]»πs«wüqT¢ · vi]»πs«wüqT¢ _. Vü≤qTe÷¬s&ç¶ á ‘·s¡Vü‰ ]»πs«wüqT\ e\q

$Page 1: ]»πs«wüqT¢ · vi]»πs«wüqT¢ _. Vü≤qTe÷¬s&ç¶ á ‘·s¡Vü‰ ]»πs«wüqT\ e\q$

]»πs«wüqT¢

_. Vü≤qTe÷¬s&ç¶

Á|ü»\T ` Á|üuÛÑT‘ê«\T ` Hê´j·TkÕúHê\T

ii

]»πs«wüqT¢


]»πs«wüqT¢Á|ü»\T Á|üuÛÑT‘ê«\T Hê´j·TkÕúHê\T

ø±|”\T : 1500düs¡«kÕ«eTéTT\T s¡#·sTT‘·$

yÓ\ : s¡T. 120`00

ø±|”\T <=s¡T≈£î #√≥T :

qe#˚‘·q |ü_¢wæ+>¥ Vü≤Ödt nìï πø+Á<ë\˝À‘Ó\+>±D≤

$XÊ˝≤+Á<Ûä ãTø˘ Vü≤Ödt nìï πø+Á<ë\˝ÀÄ+Á<ÛäÁ|ü<XŸ

_. Vü≤qTe÷¬s&ç¶, Hê´j·Tyê~sêC≤bÕq>∑ Ÿ s√&é, ˇ+>√\T ` 523 002bò Hé : 9440288080

l\ø°åà Áô|dt14/2 ns¡+&É Ÿù|≥>∑T+≥÷s¡Tbò Hé : 2230643

iii


]»πs«wüqT¢

n+øÏ‘·+düs¡«dü‘êÔø£, kÕeTýê<ä, ˝ÖøÏø£,

Á|üC≤kÕ«eT´ uÛ≤s¡‘· ]|ü_¢ø˘≈£î

iv

]»πs«wüqT¢


$wüj·Tdü÷∫ø£ù|J\T

ˇø£ÿ e÷≥ v

ø£è‘·»„‘·\T viii

bò À\T ix

HÓÁVüA >±] ÒK xv

n+uÒ<äÿsY >±] ùdºŸyÓT+Ÿ xvi

1. sêC≤´+>∑+ ` ]»πs«wüq¢ H˚|ü<∏ä + 12. ndüŒèX¯ ‘· ` #·s¡Ã\T 153. sêC≤´+>∑+ ` ]Cπs«wüHé n~Ûø£s¡D≤\T ` #·s¡Ã\T 314. ]»πs«wüqT¢ ` Hê´j·TkÕúHê˝À¢ #·s¡Ã\T, rs¡TŒ\T 455. Áø°ÏMT Òj·TsY (dü+|üqïÁX‚DÏ) 796. Á|ü‹uÛÑ 857. _.|æ. eT+&É Ÿ ø£$TwüHé 938. ≈£î\+ ` es¡Ôe÷q+ 979. sêC≤´+>∑ düMTø£å ` #·≤º\ dües¡D\T 13710. dü«j·T+ ñbÕ~Û 15511. Åô|’y˚≥T s¡+>∑+ 15712. eT÷˝≤´+ø£q+ ` |ü]cÕÿs¡ #·s¡ \T 161

v


]»πs«wüqT¢

ˇø£ÿe÷≥eTq<˚X¯+˝À <ë<ë|ü⁄ Á|ü‹e´ø°Ô ≈£î˝≤*ï >∑T]+∫, ≈£î˝≤\

]»πs«wüqT¢ ` ÁbÕeTTK´‘·\T >∑T]+∫ nqT≈£L\+>±H√, Á|ü‹≈£L\+>±H√70 @fi¯fl qT+&ç Ç+≤ ãj·T≤ #·]ÃdüTÔHêïs¡T. $<ä , ñ<√´>±˝À¢, #·≥ºdüuÛÑ\˝À, dü+πøåeT ø±s¡ Áø£e÷\˝À ≈£î\+ Ä<Ûë]‘· ]Cπs«wüqT¢ ÁbÕ<Ûëq´‘·\TÁ|üuÛÑT‘ê«\qT e‹Ôfi¯fl˝ÀìøÏ HÓ≤ºsTT. Á|üuÛÑT‘ê«\ kÕ«s¡∆|üs¡ $<ÛëHê\e\¢HÓ’‘˚H˚$T, nHê˝À∫‘· $<ÛëHê\ e\¢HÓ’‘˚H˚$T ≈£î\ ÁbÕ<Ûëq´‘·\T,Á|ü‘´ø£‘·\T XÊX«‘·‘ê«ìï dü+‘·]+#·T≈£îHêïsTT. á |ü]dæú‹ nyê+#Û· j·T+.MÏøÏ mø£ÿ&√ ø£#√≥ TAKE OFF STAGE ñ+&Ü\ì Hê´j·T kÕúHê\T,y˚T<∏ëe⁄\T |ü<˚|ü<˚ ôV≤#·Ã]+#ês¡T. Òø£b˛‘˚ |ü]bÕ\q düeTs¡∆e+‘·+>±»s¡>∑<äì, <˚XÊ_Ûeè~∆ ≈£î+≥T|ü&ÉT‘·T+<äì bÕ\HêqTuÛÑe+ MT<ä|ü]bÕ\≈£î\T, Á|üC≤Hêj·T≈£î\T ≈£L&É #ÓbÕŒs¡T. Á|üC≤kÕ«eT´+|ü\#·ã&çb˛‘·T+<äì ôV≤#·Ã]+#ês¡T. ø±ì sê»ø°j·T ø±s¡D≤\ e\qø±e#·TÃ, dü«Á|üjÓ÷»Hê\ e\q ø±e#·TÃ me] dü\Vü‰\q÷ Á|üuÛÑT‘ê«\Td”«ø£]+#· Ò<äT. ˇø£]ì $T+∫ ˇø£s¡T y˚>∑+ ô|+#ês¡T. ‘·eT¬ø’ ‘êeTT>±düMTøÏå+#·Tø√ Ò<äT. Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑+ <Óã“‹qï~. Åô|’y≥Ts¡+>∑+ Á|üø√|æ+∫+~.n~ Be deserved rather than reserved nì #Ó|æŒ+~. Á|üuÛÑT‘ê«\TìX‚Ãwüº<äX¯≈£î e#êÃsTT. |ü]ÁX¯eT\T |üsêsTT <˚XÊ\≈£î |üsês¡j˚T´dü+πø‘ê˝§#êÃsTT.

≈£î\+ s=#·TÃ, ≈£î\+ ñ#·TÃ Á|üuÛÑT‘ê«\qT eTT+<äT≈£î b˛ìe«≥+Ò<äT. ø£yÓ’|ü⁄ ≈£î\+ ]»πs«wüHé ø√dü+ ≈£îs¡TπøåÁ‘ê\T, X¯+U≤sêyê\T sê>±

eTs=ø£yÓ’|ü⁄ ≈£î\+ ]»πs«wüqT\ s¡<äT›≈£î ñ<äé÷\T s¡–˝Ò Á|üe÷<ä+HÓ≥Tºø=∫Ã+~.

vi

]»πs«wüqT¢


á ‘·s¡Vü‰ ]»πs«wüqT\ e\q <˚X¯+˝À nK+&É‘ê uÛ≤e+,düe÷q‘·«+ <Óã“‹+≥T+<äì, <˚X¯ Á|ü»\qT ndüŒèX¯ó´\ì (S.C., S.T.

\ì), Ç‘·s¡T\ì ¬s+&ÉT>± N*Ã+<äì <X+˝Àì ne÷qTwüyÓTÆq ndüŒèX´‘·\T]»πs«wüq¢ e\q ìyês¡D ø±ø£b˛>± XÊX«‘·+>± qwüº+ #düTÔ+<äì, sêC≤´+>∑ìsêàD düeTj·T+˝ÀH˚ #·s¡Ã e∫Ã+~. Ä düeTj·T+˝À Ä uÛ≤eqM–b˛sTT+~. H&ÉT n< »]–+~. ø±\Áø£yTD≤ S.C., S.T. \ yê]øÏ∫Ãq]»πs«wüqT¢, dü<äTbÕj·÷\T, ÁbÕ<Ûëq´‘·\T XÊX¯«rø£]+#·Tø=ì e÷≈£L]»πs«wüqT¢ Çe«+&Éì Ç‘·s¡ ≈£î˝≤\T ≈£L&É ñ<ä $TdüTÔHÓ’ï. ø±ì ndüŒèX¯ ‘·b˛ Ò<äT. Ä]úø£ kÕ«e\+ãq, kÕe÷õø£ n_Ûeè~∆ ø£*–+<äì #Ó|üŒe#·TÃ.

<˚X¯+˝À dü+πøåeT ø±s¡ Áø£e÷\≈£î, n_Ûeè~∆ ø±s¡ Áø£e÷\≈£î eT<ÛäìwüŒ‘·TÔ\T b˛j·÷sTT. düs¡«+ z≥T dü+πøåeT+>± s¡÷|ü⁄<ë*Ã+~. ø£$TwüHé\T,ø±s=ŒπswüqT¢ e∫ÃHê düeTdü \T ô|]>±j˚T>±ì ‘·s¡>∑ Ò<äT. <˚X¯+ |ü]dæú‹ndüŒwüº+>± e⁄+~. nXÊ+‹˝À e⁄+~.

<X+˝Àì HÏ á |ü]dæú‘·T\ô|’ ùV≤‘·Tã<ä∆yÓTÆq #·s¡Ã, düMTø£å »s¡>±*‡e⁄+~. <˚X¯ Ä]úø£, kÕe÷õø£ |ü]dæú‘·T\qT XÊÅd”Ôj·T+>± n<Ûä´j·Tq+#˚j·÷*. sêC≤´+>∑ eT÷\ dü÷Á‘·yÓTÆq düe÷q‘·qT, Hê´j·TkÕúHê\rs¡TŒ\qT, |ü]bÕ\≈£î\, y˚T<∏ëe⁄\ n_ÛÁbÕj·÷*ï d”«ø£]+∫ düMTø£å#˚j·T≥+ nedüs¡+. <˚X¯ dü+πøåeT+ ø√dü+ sêC≤´+>∑+˝ÀqT, #·≤º\˝ÀqTe÷s¡TŒ\qT #j·Te\dæq nedüs¡+ e⁄+<äqï n_ÛÁbÕj·T+ ãVüQ<Ûë yÓ\¢&Ó’+~.e÷s¡TŒ\T, #·s¡Ã\T, düMTø£å\T, eT÷˝≤´+ø£q+, n<Ûä j·THê\≈£î|üÁø£$T+#·e\dæq nedüsê\qT #·s¡Ã≈£î ‘˚e≥y˚T á Bs¡Èyê´dü+ ñ<›X¯+. Ç+<äT˝À@ ≈£î\+ |ü≥¢ e´øÏÔ>∑‘·yÓTÆq e´‹πsø£‘·\T >±ì, eT¬se]|ü≥¢ nqT≈£L\‘·\T>±ì Òe⁄. Ç~ eékÕú>∑‘· ‘ê‹«ø£ #·s¡Ã e÷Á‘·yT. sêC≤´+>∑+ô|’, #·≤º\ô|’,Á|üuÛÑT‘ê«\T, Á|ü»\ Ä˝À#·q\ô|’ düMTø£åqT ø√s¡T‘·T+~.

vii


]»πs«wüqT¢

<X+ ÀìøÏ ø±˝≤qT>∑‘·+>± e∫Ãq $$<Ûä |ü]dæú‘·T\qT ø£#√≥≈£î#˚]Ã, ˇø£ $<ÛëHêìï yÓ\T>∑T≈£î ‘Ó∫Ã n~ ]»πs«wüq¢≈£î nqT≈£L\yÓTÆHê,Á|ü‹≈£L\yÓTÆHê <˚XÊìøÏ y˚T\T ø£*π><Ó’‘˚ d”«ø£]+#·+&Éì #Ó|üŒ≥y˚T áBs¡È yê´dü+ ñ<˚›X¯+. >∑‘·+˝À <˚X¯+˝Àì ≈£î\+ uÛ≤eq\ô|’, ≈£î\+]»πs«wüq¢ô|’ |ü\Te⁄s¡T Á|üeTTKT\T |ü\T Ä˝À#·q\T n+~+#ês¡T. Á|ü‹e´øÏÔø° @<√ ˇø£ n_ÛÁbÕj·TeTT+≥T+~. me] uÛ≤eùd«#·Ã¤ yê]~ yêÏøÏbı&ç–+|ü⁄>± Hê á πøåÁ‘·kÕúsTT düe÷#êsêìï ≈£L&É #˚]Ã, #·]Ã+∫ ‘·>∑Tìs¡íj·÷\T rdüTø=qT≥qT á yê´dü+ ø√s¡T‘·T+~. Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î áyê´dü+ ∫+‘êø£+‘Ó’Hê Ä˝À#·q ø£*–ùdÔ dü+‘√wü+.

bÕsƒ¡≈£î\T düVü≤è<äj·T+‘√ d”«ø£]kÕÔs¡ì Ä•kÕÔqT.

qeTùdÔˇ+>√\T _. Vü≤qTe÷¬s&ç¶1`12`2017 Hê´j·Tyê~ ` ˇ+>√\T

viii

]»πs«wüqT¢


ø£è‘·»„‘·\Tá yê´dü+≈£î nedüs¡yÓTÆq $wüj·T ùdø£s¡D, Á>∑+<∏ä ùdø£s¡D˝À

Hê≈£î düVü≤ø£]+∫q l j·T‘·Ô|ü⁄ ø=+&Ü¬s&ç¶ (n&çwüq Ÿ |ü_¢ø ÁbÕdæ≈£L´≥sY)

>±]øÏ, l |æ. lìyêdü¬s&ç¶ >±]øÏ Hê Á|ü‘˚ ø£ ø£è‘·»„‘·\T.

á yê´dü+qT Á>∑+<∏ä+>± n+<ä+>± kı+‘·|üì>± n#·TÃy˚dæ

n≥ºVü‰dü+>± n+~+∫q >∑T+≥÷s¡T l \ø°åà Áô|dt n~ÛH˚‘· l XÊ´+u≤ãT

>±]øÏ, yê]øÏ düVü≤ø£]+∫q l kÕ+ã•esêe⁄ >±]øÏ Hê ø£è‘·»„‘·\T.

ˇ+>√\T _. Vü≤qTe÷¬s&ç¶1`12`2017 Hê´j·Tyê~

ˇ+>√\T

ix


]»πs«wüqT¢

yÓ÷Vü≤Hé<ëdt ø£s¡yéT#·+<é >±+BÛ02`10`1869 30`01`1948

sêC≤´+>∑ ìsêàD #·s¡Ã\˝À ]»πs«wüq¢≈£î≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£ e\<äì

<ä]Á<ä Hêsêj·TD dæ<ë∆+‘êìï Á|ü‹bÕ~+∫q C≤‹|æ‘·

x

]»πs«wüqT¢


&Üˆˆ u≤ã÷ sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é03`12`1884 28`02`1963

sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ n<Ûä ≈£åî\TuÛ≤s¡‘· Á|ü<ÛäeT <˚XÊ<Ûä ≈£åî\T

xi


]»πs«wüqT¢

&Üˆˆ _.ÄsY. n+uÒ<äÿsY14`04`1891 06`12`1956

sêC≤´+>∑ eTTkÕsTT<ë ø£$T° n<Ûä ≈£åî\T

xii

]»πs«wüqT¢


|ü+&çŸ »eVü≤sY ≤˝Ÿ HÓÁVüA14`11`1889 27`05`1964

sêC≤´+>∑ ìsêàD πø+Á<ä n~Ûø±sê\ ø£$T°πø+Á<ä sêC≤´+>∑ ø£$T° n<Ûä ≈£åî\T

dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘·<˚X¯ Á|ü<ÛäeT Á|ü<ÛëqeT+Á‹

xiii


]»πs«wüqT¢

düsê›sY e\¢uÛ≤jYT |üfÒ Ÿ(e\¢uÛ≤jYT s¡a≤$sê“¤jYT |üfÒ Ÿ)

31`10`1875 15`12`1950

sêC≤´+>∑ dü\Vü‰ ø£$TÏ, Vü≤≈£îÿ\ ø£$T° n<Ûä ≈£åî\T<˚X¯ Á|ü<ÛäeT ñ|ü Á|ü<ÛëqeT+Á‹

xiv

]»πs«wüqT¢


»dæºdt $.ÄsY. ÁøÏwüíj·T´sY15`11`1915 04`12`2014

uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+˝À ]»πs«wüHé n+XÊ\qT|ü\T ø√D≤\ qT+&ç #·]Ã+∫q

düTÁ|”+ø√s¡Tº Hê´j·TeT÷]Ô ` Hê´j·Tì|ü⁄DT\THe made justice more human

xv


]»πs«wüqT¢

Letter of Jawaharlal Nehru to Chief Ministers27-06-1961

"I have referred above, to efficiency and to our getting out of ourtraditional ruts. This necessitates our getting out of the old habit ofreservations and particular privileges being given to this caste or thatgroup. The recent meeting we held here, at which the Chief Ministerswere present to consider national integration, laid down that helpshould be given on 'economic considerations and not on caste'. It istrue that we are tied up with certain rules and conventions abouthelping the scheduled castes and tribes. They deserve help but, evenso I dislike any kind of reservation, more particularly in services. Ireact strongly against anything which leads to inefficiency andsecond-rate standards. I want my country to be a first class country ineverything. The moment we encourage the second-rate, we are lost.

The only real way to help a backward group is to giveopportunities of good education, this includes technical educationwhich is becoming more and more important. Everything else isprovision of some kind of crutches which do not add to the strength onhealth of the body. We have made recently two decisions which arevery important; one is, (1) universal free elementary education, that isthe base; and the second is (2) scholarships on a very wide scale atevery grade of education to the bright boys and girls and this appliesnot merely to literary education, but, much more so, to technical,scientific and medical training. I lay stress on the bright and able boysand girls because it is only they who will raise our standards. I haveno doubt that there is a vast reservior of potential talent in this countryif only we can give it opportunity.

But if we go in for reservations on communal and caste basis,we swamp the bright and able people and remain second-rate orthird rate. I am grieved to learn how far this business of reservationshas gone based on communal considerations. It has amazed me tolearn that even promotions are based some times on communal or casteconsiderations. This way lies not only folly, but disaster. Let us helpthe backward groups by all means, but never at the cost of efficiency.How are we going to build the public sector or indeed any sector withsecond-rate people?"

(See : Falling over backwards – by Arun Shourie – page IX, X)

xvi

]»πs«wüqT¢


Statement of Dr. B.R. Ambedkar

"In the country both the minorities

and majorities have followed a wrong

path. It is wrong for the majority to deny

the existence of minorities. It is equally

wrong for the minorities to perpetuate

themselves. A solution must be found

which will serve a double purpose. It

must recognise the existence of minorities

to start with. It must also be such that it

will enable the majorities and minorities

to merge some day into one". (See the

Essential Writings of B.R. Ambedkar –

edited by Valerian Rodrigue – Page 486)

sêC≤´+>∑+ ` ]»πs«wüq¢ H˚|ü<∏ä +eTq<X+ $XÊ\yÓTÆ+~. Á|ü|ü+#· »HêuÛ≤˝À 17.8 XÊ‘·+ Á|ü»\T

uÛ≤s¡rj·TT Ò. uÛ≤s¡rj·TT\˝À Væ≤+<äTe⁄\T 70/80 XÊ‘·+. $T>∑‘ê yê]˝ÀeTTdæ¢eTT\T, Å¬ø’düÔe⁄\T, dæ≈£îÿ\T, uÖ<äT∆\T, C…’qT\T eT]‘·s¡T\THêïs¡T.eTTdæ¢eTT\T, Å¬ø’düÔe⁄\T |üsêsTT <XÊ\ qT+&ç eTq <XÊìøÏ e∫Ã dæús¡|ü&çqyês¡T. eTq <˚X¯+˝À Á|ü»\T |ü\T ≈£î˝≤\T, eT‘ê\T, ‘Ó>∑\T, C≤‘·T\T,uÛ≤wü\T, eè‘·TÔ\T e¬>’sê $$<Ûë\T>± e⁄+&çHê, <˚X¯eT+‘ê ˇø£Ï>±J$+#·>∑\T>∑T‘·THêïeTT.

ÄHêÏ Væ≤+<ä÷ <Ûäs¡àXÊÅkÕÔ\ Á|üø±s¡+ eTq~ Áu≤Vü≤àD, ø£åÁ‹j·T,yÓ’X¯´, X¯SÁ<ä nqT #ê‘·Ts¡«s¡í düe÷»+. á Hê\T>∑T esêí\ yês¡TVæ≤+<äTe⁄ Ò. yê]˝À eè‘·TÔ\qT ãÏº, yês¡T #˚j·TT Ç‘·s¡ |üqT\qT ãÏº,yê] Ä]úø£ dæú‹ >∑‘·T\qT ãÏº, e∫Ãq kÕe÷õø£ ndüe÷q‘·\qT ãÏºnÁ>∑es¡íeTì, n\Œ es¡íeTì, u≤ìdü\ì, ndüŒèXó´\ì düe÷»+ $&Éã&ç+~.

sêqTsêqT Á|ü»\ eTH√uÛ≤yê\T, |ü]dæú‘·T\T e÷sêsTT. ø=+<ä]øÏ$<ä , ø=+<ä]øÏ uÛÑ÷eTT\TèékÕj·T+, ø=+<ä]øÏ yê´bÕs¡+ JeHê<Ûësê…’HêsTT. ø=+<ä]øÏ y˚≥\ô|’ JeqeTT, ø=+<äs¡T ø£s¡≈£î\T, ÁXÊ$T≈£î\T.

ø=+<äs¡T n&É$ C≤‘·T\T, ø=+&É C≤‘·T\T>± e⁄+&ç Hê>∑]ø£ »HêyêkÕ\≈£î<ä÷s¡yÓTÆ ìØí‘· JeHê<Ûës¡ eédüú Ò≈£î+&Ü e⁄Hêïs¡T. ø=+<äs¡T yê] eè‹Ô,Ä#êsê\T, ÄVü‰sê\T, n\yê≥¢qT ãÏº ndüŒèX¯ó´ …’Hês¡T. Ç˝≤ ndüe÷qdüe÷»+>± e⁄qï~.

1

2

]»πs«wüqT¢


|üPs¡«|ü⁄ sêE\ ø±\+ qT+&ç á ndüe÷q‘·\T ‘=\–+#·TÁ|üj·T‘·ï+ »s¡>∑ø£b˛>± ã\|ü&ç+~. ‘·s¡Tyê‘· Á_°wüß yê] |ü]bÕ\q˝Àq÷ndüe÷q‘· >∑T]Ô+#·ã&ç+< >±ì ‘=\–+# Á|üj·T‘·ï+ n+‘·>± »s¡>∑ Ò<äT.

nsTT‘ ø±\Áø£yTD≤ Á|ü»˝À¢ ø=+‘· e÷s¡TŒ e∫ÃHê sêe\dæq+‘·e÷s¡TŒ sê Ò<äT. ndüe÷q‘·\T, u≤ìdü‘·qeTT, ndüŒèX´‘·, Ä]úø£ kÕe÷õø£yÓqTø£u≤≥T‘·qeTT ø=+<ä]ì y˚~Ûdü÷ÔH˚ e⁄+~. y˚T<∏ëe⁄\T, dü+|òüTdü+düÿs¡Ô\T Á|üj·T‹ï+∫Hê Á|ü»\˝À á s¡T>∑à‘·\T ‘=\>∑ Ò<äT. eTq <˚X¯kÕe÷õø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T |ü]dæú‘·T\qT ãÏº düs¡«düe÷q‘·«+kÕ<Ûä |ü&É Ò<äT. Äe÷≥ø=ùdÔ Á|ü|ü+#·+˝Àì @ <X+˝Àq÷ düs¡«düe÷q‘·«+kÕ<Ûä + ø± Ò<äT. @<√ ˇø£ ø±s¡D+ #˚‘· ndüe÷q‘·\THÓ’ï.

eTq<X+˝À ndüŒèX´‘·, u≤ìdü‘·«eTT yÓÁ]‘·\\T ydü÷ÔH e∫Ã+~.mìï e⁄Hêï kÕ«‘·+Á‘√´<ä eT düeTj·T+˝À Á|ü»\+‘ê <X+ ø√dü+, Á|ü»\kÕ«‘·+Á‘· + ø√dü+ ◊ø£ +>± ‘ê´>±\T #˚XÊs¡T.

Á_°wüß bÕ\q b˛sTT kı+‘· bÕ\qø=#êÃeTT. Á_°wüß yêfi¯óflU≤∞ <˚XÊìï∫Ã b˛j·÷s¡T. Á|ü‹B eTqy˚T düeT≈£Ls¡TÃø√e\dæ e∫Ã+~.yês¡T ø=ìï #·≤º\T, |ü]bÕ\Hê $<ÛëHê\T eTqøÏ∫Ã yÓfi≤fls¡T. eTqsêC≤´+>∑+ eTqeTT sêdüTø√e\dæ e∫Ã+~. eTq uÛÑ$wü ‘·TÔ≈£î eTqy˚Te÷s¡Zy˚Ts¡Œs¡#·Tø√e\dæ e∫Ã+~.

Ä ø±\+HêÏøÏ <˚X¯+˝À Væ≤+<ä÷ eT‘·düTÔ\˝À ndüŒèX¯ ‘· #ê˝≤Á|üe÷<ä kÕúsTTøÏ #]+~. ne÷qTwü+>± e⁄qï~. <X+˝Àì nìï sêÅcÕº\˝Àn+≥sêì‘·q+, u≤ìdü‘·«+ e\q ø=ìï ≈£î˝≤\ Á|ü»\T kÕe÷õø£+>±,Ä]úø£+>± yÓqTø£ã&ç e⁄Hêïs¡T. sê»ø°j·÷\˝À @ kÕúsTT˝Àq÷ ˝Òs¡T.ndüe÷q‘ >±ø£ uÛ≤eùd«#·Ã¤, e´øÏÔ ùd«#·Ã¤ e÷qe Vü≤≈£îÿ\T Á|üe÷<ä kÕúsTTøÏ#˚sêsTT. $<ä ` ñ<√´>±\˝À ndüŒèX¯ó´\ C≤&˚ Ò<äT.

3


]»πs«wüqT¢

n+uÒ<äÿsY 14`4`1891 ‘˚Bq »ìà+#ê&ÉT. Äj·Tq ≈£î\+eTVü≤sY\T. ndüŒèX¯ ≈£î\+. Äj·Tq ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î 14e dü+‘êq+.‘·+Á&ç ôd’q´+˝À düTuÒ<ësY y˚T»s¡T>± ñ<√´>∑+ #˚XÊ&ÉT. n+uÒ<äÿsY dü÷ÿ\TJ$‘·+˝À, ø±˝Òõ J$‘·+˝À ãj·TÏ Á|ü|ü+#·+˝ÀqT ndüŒèX¯ó´&ÉT>±nee÷Hê\‘√ >±j·T|ü&Ü¶&ÉT. ‘·s¡Tyê‘· |ü\T $<ë´dü+düú\˝À |üì#XÊ&ÉT.|ü\T dæ<ë∆+‘· Á>∑+<∏ë\T ÁyêXÊ&ÉT. ndüŒèXó´\ Vü≤≈£îÿ\ ø=s¡≈£î >∑fiyÓT‘êÔ&ÉT.<˚X¯+˝Àì ndüŒèX¯ó´\T ø=+<äs¡T ø=+<äs¡T>± &Üˆˆ n+uÒ<äÿsYqT yê]Hêj·T≈£î&ç>± >ös¡$+#ês¡T.

&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY Væ≤+<ä÷ <˚e⁄fi¯flqT, Væ≤+<ä÷ eT‘êìï, Væ≤+<ä÷eT‘· Á>∑+<∏ë\qT, düà è‘·T\qT <«wæ+#ê&ÉT. Vü≤]»q |ü<ëìï e´‹πsøÏ+#ê&ÉT.Væ≤+<ä÷ Hê>∑]ø£‘· ˇø£ Hê>∑]ø£‘· ø±<äHêï&ÉT. Væ≤+<äTe⁄>± |ü⁄ÏºHêVæ≤+<äTe⁄>± eTs¡DÏ+#·qHêï&ÉT. >±+BÛ |ü≥¢ |üP]Ô e´‹πsø£‘·‘√ e⁄Hêï&ÉT.ndüŒèX¯ó´\ Vü≤≈£îÿ\ ø=s¡≈£î b˛sê≤\T ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.

1909 dü+ˆˆ˝À Á_°wüß Á|üuÛÑT‘·«+ e÷πs¢ $T+À dü+düÿs¡D\T‘Ó∫Ã+~. eT‘· ÁbÕ‹|ü~ø£q Á|ü‘˚´ø£ Á|ü‹|ü‘·TÔ\T Çyê«\qï ìs¡íj·T+rdüT≈£îHêïs¡T. ø±ì n~ eTq <˚X¯+˝À n+^ø£]+|ü ã&É Ò<äT.

1918 dü+ˆˆ˝À e÷+fÒ>∑T ` #ÛyéT‡|òüsY¶ dü+düÿs¡D\T ‘Ó∫Ã+~.»HêuÛ≤ ÁbÕ‹|ü~ø£q #·≥ºdüuÛÑ˝À¢ d”≥T¢ πø≤sTT+#ê\ì ìs¡íj·T+rdüT≈£îHêïs¡T. nB n+^ø±s¡+>± Ò<äT.

1920 dü+ˆˆ˝À &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ndüŒèX¯ó´\ dü<ädüT‡ @sêŒ≥T#˚dændüŒèX¯ z≥πs¢ ‘·eT Á|ü‹ì<ÛäT\qT mqTïø√yê\ì, ã&ÉT>∑T esêZ\ yê]ìÁ|ü‘´ø£ ≈£î\+>± >∑T]Ô+∫ #·≥ºdüuÛÑ À¢ d”≥T¢ πø≤sTT+#ê\ì rsêàì+#ês¡T.

1928 dü+ˆˆ˝À uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑ s¡÷|üø£\Œq ø£$T° @sêŒf…Æ+~.<ëìøÏ yÓ÷r˝≤˝Ÿ HÓÁVüA n<Ûä ≈£åî&ÉT. 1930 dü+ˆˆ˝À á ø£$T° ‘·q

4

]»πs«wüqT¢


ìy˚~ø£qT düeT]Œ+∫+~. ã&ÉT>∑T esêZ\qT Ä]úø£+>± kÕe÷õø£+>±n_Ûeè~∆˝ÀøÏ rdüT≈£îsêyê\ì, yê]øÏ zÏ+>∑T Vü≤≈£îÿ ø£*Œ+#ê\ì,$<ä `Ç‘·s¡ kÂø£sê´\T ø£*Œ+#ê\ì ìy˚~ø£ À ‘Ó*Œ+~.

1930 dü+ˆˆ˝À sö+&é fÒãT˝Ÿ ø±qŒ¤¬sqT‡ \+&ÉHé À »]–+~.sêC≤´+>∑ düeTdü \T uÛ≤s¡rj·T Hêj·T≈£î\‘√ #·]Ã+#ês¡T. ã&ÉT>∑T esêZ\Á|ü‹ì<ÛäT\T ‘·eT≈£î sêC≤´~Ûø±s¡+ ø±yê\Hêïs¡T. #·≥ºdüuÛÑ À¢, ñ<√´>±\˝ÀÁ|ü‘´ø£‘·\T ø±yê\Hêïs¡T. ndüŒèXó´\qT Væ≤+<äTe⁄\ qT+&ç sê»ø°j·T+>±ys¡T |üs¡#ê\ì, eT+Á‹es¡Z+˝À Á|ü‘´ø£ #√≥T ø£*Œ+#ê\ì &Üˆˆ n+uÒ<äÿsYÁ|ü‹bÕ~+#ê&ÉT.

