su temini ve atık su uzaklastırma

8/8/2019 su temini ve atk su uzaklastrma

1/29

Su Temini ve AtksuUzaklatrma II


2/29

KANALZASYON PROJELERNN ORGANZASYONU VE YNETM

Kanalizasyon sistemi byk bir yatrmdr. Halk tarafndan grlmez (sadece baca kapaklar) Halk saln korumak asndan ok nemlidir. Atksu ve yamursuyu sistemlerinin ayr olmasnn byk avantajlar vardr.

Su kaynaklarn kirlilikten korumak Yamur sularnn artmaya gitmesine engel olmak Artma tesislerinin bakm ve iletme masraflarn azaltmak

Proje Gelitirme Aamalar 1. n Aratrma: Projenin yaplabilirliinin aratrlmas.

Problemin ve mevcut koullarn ortaya konulmas Tasarm sresince gereken hizmetlerin salanma kapasiteleri ve koullar Hizmeti gerekletirme yntemleri-birden ok seenek varsa ekonomik

deerlendirme stenen sistemin genel zellikleri ve aamalar Maliyet analizi ve finanssal planlama iin uygun mhendislik kriterlerinin

belirlenmesi ve n tasarmn yaplmas Projenin finansman alternatifleri Projenin yapm ve sonraki aamalarda beklenen evresel etkilerinin

deerlendirilmesi.


3/29

KANALZASYON PROJELERNN ORGANZASYONU VE YNETM

2. Tasarm: Projenin ayrntl tasarm.

3. Yapm: Projenin tasarm planlar dorultusunda hayata geirilmesi.

4. letme: Sistemin iletilmesi.

Aamalar Arasndaki likiler n inceleme aamas yeterli deilse, proje baarl olamaz.

n inceleme ve projenin maliyetinin tahmini, planlama asndan esastr.

evresel deerlendirme, projenin tm aamalar iin gereklidir. Yetersiz ve uygun olmayan tasarm, yapm aamalarnda karkllara, yksek

maliyetlere ve iletme arzalarna yol aar.

Yapm aamas iin yeterli ekipman ve sre salanmaldr.

Ekipmann bakm ve iletimi de gz nne alnmaldr.

Projenin Taraflar in sahibi: genellikle belediyeler

Mhendis: tasarm

Mteahhit: Yapm ilerinden sorumlu

Dier: kamu kurulular, mali danmanlar, yerel kurulular, boru reticileri vb.


4/29

KANALZASYON PROJELERNN ORGANZASYONU VE YNETM Kanalizasyon Sisteminin Kontrol

Kanalizasyon sistemi, kamu yatrmlar arasnda yanl kullanmdan en ok zarargren sistemlerden birisidir. Temel neden, sistemin atlabilecek her eyitayabilecei dncesinden kaynaklanr.

Bu konuda yasal dzenlemeler ve kontroller gereklidir.

Yanc ve patlayc maddelerin dearj

p vb. maddelerden kaynaklanan tkanmalar

Andrc maddelerin dearj nedeniyle oluan fiziksel zararlar Ar miktarda yzey ve yer alt suyu girii

Yamur suyu kanallarna atksu dearj sonucu yzey sularnn kirlenmesi

Normal artma uygun olmayan atksularn dearj

Gvenlik ncelemeler: alan personelin her trl gvenliinin salanmas

Tasarm: yeterli malzeme kullanm, TSE/SG standartlar, dier ebekelerden(gaz, su, telefon) uzaklk, yeterli havalandrmann salanmas vb.

Yapm: yeterli ekipman ve malzeme kullanm, i gvenlii ve ii sal, ihalesrasnda bunlarn belirtilmesi

letme ve Bakm: alanlar iin gvenlik programnn oluturulmas, gvenlikekipman (trafik kontrol cihazlar, gvenli ekipmanlar, gaz detektrleri,

eldivenler, bacadan darya hava fleyiciler vb.)


5/29

LM VE NCELEMELER Tasarm iin gerekli bilgilerin toplanmasn salar.

Gereken Bilgi Trleri 1. Fiziksel

Topografya, yzey ve yzey alt koullar, yer alt su tabakas, trafik kontrolnoktalar

Cadde, sokak ve dier engellerin yerleri, hattn izleyecei rota,

Mevcut kanalizasyon sistemlerinin durumu, balant olanaklar

Gelecekteki olas deiimler ve yerleim yerleri hakknda bilgiler Tarihsel ve arkeolojik alanlarn, ve evresel koruma alanlarnn yerleri

Gelime le lgili Bilgiler Proje blgesindeki nfus ve younluk hareketleri

Gelime tr, yerleim, ticari, endstriyel vb.

