ΕΝΤΟΜΑ ΑΠΟΘΗΚΩΝΧρήστος Γ. ΑθανασίουΠανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Περίγραμμα παρουσίασης

• Το οικοσύστημα της αποθήκης• Ορισμός• Σημασία των εντόμων αποθηκών• Στοιχεία βιοοικολογίας• Σημαντικότερα είδη• Καταπολέμηση

Αποθήκη: ένα μοναδικό ‘’κλειστό’’ οικοσύστημαΠαράδειγμα: η τροφική αλυσίδα των δημητριακών

Κατανάλωση από τον άνθρωπο

Τροφές

Έντομα που τρέφονται από το προϊόν

Ζωοτροφές

Παρασιτοειδή

ΤρωκτικάΑκτινομύκητες

ΒακτήριαΜύκητες

Μύκητοφάγα ακάρεα

ΑκάρεαΠουλιά

Αρπακτικά ακάρεα

Μύκητοφάγα έντομα

Αποθηκευμένο σιτάρι

Πότε λέμε ότι ένα έντομο είναι έντομο αποθηκών;Ως έντομο αποθηκών ορίζεται το έντομο που α) προκαλεί ζημιάστα αποθηκευμένα προϊόντα, και β) μπορεί να αναπτυχθεί και νααναπαραχθεί σε χώρους που φιλοξενούν τέτοια προϊόντα

Απώλειες κατά την αποθήκευση(πχ. δημητριακά)

Ανεπτυγμένες χώρες 17 %Αναπτυσσόμενες χώρες >30 %

Κυριότερα ζημιογόνα αίτια κατά την αποθήκευσηΈντομαΑκάρεαΜύκητες-βακτήριαΤρωκτικάΜη παρασιτικές απώλειες

Έντομα 59 %

Ακάρεα, μύκητες, τρωκτικά 41 %

Γιατί τα έντομα αποθηκών είναι τόσο ‘’επιτυχημένα’’;Βαδίζουν ή πετούν (ακόμα και δεκάδες χιλιόμετρα)Μετακινούνται μέσω του διεθνούς εμπορίου με το προϊόν (έντομα ‘’ταξιδιώτες’’)Χρησιμοποιούν σειρά καταφυγίων και συνθηκών για να επιζήσουν για πολλά χρόνιαΣχήμα: στενά, μικρά, πεπλατυσμέναΣε καταφύγια αποφεύγουν την άμεση έκθεση σε εντομοκτόνα (ανθεκτικότητα) και φυσικούς εχθρούς

Τι ζημιές κάνουν τα έντομα αποθηκών;Ποσοτική ζημιάΠοιοτική ζημιά‘’Ψυχολογική’’ ζημιάΟικονομική ζημιά μέσω των κανόνων διακίνησης και εμπορίας

Πως τα έντομα εισέρχονται στο χώρο και το προϊόν;Κύρια μόλυνσηΚύρια μόλυνση

Τοποθέτησηπροσβεβλημένου

(από τον αγρό) προϊόντος σε άδεια αποθήκη

Δευτερεύουσα μόλυνσηΔευτερεύουσα μόλυνση

Τοποθέτησηπροσβεβλημένουσε αποθήκη με καθαρό προϊόν

ΑναμόλυνσηΑναμόλυνση

Προσβολή από έντομα που βρίσκονται

στα μηχανήματα

ΕισβολήΕισβολή

Είσοδος των εντόμωνστην αποθήκη

Κατηγορίες εντόμων αποθηκών

Πρωτεύοντα είδη(primary pests)

Πρωτεύοντα είδη(primary pests)

Ικανά να προσβάλλουνακέραιο προϊόν(πχ. σπόρους)

Sitophilus spp.Rhyzopertha dominicaSitotroga cerealellaBruchidae

Δευτερεύοντα είδη(secondary pests)

Δευτερεύοντα είδη(secondary pests)

Προσβάλλουν προϊόνήδη προσβεβλημένο

ή μηχανικά σπασμένο(πχ. άλευρα)

Tribolium spp.Oryzaephilus spp.Cryptolestes spp.Pyralidae

Sitophilus vs Tribolium

Μυκητοφάγα είδη(fungus feeders)

Μυκητοφάγα είδη(fungus feeders)

Τρέφονται από μύκητεςδείκτης κακής υγιεινής

σε χώρο και προϊόν

MycetophagidaeCryptophagidae

Αποσυνθέτες(scavengers)Αποσυνθέτες(scavengers)

Τρέφονται από αποσυντιθεμένες ύλες

ζωικής ή φυτικήςπροέλευσης

ΜυκητοφάγαDermestidae

Παρασιτοειδή και αρπακτικά

(predators/parasitoids)

Παρασιτοειδή και αρπακτικά

(predators/parasitoids)

Τρέφονται απόάλλα έντομα

HymenopteraHemiptera

‘’Επισκέπτες’’(visitors)

‘’Επισκέπτες’’(visitors)

Βρίσκονται τυχαία στοναποθηκευτικό χώρο

Μη αποθηκών

Για να συμβάλει στην προστασία του απορρήτου σας, το PowerPoint απέκλεισε την αυτόματη λήψη αυτής της εικόνας.

