Upload
others
View
13
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
SUUDİ ARABİSTAN DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ ÜLKE RAPORU
1
SUUDİ ARABİSTAN İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER
ÜLKE PROFİLİ
YÜZÖLÇÜMÜ 2.149,690 Kilometrekare
NÜFUS 32,4 Milyon (2017 tahmini)
RESMİ DİL Arapça
YÖNETİM BİÇİMİ Suudi Arabistan üniter mutlak monarşi ile yönetilmektedir.
BAŞKENT Riyad (4,7 milyon) (2010)
PARA BİRİMİ Riyal (1 Riyal = 1,41 TL = 0,27 USD)
BAŞLICA KENTLER Cidde (3,6 milyon), Mekke (1,7 milyon), Medine (1,3 milyon),
Damman (1,3 milyon)
DOĞAL KAYNAKLAR Zengin petrol ve doğal gaz kaynaklarına sahiptir.
BAŞLICA TARIM
ÜRÜNLERİ Hurma, Kat ağacı
BAŞLICA SANAYİ
MALLARI Petrol, doğal gaz, plastik ve mamulleri, çeşitli kimyasallar
Tablo 1: Ülke Profili
Coğrafi Konum
Arap yarımadasında yer alan Suudi Arabistan’ın güney ve güneydoğusunda Yemen,
Umman ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin bulunması sebebiyle Hint okyanusu ve Umman
Körfeziyle deniz sınırları bulunmamaktadır. Ülkenin doğusunda Katar yer almaktadır. Batıda
Kızıldeniz ve doğuda Basra Körfezi’ne deniz kıyısı vardır. Suudi Arabistan, kuzeyinde Kuveyt,
Irak ve Ürdün ile kara sınırına sahiptir.
2
Siyasi ve İdari Yapı
Suudi Arabistan’da seçilmiş bir parlamento yoktur. Bu durumda siyasi partiler ve seçim
sistemi de söz konusu değildir. Adalet mekanizmasının iyi işlemediği ve özellikle mahkeme
önünde yabancıların eşit muamele görmediği yönünde dış çevrelerden yoğun eleştiriler vardır.
Şer’i meselelerle ilgili davalar şeriat mahkemelerinde ele alınırken; vergi, şirket işleri ve
elektrik, gaz, su gibi modern hayata ilişkin meselelerde davalara idari mahkemeler bakmaktadır.
Cezalar yeterince caydırıcı olduğundan suç işleme oranları düşüktür.
Suudi Arabistan’a 1953 yılına kadar Kral Abdülaziz, 1953–1964 yıllarında Kral Suud,
1964–1975 yıllarında Kral Faysal, 1975–1982 yıllarında Kral Halid, 1982–2005 yıllarında Kral
Fahd hükmetmiş olup, Temmuz 2005-Ocak 2015 arası ise Kral Abdullah tarafından
yönetilmiştir, 2015'ten itibaren ise Kral Selman Bin Abdulaziz tarafından idare edilmektedir.
Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar
ABEDA, AFDB (bölge dışı üye), AFESD, AMF, BIS, FAO, G-20, G-77, GCC, IAEA,
IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol,
IOC, IPU, ISO, ITSO, ITU, LAS, MIGA, NAM, OAPEC, OAS (gözlemci), OIC, OPCW,
OPEC, PCA, UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UNRWA, UNWTO, UPU, WCO, WFTU,
WHO, WIPO, WMO, WTO.
Nüfus ve İstihdam
Ülke nüfusu batıda Kızıl Deniz kıyısındaki Mekke, Medine ve Cidde; ortada başkent
Riyad ve doğuda Dammam bölgesinde yoğunlaşmıştır. Nüfusun tamamına yakını şehirlerde
yaşamaktadır. Suudi Arabistan Merkez Bankası (SAMA) verilerine göre ülke nüfusunun
yaklaşık %27’si yabancılardan oluşmaktadır. Nüfusun %55’i erkeklerden oluşmakta olup;
yabancı nüfus için bu oran %65 civarındadır. Nüfusun %33’ü 15 yaşın altındadır. Bu da Suudi
Arabistan’ın nispeten genç bir nüfusa sahip olduğunu göstermektedir.
Son yapılan sayıma göre Ülke nüfusu 2017 yılında yaklaşık 33 milyondur. Hızlı nüfus
artışı, özel sektörün daha düşük ücretle yabancı işçileri çalıştırmak istemesi, devlet tarafından
her aileye geçinmeye yetecek bir gelir sağlanması, gibi nedenlerden dolayı zahmetli ve beceri
gerektiren işler yabancılar tarafından yapılmakta olup, Suudi nüfus için işsizlik oranları
yükselmektedir. Son yıllarda uygulanmaya başlanan işgücünde “Suudileştirme” politikası
3
nedeniyle yerli ve yabancı şirketlere, sektöre ve şirketin büyüklüğüne göre değişen oranlarda
Suudi personel çalıştırma zorunluluğu getirilmiştir. Suudi Arabistan eğitim sisteminden
kaynaklanan sorunlar nedeniyle özellikle teknik düzeyde (sağlık ve inşaat gibi birtakım
sektörlerde) kalifiye Suudi işçilerin istihdamı zor olduğundan belirlenen kotalarda zaman
zaman revizyona gidilmektedir. Nüfusun %67’sini Suudi Arabistan vatandaşları oluşturmakla
birlikte Suudi Arabistan’da ayrıca, 10 milyonu aşkın yabancı işçi yaşamakta olup, Hindistan,
Pakistan, Filipinler, Mısır ve Sri Lanka kökenliler en kalabalık yabancı grupları
oluşturmaktadırlar.
Doğal Kaynaklar ve Çevre
Suudi Arabistan dünyada en fazla kanıtlanmış petrol rezervlerine sahip ülke
konumundadır. Petrol rezervleri tahmini olarak 264 milyar varil olup, dünya petrollerinin %
21’ine sahiptir. Suudi Arabistan’daki petrol üretim tesisleri Doğu Bölgesi’nde
yoğunlaşmaktadır.
Ağır sanayi dallarına yapılan yatırımlara, uluslararası medya kuruluşlarının
yaygınlaşmasına, su kaynaklarının azalmasına ve büyük şehirlerde hava kirliliğinin dikkat
çekici boyutlara ulaşmasına bağlı olarak vatandaşların çevre bilinci artmakta ise de; çevrenin
korunması Suudi Arabistan için geçmişten bu yana öncelikli bir konu olmamıştır.
Saudi Aramco’nun ülkenin petrol rezervlerinde tekeli bulunmaktadır. Ülkede yabancı
yatırıma izin vermek yerine anahtar teslimi sözleşmeler tercih edilmektedir. Bu sistemde,
yabancı yükleniciler teçhizatları tedarik etmekte ve altyapıyı oluşturmakta olup, mülkiyet ve
işletme (Amerikan Chevron tarafından işletilen Neutral Zone dışında) Saudi Aramco’da
bulunmaktadır.
Ülkenin kanıtlanmış doğal gaz rezervlerinde de artış görülmektedir. Ülkede 7.17 trilyon
m³ doğal gaz rezervi olduğu tahmin edilmektedir. Bu miktar tüm dünya toplam gaz rezervinin
%4’ünü teşkil etmekle birlikte, Iran ve Katar’daki rezervlerden daha düşüktür. Suudi
Arabistan’da altın gümüş, bakır çinko, boksit, magnezit ve fosfot yatakları da bulunmaktadır.
Ekonomik Yapı
Kamu gelirlerinin %85-90'ı, ihracat gelirlerinin ise %90’ı petrol sektöründen elde
edilmektedir. Ülkede hidrokarbon kaynaklarına ulaşılabilmesi sayesinde petrol arıtma ve
4
petrokimyasal üretim kapasitesinde önemli artışlar sağlanmıştır. Son yıllarda hızlı bir gelişme
gösteren petro-kimya sektörünün hammaddesi, “Master Gaz Sistemi” tarafından dağıtılan doğal
gaza dayalıdır. Petrol gelirleri ve ucuz enerji ise tarım sektörünü ve diğer sanayilerin (demir
çelik ürünleri, inşaat malzemeleri, gıda işleme, mühendislik, kimyasallar ve metal üretimi gibi)
gelişmesine yardımcı olmaktadır.
Suudi Arabistan’daki zenginliğin büyük kısmı bir sermaye ve finans merkezi olan
Riyad’da ve Krallık ailesinin geldiği Necid’de toplanmıştır. Petrol ve doğal gaz yataklarının,
dolayısıyla da sanayinin doğu (Körfez) kıyılarında toplandığı görülmektedir. Kızıldeniz
kıyısındaki Hicaz bölgesinde yer alan Cidde Limanı ile Mekke ve Medine de diğer önemli
bölgelerdir. Abqaiq-Yanbu petrol boru hattının kurulması ile birlikte Batı’daki kıyılarda da
endüstriyel gelişim başlamıştır.
Suudi Arabistan halkı oldukça yüksek bir refah seviyesinde yaşamaktadır. Halkın
barınma sorunu bulunmamakta olup, genellikle geniş ve serin evlerde yaşanmaktadır. Sıcak
iklim nedeniyle ince giysiler tercih edilmektedir. Lüks arabalar yoğun talep görmektedir. Sağlık
ve eğitim hizmetleri devlet tarafından temin edilmektedir. Ev hizmetleri dahil tüm zahmetli
işler yabancılar tarafından yapılmaktadır.
Suudi Arabistan hükümetinin ekonomiyle ilgili öncelikli hedefi, tabii kaynaklara ve
yabancı emeğe bağımlılığı azaltarak geleceğe daha fazla güvenle bakabilmektir. Bunun için
yerli sanayinin gelişmesi teşvik edilirken yabancı işçi çalıştırılması üzerine sınırlamalar
getirilmiştir. Suudi Arabistan’da yerlilere yabancı işçi getirme ve kefil oldukları bu
yabancılardan kefalet bedeli alma izni verilmiştir. Doğal kaynaklara bağımlılığı azaltma
hedefleri doğrultusunda “Kral Abdullah Şehri” isimli yeni bir şehir oluşturma planı
uygulanmaya başlanmıştır. 30 milyar $ harcanarak oluşturulacak bu şehrin bir sanayi şehri
olması planlanmaktadır. Kral tarafından desteklendiği için gelecek yıllarda bu şehirde yapılacak
yatırımlara teşvikler sağlanması muhtemeldir.