K

analizasyon sistemini etkileyecek faaliyetlerin varl Dier blgesel geliim planlar

Gelecekte yollarn, havaalanlarnn, parklarn vb. yerleri

Politik Mevcut politik snrlar

Endstriyel atksularla ilgili yasal dzenlemeler

kabilecek yeni atksu kanunlar


6/29

LM VE NCELEMELER

Gereken Bilgi Trleri (devam)

1. Kanalizasyonla lgili Bilgiler Atksuyun miktar ve kirlilik derecesi

Su kullanm verileri

Mevcut kanalizasyon sistemlerinin kapasiteleri ve durumu

Sistemi etkileyecek dier kaynaklar, infiltrasyon ve szntlar Mevcut politik yapnn verimli bir ekilde alabilmesi

Finansman le lgili Bilgiler sahibinin mali durumu, kstllklar ve kurallar

Baka kaynaklardan yardm alabilme olaslklar

Atksu cretleri ve vergileri

Yerel faktrlerin maliyeti etkileme koullar ve gemi deneyimler

Gvenilir bir finansman akn etkileyebilecek tm faktrler vb.


7/29

LM VE NCELEMELER

Fiziksel Mevcut haritalar, kanalizasyon planlar, topografik haritalar, arazi kullanm haritalar

Hava fotoraflar

Toporafik lmler

Toprak yzeyi aratrmalar

Zemin aratrmalar

Gelime le lgili Bilgiler Nfus raporlar

Planlama rapor ve haritalar

Kurumlardan alnacak bilgiler

Yre iin hazrlanan raporlar

Politik Bilgiler Mevcut yasal kurulular ve dzenlemeler Belediye kanunlar

Konferanslar

Planlama kurulularnn planlar

Yerel ve blgesel toplant raporlar


8/29

LM VE NCELEMELER

Kanalizasyon Sistemi Bilgileri Yredeki endstriler

Atksu debi lmleri

Pompalama istasyonlar verileri

Mevcut kanalizasyon hatlarnn tasarmlar

Sznt ve infiltrasyon belirleme almalar

Mevcut artma tesisi giri suyu parametreleri Finansal Bilgiler

sahibinin finans bilgileri

Atksu vergileri

letme ve bakm giderleri

Konuyla ilgili yasal dzenlemeler


9/29

KANALZASYON RNEKLER


10/29

KANALZASYON RNEKLER


11/29


12/29

KANALZASYON SSTEMLERNDE SLFT OLUUMU VE KOROZYON

Kanalizasyon sistemleri hidrojen slfr (H2S) oluumu nedeniyle korozyona maruz kalanortamlardr.

Slfit oluumu, atksularda anaerobik ortamn olumas nedeniyle, slfatn bakterilerceindirgenmesi sonucu meydana gelir.

Bu bakteriler anaerob Desulfovibrio desulfuricans bakterileri olup oksijen kayna olara slfat, azotkayna olarak da amonyak kullanrlar. Balca reaksiyonlar:

Slfat + organik madde + su Bikarbonat iyonu + hidrojen slfr

Elementel slfr + hidrojen iyonlar hidrojen slfr

Slfat + hidrojen iyonlar hidrojen slfr + su

Tamamen dolu akan borular slfit oluumu iin daha iyi bir ortam salasalar da, ksmen doluborularda da bu sorun gzlenir. zellikle hzn ok dk olduu durumlarda havadan suyaoksijen transferi ok dk olaca iin anaerobik ortamlar oluabilir.


13/29


Slfit genellikle kanal ile atksu arasndaki ara yzeyde oluur. .

Oksijensiz ortamda ara tabakada oluan slfitler, atksuya karrlar, oradan da kanal atmosferineyaylrlar.

Atksuda oluan slfitlerin ou hidrojen slfit ve iyonik HS - eklindedirler. (znm slfit)

Bunlar sistemde dengede olup, yzdeleri pHa baldr. H2S HS- + H+

pH=7.0 iken H2S oran % 50; pH=6.0da ise % 90dr.

Belirli koullarda oluan slfitler paralanabilirler, ancak uzun sreli anaerobik koullarda birikimolur ve korozyon sorunu ortaya kar.


14/29


Tasarmda Slfitle lgili Noktalar:

Atksu scaklnn yksek olmas slfit oluumunu artrr.

nfiltrasyonun azalmas, seyreltme etkisini azaltacandan anaerobik ortama neden olabilir.

Kanal eiminin az olmas ve bundan dolay hzlarn dk olmas slfit oluumu artrr.

u > 0.6 m/s : kat transferi uygun.

