KANTON SARAJEVO

Ministarstvo obrazovanja i nauke

STRATEGIJA RAZVOJA VISOKOG OBRAZOVANJA

U KANTONU SARAJEVO 2010 – 2015

Sarajevo, mart 2010.

Na osnovu čl. 12. tačka (b) i 18. tačka (b) Ustava Kantona Sarajevo („Službene novine Kantona Sarajevo“, br: 1/96, 2/96, 3/96, 16/97, 14/00, 4/01 i 28/04), čl. 3. stav (19) i član 4. stav (2) Zakona o visokom obrazovanju („Službene novine Kantona Sarajevo“, broj: 43/08) Skupština Kantona Sarajevo na ___ sjednici, održanoj _____ 2010. godine, donijela je

- Nacrt - STRATEGIJU RAZVOJA VISOKOG OBRAZOVANJA NA PODRUČJU KANTONA

SARAJEVO ZA PERIOD 2010-2015. GODINA

Uvod Proces transformacije iz industrijskog društva u društvo znanja koji se događa u razvijenom svijetu nameće potrebu za brojnim društvenim promjenama. Ove promjene prije svega zahtijevaju prilagođavanje sistema obrazovanja potrebama razvoja društva i privrede. Napredak Bosne i Hercegovine u ovoj tranziciji moguć je samo uz sistem visokog obrazovanja usklađen sa zahtjevima evropskog prostora visokog obrazovanja (EHEA) i evropskog istraživačkog prostora (ERA). Drugim riječima, budućnost Bosne i Hercegovine traži takvo ustrojstvo visokog obrazovanja koje je kompatibilno reformskim procesima u zemljama Evropske unije. U Evropskoj uniji, koja je projektovana kao društvo znanja, ljudi i znanje postaju najvažniji resurs. Stoga obrazovni sistem postaje jedan od najvažnijih segmenata društva. Brze promjene u svijetu traže i radikalno uklanjanje svih prepreka unutar postojećeg stanja u visokom obrazovanju. Bosna i Hercegovina, pa prema tome i Kanton Sarajevo, trebaju sistem visokog obrazovanja koji je sposoban inicirati i nositi glavni teret promjena u društvu. Stoga su očekivanja društva i države od akademske zajednice velika, zahtjevna i legitimna. Sposobnost univerziteta da na njih odgovore, kao i sposobnost nadležnih institucija vlasti da takva očekivanja podupiru politički i materijalno, odlučivat će o brzini priključenja BiH krugu razvijenih država. Nacrt strategije razvoja visokog obrazovanja u Kantonu Sarajevo urađen je uz uvažavanje postojećeg stanja visokog obrazovanja prije svega u Kantonu Sarajevu u kojem, pored Univerziteta u Sarajevu, djeluju i četiri privatna univerziteta kao i dva fakulteta, ali i cijeloj Bosni i Hercegovini, uz uvažavanje elemenata SWOT analize kao i relevantnih statističkih podataka koji su iz ove oblasti objavljeni u različitim domaćim i međunarodnim dokumentima.

SADRŽAJ

Državni i institucionalni kontekst ..............................................................................4Sistem visokog obrazovanja u Bosni i Hercegovini .................................................. 4Institucionalni kontekst ............................................................................................. 5

Misija i vizija ................................................................................................................7Misija visokog obrazovanja u Kantonu Sarajevo ..................................................... 7Vizija visokog obrazovanja u Kantonu Sarajevo ...................................................... 7

SWOT analiza ..............................................................................................................8

Strateška opredjeljenja .............................................................................................10Nastava i studenti .................................................................................................... 11Naučnoistraživački/umjetničkoistraživački rad ...................................................... 17Finansiranje visokog obrazovanja .......................................................................... 27Visoko obrazovanje i tržište rada ............................................................................ 33Međunarodna saradnja ........................................................................................... 36

Nosioci procesa visokog obrazovanja .......................................................................40

Lista dokumenata koje zahtijeva izvođenje strategije ...........................................41

Pregled strateških zadataka ......................................................................................42

Pregled indikatora progresa .....................................................................................43

Pregled kratica ...........................................................................................................44

Literatura ...................................................................................................................45

PRILOZI .....................................................................................................................46Visokoškolske ustanove na području Kantona Sarajevo ......................................... 46Prostorni kapaciteti VŠU na području Kantona Sarajevo ...................................... 47Nastava i studenti .................................................................................................... 49Nastavno osoblje ..................................................................................................... 53Finansiranje Univerziteta u Sarajevu ..................................................................... 56Visoko obrazovanje i tržište rada ............................................................................ 61

O B R A Z L O Ž E N J E ........................................................................................... 63

Državni i institucionalni kontekst

Sistem visokog obrazovanja u Bosni i Hercegovini

Bosna i Hercegovina je Dejtonskim sporazumom uređena kao decentralizirana država koju čine dva entiteta: Federacija Bosne i Hercegovine (FBiH) i Republika Srpska (RS), te zasebna administrativna jedinica Distrikt Brčko. Entitet FBiH je administrativno podijeljen na deset kantona, dok je RS administrativno centralizirana. Dejtonski mirovni sporazum značio je prekid ratnih razaranja, ali i najveću prepreku izgradnji efikasnog sistema državne administracije, te harmonizacije i razvoja sistema visokog obrazovanja. Sistem visokog obrazovanja u BiH karakteriše visok stepen decentraliziranosti i fragmentiranosti u pogledu raspodjele zakonodavnih i administrativnih nadležnosti. Kompleksna ustavno-pravna struktura BiH u potpunosti se reflektuje u oblasti visokog obrazovanja i kao takva značajno determinira mogućnost njegove harmonizacije i razvoja.

Na nivou države BiH ne postoji ministarstvo za obrazovanje i nauku, kao što je to slučaj u drugim državama svijeta, već samo sektori pri državnom Ministarstvu civilnih poslova BiH: Sektor za obrazovanje i Sektor za nauku i kulturu čija je uloga ograničena na koordinaciju rada entitetskih i kantonalnih ministarstava u oblasti visokog obrazovanja. Nadležnosti za obrazovne i naučne politike, finansiranje i nadzor nad institucijama visokog obrazovanja podijeljene su po teritorijalnom principu, između subjekata na nižim nivoima vlasti: u RS na nivou entiteta i u FBiH na nivou kantona. Distrikt Brčko, kao zasebna administrativna jedinica, također ima nadležnost za obrazovnu politiku.

Posljedica ovakvog državnog uređenja jeste neujednačenost zakonskih propisa ili otvorena mogućnost njihovog nepostojanja u određenim ustavno definisanim područjima BiH, što predstavlja jedinstven primjer u svijetu načina uređivanja akademskog prostora jedne države. Iako je BiH potpisnica Bolonjske deklaracije od septembra 2003. g., značajniji progres u oblasti reforme sistema visokog obrazovanja u BiH nije bilo moguće ostvariti sve do augusta 2007. g., kada je nakon višegodišnjih nastojanja i političkih pregovora usaglašen i po prvi put usvojen državni, Okvirni zakon o visokom obrazovanju u BiH. Ovim zakonom je reformi bh. sistema visokog obrazovanja po Bolonjskim principima dat državni značaj, stvorena je osnova za početak usaglašenog djelovanja na njenom provođenju, propisani su osnovni jedinstveni principi i standardi u oblasti visokog obrazovanja, te stvorene pretpostavke za formiranje novih državnih institucija: Agencije za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta BiH i Centra za informiranje i priznavanje dokumenata iz oblasti visokog obrazovanja. Prema podacima Ministarstva civilnih poslova BiH1

Prema podacima entitetskih zavoda za statistiku

, krajem 2008. g. u BiH je djelovalo 8 javnih univerziteta (6 u FBiH i 2 u RS), devet privatnih univerziteta (3 u FBiH i 6 u RS), te nekoliko samostalnih fakulteta i visokih škola (koledža). U sklopu javnih i privatnih univerziteta u BiH djeluje ukupno 140 fakulteta, 10 akademija, 16 visokih i viših škola, 4 vjerska fakulteta, te 4 internacionalna studija.

2

1 Strategija razvoja nauke u BiH 2010-2015. Dostupno na: <

, u akademskoj 2007/08. g. na bh. univerzitete bio je upisan ukupno 105.431 studenata, od čega je na javnim univerzitetima bilo

http://www.mcp.gov.ba/zakoni_akti/strategije/Archive.aspx?template_id=19&pageIndex=1> novembar 2009. 2 Federalni zavod za statistiku, Statistički bilten „Visoko i više obrazovanje u FBiH u 2007/2008. godini, juni 2008. g; Republički zavod za statistiku, RS, Statistički bilten „Visoko obrazovanje“, broj 5, dostupno na <http://www.rzs.rs.ba/PublikObrazCIR.htm> septembar, 2009. g.

91.219 upisanih studenata (68.604 u FBiH i 22.615 u RS), a na privatnim 14.212 upisanih studenata (1.728 u FBiH i 12.484 u RS). Licence za otvaranje i rad univerziteta i fakulteta u BiH izdate su od strane nadležnih kantonalnih ministarstava u FBiH, a u RS od strane Ministarstva obrazovanja i kulture RS. U posljednjem periodu aktuelne su aktivnosti na izdavanju prvih tzv. „nultih“ akreditacija univerzitetima na prostoru BiH. Za predstojeći period planirano je da u organizaciji Agencije za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta BiH, svi javni i privatni bh. univerziteti prođu odgovarajuće procedure eksternog vrednovanja kvaliteta radi izdavanja državnih akreditacija visokoškolskim institucijama, odnosno akreditacija za odobrene studijske programe.

Institucionalni kontekst Kao mjerodavna ustanova za analizu institucionalnog konteksta razvoja visokog obrazovanja u Kantonu Sarajevo uzima se Univerzitet u Sarajevu (UNSA), obzirom da je uticaj ostalih visokoškolskih ustanova na području KS u poređenju sa UNSA praktično zanemariv. Univerzitet u Sarajevu je osnovan 1949. g. i predstavlja prvi univerzitet modernog tipa koji je oformljen u Bosni i Hercegovini. Do 1975. g. bio je i jedini univerzitet u BiH i ključni zamajac razvoja visokog školstva i nauke u BiH, a kasnije i formiranja novih univerziteta u drugim bh. gradovima. Od osnivanja do danas, Univerzitet u Sarajevu je po svojoj veličini, obrazovnom i naučnom potencijalu, te reputaciji stečenoj unutar i van granica naše države, zadržao epitet vodeće naučno-obrazovne institucije u BiH.

Tokom 60 godina postojanja, UNSA je prolazio kroz različite faze u svom razvoju. Četrdeset godina gotovo kontinuiranog rasta i razvoja Univerziteta grubo je bilo zaustavljeno u periodu agresije na BiH (1992-1995.). Tokom troipogodišnje opsade i ratnih razaranja grada Sarajeva, Univerzitetu su nanesene velike ljudske i materijalne štete, koje obuhvataju stradanja ljudi, raseljavanje i odliv nastavnog kadra (cca 40% nastavnika i saradnika je napustilo Univerzitet), sve vidove izolacije Univerziteta od ostatka svijeta, te fizičke devastacije zgrada i opreme3

U takvim otežanim uslovima i bez državnih smjernica, odgovarajuće političke, zakonske i materijalne podrške, Univerzitet je akademske 2005/06. g. samostalno krenuo u složeni proces reforme po Bolonjskim principima. Aktivnosti na organizacijskoj i akademskoj reformi Univerziteta aktuelene su i danas, a obuhvataju reorganizaciju s ciljem uspostavljanja nove integrisane organizacije, prelazak na novi ciklični sistem studija, reformu nastavnih planova i programa, razvoj institucionalnog sistema upravljanja kvalitetom, te niz drugih aspekata reforme koji imaju za cilj približavanje i prepoznavanje Univerziteta u EHEA

. Ukupan poslijeratni period obilježen je djelovanjem Univerziteta na saniranju posljedica ratnih razaranja, stvaranju osnova za nastavak stabilnog i kontinuiranog razvoja, te modernizacije i ponovnog uključivanja u savremene evropske i svjetske akademske tokove.

4

U organizacionom pogledu, Univerzitet u Sarajevu je heterogena organizacija čiju osnovnu stukturu čini 23 fakulteta i akademije, članice Univerziteta, koje su interno organizirane unutar šest naučnih grupacija i to iz područja: društvenih, humanističkih, medicinskih, tehničkih, prirodno-matematičkih, biotehničkih nauka i umjetnosti (vidjeti tabelu u Prilogu 11.1). U sastavu Univerziteta je i veći broj pridruženih i ostalih članica Univerziteta, kao što su Fakultet islamskih nauka, 4 instituta, 5 univerzitetskih centara, Nacionalna i

.

3 Iznos materijalne štete nanesene Univerzitetu u Sarajevu tokom agresije na BiH, procijenjen je na cca 150 miliona US$. 4 EHEA - European Higher Education Area, Evropski prostor visokog obrazovanja.

univerzitetska biblioteka BiH kao pridruženi član, Klinički centar Univerziteta u Sarajevu, JUKS Zavod za zaštitu zdravlja studenata UNSA. Kroz ukupni, višedecenijski period postojanja, Univerzitet u Sarajevu funkcionira kao asocijacija visokoškolskih institucija sa pravnim subjektivitetom svake od njih. Do donošenja Okvirnog zakona o visokom obrazovanju u BiH iz 2007. g., Fakulteti i akademije su imali status pravnog lica, te visok stepen autonomije u odnosu na Rektorat i organe uprave Univerziteta u smislu samostalnog odlučivanja o poslovnim, finansijskim i akademskim pitanjima iz domena rada fakulteta/akademije. Sa ciljem usaglašavanja rada Univerziteta sa odredbama definiranim Okvirnim, te Zakonom o visokom obrazovanju KS, u toku su aktivnosti na reorganizaciji i izgradnji integrirane organizacije Univerziteta u Sarajevu, tj ustrojavanje novih zajedničkih funkcija i definiranje načina na koji će Univerzitet u budućnosti ispunjavati obaveze i odgovornosti prema svojim eksternim i internim interesnim grupama: Vladi, svojim članicama, studentima, lokalnoj i široj bh. društvenoj zajednici. Među najznačajnije pretpostavke za uspješnu realizaciju aktuelnih napora vezanih za organizacijsku reformu spadaju planirane aktivnosti vezane za informatičko umrežavanje i razvoj jedinstvenog informacionog sistema Univerziteta, te izgradnju Kampusa sa ciljem prostorne integracije Univerziteta. Za realizaciju ovih aktivnosti bit će potrebna značajna dodatna finansijska ulaganja koja Univerzitet nije u mogućnosti samostalno obezbijediti, već će ih nastojati osigurati kroz eksternu finansijsku podršku domaćih i inostranih investitora. Trenutno su objekti većine članica i pridruženih članica Univerziteta disperzirani na prostoru grada Sarajeva, dok se u Kampusu UNSA, smještenom na lokalitetu bivše kasarne Maršal Tito, trenutno nalazi grupa od pet fakulteta, te dodatni obrazovni i studentski sadržaji. U toku su pripreme za donošenje regulacionog plana za urbanističko pozicioniranje budućih objekata Kampusa. Pregled prostornih kapaciteta UNSA dat je u Prilogu 11.2, uz napomenu da je riječ o nepotpunim podacima. U akademskoj 2008/09. g. na Univerzitetu u Sarajevu broj stalno zaposlenog osoblja iznosi 2292, od čega je 1302 nastavnika i saradnika zaposelnih u stalnom radnom odnosu, dok je 990 broj stalno zaposlenih u adminsitraciji, te pomoćnog i tehničkog osoblja Univerziteta. Ukupan broj studenata upisanih na Univerzitet u Sarajevu u akademskoj 2008/2009. g. iznosi 40.273, od čega je 27.403 redovnih studenata, dok se ostatak broja upisanih studenata odnosi na kategorije redovnih samofinansirajućih i vanrednih studenata. Budžet Univerziteta u Sarajevu u 2008. godini iznosi cca 105 miliona KM, od čega cca 40 miliona KM spada u vanbudžetske prihode fakulteta/akademija.

Misija i vizija

Misija visokog obrazovanja u Kantonu Sarajevo

Misija visokog obrazovanja u Kantonu Sarajevo je da, kroz nastavu i istraživanje, educira kvalitetne, sposobne, kreativne i međunarodno kompetentne kadrove u svim oblastima od interesa za cijelu Bosnu i Hercegovinu. Time nosioci visokog obrazovanja u KS profesionalno i kvalitetno izvršavaju svoje društvene obaveze koji se postavljaju u evropskom i svjetskom, političkom, društvenom, pravnom i kulturnom ambijentu.