2015 2016 2017b 2018c 2019c
Nominal GSYİH
(milyar $) 654,3 644,9 683,8a 711,7 740,4
Reel GSYİH’deki Artış
(%) 4,1 1,7 -0,7a 1,0 2,0
Kişi Başı GSYİH ($) 21.180 20.289 20.908 21.153 21.392
Tüketici Fiyat
Enflasyonu (ort, %) 1,2 2,1 -0,8a 4,4 2,7
5
Bütçe Dengesi
(GSYİH’nin %’si) -14,8 -12,9 -8,9 -7,3 -6,9
İhracat, fob (milyar $) 203,5 183,6 221,1 245,0 240,9
İthalat, fob (milyar $) 159,3 127,8 119,3 132,2 134,8
Cari İşlemler Dengesi
(milyar $) -56,7 -23,8 15,2 26,4 16,2
Cari İşlemler Dengesi
GSYİH’nin %’si) -8,7 -3,7 2,2 3,7 2,2
Economist Intelligence Unit, Mayıs 2018 a: Gerçekleşen, b: Tahmini, c: Öngörü
Tablo 2: Temel Ekonomik Göstergeler (2015-2019)
Ekonomi Politikaları
Hızla artan genç nüfusa iş imkânları yaratılamamasının göçmen işçilerin sayısı artmaya
devam ettiği sürece sosyal düzen üzerinde büyük bir tehdit oluşturacağı tahmin edilmektedir.
Bu nedenle bir yandan işgücünün eğitim seviyesinin yükseltilmesi ve niteliklerinin
geliştirilmesine çalışılmakta, bir yandan da bazı sektörlerde yalnızca Suudiler’in istihdam
edilmesi uygulamasına geçilmektedir.
GSYİH’deki artış/azalış, petrol fiyatları, petrol üretimi ve OPEC’ in fiyat politikaları ile
yakından ilişkilidir. Uluslararası petrol fiyatları arttıkça iş çevrelerinin ve tüketicilerin güveni,
bir yandan da kamu gelirleri ve harcamaları artmaktadır. Petrol fiyatlarının düşüşte olduğu
dönemlerde ise kamu harcamaları kısılmaya çalışılmaktadır. Ülke bütçesi ilk defa 2016 yılında
fazla vermemiştir. Petrol dışındaki sektörler, ekonominin çeşitlendirilmesine yönelik
çalışmalarla birlikte giderek önem kazanmaya başlamıştır. Petrol dışındaki sektörlerde özel
sektörün 2/3 oranında ağırlığı vardır. Özel sektör ithalat, toptancılık ve perakendecilik, finans,
inşaat, ziraat, madencilik ve hizmet sektöründe yoğunlaşmıştır.
Konut piyasası ve inşaat malzemeleri gibi arzın kıt olduğu alanlarda yaşanan talep artışı
nedeniyle enflasyon üzerinde oluşan bu baskı, gıda fiyatlarındaki artışın ve Suudi Arabistan
Riyalinin endekslendiği ABD Doları’nın diğer önemli kurlar karşısındaki zayıflığının etkisiyle
daha da artmıştır. Petrol ürünleri, temel gıda maddeleri ve ilaç gibi üretim alanlarında ise fiyat
kontrolleri ve sübvansiyonlar devam etmektedir.
Suudi Arabistan’da, emek piyasası diğer Körfez komşularına benzer bir yapıya sahiptir.
Suudi vatandaşları (çoğu erkek), kamu sektöründe çalışanların % 90’ından fazlasını
oluşturmaktadır. Göçmen işgücü ise, özel sektör çalışanlarının yaklaşık % 90’ını, toplam
6
işgücünün ise yaklaşık % 80’ini oluşturmaktadır. Göçmen işçilerin çoğu erkek olmakla birlikte,
temizlikçi ya da öğretmen olarak çalışan kadınlar da bulunmaktadır. Bu göçmen işçiler,
işverenlerine bir “sponsorluk sistemi” ile bağlı olduğundan kendi kendine iş aramaları ve
işverenlerinin izni olmadan iş değiştirmeleri mümkün değildir. İşverenin bakış açısından,
göçmen işçi çalıştırmak ucuz ve kolaylıkla işten ayrılamayacağı için oldukça karlı bir
durumdur. Bunun yanında, Suudi vatandaşları da düşük statülü işlerde çalışmaya gönüllü
değildirler. İşverenlerin bazı sektörlerde işçi istihdam ederken sektörün ve şirketin büyüklüğüne
bağlı olarak %5-30 arasında değişen oranlarda Suudi vatandaşı istihdam edilmesine ilişkin
kotalara uymaları zorunludur. Ayrıca, bazı sektörlerde çalışmak da sadece Suudi vatandaşlara
mahsustur. Yabancı işçilerin vize almaları hususunda sık sık gecikme yaşanabilmektedir.
Suudi Çalışma Bakanlığı, kültürel alışkanlıklara ve geleneklere rağmen Suudi
kadınların istihdamını teşvik etmektedir. Ancak işverenler düşük ücretlerle çalışan yabancı
işçileri istihdam etmeyi tercih etmektedir. Kadınların otomobil sürmelerinin yasak olması ve
ülkede gelişmiş bir ulaşım ağının olmaması gibi faktörler nedeniyle kadınlar ya çalışamamakta
ya da şoför kullanmaktadırlar. 2005 yılında yeniden düzenlenen İş Kanunu’na göre kadınlar
“kendi doğalarına uygun” herhangi bir sektörde çalışabilmektedir. Kanun’daki bu ifade, farklı
yorumlara açıktır. Suudi kadınlar, özel sektörde çalışanların sadece % 1’den azını, kamu
sektöründe çalışanların ise yaklaşık üçte birini oluşturmaktadır. Ülkenin idari ve finansal
merkezi olan Riyad’da petrole dayalı sanayi gelişmiştir. Bir zamanlar ülkenin ticaret merkezi
olan ve popülerliğini Riyad’a kaptıran batıdaki Hicaz bölgesi, Mekke’ye yapılan hac ziyaretleri
sebebiyle yine de gelişmeyi sürdürmektedir.
Dış Ticaret
Genel Durum
Dünyanın en büyük petrol ihracatçısı konumunda olan Suudi Arabistan, istatistik
bilgilerinin tutulduğu 1967 yılından bu yana dış ticaret fazlası veren ender ülkelerden birisidir.
İhracatında en fazla rol oynayan ürün petrol olup, ülke OPEC içerisinde de fiyat belirleyici
konumundadır. Suudi Arabistan’ın petrol ihracatı; ekipman, malzeme ve tüketim malı ithalatını
karşılamaya her zaman yetmiştir. Ülkenin ticaret fazlası petrol üretimi ve petrol fiyatları ile
paralel bir değişim göstermektedir. 2000 yılından bu yana petrol piyasasındaki canlılık ticaret
fazlasının çok hızlı bir şekilde artmasına neden olmuştur. Petrol ve türevleri ihracatı toplam
7
ihracatının %90’ına tekabül etmektedir. Kimyasal ürünler ve plastik ürünler diğer önemli
ihracat kalemleridir.
Suudi Arabistan’ın Dış Ticareti
Suudi Arabistan petrol ihracatında lider ülke konumundadır. Ham petrol ihracatının
düzeyi OPEC tarafından izlenen dünya petrol pazarı politikalarına bağlı olarak değişim
göstermektedir. Suudi Arabistan’ın coğrafi konumu re-eksport ticarete olanak sağlamaktadır.
2012 2013 2014 2015 2016 2017
İhracat 387,4 375,4 341,9 201,5 178,9 220,1
İthalat 151,3 163,0 168,2 163,8 129,8 126,8
Ticaret
Hacmi 538,7 538,4 510,1 365,3 308,7 346,9
Ticaret
Fazlası 236,1 212,4 173,7 37,7 49,1 93,3
Kaynak: ITC Trademap
Tablo 3: Suudi Arabistan’ın Dış Ticareti(milyar dolar)
Ürün
Kodu Ürün Adı 2013 2014 2015 2016 2017
TOPLAM 375.360.918 341.947.183 201.491.760 178.874.135 220.068.596
2709
Ham petrol (petrol yağları ve
bitümenli minerallerden elde edilen
yağlar)
293.994.567 250.522.820 129.745.695 111.967.607 133.623.204
2710 Petrol yağları ve bitümenli
minerallerden elde edilen yağlar 19.059.433 25.787.704 17.417.134 18.728.592 31.709.340
3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 9.298.948 10.336.150 8.286.442 8.089.446 9.624.367
3902 Propilen ve diğer olefinlerin
polimerleri 5.713.443 6.465.779 5.133.320 4.443.777 5.125.121
2711 Petrol gazları ve diğer gazlı
hidrokarbonlar 7.848.986 6.868.573 4.089.975 4.289.605 4.912.178
2909 Eterler, eter-alkoller, eter fenoller,
fenoller, peroksitler 5.602.865 5.540.964 4.377.115 3.227.849 4.278.509
2905
Asiklik alkoller ve bunların
halojenlenmiş, sülfolanmış,
nitrolanmış veya nitrozalanmış
türevleri
3.404.095 3.410.691 2.377.770 1.352.266 1.890.948
2902 Siklik hidrokarbonlar 2.148.790 2.393.128 1.750.363 1.545.999 1.521.302
7601 İşlenmemiş alüminyum 355.316 1.300.036 1.322.387 1.133.992 1.210.489
8703
Binek otomobilleri ve esas itibariyle
insan taşımak üzere imal edilmiş diğer
motorlu taşıtlar (yarış rabaları dâhil)
779.730 835.774 692.425 745.501 1.201.594
8904 Römorkörler ve itici gemiler 1.105.537 1.748.575 2.029.308 1.804.976 1.192.646
3102 Azotlu mineral veya kimyasal gübreler 1.027.994 1.110.457 1.054.906 866.859 906.068
3907 Poliasetaller, diğer polieterler, epoksi
reçineler, polikarbonatlar, alkit 507.379 583.836 477.231 481.837 733.820
8
reçineler, polialiesterler, vb. (ilk
şekilde)
2901 Asiklik hidrokarbonlar 859.229 984.422 522.248 542.342 561.197
7108
Altın (platin kaplamalı altın dâhil)
(işlenmemiş veya yarı işlenmiş ya da
pudra halinde)
210.350 319.145 305.243 731.307 538.045
8906
Diğer gemiler (savaş gemileri ve
kurtarma gemileri dâhil, kürekli
olanlar hariç)
93 700 1.079 158.172 507.025
7404 Bakır döküntü ve hurdaları 456.790 516.447 417.574 374.216 472.973
8544
İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer
elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış
liflerden oluşan fiber optik kablolar
382.059 369.795 429.037 447.271 401.575
7113
Mücevherci eşyası ve aksamı (kıymetli
metallerden veya kıymetli metallerle
kaplama metallerden)
587.450 492.136 296.780 277.548 391.234
3920 Plastikten diğer levha, plaka, şerit,
film, folye (gözeneksiz) 366.871 301.068 346.470 426.565 383.296
3402 Yıkama, temizleme müstahzarları
(sabunlar hariç) 204.309 306.882 360.211 358.851 361.329
2009 Meyve ve sebze suları (fermente
edilmemiş, alkol katılmamış) 393.300 436.860 445.677 368.736 337.864
3004
Tedavide veya korunmada
kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar
(dozlandırılmış)
264.932 280.914 330.395 295.515 326.625
1905
Ekmek, pasta, kek, bisküvi ve diğer
ekmekçi mamüller, hosti, boş ilaç
kapsülü mühür güllacı, pirinç kâğıdı
vb
351.938 339.148 355.464 338.859 324.573
0402
Süt, krema (konsantre, ilave şeker
veya diğer tatlandırıcı madde
içerenler)
178.210 223.979 233.945 215.361 313.413
Kaynak: ITC Trade Map
Tablo 4: Suudi Arabistan’ın İhracatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)
Ürün
Kodu Ürün Adı 2013 2014 2015 2016 2017
TOPLAM 163.013.499 168.239.638 163.820.953 129.795.972 126.758.508
8703
Binek otomobilleri ve esas
itibariyle insan taşımak
üzere imal edilmiş diğer
motorlu taşıtlar (yarış
arabaları dâhil)
16.088.157 16.050.774 17.643.328 12.875.938 9.498.837
8517
Telefon cihazları, ses,
görüntü veya diğer bilgileri
almaya veya vermeye
mahsus diğer cihazlar
6.949.939 7.255.471 7.646.254 5.082.671 6.580.018
9999 Başka yerde belirtilmeyen
ürünler 17.173 13.459 13.376 4.860.459 5.599.898
3004 Tedavide veya korunmada
kullanılmak üzere 3.759.326 3.550.159 3.868.199 3.544.042 3.811.932
9
hazırlanan ilaçlar
(dozlandırılmış)
7108
Altın (platin kaplamalı altın
dâhil) (işlenmemiş veya yarı
işlenmiş ya da pudra
halinde)
4.472.591 4.626.673 5.085.159 2.162.854 2.547.840
2710
Petrol yağları ve bitümenli
minerallerden elde edilen
yağlar
1.833.889 1.838.131 594.699 511.770 2.518.821
8803
88.01 ve 88.02
Pozisyonlarındaki hava
taşıtlarının aksam ve
parçaları
1.632.996 1.697.877 2.872.656 2.704.287 2.212.548
8481
Borular, kazanlar, tanklar,
depolar ve benzeri diğer
kaplar için musluklar,
valfler (vanalar) ve benzeri
cihazlar
2.053.801 2.129.097 1.835.605 1.625.589 1.682.635
8471
Otomatik bilgi işlem mak.