14`9`1931 e ‘Bq eTs=ø£ sö+&é fÒãT Ÿ düe÷yX+ »]–+~.ndüŒèX¯ó´\H˚ Á|ü‘˚ ø£ $uÛÑ»q #˚j·TT Á|ü‹bÕ<äqqT >±+BÛ e´‹πsøÏ+#ê&ÉT.ndüŒèX¯ó´\qT e÷Á‘·y˚T ˇø£ $uÛ≤>∑+ #˚j·÷\ì, Ç‘·s¡T\qT y˚s¡Ty˚s¡T$uÛ≤>±\˝À e⁄+#ê\ì &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY Á|üj·T‘·ï+. n~ Äj·Tq ì»J$‘·+˝À nqTuÛÑyê\ Á|üuÛ≤e+.

1932 dü+ˆˆ˝À Á_°wüß Á|üuÛÑT‘·«+ ˇø£ nyês¡T¶ ‘Ó∫Ã+~. <ëì˝Àã&ÉT>∑T esêZ\≈£î #·≥ºdüuÛÑ À¢ d”≥¢ @sêŒ≥T, <ä«+<ä« z≥T Vü≤≈£îÿ @sêŒ≥T,eTTdæ ¢eTT\≈£î, dæ≈£îÿ\≈£î, j·T÷s√|æj·Tq¢≈£î, Å ¬ø’dü Ôe⁄\≈£î, Ä+>√¢Ç+&çj·Tq¢≈£î, Åd”Ô\≈£î Á|ü‘˚ ø£ m …ø=ºπsŸ @sêŒ≥T ìs¡ísTT+#·ã&ç+~. n~1935 ˝À #·≥ºs¡÷|ü+ <ë*Ã+~.

Ç~ uÛ≤s¡rj·TT˝À¢ N*ø£ ‘Ó∫Ã+~. Væ≤+<äTe⁄\ qT+&ç ndüŒèX¯ó´\Ty˚s¡j˚T´ Á|üe÷<ä+ e∫Ã+~. >±+BÛ á Á|ü‹bÕ<äq≈£î e´‹πsø£‘· #ÓbÕŒ&ÉT.

1932 dü+ˆˆ˝À &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ªªeTVü‰‘·Tà&˚MT neTs¡J$ ø±<äT.eTVü‰‘·Tà˝§#êÃs¡T, b˛j·÷s¡T. ndüŒèX¯ó´\T ndüŒèX¯ó´\T>±H˚ e⁄Hêïs¡Tµµ

5


]»πs«wüqT¢

nqï uÛ≤eq Á|üø£Ï+#ê&ÉT. 1936 dü+ˆˆ˝À Ç+&çô|+&Ó+Ÿ ÒãsY bÕØºô|≤º&ÉT.

1942 dü+ˆˆ˝À ÁøÏ|t‡ sêj·Tu≤s¡+˝À ≈£L&Ü &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY n<˚n_ÛÁbÕj·T+ yÓ*ãT#êÃ&ÉT. Væ≤+<ä÷ nÁ>∑≈£î˝≤\T Ä~Û|ü‘· + Á|ü<ä]Ù+#˚neø±X+ ñ+<äHêï&ÉT. ÁøÏ|t‡ sêj·Tu≤s¡+˝À e∫Ãq ¬s+&ÉT <XÊ\ @sêŒ≥TÁ|ü‹bÕ<äqqT ø±+Á¬>dt bÕØº, eTTdæ¢yéT ©>¥ e´‹πsøÏ+#êsTT. &Üˆˆ n+uÒ<äÿsYm+<äTHê Ò&ÉT. nsTTHê kÕs¡«Á‹ø£ mìïø£\˝À 30/40 XÊ‘·+ z≥T¢qïmdt.dæ. nuÛÑ s¡Tú\≈£î b˛° neø±X¯+ e⁄+&Ü\Hêï&ÉT.

á düeTj·T+˝ÀH sêC≤´+>∑ ìsêàD XÊdüqdüuÛÑ @sêŒ≥TqT ≈£L&Ü&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY e´‹πsøÏ+∫, 1935 Ç+&çj·÷ #·≥º+ #ê\TqHêï&ÉT.n|üŒÏøÏ &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY≈£î >∑\ Á|üC≤<äs¡D u§+u≤sTT Áô|dæ&Ó˙‡,πø+Á<äbÕ*‘· ÁbÕ+‘·+˝Àì ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\yêπs.

eT]ø=+‘· |üPs¡«s¡+>±ìï |ü]o*ùdÔ ã&ÉT>∑T ã\V”≤q ≈£î˝≤\T,‘Ó>∑\ Bqdæú‹ì 20e XÊ‘êã›+ yÓTT<äÏ uÛ≤>∑+˝À dü«<˚o Hêj·T≈£î\T,$<o bÕ\≈£î\T >∑T]Ô+#ês¡T. Á|üuÛÑT‘·« ñ<√´>∑ ìj·÷eTø±\˝À yÓqTø£ã&É¶,ã\V”≤q ≈£î˝≤\ yê]øÏ ]»πs«wüqT¢ ø£*Œ+#·T Á|üj·T‘·ï+ yÓTT<ä≥>± 1921˝À»dæºdt bÕØº #˚dæ+~. <˚X¯+˝Àì ÁbÕ$HÓ‡dt ≈£L&É n˝≤HÓ uÛ≤$+#êsTT.

16`8`1932 e ‘˚Bq nq>± ¬s+&Ée sö+&é fÒãT˝Ÿ ø±qŒ¤¬sqT‡<ä]$T˝≤ Á_°wüß Á|üuÛÑT‘·«+ (sêyéTùd y˚Tø=¶Hê˝Ÿ¶) ø£eT÷´q˝Ÿ nyês¡T¶qTÁ|üø£Ï+∫+~. Bì Á|üø±s¡+ nD>±]q ≈£î˝≤\≈£î, eTTdæ¢eTT\≈£î, dæ≈£îÿ\≈£î,uÛ≤s¡‘· ÁøÏwæºj·TqT\≈£î, Ä+>√¢ Ç+&çj·TqT\≈£î, Åd”Ô\≈£î, Ç‘·s¡T\≈£î Á|ü‘˚ ø£ìjÓ÷»ø£esêZ\T (m˝…ø=º πsŸ) ø£*Œ+#ê\ì ìs¡ísTT+#ês¡T. ≈£î\+ÁbÕ‹|ü~ø£q Væ≤+<äTe⁄\T N*b˛‘·THêïs¡H uÛÑj·T+‘√ ø±+Á¬>düTyês¡T Bììe´‹πsøÏ+#ês¡T. nK+&É‘êuÛ≤e+, C≤rj·T‘êuÛ≤e+ <Óã“‹+≥T+<äì

6

]»πs«wüqT¢


uÛ≤$+#ês¡T. n|ü⁄&ÉT ndüŒèXó´ …’q (Væ≤+<ä÷) Bq»qT\≈£î &Üˆˆ n+uÒ<äÿsYHêj·T≈£î&ÉT. Äj·Tq Væ≤+<ä÷ e´‹πsøÏj·Tì ‘Ó*dæq $wüj·Ty˚T. ø±ìndüŒèX¯ó´\ |üøå±q e⁄Hêï&ÉT. Äj·Tq á ø£eT÷´q˝Ÿ nyês¡T¶qTkÕ«>∑‹+#ê&ÉT. >±+BÛ e´‹πsøÏ+#ê&ÉT.

20`9`1932 e ‘˚Bq á ø£eT÷´q˝Ÿ nyês¡T¶qT ìs¡dædü÷Ôìs¡e~Ûø£ ìsêVü‰s¡Bø£å ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT >±+BÛ. n+<äT≈£î >±+BÛì n¬sdüTº#˚dæ ms¡yê&É C…’\T˝À ìs¡“+<Ûä+˝À e⁄+#ês¡T. C…’\T˝ÀH˚ ô|<ä›\T #˚]#·]Ã+#ês¡T. >±+BÛ‘√ n+^ø±s¡+ ≈£î~]+~. á n+^ø±s¡+ Á|üø±s¡+ø£eT÷´q Ÿ nyês¡T¶ s¡<ÓÌ›+~. Á|ü‘´ø£ m …ø=ºπsŸ ø±≈£î+&Ü, ñeTà&ç m …ø=ºπsŸ(ìjÓ÷»ø£ esêZ\T) <ë«sê ndüŒèXó´\T #·≥º düuÛÑ\˝À ÁbÕ‹ì<Ûä + eVæ≤+#$<ÛëHêìøÏ n+^ø±s¡+ ≈£î~]+~. á y˚Ts¡≈£î >±+BÛ, n+uÒ<äÿsY\T ø£*dæ24`9`1932 e ‘˚Bq ˇ|üŒ+<ä+ô|’ dü+‘·ø±\T #˚XÊs¡T. BìH˚ |üPHêˇ|üŒ+<ä+ (Poona pact) >± eéVü≤]+#ês¡T. Ç˝≤ ndüŒèXó´\ sê»ø°j·T,kÕe÷õø£ &çe÷+&É¢ kÕ<Ûäq≈£î &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY Á|üeTTK bÕÁ‘· eVæ≤+#ê&ÉT.nsTT‘ &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY≈£î >±+BÛ‘√, ø±+Á¬>dt‘√, Væ≤+<ä÷eT‘·+‘√ m|ü&É÷≈£î~πs~ ø±<äT.

Ä <ä]$T˝≤ &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY 13`10`1935 Hêdæø˘ õ˝≤¢sTTy√˝≤˝À nD>±]q esêZ\ ÁbÕ<˚•ø£ dü<ädüT‡˝À n<Ûä øå√|üHê´dü+ #˚dü÷ÔªªVæ≤+<ä÷ eT‘·+˝À |ü⁄≥ºHÓ’‘˚ |ü⁄≤ºqT >±ì Væ≤+<äTe⁄>± eTs¡DÏ+#·qTµµnHêïs¡T. Ç<˚ >±+BÛøÏ n+uÒ<äÿs¡T≈£î >∑\ uÛÒ<ë_ÛÁbÕj·T+. ny˚ nìïyê<ë\˝À Á|ü‹|òü*+#êsTT.

1942˝À &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY All India Depressed Classes

Federation kÕú|æ+#ê&ÉT. yês¡T ndüŒèX¯ó´\T. á &çÁô|dt¶ (nD>±]q)Bq»qT Ò ‘·<äT|ü] ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\T (S.C.) nsTTHês¡T. M] ñ<ä∆s¡DÒ

7


]»πs«wüqT¢

á ô|ò&ÉπswüHé eTTUÀ´<›X¯+. $<ä ˝À, ñ<√´>±\˝À, #·≥º düuÛÑ\˝À M]øÏ]»πs«wüHé ø=s¡≈£î &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+∫ ñ<ä $T+#ê&ÉT.Äj·Tq bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´]ú J$‘·+˝ÀqT, $X¯«$<ë´\j·T $<ë´]úJ$‘·+˝ÀqT, kÕe÷õø£ J$‘·+˝ÀqT ndüŒèX¯ó´&ÉT>± dü«j·T+>±nqTuÛÑ$+∫q |üsêuÛÑe+ qs¡qsêq e⁄+&ç ñ<ä eT+ u≤≥ |ü≤º&ÉT. ‘·qJ$‘ê+‘·+ es¡≈£î ‘·qyê] y˚T\T>√] yê~+#ê&ÉT. Äj·Tq ≈£î\+˝À,ndüŒèX¯ ‘·, e÷qe‘·«+ ø√˝ÀŒsTT yÓÁ]‘·\\T y˚j·T≥+ mes¡÷ ø±<äq Òì$wüj·T+. ø±+Á¬>dt yês¡÷ n<˚ >∑T]Ô+#ês¡T. ø±ì <ëì ìs¡÷à\q≈£înqTdü]+#·T e÷sêZ\˝Àì uÛÒ<ë_ÛÁbÕj·T+ e\q sêC≤´+>∑ ìsêàDdüeTj·T+˝À dü+X¯j·÷\T $yê<ë\T e#êÃsTT.

1946 dü+e‘·‡sêìøÏ Á_≥Hé À ÒãsYbÕØº Á|üuÛÑT‘·«+ e∫Ã+~.$TdüºsY n°¢ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ nj·÷´&ÉT. eTq≈£î kÕ«‘·+Á‘· + Á|üø£≥q y>∑e+‘·+#˚XÊ&ÉT. Væ≤+<äTe⁄\≈£î, eTTdæ¢eTT\≈£î $yê<ä+ Ò≈£î+&Ü kÕqT≈£L\‘·\TkÕ~Û+#·≤ìøÏ ≤sY¶ eTÚ+Ÿ u≤f…HéqT uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ >∑es¡ïs¡T »qs¡ Ÿ>±ìj·T$T+#ês¡T. Äj·Tq uÛ≤s¡‘·<˚X¯+, bÕøÏkÕúHé nqT ¬s+&ÉT <˚XÊ\ì,¬s+&ÉT Á|üuÛÑT‘ê«\ì, ¬s+&ÉT sêC≤´+>∑ ìsêàD XÊdüqdüuÛÑ\ì, (Constituent

Assemblies), ¬s+&ÉT sêC≤´+>±\ì Á|ü‹bÕ<äq\T ‘Ó#êÃ&ÉT. nÏº <˚X¯$uÛÑ»q≈£î >±+BÛ n+^ø£]+#·˝Ò<äT. $T>∑‘ê ø±+Á¬>dt Hêj·T≈£î\Tn+^ø£]+#·ø£ ‘·|üŒ Ò<äT.

sêC≤´+>∑ ìsêàD XÊdüqdüuÛÑ @sêŒ≥T mìïø£ düeTj·T+ e∫Ã+~.Ä s√E˝À¢ mø£ÿ&É @ Á|ü‘· ø£å Òø£ |üs√ø£å mìïø£ »]–Hê ø±+Á¬>dt yêπs¬>\TkÕÔs¡T. sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ ìsêàD+ |üs√ø£å mìïø£ $<Ûëq+. <X+˝Àìnìï ÁbÕ$qT‡\ XÊdüqdüuÛÑT´\ <ë«sê |üs√ø£å mìïø£. nsTT‘˚ πøe\+ø±+Á¬>dt bÕØº yê]H˚ >±ø£ C≤rj·TuÛ≤e+‘√ ø±+Á¬>dt bÕØº À Òì yê]ì,

8

]»πs«wüqT¢


ø±+Á¬>dt bÕØº e´‹πs≈£î\qT ≈£L&É sêC≤´+>∑ ìsêàD XÊdüqdüuÛÑ À #s¡TÃ≈£îHÁ|ü‹bÕ<äqqT |ü+&çŸ »eVü≤sY ≤˝Ÿ HÓÁVüA #˚j·T>± düsê›sY e\¢uÛ≤jYT|üfÒ Ÿ, u≤ã÷ sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é e¬>’sê ø±+Á¬>dt Á|üeTTKT\T n+^ø£]+#ês¡T.y˚T<∏ë$, <ÛÓ’s¡ e+‘·T&Ó’q &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY≈£î düuÛÑT´ì>± neø±X¯+ ø£*Œ+#·<ä*#ês¡T. nsTT‘ u…+>± Ÿ Àì Äj·Tq ìjÓ÷»ø£es¡Z+ bÕØºwüHé Á|ü‹bÕ<äqÁø£eT+˝À bÕøÏkÕúHé≈£î b˛sTT+~. ø±ì Äj·Tq≈£î u§+u≤sTT ÁbÕ$Hé‡˝À&Üˆˆ j·T+.ÄsY. »j·Tø£sY sêJHêe÷ e\¢ @s¡Œ&É¶ U≤∞ì eTTKéT+Á‹_.õ. UÒsY‘√ dü+Á|ü~+∫ n+uÒ<äÿsY≈£î kÕúq+ ø£*Œ+∫, ¬>*|æ+∫, sêC≤´+>∑ìsêàD XÊdüqdüuÛÑ À düuÛÑT´ì #˚dæ+~ ø±+Á¬>dt bÕØº.

sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛ Ñ 9`12`1946 q düe÷y˚X¯yÓT Æ+~.11`12`1946 q &Üˆˆ u≤ã÷ sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<éqT XÊX¯«‘· n<Ûä ≈£åîì>±mqTï≈£îHêïs¡T. 13`12`1946 q »eVü≤sY˝≤˝Ÿ HÓÁVüA sêC≤´+>∑ÄX¯j·÷\T, \øå±´\T rsêàHêìï düuÛÑ À Á|üy˚X¯ô|≤º&ÉT. 22`1`1947rsêàq+ ÄyÓ÷~+#·ã&ç+~. |üs¡ékÕq+>± Á_°wüß bÕs¡¢yÓT+≥T˝À4`7`1947q uÛ≤s¡‘· kÕ«‘·+Á‘· #·≥º+ Áyêj·Tã&ç, 18`7`1947qÁ_°wüß sêDÏ ÄyÓ÷<äeTTÁ<ä |ü&ç+~.

HÓÁVüA Á|üy˚X¯ô|Ïºq sêC≤´+>∑ ÄX¯j·÷\T, \øå±´\˝À ã&ÉT>∑Tã\V”≤q esêZ\ nuÛÑT´qï‹ ˇø£ n+X¯+.

n|üŒÏπø <˚X¯+ n‘· ≤≈£î‘·\yÓTÆ+~. Væ≤+<äTe⁄\T, eTTdæ¢eTT\Tqs¡y˚T<Ûä+, ÄdæÔ qcÕº\T #˚düT≈£î+≥÷ <ë&ÉT\T #˚düT≈£î+≥THêïs¡T. >±+BÛ<ëìì Äù| Á|üj·T‘·ï+˝ÀH˚ e⁄Hêï&ÉT. kÕ«‘·+Á‘·+ e∫Ãq 15`8`1947s√Eq ≈£L&Ü, C≤rj·T C…+&Ü m>∑πsùd yÓTT<äÏ s√Eq ≈£L&Ü >±+BÛ&Ûç©¢ À Ò&ÉT. ø£\ø£‘êÔ À qs¡y˚T<Ûä+ $<Ûä«+dü+ Ä|ü⁄≥≈£î XÊ+‹kÕ<ÛäqÁ|üj·T‘êï\˝À e⁄Hêï&ÉT. $T>∑‘ê ø±+Á¬>düT Hêj·T≈£î\T <˚X¯|ü]bÕ\Hê

9


]»πs«wüqT¢

$<Ûëq s¡÷|üø£\Œq˝À ìeT>∑ïyÓTÆ e⁄Hêïs¡T. 30`1`1948 q >±+BÛ Vü≤‘·´>±$+#· ã&Ü¶&ÉT. n|üŒÏøÏ sêC≤´+>∑ s¡#·q |üP]Ô ø± Ò<äT. >±+BÛ uÛ≤eC≤\+eT÷>∑y√sTT+~. &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY uÛ≤eC≤\+ kÕ–b˛sTT+~.

sêC≤´+>∑ s¡#·q ø√dü+ >±+BÛ J$+∫ e⁄+&É>±H sêC≤´+>∑ ìsêàDXÊdüqdüuÛÑT´\T 22 ø£$T°\T>±, 7 ñ|ü ø£$T°\T>±, 12 yÓTÆqs¡T ø£$T°\T>±@s¡Œ&Ü¶s¡T. bÕs¡<äs¡Ùø£‘·, C≤rj·T‘· ø√dü+ ø±+Á¬>düT e´‹πsø£ düuÛÑT´\qT≈£L&É ø£$T° À¢øÏ rdüT≈£îHêïs¡T. Ä dü÷Á‘êH˚ï bÕÏ+∫ y˚T<∏ë$jÓÆTq &Üˆˆn+uÒ<äÿsYqT dæ<ë∆+‘·|üs¡ n+XÊ\Tø±ø£, #·≥º|üs¡ n+XÊ\ ø√dü+eTTkÕsTT<ë (Drafting) ø£$T° n<Ûä ≈£åîì>± rdüT≈£îHêïs¡T. &Üˆˆ u≤ã÷sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<éqT kÕs¡<Ûä (Stearing) ø£$T° n<Ûä ≈£åîì>±qT, »eVü≤sY ≤ ŸHÓÁVüAqT πø+Á<ä n~Ûø±sê\ ø£$T°, πø+Á<ä sêC≤´+>∑ ø£$T°, sêÅcÕº\dü+Á|ü~+|ü⁄\ ø£$T° n<Ûä ≈£åîì>±qT, düsê›sY e\¢uÛ≤jYT |üfÒ ŸqT dü\Vü‰ø£$T°, Vü≤≈£îÿ\ ø£$T°, sêÅcÕº\ sêC≤´+>±\ ø£$T° n<Ûä´≈£åîì>±qTmqTï≈£îHêïs¡T. >±+BÛ @ ø£$T° ÀqT Ò&ÉT. Á|ü‹ ø£$T° À düuÛÑT´\T ≈£L&ÉñHêïs¡T. ø£$T°\ #·s¡Ã\˝À >±ì, XÊdüqdüuÛÑ #·s¡Ã\˝À >±ì zÏ+>¥»]– yÓTC≤]° ìs¡íj·÷ Ò sêC≤´+>∑+˝À bı+<äT|üs¡#·ã&Ü¶sTT. ø£qTø£ @ˇø£ÿs¡÷ sêC≤´+>∑ ìsêà‘· ø±<äT. 299 eT+~ düuÛÑT´\÷ ìsêà‘· Ò. ádü‘ê´ìï sêC≤´+>∑+ XÊdüqdüuÛÑ À Á|üy˚X¯ô|Ïºq|ü⁄&ÉT #·s¡Ã\≈£î ã<äT*dü÷Ô&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY düŒwüº+ #˚XÊ&ÉT. nsTTHê &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY sêC≤´+>∑ ìsêà‘·nì #ÓãT‘·÷ sêC≤´+>∑+˝Àì u≤>√>∑T\≈£î &Üˆˆ n+uÒ<äÿsYqT u≤<ÛäT´&çì#˚dü÷Ô ù|<ä]ø£+ô|’ ñ|üHê´kÕ*e«≥+ Äj·Tq Á|ü‹wüºqT øÏ+#·|üs¡#·≥y˚T.nìï ø£$T°\ düuÛÑT´\T, n<Ûä ≈£åî\÷ ìsêà‘· Ò. ìsêàD u≤<Ûä ‘·, bÕÁ‘·n+<ä]Bq÷. n˝≤ #·s¡Ã\T »]– 7600 dües¡D\T #·]Ã+#·ã&ç zÏ+>∑T»]– 26`11`1949 q sêC≤´+>∑+ Áyê‘·Á|ü‹ì sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ

10

]»πs«wüqT¢


ÄyÓ÷~+∫+~. Ç+<äT≈£î yÓTT‘·Ô+ 2 dü+ˆˆ\ 11 HÓ\\ 18 s√E\T |üÏº+~.sêC≤´+>∑+ ‘·j·÷Ø˝À B.N. sêe⁄ bÕÁ‘· neT÷\ýÓTÆq~.

á dü+<äs¡“¤+˝À sêC≤´+>∑+ ì]à+∫q|ü⁄&ÉT »]–q ø=+‘· #·s¡ÃqT‘Ó\TdüTø√yê*. sêC≤´+>∑+ m˝≤ ìsêàDyÓTÆ+<√ |üP]Ô>± ‘Ó*j·Tì ø=+<äs¡T&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY sêC≤´+>±ìï Ç˝≤ XÊX¯«rø£]+#˚≥≥T¢ #˚XÊ&Éì$eT]Ù+#ês¡T. n~ ‘·|ü. &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY sêC≤´+>±ìï ì]à+#· Ò<äT.Äj·TH=ø£ÿ&ç ‘·|ü|ü≥º M\T Ò<äT.

sêC≤´+>±ìï sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ ìs¡íj·÷\ y˚Ts¡≈£î sêC≤´+>∑dü\Vü‰<ës¡T ‘·j·÷s¡T#dæ eTTkÕsTT<ë ø£$T°øÏ |ü+|ü⁄‘ê&ÉT. <ëìøÏ nedüs¡e÷s¡TŒ\‘√ eTTkÕsTT<ë ø£$T° sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ≈£î düeT]ŒdüTÔ+~.n˝≤ sêC≤´+>∑+ eTTkÕsTT<ë dü\Vü‰<ë¬s’q _.j·THé. sêe⁄qT sêC≤´+>∑+‘·j·÷s¡T #j·TeTHêïs¡T. 1947 nø√ºãs¡T HêÏøÏ N|òt Á&Ü|òtº‡eTHé j·Tdt.j·THéeTTKØ® düVü‰j·T+‘√ _.j·THé sêe⁄ yÓTT<äÏ draft constitution ‘·j·÷s¡T#˚XÊ&ÉT. <ëìì |ü]o*+#·T≥≈£î eTTkÕsTT<ë ø£$T°ì 29`8`1947q@sêŒ≥T #˚XÊs¡T. <ëìøÏ &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY n<Ûä ≈£åî&ÉT. XÊdüqdüuÛÑ #·s¡Ã\˝ÀsêC≤´+>∑ n+XÊ\qT zÏ+>∑T <ë«sê n+^ø£]+#ês¡T. #·s¡Ã\˝ÀyÓTÆHê]°\ düuŸ ø£$T° ªªyÓTÆHê]°\≈£î Á|ü‘˚´ø£ ìjÓ÷»ø£ esêZ\qTµµÁ|ü‹bÕ~+#·>± zÏ+>∑T »]– 26x3 z≥¢‘√ ìsêø£]dü÷Ô ªª>∑T]Ô+|ü⁄ bı+~qyÓTÆHê]°\≈£îµµ ]»πs«wüqT¢+&Ü\ì 26x3 z≥¢‘√ n+^ø£]+#ês¡T. (See.

Worshipping False Gods by Arun Shourie – Page 462) ‘·<äT|ü]#·s¡Ã\˝À zÏ+>∑T »]– ñ<√´>±\˝À S.C. \ yê]øÏ ]»πs«wüqT¢ 16x1

z≥¢‘√qT, S.T. \ yê]øÏ 12 x 1 z≥¢‘√qT rsêàq+ ÄyÓ÷~+#·ã&ç+~.

n˝≤>∑TqH˚ sê»ø°j·T ]»πs«wüqT¢ 10 dü+ˆˆ\ ø±\+≈£î nì|ü]$T‘·+ #dü÷Ô 10 dü+e‘·‡sê\q+‘·s¡+ düMTø£å #j·÷\ì ìs¡ísTT+#ês¡T.

11


]»πs«wüqT¢

n|ü⁄&ÉT 10 dü+e‘·‡sê\T ªªe÷Á‘·y˚Tµµ nH˚ dües¡DqT R.K. dæ<ë« ‘˚>±n~ M–b˛sTT+~. á n+X¯+ô|’ ]»πs«wüqT¢ XÊX¯«rø£]+#·Tø=ìb˛e⁄Á|üe÷<ä+ >∑÷]Ã ø=+‘· #·s¡Ã e∫Ãq≥T¢, n~ M– b˛sTTq≥T¢ ns¡∆eTÚ‘·T+~.

eTTkÕsTT<ë ø£$T°øÏ &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY n<Ûä´≈£åî&ÉT. sêC≤´+>∑XÊdüqdüuÛÑ˝À sêC≤´+>∑ ìsêàD+ô|’ #·s¡Ã≈£î &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY Ç˝≤»yê_#êÃs¡T. "The draft constitution is also criticized because of

the safeguards it provides for minorities. In this, the Draft

Committee has no responsibility. It follows the decisions of the

constituent Assembly" nì »yê_#êÃ&ÉT. (Sec. Essential writings

of Dr. B.R. Ambedkar – edited by Valerian Rodrigues – page

486) á »yêãTqT ãÏº sêC≤´+>±ìï @ ˇø£ÿs¡÷ ì]à+#· Ò<äT. &Üˆˆn+uÒ<äÿsY sêC≤´+>∑ ìsêà‘· ø±<äì, n~ sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ dü$TwæºìsêàDeTì <˚XÊìøÏ ns¡∆eTÚ‘·T+~.

1946 &çôd+ãs¡T qT+&ç sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ |üì#˚dæ+~. ø±ìeTTkÕsTT<ë ø£$T° e÷Á‘·+ 29`8`1947q ì]à+#·ã&ç+~. Ä ø£$T°m+<äT≈£î ìsêàDyÓTÆ+<äì #ÓãT‘·÷ sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ À ˇø£ rsêàq+#˚j·Tã&ç+~. n~ "To scrutinize the draft of the text of the

Constitution prepared by the Constitutional Adviser giving effect

to the decisions taken already in the Assembly and including all

matters ancillary there to or which have to be provided in such a

Constitution and to submit to the Assembly for consideration to

the text of the draft constitution as revised by the committee"

(Sec. Worshipping False Gods – by Arun Shourie – Page 433)

ø£qTø£ XÊX¯«‘·‘ê«ìøÏ sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ ø±s¡D+.

12

]»πs«wüqT¢


‘·s¡Tyê‘· 1949˝À, eTs=ø£kÕ] ]»πs«wüHé #·s¡Ã≈£î sê>± 1949y˚T HÓ\˝À eT‘· ÁbÕ‹|ü~ø£ ]»πs«wüqT¢+&Ü\ì sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑrsêàì+∫+~. n+<äTe\qH˚ &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY #·s¡Ã\≈£î düe÷<Ûëq$Tdü÷ÔsêC≤´+>∑+ Hê ìs¡íj·÷\T ø±e⁄, sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ ìs¡íj·÷ Òqì ‘˚*Ã#ÓbÕŒ&ÉT. á düeTj·T+˝À ≈£L&É (n|üŒÏøÏ >±+BÛ Vü≤‘· >±$+#· ã&Ü¶&ÉT)>±+BÛ #Ó|æŒq XÊX¯«rø£s¡D Á|üe÷<ëìï >∑÷]Ã #·s¡Ã »s¡>∑ Ò<äT. Äj·TqJ$+∫ e⁄+fÒ m˝≤ e⁄+&˚<√ ‘Ó*j·T<äT. (Advisory Committee øÏdüsê›sY e\¢uÛ≤jYT |üfÒ Ÿ n<Ûä ≈£åî&Éì >∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*)

yÓqTø£ã&çq yê]øÏ ]»πs«wüqT¢ @s¡Œs¡#·T≈£îHêïø£ ]»πs«wüq¢≈£îe÷s¡Z<äs¡Ùø±\T ø±e\dæ e#êÃsTT. ù|<ä]ø±ìï >∑T]Ô+∫ ôdq‡dt ‘·j·÷s¡T#j·T≥+ nkÕ<Ûä yÓTÆ+~. Ç‘·s¡ e÷sêZ ÒM #·s¡Ã\≈£î sê Ò<äT. Ä dü+<äs¡“¤+˝À≈£î˝≤ìï Á|üe÷D+>± rdüT≈£îHêïs¡T. n~ n|üŒÏøÏ düTfi¯óyÓ’q e÷s¡ZyÓTÆ+~.≈£î\+ XÊX«rø£]+#·T≈£îH Á|üe÷<ä+ n+‘·>± Ä˝À∫+|üã&É Ò<äT. ù|<ä\T>±e⁄qï ndüŒèX¯ó´\qT S.C. \T>±qT, n&Ée⁄\˝À J$+#·T C≤‘·T\T, –]»qe¬>’sê ‘Ó>∑\ yê]ì S.T. \T>±qT $uÛÑõ+∫ ôw&É÷´fi¯ófl ì]à+#ês¡T. Ä‘·sê«‘· e∫Ãq e‹Ôfiflô|’q B.C. \qT ø£ ôw&É÷´\T>± #XÊs¡T. MÏe\q≈£î\+ ã\|ü&ç, Væ≤+<äTe⁄\T XÊX¯«‘·+>± N*b˛j·÷s¡T. sêC≤´+>∑ìsêà‘·\qT H&ÉT nq´<Ûë uÛ≤$+#· ÒeTT. ø±s¡DyT<Ó’Hê <X+ qwüºb˛sTT+~.

