Sukcesija SFRJ MJP I Rad

UNIVERZITET U TRAVNIKU PRAVNI FAKULTET U KISELJAKU OPTE PRAVO

SUKCESIJA SFRJ-seminarski rad-

Kandidati: Dalida Kozli Meldina abanovi Broj indeksa: 390/09, 493/09

Mentor: prof.dr. aban Nuri

Kiseljak, oktobar 2011.

SADRAJ:Uvod .............................................................................................................................................................. 3 1.0. Sukcesija SFRJ Sporazum o sukcesiji .................................................................................................... 4 1.1. Pokretna i nepokretna dravna imovina ................................................................................................ 6 1.2. Diplomatska i konzularna imovina ......................................................................................................... 6 1.3. Finansijska potraivanja i dugovanja ...................................................................................................... 7 1.4. Arhivska graa ........................................................................................................................................ 8 1.5. Penzije .................................................................................................................................................... 9 1.6. Ostala prava, koristi i dugovanja .......................................................................................................... 10 1.7. Privatna svojina i steena prava ........................................................................................................... 10 2.0. Sukcesija SFRJ Primjer BiH ................................................................................................................. 12 Zakljuak ...................................................................................................................................................... 13 Literatura: .................................................................................................................................................... 14

2

Uvod

Nakon okonanja krvavog rata koji je bio posljedica disolucije Socijalistike Federativne Republike Jugoslavije, bilo je neophodno rijeiti pitanje imovine, kao i drugih pravnih pitanja koja su ostala nerjeenja nakon raspada bive drave. Bosna i Hercegovina (BiH) je izvrila ratifikaciju Sporazuma o pitanju sukcesije koje su ranije republike Socijalistike Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ), a danas suverene drave, zakljuile i potpisale u Beu 29. juna 2001. godine. Ratifikaciju je izvrilo Predsednitvo BiH na svojoj sjednici od 28. novembra 2001. godine. Meutim, ni 10 godina nakon ratifikacije Sporazuma o sukcesiji bive SFRJ, taj sporazum ne potuje u potpunosti. U ovom seminarskom radu e biti obraena sva bitna pitanja sukcesije SFRJ, kao i implikacije koje je ona izazvala na unutranje prilike u dravama sukcesorima, ali i implikacije na meunarodne odnose.

3

1.0. Sukcesija SFRJ Sporazum o sukcesiji

Sporazum o pitanjima sukcesije (Sporazum) je zakljuen nakon viegodinjih pregovora i njime je rijeeno pitanje nasljedstva imovine bive SFRJ. Ravnopravne drave nasljednice su BiH, Savezna Republika Jugoslavija (danas Republika Srbija i Crna Gora) 1, Republika Hrvatska, Republika Makedonija i Republika Slovenija. U procesu koji je prethodio zakljuivanju sporazuma, pored republika sukcesora, bitnu ulogu su imali i predstavnici meunarodne zajednice i njihovi akti o sukcesiji: Meunarodna konvencija za primjenu mira, Odluka savjeta za primjenu mira, Rezolucija Savjeta bezbjednosti UN 1022 iz 1995. godine o principu konsenzusa u rjeavanju otvorenih pitanja sukcesije.2 Pitanja koja se odnose na nasljedstvo svrstana su i regulisana kroz ukupno sedam aneksa Sporazumu. Rije je o: 1) Pokretnoj i nepokretnoj dravnoj imovini (Aneks A); 2) Diplomatskoj i konzularnoj imovini (Aneks B); 3) Finansijskim potraivanjima i dugovanjima (Aneks C); 4) Arhivskoj grai (Aneks D); 5) Penzijama (Aneks E); 6) Ostalim pravima, koristima i dugovanjima (Aneks F); i 7) Privatnoj svojini i steenim pravima (Aneks G).3 Obaveza je drava da Sporazum provode u dobroj vjeri, u duhu Povelje Ujedinjenih nacija i u skladu s meunarodnim pravom. Posebno je vana obaveza drava potpisnica da na osnovu reciprociteta preduzmu sve potrebne mjere da odredbe Sporazuma provode njihovi sudovi, upravna tijela i da ostale drave nasljednice ili njihovi dravljani imaju slobodan pristup