0.45 < u < 0.6 m/s : tabanda inorganik birikim, slfit oluumu balar

0.3 < u < 0.45 m/s : tabanda inorganik birikim, organik birikiminbalamas, slfit retimi artar.

u < 0.3 m/s : tabanda organik/inorganik birikim, apn dmesi,ciddi korozyon problemleri.


15/29


Slfitlerin Etkileri

Atksular ile artma tesislerine tanan slfitler artm olumsuz etkileyebilir. Bu tr atksular n-klorlama gerektirebilir. Kokular ikayetlere yol aar.

Slfrik asit oluumuna neden olabilir, ki bu da korozyona neden olur.

Trblansl sularda H2S havaya daha hzl karr.

Hidrojen slfr toksik bir gazdr.

Slfit Kontrol ncelikle atksu hzlar uygun olmaldr.

Kimyasal artm uygulanabilir. Ancak bunlar pahaldr. Artma tesisinde klorlama, slfit ve dierkkrtl organikleri etkili bir ekilde yok eder.

eitli metal tuzlarnn eklenmesi, slfidi znmez tuzlar haline getirebilir.

Hidrojen peroksit eklenmesiyle sudaki oksijen artrlarak slfit kontrol yaplabilir.

Kanallara hava verilerek oksijensiz ortam olumas engellenebilir.


16/29

ATIKSU DEBLER

Kanalizasyon sistemlerinin debilerini belirlerken unlara dikkat edilmelidir:

maksimum saatlik debi

dier kaynaklardan gelecek atksular

sznt ve aklar

alann topografyas

artma tesisinin yeri

kaz derinlii pompa gereksinimi

ATIKSU KAYNAKLARI

Kullanlm Su

Ticari ve Endstriyel Atksular Ekstra Aklar

Szntlar


17/29

ATIKSU DEBLER

Kullanlm Sular- Genel olarak ime suyunun % 60-80 aras kanalizasyona gider.

- Lpcd (litre/kii/gn) olarak ifade edilir.

- Yerleim blgeleri iin 200-400 lpcd arasndadr.

Ticari ve Endstriyel Atksular- ok eitli kaynaklardan gelir, rn: gda, tekstil, akaryakt istasyonlar,

amarhaneler vb.

- Genel olarak yksek hacimde ve kirlilik konsantrasyonu yksek olurlar.

- Bu atksularn kanalizasyona dearj standartlar vardr.

- Endstriler ounlukla atksularn bir n artmdan geirerek sisteme verirler.

- Bu atksularn miktarlarn belirlemek iin n alma yapmak gerekir.- Ticari atksular l/hektar/gn cinsinden hesaplanabilirler.


18/29

ATIKSU DEBLER

Ekstra Atksular- Her ne kadar yamur sularnn ayr olarak toplanmas gerekse de, kanalizasyon

sistemine yamur suyu girii her zaman vardr..

- zellikle youn ya olduu durumlarda ar yklenme sonucu tama, artmatesislerine zarar verme durumlar olabilir..

Sznt Sular (ieriye-darya)

- eriye szma: balant noktalarndan, boru atlaklarndan, bacalardankanalizasyon sistemine yer alt suyu szmas.

- Darya szma: ayn noktalardan kanalizasyon atksularnn darya szmas.

- Genel olarak l/hektar/gn ya da l/km/gn eklinde ifade edilirler. Ek olarakl/km/gn/ap ya da l/gn/baca gibi ifadeler de vardr.

- eriye yer alt suyu szmas unlara baldr:a) Yer alt suyu tabakasnn ykseklii

b) Ya tr, skl, younluu, toprak zellikleri-geirgenlik vb.

c) Boru balantlarndaki ve sistemdeki iilik

d) Sistemin ya ve durumu.


19/29

ATIKSU DEBLER

Gnlk Ortalama Debi- Tipik bir evde ortalama debi yaklak olarak 150-200 litre / kii / gn arasndadr.

- Bireysel etkinliklere gre:

- Minimum ve Maksimum Gnlk Debiler: Ortalama debinin % 50 ila %

150sis aras.- Minimum ve Maksimum Saatlik Debiler: Minimum genelde sfr. Maksimum

saatte 350 lye kadar kabiliyor.

- Anlk Pik Debiler: Genelde 0.3-0.6 l/s aras.

Etkinlik Harcanan Su (l) Sklk (1/gn)

Banyo 95 0.5

Sifon 15 3.5

amar 140 0.3

Bulak 30 0.35


20/29

ATIKSU DEBLER

Evsel Atksu Debisindeki Dalgalanmalar- Genellikle su kullanmnn bir fonksiyonu olup gnlk, haftalk, aylk

dalgalanmalar gsterir.

- Su kullanm hidrograflarn izler.