Á|ü‘˚´ø£ ÁbÕ‹ì<Ûë´\ #·s¡Ã\T ÁbÕs¡+uÛÑ<äX¯ qT+&ç »]>±sTT.1932˝À Á_°wüß Á|üuÛ ÑT‘·«+ ø£eT÷´q˝Ÿ nyês¡T¶ ‘Ó∫Ã+~. n~n+^ø£]+#·ã&É Ò<äT. ‘·s¡Tyê‘· |üPHê ˇ|üŒ+<ä+ ≈£î~]+~. ‘·<äT|ü]ndüŒèX¯ó´\T, u≤ìdü\T nD>±]q Bq»qT\ uÛÑ$wü ‘·TÔô|’ düTBs¡È #·s¡Ã\T»]>±sTT. yê]ì kÕe÷õø£, Ä]úø£ yÓqTø£u≤≥T qT+&ç nuÛÑT´<äj·T kÕúsTTøÏ#˚s¡Ã≤ìøÏ, yê]øÏ kÕe÷õø£ Hê´j·T+ düe÷q‘· ø£\T>∑CÒj·T≤ìøÏ

13


]»πs«wüqT¢

‘˚e\dæq n+XÊ\ô|’ #·s¡Ã\T $]$>± »]>±sTT. n|üŒÏøÏ ndüŒèX¯ ‘·ne÷qTwü+>± e⁄qï~. ndüe÷q‘·\T, u≤ìdü‘·«+ sê»ý˚T\T‘·Tqï~.nÁ>∑≈£î˝≤\ n»e÷sTTw”, ô|‘·Ô+<ëØ‘·q+ n+#·T\T #·÷düTÔqï~. Ä]úø£,sê»ø°j·T, kÕe÷õø£ ndüe÷q‘·\T ô|#·Ã]*¢ b˛‘·Tqï$.

á |ü]dæú‹ ìyês¡D≈£î, ndüŒèX¯ó´\≈£î, Ä]úø£+>±, kÕ+|òæTø£+>±yÓqTø£ã&ç ndüe÷q‘·\qT nqTuÛÑ$düTÔqï <äTs¡<äèwüºe+‘·T\ nuÛÑT´qï‹øÏ$<ä , ñ<√´>∑ s¡+>±\˝ÀqT eT]j·TT kÕe÷õø£, Ä]úø£ s¡+>±\˝ÀqTÁ|ü‘˚´ø£‘·\T (Reservations) sêC≤´+>∑+˝À ø£*Œ+#·T Á|üj·T‘êï\T»]>±sTT.

eTq<X+ dü«‘·+Á‘·<XyÓTÆq <ä]$T˝≤ Á|ü»\≈£î+&Ée\dæq ÁbÕ<∏ä$Tø£Vü≤≈£îÿ\T, $<ÛäT\T, Ä<˚•ø£ dü÷Á‘ê Ò ø±ø£ düe÷q‘·qT, Áø£eTã<ä∆yÓTÆqJeq $<ÛëHê\qT, |ü]bÕ\Hê $<ÛëHê\qT, Hê´j·T $<ÛëHê\qTìj·T+Á‹+#·T ø=ì sêC≤´+>±ìï eTq≈£î eTqy˚T ì]à+#·T≈£îHêï+.eTq<XÊìï düs¡«dü‘êÔø£, kÕeTýê<ä ÖøÏø£ Á|üC≤kÕ«eT´ >∑D‘·+Á‘· <X+>±Á|üø£Ï+#·T≈£îHêï+. eTq <XÁ|ü»\≈£î kÕe÷õø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T Hê´j·T+,Ä˝À#·Hê ùd«#·Ã¤, uÛ≤e Á|üø£≥Hê ùd«#·Ã¤, $XÊ«kÕìï, qeTàø±ìï ø£*–e⁄+&ùd«#·Ã¤, düe÷q ôVA<ë, düe÷Hêeø±XÊ\T, Á|ü»\+<ä]˝À <˚X¯ düyÓTÆø£ ‘·nK+&É‘ê uÛ≤yêìï, k˛<äs¡ uÛ≤yêìï, e´øÏÔ >ös¡yêìï ô|+bı+~+#·≥+nH˚ kÂ\uÛ≤´\T ø£*– e⁄+&ÉT≥≈£î, ô|+bı+~+#·T≥≈£î, eTq¬ø’ eTq+sêC≤´+>±ìï ÁyêdüT≈£îHêï+.

eTq sêC≤´+>±ìï 26`11`1949 e ‘Bq sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑÄyÓ÷~+∫+~. 26`1`1950 e ‘˚B qT+&ç neT\T≈£î e∫Ã+~.

14

]»πs«wüqT¢


N O T E S

15


]»πs«wüqT¢

≈£î\+ ` ndüŒèX¯´‘· ` #·s¡Ã\T≈£î\+, ndüŒèX¯ ‘· sêC≤´+>∑+˝À ]»πs«wüq¢ Ä˝À#·q≈£î eT÷\+.

≈£î˝≤ìï >∑÷]Ã dü÷ø£åà+>± #ÓbÕŒ\+fÒ πø »qT´ |üs¡+|üs¡, dü+düÿè‹,dü+Á|ü<ëj·÷\T, Ä#êsê\T, ÄVü‰s¡eTT, eè‹Ô, ìedæ+#·T Á|ü<˚X¯eTT,qeTàø±\T, ø£≥Tºu≤≥T¢, uÛ≤eC≤\+ >∑\ ≈£î≥T+u≤\ >∑T+|ü⁄. n~yês¡dü‘·«+>± edüTÔ+&É≥+, ˇø£ e+X¯+>± Áø£eT+ #Ó+<ä≥+, $yêVü≤dü+ã+<Ûë\T, yês¡dü‘·«+ n<˚ dü+düÿè‹ >∑\ ≈£î≥T+u≤\T >∑T+|ü⁄>±H˚»s¡>∑≥+. Çe˙ï Ä Á|ü»\ |ü⁄≥Tºø£ Ò ìs¡ísTTkÕÔsTT.

≈£î\+ Væ≤+<äTe⁄\˝À e÷Á‘·y˚T ñqï n+X¯+ nì kÕe÷õø£XÊgy‘·Ô\T >∑T]Ô+∫q dü‘· +. ø±ì ø=ìï <äTsêX\‘√ Á|üuÛÑT‘ê«\ düVü‰j·T+ø√dü+ ø=‘·Ô ≈£î˝≤\T |ü⁄≥Tºø=#êÃsTT. yêÏøÏ XÊÅd”Ôj·T H˚|ü<∏ä + Ò<äT. á≈£î˝≤\˝À ø=ìï m≈£îÿe ` ‘·≈£îÿe\T Ä~ qT+&û e⁄qï$.

eTqT<Ûäs¡à XÊg+˝À #ê‘·Ts¡«s¡í eédüú #Ó|üŒã&ç+~. H˚Ï ù|s¡¢‘√≈£î\ $uÛÑ»q Ò<äT. Áu≤Vü≤àD es¡íeTTq≈£î n‘·T´qï‘· kÕúsTT #Ó|üŒã&ç+~.ø£åÁ‹j·TT\T, yÓ’X¯ó´\T, X¯SÁ<äT\T ‘·s¡Tyê‹ esêí\T>± #Ó|üŒã&Ü¶s¡T. áXÊg+˝Àì esêí\T, <Ûäsêà\T eTqTe⁄ düèwæº+∫q$ ø±e⁄. nbÂs¡Tùwj·T+>±y˚<ë\˝À e⁄qïyêÏì ≈£Ls¡TŒ #˚XÊ&ÉT. á Hê\T>∑T esêí\T eT]j·TTXSÁ<äT\˝Àì |ü\T eè‘·TÔ\ yê]ì ≈£î˝≤\T>± <ä]$T˝≤ #Ó|ü≈£î+≥THêï+.á eTqT<Ûäs¡àXÊÅkÕÔìï <X bÂs¡T\+ ‘·>∑T\u…≤ºeTT. ø±ì n+<äTe\¢ es¡í+

2

16

]»πs«wüqT¢


b˛ Ò<äT. ≈£î\+ b˛ Ò<äT. ô|’>± eTq+ ‘·j·÷s¡T #˚düT≈£îqï sêC≤´+>∑+e\q ≈£î\+ XÊX¯«‘·yÓTÆ+~.

<Ûäs¡àXÊg+ ÄHêÏ <Ûäs¡àeTT\qT ‘Ó\T|ü⁄q~. @ es¡íeTT\ yês¡T, @<Ûäs¡àeTT\qT, eè‘·TÔ\qT bÕÏ+#·Tyês√ yêÏì dü÷Árø£]+#ê&ÉT eTqTe⁄.wüße÷s¡T 2000 dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ‘·+ ≈£Ls¡Ãã&ç+<ä≥. 200 BC – 200

AD eT<Ûä´ ≈£Ls¡Ãã&ç+<äì ø=+<ä] |ü]o\q. Ç~ XÊdüqeTT ø±<äT.eTqTe⁄qT e´‹πsøÏ+#·T yêìøÏ •ø£å ˝Ò<äT. nqTdü]+#·T≥ Á|ü»\sTTcÕºsTTcÕº\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄+≥T+~. Ç+<äT ø=ìï kÕe÷q´ e÷qe<Ûäsêà\T, ø=ìï $X‚wü <Ûäsêà\T #Ó|üŒã&É¶$. <Ûäs¡àeT+fÒ kÕs¡«»˙q $~Û.yêÏì uÀ~Û+#˚~ <Ûäs¡àXÊg+. <Ûäs¡àeTT\≈£î y˚<ä+ eT÷\eTT. ªªy˚<√ <Ûäs¡àeT÷\yéTµµ nì >ö‘·eT eTTì #ÓbÕŒ&É≥. y˚<äeTT\˝Àì n+X¯eTT\T|ü\Te⁄s¡≈£î ‘Ó*j·TT≥≈£î ãTTwüß\T düàè‘·T\qT s¡∫+#ês¡T. düàè‘·T\˝ÀeTqTdüàè‹, |üsêX¯s¡ düàè‹, j·÷»„e\ÿ´ düàè‹, Hês¡<ä düàè‹ nqTq$ø£\e⁄. düàè‘·T\ìï+Ï À ¬ø\¢ e÷qe<Ûäs¡à dü+Væ≤‘· j·Tqã&ÉTq~ eTqTdüàè‹.Ç+<äT n|üŒÏ ø±\e÷q |ü]dæú‘·T\T, y˚<ë\˝Àì e÷qe <Ûäs¡àeTT\T `n<Ûäs¡àeTT\T, Äs√>±´\T ` nHês√>±´\T, Ä#êsê\T ` dü+Á|ü<ëj·÷\Te¬>’sê #Ó|üŒã&Ü¶sTT. Ç~ 12 n<Ûë´j·÷\˝À 2684 XÀ¢ø±\˝À(ø£*Œ+#·ã&çq yêÏì ≈£L&Ü ø£\T|ü⁄ø=ì) Áyêj·Tã&çq≥T¢ Á>∑+<∏ë\T‘Ó\T|ü⁄‘·THÓ’ï. Ç~ ≈£î˝≤\≈£î eTT+<äT düe÷»+>± uÛ≤$+#·e#·TÃ.

Á|ü»\T y˚≥ J$‘ê\ qT+&ç eékÕj·T+ yÓ’|ü⁄≈£î e∫Ãq ‘·sê«‘·|ü\T eè‘·TÔ §#êÃsTT. kÕe÷õø£ XÊg+ Á|üø±s¡yÓTÆ‘˚ Äj·÷ eè‘·TÔ\ yês¡TÄj·÷ ≈£î˝≤ …’Hês¡T. yê]˝À n‹ V”≤qyÓTÆq |üqT\T #j·TTyês¡T #·+&Ü\T¬s’,u≤ìdü˝…’, ndüŒèX¯ó´˝…’Hês¡T. yês¡T |ü+#·eTT\ì, eT]‘·s¡Á‘ê ù|s¡¢‘√|æ\Teã&Ü¶s¡T.

17


]»πs«wüqT¢

ndüŒèX¯ó´ …es¡H˚ n+XÊìøÏ Á_°wt Vü≤j·÷eTT˝À ø=+‘· #·]Á‘·e⁄+~. 1879 øÏ eTT+<äT Á|ü‹ 10 dü+e‘·‡sê\≈£î eT‘·|üs¡+>± »HêuÛ≤…ø£ÿ\T ‘·j·÷s¡T#˚XÊs¡T. Væ≤+<äTe⁄\T, Å¬ø’düÔe⁄\T, eTVü≤eTàBj·TT\T nH˚

$uÛ≤>±\T>± …ø£ÿ\T ‘·j·÷s¡T #˚XÊs¡T. ø±ì 1910 qT+&ç Væ≤+<äTe⁄\qTeT÷&ÉT o]¸ø£\T>± $uÛÑõ+∫ …ø£ÿ\T ‘·j·÷s¡T #˚XÊs¡T. 1. Væ≤+<äTe⁄\T,2. n+‘·sê‘·à≈£î\T (Animists and Tribals), 3. nD>±]qyês¡T Ò<ëndüŒèX¯ó´\T. n|ü⁄&ÉT ndüŒèX¯ó´\+fÒ mes¡ì ìs¡«∫+#·e\dæ e∫Ã+~.á ÁøÏ+~ $<Ûä+>± ìs¡«∫+#ês¡T.

A) Áu≤Vü≤àDT\ qT+&ç eT+Á‘ê\qT d”«ø£]+#·ì yês¡T (Áu≤Vü≤àDT\#˚eT+Á‘ê\T #Ó|üŒã&Éì yês¡T)

B) Áu≤Vü≤àDT\qT eT‘· >∑Ts¡Te⁄\T>± d”«ø£]+#·ì yês¡T(Áu≤Vü≤àD >∑Ts¡Te⁄ Ò Òìyês¡T)

C) Væ≤+<äTe⁄\ <˚yê\j·÷\˝ÀìøÏ Á|üy˚X¯+ Òìyês¡T

D) >=&ÉT¶ e÷+dü+ ‹qTyês¡T

E) >√e⁄ |ü≥¢ |üP»´ uÛ≤e+ Òìyês¡T

F) n|ü$Á‘·yÓTÆq, ø£\Twæ‘·yÓTÆq, n|ü]X¯óÁuÛÑyÓTÆq #·+&ÛÜ\ |üqT\T#˚j·TTyês¡T

ô|’ ôdq‡dt ÀH˚ |üP]Ô Væ≤+<äTe⁄\T ø±ì yê]ì ≈£L&Ü #ÓbÕŒs¡T. yês¡T :

i) Áu≤Vü≤àD Ä~Û|ü‘ê´ìï n+^ø£]+#·ì yês¡T

ii) y˚<ë\qT ~Ûø£ÿ]+#·T yês¡T

iii) Væ≤+<ä÷ <˚X¯ófi¯flì |üPõ+#·ì yês¡T

iv) X¯yê\qT |üP&ÉTÃyês¡T

18

]»πs«wüqT¢


&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY BìøÏ $es¡D sTTdü÷Ô y˚<äyê´dü düàè‹˝À#·s¡àø±s¡T\T, uÛÑ≥T\T, s¡»≈£î\T, |ü⁄wüÿs¡T\T, q≥T\T, #Û·+&Ü\Ts¡T, <ëdüT\T,eT]ø=+<äs¡T n+‘· E\T>± #Ó|üŒã&Ü¶s¡ì, yêπs ndüŒèXó´\ì uÛ≤$+#ê&ÉT.&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY Ç+ø± ø=+‘· ˝À‘·T>± n<Ûä´j·Tq+ #˚dæ ‹s¡düÿ]+#·ã&çq /‘·èD°ø£]+#·ã&çq, ÁuÛÑwüºyÓTÆq uÖ<äT∆\qT ≈£L&É ndüŒèX¯ó´\T>±H˚ |ü]>∑DÏ+#·ã&Ü¶s¡H˚ n_ÛÁbÕj·T+ yÓ*ãT#êÃ&ÉT. (See – The Essential Writings

of Dr. Ambedkar – by Valerian Rodrigues, pages 396 to 405).

ndüŒèXó´\ ndüe÷q‘·, e´<Ûä rÁe+>± e⁄+&~. Á>±e÷\˝À Á|ü»\Tn˝≤π> N*b˛sTT, ndüŒèX¯ó´\T Á>±e÷\ yÓ\T|ü\ <ä÷s¡+>± Á|ü‘˚´ø£Á|ü<˚XÊ\˝À J$+#˚yês¡T. nÁ>∑es¡í Væ≤+<äTe⁄\qT ‘êø£sê<äT. yê] ˙Ïedü‹ ≈£L&Ü y˚s¡T>± e⁄+&˚~. ÄdüTÔ\+&Ée⁄. ø£Ïø£ ù|<ä\T. $<ä Ò<äT.<äTs¡“¤s¡yÓTÆq J$‘·+ >∑&çù|yês¡T. #·∫Ãq >=&ÉT¶ e÷+dü+ ≈£L&Ü ‹H˚yês¡T.Á>±e÷\˝Àì nÁ>∑esêí\ Á|ü»\ <ë‘·è‘·«+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç u≤ìdü\T>±J$+#˚yês¡T. Á>±eT |ü]bÕ\q ndüŒèX¯ó´\≈£î ø£\˝À yês¡Ô. ÄdüTÔ\Tdü+bÕ~+#·Tø=qT M\T Ò<äT. ô|+≈£îÏ\T¢ ø£≥Tºø=qT M\T Ò<äT. eT+∫<äTdüTÔ\T >±ì, #Ó|ü\T >±ì <Ûä]+#·T M\T Ò<äT. |æ\¢\≈£î eT+∫ ù|s¡T¢ô|≥Tºø=qT M\T˝Ò<äT. nÁ>∑es¡í Væ≤+<äTe⁄\ düeTø£å+˝À ≈£îØÃ e¬>’sêÄdüqeTT\ô|’ ≈£Ls=Ãq sê<äT. Á>±eT+˝ÀøÏ ñ‘·‡yê\≈£î e#·TÃ M\T Ò<äT.

eTq<˚X¯+˝À ø=ìï X¯‘êu≤›\T>± edüTÔqï á n+≥sêì‘·q+ne÷qTwü+>± e⁄qï~. Ç~ uÛ≤s¡‘· düe÷C≤ìøÏ á s√E≈£L e÷qìeT#˚Ã.

ndüŒèX¯ ‘·≈£î e´‹πsø£+>± ø=ìï dü+düú\T, ø=+<äs¡T e´≈£îÔ\T ø=ìïñ<ä e÷\T #˚XÊs¡T yê]˝À ø=+<äs¡T,

19


]»πs«wüqT¢

ÁãVü≤àdüe÷»+ ` 1828 ` sêC≤sêeTyÓ÷Vü≤qsêjYT

ÁbÕs¡úHê düe÷CŸ ` 1867 ` >√$+<ä ¬sD&

dü‘· XÀ<Ûäø˘ düe÷CŸ ` 1873 ` eTVü‰‘êà CÀ´‹sêe⁄ |üP Ò

Äs¡ düe÷CŸ ` 1875 ` kÕ«$T <äj·÷q+<ä düs¡dü«‹

eTVü≤sY ñ<ä eT+ ` 1874 ` >√bÕ\u≤u≤ yÓ ≤+>∑ø£sY&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY

Ä‘·à>ös¡e ñ<ä eT+ ` 1925 ` Ç.$. sêeTkÕ«$T Hêj·Tø£sY$y˚ø±q+<äT&ÉT, s¡eTD eTVü≤]¸, X¯+ø£sê#ês¡´, >±+BÛ, ns¡$+<äT&ÉT,ø=+<äs¡T kÕ«MTJ\T, y<ë+‘· y‘·Ô\T, ø±+Á¬>dt ô|<ä›\T |üπsƒ Ÿ, »eVü≤sY ≤ ŸHÓÁVüA e¬>’sê sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T, kÕe÷õø£ ø±s¡ ø£s¡Ô\T ndüŒèX¯´‘·qTìs¡dæ+#ês¡T. ø±ì sêe\dæq+‘· e÷s¡TŒ sê Ò<äT.

ndüŒèX¯ó´˝…’q BqT\+<ä]ì Vü≤]»qT\Hêï&ÉT >±+BÛ. M]øÏÁ|ü»\+<ä]‘√ düe÷q Vü≤≈£îÿ\T+&Ü\ì ªªVü≤]»Héµµ |üÁ‹ø£ <ë«sê Á|ü»\˝Àe÷s¡TŒ ‘Ó#˚Ã Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT. ø±ì >±+BÛ Á|üj·T‘êï\˝À ìC≤sTTrÒ<äì &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY $eT]Ù+#ê&ÉT.

1850 ˝À Á_°wt Á|üuÛÑT‘·«+ Caste Disabilities Act ‘Ó∫Ã+~.dü«‘·+Á‘·+ e∫Ãq ‘·sê«‘· uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ Untouchabilities Act ‘Ó∫Ã+~.<ëì ‘·sê«‘· Protection of Civil Rights of Act R bÂs¡Vü≤≈£îÿ\ #·≥º+e∫Ã+~. ∫es¡≈£î S.C. S.T. (Prevention of Atrocities) Act = S.C.

S.T. \ô|’ n‘ê´#êsê\ ìs√<Ûäø£ #·≥º+ ‘Ó∫Ã+~. (Vü≤]»Hé |ü<ëìï S.C.

\≈£î ñ|üjÓ÷–+#·sê<äì 16`8`1990 q πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ õ.y√. $&ÉT<ä\#˚dæ+~)

20

]»πs«wüqT¢


Væ≤+<äTe⁄\˝À ndüŒèX¯´‘·‘√ q÷´q‘· nqTuÛÑ$düTÔqï eTVü≤sY≈£î\düTÔ\T &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY n<Ûä ø£å‘·q 31`5`1936 q u§+u≤sTT˝À>=|üŒ ãVæ≤s¡+>∑ düuÛÑqT ô|Ïº Væ≤+<ä÷eT‘êqTï+&ç e<ä* b˛yê\ìrsêàì+#ês¡T. ndüŒèX¯ó´\ uÛ≤$ Áã‘·T≈£î\ >∑T]+∫ Væ≤+<äTe⁄\+<ä]˙Á|ü•ï+#ê&ÉT. es¡í+, ≈£î\+ Væ≤+<ä÷ düe÷C≤ìï HêXq+ #XÊj·Tì, ùd«#·Ã¤qTdü«‘·+Á‘êìï Væ≤+<ä÷ düe÷»+ uÛÑ÷kÕú|æ‘·+ #˚dæ+<äì Äj·Tq uÛ≤eq.>±+BÛ <ëìì n+^ø£]+#· Ò<äT. esêí\T, ≈£î˝≤\ e\q ndüŒèXó´\ ø£+<ä]øÏqwüº+ »]–+~ yêdüÔeeTì Äj·Tq ≈£L&Ü n+^ø£]+#ês¡T. ø±ì yês¡TVæ≤+<äTe⁄ …’q+<äT e\q >±ì, Væ≤+<äT‘·« uÛ≤eq\ e\q >±ì ø±<äì,ndüŒèX¯´‘·qT n+‘·yÓTT+~+#ê\ì, ndüe÷q‘·\T ˝Ò≈£î+&Ü n+<äs¡˙Væ≤+<äTe⁄\T >±H˚ uÛ≤$+∫ kÕe÷õø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T düe÷q‘·qT‘˚yê\ì, Ä Áø£eT+˝À n~Ûø£ dü+U≤´≈£î …’q Væ≤+<äTe⁄\‘√ yÓ’s¡+ e\qkÕ<Ûä´+ ø±<äì n~ <˚XÊìøÏ eT+∫~ ø±<äì >±+BÛ yê~+#ê&ÉT.ndüŒèX¯´‘·qT n+‘·yÓTT+~+#˚ e÷sêZìï ne\+_Û+#ê\Hêï&ÉT. ø±ì‘·s¡‘·sê\T>± ‘·q ≈£î\+yê]øÏ »s¡T>∑T‘·Tqï nHê´j·T+ô|’H &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY<Ûë´dü+‘ê.

&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY á H|ü<∏ä +˝À e⁄+&ç ø±+Á¬>dt ô|<ä›\ Ä˝À#·q\‘√m|ü&É÷ $uÛÒ~dü÷ÔH˚ e⁄Hêï&ÉT. |üPHê ˇ|üŒ+<ä+ dü+<äs¡“¤+˝Àq÷ ‘·q≈£î\+≈£î (ndüŒèX¯ó´\≈£î) sê»ø°j·T ÁbÕ<Ûëq´‘· ‘˚yê\ì Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT.kı+‘· bÕØº\T, kı+‘· düe÷K´\T ô|≤º&ÉT. 1942 ˝À All India

Depressed Classes Federation kÕú|æ+∫ nD>±]q esêZ\≈£î (H˚ÏS.C. S.T. \T) $<ä , ñ<√´>±\˝À ]»πs«wüHé Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT.

>±+BÛ |ü<˚|ü<˚ Væ≤+<äTe⁄\ qT+&ç ndüŒèX¯ó´\qT y˚s¡T#˚j·T≥+e\q Væ≤+<äTe⁄\˝À N*ø£\T ekÕÔj·Tì, Ä y˚sêŒ≥T e\q ndüŒèX¯ ‘·

21


]»πs«wüqT¢

n+‘·+ ø±<äì, ndüŒèdü ‘ê ìs¡÷à\q≈£î yê] n_Ûeè~∆øÏ ø±+Á¬>dt u≤<Ûä´‘·rdüT≈£î+≥T+<äì, n~ ø±+Á¬>dt Á|üD≤[ø£˝À ˇø£ uÛ≤>∑eTì #ÓbÕŒ&ÉT.C≤‹ düyÓTÆø£´‘· <˚XÊìøÏ πøåeTø£s¡eTì, ndüŒèX¯´‘·qT ‘=\–+#·ø£b˛‘˚kÕ«‘·+Á‘· + ns¡ús¡Væ≤‘·eTì, ≈£î\+ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’ Á|ü‘´ø£‘·, Á|ü‘˚ ø£ Á|ü‹|ü‹Ô<˚X¯ Á|ü»\qT eTTø£ÿ\T #˚düTÔ+<äì, Væ≤+<äTe⁄\ qT+&ç $&çb˛sTTq+<äTe\q ndüŒèX¯ ‘· m˝≤ b˛‘·T+<äì, ndüŒèX¯ó´\qT Væ≤+<äTe⁄\+‘ê >=|üŒVü≤è<äj·T+‘√ <ä>∑Zs¡≈£î #˚s¡TÃø√yê\ì #ÓbÕŒ&ÉT. n+<äT≈£î ndüŒèX¯ó´\≈£î$<ä ø£*–+#·≥+, Væ≤+<ä÷ Ä\j·T Á|üy˚X¯+ ø£*Œ+#·≥+, ≈£î˝≤+‘·s¡$yêVü‰\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#·≥+ e¬>’sê ø±s¡ Áø£e÷\‘√ n+<äs¡+ düe÷q+nH˚ uÛ≤eq≈£î sêyê\Hêï&ÉT. Á|ü‘˚ ø£‘·\ e\q m|ü&É÷ nHÓ’ø£ ‘·, yÓ ’s¡+e⁄+≥T+<äì, Ä eT÷\+>± ≈£î˝≤\T XÊX¯«rø£]+#·ã&É‘êj·Tì, n~Ûø£dü+K´˝Àì Væ≤+<äTe⁄\‘√ yÓ’s¡+ ø£+fÒ düK´‘˚ eT+∫<äì >±+BÛ Á|ü»\≈£î,bÕ\≈£î\≈£î ã\+>± #ÓbÕŒ&ÉT.

ø±ì &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY >±+BÛ #Ó|æŒq <ëìì <ì˙ n+^ø£]+#· Ò<äT.ø±+Á¬>dt yê]˝À ìC≤sTTr ˝Ò<äHêï&ÉT. sê»ø°j·T+>±, Ä]∆ø£+>±,kÕe÷õø£+>± ndüŒèX¯ó´\T (H˚Ï S.C. S.T. \T) ã\|ü&ç, Á|üuÛÑT‘·«+˝ÀuÛ≤>∑kÕ«eTT …’‘˚ ‘·|üŒ yê]øÏ |ü⁄s√>∑‹ Ò<äì yê~+#ê&ÉT. á yê<äH˚]»πs«wüHé\≈£î eT÷\ <Ûë‘·Te⁄.

á uÛ≤eC≤\+‘√ 1931 qT+&ç &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY, >±+BÛìe´‹πsøÏdü÷ÔH˚ e⁄Hêï&ÉT.

14`8`1931 ‘˚Bq &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY yÓTT<äÏkÕ] >±+BÛìø£*dæq|ü&ÉT, Äj·Tq &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY‘√ HqT dü÷ÿ\T $<ë´]ú>± e⁄qï|üŒÏqT+&ç ndüŒèX¯ ‘·ô|’ <äèwæºô|≤ºqT. ø±+Á¬>dt bÕØº À ˇø£ eTTU≤´+X¯+>±u…Ïº Çs¡yÓ’ \ø£å\ ô|’ ∫\T≈£î n+<äT≈£î Ks¡TÃ ô|≤ºeTT, á $wüj·T+ô|’ e⁄

22

]»πs«wüqT¢


qqTï eT]j·TT ø±+Á¬>dtqT m+<äT≈£î $eT]ÙdüTÔHêïy√ ‘Ó*j·T≥+ Ò<äHêï&ÉT.n+<äT≈£î &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY e\¢H ø±+Á¬>dt á n+XÊìï #|üÏº e⁄+&Ée#·TÃ>±ì ø±+Á¬>dt Bì|ü≥¢ ìC≤sTTr>± Ò<äT, ø±+Á¬>dtô|’q, >±+BÛô|’q Hê≈£îqeTàø£+ ˝Ò<äT ø£qTø£ y˚Ty˚T s¡+>∑+˝ÀøÏ e#êÃeTT. Ä‘·à>ös¡e+ >∑\ndüŒèX¯ó´&Óes¡T á <˚XÊìï ‘·q <˚X¯+>± uÛ≤$+#·&ÉT. qqTï <˚X¯Á<√Væ≤nìHê u≤<Ûä|ü&ÉqT. Ç|üŒÏøÏ H˚qT <˚XÊìøÏ @yÓTÆHê #˚dæ e⁄+fÒ n~<˚X¯uÛÑøÏÔ‘√ ø±<äT Hê n+‘·sê‘·à Á|üuÀ<Ûä+ e\¢ #˚XÊqT. X¯‘êu≤›\T>±nD>±]q Hê Á|ü»\≈£î e÷qe Vü≤≈£îÿ\T ø£*Œ+#·≥y˚T Hê ø£s¡Ôe´+ nìã<äT*#êÃ&ÉT. <ëìøÏ >±+BÛ ndüŒèX¯ó´\qT Væ≤+<äTe⁄\ qT+&ç y˚s¡T#˚j·T≥+ HêøÏwüº+ Ò<äT. H˚q+<äT≈£î e´‹πsøÏì nHêï&ÉT. &Üˆˆ n+uÒ<äÿsYÇ+πøMT nq≈£î+&Ü uÛ≤y√<˚«>∑+‘√ eT<Ûä´˝ÀH˚ düe÷y˚X¯+ qT+&çyÓ[flb˛j·÷&ÉT. n<˚sêÁ‹ nD>±]q eTVæ≤fi≤ düe÷»+ MTÏ+>∑T˝À ≈£L&ÉeTq Vü≤≈£îÿ\T eTq+ kÕ~Û+#·T≈£î+<ë+ nì ñ|üq´dæ+#ê&ÉT.

