Strategia rozwoju systemu płatniczego

i obrotu bezgotówkowego w Polsce

Adam Tochmański

Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego

Narodowy Bank Polski

I Część Kongresu Gospodarki Elektronicznej „Wpływ instytucji finansowych

na rozwój Gospodarki Elektronicznej” Warszawa, 21 marca 2006 r.

2

Co to jest system płatniczy?

Bank centralny

Płatnik Beneficjent

Izbarozliczeniowa

Bankpłatnika

Bankbeneficjenta

Pośrednik rozliczeniowy

324

Rozliczenia pieniężneRozliczenia pieniężne

Rozliczenia pieniężne

Rozliczenia pieniężne przeprowadzaneza pośrednictwem banków

Rozliczenia pieniężnebezgotówkowe

Rozliczenia pieniężne przeprowadzanebez pośrednictwa banków

Rozliczenia pieniężnegotówkowe

Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne przeprowadzane za pomocą papierowych instrumentów

płatniczych

Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne przeprowadzane za pomocą elektronicznych instrumentów

płatniczych

4

Podstawowe fazy rozwoju systemu płatniczego

Faza pierwsza („papierowa”) – przekazywanie zleceń płatniczych pomiędzy klientami banków a bankami oraz pomiędzy bankami odbywa się w drodze papierowej

Faza druga (pośrednia) – przekazywanie zleceń płatniczych pomiędzy klientami banków a bankami odbywa się w drodze papierowej, zaś pomiędzy bankami w drodze elektronicznej

Faza trzecia (elektroniczna) - przekazywanie zleceń płatniczych zarówno pomiędzy klientami banków a bankami, jak również pomiędzy bankami odbywa się w drodze elektronicznej

5

Główne etapy rozwojuGłówne etapy rozwojupolskiego systemu płatniczegopolskiego systemu płatniczego

Płatności dotyczące operacji międzybankowych w złotych

Płatności klientowskie w złotych Okres

elektroniczne papierowe papierowe elektroniczne

do kwietnia 1993 r.

— stary system rozrachunków międzybankowych w NBP

—

SORB SYBIR kwiecień 1993 r. – marzec 1994 r.

— stary system rozrachunków międzybankowych w NBP

—

SORB SYBIR kwiecień 1994 r. – czerwiec 1994 r.

— stary system rozrachunków międzybankowych w NBP

ELIXIR

lipiec 1994 r. – marzec 1996 r.

— SORB SYBIR ELIXIR

marzec 1996 r.– luty 1998 r.

— SORBNET SYBIR ELIXIR

marzec 1998 r. – czerwiec 2000 r.

SORBNET — SYBIR ELIXIR

lipiec 2000 r. – czerwiec 2004 r.

SORBNET — SYBIR ELIXIR

SORBNET

lipiec 2004 r. – październik 2004r.

SORBNET — — ELIXIR

SORBNET

od listopada 2004r. SORBNET

ELIXIR — —

ELIXIR SORBNET

6

Zalety polskiego systemu Zalety polskiego systemu płatniczegopłatniczego

1. Szybka, efektywna i bezpieczna infrastruktura rozliczeniowa zarówno

w zakresie płatności wysokokwotowych, jak i detalicznych

2. Jeden z najszybszych w Europie cykli rozliczeniowych dla płatności

detalicznych obsługiwanych przez KIR S.A.

3. Uznanie systemu ELIXIR za system płatności systemowo ważny (SIPS)

i spełnienie przez KIR S.A. wszystkich wymagań dla SIPS

4. Powiązanie krajowej infrastruktury płatniczej z paneuropejskimi systemami TARGET i STEP2

5. Wyodrębnienie w ramach NBP instytucjonalnego nadzoru nad

systemami płatności oraz systemami autoryzacji i rozliczeń, prowadzonymi

przez niebankowych agentów rozliczeniowych

6. Wprowadzenie w sektorze bankowym obligatoryjnego standardu NRB,

opartego na standardzie IBAN

7

Słabości polskiego systemu Słabości polskiego systemu płatniczegopłatniczego

1. Niski wskaźnik liczby rachunków bankowych oraz niski poziom ich wykorzystania przez klientów

2. Przyzwyczajenie klientów do dokonywania płatności głównie

w drodze zapłaty gotówką

3. Stosunkowo niewielki poziom wykorzystania poleceń zapłaty oraz kart płatniczych w transakcjach bezgotówkowych

4. Istniejące bariery o charakterze prawnym lub zwyczajowym, wymuszające zapłatę gotówką, szczególnie w zakresie

różnego rodzaju opłat dla władz lub instytucji lokalnych

5. Stosunkowo niewielki udział płatności bezgotówkowych dokonywanych przez klientów w sposób elektroniczny

8

Liczba rachunków, z których mogły być dokonywane płatności bezgotówkowe na jednego mieszkańca w 2004 r.