1

Na referendumu odranom 21. maja 2006. godine graani Crne Gore su izglasali nezavisnost u odnosu na dravnu

zajednicu Srbiju i Crnu Goru i time se raspala dravna zajednica Srbije i Crne Gore, nekadanja SRJ.2 3

prof.dr. Nuri aban, Meunarodno javno pravo I iII, Pravni fakultet u Kiseljaku, Kiseljak, 2010.g., str.117 Sporazum o pitanju sukcesije SFRJ ( Sl. list BiH br. 10 /2001)

4

sudovima ili upravnim organima svake drave ugovornice. U tom pravcu, prema ukazanoj potrebi, obaveza je da se usklade domai zakoni svake potpisnice. Sporazumom je ustanovljena Stalna zajednika komisija u kojoj su predstavnici svake drave nasljednice. Sporazum govori o ''viim predstavnicima'' svake drave, kojima mogu pomagati eksperti. Osnovni mandat ove komisije je praenje efikasne implementacije sporazuma. Komisija je institucionalizovani forum za raspravljanje svih eventualno spornih pitanja. Ona uvijek moe dati odgovarajue preporuke vladama drava nasljednica. Komisija je predviena kao organ za rjeavanje sporova. Ipak, ako u primjeni Sporazuma neka pitanja ne mogu biti rijeena diskusijom meu pojedinim zainteresovanim dravama one mogu uputiti predmet nezavisnom licu koje same izaberu da bi se postigla brza i autoritativna odluka koja e se potovati i koja moe da odredi konkretne vremenske rokove za radnje koje treba preduzeti. Sporazum predvia poseban nain rjeavanja sporova putem eksperta koji nije dravljanin ni jedne potpisnice Sporazuma. Ovog eksperta drave odreuju sporazumno. Ako se sporazum ne moe postii, eksperta odreuje predsjednik Suda za pomirenje i arbitrau OEBS. Imenovani ekspert donosi samo obavezujue struno rjeenje oko tumaenja termina koritenih u Sporazumu i ne moe imati mandat da utvruje praktinu primjenu Sporazuma ili njegovog pojedinog dijela. Drave nasljednice su se obavezale Sporazumom (l. 4.) da na vrijeme preuzmu neophodne mjere da sprijee gubitak, otuenje ili unitenje dravnog arhiva, dravne imovine i kapitala bive SFRJ. Prilikom ratifikacije drave ne mogu staviti bilo kakve rezerve na pojedine dijelove Sporazuma (l. 10.). Depozitar Sporazuma je generalni sekretar UN, kojem Sporazum dostavlja Visoki predstavmik, a ovaj obezbjeuje njegovu registraciju u skladu s Poveljom UN.4

4

Sporazum o pitanju sukcesije SFRJ ( Sl. list BiH br. 10 /2001)

5

1.1. Pokretna i nepokretna dravna imovina

Nepokretna dravna imovina bive SFRJ unutar teritorije bive drave pripada onoj novonastaloj dravi na ijoj se teritoriji nalazila u momentu kada je ta drava proglasila nezavisnost. Istovrstan je kriterijum i za vidljivu pokretnu imovinu. Izuzetak je predvien za vidljivu pokretnu imovinu od velikog znaaja za kulturnu batinu jedne od drava nasljednica, ukoliko potie s teritorije te drave. Osim toga, vidljiva pokretna vojna imovina bive SFRJ e biti predmet posebnih sporazuma meu dotinim dravama i na nju se ne primjenjuje kriterijum mjesta gdje se nalazila u momentu proglaenja nezavisnosti. Ipak, ako je vidljiva pokretna i nepokretna vojna imovina koritena u civilne svrhe pripada dravi na ijoj se teritoriji nalazila u momentu proglaenja njene nezavisnosti. Kao datum sticanja svojine na pokretnoj i nepokretnoj imovini smatra se dan proglaenja nezavisnosti drave nasljednice. Postoji i mogunost da odreena drava nasljednica stavi prigovor znaajno neravnopravne raspodjele dravne imovine bive SFRJ i iznese ga na Zajedniku komisiju, koja moe preduzeti takvu radnju koju u datim okolnostima smatra adekvatnom. U ovom sluaju se trai jednoglasna odluka predstavnika svih drava nasljednica.5

1.2. Diplomatska i konzularna imovina

Aneks B u posebnom dodatku sadri popis nepokretne diplomatske i konzularne imovine bive SFRJ u svim dravama svijeta po geografskim regionima, s procjenom vrijednosti objekata, vrstom, povrinom, pravnim statusom.