bunlara ait birimler;
manyetik veya optik
okuyucular, verileri koda
dönüştüren ve işleyen mak.
2.182.468 2.240.129 2.005.101 1.439.575 1.381.276
8704 Eşya taşımaya mahsus
motorlu taşıtlar 3.652.841 3.276.704 3.484.216 2.190.770 1.281.782
0207
Kümes hayvanlarının etleri
ve yenilen sakatatı (taze,
soğutulmuş veya
dondurulmuş)
2.027.824 1.708.593 1.920.866 1.509.655 1.201.692
8708 Karayolu taşıtları için
aksam, parça ve aksesuarlar 1.826.331 2.018.839 1.951.405 1.440.212 1.178.607
4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 1.788.646 1.775.810 1.682.837 1.327.815 1.148.070
8415
Klima cihazları (motorlu bir
vantilatör ile nem ve ısıyı
değiştirmeye mahsus
tertibatı olanlar)
1.038.694 995.776 1.567.635 1.251.979 1.125.247
8431
Özellikle 84.25 ila 84.30
pozisyonlarındaki makina ve
cihazlar ile birlikte
kullanılmaya elverişli
aksamlar
1.533.267 2.112.174 1.668.355 1.095.527 1.041.663
1006 Pirinç 1.387.275 1.769.426 1.504.728 917.304 1.021.031
7408 Bakır teller 888.041 1.451.782 757.566 628.126 956.369
8413
Sıvılar için pompalar (ölçü
tertibatı olsun olmasın) ve
sıvı elevatörleri
1.393.307 1.359.265 1.407.984 945.554 908.262
2106 Tarifenin başka yerinde yer
almayan gıda müstahzarları 1.050.950 1.088.275 1.114.869 950.887 900.309
9403 Diğer mobilyalar ve
bunların aksamları 1.036.627 1.134.489 1.266.048 913.426 877.696
7208
Demir veya alaşımsız
çelikten yassı hadde ürünleri
(genişlik >= 600 mm) (sıcak
1.275.262 1.496.656 1.169.174 791.397 870.149
10
haddelenmiş)
(kaplanmamış)
8414
Hava veya vakum
pompaları, hava veya diğer
gaz kompresörleri, fanlar,
aspiratörü olan
havalandırmaya mahsus
davlumbazlar
1.295.396 1.164.299 1.231.084 825.576 863.800
2601 Demir cevherleri ve
konsantreleri 1.206.638 1.181.774 705.908 558.322 849.306
7304
Demir (dökme demir hariç)
ve çelikten ince ve kalın
borular ve içi boş profiller
(dikişsiz)
1.812.152 2.356.455 821.307 814.165 841.182
7113
Mücevherci eşyası ve aksamı
(kıymetli metallerden veya
kıymetli metallerle kaplama
metallerden)
494.174 363.310 451.317 607.730 829.006
Kaynak: ITC Trade Map
Tablo 5: Suudi Arabistan’ın İthalatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)
2013 2014 2015 2016 2017
TOPLAM 375.360.918 341.947.183 201.491.760 178.874.135 220.068.596
Birleşik
Arap
Emirlikleri
6.386.107 6.308.860 6.742.123 6.566.824 7.686.831
Çin 7.424.592 7.318.352 5.607.153 4.135.622 5.970.098
Singapur 3.406.698 3.694.453 2.354.169 2.218.999 3.067.331
Hindistan 2.747.304 3.826.987 3.001.067 2.458.218 2.607.133
Kuveyt 1.590.387 1.502.417 1.555.970 1.758.280 1.959.126
Türkiye 1.806.965 2.129.142 1.721.672 1.506.639 1.733.517
Belçika 1.751.930 1.797.348 1.506.675 1.290.210 1.707.132
Bahreyn 1.536.652 1.582.351 1.503.040 1.550.426 1.576.060
Mısır 1.766.629 2.091.272 1.966.158 1.525.282 1.401.540
Amerika
Birleşik
Devletleri
1.472.738 1.333.182 1.480.460 1.287.331 1.337.233
Ürdün 1.849.759 1.943.760 1.441.569 1.219.807 1.232.229
Malezya 865.847 1.490.797 1.352.256 1.240.518 1.209.658
Japonya 666.988 806.703 632.713 721.429 980.560
Umman 895.663 900.806 873.448 797.977 960.889
Pakistan 866.689 1.018.499 890.216 706.628 921.955 Kaynak: ITC Trade Map
Tablo 6: Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (Bin Dolar)
11
2013 2014 2015 2016 2017
TOPLAM 163.013.499 168.239.638 163.820.953 129.795.972 126.758.508
Çin 20.807.217 23.078.155 23.967.981 18.840.789 19.391.019
Birleşik
Devletler 21.493.599 21.384.315 21.979.649 17.342.441 14.636.694
BAE 8.457.173 8.204.377 8.589.268 6.929.715 8.215.702
Almanya 11.801.955 12.416.572 11.758.561 8.181.060 7.135.435
Japonya 9.325.858 9.903.374 9.713.402 7.176.131 5.245.527
Hindistan 5.720.071 6.171.506 5.813.608 4.932.353 5.131.997
Güney Kore 9.512.996 8.546.496 9.645.909 5.872.769 4.973.680
İtalya 5.288.909 5.737.478 5.070.143 4.230.727 4.306.781
Fransa 4.629.512 4.496.244 4.218.748 3.413.547 3.868.345
Birleşik
Krallık 4.103.745 4.510.655 4.757.937 3.043.409 2.948.483
Türkiye 3.115.293 2.791.086 2.975.846 2.905.081 2.830.940
Tayland 3.563.683 3.670.456 3.677.874 2.901.347 2.322.145
İspanya 2.024.651 2.185.421 2.414.458 2.093.042 2.238.669
Brezilya 3.309.162 2.980.885 2.759.695 2.108.617 2.184.785
Mısır 2.074.189 2.209.740 2.262.075 1.928.882 1.943.089 Kaynak: ITC Trade Map
Tablo 7: Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (Bin Dolar)
PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER
Dağıtım Kanalları
Ülkede üç önemli dağıtım ve satış bölgesi bulunmaktadır. Ticaret merkezi Cidde’nin
yer aldığı Batı Bölümü; Başkent Riyad’ın bulunduğu Merkez Bölümü ve petrol ve gaz
endüstrisinin geliştiği Doğu Bölümü. Her bölümde farklı iş çevrelerine rastlanmakta olup,
birden fazla bölümde etkin olan milli şirket sayısı oldukça sınırlıdır.
Frençayz (Franchising) sistemi popülerliğini arttırmaktadır. Yerel bir çalışmaya göre
Suudi frençayz sektörünün önümüzdeki 3 yıl içerisinde yıllık % 10-12 büyümesi
beklenmektedir. Frençayz anlaşmalarının Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından onaylanması
gerekmektedir.
Suudi Arabistan’da ofis açma icra edilecek olan işe göre farklı kurallara bağlanmıştır.
En fazla kullanılan yöntem kendi ofisini kurabilecek olan ve ticaret sicilini yaptırabilecek bir
acente ya da distribütör tayin edilmesidir. Acente/distribütör anlaşmasının Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı tarafından tescil edilmesi gerekmektedir. Başka bir yöntem ise, Suudi Arabistan
Yatırım Kurumu (Saudi Arabia General Investment Authority - SAGIA)’dan bir sanayi ya da
sanayi dışı proje için lisans alınması yöntemidir.
12
Suudi firmalarıyla anlaşma imzalama aşamasındaki firmalarımızın dikkat etmesi
gereken konu, söz konusu anlaşmaların tamamen Suudi Arabistan yasalarına göre düzenlendiği
ve uygulamada doğabilecek görüş ayrılıklarının uluslararası tahkim yerine mahalli
mahkemelere sevk edildiğidir.
Tüketici Tercihleri
Suudi Arabistan ekonomisi gelir bakımından güçlü bir devlet varlığına sahip olmasına
rağmen petrol ürünleri, petrokimya ürünleri, elektrik, su, haberleşme ve hava taşımacılığı
hizmetleri dışında ihtiyaç duyulan mal ve hizmetler özel sektörce üretilmekte veya ithal
edilmekte ve yurt içinde satılmaktadır. Oldukça gelişmiş bir perakende piyasası mevcuttur. Çok
sayıda hipermarketler zinciri, dünyaca tanınmış markaların yerel mağazaları, dev alışveriş
merkezleri ve çok sayıda küçük dükkândan oluşan bir perakende piyasası mevcuttur. Piyasa
oldukça zengin, serbest ve vergisiz olduğundan, sermaye bolluğu ve ucuz yabancı emek
sebebiyle tüketici fiyatları başka ülkelere göre düşük olup, oldukça az tüketilen malları bile
piyasada bulmak mümkündür.