Vizija visokog obrazovanja u Kantonu Sarajevo

Visoko obrazovanje u Kantonu Sarajevo će kroz nastavu temeljenu na istraživanjima, inovacijama i akademskoj izvrsnosti obrazovati nositelje cjelokupnog razvoja Bosne i Hercegovine, te kroz istraživački rad poticati stvaranje novih tehnoloških rješenja i kreativnih ideja i na taj način biti oslonac održivog razvoja Bosne i Hercegovine, temeljenog na znanju. Visoko obrazovanje u Kantonu Sarajevo će biti integrirano u evropski prostor visokog obrazovanja kroz primjenu zajedničkih standarda postavljenih Bolonjskom deklaracijom, te kroz intenzivnu saradnju univerziteta u Kantonu Sarajevo sa univerzitetima u Evropskoj uniji, ali i cijelom svijetu.

SWOT analiza

Elementi SWOT analize koja slijedi odnose se na Univerzitet u Sarajevu kao najznačajniju instituciju visokog obrazovanja u BiH i Kantonu Sarajevo. UNSA je ujedno i VŠU s najvećim impaktom u oblasti visokog obrazovanja. Navedeni elementi su proistekli na osnovu SWOT analiza koje su nastale kroz procese interne evaluacije Univerziteta u Sarajevu, a koje su provedene 2005.5 i 2009. 6

— dugogodišnje akademsko naslijeđe;

godine.

Interne snage:

— vodeća akademska ustanova u razvoju društva znanja u BiH; — najveća visokoškolska ustanova prema broju studenata, broju nastavnika i broju

publikovanih naučno-istraživačkih radova u BiH; — veliki profesionalni potencijal bivših studenata u zemlji i inostranstvu; — postojanje neophodne kritične mase nastavnika i saradnika; — svijest o vlastitoj odgovornosti za razvoj bh. društva; — pojedini nastavnici i naučnici, katedre i odsjeci sa ugledom u svjetskim razmjerama; — intenzivna saradnja sa međunarodnom akademskom zajednicom;

Interne slabosti: — inertnost i suzdržanost prema promjenama; — dezintegriranost Univerziteta i otežana mogućnost upravljanja Univerzitetom kao

cjelinom; — pretežna usmjerenost u nastavi na prijenos informacija i “usvajanje” znanja; — nepostojanje kontinualnog izvora sredstava za naučnoistraživački rad; — nedovoljno razvijen i neujednačen sistem osiguranja kvaliteta; — nepostojanje podsticajne i relevantne naučne politike na Univerzitetu; — nedovoljna uključenost studenata u naučnoistraživački rad;

Šanse u okruženju: — prisutna svijest javnosti o neophodnosti uključenja u evropski akademski prostor; — efekti potpisivanja Bolonjske deklaracije, odnosno promjene u evropskom sistemu

visokog obrazovanja i neophodnost promjena pri uključivanju u ovaj sistem; — povećan interes privrede i međunarodnih institucija za započinjanje i finansiranje

istraživačkih projekata; — povećanje saradnje u nastavi i istraživanjima s visokoškolskim i naučnim institucijama na

lokalnoj, regionalnoj i globalnoj razini; — uključivanje Univerziteta u joint degree studije II i III stepena;

Opasnosti u okruženju:

— shvatanje visokog obrazovanja kao potrošnje, a ne investicije u ljudske resurse; — nepostojanje državne strategije razvoja visokog obrazovanja niti koordinacije sa državnog

vrha;

5 Izvještaj o internoj institucionalnoj evaluaciji, Univerzitet u Sarajevu, Rektorat, 2004. 6Izvještaj o internoj institucionalnoj evaluaciji, Univerzitet u Sarajevu, Rektorat, 2009.

— nepovoljna privredna situacija u zemlji i nedostatak materijalnih sredstava potrebnih za promjene;

— nekontrolirana ekspanzija visokog obrazovanja na štetu kvaliteta nastave; — nedovoljno razumijevanje osnovnih problema visokog obrazovanja i Univerziteta od

strane onih koji donose političke odluke; — slabe povratne veze između privrede i Univerziteta;

Strateška opredjeljenja

Strateško opredjeljenje institucija visokog obrazovanja, jeste da budu autonomne akademske zajednice nastavnika-istraživača, umjetnika i studenata, inkorporirana u međunarodnu univerzitetsku i akademsku zajednicu. Pored internacionalizacije, kao jednog od ključnih strateških ciljeva, u razdoblju koje slijedi, VŠU treba da preuzmu i sljedeće uloge unutar društvene zajednice u kojoj djeluju:

− da budu glavni nosioci razvoja sistema cjeloživotnog obrazovanja u društvu, usmjeravajući se na razvoj koncepta cjeloživotnog učenja još u toku realizacije sva tri studijska ciklusa, a također i razvojem različitih kurseva i programa obuka koji se nude nakon završetka formalnog obrazovanja;

− jačanja dodiplomskih i diplomskih (naučnih i stručnih) programa obrazovanja, relevantnih za privredu i društveni razvoj, te istovremeno privlačnih i konkurentnih i na evropskom tržištu radne snage;

− da budu ključni nosioci uspostave i permanentnog razvoja istraživanja unutar doktorskih studija u BiH, koja su istovremeno i međunarodno relevantna;

− da budu prepoznatljivo središte naučnog i umjetničkog rada koje će okupljati timove domaćih i međunarodnih stručnjaka i umjetnika oko projekata značajnih u domaćem, regionalnom, te širem društvenom kontekstu.

Navedena strateška opredjeljenja treba da osiguraju realizaciju osnovnih zadaća koje se postavljaju pred moderne univerzitete:

− obrazovanje stručnjaka koji će svojim radom i društvenim djelovanjem doprinijeti povećanju životnog standarda i opšteg kvaliteta života svih građana, razvojem interakcije sa privredenim subjektima i društvenom zajednicom u cjelini;

− pripremanje budućih univerzitetskih nastavnika i istraživača koji će dati doprinos razvoju sistema visokog obrazovanja i nauke;

− povezivanje ljudi, znanja i informacija unutar akademske zajednice, kao i povezivanje sa ostalim društvenim podsistemima kako bi se podstaknula uspostava demokratskog društva, društva znanja, učenja i tolerancije.

Strateški ciljevi koji se postavljaju pred nosioce visokog obrazovanja na području KS razrađeni su za pet osnovnih područja relevantnih za njihovo djelovanje, a to su:

1) nastava i studenti, 2) naučno-istraživački/umjetničko-istraživački rad, 3) finansiranje visokog obrazovanja, 4) veza visokog obrazovanja i tržišta rada i 5) međunardna saradnja.

Za svako od navedenih strateških područja definisani su i ključni indikatori progresa. Početne vrijednosti za neke od ključnih indikatora treba da odrede svi univerziteti na području KS zasebno. Neki od indikatora (npr. indikatori vezani za finansije i neki od indikatora vezanih za NIR/UIR treba da se odrede za 2010. kalendarsku godinu, dok osatale indikatore (npr. prolaznost studenata), treba vezati za akademsku 2009/10 godinu.

Nastava i studenti Polaznu osnovu za utvrđivanje strateških pravaca razvoja i unapređenja nastavnog procesa na instutucijama visokog obrazovanja na području Kantona Sarajevo čini bolonjska koncepcija, koja se temelji na ishodima učenja tj. kompetencijama, harmonizaciji visokog obrazovanja u Evropi, povećanju mobilnosti nastavnika i studenata, osiguranju kvaliteta u visokom obrazovanju, ali i drugi prateći zakonski dokumenti. Standardi i normativi. Standardi i normativi u funkcionisanju visokog obrazovanja u KS predstavljaju dio operacionalizacije Strategije razvoja visokog obrazovanja. To su polazni akti za osnivanje i rad visokoškolskih ustanova (VŠU). Standardi i normativi su u uskoj vezi s organizacijom nastave i naučno/umjetničkog rada na visokoškolskim ustanovama te kvalitetom nastavnog i naučno/umjetničkog rada. Oni imaju i funkciju nadzora nad procesima realizacije edukacije i naučno/umjetničkog rada. Okvir kvalifikacija. Okvir kvalifikacija kao dokument koji je usvojen na državnom nivou daje ustvari generalne preporuke i pravce razvoja univerzitetske nastave. Na osnovu ovog dokumenta definiše se šta svaki student treba naučiti, koje sposobnosti i vještine treba razviti unutar nekog predmeta, studijskog programa odnosno naučno-umjetničkog područja. Otuda je neophodno identificirati glavne probleme u vezi sa nastavom i radom sa studentima koje je nužno standardizirati i normirati kako bi se postigli projektirani ciljevi reforme. Studijski programi. Pod pojmom studijski program podrazumijeva se nastavni plan i program koji pokriva jednu ili više naučnih oblasti, a čija realizacija kroz nastavno-naučni/umjetnički proces vodi do jednog od tri akademska stepena u skladu sa bolonjskom deklaracijom. Konačnu odluku za usvajanje studijskog programa donosi senat VŠU. Kao platforma za definisanje strateških ciljeva u području nastave i studijskih programa mogu da posluže rezultati Interne institucionalne evaluacije Univerziteta u Sarajevu (UNSA) koja je provedena 2009. godine.

Na svim članicama Univerziteta u Sarajevu, gdje je to danas i zakonom predviđeno, od akademske 2005/06 do danas je izvršeno stepenovanje studija u skladu sa Bolonjskom deklaracijom. Preovladava model studija 3+2+3 u odnosu na model 4+1+3. Pri kreiranju novih nastavnih planova i programa većina članica se rukovodila iskustvima univerziteta iz zemalja članica Evropske unije i regiona. Na slikama 4.1.1 do 4.1.4 predstavljeni su raspoloživi podaci UNSA vezani za novi ciklični sistem studija u skladu s bolonjskim principima.

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Studij u skladu saBolonjskim principima

1 2 15 17 18 20

Stari sistem studija 22 21 8 6 5 3

2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009

Slika 4.1.1 Pregled broja fakulteta/akademija i dinamike uvođenja studija po Bolonjskim principima

Slika 4.1.2 Interes studenata za upis na studij po Bolonjskim principima na UNSA

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Vanredni 0 0 1,714 1,129 1,888 1,360Paralelni 33 0 1,826 1,801 1,356 1,681Redovni 80 232 2,350 2,436 2,931 2,539

2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009

Slika 4.1.3 Struktura studenata UNSA prema načinu studiranja – I ciklus studija

0

2,000

4,000

6,000

8,000

Upisna kvota 90 200 4,382 4,824 4,155 5,437Ukupan broj prijavljenihstudenata

180 510 6,270 6,501 6,963 7,330

Ukupan broj upisanih studenata 113 232 5,890 5,366 6,137 5,504

2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Strani državljani 8 14 168 133 176 125Ostali dijelovi BiH 60 107 2,234 2,177 2,842 2,333Kanton Sarajevo 45 111 3,488 3,056 3,119 3,026

2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009

Slika 4.1.4 Struktura studenata UNSA prema stalnom mjestu prebivališta – I ciklus studija Eksterna evaluacija barem jednog studijskog programa provedena je na 25% članica UNSA, pri čemu su troškovi evaluacije osigurani uglavnom iz projekata finasiranih od strane Evropske komisije – TEMPUS projekti (u 66% slučajeva), a ostatak iz vlastitih sredstava fakulteta/akademija. Kada je riječ o uslovima u kojima se realizira nastavni proces, veliki broj članica (33%) ocjenjuje nezadovoljavajućim broj i veličinu učionica za obavljanje teorijske nastave. Stanje je još nepovoljnije kada su u pitanju broj i veličina učionica i laboratorija potrebnih za izvođenje praktične nastave, gdje cca 45% članica stanje ocjenjuje nezadovoljavajućim, a slično je i sa ocjenom stanja opremljenosti učionica i laboratorija nastavnim pomagalima. U nekim slučajevima, kod realizacije studijskih programa, nije obezbijeđena i prisutna orijentacija na demonstriranu kompetentnost i problemsko učenje, već na tradicionalno predmetno učenje, tj. nije obezbijeđeno osposobljavanje za rješavanje problema u cilju sticanja kompetentnosti, već samo za akumulaciju i reprodukciju znanja kao ishodnog rezultata nastavnog procesa. Također, kod nekih studijskih programa nema pokazatelja o tome da li je identifikovana društvena potreba za programom na kantonalnom/nacionalnom/evropskom nivou i da li su donošeni na osnovu konsultacija sa zainteresovanim stranama - partnerima: poslodavcima, stručnjacima i stručnim tijelima. Isto tako, nejasno je da li su neophodni resursi za realizaciju programa dostupni unutar ili, po potrebi, van određene (partnerske) institucije ili institucija. Studijski programi još uvijek uglavnom nisu predmet formalnog monitoringa, kao ni formativne evaluacije nastavnog procesa u toku njegove realizacije.

Pregled podataka vezanih za nastavno osoblje UNSA dat je u Prilogu 11.4. Odnos ukupnog broja studenata prema ukupnom broju stalno zaposlenih nastavnika i asistenata iznosi 30:1. U Studiji izvodljivosti reforme finansiranja visokog obrazovanja7

Ovo ukazuje na potrebu za uvođenjem većeg broja nastavnika i saradnika u nastavni proces. Međutim, analiza navedenog omjera po grupacijama pokazuje da je 'optimalan' prosjek gotovo dostignut za Grupaciju medicinskih nauka 16,8:1, Grupaciju prirodno-matematičkih i

, kao prosjek zemalja OECD-a navodi se odnos od 14,9:1.

7 U Studiji izvodljivosti reforme finansiranja visokog obrazovanja (Vijeće Evrope, Sarajevo, 2008), navodi se da je za Ujedinjeno Kraljevstvo ovaj omjer 17,5:1, ali je za pet najviše rangiranih univerziteta i manji – Oxford 12:1, Cambridge 12,2:1, LSE 13,2:1, Imperial 9,7:1.

biotehničkih nauka 18,2:1, te za Grupaciju tehničkih nauka 22,3:1, slika 4.1.5. Ovo je i logično, jer se na fakultetima navedenih grupacija nastava velikim dijelom izvodi kroz laboratorijske vježbe, sa više praktičnog rada. Međutim i ovdje podaci variraju od fakulteta do fakulteta unutar grupacije, a ostaje problem organiziranja pomenutih laboratorijskih vježbi na prvim godinama studija, koje karakteriše najveći broj studenata koji pohađaju nastavu.

0

50

100

150

200

Broj studenata po nastavniku 173,7 71,1 33,5 34,4 48,3 9,1

Broj studenata po asistentu 161,1 71,1 33,7 38,5 41,5 16,4

Broj studenata po ukupnom brojustalno zaposlenih nastavnika iasistenata

83,6 35,6 16,8 18,2 22,3 5,8

Društvene nauke

Humanističke nauke

Medicinske nauke

Prirodno-matem. i

bioteh.nauke

Tehničke nauke Umjetnost

Slika 4.1.5 Broj studenata po nastavniku, asistentu i ukupnom broju nastavnika i asistenata po grupacijama za akadesmku 2008/09. g.