5


6

Prema Sporazumu drave nasljednice su poimenino preuzele nepokretnosti tako to je BiH pripala Ambasada u Londonu, Hrvatskoj Ambasada u Parizu, Makedoniji Generalni konzulat u Parizu, Sloveniji Ambasada u Vaingtonu, a SRJ Rezidencija u Parizu. Sporazum sadri omjere vrijednosti za raspodjelu imovine svakoj dravi nasljednici, pri emu su BiH i Makedonija dobile vei udio nego to bi im pripao po kriterijumu Meunarodnog monetarnog fonda ili nekom drugom poeljnijom kriterijumu. Ovi omjeri vrijednosti iznose 1) za: BiH 15%, 2) za Hrvatsku 23,5%, 3) za Makedoniju 8%, 4) za Sloveniju 14% 5) i SRJ 39,5% Raspodjela nepokretne imovine e se obaviti na osnovu posebnog sporazuma pet drava. Ako se on ne postigne drave nasljednice e utvrditi procedure po kojima e bilo koja imovina koju odabere samo jedna drava pripasti toj dravi. Kada su dvije ili vie drava odabrale istu imovinu, te e se drave dogovoriti o tome kojoj e od njih pripasti ta imovina. Razumljivo, uz potivanje Sporazumom utvrenih odnosno pomenutih omjera vrijednosti za svaku dravu nasljednicu. Pokretna dravna imovina koja ini sadraj diplomatske i konzularne imovine e pripasti onoj dravi nasljednici koja stekne dotinu diplomatsku ili konzularnu imovinu. Ako je rije o pokretnoj imovini od velikog znaaja za kulturnu batinu jedne drave ona e pripasti toj dravi.

1.3. Finansijska potraivanja i dugovanja

Finansijska potraivanja bive SFRJ obuhvataju sva potraivanja kao to su gotovina, zlato i ostali plemeniti metali, depozitni rauni i vrijednosni papiri. Sporazum sadri ukupne vrijednosti potrivanja po vrstama koje su bile poznate u momentu njegovog potpisivanja.7

Finansijska dugovanja obuhvataju dugove bive SFRJ, dugove za koje jami biva SFRJ i finansijska potraivanja od bive SFRJ.6 Glavni dio potraivanja i dugovanja bive SFRJ je u praksi ve raspodijeljen na osnovu sporazuma izmeu drava nasljednica ili sporazuma izmeu njih i dotinih meunarodnih finansijskih institucija. Raspoloiva strana finansijska potraivanja e biti rapodijeljena prema slijedeim omjerima: 1) BiH 15,50%, 2) Hrvatska 23%, 3) Makedonija 7,50%, 4) Slovenija 16% i 5) SRJ 38%. Prema istom omjeru bi se raspodijelila eventualno novopronaena sredstva u roku od narednih 5 godina. Sporazum garantuje monetarnu nezavisnost drava nasljednica koja ukljuuje i pravo na novu sopstvenu valutu, bez pokretanja bilo kakvih sporova ili albi u vezi s tim.

1.4. Arhivska graa

Pod ''arhivskom graom bive SFRJ'', u smislu Sporazuma, podrazumijevaju se svi dokumenti, bez obzira na datum, vrstu ili mjesto gdje su smjeteni koje je napravila ili primila biva SFRJ (ukljuujui sve dravne strukture poev od 01. decembra 1918. godine) u obavljanju svojih funkcija i koji su 30. juna 1991. godine pripadali bivoj SFRJ u skladu sa Saveznim zakonom o regulisanju savezne arhive. Istovrstan kriterijum je predvien za ''republiku ili drugu arhivu''.

6


8

Dokumenti ukljuuju filmove, audio i videokasete i ostale zapise, sve vrste kompjuterskih zapisa, ukljuujui materijale koji predstavljaju kulturnu batinu. Izmjetena arhiva, u skladu s meunarodnim principima porijekla, pripada dravi nasljednici u kojoj se nalazila prije izmijetanja. Arhiva se vraa na njenu pravu lokaciju to je ranije mogue od strane drave koja ju trenutno kontrolie.7 Ako dvije ili vie drava polau pravo na istu grau dogovorie se kojoj e pripasti original, a kojoj kopija. Sporazum garantuje slobodan pristup arhivi bive SFRJ, kao i arhivama bivih republika, datiranih 30. juna 1991. godine i ranije, predstavnicima svih drava nasljednica, do potpune realizacije Sporazuma. Trenutni vlasnik originalne grae bilo koje arhive koja se treba prebaciti u skladu sa Sporazumom moe da napravi kopije. Trokovi kopiranja su predmet posebnih sporazuma, s tim to trokovi prevoza padaju na novog primaoca.