Ωό-ακμαίο: 4-5 εβδ.Διάρκεια ζωής ακμαίου: 1-2 εβδ., 200 ωά/θήλυ, πληθυσμός που αυξάνεται 50 φορές/μήναΝυκτόβιο (ως ακμαίο)Ακμαίο: τεφρό-καστανό, 20-30 cm άνοιγμα πτερύγωνΠρούμφη υπόλευκη, 10-13 cm μήκος σώματοςΠροσβάλλει άλευρα, σπόρους και άλλα αμυλούχα προϊόντα, αποξηραμένα φρούτα, μπαχαρικά κα

Παρόμοια βιολογία-μορφολογία με E. kuehniellaΚυρίως σε αποξηραμένα φρούτα, ξηρούς καρπούς

Παρόμοια βιολογία-μορφολογία με E. kuehniellaΚυρίως σε αποθηκευμένο καπνό (φύλλα), κακάο, σοκολάτα, πλακούντες, άλευρα κα

Ωό-ακμαίο: 4-5 εβδ.Διάρκεια ζωής ακμαίου: 2-4 εβδ., 400 ωά/θήλυ, πληθυσμός που αυξάνεται 100 φορές/μήναΝυκτόβιο (ως ακμαίο), καλύπτει με ιστούς τις επιφάνειες των προϊόντων που προσβάλλειΑκμαίο: βασικό 1/3 υπόλευκο, 2/3 καστανό, 14-20 cm άνοιγμα πτερύγωνΠρούμφη υπόλευκη, 10-12 cm μήκος σώματοςΕξαιρετικά πολυφάγο: αμυλούχα προϊόντα, ξηροί καρποί, αποξηραμένα φρούτα, ζωικές ύλες, σκόνη γάλακτος, εντομολογικές και βοτανικές συλλογές, σοκολάτα, κακάο, καπνός κα

Ωό-ακμαίο: 4-5 εβδ.Διάρκεια ζωής ακμαίου: 2-5 εβδ., 400 ωά/θήλυ, πληθυσμός που αυξάνεται 100 φορές/μήναΝυκτόβιο (ως ακμαίο)Ακμαίο: με ζώνες χρωμάτων στις πτέρυγες, 14-20 cm άνοιγμα πτερύγωνΠρούμφη υπόλευκη, 15-25 mm μήκος σώματος (το πιο μεγαλόσωμο Λεπιδόπτερο αποθηκών)Αμυλούχα προϊόντα (άλευρα, πίτυρα κα)

Ωό-ακμαίο: 4-5 εβδ.Διάρκεια ζωής ακμαίου: 2-4εβδ., 300 ωά/θήλυΝυκτόβιο (ως ακμαίο)Ακμαίο: με ζώνες χρωμάτων στις πτέρυγες, 9-15 mm άνοιγμα πτερύγωνΠρονύμφη υπόλευκη, 10 mm μήκος σώματοςΣπόρους σιτηρών

Μαλακά μέρη (έμβρυο)Ενώνει 3-8 σπόρους μαζίΔυσάρεστη οσμή-γεύση, μύκητεςΑλλεργίες

Παρόμοια μορφολογία-βιολογία με το T. granella (ακμαίο με κίτρινες πτέρυγες χωρίς σκοτεινόχρωμες ζώνες)Προνύμφη υπόλευκη, 11 mm μήκος σώματοςΤρέφεται με υφάσματα, δέρματα, τάπητες, συνθετικές ίνες, γούνες, βαμβακερά κα.

Η προνύμφη βρίσκεται βομβύκιο, από το οποίο εξέρχεται, τρέφεται και επιστρέφει

Ωό-ακμαίο: 4-5 εβδ.Διάρκεια ζωής ακμαίου: 2 εβδ., 400 ωά/θήλυ, 100 φορές αύξηση το μήναΝυκτόβιο (ως ακμαίο)Ακμαίο: με κροσσούς στις πτέρυγες, πρόσθιες πτέρυγες στενές αργυρόχρυσες, 12-16 mm άνοιγμα πτερύγωνΠρονύμφη υπόλευκη, 10 mm μήκος σώματοςΣπόρους σιτηρών (αποκλειστικά)

Πρωτεύον έντομο: η προνύμφη τρυπά το σπόρο και εισέρχεται από το θύσανο, και κλείνει την οπή εισόδου με υμένιοΟλοκληρώνει την ανάπτυξή της στο εσωτερικό του σπόρουΔεν είναι ορατή η προσβολή από έξω (μόνο η οπή εξόδουΠροσβάλλει και δημητριακά στο αγρό, πριν τη συγκομιδήΒρίσκεται και σε αγρωστώδη αυτοφυήΔεν υπάρχουν νημάτια στο σπόρο

Πρωτεύον!Πρωτεύον!