2,61 2,59

2,38 2,36

1,931,81

1,41 1,391,22

1,12 1,09 1,030,89

0,79 0,770,65 0,64 0,60 0,54

średnia UE; 1,36

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

9

Liczba transakcji zrealizowanych za pośrednictwem polecenia przelewu na jednego mieszkańca w ciągu 2004 r.

110 109

80 78 76

66

5147 45 43 42 40

3329 26

20 20 19 18 1713 12

8 72

średnia w UE; 40,44

0

20

40

60

80

100

120

10

Liczba transakcji zrealizowanych za pośrednictwem polecenia zapłaty na jednego mieszkańca w ciągu 2004 r.

75,33 74,62

64,6

49,61

43,2840,89

29,2326,42

20,2917,71 16,26 15,9

13,7711,68 10,4 9,91

7,78 7,625,45

1,19 1,18 0,83 0,53 0,35 0,2

średnia w UE; 21,97

0

10

20

30

40

50

60

70

80

11

Liczba kart płatniczych na jednego mieszkańca (stan na koniec 2004 r.)2,36

1,72 1,71 1,66

1,511,45

1,33 1,331,22

1,07 1,06

0,81 0,810,74 0,74

0,66 0,65 0,640,57

0,47

0,950,951

średnia w UE; 1,1

0

0,5

1

1,5

2

2,5

12

Liczba płatności kartami zrealizowanych w ciągu 2004 r.

111,91

94,24

79,6276,53 74,79

65,98 64,44

55,67

44,37

37,2

29,7727,11

22,84 20,91 18,96

12,59 10,63 10,636,88 6,88 5,84 5,48 5,28

119,95

średnia w UE; 40,44

0

20

40

60

80

100

120

140

13

Podstawowe wyzwania dla polskiego systemu płatniczego w najbliższych latach

Wprowadzenie do polskiego prawa przepisów dyrektywy o usługach płatniczych na rynku wewnętrznym

Uruchomienie systemu TARGET2

Przygotowanie polskich banków i podmiotów infrastrukturalnych do standardów SEPA

Przystąpienie Polski do strefy euro

14

Cel strategiczny polskiego systemu Cel strategiczny polskiego systemu płatniczegopłatniczego

Celem polskiego systemu płatniczego powinno być zapewnienie społeczeństwu powszechnych usług

płatniczych na najwyższym możliwym poziomie, biorąc pod uwagę w szczególności opłacalny ekonomicznie dostęp

społeczeństwa do różnorodnych i nowoczesnych instrumentów płatniczych oraz efektywność,

konkurencyjność i bezpieczeństwo rozliczających je krajowych systemów płatności, uwzględniając konieczne dostosowywanie polskiej infrastruktury płatniczej i zasad

funkcjonowania systemu płatniczego do wymagań współpracy i integracji europejskiej.

15

Proponowane działaniaProponowane działania 1. Zwiększenie zakresu obrotu bezgotówkowego, przede wszystkim

poprzez:

- poszerzenie bazy podmiotów korzystających z usług banków,

- stworzenie zachęt do dokonywania płatności masowych poprzez rachunki bankowe,

- likwidację barier prawnych dla dokonywania płatności bezgotówkowych,

- akcję edukacyjną i promocyjną w zakresie obrotu bezgotówkowego.

2. Zapewnienie konsumentom dostępu do szerokiej gamy bezpiecznych i efektywnych instrumentów płatniczych

i usług, w tym w obrocie transgranicznym.

16

Proponowane działania cd.Proponowane działania cd.

3. Działania związane z usprawnianiem rynku kart płatniczych

4. Kontynuowanie i usprawnianie działań nadzorczych nad różnymi elementami systemu płatniczego, w tym rozwiązanie problemu nadzoru nad pośrednikami rozliczeniowymi.

5. Aktywny udział i bieżące śledzenie prac nad projektem dyrektywy o usługach płatniczych na rynku wewnętrznym (New Legal Framework) oraz wprowadzenie do prawa polskiego odpowiednich do rozwiązań europejskich przepisów prawnych.

6. Podjęcie działań mających na celu osiągnięcie przez polski sektor bankowy standardów SEPA.

7. Kontynuowanie prac związanych z uczestnictwem w systemie TARGET2.

17

Dziękuję za uwagę!

Adam TochmańskiDyrektor

Departamentu Systemu Płatniczego Narodowy Bank Polski

tel. +48 (022) 620-83-38fax.+48 (022) 653-10-39

email: adam.tochmanski@mail.nbp.pl