1.5. Penzije

Obaveznik isplate penzija je drava potpisnica odnosno biva republika SFRJ koja je i prije rata finansirala isplatu zakonski steene penzije odreenom licu. Drugim rijeima, na teritoriji one republike bive SFRJ na kojoj je graanin penzionisan ta dananja nezavisna drava ima obavezu finansirati isplatu penzije korisnicima. Potpisnice Sporazuma su se obavezale vriti redovnu isplatu penzija prema navedenom kriterijumu bez obzira na nacionalnost, dravljanstvo, mjesto stanovanja i domicil korisnika penzije. Kada je rije o korisnicima penzije koji su bili dravni ili vojni slubenici bive SFRJ osnovno je pravilo da je obveznik isplate penzije drava potpisnica iji su oni dravljani.

7


9

Za ovu kategoriju korisnika penzije nije vano jesu li korisnici penzija istovremeno i domicilni u dravi iji su graani pod uslovom da su njihove penzije finansirane iz ranijeg saveznog budeta ili drugih saveznih izvora bive SFRJ. Ako su pomenuti korisnici penzija eventualno graani (dravljani) vie novonastalih drava onda e obaveznik isplate penzije biti ona drava u kojoj je korisnik domicilno lice. Ako korisnik penzije nije domicilno lice niti u jednoj od drava iji je graanin (dravljanin) onda isplatu penzija vri drava na ijoj teritoriji je to lice imalo mjesto boravka 01. juna 1991. godine. Prema odredbama Sporazuma (l. 3. Aneksa E) drave e u sluaju potrebe zakljuiti bilateralne sporazume za obezbjeenje plaanja penzija dravnim ili vojnim slubenicima bive SFRJ koji se nalaze u drugoj dravi od one koja plaa penzije tih lica.

1.6. Ostala prava, koristi i dugovanja

Sva prava i koristi koje su pripadali bivoj SFRJ, a koji nisu direktno obuhvaeni Sporazumom e se podijeliti imeu drava nasljednica prema omjeru za podjelu potraivanja, o emu je ve bilo rijei. To mogu biti patenti, zatitni znakovi, autorska prava, dugovanja bivoj SFRJ. Sporazum posebno predvia da e sve albe protiv bive SFRJ razmotriti Zajednika stalna komisija. Postoji obaveza da drave nasljednice obavijeste jedna drugu o svim postojeim albama protiv bive SFRJ.

1.7. Privatna svojina i steena prava

Sporazum garantuje steena prava graana i pravnih lica u pogledu privatne svojine. Drave su se obavezale da pravo svojine priznaju, zatite i vrate.

10

Pravo svojine na pokretnu i nepokretnu imovinu koji se nalaze u dravi nasljednici, a koja su graani imali na dan 31. decembra 1990. godine, garantuje se Sporazumom bez obzira na nacionalnost, dravljanstvo, mjesto boravka ili domicil sopstvenika. Ovo pravo se garantuje u skladu s uspostavljenim i priznatim standardima i normama meunarodnog prava. Pravo svojine je priznato i svim licima koja nakon 31. decembra 1990. godine steknu dravljanstvo ili uspostave mjesto boravka ili domicil u drugoj dravi koja nije drava nasljednica bive SFRJ. Ovo je vrlo vana odredba za lica koja se nalaze izvan BiH i bive SFRJ koja eventualno odlue uzeti drugo dravljanstvo. Uzimanjem dravljanstva tree drave ni na koji nain ne moe biti ugroeno njihovo pravo svojine na teritoriji bive SFRJ koje su imali do 31. decembra 1990. godine. Ukoliko nosioci prava svojine iz bilo kojih razloga nisu u stanju da ostvare pravo svojine imaju pravo na obeteenje u skladu s normama graanskog i meunarodnog prava. Sporazum posebno garantuje uivanje stanarskih prava graana. Drave nasljednice su se obavezale da e se njihovo domae zakonodavstvo u pogledu stanarskog prava (prava stanovanja) jednako primjenjivati na lica koja su bili dravljani bive SFRJ i koja su imala takvo pravo bez diskriminacije po bilo kojem osnovu kao to su pol, rasa, jezik, vjeroispovijest, politika ili druga miljenja, nacionalno ili socijalno porijeklo, pripadnost nacionalnim manjinama, imovina, roenje ili neki drugi status. Sporazum graanima i drugim pravnim licima bive SFRJ garantuje i zatitu drugih steenih prava kao to su intelektualna svojina, ukljuujui i patente, zatitne znakove, geografske oznake porijekla, autorska prava i ostala srodna prava. U vezu sa zatitom privatne svojine i drugih prava Sporazum garantuje pravo pristupa graana i pravnih lica sudovima, upravnim tijelima i agencijama svake drave ugovornice. To znai da nee biti traeno predujmljivanje sudskih ili drugih trokova (cautio iudicatum solvi) u sluaju kada tuitelj odn. pokreta postupka nije dravljanin odnosne drave pred ijim organima trai zatitu. Istina, ova obaveza e se izvravati pod uslovima reciprociteta. I u pogledu pitanja koja se odnose na privatnu svojinu i druga steena prava ostavljena je mogunost drugih mjera kao to su zakljuivanje bilaterlanih sporazuma i obavjetavanje sudova i drugih nadlenih organa vlasti.

