AMASYA’NINYETİŞTİRDİĞİ

ÖNEMLİKİŞİLER

Âbâdi Mehmet Çelebi    Mehmet Çelebi, Amasya’nın “Mahmût”

denilen, Suluova’nın eski adı “Âbâd” (Hakala - Gala) olan yeni adı Yolpınar köyündendir. Bu itibarla “Âbadi” denilmiştir. Tahsil için köyünden ayrılarak İstanbul’a gitmiş ve tahsilini Müftü Sakaleyn Kemal Paşazâde’den bitirmiştir. Fetva eminliğine kadar yükseldi. Hicri (1553-1554) yılında İstanbul'da vefat edip üstadının medfun bulunduğu Edirnekapı dışındaki türbeleri civarına defnedildi.  

Abdullah Amâsi (Hattat)    Ünlü Hattat Şeyh Hamdullah’ın akrabasıdır.

Anadolu’daki hattatların 7 üstadından biri olarak kabul edilir. Amasyalı olan hattat, yalnız Amasya’da değil bütün İslam dünyasında tanınmıştır.

  Yakut yolundan ayrı, kendine mahsus bir tavrı vardır. Hayatı hakkında  fazla bilgi bulunmayan Abdullah Amasi, Kanuni Sultan Süleyman için yazdığı Mushaf-ı Şerif ketebesindeki  1524 tarihi itibariyle hayatta olduğu anlaşılıyor.

  Abdullah Amasi’nin  yazdığı, müze ve kütüphanelerde çok sayıda kıt’a bulunmaktadır. Topkapı Sarayı Müzesi Abdullah Amasi Ketebeli bir Mevlid-i Şerif  mevcuttur.

Ahmed Hulusi Efendi (Şirvanizâde)   Sirâceddin İsmail Şirvâni’nin oğlu ve Sadrazam

Mehmet Rüştü Paşa’nın kardeşidir. Amasya’da doğmuştur. Tahsilini bitirdikten sonra, 1284 (1867) tarihinde “Galata Mollası” olmuş ve “Mekke Pâyesi”yle daha sonra da “İstanbul Pâyelikleri”yle taltif edilmiştir.

   1294 (1877) tarihinde memuriyetine son verilerek Afganistan’a gönderilmiş ve 1295 (1878) tarihinde “Diyarbakır Nâipliği’ine (kadı vekilliğine) ve daha sonra da Amasya’ya gelip 1306 (1888-1899) senesi Amasya’da vefat ederek babasının gömülü bulunduğu Şirvanlılar Türbesi’ne defnedilmiştir.

Dünyanın İlk Coğrafyacısı: STRABON

Strabon; Ünlü coğrafyacı ve tarihçi Strabon Amasya'da doğmuştur. Roma aristokratlarıyla kan bağı olduğu düşünülmektedir. Varlıklı bir aileden olduğu için iyi bir öğrenim görmüştür. Amasya'dan ayrılıp Nil boyunca gezmiştir. Kendisi batıda Sardunya'ya, kuzeyde Karadeniz'den güneyde Etiyopya'nın sınırlarına kadar seyahat ettiğini söylemektedir. Daha sonra Roma şehrinde uzun yıllar geçirmiştir. Bu gezintilerinde tarih, coğrafya, felsefe konularında çalışmış, bilgi toplamış ve eserlerini yazmıştır. Amasya'ya dönmüş ve ve hayatının geri kalan 26 / 27 yıllık kısmını "benim memleketim" dediği Amasya'da geçirmiştir.Ve burada ölmüştür.

Tarihle ilgili 43 kitaptan oluşan eserinden geriye çok küçük bölümler kalmıştır. En ünlü eseri o dönemin bilgisine göre dünya coğrafyasını anlattığı "Coğrafya"dır (Geographika). Dünyanın ilk coğrafyacısı olarak da bilinen Strabon'un bu ünlü eseri bir çok dile çevrilmiştir.

Strabon'un yazdığı eser sadece bir coğrafya kitabı olmayıp, aynı zamanda miladın başlarındaki eski çağ dünyası hakkında bilgi veren bir ansiklopedi, bir tarihi coğrafya veya coğrafyanın felsefesidir.