Ωό-ακμαίο: 4-5 εβδ.Διάρκεια ζωής ακμαίου: 6 μήνες- 1 έτος, 400 ωά/θήλυΠροσβάλλει σε θερμοκρασίες 18-32 οC, το ακμαίο πετά (συχνά και έξω)Ακμαίο: ρυγχοφόρο, μαύρο-καστανό, με 4 πορτοκαλί περιοχές στα έλυτρα, μήκος σώματος 3.5 mmΠρονύμφη 3.4 mm, υπόλευκη, άποδηΠροσβάλλει σπόρους δημητριακών (σπάνια και οσπρίων)

Το θήλυ τοποθετεί ένα ωό στο εσωτερικό του σπόρουΗ προνύμφη ολοκληρώνει την ανάπτυξή της στο εσωτερικό του σπόρου, κενώνοντάς τον εσωτερικά («άναμμα» - μύκητες)Η νύμφωση γίνεται μέσα στο σπόρο και το έντομο εξέρχεται ως ακμαίο- Είναι εμφανής μόνο η οπή εξόδουΗ ζημιά μπορεί να ξεπεράσει και το 70 % του βάρους του σπόρου, χωρίς να φαίνεται εξωτερικά

Πρωτεύον (2)Πρωτεύον (2)

Παρόμοια βιολογία με το S. oryzaeΤο ακμαίο δεν πετά, δεν συναντάται έξωΑκμαίο: δεν έχει τις 4 πορτοκαλί περιοχές στα έλυτρα (διαφορά με το S. oryzae)Προσβάλλει σπόρους δημητριακών

Πρωτεύον (2’)Πρωτεύον (2’)

Ωό-ακμαίο: 4 εβδ.Διάρκεια ζωής ακμαίου: 6 μήνες, 500 ωά/θήλυ (πάνω από 200 φορές αύξηση ανά μήνα)Προσβάλλει σε θερμοκρασίες 16-34 οC, το ακμαίο πετάΑκμαίο: καστανό, «σκυφτό», με μήκος σώματος 3 mmΠρονύμφη 4 mm, υπόλευκη, με πόδιαΠροσβάλλει σπόρους δημητριακών αποκλειστικά

Το θήλυ τοποθετεί ένα ωό στο εξωτερικό του σπόρουΗ προνύμφη εισέρχεται μέσα στο σπόρο και ολοκληρώνει την ανάπτυξή της στο εσωτερικό, κενώνοντάς τον εσωτερικάΗ νύμφωση γίνεται μέσα στο σπόρο και το έντομο εξέρχεται ως ακμαίο- Είναι εμφανής μόνο η οπή εξόδουΗ ζημιά μπορεί να ξεπεράσει και το 80 % του βάρους του σπόρου, χωρίς να φαίνεται εξωτερικάΠροσβάλλει δημητριακά ακόμα με 8 % mcΤΟ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΕΝΤΟΜΟ ΑΠΟΘΗΚΩΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ!

Πρωτεύον (3)Πρωτεύον (3)

Ωό-Ακμαίο, 3-8 εβδ., το ακμαίο ζεί10-18 μήνες, περίπου 500 ωά ανά θήλυ, 70 φορές αύξηση ανά μήναΑκμαίο: 4-4.5 mm, καστανό χρώμα, ροπαλοειδείς κεραίεςΠρονύμφη: λευκή, σε πλήρη ανάπτυξη 7 mmΤρέφεται με άλευρα, σπασμένους σπόρους, επεξεργασμένα αμυλούχα προϊόντα, πλακούντες

Παρόμοια βιολογία και ζημιές με το T. confusum. Ακμαίο: 4-4.5 mm, καστανό χρώμα, ροπαλοειδείς κεραίες (διαφορά με Τ. confusum)Τρέφεται με άλευρα, αλλά και με σπασμένους σπόρους (με πιο μεγάλη ευκολία από το T. confusum)

Μακρόβιο, μπορεί να ζήσει και πάνω από 2 έτηΑκμαίο: 2 cm, καστανό-μαύρο χρώμα, το μεγαλύτερο έντομο αποθηκών, γυαλιστερά έλυτραΠρονύμφη, μοιάζει με Elateridae, κίτρινη, δύσκαμπτη, φθάνει τα 6 εκ.

Το συγγενές Τ. obscurus «θαμπά» (ματ) έλυτρα

Τρέφεται με άλευρα, αλλά και με σπασμένους σπόρους, άλλα αμυλούχα προϊόντα, νεκρά έντομα, ύλες ζωικής προέλευσης

Αναπτύσσεται σε θερμοκρασίες 20 έως και 37.5 oC (άριστο 30-35 oC, με βιολογικό κύκλο 20 ημέρες)

Ακμαίο μακρόβιο (2-3 έτη)400 ωά ανά θήλυ (εκκόλαψη πάνω από το 90 %): πάνω από 100 φορές αύξηση πληθυσμού ανά μήναΑκμαίο: 3 mm, καστανό-μαύρο χρώμα,λεπτό, πεπλατυσμένο, ευκίνητο, με «δόντια» περιφερειακά στο θώρακαΛευκή, ολιγόποδη, 5 mmΜεγάλος κύκλος τροφικών προτιμήσεων, αλλά κυρίως σε άλευρα, και άλλα αμυλούχα προϊόντα