Kalabalık nüfusu ve yüksek GSMH ile Suudi Arabistan ekonomisi yatırımcılar için
büyük potansiyel taşımaktadır. Yüksek petrol fiyatları, Suudilerin gelir ve tüketimlerini
artırmakta, işsizlik oranının yüksek olmasına rağmen tüketici pazarı büyümektedir. Suudiler
ortalama harcanabilir gelir düzeyi açısından bölgede 4’üncü sıradadırlar. Nüfus genç olup; 2006
yılı itibariyle nüfusun %70’ini oluşturan 27 milyon kişi 30 yaşın altındadır. Yüksek doğum
oranları, bebek ve çocuklara yönelik harcamaları artırmaktadır. 2005 yılında DTÖ’ye verilen
üyelik taahhütleri neticesinde Mart 2007’de dağıtım sektöründe yabancı yatırımlara da izin
Ulaştırma ve Taşımacılık Maliyetleri
İstanbul-Riyad arası inşaat malzemeleri taşıması için 20 tona kadar nakliye komple TIR
fiyatı 4 000 $ -5 000 $ arasında değişim göstermektedir.
TÜRKİYE İLE TİCARET
Genel Durum
1980 yılında petrol fiyatlarının çok yüksek bir seviyeye ulaşmasına kadar Türkiye’nin
Suudi Arabistan’a ihracatı yok denecek kadar azdır. İhracatımızın oldukça küçük olduğu bu
dönemde bile Suudi Arabistan’dan ithalatımız küçümsenmeyecek seviyede gerçekleşmiştir.
İhracatımızdaki payı dikkate alındığında, Suudi Arabistan’a ihracatımızın zirveye çıktığı yıl
1985’tir ve bu dönemde ilk defa ticaret dengesi Türkiye lehine neticelenmiştir. 2004 yılı
itibariyle Suudi Arabistan ile Türkiye arasındaki dış ticaret hacmi 5,3 milyar dolardır.
Türkiye’den S.Arabistan pazarına 3 milyar dolarlık ihracat ve bu pazardan 2,3 milyar dolarlık
ithalat gerçekleşmiştir. Suudi Arabistan pazarına ihracatımızda önemli ürünler arasında
dokunmuş halılar, yer kaplamaları, petrol yağları, elektrikli transformatörler, demir çelik
çubuklar, yontulmaya ve inşaata elverişli taşlar, mobilyalar, demir ve alaşımsız çelikten profil,
kadın takım elbiseler başta gelmektedir.
Yıl İhracat İthalat Hacim Denge
2011 2.764 2.001 4.765 763
13
2012 3.676 2.171 5.847 1.505
2013 3.191 2.015 5.206 1.176
2014 3.047 2.343 5.390 704
2015 3.473 2.117 5.590 1.356
2016 3.172 1.835 5.007 1.337
2017 2.735 2.110 4.845 625
2017 Ocak-
Eylül 2.064 1.497 3.561 566
2018 Ocak-
Eylül 1.937 1.809 3.746 128
Kaynak: TÜİK
Tablo 8: Türkiye- S.Arabistan Dış Ticaret Değerleri (milyon dolar)
Ürün
Kodu Ürün Adı
Türkiye-Suudi Arabistan İhracat
2015 2016 2017 TOPLAM 3.472.514 3.172.081 2.734.958
5702 Dokunmuş halılar ve dokumaya elverişli maddelerden diğer
yer kaplamaları 368.879 299.415 276.647
9403 Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları 122.108 113.496 123.950
6802 Yontulmaya veya inşaata elverişli işlenmiş taşlar (kayağan
taşı hariç), mozik için küp şeklinde taşlar, granüller 111.118 116.895 103.514
8504 Elektrik transformatörleri, statik konvertörler (örneğin;
redresörler) ve endüktörler 256.485 240.625 96.024
2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 279.894 235.315 73.770
1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi ve diğer ekmekçi mamuller, hosti,
boş ilaç kapsülü mühür güllacı, pirinç kâğıdı vb. 66.919 59.172 58.942
6204 Kadınlar ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer,
elbise, etek, pantolon etek, vb.(yüzme kıyafetleri hariç) 54.421 57.117 48.784
2402 Tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar, sigarillolar
ve sigaralar 2.658 61.450 46.088
0805 Turunçgiller (taze/kurutulmuş) 40.137 55.294 45.943
1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları 34.951 30.998 42.917
8517 Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya
veya vermeye mahsus diğer cihazlar 38.292 35.497 40.236
9401 Oturmaya mahsus mobilyalar ve bunların aksam ve
parçaları 31.400 33.805 37.611
0406 Peynir ve pıhtılaşmış ürünler 43.937 37.383 37.430
9005 Dürbünler, diğer optik teleskoplar ve bunların mesnetleri;
diğer astronomi aletleri ve bunların mesnetleri 1 0 34.574
5703 Halılar ve dokumaya elverişli maddelerden diğer yer
kaplamaları (tufte edilmiş) 16.738 21.245 33.770
0802 Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu
çıkarılmış/soyulmuş) 17.667 24.655 32.261
6109 Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim
eşyası (örme) 24.896 35.580 30.650
7216 Demir veya alaşımsız çelikten profiller 49.895 34.507 28.024
2836 Karbonat; peroksikarbonat; amonyum karbonat içeren ticari
amonyum karbonat 20.384 27.865 25.816
0702 Domates (taze/soğutulmuş) 12.305 26.882 24.918
Kaynak: ITC Trade Map
14
Tablo 9: Suudi Arabistan’a İhracatımızda Önem Arz Eden Ürünler (1000 Dolar)
Ürün
Kodu Ürün Adı
Türkiye-Suudi Arabistan İthalat
(Bin Dolar)
2015 2016 2017 TOPLAM 2.117.220 1.835.229 2.110.170
3902 Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde) 708.829 642.274 724.241
3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 524.857 514.481 564.136
2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 137.203 107.899 255.771
2905 Asiklik alkoller ve bunların halojenlenmiş, sülfolanmış,
nitrolanmış veya nitrozalanmış türevleri 194.140 180.982 186.512
2902 Siklik hidrokarbonlar 98.696 92.014 49.891
3907
Poliasetaller, diğer polieterler, epoksi reçineler,
polikarbonatlar, alkit reçineler, polialiesterler, vb. (ilk
şekilde)
18.574 24.337 42.145
2916 Doymamış asiklik ve siklik monokarboksilik asitler ve
bunların türevleri 11.940 22.557 38.064
2915 Doymuş asiklik monokarboksilik asitler ve bunların
türevleri 47.434 43.606 35.988
3903 Stiren polimerleri (ilk şekillerde) 10.319 25.827 23.827
3920 Plastikten diğer levha, plaka, şerit, film, folye (gözeneksiz) 14.706 12.130 19.451
0804 Hurma, incir, ananas, avokado ve guava armudu, mango ve
mangost (taze/kurutulmuş) 4.254 8.778 14.057
2814 Saf amonyak veya amonyağın sulu çözeltileri 0 0 13.214
7601 İşlenmemiş aluminyum 206.547 47.998 12.023
3206 Diğer boyayıcı maddeler, lüminofor olarak kullanılan
inorganik ürünler 11.074 6.648 10.953
2909 Eterler, eter-alkoller, eter fenoller, fenoller, peroksitler ve
bunların türevleri 4.346 5.937 10.027
3909 Amino reçineler, fenolik reçineler, poliüretanlar (ilk
şekillerde) 148 140 7.625
3817 Karışım halinde alkalibenzenler, alkalinaftalenler 8.699 3.569 7.245
2914 Ketonlar, kinonlar ve bunların türevleri 10.336 5.408 6.681
8309
Her türlü tıpalar, şişeler için kapsüller, yırtılabilen
kapsüller, dişli kapaklar, kapak plakaları, mühür kurşunları
vb.
15.967 11.824 6.392
5603 Dokunmamış mensucat (emdirilmiş, sıvanmış, kaplanmış
veya lamine edilmiş olsun olmasın) 6.455 710 6.218
Kaynak: ITC Trade Map
Tablo 10: Suudi Arabistan’dan İthalatımızda Önem Arz Eden Ürünler (1000 Dolar)
Suudi Arabistan İle Yürürlükteki Anlaşma ve Protokoller
Anlaşma Adı İmza/Onay Tarihi
Ticaret Anlaşması 1.5.1974
Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması 1.5.1974
KEK VII. Dönem Protokolu 24.5.2000
15
Deniz Taşımacılığı İşletmeciliğinin Koordine Edilmesi ve
Düzenlenmesi İçin Anlaşmaz 19.3.1986
Karayolu Ulaşımının Koordinasyonu ve Düzenlenmesi Hakkında
Anlaşma 19.3.1986
Hava Taşımacılık Teşebbüslerinin Faaliyetleri Dolayısıyla Alınan
Vergilerde Muafiyet Anlaşması 11.1.1989
KEK VIII. Dönem Protokolü 19.5.2004
Türk Standartlar Enstitüsü (TSE) ve Suudi Standartlar Kurumu
(SASO) Arasında Teknik İşbirliği Programı 2005
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması 8.8.2006
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 8.8.2006
Sağlık Alanında İşbirliği Anlaşması 8.8.2006
Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması 8.8.2006
KEK IX. Dönem Protokolü 26.11.2008
Deniz Taşımacılığı Anlaşması 3.2.2009
Gençlik ve Spor Alanlarında İşbirliği Anlaşması 3.2.2009
Tablo 11: Karşılıklı Anlaşmalar
SUUDİ ARABİSTAN İNŞAAT-MÜTEAHHİTLİK SEKTÖRÜ1
Nüfusu artan ve yüksek gelir grubunda yer alan ülkenin konut ve altyapı ihtiyacı
özellikle petrol gelirlerinin iyi olduğu dönemlerde, inşaat sektörünün de bu paralelde hızlı
büyümesine sebep olmuştur. Genel olarak GSYH’nin yüzde 5’ini oluşturan inşaat sektörü ham
petrol fiyatlarının yüksek olduğu dönemlerde hızlı büyüme kaydetmiş olup, özellikle son
dönemde, 2013-2015 yılları arasında daha hızlı büyüme performansı sergileyerek, genel
ekonomik büyümeye olumlu katkı sağlamıştır. Ülkedeki inşaat projelerinin önemli bir kısmı ise
(2016 yılı için yüzde 70) devlet tarafından ihaleye çıkılan projelerden oluşmaktadır. Geleceğe
dönük ülke ekonomisine ilişkin planlamanın en önemli belirleyicisi konumunda olan “2030
Vizyonu” ve “2020 Ulusal Planı”nda alt yapı ve üst yapının geliştirilmesi önemli bir yer
tutmaktadır. Bu çerçevede; Cidde, Medine, Mekke ve Riyad şehirlerinde 90 milyar $ tutarında
metro projeleri, ulusal raylı sistem ağının geliştirilmesine dönük 8 milyar $ ve su dağıtım
şebekesi için ise 60 milyar $ tutarındaki projeler bunlara örnek sayılabilir. 2016 ve 2017
yıllarında bu projelerden bir kısmına ilişkin olarak erteleme, küçültme kararları alınmış olsa da
yeni projelerde gündeme gelmektedir. Örneğin, 2017 yılı içinde açıklanan Kızıldeniz ve NEOM
projeleri tutarları ile dikkati çeken projeler olarak karşımıza çıkarken, bu projeler ile birlikte
1 https://ticaret.gov.tr/data/5b8a43345c7495406a226d51/06877866ab3cc2d7a0096faeb0297c88.pdf
16
yeni havaalanı, liman vb. diğer altyapıya dönük alanlarda yap-işlet-devret veya benzeri
yöntemler ile özel sektörün ağırlığının artırılması hedeflenmektedir.
