis, Alcon Advies (initiatiefnemers), Saxion. Relaties met

Fachhochschule Reutlingen, Dirksen, BKN, VTS politie Nederland, ABN AMRO, Carlo Lamperti, OAD,

Arjowiggin, TNT, INB, Auping, de RAI, Staatsbosbeheer, Universiteit Twente. Betrokken bedrijven: onder meer

Klieverik, tapijtindustrie, Modint, Van Gansewinkel, Sodexo, KLM, DuraVermeer, Larouche, Twence en Verosol.

Pioneering www.pioneering.nl

Stichting Pioneering schept, ondersteunt en jaagt initiatieven aan die leiden tot vernieuwend ondernemerschap

in de bouw. Vernieuwend op het gebied van technologieën, producten, processen en markten. Met Pioneering

bereikt de bouwsector een koploperspositie op het vlak van ondernemerschap, vernieuwing en innovatie. Zowel

in Twente als in de omliggende regio's.

De kracht van Pioneering is dat ondernemers, kennisinstellingen, overheid èn opdrachtgevers met elkaar

samenwerken. De inbreng van opdrachtgevers draagt bij aan het principe van Launching

Customership. Ongeveer 120 bedrijven en instellingen werken actief samen in tien verschillende

projectgroepen, de ''werkplaatsen" van Stichting Pioneering. De deelnemende partijen delen hun kennis in

verschillende business cases en ontwikkelen samen nieuwe werkwijzen en producten.

http://www.healthinnovationpark.nl/

http://www.vkon.nl/

http://www.hightechfactory.com/

http://www.texperium.eu/

http://www.pioneering.nl/

38

Laser Applicatie Centrum (LAC) www.lac-online.nl

Het Laser Applicatie Centrum is specialist in het bewerken van materialen met lasers voor industriële

toepassingen. LAC maakt hoogwaardige producten, doet onderzoek en geeft advies.

LEO www.leorobotics.nl

Het doel van LEO is om op het gebied van robotica de kunde, bedrijvigheid en profilering binnen de regio

te stimuleren. LEO doet dit door actieve kennisdeling te faciliteren tussen kennisinstellingen en mkb’ers,

gezamenlijk projecten op te starten en dedicated workshops te organiseren gericht op innovaties. LEO

fungeert als het aanspreekpunt voor alle mkb’ers die binnen de regio iets willen doen met robotica. Door

de verbinding tussen universiteit, hogeschool en bedrijfsleven te versterken levert LEO een bijdrage aan

een sterke regio met een focus op hightech.

LEO is een samenwerkingsverband met onder anderede Universiteit Twente, het Saxion, Roessingh Research

& Development, Demcon, Imotec en andere mkb’ers als leden.

http://www.lac-online.nl/

http://www.leorobotics.nl/

Documents

Statenvoorstel nr. PS/2016/871