Αναπτύσσεται σε θερμοκρασίες 20 έως και 35 oC (άριστο 30-32.5 oC), παρόμοια βιολογία, μορφολογία και ζημιές με το O. surinamensisΑκμαίο: ένα παραπάνω «δόντι» (διαφορά με O. surinamensis)Μεγάλος κύκλος τροφικών προτιμήσεων, αλλά κυρίως σε αποξηραμένες οπώρες, ξηρούς καρπούς και γενικά σε τρόφιμα με μεγάλη περιεκτικότητα σε σάκχαρα

Παρόμοια βιολογία και ζημιές με τα είδη του γένους Oryzaephilus

Ευαίσθητο σε σχετική υγρασία <50 %Ακμαίο: 1-2 mm, σιδηρόχρωμο(κοκκινωπό-καστανό), λεπτό, πεπλατυσμένο, με μακριές κεραίεςΠρονύμφη: ολιγόποδη, υπόλευκη, 4 mmΜεγάλος κύκλος τροφικών προτιμήσεων, αλλά κυρίως σε άλευρα, σπόρους σιτηρών (τρέφεται από τα μαλακά μέρη του σπόρου κυρίως) και άλλα αμυλούχα προϊόντα

Μακρόβιο (1-3 έτη)Ανθεκτικό σε χαμηλές θεμροκρασίες (π.χ. 2 μήνες σε -10 οC, ώρες στους -10 οC)Οι προνύμφες ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους σε 6 μήνες>1000 ωά/θήλυ

Ακμαίο: 1 cm, μαύρο γυαλιστερό, με στένωση μεταξύ θώρακα και κοιλίαςΠρονύμφη: λευκή με μαύρη κεφαλή, 3 cmΚυρίως σε αμυλούχα προϊόντα (σπόρους, άλευρα, πίτυρα, μπισκότα, παξιμάδια κα) αλλά και σε ξηρούς καρπούς

Οι προνύμφες είναι (και) αρπακτικές άλλων εντόμων αποθηκών (νεκρών και ζώντων)Οι προνύμφες διανοίγουν στοές σε ξύλο (για νύμφωση)

Η προνυμφική ανάπτυξη μπορεί να είναι 1-3 έτη (συνήθως 1 γενεά/έτος)

Μόνο οι προνύμφες προκαλούν την προσβολήΤα ακμαία δεν τρέφονται (η τρέφονται από γύρη στο εξωτερικό περιβάλλον), βραχύβια

Ακμαίο: 2-4 mm, ωοειδές σχήμα, με λέπια διαφόρων χρωμάτωνΠρονύμφη: κίτρινη-καστανή, με τρίχες και θύσσανο τριχών στο τελευταίο κοιλιακό τμήμαΤρέφονται αποκλειστικά από ύλες ζωικής προέλευσης (νεκρά ζώα και έντομα, εντομολογικές και άλλες συλλογές, δέρματα, γούνες, μάλλινα, τάπητες, πίνακες ζωγραφικής, μετάξι, κουκούλια μεταξοσκωλήκων κα)

Κυριότερα είδη τα A. verbasci, A. museorum(γνωστά και ως «σκαθάρια των μουσείων»)

Ο βιολογικός του κύκλος μπορεί να ξεπεράσει και τα 8 έτη (προνύμφες σε μακρά διάπαυση- “khapra beetle”). Σε αντίθεση με τα άλλα Dermestidae, τρέφεται αποκλειστικά με ύλες φυτικής προέλευσης

Εύρος ανάπτυξης 20-44 οC ( άριστο 35 οC με τρεις εβδομάδες βιολογικό κύκλο)Τα ακμαία δεν τρέφονται, βραχύβια, πολλές γενεές/έτοςΠροσβάλλει και προϊόντα με χαμηλή υγρασία (2 %)Πολύ ανθεκτικό στα συνήθη εντομοκτόνα που είναι αποτελεσματικά για τα άλλα είδη

Ακμαίο: 2-3 mm, ωοειδές σχήμα, καστανό, με τρίχες (χωρίς λέπια)Προνύμφη: κίτρινη-καστανή, με θύσσανο,5 mmΤρέφονται αποκλειστικά από ύλες φυτικής προέλευσης, και είναι ιδιαίτερα καταστρεπτικό στα αποθηκευμένα δημητριακά

ΤΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ ΕΝΤΟΜΟ ΚΑΡΑΝΤΙΝΑΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ!!!Χαρακτηριστική προσβολή («τρωγώ-δερμα») στους σπόρους

Πρωτεύον (4)Πρωτεύον (4)

Map provided by European and Mediterranean Plant Protection Organization (EPPO) http://www.eppo.org/QUARANTINE/insects/Trogoderma_granarium/TROGGA_map.htm