15`9`1931 ‘˚Bq Ç+>±¢+&ÉT˝À sö+&é fÒãT˝Ÿ düe÷y˚X¯+˝Àô|ò&És¡ Ÿ Ådüºø£ÃsY ø£$T° À >±+BÛ ndüŒèXó´\ dü+πøåeT+ <X+˝À n+<ä]ø£+fÒø±+Á¬>dt eTTK´+>± uÛ≤$düTÔ+<äHêï&ÉT. Ä eTs¡TdüÏ s√E düe÷y˚X¯+˝Àn~ ì»+ ø±<äì &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY nHêï&ÉT. @ rsêàq+ Ò≈£î+&ÜH˚ sö+&éfÒãT˝Ÿ düe÷y˚X¯+ eTT–dæ+~.

\+&ÉHé qT+&ç me]øÏ yêπs ‹]– e∫Ãq|ü⁄&ÉT Ç<ä›]ø° q\¢ C…+&Ü\Tm<äT¬s’HêsTT. (See Ambedkar's War with Gandhi Chapter in "Dr.

Baba Saheb Ambedkar's Life and Mission" by Dhananjay Keer).

‘·s¡Tyê‘· &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ndüŒèXó´\ n+X+ô|’ Hs¡T>± ø±+Á¬>dtô|’ j·TT<ä∆+Á|üø£Ï+#ê&ÉT.

ndüŒèX¯´‘·\T, S.C. \ yê]øÏ Á|ü‘˚´ø£‘·\ô|’ rÁe‘·\ eT<Ûä´,eT<Ûä +‘·s¡ Á|üuÛÑT‘·«+, sêC≤´+>∑ ìsêàD düeTj·T+ e∫Ã+~.

23


]»πs«wüqT¢

29`6`1945 ‘Bq eT<Ûä +‘·s¡ Á|üuÛÑT‘·«+ Á|üø£≥q \+&ÉHé qT+&çe∫Ã+~. Á_°wt yê]˝À &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY≈£î ‘·>∑T kÕúq+ e⁄qï~. Äj·Tq≈£în|üŒÏøÏ y˚s¡T ø£$T°\˝À düuÛÑ ‘·«+ Ç#˚Ãe⁄Hêïs¡T. yÓ’ÁkÕjYT m–®≈£L´Ïyéøöì‡˝Ÿ˝À düuÛÑT´&ç>± ìj·T$Tdü÷Ô 20`7`1942 q Á_Ïwt Á|üuÛÑT‘·«+H√Ï|òæπøwüHé Ç∫Ã+~.

24`8`1945 q ‘ê‘êÿ*ø£ eT<Ûä +‘·s¡ Á|üuÛÑT‘·«+ eT+Á‹es¡Z+ù|s¡T¢ Á|üø£Ï+#·ã&Ü¶sTT. <ëì˝À HÓÁVüA ñ|üÁ|ü<Ûëì>±, |üfÒ˝Ÿ,sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é, ÄC≤<é, sê»>√bÕ˝≤#ê], ndü|òt Ä*, X¯s¡X¯Ã+Á<äuÀdt,»>¥JeHésêyéT, C≤Hé eT‘·ÔjYT ù|s¡T¢ Ç‘·s¡ eT+Á‘·T\T>± Ksês¡j·÷´sTT.»>¥JeHésêyéT ;Vü‰s¡T qT+&ç ndüŒèX´ Á|ü»\≈£î Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+#ê&ÉT.ôdô|º+ãs¡T 2 e ‘˚Bq eT+Á‹es¡Z+ Á|üe÷D d”«ø±s¡+ #˚dæ+~. &Üˆˆn+uÒ<äÿsY ù|s¡T eT+Á‹es¡Z+˝À Ò<äT. 26`10`1946 ‘˚Bq eTTdæ¢+©>¥≈£L&É eT+Á‹es¡Z+˝À #˚]+~. CÀ^+Á<äHê<∏é eT+&É˝Ÿ (S.C.) ù|s¡THê´j·TXÊU≤ eT+Á‹>± e∫Ã+~. ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\ Á|ü»\T ø=+<äs¡T»>¥JeHésêyéT ù|s¡TqT e´‹πsøÏ+#ês¡T. (á n+‘·s¡ ø£eT÷´q Ÿ e´‹πsø£‘·\Tn|üŒÏ qT+&û e⁄qï≥T¢qï~) á ìs¡íj·÷ìï e÷s¡TŒ #˚j·TT≥≈£î, ‘·qqT≈£L&É eT+Á‹es¡Z+˝À #˚s¡Ãe …qì #Ó|üø=qT≥≈£î &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY \+&ÉHéyÓ[fl 30`10`1946 ‘Bq 5`11`1946 ‘Bq Á_°wt ô|<ä›\qT ø£*XÊ&ÉT.yês¡T ªªø£eT÷´q˝Ÿµµ $wüj·÷\T ‘·eTe<ä› #Ó|üŒe<ä›ì sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ À ‘·q n<äècÕºìï |üØøÏå+#·Tø=eTàHêïs¡T. (See Dr. Baba Saheb

Ambedkar : Life and Mission by Dhananjaya Keer – page 385).

ndüŒèX¯ó´\ $wüj·T+ yÓqTø£ã&ç b˛‘·T+<äì ì+õ* |ü&ç+~ &Üˆˆn+uÒ<äÿsY≈£î. (á ø£<∏ä+‘ê &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY≈£î S.C. \ Á|ü‘˚ ø£‘·\ô|’ >∑\|ü≥Tº<ä\qT ‘Ó\T|ü⁄≥≈£î e÷Á‘·y˚T).

24

]»πs«wüqT¢


sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ mqTïø√ã&ç+~. 9`12`1946 q sêC≤´+>∑XÊdüqdüuÛÑ düe÷y˚X¯yÓTÆ+~. 13`12`1946 q »eVü≤sY˝≤˝Ÿ HÓÁVüAsêC≤´+>∑ ÄX¯j·÷\qT Á|üy˚X¯ô|≤º&ÉT. &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY düuÛÑT´&˚ ø£qTø£düuÛÑ À Á|üdü+–+#ê&ÉT.

eTs¡\ e÷]Ã 1947 HêÏ sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ düe÷y˚X¯+˝ÀÇe«≤ìøÏ ˇø£ yÓTyÓ÷sê+&ÉyéTqT &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ‘·j·÷s¡T #˚XÊ&ÉT.n+<äT˝À S.C. \≈£î Á|ü‘˚ ø£ m …ø=ºπsŸ ø±yê\ì Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT.

29`4`1947 ‘˚Bq sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛ≤ düe÷y˚X¯+˝À düsê›sYe\¢uÛ≤jYT |üfÒ Ÿ sêC≤´+>∑+˝À ˇø£ ø±¢E #˚sêÃ\ì Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT.n~ "Untouchability in any form is abolished and imposition of

any disability on that account shall be an offence" (n+≥sêì‘·q+@ s¡÷|ü+˝À HÓ’Hê |üP]Ô>± ìùw~Û+#·ã&ç+~. Ä ø±s¡D+#˚ @ nqs¡Ω‘·$~Û+∫Hê n~ H˚s¡y˚T). n|ü⁄&ÉT sêC≤´+>∑ XÊdüquÛÑ À |üfÒ Ÿ dü\Vü‰ø£$T°, Vü≤≈£îÿ\ ø£$T°øÏ n<Ûä ≈£åî&ÉT. Bìì ãÏº ndüŒèX¯ ‘· |ü≥¢ ø±+Á¬>dtyÓ’K] |üP]Ô>± ns¡ú+ ø±>∑\<äT. á ìs¡íj·÷ìï, $<ÛëHêìï Á|ü|ü+#· Á|üuÛÑT‘ê«\T|üÁ‹ø£\T Á|üdüTÔ‹+#êsTT. á ìs¡íj·T+˝À >∑\ >±+BÛ uÛ≤yê\qT, ø±+Á¬>dtìs¡íj·÷ìï Á|üeTTK+>± Á|üdüTÔ‹+#êsTT. (See Dr. Baba Saheb

Ambedkar Life and Mission by Dhananjaya Keer – Spell on

Constituent Assembly part) á ìs¡íj·T+ ≈£L&Ü &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY≈£î#ê*q≥T¢ Ò<äT.

á H˚|ü<∏ä +˝À sêC≤´+>∑+ 17e n~Ûø£s¡D+ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+"Abolition of untouchability – Untouchability is abolished and its

practice in any form is forbidden. The enforcement of any

disability arising out of untouchability shall be an offence

25


]»πs«wüqT¢

punishable in accordance with law" |üfÒ˝Ÿ Á|üy˚X¯ô|Ïºq ø±¢En~Ûø£s¡D+>± e∫Ãq<Ó’ nsTTe⁄+&Ée#·TÃ. Ç+<äT˝À ø±+Á¬>dt ìC≤sTTr˝À|ü+ ø£ì|æ+#·<äT.

29`4`1947 ‘˚Bq sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ À |üfÒ Ÿ ñ|üq´dædü÷Ô"The state shall make no discrimination against any citizen on

grounds of religion, race, caste and sex" nHêï&ÉT.

31`3`1949 ‘˚Bq sê»kÕúHé À ˇø£ ñ|üHê´dü+˝À "Today

we must remove distinctions of high and low, rich and poor,

caste and creed."

19`9`1950 ‘˚Bq Hêdæø˘ À j·T÷‘Y ø±+Á¬>dt düuÛÑ À "No

distinctions of caste and creed should hamper us. All are sons

and daughters of India. We should all love our country and build

our destiny on mutual love and help". Ç~ >±+BÛ, ø±+Á¬>dt bÕØº,yÓTT<äÏ Á|ü<ÛëqeT+Á‹, yÓTT<äÏ ôVAyéT, ñ|üÁ|ü<Ûëq eT+Á‹ Á|üø£Ï+∫q|ü]bÕ\Hê $<Ûëq+. düeT‘ê $<Ûëq+. Ç+<äT˝À ]»πs«wüHé\T Òe⁄. Ç~Ä#·s¡D≈£î e#˚Ã˝Àù| sêC≤´+>∑+˝ÀìøÏ ≈£î\+ Á|üy˚•+∫ <˚XÊìï$uÛÑõ+∫+~. düe÷q‘·qT kÕ~Û+#·T Ç‘·s¡ #·≥º Á|üj·T‘êï\T, düVü≤ø±sê\TnqTdü]+∫ e⁄+fÒ H˚Ï s¡#·Ã e⁄+&˚~ ø±<äì y˚T<∏ëe⁄\ n_ÛÁbÕj·T+.

eT]ø=ìï ÁbÕs¡+uÛÑ yêdüÔyê\qT ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+. >±+BÛ, &Üˆˆn+uÒ<äÿsY ñuÛÑj·TT\÷ ≈£î\|”&Éq≈£î, $eø£å≈£î e´‹πs≈£î Ò. Vü≤]»qT\TÒø£ S.C. \ kÕ+|òæTø£, kÕ+düÿè‹ø£, Ä]úø£ |ü]dæú‘·T\qT |üP]Ô>± e÷sêÃ\H

uÛ≤eq≈£î, Äe÷≥ø=ùdÔ ø±+Á¬>dt bÕØº Hêj·T≈£î\T j·÷e‘·TÔ n+øÏ‘·yÓT Æe⁄qïyêπs. <˚X¯+˝À kı+‘· |ü]bÕ\q n|ü&˚ yÓTT<ä …’+~ @ #·s¡ @

26

]»πs«wüqT¢


|òü*‘êìïdüTÔ+<√ ‘Ó*j·T<äT. _|æHé #·+Á<ä ‘·q Á>∑+<∏ä+˝À ªª>±+BÛ |ü]|üPs¡í$|ü¢eø±s¡T&ÉTµµ nHêï&ÉT. Ç~ $\Te Òì e÷≥ nq≤ìøÏ M Ò¢<äT. >±+BÛìÁã‘·ø£ì∫Ã e⁄+fÒ @+ e÷s¡TŒ\T+&y√ ‘Ó*j·T<äT. kÕ«‘·+Á‘· +‘√H <X+˝ÀeT‘· |òüTs¡D˝§#êÃsTT. Ä ø£\ø£\+ yÓ’|ü⁄≈£î Á|üuÛÑT‘·«+, ô|<ä›\T Ä˝À#·qkÕ]+# Àù| >±+BÛ Vü≤‘· . <X+ ≈£î<äTs¡Tø√ø£ eTT+< sêC≤´+>∑ ìs¡íj·÷\Te#êÃsTT. Væ≤+<ä÷eT‘·+ Áã‹øÏ ã≥ºø£≤º\+fÒ düe÷»+ ≈£î\s¡Væ≤‘·+ø±yê\ì nìï ≈£î˝≤\ Væ≤+<äTe⁄\T düeTuÛ≤e+‘√, düVü≤uÛ≤e+‘√ yÓT\>±\qï>±+BÛ e#·Hê\≈£î ‘·≥Tº ‘·–*+~. Vü≤]»qT\T πøe\+ Vü≤]»qT\T>±H˚sê»ø°j·T+>± n_Ûeè~∆ #Ó+~q+‘· e÷Á‘êq ≈£î\ eédüú, ≈£î\ $eø£ån+‘·+ ø±ø£b˛>± XÊX¯«rø£]+#·T≈£î+≤j·Tì, Á|ü‘˚ ø£ y√≥s¡T¢>±, Á|ü‘˚ ø£ìjÓ÷»ø£ esêZ\T>± e⁄qï+‘· ø±\+ n+≥sêìyês¡T n+≥sêìyês¡T>±H˚XÊX¯«‘·+>± Á|ü‘˚ ø£+>± e⁄+≤s¡ì, ø£fi¯+øÏ‘· es¡Z+>± eTTÁ<ä ã&É‘ês¡ì,>±+BÛ H=øÏÿ #Ó|ü⁄‘·÷ ªªMTs¡T XÊX¯«‘·+>± n+≥sêìyês¡T>±H˚ ñ+&É≥+ø√s¡T≈£î+≤sêµµ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. Ä STIGMA (ø£fi¯+ø£+)‘√ mHêïfi¯óflJ$+#ê* nH˚<˚ y˚T<∏ëe⁄\ Á|üX¯ï. Ç<˚ n_ÛÁbÕj·÷ìï &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ø£dü+<äs¡“¤+˝À Á|ükÕÔ$+∫ STIGMA XÊX¯«rø£]+#· ã&É≈£L&É<äHêï&ÉT. 70dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘· Ç<˚ Á|üX¯ï m<äTs¡e≥+ ˝Ò<ë nì Á|ü»\TÁ|ü•ï+#·Tø√yê*. >±+BÛ #Ó|æŒq dæ<ë∆+‘·+ e\¢ Væ≤+<äTe⁄\+<äs¡T πøuÛ≤e+‘√ e⁄+≤s¡ì, |òüTs¡¸D\T+&Éeì n|üŒÏ |ü]bÕ\≈£î\T ≈£L&ÜuÛ≤$+#ês¡T. Væ≤+<äTe⁄\qT $uÛÑõ+# @ eT‘êìï, $<ÛëHêìï <ä]CÒs¡ j·Te<ä›Hêïs¡T >±+BÛ, HÓÁVüA, |üfÒ˝Ÿ, sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é e¬>’sê ø±+Á¬>dtHêj·T≈£î\T. Á|üeTTK ø£eT÷´ìdtº Hêj·T≈£î&ÉT |ü⁄#·Ã\|ü*¢ düT+<äs¡j·T´(n|ü⁄&ÉT ø£eT÷´ìdüTº\T Á|üø√|ü <äX¯˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ês¡T) ˇø£ düuÛÑ˝Àªªdüe÷q‘·«eTH˚~ >±+BÛ dæ<ë∆+‘ê\˝À ø°\ø£+. nìï ≈£î˝≤\ düe÷q‘·«+

27


]»πs«wüqT¢

ø√dü+, Ä]úø£ düe÷q‘·«+ ø√dü+ Äj·Tq J$‘·eT+‘ê b˛sê&Ü&ÉT.düe÷q‘·«+ Äj·Tq q&ç|æq ñ<ä e÷\ìï+Ïø° ø°\ø£ ;»+µµ nHêï&ÉT.

á n_ÛÁbÕj·÷\T, $<ÛëHê\˙ï e´‹πsøÏ+#· ã&Ü¶sTT. "Gandhism

is the doom of common man and has no passion for economic

equality" (>±+BÛ uÛ≤eq\T kÕ<Ûës¡D e´øÏÔøÏ n+‘·eTT ø£*–+#˚y˚.Äj·Tq≈£î Ä]úø£ düe÷q‘·«+ô|’ ø√]ø£ ` Ä˝À#·q ˝Ò<äT) nHêï&ÉT&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY.

3`6`1947 ‘Bq ≤sY¶ eTÚ+Ÿu≤f…Hé Ç+&çj·÷qT N*Ã ¬s+&ÉT<˚XÊ\ Á|üD≤[ø£‘√ e#êÃ&ÉT. n|ü⁄&ÉT >±+BÛ Äj·Tq‘√ "Vivisect me

before you vivisect India" (Ç+&çj·÷qT ø√dæ $uÛÑõ+#˚ eTT+<äT qqTïø√j·TTeTT) nHêï&ÉT. Ç~ Äj·Tq˝Àì <˚X¯ nK+&É‘ê uÛ≤yêìï‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~.

Ç≥T¢+&É, 1947 p …’ ÄKs¡T yês¡+˝À bÕÏ Ÿ, |üfÒ Ÿ >±s¡\T&Üˆˆ n+uÒ<äÿs¡TqT eT+Á‹es¡Z+˝À #˚s¡TÃø=qT $wüj·T+ |ü+&çŸ HÓÁVüA‘√#·]Ã+#ês¡T. HÓÁVüA n+^ø£]+#ê&ÉT. Ç~ düe÷q‘·« uÛ≤e+.C≤rj·T‘êuÛ≤e+. HÓÁVüA &Üˆˆ n+uÒ<äÿsYqT ‘·q #Û+ãs¡T≈£î |æ*∫ yÓTT<äÏÁ|üuÛÑT‘·«+˝À ≤ $Tìwüºs¡T>± e⁄+&ÉT≥≈£î MTø£+^ø±s¡yTHê nì n&ç>±&ÉT.(29`4`1947 q ÒK ≈£L&Ü Áyêdæ ÄVü‰«ì+#ê&ÉT.) &Üˆˆ n+uÒ<äÿsYdüeTà‹+#ê&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· eTTKýÓTÆq bÕ¢ì+>¥ &Óe\|tyÓT+≥T XÊKqTÇkÕÔqì HÓÁVüA #ÓbÕŒ&ÉT. Ä *düTºqT ô|ò’q˝Ÿ #˚j·TT≥≈£î HÓÁVüA uÛÑ+^ø±\˙øÏ >±+BÛ <ä>∑Zs¡¬ø[fl eT+Á‹es¡Z C≤_‘ê #·÷bÕ&ÉT. >±+BÛ düeTà‹‘Ó*bÕ&ÉT. Çø£ÿ&É düe÷q‘·« uÛ≤eq, C≤rj·T uÛ≤eq ‘˚≥‘Ó\¢eTe⁄‘·T+~.3`8`1947 q eT+Á‹es¡Z C≤_‘ê yÓ\Te&ç+~.n~ u§+u≤sTT˝À e⁄qï

28

]»πs«wüqT¢


&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY≈£î ‘Ó*dæ+~. nø£ÿ&É yÓTT<äÏ Á|üuÛÑT‘·«+˝À ˇø£ ndüŒèX¯Væ≤+<äTe⁄ eT+Á‹ nj·÷´&Éì |ü+&ÉT>∑ »s¡T|ü⁄≈£îHêïs¡T. ‘·<äT|ü] kÕ«‘·+Á‘· +e∫Ã+~.

29`8`1947 ‘˚Bq sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ À sêC≤´+>∑ Á&Ü|òæº+>¥ø£$TÏ (eTTkÕsTT<ë ø£$T°) @sêŒf…Æ+~. <ëìøÏ n<Ûä´≈£åîì>± &Üˆˆn+uÒ<äÿsYqT ø±+Á¬>dt ìj·T$T+#·T≈£îqï<äì #Ó|ü≈£îHêï+ Çø£ÿ&É ≈£L&Éø±+Á¬>dt ô|<ä›\T düe÷q‘ê uÛ≤e+, C≤rj·T uÛ≤e+ Á|ü<ä]Ù+#ês¡T. N.

e÷<Ûäesêe⁄, kÕ<äT˝≤¢, n˝≤¢&ç ø£èwüíe÷#ê], T.T. ø£ècÕíe÷#ê] e¬>’sê\qTdüuÛÑT´\T>±qT, Á&Ü|òtº‡eTHé>± B.N. sêe⁄qT, N|òt Á&Ü|òtº‡eTHé>± S.N. eTTKØ®ììj·T$T+#ês¡T. &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY n<Ûä ø£å‘·qT >∑÷]Ã "India chose, in

amends of her agelong sin of untouchability, her law giver, new

manu and new smritikar from among a caste which had been

dehumanised, demoralised and devitalised for ages. New India

entrusted the work of framing her new laws to a man who had a

few years before, burnt Manusmrithi, the code of Hindus" nìy˚T<Ûëe⁄\T dü+‘√cÕìï e´ø£Ô+ #˚XÊs¡T. ndüŒèX¯ ‘ê ìs¡÷à\q≈£î <˚X¯+eTT+<ä&ÉT>∑T y˚dæ+<äì uÛ≤$+#ês¡T.

&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY uÛ≤eq y˚s¡T>± e⁄+~. ªªH˚qT Á|üuÛÑT‘·«+˝À #˚sêqTø±ì, ø±+Á¬>dt À #˚s¡ Ò<äT. ø±+Á¬>dt eT+&ÉT‘·Tqï ø=+|ü. n~ Ç+ø±¬s+&fifl˝À ãT¬>ZÌHê ø±e#·TÃ. Á|üuÛÑT‘·«+˝À e⁄+&ç ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\ dü+πøåeT+ø±bÕ&Ée#·TÃµµ nHêï&ÉT. n+<äTπø eT+Á‹|ü<ä$ Ç#êÃs¡ì Äj·Tq≈£îdüTŒ¤]+∫+~.

n+uÒ<äÿsY >±+BÛô|’ e´‹πsø£+>±H e⁄Hêï&ÉT. 30`1`1948 >±+BÛVü≤‘· >±$+|üã&Ü¶&ÉT. eTq<X+ ‘·\¢&ç*¢+~. Á|ü|ü+#·+ ~Á>±“¤+‹ #Ó+~+~.

29


]»πs«wüqT¢

&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY #·*+#· Ò<äT. K+&çdü÷Ô ùdºŸyÓT+Ÿ sTTe« Ò<äT. Xej·÷Á‘· Àø=+‘·<ä÷s¡+ e÷Á‘·+ yÓfi≤fl&ÉT. >±+BÛ uÛ≤eC≤˝≤ìøÏ Á|üe÷<ä+ e∫Ã+~.

sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ ø£$T°\ yês¡T ≈£L]Ãq düe÷#êsêìï&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ eTT+<äT+#ês¡T. #·s¡Ã »]–+~.

n|üŒÏøÏ &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ñ<ä eT+ ≈£î\|üs¡yÓTÆ+<äì &Üˆˆ W.N.

≈£îuÒsY ‘·q ªª&Üˆˆ n+uÒ<äÿsYµµ Á>∑+<∏ä+˝À ‘Ó\T|ü>± n+<äT≈£î &Üˆˆ n+uÒ<äÿsYªª‘·q ñ<ä eT+ Ä‘·às¡ø£åD≈£î ñ<›•+#·ã&ç+~. nÁ>∑esêí\T>± #Ó|üŒã&ÉT‘·Tqïyê]øÏ \_ÛdüTÔqï n<äq|ü⁄ kÂø£sê´\T, Vü≤≈£îÿ\qT n+‘·yÓTT+~+#˚+<äT≈£îñ<˚›•+∫+~µµ nì »yê_#êÃ&É≥. Væ≤+<ä÷eT‘·+˝À ndüe÷q‘·\Tm≈£îÿe>± e⁄Hêïj·Tì, Äj·Tq b˛sê≥+ kÕe÷õø£ düe÷q‘·«+ ø√dü+ñ<›•+#· ã&ç+<äì |ü\T#√≥¢ #Ó|üŒ&É+‘√ Væ≤+<äTe⁄\˝Àì S.C. \≈£î,S.C. j˚T‘·s¡T\≈£î eT<Ûä düjÓ÷<Ûä Ò≈£î+&Ü b˛sTT+<äì $eTs¡Ù e∫Ã+~.ø±+Á¬>dt‘√ n$HêuÛ≤e dü+ã+<Ûë\T+fÒ eT+∫ |òü*‘ê˝§#˚Ãeì ø=+<ä]n_ÛÁbÕj·T+. yÓTT<äÏ qT+&û sêC≤´+>∑+ sêùd Á|üj·T‘·ïeT+‘ê Væ≤+<ä÷‘·‘ê«ìø°, >±+BÛ uÛ≤eC≤˝≤ìø° e´‹πsø£+>±H q&ç∫+~. ndüŒèX´‘ê ≈£î\+Á|ü‘´ø£‘·\ e\q Ä ≈£î\+ XÊX«rø£]+#·Tø=ì e´‹πsø£ |òü*‘ê\T (reverse

results) e#êÃsTT. n+≥sêì‘·q+ #·≥ºã<ä∆eTe«≥yT ø±≈£î+&Ü sêC≤´+>∑ã<ä∆eTsTT Vü≤≈£îÿ>± e÷]+~.

Ç<ä+‘ê ]»πs«wüq¢ |üPs¡«s¡+>∑+ ø£qTø£ Ç+‘·>± #Ó|üø√e\dæe∫Ã+~.

30

]»πs«wüqT¢


N O T E S

31


]»πs«wüqT¢

sêC≤´+>∑+]»πs«wüHé n~Ûø£s¡D≤\T ` #·s¡Ã\T

sêC≤´+>∑+ n~Ûø£s¡D≤\ #·s¡Ã\ H|ü<∏ä + ø=+‘·>± ‘Ó\TdüTø√e≥+nedüs¡+. sêC≤´+>∑+ eTTkÕsTT<ë ø£$T° (Drafting Committee)

29`8`1947 q neT\T≈£î e∫Ã+~. eTTkÕsTT<ë ø£$T°ì y˚ùd≥|ü⁄&ÉTsêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ ‘·q rsêàq+˝À m+<äT≈£î eTTkÕsTT<ë ø£$T°ìy˚düTÔqïB Ç˝≤ sêXÊs¡T. "It was being setup to scrutinize the draft

constitution prepared by the Constitutional Adiser (B.N.RAU)

giving effect to the decisions taken already in the assembly and

including all matters ancillary there to or which have to be

provided in such a constitution and to submit to the assembly

for consideration of the text of the draft constitution as revised

by the committee". (sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ rdüT≈£îqï ìs¡íj·÷\ìï+ÏsêC≤´+>∑ dü\Vü‰<ë¬s’q _.j·THé. sêe⁄ sêC≤´+>∑+˝À bı+<äT|üs¡#ês√˝Ò<√ |ü]o*+∫, eTTkÕsTT<ë ‘·j·÷s¡T#˚dæ sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ≈£îdüeT]Œ+#·T≥≈£î eTTkÕsTT<ë ø£$T° @sêŒf…Æ+~) nì #Ó|ü≈£îHêï+.Á|ü‹ ø£$TÏ yê] ]b˛s¡Tº, sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ À #·]Ã+#·ã&ç nedüs¡yÓTÆ‘zÏ+>∑T rdüTø=ì s¡÷bı+~+#·ã&Ée\dæ+<˚. @ ø£$T° düeT]Œ+∫q]b˛s¡TºHÓ’Hê sêC≤´+>∑+˝ÀøÏ rdüTø=qT≥≈£î sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ (299

3

32

]»πs«wüqT¢


eT+~ düuÛÑT´\T ˝Ò<ë yÓTC≤]° düuÛÑT´\) n+^ø±s¡+ ø±e\dæ+<˚.sêC≤´+>∑+˝ÀøÏ e#˚Ã @ rsêàqyÓTÆHê Äj·÷ ø£$T°\ dü$Twæ rsêàqy˚T‘·|üŒ @ ˇø£ÿ ø£$T° düuÛÑT´\T Ò<ë n<Ûä ≈£åîì ìs¡íj·T+ ø±<äT. Á&Ü|òæº+>¥ø£$T°, Ç‘·s¡ ø£$T°\ rsêàqeTT\qT bı+<äT|üs¡#˚~ e÷Á‘·y˚T.

04`11`1948 ‘˚Bq sêC≤´+>∑ n+XÊ\qT sêC≤´+>∑XÊdüqdüuÛÑ≈£î düeT]Œ+∫q|ü⁄&ÉT e∫Ãq $eTs¡Ù\≈£î »yêãTìdü÷Ô &Üˆˆn+uÒ<äÿsY ‘·q ñ|üHê´dü+˝À "The Drafting Committee was in effect

charged with the duty of preparing a constitution in accordance

with the decisions of the Constituent Assembly on the reports

made by the various Committees" nHêï&ÉT (Sec Constituent

Assembly debates – Vol. VIII Page 31).

($$<Ûä ø£$T°\T sêC≤´+>∑ XÊdüquÛÑøÏ∫Ãq ]b˛s¡Tº\T bı+~qn+^ø±s¡eTT\qT sêC≤´+>∑ eTTkÕsTT<ë ø£$T° sêC≤´+>∑eTT˝À#s¡TÃ‘·T+~) ø£qTø£ sêC≤´+>∑+ @ ø£ÿs¡T ì]à+∫+~ ø±<äT. n~ sêC≤´+>∑XÊd üqd üu Û Ñ d ü$Tw æ º ìs ¡ íj · TeTT, ìsêàDeTT. Ç| ü ⁄& É T < ˚X ¯+nqT≈£î+≥Tqï≥T¢>± sêC≤´+>∑ ìsêà‘· &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ø±<äì ‘*Ã #ÓbÕŒ&ÉT&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY.

sêC≤´+>∑+ sêj·T≤ìøÏ B.N. sêe⁄ N|òt Á&Ü|òtº‡eTHé eT]j·TTø±Hédæº≥÷´wüHé n&Ó’«»s¡T. sêC≤´+>∑+ |ü\Te÷s¡T¢ sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ≈£îe∫Ã 7,600 dües¡D\T bı+~ ÄyÓ÷~+#·ã&ç+~.

sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ À n‘· ~Û≈£ dü+K´ düuÛÑT´\T ø±+Á¬>dt yêπs.sêC≤´+>∑+ yÓTT<ä≥, ∫e] Á&Ü|òtº n~Ûø£+>± ø±+Á¬>dt uÛ≤yê Ò. nsTT‘˚sêC≤´+>∑+ dües¡D\≈£î neø±X$Tdü÷Ô sêj·Tã&ç+~. n~ 18`6`1951HêÏ yÓTT<äÏ dües¡D qT+&ç 8`9`2016 HêÏ dües¡D es¡≈£î 101

33


]»πs«wüqT¢

kÕs¡T¢ bÕs¡¢yÓT+≥T˝À dües¡D\T bı+~+~ Ç+ø± ø=ìï ì\«˝À e⁄qï$ñ<ë:` ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\ >∑T]+∫ #·]Ã+#·T ø£$T° yês¡T Vü≤≈£îÿ\$wüj·T+ #·]Ã+#·T≥≈£î yÓTÆHê]°dt düuŸ ø£$T°øÏ |ü+|æ+~. yês¡TyÓTÆHê]°dt≈£î Á|ü‘´ø£ m …ø=ºπsŸ (ìjÓ÷»ø£ es¡ZeTT z≥s¡T¢) Á|ü‹bÕ<äqqTe´‹πsøÏ+#ês¡T. ø±ì yÓTÆHê]°\≈£î ]»πs«wüqT¢+&Ü\ì dü÷Á‘·ÁbÕj·T+>±26`3 z≥¢‘√ n+^ø£]+#ês¡T.

ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\ìï+Ïô|’ |ü\T dües¡D˝§#êÃsTT.

yÓTÆHê]°\≈£î eT+Á‹es¡Z+˝À ]»πs«wüHé ñ+&Ü\H˚ Á|ü‹bÕ<äq Äø£$T° À sê>± 8 z≥T¢ e´‹πsø£+>± 7 z≥T¢ nqT≈£L\+>± e∫Ã Á|ü‹bÕ<äqM–b˛sTT+~.

ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\≈£î ]»πs«wüq¢ Á|ü‹bÕ<äqô|’ #·s¡Ã˝À¢ 16 z≥T¢nqT≈£L\+>±, 1 z≥T e´‹πsø£+>± e∫Ã ]»πs«wüHé n+^ø£]+#· ã&ç+~.

b˛° |üØø£å\˝À ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\≈£î ]»πs«wüHé Á|ü‹bÕ<äqô|’ #·s¡Ã˝À]»πs«wüqT¢+&Ü\ì 11 z≥T¢, e<ä›ì 6 z≥T¢ e∫Ã Á|ü‹bÕ<äq HÓ–Z+~.

…õùd¢#·s¡¢ À Á|ü‘´ø£ ìjÓ÷»ø£ esêZ\T, Á|ü‘´ø£ z≥s¡T¢ Á|ü‹bÕ<äqô|’#·s¡Ã zÏ+>∑T≈£î sê>± e´‹πsø£+>± 54 z≥T¢, nqT≈£L\+>± 3 z≥T¢e#êÃsTT.

nsTT‘˚ >∑T]Ô+|ü⁄ bı+~q yÓT ÆHê]°\≈£î ˝…õùd¢#·s Y˝À]»πs«wüqT¢+&Ü\H˚ Á|ü‹bÕ<äqô|’ 54 z≥T¢ nqT≈£L\+>±, 3 z≥T¢e´‹πsø£+>± e#êÃsTT.

bı*Ïø£ Ÿ ]»πs«wüqT¢ 10 dü+e‘·‡sê\ ø±\+ es¡≈£î ñ+&Ü*,10 dü+e‘·‡sê\ ∫e]˝À <ëìì düMTø£å #˚j·÷* nqï Á|ü‹bÕ<äqô|’e∫Ãq #·s¡Ã˝À ÄsY.¬ø. dæ<ë« nH düuÛÑT´&ÉT ªª10 dü+ˆˆ\T e÷Á‘·yT (only)µµ

34

]»πs«wüqT¢


nì e⁄+&Ü\ì dües¡D ‘Ó#êÃ&ÉT. dües¡D y√Ï+>∑T˝À M–b˛sTT+~.10 dü+e‘·‡sê\T U≤j·TyÓTÆ+~. á Á|ü‹bÕ<äq ‹]– 1949 y˚T HÓ\˝À#·s¡Ã≈£î sê>± eT‘· ÁbÕ‹|ü~ø£q ]»πs«wüqT¢ #˚j·Tsê<äì, ôw&É÷´\T≈£î˝≤\≈£î, C≤‘·T\≈£î e÷Á‘·y˚T ]»πs«wüqT 10 dü+ˆˆ\ ø±\+ e⁄+&Ü\ìrsêàì+#·ã&ç+~. ny˚ 10 dü+ˆˆ\T Äs¡Te÷s¡T ¢ bı&ç–+|üã&ç26`1`2020 es¡≈£î ø±\|ü]$T‹ì ô|+|ü⁄ #düT≈£îqï~ 334 e sêC≤´+>∑n~Ûø£s¡D+. sêC≤´+>∑+ yÓTT‘·Ô+˝À Çìïe÷s¡T¢ dües¡D bı+~q n~Ûø£s¡D+Ç<=ø£ÿfÒ.

á dü+<äs¡“¤+˝À >±+BÛ #Ó|æŒqB, &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY #Ó|æŒqB>∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*.

≈£î\+ ÁbÕ‹|ü~ø£>± ]»πs«wüqT¢ ø£*ŒùdÔ n$ XÊX¯«rø£]+#·T≈£îH˚Á|üe÷<ä+ ñqï<äì, n~ <XÊìï ≈£î˝≤\ yêØ>± $uÛÑõdüTÔ+<äì, C≤rj·T‘êuÛ≤e+ @ø±‘·àø£‘· nK+&É‘êuÛ≤yê\≈£î uÛÑ+>∑+ ø£\T>∑T‘·T+<äì >±+BÛã\+>± #ÓbÕŒ&ÉT.

Ç<˚ $wüj·÷ìï sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ˝À #·s¡Ã≈£î »yê_dü÷Ô&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY Ç˝≤ nHêï&ÉT.

"In the country both the minorities and majorities have

followed a wrong path. It is wrong for the majority to deny the

existence of minorities. It is equally wrong for the minorities to

perpetuate themselves. A solution must be found which will serve

a double purpose. It must recognise the existence of minorities

to start with. It must also be such that it will enable the majorities

and minorities to merge some day into one". (See the Essential

Writings of B.R. Ambedkar – edited by Valerian Rodrigues –

Page 486) (nÁ>∑≈£î˝≤\ yês¡T yÓTÆHê]°\qT >∑T]Ô+#ê*. yÓTÆHê]°\T

35


]»πs«wüqT¢

XÊX¯«‘·+>± ÁbÕ<Ûëq´‘·\T bı+<äT ñ<›X¯+ ‘·|ü. ˇø£ ø=+‘· ø±˝≤ìøÏñuÛÑj·T esêZ\ yês¡T ø£*dæ b˛yê*).

ÁbÕ<Ûëq´‘·\T XÊX¯«rø£]+#·Tø√e≥+ ‘·|ü nH˚ uÛ≤eq Ç<ä›s¡THêj·T≈£î\ qT+&ç <˚XÊìøÏ e∫Ã+~. ø±ì yês¡T ø±<äqï<˚ Ç|ü&ÉT»s¡T>∑T‘·Tqï~. n&ÉT¶≈£îH˚+<äT≈£î Ç<ä›s¡÷ Ò<äT. á XÊX¯«‘·‘·«eTTqT nìïbÕØº\ sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T >±+BÛ ` n+uÒ<äÿsY ù|s¡¢qT, $Á>∑Vü‰\qT,Ä$wüÿ]+#·T≈£î+≥÷ ñ|üjÓ÷–+#·T≈£î+≥THêïs¡T. Á|ü»\÷ me] kÕ«sê∆ìïyês¡T Á|üø£ÏdüTÔHêïs¡T ` Á|ü<ä]ÙdüTÔHêïs¡T.

sêC≤´+>∑ düMTø£å≈£î 2002 dü+ˆˆ˝À National Commission to

Review the working of Constitution y˚XÊs¡T. <ëì˝À &Üˆˆ düTuÛ≤wtø±X´|t ø£ düuÛÑT´&ÉT. ]»πs«wüqT¢ XÊX«rø£]+#·Tø=qT n+X+ô|’ ]b˛s¡Tº À‘·q &çôd+Ÿ ]b˛s¡TºqT (ndüeTà‹ ]b˛s¡Tº) Ç˝≤ qyÓ÷<äT #˚XÊ&ÉT. ‘·qu≤<ÛäqT Ç˝≤ yÓ\¢&ç+#ê&ÉT "The Commission noted that the ultimate

aim of affirmative action of reservation should be to raise the

levels of capabilities of people of disadvantaged sections and to

bring them at par with the other sections of society. Reservations

should not seperate certain sections from others and should

not become a permanent feature of Indian society. In this

connection it is important to recall that Dr. Ambedkar

opposed reservations to S.Cs in perpetuity. He would have

liked it to be for forty years instead of ten years but there

after he did not want parliament to have the power to

extend it by law because he did not like the DALIT class

STIGMA on Indian Society to become permanent".

36

]»πs«wüqT¢


(düe÷»+ uÛ≤>±\T>± $&Éã&ç b˛e≥+, n˝≤π> ø£\ø±\+eéVü≤]+#·ã&É≥+ eT+∫~ ø±<äT. &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ≈£L&É XÊX¯«‘·]»πs«wüHéqT n+^ø£]+#· Ò<äT. Äj·Tq ]»πs«wüq¢qT 10 dü+e‘·‡sê\≈£îã<äT\T 40 dü+e‘·‡sê\T ô|Ïº Ä ‘·s¡Tyê‘· bı&ç–+|ü⁄ #˚ùd n~Ûø±s¡+bÕs¡¢yÓT+≥T≈£î ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·÷\ì uÛ≤$+#ê&ÉT. m+<äTø£+fÒ uÛ≤s¡‘·düe÷»+˝À <ä[‘· nH˚ ø£fi¯+ø£+ m\¢|ü&É÷ ñ+&Ésê<äì uÛ≤$+#ê&ÉT)

H˚Ï |ü]bÕ\≈£î\ sê»ø°j·T $<ÛëHê\ e\q ndüŒèX¯ó´\qT<äXÊu≤› Òø±ø£ X‘êu≤›\T>± ndüŒèXó´\T>± (mdt.dæ., mdt.Ï. \ì) eTTÁ<äydæ|ü]bÕ\q˝À »]π> @ dü+<äsê“¤\¬ø’Hê Çy˚ $uÛ≤>±\T nqTdü]düTÔHêïs¡T.<äTs¡<äèwüºyTeT+fÒ n+uÒ<äÿsY uÛ≤eq≈£î e´‹πsø£+>±, eTq<X+˝À mdt.dæ.\T,mdt.Ï.\T yê]q˝≤π> |æ*|æ+#·Tø√e≤ìï >∑s¡«+>± #Ó|ü≈£î+≥THêïs¡T.nÁ>∑≈£î˝≤\ yê]e … e´øÏÔ ù|s¡T≈£î ≈£î\+ù|s¡T #˚s¡TdüTÔHêïs¡T. ‘·ù|Œ$TÏn+≥THêïs¡T. @MT ‘·|ü˝Ò<äT. ÁbÕeTTU´‘·\T, ÁbÕ<Ûëq´‘·\TnqTuÛÑ$+#·≈£î+&Ü ≈£î\+ ù|s¡T e´øÏÔù|s¡T≈£î #˚]Ã‘˚ ≈£î\+ ù|s¡T‘√|æ*|æ+#·Tø√e≥+˝ÀHÓ’Hê düe÷q‘·«+ edüTÔ+~. nsTTHê me]wüº+ yê]~.me] Vü≤≈£îÿ yê]~. ‘·|ü, <ä+&Éq Ò<äT.

]»πs«wüHé n+fÒ @$TÏ?á eTÚ*ø±+X¯+ô|’ ôd’<ë∆+‹ø£ #·s¡Ã »]–+~. á #·s¡Ã\ e\q

sêC≤´+>∑+˝Àì dü+ã+~Û‘· n~Ûø£s¡D≤\qT ns¡ú+ #düTø√>∑\eTT "Reserva-

tion in India is a form of affirmative action for socially and

educationally backward classes of citizens or the scheduled

castes and tribles who are inadiquately represented in public

sector services and institutions" (kÕe÷õø£+>±, $<ë´|üs¡+>±

37


]»πs«wüqT¢

yÓqTø£ã&çq yê] nuÛÑT´qï‹øÏ, Òø£ ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\T, ‘Ó>∑\yê] nuÛÑT´qï‹øÏrdüTø=qT K∫Ã‘· #·s¡ ).

"Reservation is a level playing field given to backward

classes, S.Cs, S.Ts, women etc. to enable them to compete

with forward caste" (yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\T, S.C. \T, S.T. \T,eTVæ≤fi¯\T e¬>’sê\qT nÁ>∑≈£î\düTÔ\‘√ düeTeTT #˚j·TT neø±X¯eTT).

"It is one of the measures taken by government to

establish social justice" (kÕe÷õø£ Hê´j·T+ kÕ~Û+#·T≥≈£î Á|üuÛÑT‘·«+rdüT≈£îqï #·s¡ \˝À ]»πs«wüHé ˇø£Ï)

Çìï+Ï ÀqT düe÷q <Ûäs¡àeTT düe÷q‘·, kÕe÷õø£ Hê´j·T+.

sêC≤´+>∑ n~Ûø£s¡D\T ø=ìï ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+uÛ≤s¡rj·T sêC≤´+>∑+ ªÁ|ükÕÔeqµ˝À Ç˝≤ Áyêj·Tã&ç+~.

ªªuÛ≤s¡‘·<X Á|ü»\yÓTÆq yTeTT 1949 dü+e‘·‡s¡+ qe+ãs¡T 26e‘˚Bq uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>±ìï e÷ ø√dü+ s¡÷bı+~+#·Tø=ì y˚Ty˚TdüeT]Œ+#·T≈£îHêï+.µµ

ªªÄ Áø£eT+˝À uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï düs¡«dü‘êÔø£, kÕeTýê<ä, ˝ÖøÏø£,Á|üC≤kÕ«eT´ >∑D‘·+Á‘·+>± Á|üø£ÏdüTÔHêï+µµ (Sovereign, Socialist,

Secular, Democratic, Republic)

uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+ <X Á|ü»\≈£î á ÁøÏ+~ kÂ\uÛ≤´\T ø£*–+#·≥+\ø£å +>± ø£*–e⁄+~.

38

]»πs«wüqT¢


kÕe÷õø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T Hê´j·T+(Social, Economic, Political Justice)

Ä˝À#·Hê ùd«#·Ã¤, uÛ≤e Á|üø£≥Hê ùd«#·Ã¤, qeTàø±ìï $XÊ«kÕìïø£*–e⁄+&˚ ùd«#·Ã¤, Äsê<ÛäHê ùd«#·Ã¤(Liberty of thought, Expression, Belief, Faith and Worship)

düe÷q ôVA<ë, düe÷Hêeø±XÊ\TEquality of status and opportunity)

Á|ü»\+<ä]˝À <X düyÓTÆø£ ‘·qT, nK+&É‘ê uÛ≤yêìï k˛<äs¡ uÛ≤yêìï,e´øÏÔ >ös¡yêìï ô|+bı+~+#·≥+(Assuring the dignity of individual and the unity and integrity

of the nation)

á Á|ükÕÔeq˝Àì eTq Á|üdüTÔ‘· #·s¡Ã≈£î eTTKýÓTÆq n+XÊ\T1) kÕe÷õø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T Hê´j·T+ 2) düe÷q Vü≤√<ë,düe÷Hêeø±XÊ\T 3) <X düyÓTÆø£ ‘·, nK+&É‘ê uÛ≤e+. á eTTU≤´+XÊ\˙ïbı+<äT|üs¡Tdü÷Ô s¡÷bı+~+∫q ]»πs«wüHé dü+ã+~Û‘· n~Ûø£s¡D\T q+.14, 15, 16,38,46, 243(&ç), 243(Ï), 330 qT+&ç 335, 338,338 m, 341, 342 yÓTT<ä …’q$ eTTKýÓTÆq$.

n~Ûø£s¡D+ ` 14 :XÊdüq <äèwæº À düe÷q‘·«eTT : Ç~ ø£qã&˚+‘· ∫qï n~Ûø£s¡D+

ø±<äT. e+<äe÷s¡ ¢≈£î ô|’>± düTÁ|”+ø√s¡T º, sêÅcÕº\ ôV’≤ø√s¡T º\˝À#·]Ã+#·ã&ç+~. á n~Ûø£s¡D+ class legislation (es¡Z dü+ã+~Û‘· XÊdüqìsêàD+qT) nqTeT‹+#·<äT. ø±ì Reasonable Classification

(ùV≤‘·Tã<ä∆ eØZø£s¡D)qT nqTeT‹düTÔ+~. Ç~ s¡ã“s¡T e … m≥TyÓ’|ü⁄q¬ø’Hê

39


]»πs«wüqT¢

kÕ>∑T‘·T+~. n+XÊ\ô|’ ùV≤‘·Tã<ä∆ |üØø£å ø±yê\ì düTÁ|”+ø√s¡Tº ‘˚*Ã#Ó|æŒ+~. nfÒ¢ ùV≤‘·Tã<ä∆ ndüe÷q‘·qT á n~Ûø£s¡D Á‘√dæy˚j·T<äT. ø=ìïdü+<äsê“¤\˝À n+‘·s¡Z‘· ndüe÷q‘·\T+≤sTT. yêÏì ˇπø$<Ûä+>±|ü]>∑DÏ+#·≥+ ndüeT‘·T\´‘· ne⁄‘·T+~. @<Ó’Hê @ø£|üø£å ìs¡íj·T+#˚j·Tsê<äì, düe÷q‘·«eTTqT Principles of Natural Justice (düVü≤»Hê´j·T dü÷Á‘ê\≈£î)≈£î nqT>∑TD+>± ìs¡ísTT+#ê\ì á n~Ûø£s¡D+#ÓãT‘·T+<äì düTÁ|”+ø√s¡Tº $X¯Bø£]+∫+~.

n~Ûø£s¡D+ ` 15 :eT‘·, C≤‹, ≈£î\, *+>∑ uÛÒ<ä Òø£ »qàkÕúq ø±s¡D≤\qT ãÏº

$eø£å‘·ô|’ ìùw<Ûä+ : Á|üuÛÑT‘·«+ @ bÂs¡Tìø° πøe\+ eT‘·+, C≤‹, ≈£î\,*+>∑ uÛÒ<ä+ Ò<ë »qàkÕúq ø±s¡D≤\qT ãÏº Ò<ë yêÏ À @<Ó’Hê ˇø£ø±s¡D≤ìï ãÏº kÕ<Ûës¡D Jeq $wüj·÷\˝À $eø£å #·÷|üsê<äT. án~Ûø£s¡D+ #·+|üø£+ <=¬s’sê»Hé πødüT˝À rs¡TŒ <ä]$T˝≤ 1951˝ÀyÓTT≥ºyÓTT<äÏ sêC≤´+>∑ dües¡D bı+~ n~Ûø£s¡D+ 15(4) #˚s¡Ãã&ç+~.

n~Ûø£s¡D+ ` 15(4) :kÕ+|òæTø£+>±qT, $<ë´$wüj·Tø£+>±qT yÓqTã&çq ‘·s¡>∑‘·T\≈£î

#Ó+~q bÂs¡T\ n_Ûeè~∆, ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\T, ôw&É÷´\T ‘Ó>∑\¬ø’ @<˚ì$X‚wü ìã+<Ûäq Á|üuÛÑT‘·«+ #j·Te#·TÃqT. Ç< áHêÏø° q&ÉTdüTÔqï ]»πs«wüqT$<Ûëq+.

á ]»πs«wüqT¢ #˚j·TT≥≈£î Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ @ Ä≥+ø£+ Ò<äT. n˝≤H˚2006 dü+e‘·‡s¡+˝À sêC≤´+>∑+ eTs=ø£kÕ] düe]+#·ã&ç 15(5)n~Ûø£s¡D+ #˚]+~.

40

]»πs«wüqT¢


n~Ûø£s¡D+ ` 15(5) :kÕ+|òæTø£+ >±qT, $<ë´ $wüj·Tø£+ >±qT, yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\≈£î,

j·Tdt.dæ.\≈£î j·Tdt.Ï.\≈£î #Ó+~q bÂs¡T\ n_Ûeè~∆øÏ yÓTÆHê]°$<ë´dü+düú\˝À >±ì @ sTT‘·s¡ $<ë´dü+düú\˝À Á|üyXÊìøÏ >±ì Á|üuÛÑT‘·«+$X‚wü ìã+<Ûäq #˚j·Te#·TÃqT. á n~Ûø£s¡D+ |ü\Te÷s¡T¢ düTÁ|”+ø√s¡T º À#·]Ã+#·ã&ç+~. 1963˝À j·T+.ÄsY. u≤˝≤õ πødüT˝À ]»πs«wüqT\T 50XÊ‘êìøÏ $T+#·sê<äì düTÁ|æ+ø√s¡Tº rsêàì+∫+~. nsTT‘˚ 1977˝ÀdüTÁ|”+ø√s¡Tº #êyê¢ πødüT˝À yÓ’<ä , Ç+»˙]+>¥ e+Ï ôdŒcÕ*° ø√s¡T‡\˝À$<ë´s¡Tú\ m+|æø£≈£î Á|ü‹uÛÑ e÷Á‘·y˚T eTTU≤´+X¯eTì ù|s=ÿqï~.

n~Ûø£s¡D+ 16 :Á|üuÛ ÑT‘√«<√´>±\˝À düe÷Hêeø±XÊ\T : Á|üuÛ ÑT‘·« ñ<√´>∑

ìj·÷eTø±\˝À bÂs¡T\+<ä]ø° düe÷Hêeø±XÊ\T+&Ée …qT. eT‘·, C≤‹,≈£î\, *+>∑ uÛÒ<ä, nqTe+•ø£, »qàdüú\, ìyêdüdüú\ ø±s¡D≤\‘√ Á|üuÛÑT‘·«ñ<√´>±\≈£î, |ü<äe⁄\≈£î $eø£å #·÷|üsê<äT. ø±ì n~Ûø£s¡D+ 16(4)˝ÀsêC≤´+>∑+ $TqVü‰sTT+|ü⁄ ì∫Ã+~. á n~Ûø£s¡D+˝Àì <~j·TT bÂs¡T\˝ÀyÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\˝À @ es¡ZeTTq¬ø’qqT, ìj·÷eTø£eTT\qT Ò<ë ñ<√´>±\qT Á|ü‘˚ øÏ+#·T≥≈£î Á|üuÛÑT‘·«eTTqT ìyê]+#·<äT. Ç~ _.dæ.\≈£îe]Ô+#·TqT. Ä ‘·s¡Tyê‘· 1995˝À sêC≤´+>±ìï düe]+∫ n~Ûø£s¡D+16(4)(m) #˚s¡Ãã&ç+~.

n~Ûø£s¡D+ 16(4)(m) :j·Tdt.dæ.\T, j·Tdt.Ï.\ ñ<√´>∑T\ d”ìj·÷]°‘√ düVü‰ Á|üyÓ÷wüHé

$wüj·÷\˝À Ò<ë düØ«düT\˝Àì @<ì ‘·s¡>∑‘·T\ ñ<√´>±\˝À ]»πs«wüHé

41


]»πs«wüqT¢

#˚j·TT≥≈£î Á|üuÛÑT‘·«eTTqT ìyê]+#·<äT. 2000 dü+ˆˆ˝À eTs=ø£ dües¡D#˚dæ 16(4)(_) n~Ûø£s¡D+ #˚sêÃs¡T.

n~Ûø£s¡D+ 16(4)(_) :@<Ó’Hê ˇø£ dü+e‘·‡s¡+˝À ]»πs«wüHé #˚j·Tã&É¶ b˛düTº\T uÛÑØÔ

ø±ø£b˛‘˚ yêÏì eTs¡TdüÏ dü+e‘·‡s¡+ b˛düTº\˝À ø£\|ü≈£î+&ÜÁ|ü‘˚´øÏ+#·T≥≈£î Á|üuÛÑT‘ê«~Ûø±sê\qT ìs√~Û+#·<äT. á n~Ûø£s¡Dô|’düTÁ|”+ø√s¡Tº |ü\Te÷s¡T¢ düTBs¡È #·s¡Ã\T »]|æ+~.

n~Ûø£s¡D+ 38 :Á|ü»\ ÁX‚j·TdüT‡qT ô|+bı+~+#·T kÕ+|òæTø£ eédüúqT ì]à+#·T≥.

Á|üuÛÑT‘·«+ <X Á|ü»\≈£î kÕ+|òæTø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T Hê´j·T+ düeTs¡úe+‘·+>±ø£*–+#·e˝…qT.

n~Ûø£s¡D+ 46 :j·Tdt.dæ.\T, j·Tdt.Ï.\T _.dæ.\ $<ë´ $wüj·Tø£, Ä]úø£

Á|üjÓ÷»Hê\T ô|+bı+~+#·T≥: Á|üuÛÑT‘·«+ ã\V”≤q esêZ\T, eTTK´+>±j·Tdt.dæ.\T, j·Tdt.Ï.\, _.dæ.\ $<ë´ $wüj·Tø£, Ä]úø£ Á|üjÓ÷»Hê\Tô|+bı+~+|üCÒdæ kÕe÷õø£ nHê´j·T+, <√|æ&û\ qT+&ç s¡øÏå+#·e …qT.

n~Ûø£s¡D+ 243`&ç :Á|ü‹ |ü+#êsTTr˝ÀqT S.C. \ yê]øÏ, S.T. \ yê]øÏ d”≥T¢

(kÕúqeTT\T) ]»s¡T« #˚j·Te …qT. |ü+#êsTTr˝Àì »HêuÛ≤ <ëe÷cÕ˝ÀeT÷&ç+≥ ø£ e+‘·T d”≥T¢ πø≤sTT+#ê*. ‘·s¡Tyê‹ mìïø£\˝À s=fÒwüHé|ü<ä∆‹ nqTdü]+#ê*. n˝≤π> S.C., S.T. \ eTVæ≤fi≤ ]»πs«wüqT¢ ≈£L&Ü#˚j·Te˝…qT.

42

]»πs«wüqT¢


n~Ûø£s¡D+ 243`Ï :Á|ü‹ eTTìdæbÕ*° À S.C. \T, S.T. \ yê]øÏ d”≥T¢ ]»s¡T«

#˚j·Te …qT. eTTìdæbÕ*° Àì »HêuÛ≤ <ëe÷cÕ Á|üø±s¡+ d”≥T¢ ]»s¡T«#˚j·Te …qT. ‘·<äT|ü] mìïø£\˝À s=fÒwüHé bÕÏ+#·e …qT.

n~Ûø£s¡D+ 330 :˝Àø˘düuÛÑ À d”≥¢ Á|ü‘˚ øÏ+|ü⁄ : Àø˘düuÛÑ À S.C. \ yê]øÏ, S.T. \

yê]øÏ »HêuÛ≤ <ëe÷cÕ Á|üø±s¡+ d”≥T¢ πø≤sTT+#·e …qT.

n~Ûø£s¡D+ 331 :˝Àø˘düuÛÑ˝À Ä+>√¢ Ç+&çj·Tq¢≈£î d”≥¢ πø≤sTT+|ü⁄ : Ä+>√¢

Ç+&çj·Tq¢≈£î ÀødüuÛÑ À ‘·–q+‘· ÁbÕ<ÛëqéTT Ò<äì sêh|ü‹ uÛ≤$+∫q#√Ä düe÷»eTTq≈£î Ç<ä›]ø£+f… m≈£îÿe ø±≈£î+&Ü Hê$TH˚Ÿ #˚j·Te#·TÃqT.

n~Ûø£s¡D+ 332 :sêh XÊdüqdüuÛÑ À¢ Á|ü‘˚ øÏ+|ü⁄ : Á|ü‹ sêh XÊdüquÛÑ À S.C. \T,

S.T. \ yê]øÏ d”≥T¢ πø≤sTT+#ê\ì 1986 dü+ˆˆ|ü⁄ sêC≤´+>∑ dües¡Dìπs›•düTÔ+~. sêh »HêuÛ≤qT ãÏº, yÓTT‘·Ô+ d”≥¢qT ãÏº ìwüŒ‹ÔìbÕÏ+#·e …qT.

n~Ûø£s¡D+ 333 :@ sêh XÊdüqdüuÛÑ˝ÀHÓ’Hê Ä+>√¢ Ç+&çj·THé düe÷»eTTq≈£î

ÁbÕ‹ì<Ûä eTT nedüs¡eTì uÛ≤$+∫q#√ Ä sêh >∑es¡ïs¡T, Ä XÊdüqdüuÛÑ≈£îˇø£ Ä+>√¢ Ç+&çj·THéqT XÊdüqdüuÛÑ düuÛÑT´&ç>± ìj·T$T+#·e#·TÃqT. Ç~1969 dü+ˆˆ˝À e∫Ãq sêC≤´+>∑ dües¡D.

43


]»πs«wüqT¢

n~Ûø£s¡D+ 334 :d”≥¢ Á|ü‘˚´øÏ+|ü⁄ ` >∑&ÉTe⁄ : 1950˝À neT\T≈£î e∫Ãq

sêC≤´+>∑+˝À ÀødüuÛÑ À, sêh XÊdüqdüuÛÑ\˝À S.C. \T, S.T. \ düuÛÑT´\≈£î,Hê$TH˚Ÿ #˚j·Tã&É¶ düuÛÑT´\≈£î ]»πs«wüHé ø±\|ü]$T‹ 10 dü+ˆˆ\T nìÁyêj·Tã&É¶~. <ëìô|’ Ä~˝À sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ À #ê\>± #·s¡Ã e∫Ã+~.∫es¡≈£î 10 dü+e‘·‡sê\T nì ìs¡ísTT+#ês¡T. ø±ì Ä <ä]$T˝≤ Á|ü‹ 10dü+e‘·‡sê\ ø±\eTT eTT–j·Tø£ eTT+< eTs=ø£ 10 dü+e‘·‡sê\≈£î ô|+|ü⁄#˚j·TT#·T sêC≤´+>∑ dües¡D #˚düTø=qT#·THêïs¡T. Ç|üŒÏøÏ ∫e]>± 2010dü+ˆˆ|ü⁄ sêC≤´+>∑+ 95e dües¡D Á|üø±s¡+ yÓTT‘·Ô+ 70 dü+e‘·‡s¡eTT\es¡≈£î nq>± 26`1`2020 es¡≈£î bı&ç–+#·ã&ç+~. á ø£ÿ n~Ûø£s¡DyT6 kÕs¡T¢ düe]+#·ã&ç+~.

n~Ûø£s¡D+ 335 :S.C. \T, S.T. \ yê]øÏ düØ«düT\˝À ¬ø¢sTTeTT\T : düØ«düT˝À¢qT,

b˛düTº\˝ÀqT, ìj·÷eTø£eTT\T #˚j·TTq|ü⁄&ÉT |ü]bÕ\Hê kÕeTs¡∆´ìs¡«Vü≤D≈£î nqT>∑TD+>± S.C. \T, S.T. \ yê] ¬ø¢sTTeTT\T |ü]o\q≈£îrdüTø=qe …qT. Ä dü+<äs¡“¤+>± Á|üyÓ÷wüHé Ç#·TÃq|ü⁄&ÉT Á|ü‘˚ øÏ+#·T≥ø=s¡≈£î S.C. \T, S.T. \ yê] düuÛÑT´\≈£î nqT≈£L\+>± ns¡Ω‘· e÷s¡Tÿ\qTdü&É*+#·T≥≈£î ˝Ò<ë Á|üe÷DeTT\qT ‘·–Z+#·T≥≈£î Á|üuÛÑT‘·«eTTq≈£în~Ûø±s¡+ ø£\<äT.

n~Ûø£s¡D+ 338 :S.C. \ yê]øÏ C≤rj·T ø£MTwüHé :

44

]»πs«wüqT¢


n~Ûø£s¡D+ 338(m) :S.T. \ yê]øÏ C≤rj·T ø£MTwüHé :

S.C. \T, S.T. \ yê]øÏ ñqï Vü≤≈£îÿ\T, s¡ø£åD\T |òæsê´<äT\qT$#ê]+#·T≥≈£î yê] kÕe÷õø£, Ä]úø£, n_Ûeè~∆ Á|üD≤[ø± Á|üÁøÏj·T e¬>’sê$wüj·÷\˝À düeTs¡∆e+‘·+>± neT\T #·s¡ \T rdüTø=qT≥≈£î C≤rj·TkÕúsTT ø£$TwüqT¢ @sêŒ≥T #˚j·Te …qT.

n~Ûø£s¡D+ 341 : S.C. \ H√Ï|òæπøwüHé :

n~Ûø£s¡D+ 342 : S.T. \ H√Ï|òæπøwüHé :

<˚X¯+˝À S.C. \ yês¡+fÒ mes¡ì, S.T. \ yês¡+fÒ mes¡ììs¡«∫+#· Ò<äT. sêh|ü‹ yê]ì >∑T]Ô+∫ C≤_‘ê\T ‘·j·÷s¡T #j·Te#·TÃqT.bÕs¡¢yÓT+≥T ø=+<ä]ì ø£\|üe#·TÃ Ò<ë ø=+<ä]ì ‘=\–+#·e#·TÃ.

