STK’LARDAGÖNÜLLÜ VE PROFESYONEL ÇALIŞAN

İSTİHDAMININ GELİŞTİRİLMESİ ÇALIŞTAYI6 MAYIS 2017

İLKE TERAS TOPLANTI SALONU10.00-14.00

DÜZENLEME HEYETİ

Davut ŞanverİLKE Derneği Başkanı

Prof. Dr. Nihat ErdoğmuşİLKE Kurumsal Yönetim Akademisi Başkanı

Kadir YamanİLKE Derneği Genel Sekreteri

Züleyha SayınYıldız Teknik Üniversitesi

Örgütsel Davranış Doktora Öğrencisi

Merve BircanYıldız Teknik Üniversitesi

Örgütsel Davranış Yüksek Lisans Öğrencisi

Hatice Aygenİstanbul Şehir Üniversitesi

Psikoloji ve İşletme Bölümleri Öğrencisi

Bu raporun hazırlanmasında çalıştay sırasında organizasyon yürütme heyetinin aldığı notlar temel alınmıştır. Bu rapor çalıştayda ortaya çıkan tespitleri çalıştay katılımcıları ile paylaşmak üzere oluş-turulmuş bir rapor olarak değerlendirilmelidir.

GİRİŞ

İLKE Kurumsal Yönetim Akademisinin organize ettiği, “STK’larda Gönüllü ve Profesyonel Çalışan İstihdamının Geliştirilmesi” başlıklı çalıştay iki oturum olarak gerçekleştirilmiştir.

Kurumsal Yönetim Akademisi Başkanı Prof. Dr. Nihat Erdoğmuş moderatörlüğünde gerçekleştiri-len çalıştayda genel hatlarıyla şu sorulara cevap aranmaya çalışılmıştır:

• STK’larda gönüllülüğü azaltmadan planlı ve verimli çalışma nasıl artırılabilir?• STK’larda çalışan motivasyonu ve iş tatmini nasıl artırılabilir?• STK’larda gönüllü ve ücretli çalışanların beklentileri nelerdir?• STK’larda çalışanlara yönelik özlük haklarında ne tür iyileşmeler yapılabilir?• STK’larda profesyonel (ücretli) çalışanların sürekliliği nasıl sağlanabilir?• STK’larda gönüllü çalışanların katılımı nasıl sürekli hale getirilebilir?• STK’lar profesyonel bir çalışma alanı (sektör) olarak nasıl cazip hale getirilebilir?• STK’ların çalışan istihdamını geliştirmek için yapması gereken yapısal/sistematik iyileştirme-ler nelerdir?• STK’ların çalışan istihdamını geliştirmek için yapması gereken yönetsel iyileştirmeler nelerdir?Çalıştayda STK’larda gönüllü ve profesyonel çalışanların istihdamında karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri üzerinde durulmuştur. Çalıştaya STK deneyimi olan akademisyenler ve belli bir büyüklüğe ulaşmış STK yöneticileri, özellikle İnsan kaynakları yönetiminden sorumlu yöneticiler katılmıştır (EK-1). Sorun ve önerileri ayrı ayrı gruplamak yerine ilgili yerde birlikte verilmesi yolu tercih edilmiştir.

Çalıştayda öne çıkan sorunlar ve öneriler aşağıdaki başlıklar altında sıralanabilir.

1. STK’larda Nitelikli Çalışan Temini Zorluğu ve İnsan Yetiştirme İhtiyacı• STK’lardaistihdamsadecebellikesimlerindeğil,tümkesimlerin(dindaryadadiğerdüşün-celere sahip) sorunu. Bu yüzden sorunla yüzleşme ve buna göre çözüm aramak gerekmektedir.