Βρίσκονται στα αποθηκευμένα ψυχανθήΤο A. obtectus στα φασόλια και τη σόγιαTo Bruchus pisorum στα μπλιζέλιαΤο Bruchus lentis στη φακήΤο Bruchus rufimanus στη φάβαΚάθε ψυχανθές και ένας βρούχος

(αλληλοπάθεια)Ακμαίο: 4 mm, τριγωνικό, με ζώνες χρωμάτων στα έλυτραΠρονύμφη: λευκή με μαύρη κεφαλήΗ προσβολή ξεκινά από τον αγρόΩοτοκεί σε σπόρους και λοβούς

Ευρύς κύκλος τροφικών προτιμήσεων (άλευρα, μπαχαρικά, ζυμαρικά, κακάο, σοκολάτα, αποξηραμένα φρούτα, καπνός κα. ακόμα και ζιζάνια στο αγρό)Ακμαίο: 4 mm, καστανό με χνόωση τα έλυτρα και κυρτόΠρονύμφη: λευκή με μαύρη κεφαλήΟ μεγαλύτερος εντομολογικός εχθρός του αποθηκευμένου καπνού παγκοσμίωςΠροτιμά επεξεργασμένα καπνά με υψηλή περιεκτικότητα σε νικοτίνη

Τα πιο «παλιά» έντομα στον πλανήτη (325 εκ. χρόνια)3500 είδη BlattariaΠαμφάγα-«Σκουπιδοφάγοι»ΕτερομετάβολαΜόνο (περίπου) δέκα είδη είναι σημαντικά σε κατοικημένους χώρουςΜασητικού τύπου στοματικά μόρια

Τα πιο «παλιά» έντομα στον πλανήτη (325 εκ. χρόνια)3500 είδη BlattariaΠαμφάγα-«Σκουπιδοφάγοι»ΕτερομετάβολαΜόνο (περίπου) δέκα είδη είναι σημαντικά σε κατοικημένους χώρουςΜασητικού τύπου στοματικά μόρια

Ζημιές προκαλούμενες από τις κατσαρίδες

Ποσοτική ζημιάΠροσβολή σε τρόφιμα κα.

Ποιοτική υποβάθμισηΑποχωρήματα, εκδύματα, εκκρίματα

Αλλεργική αντίδραση- άλλες άμεσες επιπτώσειςΔεύτερη αιτία αλλεργίας και άσθματος μετά τα ακάρεα (αναπνοή, λήψη μέσω τροφής)Η επαφή με τα εκκρίματα προκαλεί συχνά αίσθημα ναυτίας, ζάλη

Τρία σημαντικά είδη:

«Γερμανική κατσαρίδα»12-15 mm, χρώμα καστανό-κίτρινοΤο πιο κοινό είδος κατσαρίδας στην

Ελλάδα σε κατοικημένους χώρουςΠετά πολύ σπάνια και για λίγο (σε υψηλές

θερμοκρασίες)Βιολογικός κύκλος 100 ημέρες, αλλά το

ακμαίο ζεί πάνω από 500 ημέρεςΦέρει τα ωά σε ωοθήκια (30-40 ωά το

καθένα)

«Γερμανική κατσαρίδα»12-15 mm, χρώμα καστανό-κίτρινοΤο πιο κοινό είδος κατσαρίδας στην

Ελλάδα σε κατοικημένους χώρουςΠετά πολύ σπάνια και για λίγο (σε υψηλές

θερμοκρασίες)Βιολογικός κύκλος 100 ημέρες, αλλά το

ακμαίο ζεί πάνω από 500 ημέρεςΦέρει τα ωά σε ωοθήκια (30-40 ωά το

καθένα)

>20 mm, χρώμα καστανό-μαύρο, «ανατολική κατσαρίδα»Προτιμά αποχετεύσεις, υγρές ψυχρές περιοχές των κατοικιών,

υπονόμους, ζει 300 ημέρες (<10 ωά ανά ωοθήκιο)Οι πτέρυγες αφήνουν ακάλυπτα τα τελευταία κοιλιακά τμήματαΣημαντικός δείκτης ‘’υγείας’’ του χώρου

>20 mm, χρώμα καστανό-μαύρο, «ανατολική κατσαρίδα»Προτιμά αποχετεύσεις, υγρές ψυχρές περιοχές των κατοικιών,

υπονόμους, ζει 300 ημέρες (<10 ωά ανά ωοθήκιο)Οι πτέρυγες αφήνουν ακάλυπτα τα τελευταία κοιλιακά τμήματαΣημαντικός δείκτης ‘’υγείας’’ του χώρου

40 mm, χρώμα ανοιχτό κόκκινο-καστανόΠροτιμά υγρές, θερμές και σκοτεινές περιοχές, όπου κρύβεται την

ημέρα και εμφανίζεται τη νύχτα, ζει 300 ημέρες (<10 ωά ανά ωοθήκιο)Οι πτέρυγες καλύπτουν πλήρως την κοιλίαΕκκρίνει ένα καφέ υγρό (atar) που χρησιμοποιείται ως ελκυστικό φύλου