Çy˚ ø±ø£ eT]ø=ìï n~Ûø£s¡D≤\˝À ]»πs«wüqT¢ #Ó|üŒã&É¶$.T

"After all, for whose benefit was the Constitution enacted?

What was the point of making all this pother about fundamental

rights? I am clear that the Constitution is not for the exclusive

benefit of governments and states; it is not only for lawyers

and politicians and officials and those highly placed. It also

exists for the common man, for the poor and the humble, for

those who have businesses at stake, for the 'butcher, the

baker and the candlestick maker'. It lays down for this land

'a rule of law' as understood in the free democracies of the

world."

– Justice Vivian Bose

45


]»πs«wüqT¢

]»πs«wüqT¢Hê´j·TkÕúHê˝À¢ #·s¡Ã\T, rs¡TŒ\T

]»πs«wüq¢ô|’ düTÁ|”+ø√s¡Tº, $$<Ûä ôV’≤ø√s¡Tº\˝À e+<ä\ yêĆ≤´\Te#êÃsTT. ]»πs«wüq¢≈£î dü+ã+~Û+∫q n~Ûø£s¡D≤\˝Àì Á|ü‹ |ü<ä+ô|’ø√s¡Tº\˝À #·s¡Ã\T »]>±sTT. rs¡TŒ\T yÓ\Te&Ü¶sTT. Hê´j·TeT÷s¡TÔ\Tyê] yê] H˚|ü<∏ë´ìï ãÏº πø n+X¯+ô|’ y˚s¡Ty˚s¡T uÛ≤eq\‘√ #·s¡Ã\T»]bÕs¡T. yê´K´\T #˚XÊs¡T. düTÁ|”+ø√s¡Tº À ]Ÿ\˝À sêC≤´+>∑ dü+ã+<Ûän+XÊ\˝ÀH ø±ø£ ys¡T n+XÊ\˝À Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T yê´K´\T #j·T≤ìøÏneø±X¯eTT+≥T+~.

#ê\ dü+<äsê“¤\˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº À #·s¡Ã ]»πs«wüq¢≈£î ∫e] yÓT≥TºnsTT+~. #·≥º |ü]~Û, sêC≤´+>∑ #·Á≥+, Á|üuÛÑT‘·« $<ÛëHê\≈£î ø±s¡ Áø£e÷\≈£îrs¡TŒ\T dü]Vü≤<äT› sêfi¯ófl, ˇ]|æ&ç sêfi¯ófl. ø√s¡Tº rs¡TŒ e\q sêC≤´+>∑dües¡D »]– ]»πs«wüH=¢#êÃsTT. ]»πs«wüHé XÊ‘·+ ìsê∆s¡D…Æ+~.Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î ~XÊ ìπs›X+ »]–+~ >±ì Ä ~X˝À¢ Á|üuÛÑT‘ê«\T q&Ée Ò<äT.Á|ü»\÷ q&Ée Ò<äT. ]»πs«wüq¢ $wüj·T+˝À me] ∫‘·Ô yê´bÕs¡+ Á|üø±s¡+yês¡T M<ÛäT˝À¢ e÷≤¢&ÉT≈£îH˚ ø£+f… ø√s¡Tº rs¡TŒ\T, »&û®\ n_ÛÁbÕj·÷\T,Hê´j·Tyê<äT\T sêC≤´+>±ìï eT~Û+∫ #˚dæq yê<äq\T ‘Ó\TdüTø√e≥+eT+∫~.

4

46

]»πs«wüqT¢


ø=ìï eTTK´ πødüT\˝Àì ø=ìï eTTK´ rs¡TŒ\qT, yê´K´\qTø=+‘·es¡≈£î ‘Ó\TdüT≈£îH˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚<ë›+.

A) leT‹ #·+|üø£+ <=¬s’ sê»Hé πødüT : rs¡TŒ ‘~ : 9`4`1951

rs¡TŒ #Ó|æŒq Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T : »dæºdt ø±ìj·÷ V”≤sê˝≤ Ÿ (dæ.C….),»dæºdt |òüCŸ˝≤*, »dæºdt |ü‘·+»* XÊÅdæÔ, »dæºdt eTVü‰»Hé, »dæºdt yÓTVü≤sY#·+<é, »dæºdt eTTKØ®, »dæºdt $$j·THé uÀdt eT]j·TT »dæºdt S.R. <ëdt.

á πødüT e#·TÃ HêÏøÏ Á_°wüß Á|üuÛÑT‘·«+ HêÏ ø£eT÷´q˝Ÿ õ.y√.e⁄qï~. Ä õ.y√. Á|üø±s¡+ eTÁ<ëdüT sêh+˝À yÓT&çø£ Ÿ eT]j·TT Ç+»˙]+>¥ø£fi≤XÊ\˝À¢ Á|üy˚XÊìøÏ ≈£î˝≤\ ìwüŒ‘·TÔ\˝À d”≥¢ |ü+|æD° e⁄qï~. Á|ü‹14 d”≥¢ À Áu≤Vü≤àDÒ‘·s¡ Væ≤+<äTe⁄\≈£î 6 d”≥T¢, yÓqTø£ã&çq Væ≤+<äTe⁄\≈£î2 d”≥T¢, Áu≤Vü≤àDT\≈£î 2 d”≥T¢, Vü≤]»qT\≈£î 2 d”≥T¢, ÁøÏwæºj·TqT\≈£îeT]j·TT Ä+>√¢ Ç+&çj·TqT\≈£î 1 d”≥T, eTTdæ¢eTT\≈£î 1 d”≥T #=|üqÁ|üy˚X¯eTTqï~. dü«‘·+Á‘·+ e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· ≈£L&Ü uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ n<˚‘·s¡Vü‰˝À 16`6`1950 q õ.y√. q+. 2208 ì $&ÉT<ä\ #˚dæ+~.

leT‹ #·+|üø£+ <=¬s’sê»Hé Áu≤Vü≤àD ≈£î\düTÔsê\T. yÓT&çø£˝Ÿø± Òõ˝À Á|üy˚X¯+ ø=s¡≈£î <äs¡U≤düTÔ #˚j·T<ä\∫ á ø£eT÷´q˝Ÿ õ.y√.e⁄qï+<äTq ‘·q≈£î d”≥Tsê<äì ‘·\∫ á õ.y√. sêC≤´+>∑+˝Àì 15en~Ûø£s¡D+ eT]j·TT 29(2) n~Ûø£s¡D+ Ç∫Ãq düe÷Hêeø±XÊ\qTVü≤]+#·T‘·T+<äì Ä õ.y√.qT s¡<äT› #˚j·TeTì eTÁ<ëdüT ôV’≤ø√s¡Tº À ]Ÿy˚dæ+~. Ä ]Ÿ˝À ¬s+&ÉT |üøå±\ yê<äq\T $qï ‘·s¡Tyê‘· á õ.y√.sêC≤´+>∑+˝Àì düe÷Hêeø±XÊ\≈£î uÛÑ+>∑+ ø£\T>∑CÒdüTÔ+<äì rs¡TŒ #ÓãT‘·÷

47


]»πs«wüqT¢

á õ.y√.qT ôV’≤ø√s¡Tº ø=fÒºdæ+~. <ëìô|’ eTÁ<ëdüT Á|üuÛÑT‘·«+ düTÁ|”+ø√s¡Tº≈£în|”\T #dæ+~. n|”Œ\TqT N|òt »dæºdt‘√ ≈£L&çq @&ÉT>∑Ts¡T »&û®\ <Ûäsêàdüq+$#ês¡D »]|æ Ä ø£eT÷´q˝Ÿ õ.y√. Á|ü»\ neø±XÊ\qT eT‘·+, C≤‹,≈£î\+ Ä<Ûës¡+>± eØZø£s¡D #dæq<äì, <ëìøÏ ø£eT÷´q Ÿ dü«uÛ≤e+ e⁄qï<äì,≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’ bÂs¡T\ eT<Ûä $eø£å #·÷|ü&Üìï n|üŒÏ sêC≤´+>∑+ìùw~Û+#˚ 15e n~Ûø£s¡D≤ìøÏ Ä ø£eT÷´q˝Ÿ õ.y√. e´‹πsø£yÓTÆq+<äTe\¢#·≥ºã<ä∆+ ø±<äì n~ sêC≤´+>∑+˝À 29(2) n~Ûø£s¡D+ e\q e∫ÃqVü≤≈£îÿ\qT ñ\¢+|òæT+∫+<äì, ø£qTø£ #Ó\¢<äì rs¡TŒ #Ó|æŒ+~.

á rs¡TŒ e\q Ä ø£eT÷´q˝Ÿ õ.y√. b˛sTT+~. á rs¡TŒqTn~Û>∑$T+#·T≥¬ø’ ≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’ Á|ü‘´ø£‘·\T ‘Ó#·TÃ≥≈£î >±qT sêC≤´+>∑dües¡D ÄeX´ø£‘· ø£*– Á|üuÛÑT‘·«+ sêC≤´+>±ìï yÓTT≥ºyÓTT<äÏ>± 1951˝Àdües¡D #˚dæ 15e n~Ûø£s¡D+≈£î 15(4) n~Ûø£s¡D+ #˚]Ã+~. Ä #˚s¡TŒÇ˝≤ e⁄+~ ªªá n~Ûø£s¡D+ Òø£ 29(2) n~Ûø£s¡D+ kÕ+|òæTø£+>±qT,$<ë´$wüj·Tø£+>±qT yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\≈£î #Ó+~q bÂs¡T\ n_Ûeè~∆øÏôw&É÷´\T ≈£î˝≤\T, ôw&É÷´\T ‘Ó>∑\≈£î @<˚ì $X‚wü ìã+<Ûäq #˚j·TT≥qT+&ç Á|üuÛÑT‘ê«ìï ìyê]+#·<äTµµ nì #˚]Ã+~. Bìe\q Á|üuÛÑT‘·«+yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\≈£î, ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\≈£î, ôw&É÷´\T ‘Ó>∑\≈£î $X‚wüÁ|ü‘˚ ø£‘·\T ø£*Œ+#·T n~Ûø±s¡+ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ e∫Ã, Ç|üŒÏ $#·ø£åD\T,$eø£å\‘√ ]»πs«wüqT\T #˚j·T>∑\T>∑T‘·Tqï~. kÕe÷õø£, $<ë´$wüj·Tø£düe÷q‘·«eTH˚ H˚Ï ‘·s¡Vü‰ Hê´j·TeTTqT Ms¡T bı+<äT‘·THêïs¡T.

á rs¡TŒ e\q bÕ‘· ‘·s¡Vü‰ ø£eT÷´q˝Ÿ ]»πs«wüHé b˛sTT ø=‘·Ô‘·s¡Vü‰ ø£eT÷´q Ÿ ]»πs«wüHé e∫Ã+~. ø£eT÷´q Ÿ ]»πs«wüHé U≤j·TyÓT Æ+~.<X+˝À ≈£î\ ìs¡÷à\q ìHê<ä+ b˛sTT <ëìkÕúq+˝À ≈£î\ ìsêàD ìHê<ä+

48

]»πs«wüqT¢


e∫Ã+~. m+<äTø√dü+ Hêj·T≈£î\T düTBs¡È #·s¡Ã\T #˚XÊs√ Hêj·T≈£î\¬ø’Hêns¡úeTsTTq≥T¢ Ò<äT..

nsTT‘˚ 1977 dü+ˆˆ˝À yÓ÷Vü≤Hé MsYdæ+>¥ πødüT˝À nsTT<äT>∑Ts¡T»&û®\ <Ûäsêàdüq+ 4:1 yÓTC≤]°‘√ rs¡TŒ #ÓãT‘·÷ yÓ’<ä +, Ç+»˙]+>∑Te+Ï ôdŒcÕ*° ø√s¡T‡\≈£î $<ë´s¡Tú\qT m+|æø£ #˚j·T≤ìøÏ ªªÁ|ü‹uÛÑµµe÷Á‘·y˚T eTTU≤´+X¯eTì ù|s=ÿqï~. á rs¡TŒ #Ó\¢≥+, #Ó\¢ø£b˛e≥+nH˚ yê<äq ø£+fÒ Bìì kÕe÷õø£ dü+ã+<Ûä #·s¡Ã\˝À y˚T<Ûëe⁄\n_ÛÁbÕj·T+>± rdüTø√e≥+ eT+∫~. eT]j·TT XÊg dü+XÀ<Ûäq dü+<äs¡“¤+˝À"Judicial Review gives time for sober second thought" nì e⁄qïHêqT&ç‘√ Ä˝À∫ùdÔ ªªÁ|ü‹uÛÑµµqT ø±<äì @MT #˚j·TC≤\+.

n˝≤π> yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\ yê]øÏ ]»πs«wüHé ø£*Œ+#·T $<Ûëq+˝ÀÁ|üuÛÑT‘ê«ìøÏ sêC≤´+>∑+˝Àì 16(4) n~Ûø£s¡D+ nK+&É n~Ûø±s¡+ Ç∫Ã+~.

n<˚$<Ûä+>± sêC≤´+>∑+ 77 eT]j·TT 85e dües¡D\ <ë«sêe∫Ãq 16(4`m) n~Ûø£s¡D+ <ë«sê Á|üuÛÑT‘·«+ @<˚ì ÁøÏ+~ ‘·s¡>∑‹düØ«düT\˝À d”ìj·÷]°‘√ düVü‰ Á|üyÓ÷wüHé $wüj·÷\˝À Ò<ë düØ«düT\˝Àì@<˚ì ‘·s¡>∑‹ / ‘·s¡>∑‘·T\ b˛düTº\˝À S.C. \T, S.T. \ yê]øÏ ]»πs«wüHéneT\T #˚j·TT Á|ü‘˚ ø£ ìã+<ÛäqqT Á|üuÛÑT‘·«eTT #˚j·Te#·TÃ. mes¡÷ Äù|Vü≤≈£îÿ ˝Ò<äT. á ìã+<Ûäqô|’ 1992 Ç+Á<ë kÕùV≤ πødüT˝À, 1995$sêŒ˝Ÿdæ+>¥ πødüT˝À, 1996 nõ‘Ydæ+>¥ πødüT˝À Ç+ø± Ç‘·s¡ πødüT\˝ÀdüTÁ|”+ø√s¡Tº #·s√Ã|ü#·s¡Ã\T »]|æ+~.

Hê´j·TkÕúHê\T yÓ\Te]+∫q n_ÛÁbÕj·÷\˝Àì qcÕº\qT <˚X¯+Ç|ü⁄&ÉT nqTuÛÑ$düTÔqï~.

49


]»πs«wüqT¢

B) M.R. u≤˝≤õ πødüT :rs¡TŒ ‘˚~ : 28`9`1962rs¡TŒ #Ó|æŒq Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T : »dæºdt B.P. dæHéΩ (dæ.C….), »dæºdt

>∑CÒ+Á<ä >∑&ÉÿsY, »dæºdt P.B. yê+#Û·÷, »dæºdt K.N. >∑TbÕÔ, »dæºdt K.C. <ëdteT]j·TT »dæºdt cÕ. n+<äs¡T Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ ‘·s¡|òü⁄q »dæºdt >∑CÒ+Á<ä>∑&ÉÿsY rs¡TŒqT sêXÊs¡T. n+<äs¡÷ n+^ø£]+#ês¡T.

1958, 59 dü+e‘·‡sê\˝À yÓTÆdü÷s¡T sêh Á|üuÛÑT‘·«+ Áu≤Vü≤àDT\T‘·|üŒ $T>∑‘ê ≈£î\düTÔ\+<äs¡T $<ë´|üs¡+>±qT, kÕe÷õø£|üs¡+>±qTyÓqTø£ã&çqyês¡T S.C. \T, S.T. Òqì yês¡+<ä]ø° $<ë´dü+düú\˝À 75XÊ‘·+ d”≥T¢ πø≤sTT+#ê\ì õ.y√.\T $&ÉT<ä\ #˚dæ+~. n<˚$<Ûä+>±1960, 1961 dü+ˆˆ\˝À õ.y√. e∫Ã+~. 1968˝À eTs=ø£ õ.y√.˝À68 XÊ‘·+ ]»s¡T« #˚dæ+~. $T–*q 30 XÊ‘·+ Á|ü‹uÛÑ≈£î πø≤sTT+∫+~.yêÏô|’ yê´»´+ düTÁ|”+ø√s¡Tº≈£î #˚]+~.

ø√s¡Tº˝À yê<√|üyê<ë\T »]>±sTT. düeTT∫‘·yÓTÆq, düãu…’q,j·TTø£ÔyÓTÆq |ü]$T‹ ñ+&Ée …qì, uÛ≤s¡‘·C≤‹ì yÓTT‘êÔìï <äèwæº À e⁄+#·Tø=ìXÊ‘·+ ìsê∆]+#·e˝…qì, ]»πs«wüHé |ü]~Û˝ÀøÏ sêì yê] ÁbÕ<∏ä$Tø£Vü≤≈£îÿ\≈£î uÛÑ+>∑+ ø£\T>∑sê<äì n~Ûø£s¡D 15(4) <ë«sê e∫Ãq Á|ü‘´ø£‘·\Tdüs¡«kÕ<Ûës¡D 15(1) n~Ûø£s¡D≈£î $TqVü‰sTT+|ü⁄ e÷Á‘·yTqì, n~Ûø£s¡D+15(4) ˝Àì yÓqTø£u≤≥T‘·q+ ìs¡ísTT+#·T≥≈£î ≈£î\+ ˇø£ Ä<Ûës¡+e÷Á‘·y˚Tqì, ø=+<ä] eè‘·TÔ\T, ìyêdü ÁbÕ+‘ê\T yÓqTu≤≥T‘·Hêìïìs¡ísTT+#·>∑\eì ≈£î˝≤\≈£î, esêZ\≈£î Á|ü‘˚ ø£‘·\T ÁbÕ<Ûä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\Tø±eì, Ä<˚•ø£ dü÷Á‘ê Òqì, düØ«düT\˝À ÁbÕ‹ì<Ûë´\T ø£*Œ+#·Tq|ü⁄&ÉTÁ|ü‹uÛÑ≈£î Á|üe÷<ä+ Ò≈£î+&Ü #j·Te …qì yê<äq\T $ì|æ+#ês¡T. yê<äq\T

50

]»πs«wüqT¢


rs¡TŒø±q+‘· e÷Á‘êq $\Te Òì$ ø±e⁄. yê<äq\T ø=ìï ø√D≤\qTyÓ*øÏ‘ÓkÕÔsTT.

n|üŒÏπø sêh|ü‹ Backward Class Commission ydæ e⁄Hêïs¡T.Ä ø£$TwüHé yês¡T <˚X¯+˝À kÕe÷õø£+>±, $<ë´|üs¡+>± e⁄qïyÓqTø£u≤≥T‘·HêìøÏ ø±s¡D≤*˝≤ ‘Ó*|æ+~.

i) eè‘·TÔ\T, |ü]düsê\T, kÕ+Á|ü<ëj·÷\ô|’ m≈£îÿe eT≈£îÿe

ii) Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\˝À ù|<ä]ø£+, $<ë´dü+düú\ Ò$T

iii) e÷s¡TeT÷\ ÁbÕ+‘ê\˝À ìyêkÕ\T

iv) #·<äTe⁄\≈£î Ä]úø£ eqs¡T\T, kÕÿ\sYwæ|ü⁄Œ\T Òø£b˛e≥+

v) $<ë´s¡Tú\≈£î edü‹ >∑èVü‰\T Òø£b˛e≥+

vi) #·<äTe⁄≈£îqï yê]˝À ìs¡T<√´>∑+

vii) $<ë´ $<Ûëq+˝À ˝ÀbÕ\T

ìy˚~ø£‘√bÕ≥T #ÛÓ’s¡àHé ˇø£ ø£e]+>¥ …≥sY Ç#êÃ&ÉT. <ëì˝ÀÁ|ü‘´ø£‘·\≈£î ≈£î\ÁbÕ‹|ü~ø£ ø±≈£î+&Ü ù|<ä]ø±ìï Á|üe÷D+>± rdüT≈£î+fÒkÕe÷õø£ |ü⁄s√>∑‹ kÕ<Ûä´+ nì sêXÊ&ÉT. ø±ì ø£$TwüHé #ÛÓ ’s¡àHén_ÛÁbÕj·T+‘√ Á|üuÛÑT‘·«+ n+^ø£]+#· Ò<äT.

n< düeTj·T+˝À S.C. eT]j·TT S.T. ø£MTwüqT¢ ≈£L&É $#ês¡D\T»]|æ ]b˛s¡Tº\ ì#êÃsTT.

ø√s¡Tº #ê˝≤ $düÔè‘·yÓTÆq rs¡TŒì˝≤ Ç∫Ã+~. 15(4) n~Ûø£s¡D+ÁøÏ+<ä Á|ü‘˚ ø£‘·\T ø£*Œ+#·≥+˝À sêC≤´+>∑ $s¡T<ä∆y˚TMT Ò<äT. kÕe÷õø£yÓqTø£u≤≥T‘·q+ ìs¡ísTT+#·≤ìøÏ ≈£î\+ ˇø£ Ä<Ûës¡+ e÷Á‘·y˚T. nìï≈£î˝≤\˝À <Ûäì≈£î\T+&É e#·TÃqT. eTTdæ¢eTT\˝À, ÁøÏdæºj·TqT\˝À ≈£î˝≤\T

51


]»πs«wüqT¢

Òe⁄ >∑qTø£ ≈£î\+ Ä<Ûës¡+>± uÛ≤s¡‘· Á|ü»\˝À yÓqTø£u≤≥T‘·q+ ìs¡ísTT+#·kÕ<Ûä + ø±<äT. uÛ≤s¡‘·<X+˝À eè‘·TÔ\T ≈£L&É kÕe÷õø£ yÓqTø£u≤≥T‘·Hêìïdü÷∫düTÔHêïsTT. á yÓqTø£u≤≥T‘·q+ ìs¡íj·÷ìøÏ Á|üuÛÑT‘·«yT e÷s¡Z<äs¡Ùø±\T#˚j·Te\dæ e⁄+≥T+~.

]»πs«wüHé nH˚~ yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\ nuÛÑT´qï‹øÏ ø£*Œ+∫qªªÁ|ü‘´ø£ neø±X+µµ Vü≤≈£îÿ ø±<äT. ªªÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ ø±<äT Ä<•ø£ dü÷Á‘·+e÷Á‘·y˚Tµµ Á|ü‘˚ ø£+>± ø£*Œ+#·ã&çq Á|ü‘˚ ø£ eqs¡T ø£qTø£ düeTT∫‘·yÓTÆq,düãu…’q, j·TTø£ÔyÓTÆq |ü]$T‘·T\˝À e⁄+&Ée …H˚ >±ì m+‘Ó’Hê e⁄+&Ésê<äT.ªªyÓTT‘·Ô+>± düe÷» ÁX‚j·TdüT‡ <äèwæº À ô|≥Tºø=ì ù|<ä\ dü+πøåe÷ìï >∑÷]ÃÄ˝À∫ùdÔ Á|ü‘˚ ø£+>± ø£*Œ+#·T dü<äTbÕj·÷\T 50 XÊ‘·+ ø£+fÒ ‘·≈£îÿe>±e⁄+&Ü* ‘·|üŒ n~Û>∑$T+#·≥+ düããT >±<äTµµ.

n~Ûø£s¡D+ 15(4) <ë«sê e∫Ãq Á|ü‘˚ ø£‘·\T düs¡«kÕ<Ûës¡DyÓTÆq15(1) n~Ûø£s¡D+˝Àì Vü≤≈£îÿ\≈£î $TqVü‰sTT+|ü⁄ e÷Á‘·y˚T.

ªªdüØ«düT˝˝À ÁbÕ‹ì<Ûë´\T ø£*Œ+#·Tq|ü⁄&ÉT Á|ü‹uÛÑ\≈£î Á|üe÷<ä+sê≈£î+&Ü #·÷&Ü*. m≈£îÿe XÊ‘·+ ]»πs«wüqT\T |ü]bÕ\Hê kÕeTsê∆ ìï<Óã“rkÕÔsTT.µµ $X¯« $<ë´\j·÷\ $<ä´\‘√ n+<ä]˝À neø±XÊ\Tô|]>±sTT. S.C., B.C. \ bÂs¡T\≈£î ≈£L&Ü $X¯«$<ë´\j·÷\ #·<äTe⁄\Tnedüs¡y˚T. á nedüsê\≈£î neø±XÊ\T ø£*Œ+#·Tq|ü⁄&ÉT Á|üe÷D≤\T|ü&çb˛≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√e≥+ nedüs¡+. Ç+ø± Ç˝≤ nHêïs¡Tø√s¡Tºyês¡T "It would be against national interest to exclude from

the portals of our universities qualified and competent students

on the ground that all the seats in the universities are reserved

for weaker elements in society. Speaking generally and in a broad

way a special provision should be less than 50%, how much

52

]»πs«wüqT¢


less than 50% would depend upon the relevant prevailing

circumstances in each case" ns¡TΩ\≈£î Ä]úø£ düVü‰j·T+ sêÅcÕº\Çwüº+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄+≥T+~. ù|<ä Á|ü»\≈£î Ä]úø£, kÕe÷õø£ Hê´j·T+ø£*–+#ê*. n~Ûø£s¡D+ 15(4) ÁøÏ+<ä Á|ü‘´ø£‘·*#·TÃ n~Ûø±sê˝§#êÃjT>±ìK∫Ã‘·+>± ]»πs«wüqT *yê«\ì ø±<äT....µµ In this context it is

necessary to emphasise that Art 15(4) is an enabling provision.

It does not impose an obligation, but leaves it to the discretion of

the appropriate govt to take suitable action if necessary".

á rs¡TŒ˝Àì eTTK´ n+XÊ\T Ç˝≤ e⁄HÓ ’ï. Á|ü‘˚´ø£‘·\Tìsê∆]+#≥|ü⁄&ÉT <XÊuÛÑT´<äj·÷ìï, yÓqTø£ã&çq yê] Ä]úø£, $<ä , kÕe÷õø£nuÛÑT´<äj·÷\qT ø£*|æ dü]‘·÷ø£+ bÕÏ+∫ ìsê∆]+#·e …qT. eè‹Ô kÕ+πø‹ø£$<ä \˝À ]»πs«wüqT¢ ñ<ës¡+>± e⁄+&ÉT≥e\q Á|ü»„, Á|ü‹uÛÑ, ì|ü⁄D‘·‘·>∑TZ≥ ˇ|ü⁄Œø√<ä–+~ ø±<äT. ◊Hê >±ì ]»πs«wüHé ø=ìï |ü]$T‘·T\≈£î˝Àã&ç e⁄+&Ée\dæ+<˚. yÓqTø£u≤≥T‘·q+ s¡÷|ü⁄e÷|ü≤ìøÏ Á|üuÛÑT‘ê«\T#·s¡ \T #˚|ü≥ºe\dæ+<˚. ø±ì n+<äTø√dü+ düs¡«»qT\ dü+πøåeT+ |òüD+>±ô|≥ºsê<äT. nìï ]»πs«wüqT¢ ø£*|æ 50 XÊ‘·+≈£î ˝À|ü⁄>± e⁄+&Ée#·TÃ.ns¡TΩ\≈£î Ä]úø£ düVü‰j·T+ Á|üuÛÑT‘·«+ n+~+#ê*.

ø±ì á rs¡TŒqT Á|üuÛÑT‘ê«\T …ø£ÿô|≥º Ò<äT. ø=+<äs¡T y˚T<∏ëe⁄\TsêC≤´+>∑+˝À ˝Òì *$TŸqT ô|≥º≤ìøÏ ø√s¡Tºπø$T n~Ûø±s¡+ nìÁ|ü•ï+#ês¡T. Á>∑+<∏ë\T sêXÊs¡T. ndü\T @ XÊ‘·eT÷ Ò≈£î+&Ü sêdæqsêC≤´+>±ìï @eT+<ë+? eTT+<äT#·÷|ü⁄ Ò≈£î+&Ü >±ì, ìsê<Ûës¡+>±>±ì, sêC≤´+>∑+ sêXÊs¡ì n+<ëe÷? 299 eT+~ sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑdüuÛÑT´ …e«]ø° Ç≤¢+Ï $eTs¡ÙHê‘·àø£ <äèwæº Ò<ä+≤sê? nsTT‘ ø±e\dæq$<Ûä+>± Ç|ü&ÉT sêC≤´+>∑ dües¡D #˚dæ K∫Ã‘·yÓTÆq XÊ‘ê\T, K∫Ã‘·yÓTÆq

53


]»πs«wüqT¢

ø±\|ü]$T‹, Ç‘·s¡ $~Û$<ÛëHê\T sêC≤´+>±ìøÏ #˚s¡Ãe#·TÃ ø£<ë?düTÁ|”+ø√s¡Tº, ôV’≤ø√s¡Tº\T á $wüj·÷\T #·]Ã+#·≤ìøÏ M\T Ò<äì ˇø£n~Ûø£s¡DyT ÁyêdüTø√e#·TÃ ø£<ë? @ $eTs¡Ù nsTTHê düùV≤‘·Tø£+>± e⁄+fÒeT+∫~.

@ #·sê´ Ò≈£î+&Ü, düTÁ|”+ø√s¡Tº rs¡TŒqT …ø£ÿ#j·Tø£b˛e≥+ e\qeTq uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ Hê´j·Teédüú≈£î >ös¡e$Te«≥+˝Ò<äì, yê]øÏsê»ø°j·T \_› nedüs¡eTì #Ó|üŒe#·TÃ.

C) N.M. <∏ëeTdt πødüT :rs¡TŒ ‘˚~ : 19`9`1975

rs¡TŒ #Ó|æŒq Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T : »dæºdt V.R. ø£èwüíj·T´sY, »dæºdtAN πs, »dæºdt H.R. KHêï, »dæºdt e÷<∏ä÷´, »dæºdt H.M. uÒ>¥, »dæºdt A.C.