- Atksu debilerindeki dalgalanmalar, ime suyu talebindeki dalgalanmalara gredaha az dikkate alnr, nk:

- kullanlan tm su kanalizasyona verilmez.- szntlardan dolay srekli bir su debisi vardr.

- konsantrasyon zaman debiyi datr.

- Ortalama byklkteki yerleim yerleri iin aadaki oranlar geerlidir:

Gnlk Qmax/Qort = 2.25

Saatlik Qmax/Qort = 3Gnlk Qmin/Qort = 0.67

Saatlik Qmin/Qort = 0.33


21/29

ATIKSU DEBLER

Evsel Atksu Debisindeki Dalgalanmalar- Bu konudaki ampirik formller yledir:

- Burada P = nfus (x1000 olarak)

- Byk sistemlerde Qmax = 2 Qort alnabilir.


22/29

ATIKSU DEBLER

Evsel Atksu Debisindeki Dalgalanmalar- Byk sistemlerde biti noktalarnda Qmax = 2 Qort alnabilir.

- Balang noktalarnda ise dalgalanmalar, kaynak saysnn azl nedeniyledaha fazladr. Bu durum iin baka bir ampirik forml kullanlr:

- Birok yerde bu durumlar iin Qmax/Oort = 4 alnr.

- Pik debiler genelde ksa sreli olurlar.


23/29

ATIKSU DEBLER

Tasarm Debisi- Qd = [Nfus] x [kii bana ortalama gnlk atksu debisi] x [pik faktr] +

[endstriyel atksular] +

[ticari alan (hektar)] x [alansal atksu yk (l/hektar/gn)] +

[net sznt debisi]*

- Sznt debisi = [toplam hizmet alan] x [alan sznt oran] +

[baca says] x [bacadan sznt oran]

veya

- Sznt debisi = [kanalizasyonun uzunluu] x [uzunlua bal sznt oran] +

[baca says] x [bacadan sznt oran]

- Kii bana gnlk ortalama atksu debisi 300 lpcd alnabilir.


24/29

ATIKSU DEBLER

Tasarmla lgili Bilgiler- tasarmda ksmen dolu boruda ak kanal hidrolii uygulanr.

- debi genelde karaszdr (Q deiken) ve niform deildir (A ve u deiir), ancakbunu sistemin her noktasnda gz nnde bulundurmak pratik deildir.

- beklenen maksimum debiye gre niform ak koullarnda tasarm yaplr.

- sadece ana borulardaki gei koullarnda niform olmayan durumlar kontrol

edilir.- atksu ok sayda yzen, askda ve znm halde kirletici madde ierir. Bu

maddelerin birikime neden olmakszn tanmas gerekir.

- sistemin birikim olmakszn kendisini temizleyebilmesi iin hzn en az 0.60 m/solmas gerekir.

- te yandan fazla yksek hzlar da borularn anmasna neden olur. Bubakmdan en yksek hz beton kanallar iin 2.5 m/s, daha kaliteli borulardaise 3.5 m/s olmaldr.


25/29

ATIKSU DEBLER

Tasarmla lgili Bilgiler- borulardaki doluluk kapasitesi yle olmaldr:

- d 375 mm ise, borulardaki doluluk oran % 50den az olmal.

- d > 375 mm ise, doluluk oran % 75 civarnda olabilir.

- boru ap, birikim vb. sorunlarn yaanmamas iin en az 200 mm olmaldr.

- nominal aplar200, 250, 300, 375, 450, 525, 600, 675, 750 ve 900 mm.

- bacalardan su girii 0.4 l/s civarnda olabilir.

- eimler % 0.4 ve daha yksek olmaldr.

- bu mmkn olamyorsa u eimler kullanlabilir: 200 mm 0.40%; 250 mm0.28%; 300 mm 0.22%; 375 mm 0.15%; 450 mm 0.12%; 525 mm 0.10%;>525 mm 0.10%.

- kanalizasyon sistemi minimum 2.5 m derinlikte olmaldr.- her 100-150 mde bir baca bulunmas gerekir.

- malzeme olarak beton, glendirilmi beton, PVC vb. kullanlabilir.


26/29


27/29


28/29

ATIKSU KARAKTERSTKLER


29/29

TASARIM

Tasarm Forml- Atksu kapal bir boruda aksa da, ak kanal hidrolii geerlidir.

- Genel biim olarak Darcy-Weisbach denklemi:

- Sklkla kullanlan Manning denklemi:

Burada u = su hz, m/s

n = Manning przllk katsaysS = hidrolik erinin eimi (=kanal eimi, birimsiz)

R = hidrolik yarap (m, yuvarlak borularda dolu ak iin R=d/4)

2/12/18 RSf

gu !

1/ 2 2 / 31u Sn

!

Documents

su temini ve atık su uzaklastırma