40 mm, χρώμα ανοιχτό κόκκινο-καστανόΠροτιμά υγρές, θερμές και σκοτεινές περιοχές, όπου κρύβεται την

ημέρα και εμφανίζεται τη νύχτα, ζει 300 ημέρες (<10 ωά ανά ωοθήκιο)Οι πτέρυγες καλύπτουν πλήρως την κοιλίαΕκκρίνει ένα καφέ υγρό (atar) που χρησιμοποιείται ως ελκυστικό φύλου

IPM

1. Κατασκευήαποθήκης2. Υγιεινή3. Ξήρανση4. Ερμητικήαποθήκευση5. Μικρός χρόνοςαποθήκευσης6. Συσκευασία(insect-proof)

Πρόληψη ΚαταπολέμησηΠαρακολούθηση

Καταπολέμηση εντόμων αποθηκών-IPM σε τρία ‘’βήματα’’

1. Οπτικόςέλεγχος2. Έλεγχοςσυνθηκών3. Δειγματοληψία4. Χρήσηπαγίδων

1. Φυσική2. Βιολογική3. Χημική4. Βιοτεχνολογική

1. Κατασκευήαποθήκης2. Υγιεινή3. Ξήρανση4. Ερμητικήαποθήκευση5. Μικρός χρόνοςαποθήκευσης6. Συσκευασία(insect-proof)

ΠρόληψηΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣΠρέπει να λαμβάνονται υπόψη:Ο βαθμός «βιολογικής αντίστασης» του προϊόντος, δηλ.

η ικανότητα που έχουν ορισμένες ποικιλίες να είναι ευαίσθητες η ανθεκτικές και σε ποια είδη εντόμων.Ο βαθμός καθαρότητας και ακεραιότητας του προϊόντος,

κυρίως των σπόρων και των ξηρών καρπών (χωρίς σκόνες ή αλεύρι, άδειοι σπόροι, σπόροι ή καρποί σπασμένοι από μηχανικά αίτια ή από προσβολή εντόμων).Η προέλευση, ο χρόνος και ο τρόπος συγκομιδής πρέπει

να είναι γνωστά, διότι οι συνθήκες αυτές δίδουν αρκετές πληροφορίες για την πρόβλεψη και την εξέλιξη της προσβολής Πχ. η ξήρανση του προϊόντος είναι αποτελεσματική κατά των ακάρεων ενώ η ψύξη κατά των εντόμων (για τα αποθηκευμένα δημητριακά η υγρασία πρέπει να μην ξεπερνά το 13 %, ενώ η ψύξη κάτω από τους 15 οC προστατεύει και από τα έντομα).

1. Κατασκευήαποθήκης2. Υγιεινή3. Ξήρανση4. Ερμητικήαποθήκευση5. Μικρός χρόνοςαποθήκευσης6. Συσκευασία(insect-proof)

Πρόληψη

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥΤα υλικά και ο τρόπος κατασκευής, να είναι τα

κατάλληλα έτσι ώστε να τηρούνται οι ευνοϊκές συνθήκες αποθήκευσης (υγρασίας, θερμοκρασίας, αερισμού)Το δάπεδο, οι τοίχοι και η οροφή να έχουν καλή

στεγανοποίηση (κλειστά παράθυρα, τοποθέτηση πλέγματος), να είναι λεία και οι γωνίες που σχηματίζουν μεταξύ τους να είναι στρογγυλεμένεςΗ προετοιμασία του χώρου για αποθήκευση είναι πολύ

σημαντικός παράγοντας για την εξέλιξη της προσβολής. Απαιτείται προσεκτικός καθαρισμός, απομάκρυνση παλαιού (ήδη προσβεβλημένου) προϊόντος, και το προϊόν να τοποθετείται με τέτοιο τρόπο ώστε να διευκολύνονται οι εργασίες καθαρισμού, δειγματοληψίας, απεντόμωσης κτλ.

Ελκυστικές οσμές τροφής

Ζέστη

Υγρασία

Έντομα

Προσανατολισμός των εντόμων αποθηκών

Παρακολούθηση

1. Οπτικόςέλεγχος2. Έλεγχοςσυνθηκών3. Δειγματοληψία4. Χρήσηπαγίδων

2 τρόποι παρακολούθησης:Άμεση δειγματοληψία

Οπτική παρακολούθηση:Δειγμάτων (δειγματολήπτες)Σημείων (ρωγμές, ανοίγματα κα)Συσκευασμένα προϊόνταΓραμμή παραγωγής/φόρτωσηςsamplesΕξοπλισμός (μηχανήματα)

Σχετική δειγματοληψία

Βασίζεται σε συσκευές παγίδευσης(τρεις βασικές κατηγορίες)

Παγίδες γιαιπτάμενα είδη

Παγίδεςσε σωρούς

Παγίδες‘’δαπέδου’’