Zbog prirode izvođenja nastave, za Grupaciju umjetnosti ovaj omjer je najpovoljniji i iznosi 5,8:1, dok je najnepovoljniji omjer na Grupacija društvenih nauka koji iznosi 83,6:1 i Grupaciji humanističkih nauka sa 35,6:1, što ograničava nastavu na predavanja sa velikim brojem studenata. Struktura nastavnog osoblja u stalnom radnom odnosu prema akademskim zvanjima je prilično ujednačena, s obzirom da je na Univerzitetu trenutno zaposleno 214 redovnih profesora (16,4%), 200 vanrednih (15,4%), 246 docenata (18,9%), 312 viših asistenata (24 %), i 330 asistenta (25,3%). Prikaz strukture nastavnog osoblja dat je u Prilogu 11.4. Što se tiče spolne strukture, na UNSA postoji dobra izbalansiranost učešća žena i muškaraca u strukturi zaposlenih i iznosi 46:54, s tim da omjer varira po grupacijama, pa je najviše žena na Grupaciji medicinskih nauka, a muškaraca na Grupaciji tehničkih nauka (Prilog 11.4). Analiza starosne strukture nastavnog osoblja zaposlenog u stalnom radnom odnosu pokazuje da postoji relativno dobra izbalansiranost između iskustva, 25% zaposlenih nastavnika je starosne dobi preko 55 godina, dok je 31 % mladih do 35 godina. Strateški zadatak VŠU treba biti dostizanje optimalnog odnosa broja studenata po jednom nastavniku i to na sljedeće načine: povećavanjem kadrovskih kapaciteta i analizom potreba tržišta KS i BiH tj. preispitivanjem broja novoupisanih studenata. Strateški zadatak 4.1.1. Kampus Univerziteta u Sarajevu i prostorni kapaciteti Nosilac aktivnosti: Vlada KS Ministarstvo obrazovanja i nauke KS

Univerzitet u Sarajevu

• S ciljem stvaranja neophodnih prostornih i infrastrukturnih kapaciteta potrebnih za normalan rad Univerziteta u Sarajevu, koji su propisani važećim Standardima i normativima za obavljanje djelatnosti visokog obrazovanja, ubrzati proces izgradnje Kampusa Univerziteta u Sarajevu kao i rješavanje problema smještaja fakulteta i umjetničkih akademija koji podliježu zakonu o restituciji.

Strateški zadatak 4.1.2. Razvoj koncepta cjeloživotnog učenja Nosilac aktivnosti: Visokoškolske ustanove na području KS

• Napredak i brze promjene u naučnim i umjetničkim oblastima iziskuju primjenu novih koncepcija učenja i savremenih metoda rada. Da bi odgovorili izazovima modernog vremena studenti moraju biti osposobljeni da prate nove tehnologije, da dolaze do novih spoznaja i vještina. Neophodno je znati kako učiti i kako dolaziti do novih spoznaja. Stoga vještine i kompetencije stečene kroz sve oblike formalnog, neformalnog i informalnog obrazovanja trebaju biti usmjerene ka stvaranju stručno osposobljenih i društveno aktivnih građana spremnih za novu edukaciju.

• Klasična nastava na univerzitetu je bila više na liniji poučavanja, „davanja gotovih znanja“ studentima, prevalenciji predavanja nad drugim organizacionim formama edukacije gdje studenti nisu aktivnije participirali. Pripremanje za cjeloživotno učenje stavlja u prvi plan samostalno učenje studenta, a poučavanje je u drugom planu. Nastavnik se usmjerava više na vođenje procesa učenja i poučavanja, koordiniranje i usmjeravanje. U tom pravcu su okrenuta razmišljanja koja u savremenoj nastavi zagovaraju da treba učiti kako treba učiti (studirati), učiti činiti – praktično djelovati, učiti sarađivati s drugima i učiti biti. Naročito je važno učiti kako treba učiti, što je preduslov za provođenje Bolonjske koncepcije nastave.

• Posebno treba istaći potrebu za razvojem raznih oblika neformalne i informalne edukacije i njenu vezu s formalnom. Ubrzane naučno-tehničke promjene i pojava novih sadržaja u programu studija neće moći stati u formalne kurikulume te će se javljati neformalni oblici edukacije unutar pojedinih profila. Oni postaju važan segment cjeloživotnog učenja i bržeg snalaženja u struci. Univerziteti budućnosti trebaju razvijati takve oblike edukacije što je i njihova društvena odgovornost i obaveza.

Strateški zadatak 4.1.3. Osiguranje kvaliteta Nosilac aktivnosti: Visokoškolske ustanove na području KS Ministarstvo obrazovanja i nauke KS

Agencija za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta BiH

• Sistem osiguranja kvaliteta. U cilju dobijanja vjerodostojnije slike o kvalitetu VŠU i njihovih programa, nadležno ministarstvo će, imajući u vidu Evropske standarde i smjernice za osiguranje kvaliteta (ENQA standardi), podržati uspostavu mehanizama

osiguranja kvaliteta. U okviru razvijenog sistema upravljanja kvalitetom VŠU će, između ostalog, sistemski pratiti prolaznost studenata na I i II ciklusu. Sistem osiguranja kvaliteta treba predvidjeti i kontinuirano usavršavanje nastavnika i saradnika u ovoj oblasti kroz učešće na seminarima, savjetovanjim i sl.

• Ured za kvalitet. Obaveza je svih VŠU da uspostave ured za kvalitet koji će biti u neposrednoj komunikaciji sa Agencijom za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta BiH. Ured za kvalitet mogu sačinjavati članovi iz reda akademskog i administrativnog osoblja sa iskustvom i odgovarajućim referencama koji će biti permanentno educirani, a čiji će radno-pravni status biti uređen Ugovorom.

• Vršenje internih evaluacija. Na bazi dokumenta Standardi i smjernice za osiguranje

kvaliteta u visokom obrazovanju u BiH, usvojenom od strane Vijeća ministara BiH u decembru 2007. godine,

kao i preporuka Agencije za osiguranje kvaliteta i razvoj visokog obrazovanja BiH (HEA), VŠU na području Kantona Sarajevo će u narednih pet godina dva puta izvršiti internu evaluaciju i izvještaj o tome dostaviti nadležnom ministarstvu.

• Eksterne evaluacije. U saradnji sa Agencijom za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta BiH i uz podršku nadležnog ministarstva, VŠU će obaviti potrebne pripreme za eksternu evaluaciju prema ENQA standardima i Kriterijima postavljenim od strane HEA.

Strateški zadatak 4.1.4.

Identifikacija i sistemsko praćenje najuspješnijih studenata Nosilac aktivnosti: Visokoškolske ustanove na području KS

• Sistemsko praćenje najuspješnijih studenata ima za cilj da se oni edukativno razvijaju u skladu sa svojim mogućnostima i sklonostima. Drugo, što iz tog strategijskog zadatka direktno proizilazi, jeste pozitivan uticaj na procese vrednovanja studija i kvalitet studija u cjelini. Preporučuje se praćenje odabrane grupe najuspješnijih studenata čime se ostvaruje povoljna odgojno-obrazovna klima na studiju. Praćenje će obavljati nastavnici i saradnici u neposrednom radu. U pojedine segmente naučno/umjetničkog rada uključiti studente i pripremati ih za naredne cikluse studija i istraživanja.

Strateški zadatak 4.1.5.

Osnivanje Centra za unapređenje nastavnog procesa Nosilac aktivnosti: Ministarstvo obrazovanja i nauke KS

Univerzitet u Sarajevu

• Osnivanjem Centra za unapređenje nastavnog procesa razviti poseban sistem stalnog usavršavanja nastavnika i saradnika koji će pratiti savremena pedagoška, tehnološka i uža stručna dostignuća. Posebno se ovaj program odnosi na asistente i docente kako bi se kvalitetno pripremili za nastavnički posao. Potrebno je planski uvoditi u nastavu inovacijske sisteme uz primjenu savremene nastavne tehnologije koji će racionalizirati nastavu i podizati je na kvalitetno viši nivo spoznaje. To mogu da budu savremeni modeli učenja i poučavanja poput on-line nastave, problemskog učenja,

studije slučajeva i drugi. Savremeni modeli učenja i poučavanja trebaju da budu na tragu cjeloživotne edukacije i održivog razvoja.

Strateški zadatak 4.1.6.

Kreiranje raznovrsnih studijskih programa Nosilac aktivnosti: Visokoškolske ustanove na području KS

• Osmišljavanje studijskih programa koji će biti atraktivni za buduće studente i imati

pozitivne motivacione efekte za studiranje, ali i za tržište radne snage. Tu se, prije svega, misli na izradu fleksibilnih programa, programa multidiscipoinarne i interdisciplinarne naravi te planiranje studijskih programa ili pojedinih predmeta na engleskom ili drugim stranim jezicima. Informacione pakete, koji trebaju biti urađeni prema bolonjskim standardima, učiniti dostupnim putem web stranica.

• Povećati kvalitet nastave stranih jezika na UNSA uz istovremeno osposobljavanje i usavršavanje i nastavnika i saradnika u ovom smislu kroz programe mobilnosti.

• U skladu sa principima bolonjskog procesa, te zahtjeva tržišta rada strateški cilj u području visokog obrazovanja KS je mogućnost brze promjene i prilagodbe studijskih programa savremenim trendovima. S tim u vezi, svaka izmjena studijskog programa treba da bude verificirana na VŠU, te u tom smislu nije potrebna saglasnost Vlade i Skupštine KS.

Indikatori progresa:

1. Procenat studenata koji uspješno završe prvu godinu prvog ciklusa studija

2. Procenat diplomiranih studenata po generaciji

3. Odnos broja studenata po nastavniku

4. Broj studijskih programa koji se nude na engleskom jeziku

Naučnoistraživački/umjetničkoistraživački rad

Kao vrlo bitan dio strategije razvoja visokog obrazovanja moraju se izdvojiti osnovni pravci strateškoga razvoja naučnoistraživačkih i umjetničkoistraživačkih (NI/UI) aktivnosti u narednom periodu. Čak i preliminarnom analizom postojećega stanja i dosadašnjih iskustava može se zaključiti da je već dugi niz godina NI/UI rad na visokoškolskim ustanovama na području KS bio vidno zanemarivan, nedovoljno vrednovan i podstican. S tim u vezi, javlja se potreba za jasnim definiranjem osnovnih kratkoročnih i dugoročnih prioritetnih pravaca i ciljeva razvoja NI/UI rada. Uvažavajući stanje ukupne naučne produkcije kao i naučnih kapaciteta na području Kantona Sarajevo, daje se kraća analiza stanja vezanog za NIR/UIR, čiji se rezultati mogu generalizirati na osnovu podataka koji se odnose za Univerzitet u Sarajevu. Naučno-istraživačka i umjetničko-istraživačka djelatnost na Univerzitetu u Sarajevu se obavlja na univerzitetskim članicama – fakultetima, akademijama i institutima i to iz oblasti medicinskih, tehničkih, prirodno-matematičkih i biotehničkih, društvenih i humanističkih nauka, te umjetnosti.

Pri evaluaciji stanja u ovoj oblasti, još uvijek je neophodno uzeti u obzir blisku prošlost Bosne i Hercegovine i devastacije koje je UNSA pretrpio tokom ratnog perioda. Uprkos velikom padu naučno-istraživačkih i umjetničko-istraživačkih, a samim tim i obrazovnih potencijala, prvenstveno zahvaljujući velikim ličnim naporima nastavnika i saradnika i to pri ekstremno otežanim uslovima rada, UNSA i dalje zadržava status najrazvijenijeg, najvećeg i najkvalitetnijeg univerziteta u državi. Zato je i odgovornost na UNSA da preuzme aktivnu i vodeću ulogu u procesima sustizanja evropskih standarda u oblasti NIR/UIR-a. Ozbiljna i temeljita analiza stanja razvijenosti naučno/umjetničko-istraživačkog rada je prvi korak na tom putu. Veoma teško je dati zbirnu ocjenu stanja i razvijenosti naučno/umjetničko- istraživačkog rada, s obzirom na neujednačenost stanja infrastrukture potrebne za NIR/UIR i ostvarenih rezultata u ovoj oblasti koji značajno variraju od fakulteta do fakulteta. Većina problema vezana je za vanjska ograničenja, kao što su izvori finansiranja i iznos budžeta za finansiranje NIR/UIR-a, opšte stanje u društvu, posebno u privredi i industriji koje bi trebale biti glavni naručioci i korisnici usluga univerziteta i rezultata NIR-a. Na ova ograničenja sami univerziteti ne mogu samostalno i direktno uticati. Također, postoji i problem zastarjele i neadekvatne infrastrukture za NIR/UIR, a što je posljedica dugogodišnjeg nedovoljnog investiranja u infrastrukturu institucija visokog obrazovanja.

0

10

20

30

40

50

Broj zaposlenih 40 41 44 54 53

2004. 2005. 2006. 2007. 2008.

Obzirom da su u prethodnom poglavlju dati podaci vezani za nastavno-naučni kadar, na slikama 4.2.1 do 4.2.4, dat je prikaz stanja infrastrukture kada su u pitanju biblioteke, broj raspoloživih bibliotečkih jedinica i broj naučnih baza podataka.

Slika 4.2.1 Broj zaposlenih u bibliotekama članica UNSA u periodu od 2004. do 2008. g.

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

Broj registriranih korisnika 23.802 23.785 24.912 25.715 27.146

2004. 2005. 2006. 2007. 2008.

Slika 4.2.2 Broj registrovanih korisnika usluga biblioteka na članica UNSA u periodu od 2004. do 2008.

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

90.000

100.000

110.000

Domaćih 87.234 89.496 94.929 100.673 102.826

Stranih 24.200 52.026 53.078 53.053 53.745

2004. 2005. 2006. 2007. 2008.

Slika 4.2.3 Broj raspoloživih bibliotečkih jedinica u bibliotekama članica UNSA, u periodu od 2004. do 2008.

0

10

20

30

40

50

NUB, UTIC 26 30 35 46 55

Samostalna pretplata 7 9 8 9 11

2004. 2005. 2006. 2007. 2008.

Slika 4.2.4 Broj dostupnih baza podataka od 2004. do 2008. Finansijski izvori za potporu NIR/UIR-a na Univerzitetu su vlastiti fondovi fakulteta/akademija, fondovi Vlade i međunarodni fondovi. Federalna i Vlada KS su formirale fondove za investiranje u istraživanje i razvoj. Međutim, izdvajanja za nauku i istraživački rad su u Federaciji BiH vremenom sve manja i teško se prema trenutnoj situaciji može na ove fondove računati kao na stabilnu potporu za razvoj NIR/UIR-a

26.7%

67.5%

0.3%

4.4%

1.0%

Budžet (državni, entitetski ili kantonalni)Projekti međunarodne saradnjeVlastiti fond za NIUIRTržište (usluge)Drugi izvori

. Na slici 4.2.5 dat je prikaz strukture finansiranja NIR/UIR-a za period 2004.- 2008. godine.

Slika 4.2.5 Struktura finansiranja NIR/UIR na UNSA za period 2004-2008. Važan izvor sredstava za poticaj naučno-istraživačkog rada su fondovi Evropske unije namijenjeni za naučni i istraživački rad. Samo u okviru FP7 programa na raspolaganju je preko 50 milijardi eura. Nema opravdanja za evidentnu inertnost VŠU na području KS prema ovim fondovima, koja se ogleda u neprihvatljivo malom broju aplikacija predatih u okviru

prethodnog FP6 programa, iako treba naglasiti da je Univerzitet u Sarajevu ostvario najbolje rezultate u BiH u pogledu broja podnesenih i prihvaćenih aplikacija za finansiranje NIR projekta iz ovog fonda. Ipak, nužno je ubuduće uložiti napor da se taj broj aplikacij poveća, jer u protivnom neće imati ni puno smisla vršiti pritisak na nadležne vlade da povećaju ulaganja u nauku. Primarni cilj naučno-istraživačkog rada je generisanje novog znanja koje će koristiti društveno-ekonomskom i svim drugim aspektima razvoja zemlje, a tako podizanju standarda kvaliteta života njenih građana. Stoga su jasna očekivanja VŠU da država mora biti zainteresovana za obnovu univerzitetskog naučnog potencijala kao i da će istupiti sa interventnim i planskim aktivnostima u vezi sa ovim pitanjem. Država jeste odgovorna da stvori preduslove za naučno-istraživački rad, ali VŠU treba da budu izvor ideja i prijedloga za rješavanje tih problema i treba početi sa aktivnim rješavanjem unutarnjih slabosti, odnosno onih za koje su odgovorne same VŠU. Doktorski studij je od posebnog značaja za razvoj i njegovanje NIR/UIR-a. Ovaj vid aktivnosti ujedno čini i ključnu razliku između onoga što podrazumijeva univerzitetsko u odnosu na visokoškolsko obrazovanje, a ujedno predstavlja i okvir za ostvarivanje važnog cilja NIR/UIR–a, a to je proizvodnja novog naučnog odnosno umjetničkog kadra. Da bi UNSA održao vodeću poziciju u BiH i bio prepoznat u okruženju po kvalitetu NIR-a, neophodno je, ne negirajući kvalitet i referentnost dosadašnjeg naučnog rada naših naučnika, da se na Univerzitetu uvažava i striktno pridržava scientometrijske metodologije u procjeni doprinosa naših univerzitetskih nastavnika u produkciji naučnih saznanja. Minimalne norme koje nastavnici moraju ispuniti u ovom smislu treba isključivo da zavise od infrastrukture i fondova koji su im na raspolaganju za obavljanje naučno-istraživačkog rada. Očigledna je potreba za alternativnim izvorima finansiranja, ali većina članica, kao ni Univerzitet u cjelini, nije u mogućnosti obezbijediti takva sredstva i njima strateški upravljati. Jedan od mogućih izvora dodatnih sredstava su školarine. Važno je obezbijediti mehanizme koji bi osigurali transparentnu i odgovornu raspodjelu sredstava iz školarina. Da bi stvorili neposredni interes fakulteta/akademija za stvaranjem povoljnijeg ambijenta za NIR/UIR, uspjeh treba, pored ostalog, vrednovati i brojem naučnih/umjetničkih projekata koji su tokom godine realizovani, odnosno vrijednostima budžeta dobijenog za realizaciju ovih projekata, kao i brojem objavljenih radova u referentnim znanstvenim časopisima koje prate relevantne naučne baze podataka. Raspoloživi podaci o broju objavljenih radova i publikacija nastavnika i saradnika UNSA prikupljeni u postupku evaluacije 2009. g. dati su na slici 4.2.6.