>∑TbÕÔ, »dæºdt S.M. |òüCŸ˝≤*.

m≈£îÿe uÛ≤>∑+ rs¡TŒqT »dæºdt ø£èwüíj·T´sY sêXÊs¡T. n+<äT˝À eTTKń+XÊ*˝≤ e⁄HÓ’ï. Äj·Tq rs¡TŒ˝À sêC≤´+>∑+ eTTUÀ´<›X+ Á|ü»\+<ä]øÏdüeTHê´j·T+ ø£*Œ+#·≥+, ù|<ä ã\V”≤q esêZ\≈£î kÕe÷õø£ Hê´j·T+ø£*Œ+#·≥+. Á|ü»\˝À ndüe÷q‘·\THÓ’ï. ndüe÷q‘·\qT sêC≤´+>∑+>∑T]Ô+∫+~. Ç+<äT≈£î sêC≤´+>∑y˚T dü÷ú\+>± Vü≤]»qT\ì, Vü≤]»H˚‘·s¡T\ì $uÛ≤>∑+ #˚dæ+~.

düe÷q‘·qT kÕ~Û+#·T≥≈£î ù|<ä\≈£î, ndüe÷q‘·\≈£î >∑T¬s’qVü≤]»qT\≈£î Á|üuÛÑT‘·«+ n+&É<ä+&É\ìyê«*. Vü≤]»qT\≈£î n+&É>±e⁄+&É≥eT+fÒ Ç‘·s¡ ≈£î˝≤\≈£î Vü‰ì ø£*–+#·≥+ ø±<äT.

|ü]bÕ\Hê kÕeTsê∆ \≈£î uÛÑ+>∑+ Ò≈£î+&Ü n_Ûeè~∆ kÕ~Û+#·T#·s¡´\T rdüTø=qe˝…qT. kÕeTs¡∆éT+fÒ |üØø£å\˝À eT+∫e÷s¡Tÿ\T

54

]»πs«wüqT¢


kÕ~Û+#·≥y˚T ø±<äT. düeTs¡∆e+‘·+>± |ü]bÕ\q #Ój·T´≥+. |ü]bÕ\HêkÕeTsê∆ ìøÏ ˝Àã&ç S.C. \T, S.T. \ yê]øÏ ]»πs«wüqT¢ ø£*Œ+#·≥+sêC≤´+>∑+ eTTUÀ´<›X¯+. MÏøÏ <Ûäs¡àeTT ` Hê´j·TeTT Á|ü<ÛëHê+XÊ\T.Ç$ n+‘·eTT Òì$ ø±e⁄. <Ó’edü+uÛÑe yÓqTø£u≤≥T ø±<äT. Ç$ (]»πs«wüqT¢)ByÓq\T ≈£î]|æ+#·TqÏº$ ø±e⁄. MÏ <ë«sê ø£èÁ‹eT, nXÊX¯«‘· eT<ä›‘·Te÷Á‘·y˚T ø£\T>∑TqT. |ü⁄s√>∑‹ì düMTøÏå+∫ Áø£y˚T|æ á ø£èÁ‹eT eT<ä ›‘·T$s¡$T+#<. á eT<ä›‘·T\T (]»πs«wüqT¢) ø£*Œ+#·T≥˝À Á|üuÛÑT‘ê«\ ≈£î[flqsê»ø°j·T Á|üj·T‘êï\qT Hê´j·TkÕúHê\T >∑T]Ô+∫ <ä÷s¡+>± |ü+|üe\dæ+<.

uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑ ìsêàD+˝À, yÓqTø£ã&çq yê] nuÛÑT´qï‹øÏbÕÏ+∫q |ü+#·o\ |ü]dæú‘·T\qT >∑÷]Ã Ç˝≤ rs¡TŒ˝À ‘Ó*bÕs¡T.

m) sêC≤´+>∑yT Vü≤]»qT\qT, Ç‘·s¡ Á|ü»\ qT+&ç ys¡T #dæ+~._) Vü≤]»qT\T yÓqTø£ã&çq yês¡ì düŒwüº+>± ‘Ó*j·T|üs¡#ê*.dæ) yÓqTø£u≤≥T ‘·Hêìï n~Û>∑$T+#·T≥≈£î sêÅcÕº\˝À yê]øÏ

eTTK´+>± ñ<√´>±eø±XÊ\T ø£*Œ+#·T u≤<Ûä ‘· sêC≤´+>∑y˚T rdüT≈£îqï~.&ç) ñ<√´>±\ ø£\Œq \øå±´ìï, |ü]bÕ\Hê kÕeTs¡∆ \øå±´ìï

$T[‘·+ #˚dæ+~.Ç) Vü≤]»qT\≈£î Á|üuÛÑT‘·«+ Ä]úø£ kÕ~Ûø±s¡‘·qT ø£*Œ+#·e\dæ

e⁄qï~.eT]j·TT rs¡TŒ˝À sêC≤´+>±ìï >∑÷]Ã Ç˝≤ uÛ≤$+#ês¡T

Hê´j·TeT÷]Ô ø£èwüíj·T´sY. "The Indian Constitution is a great social

document, almost revolutionary in its aim of transforming a

medieval, hierarchical society into a modern egalitarian

democracy. Its provisions can be comprehended only by a

spacious social science approach, not by pedantic traditional

legalism" nì sêC≤´+>∑+ô|’ n+‘·Ï >ös¡yêìï yÓ*ãT#êÃs¡T.

55


]»πs«wüqT¢

|ü]bÕ\Hê kÕeTs¡∆ ÁbÕeTTK´‘·, nedüsêìï >∑÷]Ã #ÓãT‘·÷ "To

relax on basic qualifications is to compromise with minimum

administrative efficiency; to relent for a time on additional test

qualifications as to take a caliculated but controlled risk assured

of a basic standard of performance; to encourage the

possession of higher excellence is to upgrade to efficiency status

of public servant and eventually of the depart" |ü]bÕ\HêkÕeTsê∆´ìøÏe«e\dæq ÁbÕeTTK´‘·qT >∑÷]Ã rs¡TŒ˝À |ü\T#√≥¢e´ø£Ô|üs¡#ês¡T.

düe÷q‘êÔ«ìï >∑D≤+ø±\ |üs¡+>± j·÷+Á‹ø£+>± #·÷|æ‘˚ndüe÷q‘ê«ìï XÊX¯«‘·+ #˚j·T&Éy˚T qHêïs¡T.

kÕe÷õø£ Hê´j·÷ìï e÷qe‘·« ø√D+˝À #·÷&Ü*. ]»πs«wüHé<äj·÷<ëøÏåD´+ ø±ø£b˛sTTHê |ü]bÕ\Hê kÕeTs¡∆´+ >∑÷]Ã eTq+Ä˝À∫+#·e\dæ+<˚. "A caution is uttered that maintenance of

efficiency in administration should not suffer mayhem (nsê#·ø£dæ ú‹). n+‘˚ø±≈£î+&Ü "the economic advancement and the

promotion of the claims of the grossly under-represented and

pathetically neglected class otherwise described as S.Cs and

S.Ts consistently with the maintenance of administrative

efficiency is the object constitutionally sanctioned by Art. 46 and

335 and reasonably accomodated in Art 16(1)". sêC≤´+>±ìøÏ S.C.

\, S.T. \ Ä]úø£ |ü⁄s√>∑‹ m+‘· ÁbÕeTTKýÓ÷ yê] |ü]bÕ\Hê kÕeTs¡∆ +≈£L&Ü n+‘˚ eTTK´+>± #ÓbÕŒs¡T.

56

]»πs«wüqT¢


rs¡TŒ Ç+ø± Ç˝≤ kÕ–+~. "You can not throw to the winds

considerations of administrative cabability and grind the wheels

of government to a halt in the name of harijan welfare. The

administration runs for good government not to give jobs to

harijans" |ü]bÕ\Hê kÕeTsê∆´ìï >±*øÏ e<ä* Vü≤]»q dü+πøåeT+ìHê<ä+‘√H˚ Á|üuÛÑT‘·«+ |ü]bÕ\q kÕ–+#· Ò<äT. düeTs¡ú |ü]bÕ\q ø√dü+eT+∫ Á|üuÛÑT‘·«+ @s¡Œ&Ée … ø±ì Vü≤]»qT\≈£î ñ<√´>±\T ø£*Œ+#·T≥πøø±<äT.

á rs¡TŒ yÓTT‘·Ô+˝À kÕeTs¡∆ + >∑÷]Ã, <X Á|ü>∑‹ì >∑÷]Ã m≈£îÿe>±#·]Ã+#·ã&ç+~. "To relax on basic qualifications is to compromise

with minimum administrative efficiency; to relent for a time on

additional test qualifications as to take a caliculated but controlled

risk, assured of a basic standard of performance; to encourage

the possession of higher excellence is to upgrade the efficiency

status of public servant and eventually of the department".

|ü]bÕ\q˝À, ñ<√´>∑ ìj·÷eTø±\˝À ]»πs«wüqT¢ n‹>± yê&É≥+e\q ªªã\V”≤q es¡Z+µµ ÒãT˝Ÿ U≤j·TeTsTT <ëì<ë«sê ì»yÓTÆq ã\V”≤qesêZ\≈£î neø±XÊ\T b˛‘êsTT. Á|üuÛÑT‘·«+ $]$>± $<ë´ kÂø£sê´\Tø£*Œ+#·T≥ e\q ã\V”≤q‘ê düeTdü´\qT <ä÷s¡+ #˚j·Te#·TÃqT.kÕe÷õø±_Ûeè~∆ì kÕ~Û+#·e#·TÃqT. πøe\+ sêC≤´+>∑+˝À Á|üB|üÔyêø±´\T ÁyêdüT≈£îqï+‘· e÷Á‘êq Á|üjÓ÷»q+ e⁄+&É<äT. Vü≤]»qT\≈£îns¡úe+‘·yÓTÆq düe÷q‘·qT n+~+∫qÖ¢‘·T+~.

yÓqTø£ã&çq Ò<ë ìs¡¢ø£å + #˚j·Tã&çq ≈£î\yÓTÆHê bÂs¡T\+<ä]ø°>∑\ düe÷Hêeø±XÊ\qT <Ûä«+dü+ #˚j·TT≥ n+^ø£]+#·sêì $wüj·T+.

57


]»πs«wüqT¢

"Equality is equality – nothing less and nothing else" nì rs¡TŒeTT–+#·ã&ç+~.

D) K.C. edü+‘·≈£îe÷sY πødüT :rs¡TŒ ‘˚~ : 08`05`1985.

rs¡TŒ #Ó|æŒq Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T : »dæºdt Y.V. #·+Á<ä#·÷&é (dæ.C….),»dæºdt D.A. <˚XÊjYT, »dæºdt O. ∫qï|ü¬s&ç¶, »dæºdt A.P. ùdHé, »dæºdt E.S.

yÓ+ø£Á≤eTj·T´.

≈£î˝≤\T eTq<˚X¯eT+‘·≤ yê´|æ+∫ e⁄HêïsTT. yêÏ À |ü$Á‘·≈£î˝≤\T ø=ìï n|ü$Á‘· ≈£î˝≤\T ø=ìï. ≈£î\düTÔ\T #˚j·TT |üìøÏ >ös¡e+e⁄+& ≈£î˝≤\T ø=ìï Òì$ ø=ìï. Á|ü‹ ≈£î\+˝À <Ûäì≈£î\T, eT<Ûä ‘·s¡>∑‹yês¡T, ù|<ä\T e⁄Hêïs¡T. ≈£î\ dü+düÿè‹ e\q <Ûäìø£ kÕ«eT´+ ô|s¡>∑<äT.nsTT‘˚ Ä]úø£ |ü⁄s√>∑‹ e\q ≈£î\+˝Àì |ü$Á‘·‘·\T n|ü$Á‘·‘·\T ø=+‘·düeTdæb˛e#·TÃ. ≈£î\+ <ëìuÛ≤eq\qT, dü+ø£ ≤Œ\qT X¯‘êã› ø±˝≤\˝Àe÷s¡TÃ≈£î+≥T+~. Ä]úø£+ nìï+Ï˙ n~Û>∑$T+#· >∑\T>∑T‘·T+~. á|ü]D≤e÷\˝À ≈£î\+ kÕe÷õø£+>±, $<ë´|üs¡+>± yÓqTø£u≤≥T‘·Hêìïìs¡ísTT+#· Ò<äT. Ä]úø£|üs¡+>± ≈£L&Ü ìs¡ísTT+#·T≥≈£î ø£wüº+>±H˚ e⁄qï~."The lower the caste, the poorer its members. The poorer the

members, the lower the caste" nqï≥T¢>± e⁄+≥T+~. ø=ìïdü+<äsê“¤\˝À kÕe÷õø£ kÕúsTT eT]j·TT Ä]úø£+ ¬s+&É÷ ø£*dæ ≈£î˝≤\>ös¡yê\qT s¡÷bı+~düTÔHêïsTT.

]»πs«wüHé $<Ûëq+˝Àì $|üØ‘ês¡ú+, $s√<Ûëu≤dü+ @eT+fÒ ÄÁ|ü»\T dü«‘·' nÁ|ü‹wüº bÕ\e≥+. Á|ü|ü+#·+˝À mø£ÿ&Ü yÓqTø£u≤≥T‘·Hêìïb˛°|ü&ç #Ó|üø√e&É+ Ò<äT. yÓqTø£ã&çq S.C. \≈£î, S.T. \≈£î kÂø£s¡ +

58

]»πs«wüqT¢


(fecility), düVü‰j·T+ (aid), ÁbÕs¡+uÛÑ+ (launching), Áù|s¡D (propultion)

nedüs¡+. yê] nedüsê Ò yê] &çe÷+&ÉT¢, nù|ø£å\T.

»dæ ºdt <˚XÊjYT rs¡TŒ sêdü÷Ô Ä]úø£ eqs¡T\ ø£\Œq‘√kÕe÷õø£|üs¡+>±, $<ë´|üs¡+>± ñqï yÓqTø£u≤≥T‘·HêqTï+&ç $eTTøÏÔbı+<äe#·TÃ. ≈£î\+ $eø£åqT ≈£L&Ü n<äT|ü⁄˝À e⁄+#·e#·TÃ. ù|<ä]ø±ìïu≤|üe#·TÃ nHêïs¡T.

]»πs«wüq¢ô|’ rs¡TŒ sêdü÷Ô "Reservation must have a time

span. Otherwise concessions tend become vested interests"

]»πs«wüq¢≈£î ø±\|ü]$T‹ nedüs¡+. Òì#√ á $‘·s¡D n~Ûø±]ø£ eqs¡Tnj˚T´ Á|üe÷<ä+ e⁄qï~.

»dæºdt #·+Á<ä#·T<é (dæ.C….) rs¡TŒ˝À "The policy of reservations

in employment, education and legislative institutions should be

reviewed every 5 years or so" ]»πs«wüq¢qT <ë<ë|ü⁄ Á|ü‹ 5 dü+ˆˆ\ø=ø£kÕ] düMTøÏå+#·Tø=qe˝…qT.

»dæºdt O. ∫qï|ü¬s&ç¶ rs¡TŒ sêdü÷Ô ªªeTq<˚X¯+ Ä]úø£, kÕe÷õø£,kÕ+düÿè‹ø£ yÓ’$<Ûä´+ >∑\~. kÕe÷õø£, Ä]úø£ ndüe÷q‘· ˝…≈£îÿe.ã\V”≤qesêZ …’q S.C. \T, S.T. \T, Ç‘·s¡ yÓqTø£ã&çq yê]øÏ kÂø£sê´\T,düVü‰j·÷\T, ÁbÕs¡+uÛ≤\T Áù|s¡D\T nedüs¡+. yê] nedüsê˝Ò yê]&çe÷+&ÉT¢. n$ yê] Vü≤≈£îÿ˝Ò >±ì, <äj·T`<ëøÏåD≤´\T ø±e⁄. yês¡Tdüe÷q‘·qT ø√s¡T‘·THêïs¡T. W<ës¡ + ø±<äT. Á<√D≤#ês¡T´&ÉT @ø£\e⁄´&ÉTs√E\T b˛j·÷sTT.

S.C. \T, S.T. \T, yÓqTø£ã&çqyês¡T sêC≤´+>∑+ sTT∫Ãq kÕúsT÷düe÷q‘·qT, neø±XÊìï eT]j·TT Ä]úø£, kÕe÷õø£ Hê´j·÷ìï n~Ûø±s¡|üPs¡«ø£+>± n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T.

59


]»πs«wüqT¢

eTq sêC≤´+>∑+ bÂs¡T\≈£î kÕe÷õø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T Hê´j·T+ø£*Œ+∫+~. kÕe÷õø£+>± neø±XÊ\˝À düe÷q‘·«+ Ç∫Ã+~. Á|ü‘´ø£‘·*∫Ã+~. ø±ì ≈£î˝≤\T, ‘·s¡>∑‘·T\T Á|ü‘˚ ø£‘·\ ø=s¡≈£î ˇø£]ô|’ ˇø£s¡T|òüTs¡D\T |ü&ÉT‘·THÓ’ï. Á|ü|ü+#·+˝À mø£ÿ&Ü ªªyÓqTø£ã&çq ôVA<ëµµ ø=s¡≈£îb˛°\T, yÓ+|üsê¢≥ Ò¢e⁄.

‘·s¡‘·sê\T>± $<ä´≈£î, kÕe÷õø£ kÕúsTTøÏ @ eqs¡T\T ˝Òì≈£î≥T+u≤\˝Àì u≤\u≤*ø£\T |üØø£å\˝À 40 XÊ‘·+, 50 XÊ‘·+, e÷s¡Tÿ\ø£ kÕs¡Ω‘·qT dü+bÕ~+#·&É+ n‹ø£wüº+. eqs¡T\Tqï ñqï‘· ≈£î≥T+u≤\|æ\¢\‘√ b˛° |ü&É Òs¡T. "If spring flower he can not be, autumn

flower he may be" Ç~ S.C., S.T. \ yê]øÏ kÕ<Ûä + ø±<äT.

]»πs«wüHé Á|ükÕÔeq e∫Ãq|ü&É ≤¢, Á|ü‹uÛÑ, kÕeTs¡∆ + |ü<ë\Tnìï dü<äTbÕj·÷\T >∑\ ñqï‘· es¡Z+ ô|<ë\ô|’ e⁄+≥T+~. "Efficiency

is very much on the lips of the priviliged whenever reservation is

mentioned". ]»πs«wüqT¢ 50 XÊ‘êìøÏ $T+∫‘˚, uÛÑØÔø±≈£î+&Ü $T–*‘˚Á|üyÓ÷wüq¢≈£î e]Ô+|üCÒùdÔ kÕeTsê∆ ìøÏ <Óã“ ‘·–*q≥T¢, dü«s¡Z<ÛëeT+˝ÀøÏnqs¡TΩ\T Á|üy˚•+∫q≥T¢ ñqï‘· es¡Z+ uÛ≤$düTÔ+~. uÛÑj·T|ü&ÉT‘·T+~. Ç~e´düq|üP]‘· nVü≤+uÛ≤ey˚T (vicious assumption). kÕeTs¡∆ eTT |üs¡eT|ü$Á‘·yÓTÆq≥T¢, <ëìì ø±bÕ&ÉT≈£îqï≥T¢ uÛ≤$kÕÔs¡T. kÕeTs¡∆´+ >∑Ts¡Te⁄>±s¡T •wüß´ì #Ó$˝À eP<äT eT+Á‘·+ ø±<äT. "Efficiency is not a manthra

which is whispered by guru in the Sishya's.

eT+∫ bÕ\≈£î&ÉT ø±e≤ìøÏ |ü]ø£å\˝Àì e÷s¡Tÿ\T ÁbÕe÷DÏø£+ø±<äT. n~Ûø£ dü+U≤´≈£î …’q ù|<ä\ düeTdü \qT ns¡ú+ #düTø√>∑*– e⁄+&Ü*.n+<äTø£ì dæ$˝Ÿ düØ«ôddt\˝À kÕeTs¡∆ + nø£ÿs¡ Ò<äì ø±<äT. "It may be

that certain posts require a very high degree" of skill or efficiency

60

]»πs«wüqT¢


and certain courses of study require a high degree of industry

and excallency". eè‹Ô ø√s¡T‡\˝À, |ü]XÀ<Ûäq\˝À kÕeTs¡∆ + nedüs¡yT.yêÏøÏ ‘·>∑T $~Û$<ÛëHê\T ô|≥ºe#·TÃ. Ä e+ø£‘√ ñqï‘· esêZ\T <√|æ&çøÏbÕ\Œ&ÉT neø±X¯+ e⁄+&Ésê<äT.

sêC≤´+>∑+˝À ù|s=ÿqï XÊdüq<äèwæº À düe÷q‘·, neø±XÊ\˝Àdüe÷q‘· nH$ yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\ yês¡T $<ë´ dü+düú\˝À, ñ<√´>±\˝ÀÁ|ü‘˚ ø£‘·\T bı+<äT≥≈£î ø£*Œ+∫q ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\T.

]»πs«wüqT¢ m+‘·XÊ‘·+ #j·Te …H√ sêC≤´+>∑+ #Ó|üŒ Ò<äT. u≤˝≤õπødüT˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº yês¡T ]»πs«wüqT¢ 50 XÊ‘·+ ø£+fÒ ‘·≈£îÿe e⁄+&Ü\ìrsêàì+#ês¡T. ø±ì ø√s¡Tº\T ]»πs«wüHé 40 XÊ‘·eTì, 50 XÊ‘·eTì, 60XÊ‘·eTì ìs¡ísTT+#·T≥ ìs¡+≈£îXeTT nìj·Ts¡∆eTe⁄‘·T+~. ø±ì Ä rs¡TŒô|’á πødüT˝À á ø√s¡Tº @MT #Ó|üŒ≥+ Ò<äT. Ä πødüT˝À |ü]dæú‘·T\qT ãÏº Ärs¡TŒ Ç∫Ãe⁄+&Ée#·TÃ. (]»πs«wüqT¢ 50 XÊ‘·+ À|ü⁄>± e⁄+&Ü\ì Áyêdæq|üPs¡«|ü⁄ u≤˝≤õ πødüT rs¡TŒ s¡<äT› ø± Ò<äT. á πødüT, u≤˝≤õ πødüT rs¡TŒdü]jÓÆTq<ë ø±<ë nì ‘ ÒÃ~ ø±<äT. á »&ç® >±s¡T nedüs¡+ Òø£b˛sTTHêá n_ÛÁbÕj·÷ìï yÓ*ãT#êÃs¡T. Ç~ ≈£L&É bÕsƒ¡≈£î\T >∑eTì+#ê*.) we

are reluctant to say definitely what would be a proper provision

to make". 50 XÊ‘·+ ø£+f… $T+∫ ]»πs«wüHé #˚j·T≥+ e\q kÕeTs¡∆ +Òìyês¡T m≈£îÿe>± e#ÓÃ<äs¡T nì ìs¡ísTT+#·T≥≈£î XÊÅd”Ôj·T n<Ûä j·Tq+Ò<äT. n~Ûø£XÊ‘·+ ]»πs«wüqT¢ sê»ø°j·T ñ<›XÊ\‘√ z≥¢ø√dü+ #˚dæqy˚

nH˚ $eTs¡Ù ≈£L&É e∫Ã+~. ø±ì Ä ø±s¡D+ ø±e#·TÃ, ø±ø£b˛q÷e#·TÃ."Some times it is obliquely suggested that excessive reservation

is indulged in as a mere vote - catching device. Perhaps so,

perhaps not". yêdüÔe+>± kÕeTs¡∆ eTTq≈£îqï neø±XÊ\qT >∑÷]Ã yTyT+

61


]»πs«wüqT¢

#Ó|üŒ≥+ Ò<äT. Efficiency is a guideline factor but not a smoke

screen. All that a court may legitimately say is that reservation

may not be excessive. It may not be so excessive as to be

oppressive, it may not be so high as to lead to a necessary

presumption of unfair exclusion of every one else. kÕeTs¡∆ + ˇø£e÷s¡Z<äs¡Ùø£y˚T ø±ì e÷j·T ‘Ós¡ø±<äT. ]»πs«wüqT¢ Òì Ç‘·s¡T\≈£î qwüº+ø£*–+#˚≥+‘· m≈£îÿe>± ]»πs«wüqT¢+&Ésê<äT.

ñqï‘√<√´>±\≈£î b˛° HÓ’|ü⁄D´+ (competitive skill) nedüs¡yT.ø±ì ø£ kÕs¡Ω‘·\Tqï ‘·s¡Tyê‘· ]»πs«wüq¢qT ‘·|ü|ü≥º ÒeTT.µµ

á rs¡TŒ‘√ kÕe÷õø£+>±, $<ë´|üs¡+>± yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‹ˇø£Ï Á|ükÕÔeq ø=∫Ã+~. Ç~ sêC≤´+>∑+˝À Òì~. düe÷»+˝À e⁄qï~.

á rs¡TŒ˝À ]»πs«wüqT¢ n‹>± e⁄+&Ésê<äì, ]»πs«wüq¢≈£î ø±\ìs¡íj·T+ e⁄+&Ü\ì, ˇø£ Hê´j·TeT÷]Ô e÷Á‘·+ m+‘·XÊ‘·+ ]»πs«wüqT+&Ü˝À Hê´j·T kÕúHê\T #Ó|üŒC≤\eì #ÓbÕŒs¡T.

E) Ç+Á<ë kÕùV≤ï πødüT :rs¡TŒ ‘˚~ : 16`11`1992

rs¡TŒ #Ó|æŒq Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T : »dæºdt H.M. ø±ìj·÷ (dæ.C….),»dæºdt M.N. yÓ+ø£≤#·\j·T´, »dæºdt s¡‘·ïy˚\T bÕ+&É Hé, »dæºdt &Üˆˆ T.K.

<∏ëyÓTàHé, »dæºdt A.M. nVü≤eTà~, »dæºdt ≈£î ŸB|tdæ+>¥, »dæºdt P.B. kÕe+‘Y,»dæºdt R.M. düVü‰jYT, »dæºdt B.P. JeHé¬s&ç¶.

á rs¡TŒ˝À B.C. Vü≤≈£îÿ\T, nuÛÑT´<äj·T+ô|’ #·s¡Ã m≈£îÿe>±kÕ–+~. n+‘˚>±ø£ "S.C., S.T. claim in public employment – to be

considered consistently with maintenance of efficiency – similar

62

]»πs«wüqT¢


considerations will apply while considering other backward

classes and other weaker sections" (Justice B.P. Jevan Reddy)

S.C. \T, S.T. \T, B.C. \T Ç‘·s¡ ã\V”≤q ‘·s¡>∑‘·T\ ñ<√´>±\ìj·÷eTø±\˝À kÕeTs¡∆ ìj·TeT+ bÕÏ+#·e …qT.

B.C. \ yê]øÏ ]»πs«wüHé\T bÕs¡ ¢yÓT+≥T / XÊdüqdüuÛ Ñ˝Ò#˚j·Tqedüs¡+ ˝Ò<äT. Á|üuÛ ÑT‘·«+ ø±s¡´ìs¡«Vü≤D ñ‘·Ôs¡T«\ <ë«sê#˚j·Te#·TÃqT. n~Ûø£s¡D 16(4) Á|üø±s¡y˚T #˚j·Te#·TÃqT.

B.C. yê]ì >∑T]Ô+#·T≥≈£î ÁbÕ+‘ê\qT ãÏº ≈£î˝≤\qTÁbÕe÷DÏø£+>± rdüTø=qe#·TÃqT. "BC identification can not be done

exclusively on the basis of economic criterian" Ä]úø £yÓqTø£u≤≥T‘·q+ Ä<Ûës¡+>± e÷Á‘·yT B.C. \qT >∑T]Ô+#·sê<äT. ≈£î\eTTqTãÏº ø±ø£ eè‹Ô G Ä<ëj·TeTTqT ãÏº >∑T]Ô+∫ ìs¡ísTT+#·e …qT.

"Reservation for backward classes – creamy layer can

be and must be excluded" B.C. \ yê]øÏ ]»πs«wüHé e]Ô+|üCÒj·TTq|ü⁄&ÉT dü+|üqï ÁX‚DÏì (creamy layer) ‘·|æŒ+#·e˝…qT. /$TqVü‰sTT+#·e …qT. Á|üuÛÑT‘·«eTT Hê\T>∑T HÓ\˝À¢ dü+|üqï ÁX‚DÏ yê]ììs¡ísTT+#·e …qT. (»dæºdt B.P. JeHé¬s&ç¶).

" Services under State – reservation under Art 16(4)

should not exceed 50%. Relaxation of 50% rule should be

only in extra ordinary situation" n~Ûø£s¡D+ 16(4) ÁøÏ+<ä sêhñ<√´>±\˝À ]»πs«wüqT\T nkÕ<Ûës¡D |ü]dæú‘·T\˝À ‘·|üŒ 50 XÊ‘·+≈£î$T+#·sê<äT. n~Ûø£s¡D+ 16(4) ]»πs«wüqT¢, n~Ûø£s¡D+ 16(1) ˝Àìdüe÷q‘·«eTT‘√ düeT‘·T\´‘· bÕÏ+#·e …qT. sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ #·s¡Ã\˝À≈£L&É ]»πs«wüqT\ìï 50 XÊ‘·+ ø£+fÒ n<äq+>± e⁄+&Ée …qqï #·s¡Ã

63


]»πs«wüqT¢

sê Ò<äT. B.C. \ »HêuÛ≤, B.C. ≈£î˝≤\T m≈£îÿe>± e⁄qï+‘· e÷Á‘êq]»πs«wüHé $T+#· M\T Ò<äT. ø±ì »dæºdt s¡‘·ïy˚\T bÕ+&É Hé e÷Á‘·+ >∑]wü]»πs«wüHé XÊ‘êìï ìs¡ísTT+#·≤ìøÏ sêC≤´+>∑+ |üø√<äT nì ndüeTà‹rs¡TŒ ì#êÃs¡T.

S.C. \ yês¡T »qs¡ Ÿ yÓT]Ÿ˝À ôd\≈£îº nsTT‘˚ yê]ì S.C.

ø√≤˝À ø£\|üsê<äT. zô|Hé˝ÀH˚ e⁄+#·e˝…qT. $TqVü‰sTT+|ü⁄\T,sêsTTr\T, dü&É*+|ü⁄\≈£î 50 XÊ‘·+ ]»πs«wüHé e]Ô+#·<äT.

B.C. yê]øÏ Á|üyÓ÷wüHé\˝À ]»πs«wüHé e]Ô+#·<äT.

"The Relevence and significance of merit at the

stage of initial recruitment can not be ignored. It can not

be ingnored that the very idea of reservation implies

selection of a less meritorious person. It may not be said

reservations are antemeritian. Reservation has to be

consistant with requirement of efficiency of

administration". ñ<√´>∑ ìj·÷eTø£ dü+<äsê“¤\˝À Á|ü‹uÛÑ nqTq~|üÏº+#·Tø=qø£b˛j˚T / Ä˝À#·q˝ÀìøÏ rdüTø=qø£b˛j˚T n+X¯+ ø±<äT.ndü\T ]»πs«wüHé dæ<ë∆+‘·yT ‘·≈£îÿe Á|ü‹uÛÑ >∑\ yê]øÏ neø±X+ Çe«≥eTT.n+‘·e÷Á‘êq ]»πs«wüqT¢ Á|ü‹uÛÑ≈£î e´‹πsø£eTT ø±<äT. |ü]bÕ\HêkÕeTs¡∆ eTTq≈£î+&Ée\dæq dæús¡yÓTÆq Á|ü‹uÛÑ ]»πs«wüHé bı+<äTyê]øÏ ≈£L&Üñ+&Ée …qT.