11

2.0. Sukcesija SFRJ Primjer BiHNi 10 godina nakon ratificiranja Sporazuma o sukcesiji SFRJ, BiH nije zatitila svoju imovinu i interese koji su joj zagarantovani Sporazumom. Problemi su nastali zbog tadanjeg trostranakog vodstva u BiH koje je napravilo dvije krupne greke: 1) Javno su demonstrirali stranaku dravu u kojoj se sve bitne odluke donose na sastancima stranakih lidera, gdje politiki dogovor lidera postaje izvor prava i ima karakter suverenog akta. 2) Neustavno poimanje dravne vlasti, gdje se vlast entiteta i vlast BiH posmatraju kao dvije odvojene i suprostavljene kategorije pa nastaje borba koja e vlast prevladati.8 Problem je u tome ta je BiH? Postoje dva suprostavljana stajalita o ovome pitanju, a koje se direktno tie i BiH, kao jednog od sukcesora bive zajednike drave: 1) Prema unitaristikom stanovitu eniteti nisu drava, nego su oblik decentralizacije vlasti i kao takvi ne mogu biti sukcsori dravne imovine, nego mogu dobiti onu imovinu koje im dravne institucije dodjele. 2) Prema konfederalnom stajalitu, entiteti imaju dravni subjektivitet i mogu kao posebni sukcesori knjiiti imovinu direktno, bez prethodne uknjibe na BiH, kao dravu. Bitno je napomenuti da Ustav BiH ne priznaje entitetima dravni subjektivitet i samim tim ne mogu biti direktni sukcesori, nego je to BiH kao suverena drava. Meutim, svjedoci smo sadanjih neustavnih pokuaja vlasti iz RS-a da uknjie imovinu koja se nalazi na teritoriji ovog bh entiteta na RS.

8

prof.dr. Nuri aban, Meunarodno javno pravo I iII, Pravni fakultet u Kiseljaku, Kiseljak, 2010.g., str.119

12

ZakljuakSporazum o sukcesiji SFRJ jako znaajan za rjeavanje odreenih otvorenih pitanja koja su ostala nerijeena nakon okonanja sukoba koji su bili direktna posljedica disolucije SFRJ, meutim na primjeru BiH oigledno je da odreene politike opcije koriste ovaj Sporazum za dnevno politika prepucavanja. Problemi u BiH koji su vezani za imovinu koja je bila pitanje sukcesije SFRJ, ne proizilaze iz pravnih pitanja sukcesije, nego iz odnosa partijske drave. to se tie samog Sporazuma, za njega se moe rei da je jasan po svim pitanjima koja su bila sporna kada je u pitanju sukcesija SFRJ, kao i rasporeivanje imovine i ostalih potraivanja i dugovoanja bive drave.

13

Literatura:1) prof.dr. Nuri aban, 2010.g., Meunarodno javno pravo I iII, Pravni fakultet u Kiseljaku, Kiseljak 2) Sporazum o pitanju sukcesije SFRJ ( Sl. list BiH br. 10 /2001)

14

Documents

Sukcesija SFRJ MJP I Rad