0

100

200

300

400

500

Knjige i udžbenici 95 95 102 98 94

Radovi objavljeni u referentnimčasopisima

130 167 185 231 178

Radovi objavljeni u ostalim naučnimi stručnim časopisima

172 223 177 205 173

Radovi na konferencijama 269 282 360 470 452

Umjetničko istraživanje (koncerti,predstave, izložbe)

135 144 159 166 171

2004. 2005. 2006. 2007. 2008.

Slika 4.2.6 Broj objavljenih radova nastavnika i saradnika UNSA u periodu 2004-2008. Napominjemo da, s obzirom na bitnost NI/UI rada, mišljenja smo da bi se trebao razviti poseban dokument pod nazivom Strategija razvoja nauke i tehnologije Kantona Sarajevo. Stoga, smjernice koje su ovdje navedene mogu se smatrati kao inicijalni, prelazni oblik koji bi trebao da bude podsticaj ka kreiranju opširnijeg dokumenta u okviru kojeg bi se detaljno elaboriralo postojeće stanje i dale smjernice za razvoj određenih strateških naučnih oblasti. Strateški zadatak 4.2.1. Analiza postojećeg stanja NI/UI aktivnosti – registar istraživača Nosilac aktivnosti: Ministarstvo obrazovanja i nauke KS

Visokoškolske ustanove na području KS

• Neophodno je napraviti analizu (inventuru) postojećega stanja NI/UI aktivnosti koje su se realizirale i koje se trenutno realiziraju u okviru postojećih projekata u kojima učestvuju članice Univerziteta u Sarajevu i druge VŠU na području KS. S tim u vezi treba napraviti preciznu, detaljnu, preglednu, jednostavnu za korištenje i svima dostupnu bazu podataka u kojoj bi bile pohranjene sve osnovne informacije o projektima koji se trenutno realiziraju. U okviru te baze podataka trebale bi biti dostupne osnovne informacije o projektima (kratki sažetak projekta, naziv institucije koja ga realizira, izvor finansiranja, budžet projekta, saradnici na projektu, periodični izvještaji i sl.). Na ovaj način svako zainteresiran za uključivanje u postojeće, pokretanje novih ili pak za finansiranje projekata moći će brzim pregledom baze da ustanovi trenutno stanje u realizaciji projekata. Istovremeno, ovi podaci će poslužiti kao skraćeni, ali dovoljno informativni, portfolio kako institucije koja realizira projekat, tako i VŠU.

Strateški zadatak 4.2.2. Stimuliranje pripreme i apliciranja na međunarodne projekte

Nosilac aktivnosti: Ministarstvo obrazovanja i nauke KS Visokoškolske ustanove na području KS

• Stimuliranje pripremanja i apliciranja na istraživačke projekte u okviru međunarodne saradnje koja bi rezultirala zajedničkom aplikacijom domaćih i internacionalnih institucija u okviru fondova finansiranih od strane evropske komisije (Tempus, FP7, IPA, itd.). Naime, političko približavanje BiH evropskim integracijama otvara veliki broj mogućnosti za učestvovanje naših NI/UI institucija u saradnji sa drugim međunarodnim institucijama u aplikacijama za postojeće evropske grantove. S tim u vezi bi trebalo: a) Obezbijediti kontinuirano informiranje svih VŠU na području Kantona Sarajevo

o postojećim fondovima i inicijativama;

b) Preko resornog ministarstva obezbijediti određena sredstva koja bi bila na raspolaganju onim institucijama koje će se prijaviti na neki od ovih grantova, a koja će biti utrošena u pripremanje konkretne aplikacije (koja sama po sebi jeste komplikovan proces koji zahtijeva određena ulaganja);

c) Potrebno je definirati sistem za identificiranje, poticanje i nagrađivanje uspješnih projekata i pojedinaca i pri tome jasno vrednovati rad nastavnog osoblja koje radi na izradi ovih aplikacija, kako u materijalnom smislu, tako i kvantificiranjem ovih aktivnosti u fazi izbora u viša zvanja.

Strateški zadatak 4.2.3. Stimuliranje realizacije visokoprimjenjivih NI/UI projekata Nosilac aktivnosti: Vlada KS

Ministarstvo obrazovanja i nauke KS Privredna komora KS Strukovne komore

• Stimuliranje realizacije visokoprimjenjivih NI/UI projekata, koje za krajnji rezultat

mogu ponuditi konkretna rješenja u vidu patenata, proizvoda i modela iskoristivih od strane privatnih ili državnih privrednih institucija. Pokrenuti aktivnosti koje bi rezultirale intenzivnijom razmjenom informacija na relaciji istraživač-privrednik koja bi kao krajnji cilj imala stvaranje uslova u kojima: a) istraživač predstavlja svoje mogućnosti domaćim i stranim privrednicima iz

konkretne oblasti NI/UI rada,

b) privrednik prezentira naučnoj zajednici koje je NI/UI projekte spreman podržati.

Stoga je neophodno stimulirati zajedničke projekte naučnih i privrednih institucija, u okviru čega bi pored stimulacije istraživača da realizira ove projekte, bilo neophodno materijalno i konceptualno stimulirati privrednike da ulažu u njih.

Strateški zadatak 4.2.4. Preciziranje kriterija za potporu NI/UI projekata Nosilac aktivnosti: Vlada KS

Ministarstvo obrazovanja i nauke KS

• Prilikom raspisivanja natječaja za NI/UI projekte od strane Vlade KS neophodno je:

a) izdvajati što veća sredstva (shodno objektivnim mogućnostima), b) jasno precizirati kriterije za prijavu NI/UI institucija, c) pojednostaviti proceduru aplikacije, d) pooštriti kriterije prilikom odabira projekata i njihovih voditelja.

• Institucija koja raspisuje natječaj mora navesti prioritetne šire naučne oblasti koje će imati prednost pri evaluaciji aplikacija, pri čemu se druge oblasti ne isključuju, ali se podržavaju u manjem obimu. Te oblasti bi trebalo da su od vitalnog značaja za razvoj regiona koji to tijelo zastupa.

• Trenutna procedura aplikacije je relativno komplikovana i „nepristupačna“ te bi je trebalo bitno pojednostaviti. U tom smislu trebalo bi omogućiti da se u okviru registra projekata postave elektronski formulari čije će ispunjavanje i „zaključavanje“ ujedno biti i najava, ali i elektronska potvrda aplikacije na projekat, koja bi definitivno bila potvrđena slanjem „hard kopije“.

• Potrebno je smanjiti procenat prolaznosti projekata na granicu od približno 20%, čime bi se pojedini izvrsni projekti mogli podržati većim iznosima, što bi svakako išlo u prilog njihove realizacije, ali i stvorilo kompetitivnost koja bi trebala iznjedriti uistinu kvalitetne projekte. Jedan od koraka u ovome pravcu bilo bi i uvođenje stranih, eminentnih recenzenata koji bi sa odabranim domaćim recenzentima evaluirali aplikacije koje bi morale biti „dvojezične“ (bhs i engleski jezik).

• Pooštriti kriterije koje mora da ispunjava istraživač da bi bio voditelj jednog od ovih NI/UI projekata. Time bi se, između ostalog domaći israživači pripremali za kriterije koji ih očekuju pri apliciranju na međunarodne grantove.

Strateški zadatak 4.2.5. Registar NI/UI kapaciteta na području Kantona Sarajevo Nosilac aktivnosti: Vlada KS

Ministarstvo obrazovanja i nauke KS

• Izraditi registar NI/UI kapaciteta na području Kantona Sarajevo. Procijeniti stanje postojećih kapaciteta kako samostalnih NI/UI instituta, tako i onih unutar fakulteta. Racionalno koristiti postojeće NI/UI kapacitete, a pri planiranju razvoja novih laboratorija uzeti u obzir postojeće stanje. a) Za postojeće NI/UI kapacitete neophodno je obezbijediti odgovarajuću

infrastrukturu kako na lokalitetu Kampusa Univerziteta u Sarajevu, tako i na drugim lokacijama njegovih članica.

b) Podržavati one NI/UI kapacitete koji mogu uspješno sarađivati sa većinom ostalih članica Univerziteta u Sarajevu, tj. koji po svom ustrojstvu, opremljenosti, kadru i obimu aktivnosti mogu ponuditi svoje „usluge“ (kroz zajedničke projekte, realizaciju nastave i sl.). U tom pravcu neophodno je promovirati institucionalne nosioce razvoja strateških pravaca i oblasti, pri čemu treba izbjegavati dupliranje kapaciteta i ostvariti efikasnu interakciju na razini Univerziteta.

• Podrška akreditaciji kalibracionih i ispitnih laboratorija. Značajno je da se pomogne kako već postojećim tako i novoformiranim NI/UI institucijama i njihovim laboratorijama da u što kraćem roku budu spremne za proces međunarodne akreditacije.

Strateški zadatak 4.2.6. Stimuliranje rada mladih istraživača Nosilac aktivnosti: Ministarstvo obrazovanja i nauke KS

Visokoškolske ustanove na području KS

• Mladi istraživači. Potrebno je stimulirati rad mladih talentovanih naučnika u okviru realizacije NI/UI projekata. S tim u vezi bilo bi neophodno uvesti kategoriju „mladog naučnog stažiste“ koji bi po završetku svoga studija bio privremeno zaposlen od strane NI/UI institucije i vezan za realizaciju konkretnog projekta. Ovim vidom zapošljavanja, koje bi bilo jasno vremenski ograničeno, pružila bi im se prilika da steknu iskustva u NI/UI radu, ali i da realiziraju svoje naučno napredovanje. Stoga bi bilo neophodno da resorno ministarstvo obezbijedi sredstva (kako iz vlastitih fondova tako i iz postojećih fondova EU) kojima bi se omogućila osnovna plata za „mlade naučne stažiste“, a kojima bi se svojim radom u okviru NI/UI kapaciteta omogućilo da obezbijede svoju egzistenciju.

• Učešće studenata u NI/UI radu. Potrebno je stimulirati studente u pravcu učešća u

NI/UI projektima. Naime, veliki broj studenata tokom svoga školovanja nemaju priliku da se upoznaju sa osnovnim karakteristikama i mogućnostima koje pruža NI/UI rad. S tim u vezi neophodno je postojeće, ali i buduće NI/UI resurse uključiti u realizaciju nastavnih planova i programa, posebno na postdiplomskom i doktorskom studiju. Na taj način bi studenti imali priliku da se uključe u različite NI/UI aktivnosti, a posebno u realizaciju NI/UI projekata, što bi im omogućilo lakšu realizaciju njihovih magistarskih i doktorskih radova. Također, pojačala bi se komunikacija sa sličnim institucijama u svijetu, što bi potencijalno otvorilo mogućnost da neki studenti realiziraju i dijelove svojih magistarskih i doktorskih radnji na nekoj od internacionalnih institucija.

Strateški zadatak 4.2.7. Pokretanje novih i potpora postojećim naučnim časopisima Nosilac aktivnosti: Ministarstvo obrazovanja i nauke KS

Visokoškolske ustanove na području KS

• Podržavati aktivnosti na pokretanju novih i na potpori već postojećim naučnim časopisima. Jedan od osnovnih problema ne samo NI/UI kadra nego i cijele akademske zajednice jeste mali broj publikacija u referentnim bazama. Jedno od rješenja ovoga problema jeste i stvaranje okruženja u kojem objavljivanje naučnih članaka neće predstavljati ekskluzivitet nego standardnu proceduru, ali i obavezu NI/UI kadra. S tim u vezi neophodno je finansijski ali i stručno podržati sve one bh. časopise koji imaju perspektivu da svojom kvalitetom budu uvršteni u postojeće svjetske naučne baze.

Strateški zadatak 4.2.8. Obezbjeđivanje kontinuiranog finansiranje NI/UI rada Nosilac aktivnosti: Vlada KS

Ministarstvo obrazovanja i nauke KS

• Obezbijediti kontinuirano finansiranje NI/UI rada u okviru Univerziteta u Sarajevu. Naime, trenutno stanje je takvo da u okviru mjesečnih dotacija institucijama visokog obrazovanja, pa čak i onima koje su primarno NI/UI karaktera, su nedostatna sredstva koja se odnose „na realizaciju NI/UI aktivnosti“. U velikom broju slučajeva dolazi do diskontinuiteta u realizaciji NI/UI aktivnosti, tj. do prekida započetih projekata. Upravo ta praksa predstavlja problem u dobijanju krajnjih rezultata koji se u oblasti NI/UI aktivnosti zasnivaju na kontinuiranom radu. Stoga, neophodno je obezbijediti kontinuirano finansiranje NI/UI aktivnosti od strane resornog ministarstva, koje bi kroz zajedničke aktivnosti sa privrednim institucijama moglo obezbijediti minimum sredstava za kontinuitet NI/UI rada na institucijama.

Strateški zadatak 4.2.9. Definiranje dodatnog finansiranja i normativa za grupaciju umjetnosti Nosilac aktivnosti: Vlada KS

Ministarstvo obrazovanja i nauke KS Ministarstvo kulture i sporta KS

• Potrebno je da se u finansiranje akademija iz grupacije umjetnosti u odgovarajućem kapacitetu uključi nadležno kantonalno Ministarstvo za kulturu i sport kroz formiranje fonda za umjetnost pri ovom ministarstvu čiji bi fiksirani procenat bio predviđen za Univerzitet u Sarajevu.

• Raditi na donošenju posebnih standarda i normativa za grupaciju umjetnosti u skladu sa evropskim standardima, a u pogledu izvođenja nastave (individualni rad), kadrovske potrebe, veličine prostora za rad i dr.

Strateški zadatak 4.2.10. Formiranje Savjeta za razvoj umjetnosti Nosilac aktivnosti: Vlada KS

Ministarstvo obrazovanja i nauke KS Ministarstvo kulture i sporta KS Visokoškolske ustanove na području KS

a) Omogućiti zaokruživanje nastavno-naučno-umjetničkog kadra umjetničkih akademija

na svim nivoima prema standardnima i normativima koji su uobičajeni za ovu oblast u zemljama EU.

b) Osigurati učešće predstavnika umjetnosti pri svim relevantnim događajima i promjenama vezanim za područja u kojima je zastupljena umjetnost (sve vrste medija, institucije kulture i umjetnosti). U tom cilju formirati Savjet za razvoj umjetnosti pri Ministarstvu za kulturu i sport, analogno Savjetu za nauku koji djeluje pri sadašnjem Ministarstvu za obrazovanje i nauku, u čijem sastavu bi bili zastupljeni i predstavnici svih umjetničkih akademija.

c) Sistemski pojačati interakciju između grupacije umjetnosti i kulturnih i umjetničkih institucija: muzeji, pozorišta, filmske i TV kuće, KUD, redakcije) u svim segmentima (realizacija nastave, zajedničko nastupanje i prezentacija, apliciranje na projekte, angažman studenata).