1926 yılında Amasya'da dünyaya gelen İrfan Özbakır, ilköğrenimini burada tamamladı. Küçük yaşta fark edilen musiki yeteneği nedeniyle Amasya’da Ali Şener, Mustafa Türköver ve Rasim İstanbul’dan ders aldı. İstanbul’da vatanî görevini yaparken, ünlü isimleri tanıma olanağı bularak, İstanbul Belediye Konservatuarı’na girdi. Şefik Hürmeriç, Cavit Ongun, Kemal Gürses gibi hocalardan aldığı derslerle usul, makam, nazariye, edebiyat, solfej ve repertuar bilgilerini güçlendirdi.

İstanbul Radyosu’nda 7 yıl süreyle fasıl heyetinde çalışan Özbakır, uzun yıllar solistlere uduyla eşlik etti. 1960 yılında Yüksel hanımla evlenen Özbakır’ın Ümit ve Bilgehan isimli iki çocuğu vardı.

Ayşe Tunalı, Sinan Özen, Emel Sayın, Muazzez Ersoy gibi ünlülere ders veren, Türk Sanat Müziği’ne sayısız eser kazandıran, 500’ün üzerinde bestesi bulunan İrfan Özbakır, Marmaris’in Armutalan Beldesi’ndeki evinde geçirdiği kalp krizi sonucu 14 Aralık 2003 günü hayatını kaybetti.

ŞEHZADELER ŞEHRİAmasya, dünya tarihinde önemli roller oynamış Osmanlı padişahlarının adeta bir "staj yeri"dir. Fatih Sultan Mehmet, Yıldırım Bayezid, II. Bayezid şehzadeliklerini Amasya'da yaptıktan sonra padişah olmuşlardır. 12 Şehzadeye ev sahipliği yapan Amasya'ya bu nedenle "Şehzadeler Şehri" de denmektedir.  

YILDIRIM BAYEZİDI. Murad'ın oğlu olan Yıldırım Bayezid, 1386

yılında Amasya'yı Osmanlı sınırları içine almış, 1389'da da Amasya Valiliği'ne atanmıştır. Aynı yıl içerisinde de Osmanlı tahtına davet edilmiştir.

ÇELEBİ MEHMETYıldırım Bayezid'in oğlu olan Çelebi Mehmet,

babasında sonra Amasya Valisi olarak tayin edilmiştir. 1402 yılında Ankara Savaşı'ında Timur'a yenilen ve dağılan Osmanlı birliğini Amasya'daki dirayetli yönetim anlayışı ile yeniden sağlamıştır.

II. MURAD1404 yılında Amasya'da doğmuştur. 1415'te

11 yaşındayken Amasya Vali'liğine atanmıştır. Babası Çelebi Mehmet'in 1421 yılında vefatı ile birlikte tahta davet edilmiştir.

FATİH SULTAN MEHMETKardeşi Şehzade Ahmet'in Amasya valiliği

sırasında ölümü üzerine (1438) yerine atanan Şehzade Mehmet, bu görevini bir yıl kadar sürdürmüştür.

SULTAN II. BAYEZİD1454 yılında 7 yaşındayken Amasya'ya vali olarak gönderilen Şehzade Bayezid, 27 yıl bu görevde kaldıktan sonra 1481 yılında Osmanlı tahtına çıkmıştır.III.MURAD II. Selim'in oğludur. 1566'da Amasya valiliğine tayin edilmiş olup, yaklaşık bir yıl bu görevinde kalmıştır. Amasya'da valilik yapan son şehzade olmuştur.

YAVUZ SULTAN SELİM (I. SELİM)Amasya Valisi Şehzade Bayezid'in (II. Bayezid)

oğludur. 1470'te Amasya sarayında doğmuş, 11 yaşına kadar babasının yanında Amasya'da eğitim almış ve 1481'de Trabzon'a vali olarak atanmıştır.

ŞEHZADE MUSTAFA1540 -1553 yılları arasında Amasya valiliği

yapan Şehzade Mustafa, veliaht olarak yetiştirildi. Amasya Halkı tarafından da çok sevilen Şehzade, 1553 yılında boğdurularak öldürüldü.