1/4

• STK’larişealımdasınırlıbiristihdamhavuzundanyararlanmakdurumundakalınmakta,fazlatercih yapılamamaktadır.• STK’lariçinnitelikliinsankaynağıhavuzudünyanınheryerindesınırlıbirhavuz.Buyüzdenpersonel ihtiyacı oluştuğunda STK’lar birbirinin personeline yöneliyor. Kurumlar kendi insan kaynağını yetiştirmeye önem vermeli ve buna yönelmeli. • Çalışanlardaniteliksorunubulunmaktadır.Mevcutpersonelinyetkinlikleriningeliştirilmesive günün şartlarına uygun hale getirilmesi gerekmektedir. • STK’lardaistihdamızorlayankonularınbaşındasiyasetinSTK’lardaninsandevşirmesi sorunu gelmektedir. STK’lar siyasete/kamuya elemanlarını kaptırması ve insan tutma ve devşirme konusunda iyi performans sergileyememesinin sebepleri irdelenmelidir. • Nitelikliçalışanilereferanslaişealınançalışanıberaberçalıştırmakzorluğuvar.• Çalışanlarıişealırkendışarıdadahaönceyaptığıişegörealmaklaberaber,yenikurumdayeniişler verilmesi ya da iş yükü artışı dolayısıyla kişiler uzun süre çalıştırılamıyor.• STK’larolarakhayatboyuişgarantisiverilemeyeceğikabuledilmeli.Yöneticilerde5yıl,çalışanlarda 2-3 yıldan sonra değişiklik ihtiyacı oluşmaktadır. Bu sürelerden sonra motivasyon ve performans sorunları artmakta, değişiklik ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Bu sürelerden sonra kurum içi veya kurum dışı hareketliliğe hazırlık yapmak ve süreci yönetmek gerekmektedir. • Çalışanlarınkurumlardanayrılmasınınçokkötübirşeyolarakgörmemekgerekir.“Yetiştir-dik, çalıştı; şimdi de başka bir yerde hizmet veriyor”, denilmelidir. • Kişikuruma,kurumdakişiyekatkısağlamalı.• Çalışanlarakendinigeliştirmeimkanıverilmelidir.

2. STK’larda Çalışanların Özlük Haklarının Düzenlenmesi• Özlükhaklarıylailgilisorunlarınvarlığınıkabuledip,bukonudadüzenlemeyapılmasıveözlük standartları oluşturulması gerekmektedir. • STK’lardaözlükhaklarınıniyileştirilmesiihtiyacıvar.Ücretyönetimindestandartlaraihtiyaçvar. Aynı işe aynı maaş uygulamasına geçilmelidir.Not: STK’larda çalışanların özlük hakları konusunun bağımsız bir çalıştay yapmayı gerektirecek önem ve genişlikte olduğu kabul edilerek bu konunun detaylarına bu çalıştayda girilmemesi tercih edilmiştir.

3. STK’larda Çalışanlar için İstihdam ve Kariyer Sistemi OluşturmaNot: STK’larda kariyer konusu; iş gereklerine sahip olma, deneyim ve beceri kazanma, kendini geliştirme, işinde yüksek bir performans gösterme, belli bir performans ve katkı sonrası daha üst görevlere yükselme gibi insan istihdamı ve insan yetiştirme bağlamında ele alınmıştır.• STK’larüçüncübirsektör(kamu,özelsektör,STK)olaraktanımlanmaktadırancakSTK’lardüzenli çalışma alanı ve profesyonel kariyer mecrası olarak görülmüyor. • STK’lardevletkurumlarındaçalışmayıhedefleyenleriçinkariyeröncesiistihdamalanıolarakgörülüyor, personelin çoğu KPSS/ALES çalışıyor.• STK’lar3tipinsanprofilininmekanıolarakkarşımızaçıkmaktadır:1. Asıl kariyerine başlamayanların yeri,2. Asıl kariyerine ara vermek isteyenlerin geldiği bir yer,3. Asıl kariyerini bitirmiş kişilerin emeklilik mekanı.• STK’lardakariyerimkanlarıveüstmakamlardazamaniçindeoluşanstatükodolayısıylahare-ketlilik/değişiklik sınırlı olduğu için aşağıda çalışanlara yer açılmamaktadır.• STK’lardayedeklemesorunubulunmaktadır.• BazıSTKpozisyonlarının(Yurtyöneticisi,koordinatörvb.)dışarıbirkarşılığıbulunmuyor.

2/4

Bu da nitelikli insanların STK’da çalışmasının cazibesini azaltıyor.• STK’lardauzmanyardımcısı,uzmangibipozisyonlaroluşturulmalıveuzmanlığaönemveril-meli. • STK’larauzmanalırkensadeceuzmanlıközelliklerinebakılmıyor,aynızamandayönetimbecerileri de bekleniyor. Bu durum hem çalışandan beklentiyi yükseltmekte, hem de daha sonra anlaşmazlıklara sebep olmaktadır.• STKpersonelininkariyerhedefiolmasıönemlidir.• OrtakÖzgeçmişhavuzuoluşturulmalı,varolanlargeliştirilmelidir.• İstihdamvekariyersistemiiçinSTK’lardaİnsanKaynaklarıYönetimianlayışınıngelişmesi,insanı bir kıymet ve değer olarak görmek gerekiyor.