Indikatori progresa:

1. Broj dobijenih projekta iz programa FP

2. Broj aplikacija za projekte iz domena FP

3. Broj objavljenih radova u časopisima koje prate relevantne baze podataka

4. Broj odbranjenih doktorata

Finansiranje visokog obrazovanja

U osnovi se finansiranje visokog obrazovanja svodi na komponente finansiranja obrazovnog/nastavnog procesa, finansiranje naučnoistraživačkog/umjetničkoistraživačkog rada, te finansiranje društvene komponente (studentskog standarda), pa se postavljaju posebni ciljevi za svaku od ovih komponenti. Okvirni zakon o visokom obrazovanju u Bosni i Hercegovini gotovo da se i ne dotiče pitanja finansiranja visokog obrazovanja. Član 21 iz Okvirnog zakona o visokom obrazovanju BiH predviđa da se naučno-istraživački rad na visokoškolskim ustanovama može sufinansirati iz sredstava budžeta institucija BiH i međunarodnih obaveza BiH, u skladu s važećim propisima na državnom nivou. Na području KS kao javni univerzitet djeluje Univerzitet u Sarajevu pa će analiza finansiranja visokog obrazovanja biti zasnovana na podacima za UNSA. U Izvještaju o eksternoj evaluaciji Univerziteta u Sarajevu iz 2004. g., EUA tim eksternih evaluatora konstatovao je sljedeće:

16. ''Odsustvo koherentnog zakonskog okvira znači i odsustvo savremenog sistema financiranja univerziteta. Javna sredstva se koriste skoro u potpunosti za plate i najosnovnije tekuće troškove, a javnih sredstava za istraživački rad jednostavno nema. Ono malo novca što

postoji bilo za obrazovanje ili za istraživački rad generalno se koristi na najneefikasniji mogući način, obzirom na dezintegrirane strukture univerziteta i lošu politiku nastave i

učenja.'' Prema tada, a i danas važećoj praksi, finansiranje UNSA vrši se iz sredstava Budžeta Kantona Sarajevo, na razdjelu Ministarstva obrazovanja i nauke, putem Transfera za visoko obrazovanje. Ministarstvo obrazovanja i nauke KS na osnovu evidencije o zaposlenim i angažovanim spoljnim saradnicima u određenoj akademskoj godini vrši obračun sredstava koja se visokoškolskim ustanovama doznačavaju u redovnim mjesečnim dotacijama. Sredstva u dotaciji za pojedini mjesec se obračunavaju na osnovu sljedećih elemenata:

— koeficijenti za obračun sredstava za plaće zaposlenih na osnovu Odluke Vlade KS, kojom su utvrđeni koeficijenti za obračun plaća zaposlenika na visokoškolskim ustanovama i naučno-istraživačkim institutima koji se finansiraju iz Budžeta KS,

— osnovice za obračun plaće, — naknada za topli obrok po radnom danu, — naknada za prijevoz za uposlenike koji imaju pravo na naknadu, — sredstva za izmirivanje materijalnih troškova: 10% sredstava obračunatih za bruto

plaće uposlenika i naknade spoljnim saradnicima, izuzev Rektorata Univerziteta kod kojeg se za obračun sredstava za materijalne troškove primjenjuje procenat 30% na sredstva obračunata za plaće uposlenih.

Iz navedenog je očigledno da se dodjela budžetskih sredstava visokoškolskim ustanovama vrši na osnovu zatečenog i naslijeđenog stanja, pri čemu ključnu i jedinu ulogu igra broj zaposlenih na fakultetu/akademiji odnosno u Rektoratu. U slučaju potrebe za novim zaposlenicima, prethodno je prethodno dobiti saglasnost od Ministarstva obrazovanja i nauke KS. Iako postoje usvojeni Standardi i normativi za obavljenje djelatnosti visokog obrazovanja na području KS kojima se regulišu kadrovska i materijalna pitanja osnivanja i rada visokoškolskih ustanova, kao i optimalnog broja studenata prema broju nastavnika, nema veće povezanosti između donesenih Standarda i modela finansiranja Univerziteta koji je trenutno na snazi.

U razmatranju pitanja iz domena finansija i finansiranja Univerziteta, razmotriće se period od kalendarske 2004. do 2008. godine, pri čemu treba istaći da su fakulteti i akademije pravna lica sa potpunom finansijskom autonomijom u odnosu na Univerzitet. Stoga, podaci koji slijede, a koji su prikupljeni u postupku evaluacije nisu potpuni. Na osnovu raspoloživih podataka, na slikama datim u Prilogu 11.5 grafički je predstavljena struktura prihoda UNSA.

U tabeli 1 dat je prikaz ukupnog budžeta Univerziteta u Sarajevu u periodu 2004 – 2008. godine sa strukturom prihoda.

Tabela 1. Pregled ukupnog budžeta UNSA sa strukturom prihoda: budžetski (Kanton/entitet/država) i vlastiti (školarine, usluge, projekti, najam, donacije i ostalo) prihodi.

Godina

Ukupan Budžet UNSA (milioni KM)

Budžetski prihodi (milioni KM)

% budžetskih prihoda

Vlastiti prihodi

% vlastitih prihoda

2004. 62, 82 33,21 52,87% 29,60 47,13% 2005. 68, 88 35,41 51,41% 33,47 48,59% 2006. 73,97 38,41 51,93% 35,56 48,07% 2007. 85,48 45,62 53,38% 39,85 46,62% 2008. 109,00 61,15 56,10% 47,85 43,90%

Iz tabele 1 je vidljivo da nivo budžetskih sredstva za finansiranje Univerziteta u Sarajevu prati proporcionalan rast ukupnog budžeta i iznosi oko 53% ukupnih sredstava. Međutim, učešće budžetskih i vlastitih prihoda u strukturi budžeta pojedinih visokoškolskih ustanova (fakulteta i akademija) nije ujednačeno sa općom slikom Univerziteta. Poređenja radi, u 2007. godini omjer budžetskih i vlastitih prihoda po pojedinim grupacijama visokoškolskih ustanova dat je u tabeli 2.

Tabela 2. Pregled omjera budžetskih i vlastitih prihoda i učešća u ukupnom budžetu UNSA

po grupacijama za 2007. godinu.

Grupacija Omjer budžetski prihodi : vlastiti prihodi

Učešće budžeta grupacije u ukupnom budžetu UNSA

Društvene nauke 29 : 71 30,86 % Medicinske nauke 55 : 45 22,13 % Humanističke nauke 63 : 37 15,07 % Tehničke nauke 64 : 36 13,00 % Prirodne i biotehničke nauke 67 : 33 13,08 % Umjetnost 93 : 7 5,86 % UNSA 53 : 47 100 %

Iz tabele 2 je vidljivo da najveći procenat vlastitih sredstava, a što ujedno predstavlja i cca 21% ukupnog budžeta UNSA, ostvaruju fakulteti iz Grupacije društvenih nauka, pri čemu preko 65% tih vlastitih prihoda fakulteti društvenog smjera stiču na osnovu naplate školarina na dodiplomskim i diplomskim programima studija, tj. programima studija prvog i drugog ciklusa. Ovaj podatak se može dovesti u direktnu vezu sa velikim brojem vanrednih i tzv. „paralelnih“ redovnih studenata upisanih na fakultetima društvenog usmjerenja, koji plaćaju troškove školarine vlastitim sredstvima. Struktura prihoda po grupacijama data je u Prilogu 11.5.

Kada je riječ o strukturi rashoda na UNSA, najznačajniju stavku predstavljaju izdvajanja za plaće zaposlenih, nastavnog osoblja i administracije, dok se najmanja izdvajanja odnose na investicije u kadrove, opremu i objekte. U tabeli 3 dat je pregled ukupnog rashoda, s posebnim osvrtom na dio koji se odnosi na plate za period 2004 – 2008. godine. Može se također pretpostaviti da se značajan dio rashoda iz kategorije “ostali rashodi” odnosi na autorske honorare, što se ne može precizno očitati iz dostavljenih podataka.

Tabela 3. Ukupni rashodi UNSA sa akcentom na rashod za plaće

Godina Ukupan rashod UNSA (milioni KM)

Rashod za plaće (milioni KM)

% rashoda za plaće

2004. 62,98 30,74 48,81% 2005. 68,81 32,82 47,70% 2006. 73,54 35,05 47,66% 2007. 85,77 42,56 49,62% 2008. 103,89 55,14 53,07%

Kada je u pitanju učešće rashoda za plaće, podaci su prezentirani u tabeli 4.

Tabela 4. Učešće rashoda za plaće u ukupnim prihodima iz javnog budžeta namijenjenog za

visoko obrazovanje

Godina Budžetski prihodi (milioni KM)

Rashod za plaće (milioni KM)

% rashoda za plaće u odnosu na budžetska sredstva

2004. 33,21 30,74 92,56% 2005. 35,41 32,82 92,69% 2006. 38,41 35,05 91,26% 2007. 45,63 42,56 93,28% 2008. 61,15 55,14 90,18%

U tabeli 4 je vidljivo da su javna sredstva tj. budžetski prihodi kroz cijeli razmatrani period od 2004. do 2008. g gotovo u potpunosti namijenjena za izmirivanje plata zaposlenima na Univerzitetu.

U narednoj tabeli dat je pregled učešća investicija u ukupnoj strukturi rashoda Univerziteta (razvrstano po kategorijama ulaganja: u kadrove, u opremu i u zgrade/objekte).

Tabela 5. Pregled učešća investicija u strukturi rashoda fakulteta/akademija UNSA

Godina

Ukupan rashod UNSA (milioni KM)

Ukupno investicije (milioni KM)

% za investicije

Kadrovi (milioni KM)

% za kadrove

2004. 62,99 2.56 4,06% 0,28 0,45% 2005. 68,81 3.12 4,52% 0,40 0,58% 2006. 73,54 2.95 4,02% 0,29 0,40% 2007. 85,77 4.34 5,06% 0,33 0,39% 2008. 103,89 4.75 4,57% 0,28 0,27%

Godina

Ukupan rashod UNSA (milioni KM)

Oprema (milioni KM)

% za opremu

Zgrade (milioni KM)

% za zgrade

2004. 62,99 1,87 2,96% 0,41 0,65% 2005. 68,81 2,37 3,44% 0,34 0,49% 2006. 73,54 2,02 2,74% 0,64 0,87% 2007. 85,77 2,62 3,05% 1,4 1,63% 2008. 103,89 2,28 2,19% 2,2 2,12%

Iz tabele 5 može se uočiti da je udio ukupnih investicija u rashodima Univerziteta između 4% i 5%. Najmanje investicije su u razvoj vlastitog kadra i u petogodišnjem periodu one bilježe značajan procentualni pad, dok investicije u popravke zgrada rastu. Finansiranje NI/UI rada bilježi porast u posljednjim godinama. Taj porast je najznačajniji u „neparnim“ godinama, kada konkurse za sufinansiranje naučno-istraživačkih i umjetničko-istraživačkih projekata objavljuju Kantonalno i Federalno ministarstvo obrazovanja i nauke. Najveći dio javnih sredstava dodjeljuje se putem javnih konkursa za sufinansiranje naučno-istraživačkog rada koje objavljuju Ministarstvo obrazovanja i nauke KS (2003., 2005. i 2007. godine) i Federalno ministarstvo obrazovanja i nauke (2001., 2003., 2005., 2007. i 2008. godine), ali i druga ministarstva (Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva, Federalno ministarstvo energije, industrije i rudarstva i dr.). U tabeli 6 je dat orijentacioni pregled visine iznosa finansiranja naučno-istraživačkog i umjetničko-istraživačkog rada za period 2004 – 2007. godine, načinjen na temelju raspoloživih podataka.

Tabela 6. Pregled izdvajanja za finansiranje NIR/UIR-a

Godina

Ukupan Budžet UNSA (milioni KM)

Budžet za NIR/UIR (milioni KM)

% za NIR/UIR

2004. 62,82 0,89 1,43% 2005. 68,88 1,68 2,44% 2006. 73,97 1,3 1,75% 2007. 85,48 2,4 2,80%

Preporuke. Potrebno je utvrditi jasne i transparentne kriterije za finansiranje organizacionih jedinica budućeg integriranog Univerziteta, koji će biti zasnovani na evropskim i svjetskim standardima, te potrebama i zahtjevima Bolonjskog procesa uključivanja u Evropski prostor visokog obrazovanja i Evropski prostor istraživanja. Potrebno je povećati investicije, naročito u dijelu koji se odnosi na razvoj vlastitih kadrova i nabavku opreme, a u funkciji razvoja NIR/UIR-a. Ulaganje sredstava u NIR/UIR mora biti jedan od prioriteta Vlade i Univerziteta da bi se uz sadašnju, pretežno edukativnu komponentu u neophodnoj mjeri razvila i druga, naučno-istraživačka komponenta, bez koje i kvalitet prve postaje upitan. Integracijom Univerziteta mogu se postići uštede u određenom obimu, te pravednija raspodjela sredstava za finansiranje pojedinih aktivnosti. Za ispunjavanje misije Univerziteta očigledno je neophodna promjena u strateškom gledanju osnivača na ulogu Univerziteta, kao

i značajan zaokret samog Univerziteta ka sticanju tržišnih prihoda i to ne na način da se pod tim uglavnom podrazumijeva naplata školarina, što je sada slučaj. Strateški zadatak 4.3.1. Finansiranje nastavne komponente visokog obrazovanja Nosilac aktivnosti: Vlada KS Ministarstvo obrazovanja i nauke KS

• Stvoriti mehanizme efikasnog osiguranja i upravljanja finansijskim sredstvima za

razvoj nastavne komponente visokog obrazovanja

• Kanton Sarajevo će, posebnim projektom, pripremiti studiju o načinu uspostavljanja finansiranja obrazovne komponente javnog univerziteta, poštujući potrebne standarde i normative, uzevši u obzir preporuke Studije izvodljivosti za reformu visokog obrazovanja iz marta 2009. godine, izrađene u okviru IPA Programa Europske unije za BiH, kao i dobra iskustva zemalja EU.

• U predpristupnim okolnostima BiH u EU, kod razrade specifične formule lokalni troškovi i procesi se trebaju usporediti sa evropskom praksom. Ovakvo finansiranje se odnosi na prvi i drugi ciklus studija, za najduže trajanje od 6 godina za oba ciklusa, odnosno 4 godine samo za prvi ciklus - u slučaju da studenti obnavljaju više od jedne godine studija u oba ciklusa, troškove studija obnovljenih godina snose sami studenti u punom iznosu.

• Kanton Sarajevo bi na gore spomenuti način finansirao studiranje svih studenata sa stalnim mjestom boravka u KS, uvažavajući strateško opredjeljenje za privlačenje najboljih studenata iz regije, kao i otvorenosti javnog univerziteta (što se može realizirati putem dodjele odgovarajućih stipendija, kredita i dr.).

Strateški zadatak 4.3.2. Finansiranje istraživačke komponente visokog obrazovanja Nosilac aktivnosti: Vlada KS Ministarstvo obrazovanja i nauke KS

• Stvoriti mehanizme učinkovitog osiguranja i upravljanja finansijskim sredstvima za razvoj istraživačke komponente visokog obrazovanja

• Kanton Sarajevo će formirati Fond KS za podršku istraživanju koji će stimulirati društveno korisne projekte na način da:

a) Svaki inovativni projekt saradnje sa BiH privredom u kome sudjeluje naučnoistraživačka institucija iz KS će biti dodatno financiran po pravilu 2:1, tj. za svaka 2€/2KM koji BiH privredni subjekt plaća za finansiranje istraživanja će dodatni 1€/1KM dotirati Fond KS za podršku istraživanju (uslov je da rezultat projekta predstavlja kompetitivno unaprjeđenje privrednog subjekta);

b) Svaki EU FP (Framework Programme), Tempus ili drugi sličan međunarodno finansiran projekt u kome sudjeluje naučnoistraživačka institucija iz KS treba biti dodatno kofinansiran u visini zahtijevanoj od strane samog programa u kome se

projekt odvija, što je u skladu sa politikom Europske Komisije o obaveznom dijelu samofinansiranja.

c) Izuzetno, Fond KS za podršku istraživanju može do najviše 15% sredstava kojima raspolaže na godišnjoj razini dodijeliti NI/UI institucijama procedurom javnog natječaja, za oblasti koje će utvrditi Savjet za visoko obrazovanje.

Godišnji budžet Fonda do kraja 2015 godine prema evropskim preporukama8

• Potrebno je osigurati jednak pristup visokom obrazovanju svim stanovnicima BiH, neovisno o njihovoj životnoj dobi, religijskoj ili etničkoj pripadnosti, zdravstvenom stanju ili financijskim mogućnostima.

treba iznositi 1.5% proračuna Kantona Sarajevo za istu fiskalnu godinu. Posebno će se vrednovati u svim gornjim kategorijama sudjelovanje mladih istraživača ili studenata u projektima.