Καταπολέμηση

1. Φυσική2. Βιολογική3. Χημική4. Βιοτεχνολογική

ΦΥΣΙΚΗ

ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΜΗΧΑΝΙΚΗΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

ΑΚΡΑΙΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ

ENTOLETERΕκτοξεύει τα άλευρα μεταξύ δύο ατσάλινων επιφανειών με πασσάλουςΣκοτώνει όλα τα είδη εντόμων, όλα τα στάδια >2900 rpm

ΑΕΡΙΣΜΟΣ

Υγρή περιοχή πάνω: δείκτης μετανάστευσης υγρασίας λόγω υγρού αέρα έξω

Υγρή περιοχή κάτω: δείκτης επίδρασης ξηρού αέρα από έξω

Επίδραση της θερμοκρασίας στα έντομα αποθηκών

Θερ

μοκρ

ασία

(OC

)

Θερ

μοκρ

ασία

(OF)ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΕ ΛΙΓΑ ΛΕΠΤΑ

ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΕ ΜΙΑ ΗΜΕΡΑΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗΜΕΓΙΣΤΟΣ ΡΥΘΜΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΕ ΜΕΡΙΚΕΣ ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ Η ΜΗΝΕΣ

ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΕ ΜΕΡΙΚΕΣ ΗΜΕΡΕΣ Ή ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ

ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΕ ΛΙΓΑ ΛΕΠΤΑ

-5 β=8 εβδ., -10β=6 εβδ., -15 β=4 εβδ., 50 β.=1 ημ.

• Χαμηλές ή υψηλές θερμοκρασίες είναι αποτελεσματικότερες κατά των εντόμων αποθηκών;

Θερμαντήρες για χώρους

www.thermonox.de

www.biotech.at

ΧΗΜΙΚΗ

ΚΑΠΝΙΣΤΙΚΑ(FUMIGANTS)

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΑ(PROTECTANTS)

ΠλεονεκτήματαΕξαπλώνονται ταχύτατα στον χώρο και το προϊόν, και διεισδύουν σε

σημεία όπου δεν είναι δυνατόν να εφαρμοσθούν άλλες μέθοδοι (διαφορά με aerosols)Άμεση δράση σε όλα τα βιολογικά στάδια των εντόμων (ακόμα και

ωοκτόνος δράση)Αποτελεσματικά για μεγάλο εύρος ειδών εντόμων, ακάρεων κτλ.Δεν αφήνουν υπολείμματα στο προϊόν και έχουν μικρή υπολειμματική δράσηΕφαρμόζονται όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο (με την διαπίστωση της

προσβολής)ΜειονεκτήματαΠολύ επικίνδυνα κατά την εφαρμογή εάν δεν τηρηθούν όλες οι

προβλεπόμενες προφυλάξειςΑνάπτυξη ανθεκτικότητας από μερικά είδηΣε μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους (πχ. silos) για την εφαρμογή των

καπνιστικών απαιτείται ο σχετικός εξοπλισμός

1. FUMIGANTS

ΦωσφίνηΔρα μέσω των ατμών στο αναπνευστικό σύστημαaluminum phosphide 55% ή magnesium phosphideΠολύ επικίνδυνοΧρειάζεται ειδικές γνώσειςΔιαβρωτικό σε μέταλλα (και σε πολύτιμα μέταλλα)Ελευθερώνεται ως αέριο με την υγρασία του αέραAlP + 3H2O Al(OH)3 + PH3Mg3P2 + 6H2O 3Mg(OH)2 +2PH3Σε διάφορες μορφές (πλακίδια, σφαιρίδια κτλ.)pellets— αρχίζει η έκλυση αερίου σε 0.5-1.5 htablets— αρχίζει η έκλυση αερίου σε 1-2 hΣε συγκεντρώσεις 1.79 % (17,900 ppm) μπορεί να προκαλέσουν φωτιάΣτεγανοποίηση του χώρου πριν την εφαρμογή2 άτομα (τουλάχιστον) ανά εφαρμογή

Μορφές Φωσφορούχου ΑργιλίουΣε επίπεδα και σφαιρικά δισκία βάρους 3 g. Από κάθε δισκίο εκλύεται

1 g καθαρής αέριας φωσφίνηςΣε pellets βάρους 0.6 g το κάθε ένα από όπου εκλύονται 0.2 g

καθαρής αέριας φωσφίνηςΣε σακίδια βάρους 34 g το κάθε ένα από όπου εκλύονται 11 g αερίου

φωσφίνηςΥπάρχουν τα σακίδια μεμονωμένα ή ενωμένα σε διάφορες μορφές ανά

5, 10, 100 κλπ, πχ. κουβέρτες (bangblankets)

Μορφές Φωσφορούχου ΜαγνησίουΕίναι η πλέον εξελιγμένη και νεότερη μορφή φωσφίνης που

παράγεται στην Γερμανία από την εταιρεία Detia-Degesch. Εκλύεταιταχύτερα από τα σκευάσματα φωσφορούχου αργιλίου.Σε σφαιρικά και επίπεδα δισκία βάρους 3 g.Σε pellets βάρους 0.6 g.Σε σακίδια βάρους 117 g το κάθε ένα.