4. STK’larda Gönüllü İstihdamı• STK’lardagönüllüistihdamıayrıbirçalıştayınkonusuolmalı.Profesyonelçalışanlarilegö-nüllülerin özellik ve şartları farklılık göstermekte.• Gönüllülüğüntanımında,istihdamındavegönüllüdenbeklentidenetleşmeihtiyacıvar.Gönüllülükruhunukaybetmedenprofesyonelgibiçalışmakbeklentisivar.Bununoperasyonel/gündelik hayattaki karşılığı netleştirilememektedir. Tanımı yapılamayan soyut bir beklenti olarak

dikkat çekmektedir. • Gönüllüçalışanlarçokiyitanınmı-yor ve takibi yapılmıyor. Bu nedenle istihdam gerektiğinde doğru biçimde istifade edilemiyor. • Gönüllülükileprofesyonelliğiçiftkanat olarak görüp birlikte götürmek gerekiyor. • Gönüllülükparailesatınalınamaz,gönüllere hitap etme ile, ya da büyük bir vizyon ile satın alınabilir.• Zekatveyardımlarlafaaliyetleri-ni sürdüren STK’larda gönüllülerin menfaat/sonuç beklemeden çalışmasını beklememeliyiz.Gönüllülüğünkarşılı-

ğı Rabbimizden beklemeli.• Gönüllülükileberaberplanlıçalışmaveperformansdaolmalı.Gönüllülükistenildiğizamanyapılan bir katkı olarak görülmemelidir. • BirSTK’daücretliçalışanbirisibaşkabirSTK’dagönüllüçalışabilmeli.• STK’lardaöğrencilerdenyeterikadaryararlanılamıyor.Kendieğitimalanıylailgilisorumlulukverebilir ve daha sonra bu öğrenciler profesyonel olarak istihdam edilebilir. • STK’lardagönüllüveprofesyonelçalışanistihdamındaÜniversitelerinkariyermerkezleriveöğrenci kulüpleri ile iletişime geçilebilir ve işbirliği yapılabilir. • ÜniversitelerdeSTK’lardagönüllüçalışmayıteşvikedenderslerveprojeleryaygınlaştırılmalı.Örneğinbazıüniversitelerde“ToplumaHizmet”dersibulunmaktadır.Butürderslerdekullan-mak üzere STK’lara insan yetiştirmek için müfredat oluşturulması desteklenmeli.

5. STK’larda Çalışanların İstihdamıyla ilgili Yapısal/Yönetsel Konular• STK’lardagörevtanımlarındasıkıntıvar,çokdeğişkenvefarklılıkiçeriyor,beklentilernetdeğil.Örneğinaynıpersoneldenbirbakanlıkiçindosyahazırlamasıdamisafirekapıaçmasıda

3/4

bekleniyor.• STK’lardagörevtanımlarınınSTKgerçeğinegöre(çalışansayısı,büyüklükvb.)dahatanımlıhale getirilmesi gerekiyor. • “Dernekkaportasıylavakıfcılıkyapılıyor”.Yapılanişlerveyönetimanlayışıbakımındannet-leşmeye, bir anlayış ve duruş geliştirmeye ihtiyaç var. • STK’larsermayeşirketigibiyönetilebilir.Dünyadaenbaşarılışirketler,sermayeşirketleridir;sebebi hissedarlara bölünmüş profesyonel bir yönetim vardır.• STK’larakaynaksağlayanlarınprofesyonelyönetimeveişlerefazlakarışmasıyönetimigüçleş-tirmektedir. STK’lara destek olmak ile yönetime müdahil olmanın kültür ve ahlakı oluşturulmalı. • STKyöneticilerininçalışanlardanbeklentisigerçekçiolmayıp,çalışanlarındakendilerigibigönüllü performansı göstermesi bekleniyor. • STK’laryöneticileriçinzamanlahizmetyeriolmaktangüçdevşirmeyeriolmayadoğruevri-lebilmektedir. STK yönetimlerinin sıçrama tahtası olmaması gerekmektedir. Bu tür davranışlar, huzur, güven ve iş tatmini düşürmekte; çalışanda Yönetim Kurulu değişince gider miyim endişesi oluşturmaktadır.• Çalışanlarıneğitimiyanında,YönetimKurulları(YK)’nadayöneticilikeğitimiverilmelidir.• STKpersonelinimotivasyonamaçlıdesteklemekgerekiyor.• STK’larıvaroluşsalbirkonuyadönüştürmemeklazım,hizmetetmeninbiraracıolarakgör-mek gerekir. • STK’lardareferanssistemiayrıştırıcıdeğil,birleştiriciolmalı;referansolunankişininniteliğive işe uygunluğu konusunda hassasiyet gösterilmeli. • STK’lardakurumsalhafızaoluşturulmalıveücretliyadagönüllüçalışanlarındeğişmesiyadaayrılması boşluk oluşturmamalı, hafıza devredilebilir olmalıdır. Sonuç ve DeğerlendirmeSTK’larda profesyonel ve gönüllü istihdamı konusunda nitelikli çalışan bulma ve elde tutma güçlüğüyaşanmaktadır.Özellikleözlükhaklarıkonusu,dahakapsamlıçalışmalargerektirmek-tedir. Yine STK’larda istihdamı ele alırken ücretli (profesyonel) çalışanlar ile gönüllü çalışanların istihdamını ayrı ele alınmalıdır. STK’lar büyüdükçe profesyonel ve gönüllü istihdamı için insan kaynakları yönetimi ve kariyer sistemleri anlayışı oluşturmak ve buna göre uygulamaları şekillen-dirmek gerekmektedir. STK’larda çalışan istihdamına yönelik sistemler oluştururken gönüllülük ve STK’ların özellikleri dikkate alınmalıdır. Bu konunun gündemden düşürülmeden takibi ve geliştirilmesine yönelik akademik ve uygulamalı çalışmaların yapılması önem arz etmektedir. Bunun yanında konunun muhataplarının zaman zaman bir araya gelerek deneyim paylaşımında bulunmaları ve iyi örnekleri paylaşmaları büyük yarar sağlayacaktır.