Strateški zadatak 4.3.3. Finansiranje društvene komponente visokog obrazovanja Nosilac aktivnosti: Vlada KS

• Vlada Kantona Sarajevo će potpisati odgovarajući sporazum o subvencioniranju

ishrane, javnog prevoza i smještaja u studentskim domovima, prema kriterijima određenim pravilnikom, za redovne studente javnog univerziteta u Sarajevu, a čije je stalno mjesto boravka u ili izvan KS i izvan BiH.

Indikatori progresa:

1. Usvojen instrument za određivanje cijene studija po studentu

2. Procenat izdvajanja za razvoj naučno-istraživačkih projekata

3. Broj studenata izvan Kantona Sarajevo koji studiraju na Univerzitetu u Sarajevu

4. Broj domaćih projekata kofinansiran od strane Vlade KS

5. Broj međunarodnih projekata konfinansiran od strane Vlade KS

8 Strategija razvoja nauke u BiH 2010-2015. Dostupno na: <http://www.mcp.gov.ba/zakoni_akti/strategije/Archive.aspx?template_id=19&pageIndex=1> novembar 2009.

Visoko obrazovanje i tržište rada

Veza visokog obrazovanja sa tržištem rada prvenstveno podrazumijeva pitanja vezana za osiguranje visoko obrazovanih ljudskih resursa i to broja diplomiranih studenata po pojedinim profesijama, kao i kompetencija koje studenti stiču u toku visokoškolskog obrazovanja, odnosno, da li te kompetencije odgovaraju potrebama tržišta rada. Ukupan broj i strukturu upisanih studenata na visokoškolskim ustanovama u Kantonu Sarajevo odobrava Vlada na prijedlog visokoškolskih ustanova. Visokoškolske ustanove su obavezne uz prijedlog dostaviti i analizu svojih maksimalnih kapaciteta po pitanju nastave imajući u vidu infrastrukturne kapacitete, standarde i normative, kao i potrebu da nastavno osoblje posveti 50% radnog vremena istraživanju. Broj i strukturu studenata finansiranih iz javnog budžeta utvrđuje Vlada na osnovu obrazloženog i usaglašenog prijedloga Ministarstva obrazovanja, a na osnovu kapaciteta visokoškolskih ustanova i analize potreba tržišta rada. Strateški zadatak 4.4.1. Tržište rada i formiranje novih visokoškolskih ustanova Nosilac aktivnosti: Ministarstvo obrazovanja i nauke KS

• Društvene potrebe i zahtjevi za pojedinim profilima zanimanja polazišta su u

osnivanju visokoškolskih ustanova i/ili pokretanju studijskih programa. Kod osnivanja novih visokoškolskih ustanova neophodno je uvažavati važeće Standarde i normative za visoko obrazovanje i druge relevantne zakonske akte. Na planiranje broja studenata treba da utiču tržište rada i ukupni materijalno-tehnički resursi kojima raspolažu VŠU u skladu sa standardima i normativima.

• Postupak formiranja novih visokoškolskih ustanova na području KS opisan je i regulisan u Zakonu o visokom obrazovanju KS (Službene novine KS br. 43/08). Prema važećem zakonskom okviru, jedini uslov za formiranje novih VŠU je zadovoljavanje važićih Standarda i normativa za obavljanje djelatnosti visokog obrazovanja. Međutim, mogućnost diferenciranja između pojedinih VŠU data je u poglavlju naučno-istraživački/umjetničko-istraživački rad gdje je ostavljena mogućnost stimulacije onih naučnih oblasti koje, kao svoj strateški interes, preferira Vlada KS. Trenutno ne postoji pravni okvir koji bi omogućavao propisivanje dodatnih uvjeta, pa ni u skladu sa društvenim potrebama, kojim bi se ograničilo formiranje privatnih univerziteta, a na koje se ova Strategija također odnosi. Za formiranje novih VŠU iz oblasti društvenih nauka, za koje prema Prilogu 11.6 postoju suficit kadrova na tržištu rada u KS, poželjno je da saglasnost za osnivanje da i Skupština KS, u skladu sa javnim interesom

Strateški zadatak 4.4.2. Upisna politika Nosilac aktivnosti: Ministarstvo obrazovanja i nauke KS

Univerzitet u Sarajevu

• Univerzitet u Sarajevu, čiji je osnivač Skupština Kantona Sarajevo, može u skladu s upisnom politikom vršiti upis studenata i na komercijalnoj osnovi do svojih punih kapaciteta, a sredstva ostvarena na ovakvoj osnovi tretirat će se kao vanbudžetska sredstva organizacionih jedinica odnosno Univerziteta u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju i Statutom.

• Pitanje kompetencija koje studenti stiču u toku visokoškolskog obrazovanja i njihovog usklađivanja sa potrebama tržišta rada permanentna je obaveza visokoškolskih ustanova. VŠU će u okviru sistema osiguranja kvaliteta na maksimalno petogodišnjoj osnovi vršiti analizu usaglašenosti nastavnih planova i programa sa potrebama tržišta rada uključujući i anketiranje poslodavaca, privrednih društava, komora i drugih udruženja iz privrede te prateći trendove u užem i širem evropskom privrednom okruženju, odnosno u evropskom prostoru visokog obrazovanja.

Strateški zadatak 4.4.3. Projekti i zadovoljavanje potreba tržišta rada Nosilac aktivnosti: Ministarstvo obrazovanja i nauke KS

Visokoškolske ustanove na području KS Privredna komora KS Strukovne komore

• Bolje razumijevanje akademske zajednice za potrebe tržišta rada potrebno je ostvariti na sljedeće načine:

a) Dio fonda za istraživanje osigurati za zajedničke projekte akademske zajednice i privrednih subjekata na području fundamentalnog i primijenjenog istraživanja od direktnog interesa za ove subjekte. Projekti sa većim finansijskim učešćem privrednih subjekata treba da imaju i veće prioritete pri dodjeli sredstava. Fokus treba da bude na malim i srednjim preduzećima koja ne mogu podnijeti teret samostalnog istraživanja. Potrebno je donijeti i poseban pravilnik o dodjeli ovih sredstava kako bi se izbjegla dosadašnja negativna praksa (naprimjer, da uposlenici privrednih subjekata ne mogu imati finansijsku nadoknadu od stredstava projekta za rad na projektu, pod troškovima projekta ne mogu se prikazivati infrastrukturni istraživački resursi subjekta u projektu, itd.).

b) Na nivou fakulteta formirati alumni udruženja, i uživati sve koristi ustanovljene

praksom osnivanja ovih udruženja u svijetu. Prilikom promjene nastavnih planova i programa ova udružanja mogu poslužiti za evaluaciju istih, kao i dati korisne sugestije. Međutim, imajući u vidu svjetska iskustva, konačnu ocjenu nastavnih planova i programa može dati samo akademska zajednica.

Strateški zadatak 4.4.4. Razvoj specijalističkih studija i kurseva Nosilac aktivnosti: Vlada KS

Visokoškolske ustanove na području KS Privredna komora KS Strukovne komore

• Putem programa cjeloživotnog učenja akademska zajednica treba da pojača svoju

interakciju sa tržištem rada. Putem stručnih studija i specijalističkih studija, kao i kratkih stručnih kurseva potrebno je omogućiti uposlenim kadrovima sa visokoškolskom kvalifikacijom dodatnu edukaciju na polju novih znanja (tehnologija) intenzitetom proporcionalnim intenzitetu proizvodnje novih znanja u pojedinim granama nauke. Potrebno je da odgovarajuća ministarstva formiraju fondove za cjeloživotno učenje kojim će manjim dijelom sufinansirati učesnike programa cjeloživotnog učenja. Obaveza visokoškolskih institucija je da na nivou fakulteta i akademija ponude odgovarajuće specijalističke studije odnosno veći broj kratkih kurseva. Dodijeljeni ECTS bodovi kontinuirane edukacije učesnicima kurseva treba da budu posebno evaluirani prilikom izbora na radna mjesta, osobito u javnim ustanovama.

• Zavod za statistiku Kantona Sarajevo treba da uvede mjerenje intenziteta

cjeloživotnog učenja i svih drugih relevantnih parametara u skladu sa metodologijom EUROSTATA.

Strateški zadatak 4.4.5. Angažovanje istaknutih kadrova iz privrede Nosilac aktivnosti: Visokoškolske ustanove na području KS

• U skladu sa postojećim zakonskim okvirom (do 30% sati nastavnog predmeta) angažovati na odgovarajućim stručnim predmetima visokostručne kadrove iz prakse. Odgovarajućom politikom minimalne finansijske nadoknade ovim kadrovima izbjeći prethodnu praksu dvosmjernih angažmana akademskog osoblja i kadrova u privredi na principu kompenzacije usluge angažmana.

Strateški zadatak 4.4.6. Usklađivanje studijskih programa Nosilac aktivnosti: Visokoškolske ustanove na području KS

• Uspostaviti, odnosno proširiti sistem nastavnih baza u vanakademskom sektoru. U skladu sa ustanovljenom nastavnom bazom potrebno je korigovati i odgovarajuće kurikulume. Kao cilj za petogošnji period postaviti da se kontinualno povećava broj magistarskih teza u okviru drugog ciklusa studija koji su proistekli iz potrebe rješavanje praktičnih problema iz privrede.

• U cilju poboljšanja saradnje Univerziteta u Sarajevu sa privredom i kontinuiranog kontakta nastavnika sa praksom, potrebno je u zakonu o visokom obrazovanju omogučiti akademskom nastavnom osoblju da nakon svakih pet godina rada provedenih u nastavi ima pravo odsustvovati najviše godinu dana sa Univerziteta radi angažmana isključivo u privredi, a da mu se radni odnos na Univerzitetu u tom periodu smatra zaleđenim i ne može biti prekinut.

Strateški zadatak 4.4.7. Poboljšanje informisanosti studenata o stanju na tržištu radne snage Nosilac aktivnosti: Vlada KS

Zavod za statistiku Visokoškolske ustanove na području KS

• Važan element za regulaciju tržišta rada je i izbor odgovarajuće profesije od strane studenata, u skladu sa potrebama tržišta rada i ambicijama studenata u skladu sa njihovim potencijalima. Iz tog razloga neophodno je uraditi i sljedeće: a) Obavezati sve visokoškolske ustanove da prilikom raspisivanja konkursa za upis

studenata upućuju na svoje web-stranice na kojima su na raspolaganju svi podaci zavoda za statistiku koji su vezani za potražnju odgovarajućeg zanimanja na tržištu rada.

b) Zavod za statistiku Kantona Sarajevo treba da proširi postojeći pregled tržišta rada. Potrebno je statistički pratiti trend potražnje pojedinih visokoškolskih zanimanja za posljednje četiri godine, broj svršenih studenta pojedinog zanimanja koji su nezaposleni (i koji su mlađi od 35 godina), broj studenata po pojedinim zanimanjima, odnosno broj onih koji su zasnovali radni odnos u period do pet godina nakon završetka studija. Potrebno je da se razmotri i mogućnost vođenja statistike o prosječnim platama odgovarajućih profesija.

Indikatori progresa:

1. Broj programa/kurseva koji su razvijeni u okviru cjeloživotnog učenja

2. Broj magistarskih radova koji su odobreni na osnovu zahtjeva i potreba

privrednih subjekata

3. Udio prihoda od pružanja usluga privredi i lokalnoj zajednici

4. Broj zajedničkih projekata između akademske zajednice i privrednog

okruženja

Međunarodna saradnja

Bolonjski proces je bitno promijenio pristup u oblasti visokog obrazovanja stavljajući u žižu kompetencije koje student stiče tokom obrazovnog procesa. Razmatrajući smjernice razvoja visokog obrazovanja u desetljeću koje slijedi (do 2020. godine), ministri odgovorni za ovu oblast u 46 država potpisnica Bolonjske deklaracije (među kojim je od 2003. godine i Bosna i Hercegovina), na konferenciji održanoj u Leuvenu u aprilu 2009., poseban su naglasak stavili na značaj cjeloživotnog učenja, obuhvatnije učešće u visokom obrazovanju i mobilnost studenata. Do 2020. godine, svaki peti student koji bude diplomirao unutar Evropskog prostora visokog obrazovanja trebalo bi da je kao dio svog obrazovanja proveo najmanje jedan semestar na studiju ili praksi u inostranstvu.

Prepoznajući značaj međunarodne saradnje za unapređenje kvaliteta visokog obrazovanja, i sveukupno podizanje nivoa NI/UI rada, Vlada Kantona Sarajevo će donijeti posebne mjere za podršku internacionalizaciji nastavno-naučnog procesa na Univerzitetu u Sarajevu. Podsticaji će se odnositi na mobilnost nastavnog kadra i studenata, otvaranje studijskih programa drugog i trećeg ciklusa u saradnji s prestižnim inostranim univerzitetima, povećanje broja stranih studenata koji se određen studijski period obrazuju na visokoškolskim ustanovama na području KS, trajniji angažman istaknutih inostranih istraživača. Akademsko napredovanje će adekvatnim zakonskim rješenjima biti prepoznato i kroz međunarodnu saradnju i njene konkretne rezultate. Primjerice, u Strategiji razvoja Univerziteta u Sarajevu iz 2005. godine, internacionalizacija, koja se provlači kroz sve segmente visokog obrazovanja, prepoznata je kao strateški cilj prema kome se usmjeravaju napori Univerziteta, akcentirajući posebno provođenje Bolonjskog procesa i sudjelovanje u međunarodnim projektima.

Nastojeći da postane ravnopravan partner sa drugim evropskim univerzitetima i naučnim i istraživačkim organizacijama, Univerzitet i u oblasti međunarodne saradnje ulaže značajne napore kako bi postigao rezultate odgovarajućeg kvaliteta. Sa preko 90 sporazuma o međunarodnoj saradnji, potpisanih sa univerzitetima širom svijeta, te članstvom Univerziteta u više značajnih međunarodnih organizacija i akademskih mreža, Univerzitet u Sarajevu nastoji stvoriti pretpostavke za intenziviranje mobilnosti svojih nastavnika, saradnika i studenata, kako bi im bilo omogućeno sticanje novih korisnih iskustava, usavršavanje stečenih i sticanje novih znanja.

Nepostojanje nacionalne šeme mobilnosti i programa stipendiranja onemogućava unapređivanje mobilnosti domaćih studenata i nastavnika. Stoga se djeluje prema mogućnostima koje se nude u okviru programa mobilnosti, a koji su uglavnom finansirani od strane Evropske unije, bilo kroz programske pakete (Erasmus, FP, People), ili kroz mrežu vladinih i nevladinih predstavništava, diplomatsko-konzularnih predstavništava i u manjoj mjeri domaćih poslovnih organizacija.

—

Problemi vezani za implementaciju programa međunarodne saradnje Univerziteta u Sarajevu mogu se generalizirati na sljedeći način:

—

Nedovoljna finansijska sredstva za ostvarivanje kontakata: boravka gostujućih nastavnika i studenata i obratno;

—

Slaba zainteresovanost nastavnika da se angažuju na međunarodnim projektima zbog opterećenja nastavnim obavezama, nedovoljne obučenosti i informiranosti, nepostojanja administrativne podrške kako za prijavu projekata, tako i za njihovu administraciju;

—

Problem nedovoljnog broja nastavnika i studenata sa dobrim znanjem stranog jezika, što ima za posljedicu ne samo smanjene mogućnosti za mobilnost iz institucije i za učešće u međunarodnim projektima, već se negativno odražava i na mogućnost izvođenja nastave na engleskom jeziku u slučaju prihvatanja gostujućih studenata iz inostranstva;

Nedovoljno razvijeni informacijski paketi na stranim jezicima koji bi privukli strane studente da studiraju na Univerzitetu u Sarajevu i dr. VŠU.

Međunarodni projekti iz područja visokog obrazovanja na kojima su članice Univerziteta uključene kao partneri su: Tempus projekti, Erasmus Mundus External Cooperation

Window, BASILEUS9, FP7, univerzitetske mreže i drugi projekti iz oblasti regionalne i bilateralne saradnje.