Sektördeki gelişmeleri etkileyen bir diğer önemli değişim ise 2017 yılı Mart ayı
itibariyle uygulamaya giren Beyaz Arazi Vergisi (White Land Tax) olmuştur. Şehirlerde, 10
bin metrekarenin üzerinde olup, alındıktan sonraki 12 aylık süre içerisinde üzerinde herhangi
bir inşaat projesine başlanmayan arazilerden değeri üzerinden yıllık yüzde 2,5 oranında vergi
alınmaya başlanması ile birlikte elinde arazi tutmanın maliyeti artırılmış, böylece arazi sahipleri
alım satımdan para kazanmak yerine arazilerini inşaat projeleri ile değerlendirmeye
zorlanmışlardır. Duyurunun yapıldığı 2017 yılından uygulamanın başladığı 2017 yılı ilk çeyreği
sonuna kadar arazi fiyatlarının yüzde 10 – 20 arasında azaldığı ifade edilmektedir.
Suudi Arabistan Türk müteahhitlerin Körfez ülkeleri arasında Katar’dan sonra ikinci,
dünya genelinde ise yedinci sırada en çok iş aldıkları ülke konumundadır. Türk müteahhitlik,
müşavirlik ve danışmanlık firmaları bugüne kadar Suudi Arabistan’da 100’den fazla projeyi
üstlenmişlerdir. Türk firmalarının Suudi Arabistan’da üstlendikleri projelerin tutarı, 2017 sonu
itibariyle toplam 20 milyar doların üzerinde gerçekleşirken, sadece 2017 yılında yaklaşık 2,7
milyar $ tutarında proje üstlenmişlerdir. Bunun yanında ülkemizden bazı müşavirlik
firmalarının SAK devletinin bazı projelerinde danışmanlık hizmeti verdikleri de görülmektedir.
İçişleri Bakanlığına ait çeşitli konut, yaşam ve çalışma alanı projeleri ile Dışişleri Bakanlığının
yurtdışı temsilcilikleri projeleri bunlar arasında sayılabilir.
SAK körfez ülkeleri içerisinde inşaat sektörünün en hızlı büyüme kaydettiği ülkedir.
Körfez bölgesinde yaklaşık 1,9 trilyon dolar olduğu tahmin edilen toplam projelerin yaklaşık
700 milyar ABD dolarlık kısmının yürütüldüğü SAK müteahhitlik sektörümüz için ciddi
potansiyeller barındırmaktadır. Nüfusunun yaklaşık yüzde70’inin 30 yaş altında olması ülkenin
dinamik geleceğinin en önemli göstergesidir. Ülkede özellikle halk seviyesinde, Türkiye’nin
bir marka olması Türk ürünleri kadar Müteahhitleri açısından da önemli bir avantaj
oluşturmaktadır.
Petrole bağımlı bir ekonomik yapıdan artan nüfusa da iş imkânları yaratmak amacı ile
sanayileşmeye dayalı bir yapıya geçmeyi amaçlayan ciddi bir dönüşüm içerisine girmeye
çalışan SAK önümüzdeki on yıl içerisinde sektör açısından fırsatların olduğu hedef pazar olan
bir ülke konumundadır.
17
İlgili Adresler
Ekonomi ve Planlama Bakanlığı (Ministry of Economy and Planning)
Ekonomi ve Planlama Bakanlığı peryodik raporlar düzenler, beş yıllık kalkınma planları
hazırlar, ekonomik, sosyal ve nüfus istatistikleri yapar.
Web: http://www.mep.gov.sa
Telefon: +966-1- 4049212
Faks: +966-1- 4052051
Suudi Sanayi Siteleri İdaresi (Saudi Industrial Property Authority - Modon)
Kamu ve özel sanayi yerlerinin ve teknoloji bölgelerinin planlama, geliştirme ve
düzenlemesini yapar. Özel sektörün bu bölgelerin gelişimi, inşası ve yönetimi için tedbirler alır.
Web: http://www.modon.gov.sa
Adres: Modon Head Office, P.O. Box 84214, Riyadh 11671
Telefon: +966 01 283 1331
Faks: +966 01 477 5235
Ticaret ve Yatırım Bakanlığı (Ministry of Commerce and Investment)
Web: http://www.mci.gov.sa
Adres: Ministry of Commerce and Industry, PO Box 1774, Airport Road, Riyadh 11162
Telefon: +966-1- 401 2220 / 401 4708
Faks: +966-1- 403 8421
Ticaret Odaları (Chambers of Commerce)
Ticaret Odaları Başkanlığı (the Council of Saudi Chambers) Riyad’dadır.
Web: http://www.saudichambers.org.sa
Adres: Council of Saudi Chambers, P.O. Box 16683, Riyadh 11474
Telefon: (966) 1-405 3200 / 405 7502
18
Faks: (966) 1-402 4747
Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı (Ministry of Labor and Social Affairs)
İnsan kaynaklarının geliştirilmesi, çalışma hayatı ve işçi vizesi işlerini düzenler.
Web: http://www.mol.gov.sa
Adres: Omar bin Al-Khatab Street, Riyadh 11157
Belediyeler ve Köy İşleri Bakanlığı (Ministry of Municipalities and Rural Affairs)
Belediyelerin idaresi, şehir planlama ve altyapı geliştirmeden sorumludur.
Adres: Ministry of Municipalities and Rural Affairs, Riyadh 11136
Telefon: +966-1-441-5434/456-9999
Faks: +966-1-442-1901/456-3196
Yabancı yatırım mevzuatı: www.sagia.gov.tr
Vergi mevzuatı: www.dzit.gov.sa
İşçi çalıştırma mevzuatı: www.mol.gov.sa
Gümrük kuralları: www.customs.gov.sa
Hükümet ihaleleri kuralları: www.mof.gov.sa/en/docs/rules/index.htm
Müteahitlik ile ilgili düzenlemeler (karneler, ruhsat vs..):
http://contractors.momra.gov.sa/Default.aspx Konut Bakanlığı: https://housing.sa/en
SUUDİ ARABİSTAN DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ
2017 yılına göre dünya doğal taş ithalatı yaklaşık 18,1 milyar dolar olup başlıca ithalatçı
ülkeler % 18,7'lik payıyla Amerika, % 15,2'lik payıyla Çin Halk Cumhuriyeti, % 5,3'lük payıyla
Güney Kore, % 3,9'luk payıyla İngiltere'dir. Bu ülkeleri Almanya, Japonya, Nijerya ve Fransa
izlemektedir. 2013 yılından itibaren elde edilen verilerde Suudi Arabistan doğal taş ithalatında
bir miktar düşüş sergilemektedir. Bu durumda inşaat sektöründe askıya alınan projeler ve
ekonominin yıllar sonra ilk kez açık vermesinden dolayı bazı sektörlerde yaşanan daralmalar
etkin rol oynamıştır.
19
2013 yılı doğal taş ithalatı yaklaşık 409,2 milyon dolar olan Suudi Arabistan’ın 2017
yılı doğal taş ithalatı yaklaşık 337,9 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
ÜLKELER
2013 2014 2015 2016 2017
Miktar
(1000
Ton)
Değer
(1000USD)
Miktar
(1000
Ton)
Değer
(1000USD)
Miktar
(1000
Ton)
Değer
(1000USD)
Miktar
(1000
Ton)
Değer
(1000USD)
Miktar
(1000
Ton)
Değer
(1000USD)
Dünya 1.720.586 409.218 1.663.432 430.685 1.716.633 402.612 1.563.500 336.978 1.398.323 337.940
Türkiye 224.164 39.542 241.881 53.435 246.918 46.281 269.402 48.800 251.969 66.019
Çin 450.252 77.914 296.909 70.169 382.628 71.706 313.089 60.723 273.408 61.124
Ürdün 220.866 15.682 247.981 28.870 289.849 49.154 289.623 52.231 254.532 52.297
Umman 196.159 75.252 186.681 64.571 177.736 59.872 157.401 51.129 127.275 40.846
İtalya 175.808 81.234 164.076 70.636 139.903 64.593 84.809 30.084 67.965 23.769
İspanya 88.954 29.346 105.326 38.985 105.608 31.626 77.279 19.696 63.493 21.848
Hindistan 68.815 12.950 71.559 15.459 78.821 12.357 106.483 16.883 90.365 15.842
Portekiz 80.751 20.471 69.291 16.700 71.065 15.903 54.971 13.952 45.731 14.058
Mısır 83.013 14.059 88.723 15.816 81.052 14.685 74.518 11.159 107.959 12.379
Serbest
Bölge - - - 13.910 5.221 14.689 4.891
Yunanistan 11.158 11.032 11.389 10.732 12.043 7.843 7.961 3.709 8.480 4.162
Güney
Kore 90 445 503 1.412 1.178 2.687 1.491 3.406 1.459 3.000
BAE 7.439 5.393 10.083 6.825 13.826 4.715 7.470 2.555 4.124 2.873
Pakistan 21.217 3.439 23.557 3.865 23.314 4.137 20.278 3.310 13.021 2.440
Fransa 9.497 1.754 9.991 1.961 8.953 1.489 11.397 1.721 - 2.380
Kaynak: ITC Trade Map
Tablo 12: Suudi Arabistan’ın Doğal Taş İthalatı 2013-2017
Dünya mermer ve doğal taş pazarlarının yapısı sebebiyle işlenmiş ürün alıcıları ve blok
alıcıları farklıdır. Örneğin Amerika, Japonya, Almanya ve İngiltere blok alıcısı değillerdir. Bu
ve benzeri ülkeler doğal taş kültürü (üretim ve işlemecilik) gelişmediği için diğer ülkelerden
işlenmiş mermer traverten talep ederler. Suudi Arabistan’ın doğal taş ithalatı ürün grupları
bazında incelendiğinde neredeyse tamamının işlenmiş ürünler olduğu görülmektedir.