Teşekkür

İLKE Kurumsal Yönetim Akademisi olarak bu çalıştayın devamı niteliğinde çalışmalarla konunun zenginleştirilmesi ve kapsamlı bir rapor olarak yayınlanması planlanmaktadır. Bu konuda her türlü görüşme, öneri, destek ve katkıya açık olduğumuz belirtmek isteriz. Buçalıştayıngerçekleşmesindeemeğigeçenherkeseçokteşekkürederiz.Özelliklekıymetliza-manlarını ayırarak çok değerli birikimlerini bizlerle paylaşan aşağıdaki isimleri geçen çalıştay katılımcılarına en kalbi şükranlarımızı sunarız.

EK-1: Çalıştay Katılımcı Listesi

4/4

ÇALIŞTAY KATILIMCI LİSTESİ

Davut ŞanverİLKEDerneğiMütevelliHeyetiBaşkanı

Prof. Dr. Nihat ErdoğmuşİLKE Derneği Kurumsal Yönetim Akademisi Başkanı

Doç. Dr. Lütfi Sunar İLKE Derneği Yürütme Kurulu Başkanı

Ayhan Karahan İGİADYönetimKuruluBaşkanı

Yard.Doç.Dr.SüleymanGüderİLEMYönetimKuruluBaşkanı

Doç. Dr. Nihat AlayoğluMEDİPOLÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsüYönetimveStratejiAnabilim Dalı

Doç. Dr. Erkan Erdemir İstanbulŞEHİRÜniversitesiİşletmeveYönetimBilimleriFakültesiGirişimcilik(Türkçe) Bölümü

Doç.Dr.MehmetEminOkurMarmaraÜniversitesiİşletmeFakültesi/İşletmeBölümü

Fatih KıvançBoğaziçi Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı

EbubekirÖzkulTürkKızılayıİstanbulMüdürü

Dr.KurtuluşÖztürkİlimYayma Cemiyeti Eğitim Planlama ve UygulamaMüdürü

İbrahim AltanOIC-ICHADTürkiyeTemsilcisi

FundaOzanİKADDER Yönetim Kurulu Başkanı

Taner YıldızTürkiyeDiyanetVakfıİKMüdürü

MehmetAliÇalışkanYADAYaşamaDairVakıfKurucuÜye

Abdullah SerenliEnsarVakfıGenelMüdürYardımcısı

Ali ÇevikTÜRGEVGenelMüdürü

Soner KarayelUDEF İK Egitim Sorumlusu

YusufÖzşahinÖNDERPersonelİşleriSorumlusu

MustafaTaktakÖNDERYurtlarKoordinatörü

ZekeriyaBulmuşİlim Yayma CemiyetiGMYardımcı(Maliveİdari)

Rabia KazakTÜGVAStratejiGeliştirmeKordinatörü

Haluk Nasİnsan ve Medeniyet Hareketi Eğitim Koordinatörü