Κανονική ατμόσφαιρα:

Άζωτο, N2 = 78.0%Οξυγόνο, O2 = 20.9%Διοξείδιο του άνθρακα, CO2 = 0.03%Πίεση στην επιφάνεια της θάλασσας = 760 mm Hg

• Επίπεδα O2 < 3% είναι θανατηφόρα για όλα τα είδη, όλα τα στάδια

• Η χαμηλή πίεση μειώνει ή αυξάνει το ποσό όλων των αερίων;

• Η αποτελεσματικότητα αυξάνεται ή μειώνεται με τη θερμοκρασία;

ΜΕΙΩΝΕΙ

ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ

• Ποια στάδια ανάπτυξης είναι τα πιο ανθεκτικά;• Επίδραση της υγρασίας; ΣΥ ΜΕΙΩΝΕΙ

• Τροποποιημένες ατμόσφαιρες (modified atmospheres): αλλαγή στη συγκέντρωση ενός ή περισσοτέρων αερίων κατά την εφαρμογή

• Ελεγχόμενες ατμόσφαιρες (controlled atmospheres): αλλαγή της πίεσης

• CO2 vs Κενό

ΠλεονεκτήματαΜικρότερο κόστος εφαρμογής (σε σύγκριση με μικροβιακά σκευάσματα,

ρυθμιστές ανάπτυξης κτλ.)Εύκολα στην εφαρμογή (συνήθως εφαρμόζονται μια μόνο φορά, πριν ή

κατά την αποθήκευση)«Συμβατά» με τους κανόνες του διεθνούς εμπορίου (σε αντίθεση με τις

άλλες μεθόδους)Αποτελεσματικά για μεγάλο εύρος ειδών εντόμωνΜειονεκτήματαΥπολείμματα στο προϊόνΑνάπτυξη ανθεκτικότητας από πολλά είδηΕφαρμόζονται ανεξάρτητα από την ύπαρξη προσβολής

malathion (διάφορα)Οργανοφωσφορικό, με πολύ καλή δράση σε μεγάλο αριθμό ειδών εντόμων. Μέτρια έως μικρή υπολειμματική δράση (1-2 μήνες)Λόγω της ευρείας χρήσης του πολλά είδη έχουν αναπτύξει ανθεκτικότηταΕφαρμόζεται με ψεκασμό, ή προστίθεται ως σκόνη στο προϊόν (μέχρι και 8 ppm)Όχι πια σε χρήση από το 2009 (εξαίρεση κτηνιατρικά φάρμακα)

2. PROTECTANTS

pirimiphos-methyl (Actellic)Οργανοφωσφορικό εντομοκτόνο-ακαρεοκτόνο, με πολύ μεγάλη υπολειμματική διάρκεια (μέχρι 36 εβδομάδες)Δρα και ασφυκτικά μέσω των ατμώνΑνάπτυξη ανθεκτικότητας από πολλά είδη (κυρίως τα Rhyzopertha dominica και Oryzaephilus surinamensis)Εφαρμόζεται με ψεκασμό στους χώρους και το προϊόν ή ως σκόνη στο προϊόν

deltamethrin (K-obiol)Πυρεθρινοειδές εντομοκτόνο, με σχετικά μικρή υπολλειματική διάρκεια (μέχρι 2-3 μήνες)Χρησιμοποιείται σε αρκετά μεγάλη κλίμακα, για μεγάλο εύρος εντομολογικών εχθρών (με τάση αύξησης τα τελευταία χρόνια)Έχει γρήγορη ικανότητα κατάρριψης (knock down)Δεν έχει ακόμα εμφανιστεί έντονα η ανθεκτικότητα που παρατηρείται στα συνήθη οργανοφωσφορικά, ενώ και τα υπολείμματα είναι πολύ μικρότεραΕφαρμόζεται με ψεκασμό ή ως σκόνη στο προϊόν, αλλά και ως aerosol για ψεκασμούς σε οικίες, στάβλους κτλ.Πολύ μικρότερη τοξικότητα για τον άνθρωπο σε σύγκριση με τα οργανοφωσφορικά

Άλλα σκευάσματαSpinosad (έχει λάβει έγκριση για τα δημητριακά στην ΕΕ), χαμηλής τοξικότητας, υψηλή αποτελεσματικότηταMethoprene, χαμηλής τοξικότητας, ρυθμιστής ανάπτυξης (έχει λάβει έγκριση για δημητριακά στις ΗΠΑ και την Αυστραλία, αναμένεται στην ΕΕ το 2025)Γη διατόμων, «φυσικό ορυκτό», αντιδρά με την cuticula και προκαλεί αφυδάτωση, εφαρμόζεται με ψεκασμό στους χώρους και το προϊόν ή ακόμα ως σκόνη στο προϊόν, μη τοξικό (food additive)Piperonyl butoxide εφαρμόζεται συνήθως με συνθετικά πυρεθροειδή