U tabeli 7 su prikazani raspoloživi podaci o učešću članica Univerziteta u Sarajevu u vodećim programima međunarodne saradnje koji su aktivni u BiH. Ne smije se ipak zanemariti činjenica da malo fakulteta/akademija pristupa međunarodnoj saradnji na planski način. Uspjeh saradnje do sada je u najvećoj mjeri ovisio o ličnom angažmanu pojedinaca, nastavnika i saradnika fakulteta/akademije.

Tabela br. 7. Broj međunarodnih projekata na UNSA

Broj projekata u kojem učestvuje UNSA

Ukupan broj projekata

TEMPUS 2, 3 (od 2004) 23 56 TEMPUS 4 3 12 Završeni projekti FP6 11 23 Tekući projekti FP6 9 23 Tekući projekti FP7 1 3

Strateški zadatak 4.5.1. Povećanje broja aplikacija i dobijenih projekata iz fondova EU Nosilac aktivnosti: Visokoškolske ustanove na području KS Vlada KS

• Od visokoškolskih ustanova i od budućih istraživača očekuje se da značajnije koriste

mogućnosti koje pružaju programi Evropske unije u oblasti visokog obrazovanja i istraživanja, prije svega Tempus, Erasmus Mundus i Okvirni programi (FP7 i očekivani FP8), kao i ostali modaliteti studentske i akademske razmjene u okviru već uspostavljenih bilateralnih i multilateralnih programa saradnje.

Strateški zadatak 4.5.2. Povećanje mobilnosti nastavnika i saradnika Nosilac aktivnosti: Visokoškolske ustanove na području KS Cilj je da se do kraja akademske 2014./2015. godine kontinuirano povećava broj nastavnog osoblja i studenata koji su proveli period podučavanja i studiranja na visokoškolskim ustanovama van granica BiH. Posebno se očekuje da svaki student doktorskog programa prije sticanja doktorata provede jedan semestar usavršavajući se na instituciji odgovarajućeg nivoa u inostranstvu. Strateški zadatak 4.5.3. Uspostava joint-degree (združenih) studijskih programa Nosilac aktivnosti: Visokoškolske ustanove na području KS

9 Basileus predstavlja prvu strukturiranu mobilnost kroz sva tri ciklusa studija, uz upotrebu dokumenata o mobilnosti. U prvoj projektnoj godini učešća na Projektu, 22 osobe sa Univerziteta u Sarajevu postale su korisnici stipendija za boravak na EU univerzitetima. Kroz isti projekat, Univerzitet je do sada ugostio 18 osoba sa univerziteta iz Evropske unije.

• Visokoškolske ustanove će uz podršku nadležnog ministarstva raditi na tome da se do kraja akademske 2013./2014. godine uspostavi bar po jedan međunarodno priznati zajednički studijski program (joint-degree program) naročito trećeg ciklusa iz svih naučnih oblasti (u smislu Okvirnog zakona o visokom obrazovanju u BiH) koje se izučavaju na određenoj visokoškolskoj ustanovi. Prilikom uspostave zajedničkih programa potrebno se rukovoditi Evropskim standardima i smjernicama za osiguranje kvaliteta i UNESCO/OECD smjernicama za postizanje kvaliteta u prekograničnom visokom obrazovanju.

Strateški zadatak 4.5.4. Povećanje i promoviranje mobilnosti studenata Nosilac aktivnosti: Visokoškolske ustanove na području KS Vlada KS

• U cilju potpunijeg uključivanja u Evropski prostor visokog obrazovanja (EHEA),

Univerzitet u Sarajevu će u nastavnim planovima stvoriti prostor za mobilnost (mobility window), te, uz potporu Ministarstva, ponuditi odgovarajući broj akademski atraktivnih kurseva na engleskom jeziku. Ugovori o međuuniverzitetskoj saradnji biće postavljeni na novu osnovu tako da na strukturiran način podržavaju akademsku mobilnost, uz puno priznavanje studijskih postignuća ostvarenih tokom perioda provedenog na partnerskoj instituciji, za što je sistem ECTS ključni instrument. Praksa priznavanja stečenih kvalifikacija biće usklađena sa odredbama Lisabonske konvencije.

• S ciljem razvoja infrastrukture za mobilnost studenata i nastavnika podići nivo i kvalitet usluga koje nudi Studentski centar Univerziteta u Sarajevu ulaganjem u postojeće smještajne kapacitete. Prema podacima kojima raspolaže Studentski centar, u toku školske 2008/09 godine 44% studenata (13217 studenata) koji su kao redovni studenti upisani na UNSA dolaze iz drugih područja BiH i inostranstva.

Indikatori progresa:

1. Broj studenata stranih državljana koji studiraju na Univerzitetu u Sarajevu

2. Broj studenata sarajevskog univerziteta koji su u okviru međunarodne razmjene proveli dio studija u inostranstvu

3. Broj dobijenih projekata tipa TEMPUS

4. Broj aplikacija za TEMPUS projekte

5. Broj interdisciplinarnih studijskih programa ustanovljenih sa međunarodnim partnerima

Nosioci procesa visokog obrazovanja

Na području Kantona Sarajevo trenutno djeluje jedan javni univerzitet i pet privatnih VŠU. Ukupan broj studenata koji se trenutno školuje u KS iznosi preko 40.000 uz očekivanje porasta ovog broja. Stoga, strateški interes Vlade Kantona treba da bude jačanje Sektora za visoko obrazovanje i nauku unutar Ministarstva obrazovanja i nauke Kantona Sarajevo. Dosadašnji kapacitet i ustrojstvo Ministarstva su nedostatni, tako je otežano ispunjenje svih zahtjeva koje nameće bolonjski proces u pogledu razvoja studijskih programa, naučno-istraživačkog/umjetničko-istraživačkog rada i konačno, osiguranja kvaliteta visokog obrazovanja u cjelini. Nosioci procesa visokog obrazovanja u Kantonu Sarajevo prema tome su:

• Skupština Kantona Sarajevo

• Vlada Kantona Sarajevo

• Ministarstvo obrazovanje i nauke Kantona Sarajevo, a posebno sektor za visoko obrazovanje i nauku sa segmentima/odjeljenjima:

o Finansiranje i investicije o Naučnoistraživački i umjetničkoistraživački rad o Nastava i upravljanje kvalitetom o Međunarodna saradnja

• Ministarstvo zdravstva KS

• Ministarstvo kulture i sporta KS

• Akademska zajednica (javni i drugi univerziteti registrirani u Kantonu Sarajevo) Uloga Skupštine Kantona Sarajevo, Vlade Kantona Sarajevo i Ministarstva obrazovanje i nauke Kantona Sarajevo je određena odgovarajućim zakonskim aktima. Uloga akademske zajednice KS jeste da operativno provodi proces visokog obrazovanja, kao i da bude generator i nosilac ukupnog društvenog progresa.

Lista dokumenata koje zahtijeva izvođenje strategije

1. Akcioni plan za provođenje Strategije;

2. Regulacioni plan za izgradnju Kampusa Univerziteta u Sarajevu

3. Standardi i normativi za obavljanje visokog obrazovanja – revizija postojećeg akta;

4. Strategija razvoja nauke i tehnologije Kantona Sarajevo;

5. Projekat izrade registra NI/UI potencijala na području Kantona Sarajevo;

6. Projekat osnivanja Centra za unapređenje nastavnog procesa;

7. Studija o uspostavljanja financiranja obrazovne komponente javnog univerziteta kroz formulu po studentu uz uvažavanje Standarda i normativa za visoko obrazovanje.

8. Akt o formiranju Savjeta za razvoj umjetnosti;

9. Izvještaji o internoj institucionalnoj evaluaciji za sve VŠU na području KS

Pregled strateških zadataka

Nastava i studenti

Strateški zadatak 4.1.1. Kampus Univerziteta u Sarajevu i prostorni kapaciteti Strateški zadatak 4.1.2. Razvoj koncepta cjeloživotnog učenja Strateški zadatak 4.1.3. Osiguranje kvaliteta Strateški zadatak 4.1.4. Identifikacija i sistematsko praćenje najuspješnijih studenata Strateški zadatak 4.1.5. Osnivanje centra za unapređenje nastavnog procesa Strateški zadatak 4.1.6. Kreiranje raznovrsnih studijskih programa Naučno-istraživački / umjetničko-istraživački rad

Strateški zadatak 4.2.1. Analiza postojećeg stanja NI/UI aktivnosti – registar istraživača Strateški zadatak 4.2.2. Stimuliranje pripreme i apliciranja na međunarodne projekte Strateški zadatak 4.2.3. Stimuliranje realizacije visoko primjenjivih NI/UI projekata Strateški zadatak 4.2.4. Preciziranje kriterija za potporu NI/UI projekata Strateški zadatak 4.2.5. Registar NI/UI kapaciteta na području Kantona Sarajevo Strateški zadatak 4.2.6. Stimuliranje rada mladih istraživača Strateški zadatak 4.2.7. Pokretanje novih i potpora postojećim naučnim časopisima Strateški zadatak 4.2.8. Obezbjeđivanje kontinuiranog finansiranje NI/UI rada Strateški zadatak 4.2.9. Definiranje dodatnog finansiranja i normativa za grupaciju umjetnosti Strateški zadatak 4.2.10. Formiranje Savjeta za razvoj umjetnosti Finansiranje visokog obrazovanja

Strateški zadatak 4.3.1. Finansiranje nastavne komponente visokog obrazovanja Strateški zadatak 4.3.2. Finansiranje istraživačke komponente visokog obrazovanja Strateški zadatak 4.3.3. Finansiranje društvene komponente visokog obrazovanja

Veza visokog obrazovanja sa tržištem rada Strateški zadatak 4.4.1. Tržište rada i formiranje novih visokoškolskih ustanova Strateški zadatak 4.4.2. Upisna politika Strateški zadatak 4.4.3. Projekti i zadovoljavanje potreba tržišta rada Strateški zadatak 4.4.4. Razvoj specijalističkih studija i kurseva Strateški zadatak 4.4.5. Angažovanje istaknutih kadrova iz privrede Strateški zadatak 4.4.6. Usklađivanje studijskih programa Strateški zadatak 4.4.7. Poboljšanje informisanosti studenata o stanju na tržištu radne snage Međunarodna saradnja

Strateški zadatak 4.5.1. Povećanje broja aplikacija i dobijenih projekata iz fondova EU Strateški zadatak 4.5.2. Povećanje mobilnosti nastavnika i saradnika Strateški zadatak 4.5.3. Uspostava joint-degree (združenih) studijskih programa Strateški zadatak 4.5.4. Povećanje i promoviranje mobilnosti studenata

Pregled indikatora progresa Nastava i studenti

1. Procenat studenata koji uspješno završe prvu godinu prvog ciklusa studija 2. Procenat diplomiranih studenata po generaciji 3. Odnos broja studenata po nastavniku 4. Broj studijskih programa koji se nude na engleskom jeziku

Naučno-istraživački/umjetničko-istraživački rad

1. Broj dobijenih projekta iz programa FP 2. Broj aplikacija za projekte iz domena FP 3. Broj objavljenih radova u časopisima koje prate relevantne baze podataka 4. Broj odbranjenih doktorata

Finansiranje visokog obrazovanja

1. Usvojen instrument za određivanje određivanje cijene studija po studentu

2. Procenat izdvajanja za razvoj naučno-istraživačkih projekata 3. Broj studenata izvan Kantona Sarajevo koji studiraju na Univerzitetu u Sarajevu 4. Broj domaćih projekata kofinansiran od strane Vlade KS 5. Broj međunarodnih projekata konfinansiran od strane Vlade KS

Veza visokog obrazovanja sa tržištem rada

1. Broj programa/kurseva koji su razvijeni u okviru cjeloživotnog učenja 2. Broj magistarskih radova koji su odobreni na osnovu zahtjeva i potreba privrednih

subjekata 3. Udio prihoda od pružanja usluga privredi i lokalnoj zajednici 4. Broj zajedničkih projekata između akademske zajednice i privrednog okruženja

Međunarodna saradnja

1. Broj studenata stranih državljana koji okviru međunarodne razmjene studiraju na Univerzitetu u Sarajevu

2. Broj studenata sarajevskog univerziteta koji su u okviru međunarodne razmjene proveli dio studija u inostranstvu

3. Broj dobijenih projekata tipa TEMPUS 4. Broj aplikacija za TEMPUS projekte 5. Broj interdisciplinarnih studijskih programa ustanovljenih sa međunarodnim

partnerima

Pregled kratica EHEA – European Higher Education Area – evropski prostor visokog obrazovanja

ERA – European Research Area – evropski istraživački prostor

ENQA – European Association for Quality Assurance in Higher Education – evropska asocijacija za osiguranje kvaliteta u visokom obrazovanju

ECTS – Evropski Credit Transfer System – evropski sistem prenosa bodova u visokom obrazovanju

EUA – European University Association – evropska asocijacija univerziteta

FP – Framework programme – glavni program Europske unije za financiranje istraživanja i ukupnog društvenog razvoja

HEA - Agencija za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta BiH (Higher education Agency)

IPA – Instrumenti predpristupne pomoći

MONKS – Ministarstvo obrazovanja i nauke Kantona Sarajevo

KS – Kanton Sarajevo

NI/UI – naučno-istraživački/umjetničko-istraživački

TEMPUS – Trans-European-Mobility Scheme for University Studies – program je namijenjen razvoju sistema visokog obrazovanja u zemljama jugoistočne Evrope (Albanija, Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Makedonija, Srbija i Crna Gora) putem unapređivanja regionalne međuuniverzitetske saradnje i saradnje sa zemljama članicama Evropske unije.

UNSA – Univerzitet u Sarajevu

VŠU – Visokoškolska ustanova

Literatura

1. Analiza stanja potreba i tržišta rada sa prijedlozima rješenja za područje sarajevske makroregije, SERDA i Ekonomski institut Sarajevo, Sarajevo, 2010.

2. Informacija o obrazovanju u Kantonu Sarajevo za 2007/08, Zavod za planiranje razvoja Kantona Sarajevo, Sarajevo, 2009.

3. Izvještaj o eksternoj evaluaciji Univerziteta u Sarajevu, EUA Program institucionalne evaluacije, Sarajevo, 2004.

4. Izvještaj o internoj evaluaciji – institucionalna evaluacija 2004, Univerzitet u Sarajevu, Rektorat, 2004.

5. Izvještaj o internoj evaluaciji – institucionalna evaluacija 2008, Univerzitet u Sarajevu, Rektorat, 2009.

6. Okvirni zakon o visokom obrazovanju BiH, Službeni glasnik BiH, 59/07. 7. Okvir za viokoškolske kvalifikacije u BiH, Odluka o usvajanju dokumenata potrebnih

za dalju implementaciju bolonjskog procesa u BiH od 27.12.2007., Vijeće minsitara BiH, 2007.

8. Planiranje visokog obrazovanja u Federaciji Bosne i Hercegovine, Izvještaj revizije učinka, Ured za reviziju institucija F BiH, Sarajevo, 2007.

9. Standardi i smjernice za osiguranje kvaliteta u visokom obrazovanju u BiH, Odluka o usvajanju dokumenata potrebnih za dalju implementaciju bolonjskog procesa u BiH od 27.12.2007., Vijeće minsitara BiH, 2007.

10. Standardi i smjernice za osiguranje kvaliteta u evropskom području visokog obrazovanja, Evropsko udruženje za osiguranje kvaliteta u visokom obrazovanju, Helsinki, 2005. (prevod).

11. Strategija razvoja nauka u BiH 2010-2015., Vijeće ministara BiH, 2009. 12. Strategija razvoja stručnog obrazovanja u BiH, Vijeće ministara BiH, 2007. 13. Studija izvodljivosti za reformu visokog obrazovanja u BiH, IPA program evropske

unije za BiH, Sarajevo, 2009. 14. Zakon o naučno-istraživačkoj djelatnosti, Službene novine Kantona Sarajvo, 2004. 15. Zakon o visokom obrazovanju Kantona Sarajevo, Službene novine Kantona Sarajevo,

43/08.