20
2017 yılına göre Suudi Arabistan, dünya doğal taş ithalatı sıralamasında ülkeler arasında
% 1,9'luk oranıyla 14. sırada yer alırken, doğal taş ihracatı sıralamasında % 0,2’lik oranındaki
payıyla 50. sırada yer alır.
Suudi Arabistan’ın doğal taş ithalatında ilk sırada Türkiye Cumhuriyeti yer almaktadır.
Yine Suudi Arabistan’a ait 2017 yılı doğal taş ithalat verilerine göre % 19,5 oranındaki payıyla
ilk sırada yer alan Türkiye Cumhuriyeti’nden sonra %18,1 oranı ile Çin Halk Cumhuriyeti ve
%15,5 oranı ile Ürdün yer almaktadır. 2017 yılında Suudi Arabistan’ın Türkiye'den
gerçekleştirdiği doğal taş ithalatı yaklaşık 70 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Suudi
Arabistan’ın doğal taş ithalatında öne çıkan diğer ülkeler ise sırasıyla Umman, İtalya, İspanya
ve Hindistan’dır.
Kaynak: ITC Trade Map
Tablo 13: Suudi Arabistan’ın Doğal Taş İhracatı 2013-2017
ÜLKELER
2013 2014 2015 2016 2017
Miktar
(1000
Ton)
Değer
(1000USD)
Miktar
(1000
Ton)
Değer
(1000USD)
Miktar
(1000
Ton)
Değer
(1000USD)
Miktar
(1000
Ton)
Değer
(1000USD)
Miktar
(1000
Ton)
Değer
(1000USD)
Dünya 244.812 59.933 223.724 50.514 250.697 45.122 164.210 48.346 152.571 33.501
Çin 86.687 31.397 68.708 23.945 78.042 20.745 49.000 15.004 85.934 20.173
BAE 88.311 7.015 57.241 5.838 86.471 7.668 49.018 7.392 30.260 4.206
Ürdün 6.099 2.142 6.728 2.020 6.342 2.042 8.125 2.204 7.426 2.214
Katar 27.803 4.174 61.189 7.701 49.853 4.471 26.241 4.390 9.206 1.432
Kuveyt 14.826 2.106 7.869 1.287 11.858 1.217 6.981 5.847 6.874 1.228
Birleşik
Devletler 10.158 7.007 6.297 3.960 4.465 2.800 3.548 1.965 2.026 1.102
Serbest
Bölge - - - - - - - 1.104 3.895 816
Bahreyn 835 465 2.532 617 1.639 1.104 7.187 1.601 1.599 648
Umman - 93 47 - - - 2.946 448
Mısır 763 1.094 286 228 - - 1.128 829 840 385
Rusya - - - - 77 49 271 145 302 229
Tayvan - - - - - - 442 139 208 171
İtalya 9 44 138 57 - - 269 87 349 145
Türkiye - 234 252 132 75 853 361 301 125
Bangladeş - - - - - - - - 130 87
21
Suudi Arabistan’ın doğal taş ihracatında ilk sırada Çin Halk Cumhuriyeti yer alır. Yine
Suudi Arabistan’a ait 2017 yılı doğal taş ihracat verilerine göre % 60,2 oranındaki payıyla ilk
sırada yer alan Çin Halk Cumhuriyeti’nden sonra %12,6 oranı ile Birleşik Arap Emirlikleri ve
%6,6 oranı ile Ürdün yer almaktadır. 2017 yılında Suudi Arabistan’ın Türkiye'ye doğal taş
ihracatı kayda değer miktarda olmamıştır. Suudi Arabistan’ın doğal taş ihracatında öne çıkan
diğer ülkeler ise sırasıyla Katar, Kuveyt ve Birleşik Devletler yer almaktadır.
Suudi Arabistan’ın 2017 yılındaki doğal taş ithalatını ürün grupları bazında
incelendiğinde ilk sırada %51’lik oranı ile “tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşları” ithalatının
yer aldığı görülmektedir. Sonra gelen ürün ise %17 ile “inşaata elverişli diğer işlenmiş
taşlar”dır. %15’lik payı ile “işlenmiş mermer” ithalatı en fazla ithal edilen üçüncü doğal taş
ürünüdür.
Kaynak: Trademap
Grafik 1: Suudi Arabistan Doğal Taş İthalatı – Ürün Grupları Bazında
Suudi Arabistan Tabi Taşlardan Kaldırım Ve Döşeme Taşları Ticareti
Suudi Arabistan’ın tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşları ithalatında alım yaptığı
ülkelere bakıldığında 2017 yılında Türkiye’nin yaklaşık 47 milyon $ ile ilk sırada olduğu
51%
17%
15%
5%6%
1% 1%4%
Suudi Arabistan Doğal Taş İthalatı - 2017
Tabi Taşlardan Kaldırım ve Döşeme Taşları İnşaata Elverişli Diğer İşlenmiş Taşlar
İşlenmiş Mermer İşlenmiş Traverten
İşlenmiş Granit İşlenmiş Kayağan Taşı
Kayağan Taşı-İşlenmiş Diğerleri
22
görülmektedir. Ardından Umman, Çin Halk Cumhuriyeti ve İtalya gelmektedir. Türkiye’nin
Suudi Arabistan’a 2017 yılında yaptığı tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşları ürün grubunda
yaptığı ihracat miktar olarak 190 bin ton civarında gerçekleşmiştir.
ÜLKELER
2013 2014 2015 2016 2017
MİKTAR
(TON)
DEĞER
(1000USD)
MİKTAR
(TON)
DEĞER
(1000USD)
MİKTAR
(TON)
DEĞER
(1000USD)
MİKTAR
(TON)
DEĞER
(1000USD)
MİKTAR
(TON)
DEĞER
(1000USD)
Dünya 1.306.050 309.502 1.148.102 307.880 1.222.490 275.066 1.042.962 208.583 746.584 174.284
Türkiye 221.163 37.254 234.238 47.993 237.540 39.375 245.960 41.223 189.910 46.674
Umman 193.918 74.328 177.618 61.269 163.316 55.170 145.001 46.994 118.348 37.452
Çin 384.355 55.860 233.958 45.508 335.249 52.705 252.823 41.341 137.616 25.762
İtalya 154.325 52.357 146.307 53.668 123.485 49.860 73.671 22.573 42.360 13.009
İspanya 79.806 22.043 94.729 31.353 85.490 22.948 47.827 11.130 35.487 11.806
Mısır 81.712 13.763 87.500 15.415 76.677 14.134 73.801 10.999 100.105 11.417
Portekiz 74.615 17.762 63.097 14.433 58.457 12.919 32.498 8.664 34.200 10.559
Hindistan 65.327 11.108 62.588 12.197 73.081 10.410 92.617 13.752 56.736 9.853
Pakistan 21.196 3.409 22.267 3.376 22.576 3.926 20.278 3.310 11.417 2.114
Yunanistan 10.992 10.394 10.830 10.211 11.236 7.154 6.276 2.550 5.328 2.060
Serbest
Bölge - - - - 4.226 817 3.256 866
Almanya 188 165 69 37 26 37 321 245 3.847 733
Makedonya 68 220 31 146 - - 13 140 418 524
Tunus 580 293 1.522 1.292 591 421 1.215 551 811 310
Suriye 4.275 446 140 28 26.322 1.851 41.479 2.499 5.154 308
Kaynak: ITC Trade Map
Tablo 14: Suudi Arabistan Tabi Taşlardan Kaldırım ve Döşeme Taşı İthalatı
Grafik 2: Suudi Arabistan Tabi Taşlardan Kaldırım ve Döşeme Taşı İthalatı – Ülke Bazında
Alış Fiyatları
-
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
233
246
316
187
307
333
114
309
174
185
387
266
191
1.254
382
60
1.350
2017 BİRİM FİYAT (TON/$)
23
Suudi Arabistan’ın 2017 yılı tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşları ithalatında alım
yaptığı ülkelerin ortalama birim fiyatları kıyaslandığında; Türkiye’nin birim fiyatı 246$ ile
dünya ortalaması olan 233$’ın biraz üzerinde olduğu görülmektedir. 2107 yılında Suudi
Arabistan söz konusu mal grubunu İtalya’dan ton başına 307$, Yunanistan’dan 387$,
İspanya’dan 333$ ödeme yaparak almaktadır.
Suudi Arabistan İnşaata Elverişli Diğer İşlenmiş Taşlar Ticareti
Suudi Arabistan’ın inşaata elverişli diğer işlenmiş taşlar ithalatında alım yaptığı ülkelere
bakıldığında 2017 yılında Ürdün’ün yaklaşık 61 milyon $ ile ilk sırada olduğu görülmektedir.
Ardından Çin Halk Cumhuriyeti ve Suriye gelmektedir. Türkiye’nin Suudi Arabistan’a 2017
yılında yaptığı inşaata elverişli diğer işlenmiş taşlar ürün grubunda yaptığı ihracat miktar olarak
820 ton civarında gerçekleşmiştir.
ÜLKELER
2013 2014 2015 2016 2017
MİKTAR
(TON)
DEĞER
(1000USD)
MİKTAR
(TON)
DEĞER
(1000USD)
MİKTAR
(TON)
DEĞER
(1000USD)
MİKTAR
(TON)
DEĞER
(1000USD)
MİKTAR
(TON)
DEĞER
(1000USD)
Dünya 288.855 30.642 383.606 51.750 347.649 61.743 320.034 59.609 317.256 60.835
Ürdün 208.891 12.286 232.922 24.697 280.230 46.749 285.034 51.235 253.486 51.326
Çin 9.634 3.338 16.323 6.059 7.544 3.002 9.056 2.337 8.528 2.342
Suriye 52.976 3.658 115.453 8.328 42.038 4.260 12.242 755 36.051 1.940
Filistin 11.529 3.324 7.108 2.672 4.869 1.396 8.267 1.815 7.636 1.856
Hindistan - 491 130 367 110 - 5.805 1.001
İspanya 2.384 2.568 3.330 3.455 4.664 2.128 1.516 566 2.015 610
Serbest
Bölge - - - 2.153 664 2.207 595
Türkiye 127 85 932 568 725 441 316 102 818 327
Güney
Kore - - - 66 212 82 304
Birleşik
Devletler 1 31 312 168 277 490 454 781 18 139
Tayland 25 71 4 29 - - 45 119
Lübnan 450 347 284 505 51 32 - 28 84
Mısır - 404 138 - - 347 50
Almanya - 146 435 - 565 2 46
İtalya 1.122 2.993 1.111 1.710 1.405 1.598 164 487 24 34
Fransa 111 245 44 93 - - 4 33
Pakistan - 303 70 356 103 - 160 30
Kaynak: ITC Trade Map
Tablo 15: Suudi Arabistan İnşaata Elverişli Diğer İşlenmiş Taşlar İthalatı
24
Kaynak: ITC Trade Map
Grafik 3: Suudi Arabistan İnşaata Elverişli Diğer İşlenmiş Taşlar İthalatı – Ülke Bazında Alış
Fiyatları
Suudi Arabistan’ın 2017 yılı inşaata elverişli diğer işlenmiş taşlar ithalatında alım
yaptığı ülkelerin ortalama birim fiyatları kıyaslandığında; Türkiye’nin birim fiyatı yaklaşık
400$ ile diğer dünya ortalaması olan 192$’ın üzerinde olduğu görülmektedir. 2017 yılında
Suudi Arabistan söz konusu mal grubunu Ürdün’den ton başına 202$, Çin’den 275$,
Suriye’den 54$ ödeme yaparak almaktadır.
Suudi Arabistan İşlenmiş Mermer Ticareti
Suudi Arabistan doğal taş ithalatı ürün grubu bazında incelendiğinde işlenmiş mermerin
mal grubu içerisinde %15’lik bir paya sahip olduğu görülmektedir. Suudi Arabistan’ın işlenmiş
mermer ürün grubu ihracatında aşağıdaki tabloda değer ve miktar bazında en fazla ithalatın
Türkiye’den yapıldığı anlaşılmaktadır. Diğer ülkeler ise hem miktar hem de değer olarak Çin
Halk Cumhuriyeti, İtalya ve İspanya olarak sıralanmıştır.
ÜLKELER 2013 2014 2015 2016 2017
MİKTAR (TON)
DEĞER (1000USD)
MİKTAR (TON)
DEĞER (1000USD)
MİKTAR (TON)
DEĞER (1000USD)
MİKTAR (TON)
DEĞER (1000USD)
MİKTAR (TON)
DEĞER (1000USD)
Dünya 28.395 19.703 36.242 26.931 60.282 29.064 114.091 35.544 166.174 51.644
- 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000
192
202
275 54
243
172 303 270
400
3.707
7.722
2.644
3.000
144
2017 BİRİM FİYAT (TON/$)
25
Türkiye 1.735 1.428 3.176 2.853 4.873 3.523 19.863 6.188 42.602 13.240
Çin 5.467 1.958 4.692 2.202 6.104 2.070 15.690 4.164 40.893 8.208
İtalya 3.630 5.957 2.871 4.640 5.556 6.001 8.325 4.458 20.607 7.397
İspanya 5.052 3.519 4.495 2.866 11.450 5.263 25.172 7.074 17.319 7.169
Portekiz 4.842 2.139 1.908 629 7.270 1.536 22.018 4.956 10.978 2.964
Umman 2.171 790 9.063 3.302 13.988 4.343 12.191 4.071 6.599 2.829
BAE 804 645 2.738 3.391 981 1.836 1.522 1.268 1.168 2.271
Hindistan 878 426 1.049 544 761 283 4.069 891 12.929 2.196
Yunanistan 91 149 3 29 371 241 1.334 625 2.986 1.839
Vietnam - 183 281 750 362 1.286 521 2.631 665
Ürdün 2.301 910 2.949 1.246 3.203 1.341 1.040 336 940 438
Fransa - - - - - - - - 54 404
Mısır 546 140 778 213 4.163 489 - - 3.592 398
Brezilya - - 25 41 71 102 133 91 919 310
Hollanda - - - - 23 259
Birleşik Devletler
46 32 - - - - 14 126 17 237
Serbest Bölge
- - - 1.333 392 391 219
Pakistan - - 328 206 274 80 - - 219
Kuzey Kore - - - - - 48 149
Lübnan 341 628 1.337 4.052 241 951 - - 211 134
Kaynak: ITC Trade Map
Tablo 16: Suudi Arabistan’ın İşlenmiş Mermer İthalatı
-
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
311
311
201
359 414
270
429
1.944
170
616
253
466
7.481
111
337
11.261 2017 BİRİM FİYAT (TON/$)
26
Kaynak: ITC Trade Map
Grafik 4: Suudi Arabistan İşlenmiş Mermer İthalatı – Ülke Bazında Alış Fiyatları
Suudi Arabistan’ın 2017 yılı işlenmiş mermer ithalatında alım yaptığı ülkelerin ortalama
birim fiyatları kıyaslandığında; Türkiye’nin birim fiyatı yaklaşık 311$ ile diğer dünya
ortalaması olan 311$ ile aynı olduğu görülmektedir. 2017 yılında Suudi Arabistan söz konusu
mal grubunu Hindistan’dan ton başına 170$, Çin’den 201$, İtalya’dan ise yaklaşık 359$ ödeme
yaparak almaktadır.
TÜRKİYE – SUUDİ ARABİSTAN DOĞAL TAŞ TİCARETİ
2017 yılı verilerine göre, Suudi Arabistan’ın doğal taş ithalatında Türkiye % 19,5 pay
oranı ile 1. sırada yer almaktadır. 2016 yılı verilerine kıyasla Suudi Arabistan’ın doğal taşlar
ürün gruplarında yaptığı toplam ithalatı 2017 yılında hemen hemen aynı kalmıştır. Türkiye’nin
Suudi Arabistan’a olan doğal taş ihracatı 2016 yılına kıyasla 2017 yılında yaklaşık % 35 artışla
66 milyon doların üzerinde gerçekleşmiştir.
Türkiye’nin 2017 yılı doğal taş ihracatında değer olarak en önemli kalemini yaklaşık
175 milyon dolarlık ihracatıyla tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşı ürün grubu
oluşturmaktadır. Türkiye’den Suudi Arabistan’a tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşları ürün
grubundan sonra en fazla yapılan ihracat kalemi inşaata elverişli diğer taşlar ürün grubu
olmuştur. İşlenmiş mermer, işlenmiş traverten ve işlenmiş granit ürünleri Türkiye’nin Suudi
Arabistan’a en fazla ihracatını yaptığı diğer ürünler olmuştur.
ÜLKELER 2016 2017 Değişim %
2017/2016 Pay %
Dünya 336.978 337.940 0% 100
Türkiye 48.800 66.019 35% 19,5
Çin 60.723 61.124 1% 18,1
Ürdün 52.231 52.297 0% 15,5
Umman 51.129 40.846 -20% 12,1
İtalya 30.084 23.769 -21% 7
İspanya 19.696 21.848 11% 6,5
Hindistan 16.883 15.842 -6% 4,7
Portekiz 13.952 14.058 1% 4,2
Mısır 11.159 12.379 11% 3,7
Serbest Bölge 5.221 4.891 -6% 1,4
Yunanistan 3.709 4.162 12% 1,2
27
Güney Kore 3.406 3.000 -12% 0,9
BAE 2.555 2.873 12% 0,9
Pakistan 3.310 2.440 -26% 0,7
Fransa 1.721 2.380 38% 0,7
Suriye 3.317 2.248 -32% 0,7
Filistin 1.815 1.856 2% 0,5
Vietnam 918 1.028 12% 0,3
Almanya 1.000 871 -13% 0,3
Birleşik Devletler 1.679 632 -62% 0,2
Lübnan 887 607 -32% 0,2
Makedonya 140 524 274% 0,2
Brezilya 390 380 -3% 0,1
Norveç 221 320 45% 0,1
Tunus 551 310 -44% 0,1
Kaynak: ITC Trade Map
Tablo 17: Suudi Arabistan Doğal Taş İthalatı 2017/2016 Değişim Tablosu (1000 USD)
GTIP MAL GRUBU
2015 2016 2017
MİKTAR
(TON)
DEĞER
(1000USD)
MİKTAR
(TON)
DEĞER
(1000USD)
MİKTAR
(TON)
DEĞER
(1000USD)
DOĞAL TAŞLAR
TOPLAMI 1.716.633 402.612 1.563.500 336.978 1.398.323 337.940
'680100
TABİ TAŞLARDAN
KALDIRIM VE DÖŞEME
TAŞLARI
1.222.490 275.066 1.042.962 208.583 746.584 174.284
'680229
İNŞAATA ELVERİŞLİ
DİĞER İŞLENMİŞ
TAŞLAR
289.189 51.001 302.146 55.290 300.021 56.929
'680221
İŞLENMİŞ MERMER-
YONTULMUŞ VEYA
KESİLMİŞ
60.282 29.064 114.091 35.544 166.174 51.644
'680291 İŞLENMİŞ MERMER 10.932 7.534 11.760 9.058 33.324 15.066
'680223
GRANİT-
YONTULMAYA
ELVERİŞLİ
14.419 4.598 15.945 4.973 43.653 9.802
'680293 İŞLENMİŞ GRANİT 6.625 2.934 10.972 2.989 42.695 9.179
'961000 KAYAĞAN TAŞI-
İŞLENMİŞ 1.966 4.459 1.964 4.994 1.973 4.577
'680300 KAYAĞAN TAŞI-
İŞLENMİŞ DİĞER 18.089 4.302 15.539 4.231 12.522 3.890
'680299
İNŞAATA ELVERİŞLİ
DİĞER İŞLENMİŞ
TAŞLAR-DİĞER
58.341 10.525 16.845 3.633 16.908 3.553
'680210
TABİ TAŞLARDAN
KALDIRIM VE DÖŞEME
TAŞLARI
13.580 3.171 13.227 3.186 12.456 2.945
'251512
MERMER-TRAVERTEN
HAM, KABACA
YONTULMUŞ BLOK-
DİĞER
2.343 1.351 2.315 1.051 4.982 2.227
'251400
KAYAĞAN TAŞI-HAM
VEYA KABACA
YONTULMUŞ
5.090 774 10.266 1.505 12.152 1.872
28
'251511
MERMER-TRAVERTEN
HAM, KABACA
YONTULMUŞ BLOK
8.284 5.501 1.476 367 1.449 611
'251690
GRANİT HAM, KABACA
YONTULMUŞ VEYA
BLOK-DİĞER
1.512 1.208 869 316 1.066 413
'251612
GRANİT HAM, KABACA
YONTULMUŞ VEYA
BLOK-DİĞER
3 67 1.311 258 1.201 390
'680292
İNŞAATA ELVERİŞLİ
DİĞER İŞLENMİŞ
TAŞLAR-CİLALANMIŞ
119 217 1.043 686 327 353
'251620
GRANİT HAM, KABACA
YONTULMUŞ VEYA
BLOK-DİĞER
306 146 703 250 813 195
'251520
MERMER-TRAVERTEN
HAM, KABACA
YONTULMUŞ-EKOSİN
1.036 236 60 25 21 5
'251611
GRANİT HAM, KABACA
YONTULMUŞ VEYA
BLOK
2.027 458 6 39 2 5
Kaynak: ITC Trade Map
Tablo 18: Türkiye – Suudi Arabistan Doğal Taş İhracatı – Mal Grubu Bazında
Türkiye’nin 2017 yılında Suudi Arabistan’a doğal taş ihracatında miktar olarak en
önemli kalemini yaklaşık 750 bin ton ihracatıyla tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşları ürün
grubu oluşturmaktadır. Türkiye’den Suudi Arabistan’a tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşları
ürün grubundan sonra en fazla yapılan ihracat inşaata elverişli diğer işlenmiş taşlar ürün
grubunda gerçekleşmiştir. İşlenmiş mermer, işlenmiş traverten ve granit ürün grupları ise Suudi
Arabistan tarafından Türkiye’den en fazla satın alınan ürünler olmuştur.
İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler
Suudi Arabistan'da dinin politika, sosyal davranışlar ve iş dünyası üzerinde önemli bir
yeri vardır. Suudiler İslami değerlerle uyuşmayan dışarıdan gelen bilgiye karşı yenilikçi
değildir.
Suudi Arabistan’da kişinin statüsünü içinde bulunduğu sınıf belirlemektedir. Bu
kültürde bireyler grubun alt kısmında yer almaktadır. Aile en önemli sosyal birimdir. Erkek
lider ve karar verici pozisyonundadır. Ancak grubun oybirliğini alana kadar ilerleme çok zor
gerçekleşmektedir. Liderlik ve kimlik kavramları önemli olup, liderler kişilerin soyundan
29
gelmektedir. Suudi Arabistan'da erkeğin özel bir konumu vardır. Suudi kadınlar iş dünyasına
pek açık değildir.
Ziyaretçilerin bir kefil vasıtasıyla randevu alması önem taşımaktadır. Bu yüzden
yumuşak mizaçlı, etkili akrabaları olan ve nüfuzlu bir kefil bulunmasında fayda vardır. Suudi
Arabistan'da iş yapabilmek batıya göre biraz daha zor ve yavaş gerçekleşmekte olup, iş
görüşmeleri sırasında sabırlı olmak gerekmektedir. Toplantılar telefon konuşmaları ile sık sık
kesilebilir. Tartışma esnasında genellikle kişisel argümanlar kullanılmaktadır. Israr, karşı tarafı
ikna etmek için sık sık kullanılan bir yöntemdir. Suudilerle olan iş ilişkilerinde saygılı ve içten
davranışlar beklenmektedir. Büyüklere saygı göstermek önemlidir.
En sık rastlanan selamlaşma şekli “Salam alaykum”, “Wa alaykum as-salam”
şeklindedir. Selamlaşma için bazı temel Arapça sözcüklerin öğrenilmesinde fayda vardır.
Kartvizitlerinizin bir tarafının İngilizce, diğer tarafının da Arapça olarak hazırlanması sık
rastlanan bir durumdur. Tanıtım materyallerinin Arapça olması bir avantaj sağlayacaktır.
Misafirlere iyi davranmak Suudiler arasında erdem olarak kabul edilmektedir. Bu
yüzden ülkede gerçekleşecek olan önemli aktivitelere iş yaptıkları kişileri davet etmek isterler.
Suudi iş adamları yabancılarla ilgilenirler ve yapacakları hataların affedilmesini beklerler. Kaba
bir davranış olarak kabul edilecek ve onları küçük düşürecek her türlü hareketten uzak
durulmalıdır.
İş ilişkileri aşırı derecede kişisel davranışlarla yürütülmektedir. Suudilerle iyi ilişki
oluşturabilmenin bir yolu da, onların sağlığı, kardeşleri, amcaları, kuzenleri ve oğulları ile ilgili
olabilecek soruları sormaktır. Ancak, ailenin kadın üyeleri hakkında soru sorulmaması
gerekmektedir.
Yemeklerde çok az konuşulmaktadır. Suudiler yemekte sessizliği tercih ederler. Bahşiş
yaygın ve gerekli değildir. Çünkü genellikle fatura içerisinde servis hizmeti de ilave
edilmektedir. Domuz eti ve alkol tabu olarak kabul görmekte olup, bu maddelerin alınması yasa
dışıdır. Yemeğin sağ el kullanılarak yenilmesi önemlidir.
Toplantılar için en uygun zaman dilimi sabahtır. Ayrıca, yaz sıcaklarında bazı Suudiler
karanlık bastıktan sonra toplantı düzenlemeyi tercih edebilirler. Suudiler zamanı daha rahat bir
davranış içerisinde kullanırlar. Sosyal toplantıların veya iş toplantılarının kesin bir başlangıç ve
bitiş saati olmayabilir. Suudi iş kültüründe dakik olmak pek fazla öncelik taşımamaktadır. Siz
30
toplantılarınızda vaktinde olmak için gayret etmelisiniz, ancak karşı taraf bu konuda biraz daha
rahat davranıp toplantılara geç kalabilir.
Erkek ve kadın birbirleri ile etkileşim içine girmezler. Arap kadınlarının topluluk
içerisine girecekleri zaman kendilerini tanıtmamaları için peçe takmaları beklenmektedir. Eğer
bir Suudilinin yanında peçeli bir bayan varsa, bu bayanın tanıştırılması geleneksel bir davranış
değildir. Suudi Arabistan'da kadınların araba kullanmasına izin verilmemektedir.
Suudiler konuşma esnasında aralarındaki mesafeyi çok kısa tutmaktadırlar. Siz bu
davranış biçimine alışık olmasanız da geriye doğru bir hareket yapmayınız. Bu şekildeki
davranışınız sizin hissiz ve soğuk bir kişi olduğunuz imajını yaratabilir. Suudiler yolda
yürürken sık sık el ele gezerler. Eğer Suudili biri elinizi tutarsa bu davranışı bir arkadaşlık
göstergesi olarak algılamalısınız.
Araplar otururlarken bacak bacak üstüne pek atmazlar. Karşı tarafa ayak tabanının
gösterilmesi de hoş karşılanmamaktadır. Suudiler konuşurlarken sürekli olarak elleriyle hareket
etmekten hoşlanmalarına rağmen, herhangi birisini işaret ederek göstermek kaba bir davranış
olarak kabul edilmektedir. Sol el Arap dünyasında temiz olarak kabul görmemektedir. Bu
yüzden sol el ile bir davranışta bulunmamaya özen gösterilmesi gerekmektedir.
Spor özellikle futbol, at ve deve güreşi (bahis yasaklanmıştır), avcılık, ülkenin çekici
gelen taraflarının ve Suudi mutfağının övülmesi hoşlanılan konuşmalar arasındadır. Orta Doğu
politikaları, uluslararası petrol politikaları, İsrail, İslami inanışların sorgulanması ve
eleştirilmesi, hastalık, kaza, ölüm, kadınlar hakkında kompliman yapmak ise kaçınılması
gereken konuşmalar arasındadır.
Para Kullanımı
Riyal Suudi Arabistan'ın para birimi olmakla birlikte dolarda kullanılmaktadır.
Türkiye'den Ziraat Bankasının Cidde'de şubesi bulunmaktadır. İletişim bilgileri aşağıdadır.
T.C. ZİRAAT BANKASI CİDDE ŞUBESİ
Adres: Al Rawdah Dist. 1 Al Rawdah Str. P.O. Box.54759 Jeddah 21524 The Kingdom of
Saudi Arabia
Telefon 00 966 2 665 54 33
31
Faks 00 996 2 664 35 16
E-mail [email protected]
Pasaport ve Vize İşlemleri
Diplomatik, Hizmet, Hususi ve Umuma Mahsus Pasaport hamilleri vizeye tabidir.
Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri
İş saatleri değişmektedir. Ancak birçok iş yeri öğleden sonra kapanmakta ve birkaç saat
sonra da açılmaktadır. Haftalık çalışma günleri Cumartesiden Çarşambaya kadar devam
etmektedir. Birçok kimse Perşembe günleri çalışmamaktadır. Cuma günleri hiçbir iş
yürütülmemektedir. Devlete ait kurumlar 7:30-14:30 arasında Cumartesi-Çarşamba günlerinde
açıktır.
Bankalar ise 8:30-12:00 ve 17:00-19:00 Cumartesi-Çarşamba günleri açıktır. Bazı
bankalar Perşembe sabahları da açık tutulmaktadır. Herkes tarafından takip edilen iki bayram
bulunmaktadır. Bu sürelerde hiçbir iş yürütülemez. Birincisi Ramazan Bayramı ikincisi ise
Kurban Bayramıdır.
Yerel Saat
GMT’den 3 saat ileridedir. Yerel saat, kış saati uygulaması sırasında (Ekim-Mart)
Türkiye’den 1 saat ileri, yaz döneminde ise aynıdır.
Yerel Ölçü Birimleri
Suudi Arabistan'da Metrik sistem kullanılmaktadır.
Telefon Kodları
Uluslararası Telefon Kodu: + 966
İklim
Yazları kuru ve sıcak, kışları ise yumuşak bir hava hüküm sürmektedir. En sıcak ay
Temmuz ayı olup; ortalama hava sıcaklığı 26–42 °C arasındadır. En soğuk ay olan Ocak ayında
32
ise ortalama hava sıcaklığı 8–12 °C arasındadır. En kurak aylar Temmuz, Eylül ve Ekim
olmakla birlikte bu aylarda ortalama yağış miktarı 0 mm’dir. En yağışlı ay olan Nisan’da ise
ortalama yağış miktarı 25 mm’dir.
TARİFELER VE DİĞER VERGİLER
İthalatta Uygulanan Vergiler
İthal mallara genel olarak %5 gümrük vergisi uygulanmaktadır.
Gümrük Vergisi Dışındaki Vergiler
İthalatta gümrük vergisi dışında uygulanan vergiler Katma Değer Vergisi ve Özel
Tüketim Vergisidir. Uygulanan Katma Değer Vergisi oranı %5’dir. Suudi Arabistan tarafından
ithalatta uygulanmakta olan gümrük vergisi dışındaki vergilere ilişkin bilgiye aşağıdaki linkten
ulaşılması mümkündür.
https://www.macmap.org/QuickSearch/FindTariff/FindTariff.aspx
GTİP NO GÜMRÜK VERGİSİ GSP Kapsamında İse KDV
68022110 5% 5% 5%
68022150 5% 5% 5%
68029105 5% 5% 5%
68029115 5% 5% 5%
68029120 5% 5% 5%
68029125 5% 5% 5%
68029130 5% 5% 5%
680293 5% 5% 5%
680210 5% 5% 5%
68022300 5% 5% 5%
2514 5% 5% 5%
2515 5% 5% 5%
33
2516 5% 5% 5%
Kaynak: ITC Trade Map
Tablo 19: Suudi Arabistan Tarafından Türkiye’ye Uygulanan Gümrük Vergileri