Visokoškolske ustanove na području Kantona Sarajevo

PRILOZI

Grupacije i članice Univerziteta u Sarajevu

Grupacija Fakultet

Grupacija društvenih nauka

• Ekonomski fakultet • Fakultet kriminalističkih nauka • Fakultet političkih nauka • Pravni fakultet

Grupacija umjetnosti

• Akademija scenskih umjetnosti • Akademija likovnih umjetnosti • Muzička akademija

Grupacija medicinskih nauka

• Fakultet zdravstvenih studija • Farmaceutski fakultet • Medicinski fakultet • Stomatološki fakultet • Veterinarski fakultet

Grupacija tehničkih nauka

• Arhitektonski fakutlet • Elektrotehnički fakultet • Fakultet za saobraćaj i komunikacije • Građevinski fakultet • Mašinski fakultet

Grupacija prirodno-matematičkih i biotehničkih nauka

• Poljoprivredno-prehrambeni fakultet • Prirodno-matematički fakultet • Šumarski fakultet

Grupacija humanističkih nauka

• Fakultet sporta i tjelesnog odgoja • Filozofski fakultet • Pedagoški fakultet

Instituti

• Institut za istoriju • Institut za istraživanje zločina protiv čovječnosti i

međunarodnog prava • Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju • Orijentalni institut

Centri

• Centar za intersdisciplinarne postdiplomske studije • Univerzitetski tele-informatički centar (UTIC) • Centar za ljudska prava • Centar za nauku, istraživanje i međunarodnu saradnju • Studentski centar Univerziteta

Privatne visokoškolske ustanove na području Kantona Sarajevo

Privatne visokoškolske

ustanove

• Internacionalni BURCH univerzitet

• Sarajevo School of Science and Technology

• Internacionalni unverzitet „Philip Noel Baker“

• Internacionalni univerzitet u Sarajevu

• Fakultet za javnu upravu

• Američki univerzitet – Fakultet za

međunarodne finansije i bankarstvo

Prostorni kapaciteti VŠU na području Kantona Sarajevo

Prostorni kapaciteti Univerziteta u Sarajevu

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000m2

Učionice/predavaonice 20.525,16

Laboratorije/radionice 10.997,15

Kancelarijski prostor 21.868,46

Biblioteka 4.889,29

Ostali sadržaji 16.578,35

Slika 11.23.1 Prostorni kapaciteti članica UNSA

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Ostali sadržaji 3.967,00 1.722,80 560 6.182,50 3.237,50 908,55

Biblioteka 996 725,15 1.183,00 888,64 853 243,5

Kancelarijski prostor 3.075,00 1.195,60 1.576,00 5.979,56 9.465,00 577,3

Laboratorije/radionice 250 383,4 2.535,00 5.015,05 2.222,00 591,7

Učionice/predavaonice 2.221,00 1.463,19 2.200,00 2.772,72 8.471,00 3.397,25

Društvene nauke

Humanističke nauke

Medicinske nauke

Prirodno-matem. i

bioteh.naukeTehničke nauke Umjetnost

Slika 11.2.2 Prostorni kapaciteti predstavljeni po grupacijama UNSA Prostorni kapaciteti privatnih VŠU

Prostorni kapaciteti visokoškolske institucije

Fakultet za Javnu Upravu

Sarajevo School of

Science and Technology

International BURCH

University

Internacionalni Univerzitet Philip Noel

Baker

Internacionalni Univerzitet u

Sarajevu

Američki Univerzitet

Učionice/predavaonice 500 560 112 481 2700 60Laboratorije/radionice 500 560 113 200 560 60Kancelarijski prostor 100 100 100 356 100 70Biblioteka 108 40 100 66 300 60Ostali sadržaji 227 140 7826 142 8840 100Ukupno 1435 1400 8251 1245 12500 350

Ostali sadržaji 227 140 3851 142 7940 100

Biblioteka 108 40 500 66 300 60

Kancelarijski prostor 100 100 1000 356 1000 70

Laboratorije/radionice 500 560 800 200 560 60

Učionice/predavaonice 500 560 2100 481 2700 60

FJU SSST IBU IU PNB IUS F MFB

Slika 11.2.3 Prostorni kapaciteti privatnih visokoškolskih ustanova

Nastava i studenti

Nastava i studenti na Univerzitetu u Sarajevu

DA65%

NE35%

Slika 11.3.1 Postojanje prakse redovnog provođenja postupka ispitivanja zadovoljstva studenata na članicama UNSA

0%

20%

40%

60%

80%

100%

NE 11 11 13DA 10 8 6

d1) nastavnika d2) završenih studenata d3) poslodavaca

Slika 11.3.2 Procedure i praksa periodičnog prikupljanja podataka o zadovoljstvu nastavnika, završenih studenata i poslodavaca na članicama UNSA

0%

20%

40%

60%

80%

100%

NE 9 15 10 16

DA 11 5 11 6

e1) interne evaluacije na nivou institucije

e2) eksterne evaluacije na nivou institucije

e3) interne evaluacije na nivou studijskih programa

e4) eksterne evaluacije na nivou studijskih

programa

Slika 11.3.3 Pregled provođenja internih i eksternih evaluacija na UNSA

Da li je proveden postupak interne evaluacije i/ili upoređivanja studijskihprograma (I i II ciklus) vaše ustanove sa programima srodnih fakulteta na drugim univerzitetima?

0%

20%

40%

60%

80%

100%

NE 15 5DA 6 16

a) iz BiH b) iz inostranstva

Slika 11.3.4

Da li je proveden postupak eksterne evaluacije studijskih programa na fakultetu/akademiji ?

30%

25%45%

Da, jednog studijskog programa Da, više studijskih programa Ne, niti za jedan studijski program nije proveden postupak eksterne evaluacije

Slika 11.3.5

Postupak eksterne evaluacije studijskih programa proveden je:

67%33%

U organizaciji i iz finansijskih sredstava fakulteta/akademije

U organizaciji i iz finansijskih sredstava Tempus projekta

Slika 11.3.6 Studenti na privatnim VŠU

Ukupan broj studenataFakultet za

Javnu Upravu

Sarajevo School of

Science and Technology

International BURCH

University

Internacionalni Univerzitet Philip Noel

Baker

Internacionalni Univerzitet u

Sarajevu

Američki Univerzitet

Redovni 180 0 302 0 240 70Redovni-samofinansirajući 0 320 0 42 960 0Vanredni 100 0 0 24 0 0DL 0 0 0 0 0 0Ukupno 280 320 302 66 1200 70

DL 0 0 0 0 0 0

Vanredni 100 0 0 24 0 0

Redovni-samofinansirajući 180 320 302 42 960 70

Redovni 0 0 0 0 240 0

FJU SSST IBU IU PNB IUS F MFB

11.3.7 Ukupan broj studenata na privatnim VŠU

Nastavno osoblje

Nastavno osoblje na Univerzitetu u Sarajevu

Slika 11.4.1 Struktura stalno zaposlenih nastavnika i saradnika po akademskim zvanjima

0

100

200

300

400

Ukupan broj stalno zaposlenihnastavnika i saradnika

214 196 319 212 249 112

Ukupan broj stalno zaposlenihnastavnika

103 98 160 112 115 72

Ukupan broj stalno zaposlenihasistenata

111 98 159 100 134 40

Društvene nauke

Humanističke nauke

Medicinske nauke

PM i biot.nauke

Tehničke nauke Umjetnost

Slika 11.4.2 Prikaz stalno zaposlenog nastavnog osoblja po grupacijama u akademskoj 2008/2009. g.

41031%

34527%

22117%

26921%

564%

do 3535 - 4545 - 5555 - 65 preko 65

Slika 11.4.3 Starosna struktura nastavnog osoblja u stalnom radnom odnosu (2008/09)

Spolna struktura nastavnog osoblja u stalnom radnom odnosu po grupacijama (2008/09.)

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Društvenenauke

Humanističkenauke

Medicinskenauke

Prirodno-matem. i

bioteh.nauke

Tehničkenauke

Umjetnost

ŽM

Slika 11.4.4 Spolna struktura nastavnog osoblja u stalnom radnom odnosu po grupacijama Nastavno osoblje na privatnim VŠU Struktura nastavnog osoblja u radnom odnosu prema akademskim zvanjima

Fakultet za Javnu Upravu

Sarajevo School of

Science and Technology

International BURCH

University

Internacionalni Univerzitet Philip Noel

Baker

Internacionalni Univerzitet u

Sarajevu

Američki Univerzitet

Redovni profesori 0 10 16 2 4 0Vanredni profesori 2 6 11 1 2 1Docenti 6 8 0 3 9 4Viši asistenti 0 24 15 4 7 1Asistenti 4 18 8 2 13 0Ukupno 12 66 50 12 35 6

Asistenti 4 18 8 2 13 0

Viši asistenti 0 24 15 4 7 1

Docenti 6 8 0 3 9 4

Vanredni profesori 2 6 11 1 2 1

Redovni profesori 0 10 16 2 4 0

FJU SSST IBU IU PNB IUS F MFB

11.4.5. Struktura nastavnog osoblja u radnom odnosu prema akademskim zvanjima na privatnim VŠU

Finansiranje Univerziteta u Sarajevu

0

20,000,000

40,000,000

60,000,000

80,000,000

100,000,000

120,000,000

2 0 0 4 2 0 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8

Ukupan iznos budžeta

Budzetski prihodi

Vlastiti prihodi

Slika 11.5.1 Ukupan iznos budžeta članica UNSA u periodu 2004-2008

0

1.000.000

2.000.000

3.000.000

4.000.000

5.000.000

6.000.000

7.000.000

8.000.000

Drugo 162.450 19.045 17.967 44.482 10.000

Usluge 5.112.985 5.508.634 5.234.809 4.668.847 3.351.438

Vlastiti fond 45.958 52.456 82.496 88.511 92.851

Međ. Projekti 146.545 380.315 123.863 861.215 190.555

Budžet 1.255.796 1.899.288 1.613.283 2.261.732 2.322.486

2004 2005 2006 2007 2008

Slika 11.5.2 Struktura prihoda članica UNSA u periodu 2004-2008

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2 0 0 4 2 0 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8

Donacije

Najam

Projekti

Usluge

Školarinepostdipl.Školarine dodipl.

Budzetskiprihodi

Slika 11.5.3 Struktura ukupnog prihoda članica UNSA u periodu 2004-2008

Školarine dodipl.39%

Školarine postdipl.

13%

Usluge10%

Projekti8%

Najam2%

Donacije5%

Ostalo23%

Slika 11.5.4 Struktura vlastitih prihoda članica UNSA u 2008. godini Prihodi po grupacijama UNSA

0

5,000,000

10,000,000

15,000,000

20,000,000

25,000,000

30,000,000

Društvenenauke

Humanističkenauke

Medicinskenauke

PM i bioteh.nauke

Tehničkenauke

Umjetnost

20042005200620072008

Slika 11.5.5 Trend ukupnog prihoda grupacija UNSA

0

2,000,000

4,000,000

6,000,000

8,000,000

10,000,000

12,000,000

14,000,000

16,000,000

Društvenenauke

Humanističkenauke

Medicinskenauke

PM i bioteh.nauke

Tehničke nauke Umjetnost

20042005200620072008

Slika 11.5.6 Trend budžetskih prihoda grupacija

0

4,000,000

8,000,000

12,000,000

16,000,000

20,000,000

Društvenenauke

Humanističkenauke

Medicinskenauke

PM i bioteh.nauke

Tehničke nauke Umjetnost

20042005200620072008

Slika 11.5.7 Trend vlastitih prihoda grupacija

0

5,000,000

10,000,000

15,000,000

20,000,000

25,000,000

Društvenenauke

Humanističkenauke

Medicinskenauke

PM i bioteh.Nauke

Tehničkenauke

Umjetnost

Ukupan iznos budžeta

Budzetski prihodi

Vlastiti prihodi

Slika 11.5.8 Prosječan godišnji prihod grupacija u periodu 2004-2008

Visoko obrazovanje i tržište rada10

Struktura nezaposlenih u KS prema stručnoj spremi

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

2005 2006 2007

VSS VŠS SSS VKV KV PKV NSS NK Ukupno Slika 11.6.1

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

20000

Centar

Novo S

Novi G

Stari G Ilijaš

Ilidža

Hadžići

Vogoš

ćaTrnov

o

NKNSSPKKVVKVSSSVŠSVSS

Slika 11.6.2 Struktura nezaposlenih po opštinama KS

10 Podaci su preuzeti iz dokumenta Analiza stanja potreba i potencijala tržišta rada sa prijedlozima rješenja za područje sarajevske makroregije, Ekonomski institut Sarajevo, 2010.

Nezaposleni u KS prema fakultetu (VSS)

0 100 200 300 400 500 600 700

Metalurški

Mašinski

Elektro-tehnički

Građevinski

Arhitektonski

Tehnološki

Poljoprivredni

Šumarski

Pravni

Filozofski

Ekonomski

Filološki

Prirodno-matemat

Medicinski

Stomatološki

Farmaceutski

Veterinarski

Rudarski

Saobračajni

Fizičke kulture

Političkih nauka

Umjetničke akad

Teološki fakultet

Ostale vis škole

Geodetski fakul

CentarNSarajNGradSGradIlijašIlidžaHadžićiVogošćaTrnovo

Slika 11.6.3 Struktura nezaposlenih po opštinama KS

PREDSJEDAVAJUĆI SKUPŠTINE KANTONA SARAJEVO

Dr. Denis Zvizdić

O B R A Z L O Ž E N J E I PRAVNI OSNOV - Zaključka sadržan je u čl. 22. i 24. stav 4. Zakona o Vladi Kantona Sarajevo („Službene

novine Kantona Sarajevo“, broj: 24/03 – Prečišćeni tekst) - Ove Strategije sadžan je u odredbama čl. 12. tačka (b) i 18. tačka (b) Ustava Kantona

Sarajevo („Službene novine Kantona Sarajevo“, br: 1/96, 2/96, 3/96, 16/97, 14/00, 4/01 i 28/04), čl. 3. stav (19) i član 4. stav (2) Zakona o visokom obrazovanju („Službene novine Kantona Sarajevo“, broj: 43/08)

II RAZLOZI ZA DONOŠENJE U skladu sa Programom rada Skupštine Kantona Sarajevo i Programom rada Vlade Kantona Sarajevo za 2010. godinu Vlada Kantona Sarajevo zatražila je dostavljanje Nacrta strategije razvoja visokog obrazovanja na području Kantona Sarajevo za period 2010-2015. godina. U cilju što boljeg upoznavanja Vlade Kantona Sarajevo u vezi sa izradom ovog dokumenta Ministarstvo obrazovanja i nauke Kantona Sarajevo je u Informaciji u vezi sa nerealizovanim temama od 01. januara do 31. oktobra 2009. godine iz oblasti visokog obrazovanja dalo pregled aktuelnih tema koje će se realizirati u 2010. godini. U vezi s tim u Programu rada Vlade za 2010. godinu planiran je rok za Nacrt strategije april 2010 godine da bude prezentiran na sjednici Vlade Kantona Sarajevo, tokom maja na sjednici Skupštine Kantona Sarajevo, zatim u junu nakon provedene javne rasprave, kao prijedlog na ponovnoj sjednici Vlade Kantona Sarajevo, te u julu kao prijedlog ponovo na Skupštinu Kantona Sarajevo. Nacrt Strategije razvoja visokog obrazovanja u Kantonu Sarajevo urađen je uz uvažavanje postojećeg stanja visokog obrazovanja prije svega u Kantonu Sarajevu u kojem, pored Univerziteta u Sarajevu, djeluju i četiri privatna univerziteta kao i dva privatna fakulteta, ali i u odnosu na stanje u cijeloj Bosni i Hercegovini, uz uvažavanje elemenata SWOT analize kao i relevantnih statističkih podataka koji su iz ove oblasti objavljeni u različitim domaćim i međunarodnim dokumentima. S tim u vezi Ministarstvo predlaže Vladi Kantona Sarajevo da donese izrečeni zaključak. Napominjemo, da je Ministarstvo obrazovanja i nauke Kantona Sarajevo obavilo razgovor sa Ministarstvom pravde kantona Sarajevo i Uredom za zakonodavstvo Vlade Kantona Sarajevo, te je obaiješteno da oni nisu nadleženi za davanje mišljenja na nacrt Strategije. Takođe, ovo ministarstvo je mišljenja da je u ovom slučaju suvišno tražiti mišljenje Univerziteta u Sarajevu, jer su njihovi predstavnici učestvovali u izradi Strategije, a oni koji nisu učestvovali u izradi imaće mogućnost dati svoje primjedbe toku javne rasprave o nacrtu Strategije.

e-mail: monks@ks.gov.ba, www.monks.ba Tel: + 387 (0) 33 562-128, Fax: + 387 (0) 33 562-218 Sarajevo, Reisa Džemaludina Čauševića 1