Á|ü‹uÛÑ e÷Á‘·y˚T ÁbÕe÷DÏø£eTj˚T´ ñ<√´>±\≈£î ]»πs«wüHée]Ô+#·<äT. n$ 1. ôd’ìø£ düØ«düT\T, 2. ØôdsYÃ eT]j·TT &Óe\|tyÓT+Ÿ R |ü]XÀ<Ûäq˝Àì kÕ+πø‹ø£|üs¡ ñ<√´>±\T, 3. Ábıô|òdüs¡¢≈£î Äô|’yê]øÏ uÀ<Ûäq (teaching) #j·TT ñ<√´>±\T 4) yÓT&çdæHé, Ç+»˙]+>∑T\˝À,

64

]»πs«wüqT¢


XÊg kÕ+πø‹ø£ düã®≈£îº\˝À dü÷|üsY ôdŒcÕ*° ñ<√´>±\T 5) $e÷Hê\˝Àô|’\Ÿ ñ<√´>±\T.

"Reservation for how many years? No period is

provided, but must keep on evaluation periodiocally if it

was necessary to continue reservation and to whom."

]»πs«wüHé mHêïfiófl? sêC≤´+>∑+ ø±\|ü]$T‹ì $~Û+#· Ò<äT. ]»πs«wüHéqTø=qkÕ–+#·e …Hê? nsTT‘ me]øÏ? nqTq~ ìj·T$T‘· ø±\eé<ÛäT\˝ÀeT÷˝≤´+ø£q+ #˚düTø=qe …qT.

"In a particular year the unfilled vacancies should

be treated as unreserved and filled by best available

candidates" ]»πs«wüHé À ì+|ü Òì ñ<√´>±\qT »qs¡ Ÿ ñ<√´>±\T>±uÛ≤$+∫ ñ‘·ÔeTyÓTÆq yê]øÏe«e …qT.

e÷ n_ÛÁbÕj·T+ Á|üø±s¡+ ªªÁ|ü‹uÛÑ Ä<Ûë]‘· m+|æø£µµ $<Ûëq+˝Àe#·TÃ ñ<√´>∑T\≈£î Á|üyÓ÷wüHé\˝À ]»πs«wüHé e⁄+&Ée#·TÃqT. ø±ìd”ìj·÷]°ô|’ |ü<√qï‹ bı+<äTyê]øÏ ]»πs«wüHé e]Ô+|üCÒdæq#√ ÁøÏ+~kÕúsTT ñ<√´–, ô|’ kÕúsTT ñ<√´>∑eTTq≈£î ñqï‹ bı+~ kÕeTs¡∆ |ü]bÕ\q<Óã“‹qTqT. ø±ì sêC≤´+>∑|üs¡+>± Á|üyÓ÷wüq¢˝À ]»πs«wüqT¢ ˝Òe⁄µµ.Reservation in promotion is constitutionally impermissible, once

the advantaged are made equal and are brought in one class or

group, then any further benefit extended for promotion on the

inequality existing prior to be brought in the group would be

treating equals unequally. It would not be eradicating effects of

past discrimination but perpetuating it". á dü+~>∑∆‘·qT düTÁ|”+ ø√s¡Tº|üP]Ô <Ûäsêàdüq+ e÷Á‘·y˚T rs¡Ã>∑\<äT.

65


]»πs«wüqT¢

á rs¡TŒ˝Àì eTTU≤´+XÊ*˝≤ e⁄HêïsTT :

1. ÁøÏMT˝Òj·TsY (dü+|üqïÁX‚DÏ) yê]ì B.C. \ ]»πs«wüHé qT+&ç‘·|æŒ+#·e …qT.

2. ]»πs«wüHé\T 50 XÊ‘·+≈£î ìã~∆+#·e …qT.3. nÁ>∑≈£î˝≤\˝À ù|<äyê]øÏ ]»πs«wüHé e]Ô+#·<äT.4. Á|ü‹uÛÑqT ãÏº SC, ST, BC \ yê]øÏ ñ<√´>±eø±XÊ*e«e …qT.5. B.C. \≈£î ]»πs«wüHé e]Ô+|üCÒj·TT≥≈£î bÕs¡¢yÓT+≥T˝À #·≥º+

#˚j·Tqedüs¡+ Ò<äT. ø±s¡ ìsê«Vü≤ø£ ñ‘·Ôs¡T«\T #ê\TqT.6. B.C. \ >∑T]Ô+|ü⁄ ìs¡íj·T+ πøe\+ Ä]úø£ yÓqTø£u≤≥T e\qH˚ ø±<äT.

≈£î˝≤ìï ãÏº eT]j·TT kÕ+|òæTø£ yÓqTø£u≤≥TqT ãÏº #˚j·Te …qT.7. Á|üyÓ÷wüHé\˝À ]»πs«wüqT¢ Hê´j·TdüeTà‘·+ ø±<äT.

F) MsYbÕ˝Ÿ dæ+>¥ πødüT :rs¡TŒ ‘˚~ : 10`10`1995

»dæºdt JeHé¬s&ç¶, »dæºdt n>∑sê«˝Ÿ Ç˝≤ rs¡TŒ ì#êÃs¡T. "We

reiterate the principle affirmed in Indra Sahney case that providing

reservation in promotions is not warranted by Art. 16(4)" Ç+Á<ëkÕôV≤ï πødüT˝À #Ó|æŒq< ‹]– #ÓãT‘·THêïeTT n~Ûø£s¡D+ 16(4) Á|üø±s¡+Á|üyÓ÷wüqT‡˝À ]»πs«wüqT¢ bÕÏ+#·sê<äT.

G) nõ‘Y dæ+>¥ πødüT :rs¡TŒ‘˚~ : 01`03`1996

»dæºdt N.P. dæ+>¥, »dæºdt es¡à, »dæºdt yÓ+ø£≥kÕ«$T rs¡TŒìdü÷Ô"Whenever a question arises for filling up a post reserved for

66

]»πs«wüqT¢


S.C. / S.T. candidate in still higher grade, then such candidate

belonging to S.C. / S.T. shall be promoted first but when a

consideration in respect of promotion against general category

post in still higher grade, then the general category candidate

who has been promoted later shall be considered as senior

and his case shall be considered first for promotion in applying

either principle of seniority - cum - merit or merit - cum - seniority.

If this rule and procedure is not applied then the result will be

that majority of the posts in the higher grade shall be held at one

stage by persons who have not only entered in service on the

basis of reservation and roster but have excluded the general

category candidates from being promoted to the posts reserved

for general category candidates merely on the ground of their

initial accelarated promotions" ]»s¡T«&ÉT eT]j·TT »qs¡ Ÿ πø≥–Ø(¬s+&ç+Ï ÀqT) Á|üyÓ÷wüq¢ À ]»s¡T«&ÉT πø≥–Ø S.C., S.T. \ yê]H˚|ü]>∑Dq ˝ÀìøÏ rdüT≈£î+fÒ ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ ô|’ b˛düTº\ìï+Ï À <˚X¯+yÓTT‘·Ô+˝À S.C., S.T. yêπs e⁄+≤s¡T. »qs¡ Ÿ πø≥–Ø yês¡\≈£î |üP]Ô>±qwüº+ ø£\T>∑TqT.

d”ìj·÷]° $wüj·T+˝Àq÷ Ç<˚ dü÷Á‘·+ 1999 dü+ˆˆ˝À nõ‘Ydæ+>¥ πødüT˝À #Ó|üŒã&ç+~.

H) Ç+Á<ë kÕùV≤ï πødüT :rs¡TŒ ‘˚~ : 16`12`1999

rs¡TŒ ì∫Ãq Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T : »dæºdt D.P. yê<Ûë«, »dæºdtM. »>∑Hêï<Ûäsêe⁄, »dæºdt M.B. cÕ.

67


]»πs«wüqT¢

á rs¡TŒ eTs¡\ Áø°MT Òj·TsY (dü+|üqï ÁX‚DÏ)ô|’ #Ó|üŒã&ç+~.eTT+<äT 1992 À e∫Ãq Ç+Á<ë kÕùV≤ïπødüT rs¡TŒqT n~Û>∑$T+#·T≥≈£în+fÒ Áø°MT Òj·TsY dü÷Á‘êìï n~Û>∑$Tdü÷Ô πøs¡fi¯ Á|üuÛÑT‘·«+ ø=‘·Ô #·≥º+‘˚>± <ëìô|’ eTs¡\ á πødüT düTÁ|”+ø√s¡Tº≈£î e∫Ã+~. πøs¡fi¯ Á|üuÛÑT‘·«+ Äø=‘·Ô #·≥º+˝À á sêh+˝À Áø°MT Òj·TsY yês¡T Òs¡ì Áyêdæ+~. eTT+<äT1992 ˝À e∫Ãq Ç+Á<ë kÕùV≤ï πødüT˝À I.A.S., I.P.S. eT]j·TT Ä˝ŸÇ+&çj·÷ düØ«düT n~Ûø±s¡T\T, Ä kÕúsTT˝Àì Ç‘·s¡ n~Ûø±s¡T\T @MT$#ês¡D Ò≈£î+&Ü Áø°MT Òj·Ts√¢ yêfi‚flqì, ]»πs«wüHé À qT+∫ yê]ì‘=\–+#·eTì rs¡TŒ sTT∫Ã+~. á rs¡TŒ˝À <ëH˚ï ã\|üs¡#ês¡T.ndüe÷qT\qT ` düe÷qT\T>±, düe÷qT\qT`ndüe÷qT\T>± #·÷|ü⁄≥kÕ<Ûä + ø±<äHêïs¡T. n+‘˚ø±ø£ düTÁ|”+ø√s¡Tº rs¡TŒ ø±<äì ø=‘·Ô+ #·≥º+‘Ó∫Ãq+<äT≈£î |òü÷≥T>± á ÁøÏ+~ yê´K´ #˚dæ+~. "The state of Kerala

did not care if its Chief Secretary was to go behind bars" πøs¡fi¯sêh Á|üuÛÑT‘·«+ yê] N|òt ôdÁø£≥Ø C…’\T≈£î b˛e≤ìï ø√s¡T≈£î+≤&Ü nìyê´K´ #˚dæ Ä #·≤ºìï ø=fÒºdæ+~. n+‘˚>±ø£ "We earnesty hope that

constitutional provisions will not be converted into citadels for

unjustified patronage. Krishna lyer J. warned in Akhil Bharathiya

Soshit Karamchari Saugh Vs. Union of India 1981 (1) S.C. C.

246 at 264 para 22" to politicise this provision (Art. 16(4) for

communal support and party ends is to subvert the solemn

undertaking of Art 16(1)". n~Ûø£s¡D 16(1) ˝À sTT∫Ãq |ü$Á‘·u≤<Ûä ‘·≈£î / uÛ≤s¡+≈£î, n~Ûø£s¡D+ 16(4) <ë«sê $|òü÷‘·+ ø£\T>∑CÒdæsê»ø°j·T ÁbÕ|üø £eTT ÁbÕã\éTT\ ø=s¡≈ £î ÁbÕkÕ<äeTT\T>±ñ|üjÓ÷–+#·s¡ì y˚TeTT ` á ø√s¡Tº uÛ≤$düTÔqï~. Ç+‘·≈£î $T+∫qø=s¡&Ü <Óã“ @eTT+≥T+~! nsTTHê nìï Á|üuÛÑT‘ê«\T Á>±eT<˚e‘·\≈£îe<ä*q <äTqïb˛‘·T Ò!

68

]»πs«wüqT¢


1) nXÀø˘ ≈£îe÷sY sƒê≈£LsY πødüT :rs¡TŒ‘˚~ : 10`4`2008rs¡TŒ #Ó|æŒq Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T : »dæºdt K.G. u≤\ø£èwüíHé (dæ.C….)

u…+∫.á πødüTqT sêC≤´+>∑+˝Àì 15e n~Ûø£s¡D+qT düe]+∫ 15(5)

n~Ûø£s¡D+ #]Ã sêC≤´+>∑ 93e dües¡D 20`1`2006 qT+&ç neT\T≈£î‘Ó#·TÃ≥qT e´‹πsøÏdü÷Ô yê´»´+ düTÁ|”+ø√s¡Tº≈£î sê>± á n+X¯+‘√ bÕ≥TeT]ø=ìï n+XÊ\qT düTBs¡È+>± #·]Ã+#ês¡T.

ø=‘·Ô>± e∫Ãq 15(5) n~Ûø£s¡D+ Á|üø±s¡+ yÓTÆHê]° $<ë´dü+düú\Tø±qÏº Á|üuÛÑT‘·« düVü‰j·T+ bı+~q Ò<ë bı+<äì Åô|’y≥T $<ë´dü+düú\˝ÀkÕ+|òæTø£+>±, Ä]úø£+>± yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\≈£î #Ó+~q (SE BC) Ò<ëS.C., S.T. \≈£î #Ó+~q bÂs¡T\≈£î XÊdüqeTT <ë«sê ]»πs«wüqT¢ø£*Œ+#·T≥≈£î Á|üuÛÑT‘·«eTTq≈£î n~Ûø±s¡+ ø£\<äT. á dües¡D sêC≤´+>∑$s¡T<ä∆eTì 2006, 2007 dü+e‘·‡sê\˝À <ë<ë|ü⁄ @&ÉT ]Ÿ\T <ëK\Tø±>± nìï+Ïì ø£*|æ »dæºdt K.G. u≤\ÁøÏwüíHé (dæ.C….) eT]j·TT u…+∫»&û®\T rs¡TŒqT yÓ\Te]+#ês¡T.

düe÷q‘·«eTTqT >∑÷]Ã $X<ä|üs¡Tdü÷Ô Á|üeTTKT\ n_ÛÁbÕj·÷\qTrs¡TŒ˝À ñ≥+øÏ+#ês¡T. sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ À |ü+&çŸ »eVü≤sY ≤˝ŸHÓÁVüA Ç˝≤ nHêïs¡≥. "Removal of Socio Economic inequalities

was the highest priority. Only this could make India a casteless

and classless society without which constitution will become

useless and purposeless. kÕe÷õø£, Ä]úø£ ndüe÷q‘·\T ‘=\–qHê&ÉT düe÷»+ ≈£î\s¡Væ≤‘· ndüe÷q‘·\T Òì ‘·s¡>∑‘·T\T Òì düe÷»+ø±>∑\<äT. Òì#√ sêC≤´+>∑+ ìÅwüŒjÓ÷»q+ ø±>∑\<äT.

69


]»πs«wüqT¢

n˝≤π> &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ À "on the economic

place we have a society in which there are some who have

immence wealth as against many who live in abject poverty"

eTq düe÷» Ä]úø£ y~ø£ô|’ ø=+<äs¡T <Ûäì≈£î\T, ô|≈£îÿs¡T rÁeù|<ä\THêïs¡T.á ndüe÷q‘·qT n+^ø£]+∫, ù|<ä\qT düe÷qkÕúsTTøÏ ‘Ó∫Ã "you are

free to compete with all others" nì #ÓãT<ëeTT nHêïs¡≥.

n˝≤H˚ &Üˆˆ sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é ≈£L&É sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ˝Àªªù|<ä]ø±ìï, ø£cÕº\qT, Äø£*ì, s√>±\qT bÕs¡Á<√* yê]øÏ >ös¡eyÓTÆqJeqkÕúsTTì ø£*Œ+#·T≥≈£î eTq+ uÛÑs√kÕ Ç<ë›eTTµµ nHêïs¡≥.

ô|’ ô|<ä›\ yêø±´\˝À ndüe÷q‘·\qT s¡÷|ü⁄e÷ù| ìs¡íj·T+‘Ó\TdüTÔ+~.

rs¡TŒ˝À »dæºdt u≤\ÁøÏwüíHé >±s¡T "We are conscious of the

fact that any reservation or preference shall not lead to

reverse discrimination" @ ]»πs«wüHÓ’Hê e´‹πsø£ $eø£å≈£î <ë]rj·Tsê<äT nì <˚XÊìøÏ ‘Ó*bÕs¡T.

á yêĆ≤´\˝À sêyéTC…Ÿ eT˝≤ì ˝≤+Ï <ë<ë|ü⁄ Çs¡yÓ’eT+~Hê´j·Tyê<äT\T yê<äq\T $ì|æ+#ês¡T.

á rs¡TŒ˝À #·s¡Ã≈£î e∫Ãq eTTU≤´+XÊ*˝≤ e⁄HêïsTT. 1) ásêC≤´+>∑ dües¡D #Ó\T¢Hê? 2) ≈£î\+ n+fÒ @$TÏ? 3) kÕe÷õø£+>±,Ä]∆ø£+>± yÓqTø£ã&çq yê]øÏ Áø°MT Òj·Ts¡T e]Ô+#·THê 4) ÁøÏMT Òj·Ts¡Tìsê∆s¡D≈£î e÷s¡Z<äs¡Ùø± Ò$TÏ? 5) á dües¡D˝À ø±\|ü]$T‹ ô|Ïºq+<äTq#Ó\T¢Hê 7) SEBC \ yê]øÏ 27 XÊ‘·+ ]»πs«wüHé #Ó\T¢Hê? n|üŒÏπøˇø£ ø£$TwüHé yês¡T 27 XÊ‘·+ ñ<√´>±\T OBC \≈£î Ç#·TÃq≥T¢

70

]»πs«wüqT¢


]b˛]º#êÃs¡T. ø±ì yêÏ˝À (Ä 27 XÊ‘·+˝À) ø=ìï ‘=\–+|ü⁄\≈£îdü÷∫+#ês¡T. n$ 1) Constitutional Posts, 2) Service Category,

3) Armed forces, 4) Professional classes, 5) Property owners,

6) Ç‘·s¡ <Ûäì≈£î\T.Áø°ÏMT˝Òj·Ts¡T düe÷q‘·\qT kÕ~Û+#·Tq~ ø±<äT >∑qTø£ S.C.,

S.T. \≈£î e]Ô+#·<äì eTs=ø£kÕ] <Ûäèe|üs¡#ês¡T.∫es¡≈£î yêĆ≤´\ |òü*‘ê\qT rs¡TŒ #ÓãT‘·÷

1. "Question whether the constitution (Ninety Third)

Amendment - Act 2005 would be constitutionally valid or

not so for as "Private unaided" educational institutions are

concerned is left open to be decided in an appropriate

case" nì @ ìs¡íj·T+ Áyêj·T≈£î+&Ü eTs=ø£ dü+ã+~Û‘· ]Ÿe∫Ãq|ü⁄&ÉT rs¡TŒìe«e#·TÃqì e~˝ÒXÊs¡T. (ø√s¡Tºyês¡T n˝≤#˚j·T≤ìøÏ @<√ ø±s¡DeTT+≥T+~. ns¡ ú+ ø±e≥+˝Ò<äT.düTÁ|”+ø√s¡Tºyêπs nB N|òt »dæºdt yê] u…+∫˝ÀH n˝≤ rs¡TŒ sêe&É+<˚X¯ <äTs¡<äèwüº+. πødüT |ü]dæú‹ n<˚H˚yÓ÷).

2. B.C. \ yê]ì πøe\+ ≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£ MT<ä $uÛ≤>∑+ #˚j·T Ò<äT.ø£qTø£ Ä $uÛ≤>∑+ #Ó\T¢qT.

3. SEBC \ qT+&ç ÁøÏMT Òj·TsYqT ‘=\–+#·e …qT.4. ÁøÏMT˝Òj·Ts¡T˝ÀìøÏ e#·TÃ yê¬se¬s’qB Ç+‘·≈£î |üPs¡«y˚T

πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·«+ 8`9`1993q ìs¡ísTT+#˚ e⁄qï~.5. ÁøÏMT Òj·Ts¡T S.C., S.T. \≈£î e]Ô+#·<äT6. O.B.C. \qT ìs¡ísTT+#·T n~Ûø±s¡+ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ ø£\<äT.

71


]»πs«wüqT¢

7. ø±\|ü]$T‹ ìs¡ísTT+#·ì e÷Á‘êq á dües¡D #Ó\¢≈£î+&Ü b˛<äT.8. $<ë´|üs¡+>± yÓqTø£ã&ç e⁄+&É≥eT+fÒ yÓTÁÏ≈£î´ ÒwüHé Ò<ë 10G2

#·<äTe⁄qT ÁbÕe÷DÏø£+>± rdüTø=ì Äe÷Á‘·+ #·<äTe⁄ ø£+f… ‘·≈£îÿeyê]ì rdüTø=qe#·TÃqT.

9. SEBC \≈£î 27 XÊ‘·+ ]Cπs«wüHé Hê´j·Ty˚T.eT]ø=ìï Ç‘·s¡ n+XeTT\ô|’ rs¡TŒ Áyêj·Tã&ç+~. >∑‘·+˝À e∫Ãq

ø=ìï rs¡TŒ\qT <Ûäèe|üs¡#ês¡T.

Hê´j·TkÕúHê\, Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ Ç‘·s¡ n_ÛÁbÕj·÷\T :»dæºdt yÓ’<ä Hê<∏äHé ø£ yê´dü+˝À 10`4`2006q Ç˝≤ sêXÊs¡T.

"In India caste is vital social capital and that a key way out of the

problems is to help S.C.s, S.T.s, O.B.C.s become "Vaishyas"

that is to help them become enterpreneurs by extending bank

credit and other facilities that they need for settling themselves

up, in business.

»dæºdt H.R. KHêï "The ideals of supremacy of merit, the

efficiency of services and absence of discrimination in the

sphere of public employment would be the obvious casualities

if we once countenance inroads to be made into that valued

principle beyond those warranted by class (4) of Art 16".

n~Ûø£s¡D+ 16(4) qT MT] @$T #˚dæqq÷ n~ kÕeTs¡∆ eTTq≈£î #˚≥T‘Ó#·TÃqT.

»dæºdt >∑CÒ+Á<ä >∑&ÉÿsY "If a provision which is in the nature of

exception completely excludes the rest of the society that clearly

72

]»πs«wüqT¢


is out side the scope of Art 15(4). It would be extrmely

unreasonable to assume that in enacting Art 15(4) the

parliament intended to provide that where the advancement of

the backward classes or S.Cs and S.Ts was conserned, the

fundamental rights of the citizens constitution the rest of the

society were to be completely and absolutely ignored". yÓqTø£ã&çq‘·s¡>∑‘·T\T, S.C. \T, S.T. yês¡\ nuÛÑT´qï‹øÏ Á|üj·T‹ï+#·Tq|ü⁄&ÉT$T–*j·TTqï Á|ü»\ ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\≈£î uÛÑ+>∑+ ø£\T>∑sê<äì bÕs¡¢yÓT+≥TuÛ≤$+∫+~.

1971 ô|]j·T≈£î|üŒHé πødüT˝À "uindoubtedly we should not

forget that it is against the immediate interest of the nation to

exclude from the portals of our medical colleges qualified and

competent students, but then the immediate advantages of the

nation have to be harmonised with its long range interest". Á|ü‹uÛÑø£*–q $<ë´s¡Tú\T yÓT&çø£ Ÿ ø± Òõ #Ó+‘·≈£î #˚s¡ Òø£ b˛e≥+ <˚XÊìøÏqwüº+. "But all the same government should not proceed

on the basis that once class is considered as backward

class., it should continue to be backward class for all times.

Such an approach would defeat the very purpose of

reservation because once a class reaches a stage of

progress which some modern writers call as TAKE OFF

STAGE, then competition is necessary for their future

progress. The government should always keep under

review the question of reservation of seats and only the

classes which are really socially and educationally

73


]»πs«wüqT¢

backward should be allowed to have the benefit of

reservation. Reservation of seats should not be allowed

to become vested interest" ]»πs«wüHé bı+~q yê] n_Ûeè~∆ìdüMTø£å #dæ ø£ kÕúsTTøÏ #]q yê]ì >∑T]Ô+∫ ]»πs«wüHé qT+&ç ‘=\–+∫$T–*q ns¡TΩ\≈£î ]»πs«wüHé Çe«e#·TÃqT. ]»πs«wüHé, dü+Áø£$T+∫qn~Ûø±s¡+ ø±<äT. dü«˝≤uÛÑ+ ø±<äT. XÊX¯«‘·+ ø±<äT nHêïs¡T.

ø±ì Ç˝≤+Ï @ rs¡TŒqT >±ì, >±+BÛ, n+uÒ<äÿsY\ n_ÛÁbÕj·÷\qT>±ì Á|üuÛÑT‘ê«\T Á|ü»\T …ø£ÿ#˚j·T Ò<äT. me] kı+‘· ˝≤uÛÑ+ yê]<˚.

1972 ˝À U.S.V. ã\sêyéT πødüT˝À "The assumption that

all the members of a given caste are socially and

educationally backward is wholly unfounded and lacks

factual support obtained by survey". ˇø£ ≈£î\+ ˝Àì Á|ü»\Tj·÷e‘·TÔ kÕe÷õø£+>± $<ë´|üs¡+>± yÓqTø£ã&˚ e⁄+≤s¡ì #Ó|üŒ≥+ns¡∆s¡Væ≤‘·+. n~ yêdüÔe |ü]dæú‘·T\≈£î, >∑D≤+ø±\≈£î e´‹πsø£+.

1976˝À »dæºdt V.R. ÁøÏwüíj·T´sY >±s¡T N.M. <∏ëeTdt πødüT˝ÀÁ|üe÷D≤\ #Ó‘·≈£î nuÛÑ s¡Tú …<ä>∑e …Hê Òø£ nuÛÑ s¡Tú\ #Ó+‘·≈£î Á|üe÷D≤\T~>∑e˝…Hê nì Á|ü•ïdü÷Ô You can not throw to the winds

considerations of administrative capability and grind the wheels

of government to a halt in the name of harijan welfare. The

administration runs for good government not to give jobs to

harijans" Á|üuÛÑT‘·«+ y˚T …’q Á|üuÛÑT‘·« |ü]bÕ\q q+~+#·T≥ H˚s¡Œ&ç+~ø±ì Vü≤]»qT\≈£î<√´>±*#·TÃ≥≈£î ø±<äT. Ç+ø± Ç˝≤ nHêïs¡T. ñqï‘·ñ<√´>±\ ]»πs«wüq¢ e\¢ ø£wüº+ qwüº+ m≈£îÿe>± e⁄+≥T+~. ∫qïñ<√´>±\ e\¢ n+‘· qwüº+ e⁄+&Éø£ b˛e#·TÃ qHêïs¡T.

74

]»πs«wüqT¢


n|üŒÏ πø (n+fÒ 27`6`1961 ˝ÀH˚) 10 dü+e‘·‡sê\|ü]bÕ˝≤qTuÛÑe+ ‘·sê«‘· á ]»πs«wüqT¢, Á|üyÓ÷wüq¢˝À ]»πs«wüq¢‘√|ü]bÕ\q #j·T Òqì, #·]Ã+#·T≥≈£îs¡eTàì, eTTKéT+Á‘·T\+<ä]øÏ n|üŒÏÁ|ü<ÛëqeT+Á‹ HÓÁVüA ÒK\T Áyêdæ e⁄Hêïs¡T.

nsTT‘ »dæºdt ∫qï|ü¬s&ç¶ ø£&ÉT>∑T eTT+<äTπødæ ]»πs«wüqT¢ »qà‘·'e∫Ãq kÕ+düÿè‹ø£, Ä]úø£ ndüe÷q‘·\qT ‘=\–+#˚$. |ü⁄≥Tºø£ qT+&û#·<äTe⁄, |ü⁄düÔø±\T, Á>∑+<∏ë\j·÷\T e¬>’sê neø±XÊ\Tqï yê]‘√ nÏºneø±XÊ\T Òì yês¡T n+‘·Ï Á|ü‹uÛÑqT ø£*– e⁄+&É Òs¡T. Á|ü‹uÛÑ >∑Ts¡Te⁄>±s¡T #Ó$˝À eP<˚ eT+Á‘·+ ø±<äT. ]»πs«wüqT\T Òì yê] ô|<äe⁄\ô|’m|ü&É÷ Á|ü‹uÛÑ Hê≥é÷&ÉT‘·T+≥T+~. e÷s¡Tÿ\ Á|ü‹uÛÑ e÷Á‘·yT dü]jÓÆTqbÕ\qq+<ä>∑\<äì nqTø√˝ÒeTT. nsTT‘˚ |ü]cÕÿs¡ e÷s¡Z+ XÊX¯«‘·]»πs«wüqT. ∫qï|ü¬s&ç¶ rs¡TŒ≈£î eTT+<äT dü«‘·+Á‘·+ e∫Ã 38 dü+ˆˆ˝…’+~.n|üŒÏøÏ ]»πs«wüHé ≈£î˝≤\ yê]˝À e÷s¡TŒ Äj·Tq <äèwæºøÏ sê˝Ò<Ó’e⁄+&Ée#·TÃH˚yÓ÷! @ |ü]dæú‘·T˝§#˚Ã es¡≈£î ]»πs«wüqT¢+&Ée …H√ ìsê∆]+∫Á|üuÛ ÑT‘ê«ìøÏ dü÷∫+#·˝Ò<äT. @ ‘·s¡Vü‰ ]»πs«wüqT\T+&Ée˝…H√#·sêÃyê´K´\˝À sê Ò<äT. Ä rs¡TŒô|’ Á|ü»\˝À ø£*–q uÛ≤yê\≈£î meØï@MT Á|ü•ï+#· ÒeTT.

k˛wæ‘Y ø£s¡yéT #ê] πødüT˝À The efficency of reservation

policy will consist in how soon reservation can be DONE

AWAY WITH". ]»πs«wüHé m+‘· Á|üjÓ÷»qø±]>± e⁄qï<äH~ m+‘· ‘·«s¡>±n$ m+‘· ‘·«s¡>± s¡<äT› #j·T>∑\s¡H <ëìì ãÏº ns¡úeTe⁄‘·T+~ nHêïs¡T.

»dæºdt Y.V. #·+Á<ä#·T<é edü+‘· ≈£îe÷sY πødüT˝À "The policy of

reservations in employment, education, legislative institutions

should be reviewed for every five years or so". ]»πs«wüHé dæ<ë∆+‘êìïÁ|ü‹ nsTT<äT dü+e‘·‡sê\ ø=ø£kÕ¬s’Hê düMTøÏå+#·Tø√yê* nHêïs¡T.

75


]»πs«wüqT¢

düTÁ|”+ø√s¡Tº yês¡T, sêC≤´+>±ìï, sêC≤´+>∑ eT÷\dü÷Á‘ê\qTÇ|üŒÏøÏ e∫Ãq e+<ä\ yêĆ≤´\˝À ≈£L\+≈£wü+>± #·]Ã+∫ ø=ìïìs¡«#·Hê\T, ôV≤#·Ã]ø£\T, dü÷#·q\T, wüs¡‘·T\T dü÷∫+#ês¡T. yêÏ Àø=ìï ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+:

1. ]»πs«wüqT\T ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\T ø±e⁄. n~Ûø±sê\T ø±e⁄.neø±XÊ\T e÷Á‘·y˚T.

2. ]»πs«wüqT\T Á|üC≤Væ≤‘·+>±, Á|üC≤Á|üjÓ÷»q+ eè~∆bı+<ä≤ìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&Ü*. n$ sêC≤´+>∑eTT, Hê´j·TkÕúHê\ rs¡TŒ\qqTdü]+∫ e⁄+&Ü*.

3. ]»πs«wüq¢ e\q |ü]bÕ\Hê kÕeTs¡∆´+ <Óã“‹qsê<äT.ø±bÕ&Éã&Ü*. Ç~ n‹ eTTKýÓTÆq $wüj·T+. sêC≤´+>∑+ 335 n~Ûø£s¡D+≈£L&É ªªkÕeTs¡∆ eTT\≈£î nqT>∑TD+>±µµ S.C. \T, S.T. \ yê] ¬ø¢sTTeTT\qT|ü]>∑Dq˝ÀìøÏ rdüTø=qe …qT. To weaken efficiency is to injure

the nation". "to ignore efficiency is to fail the nation".

4. ]»πs«wüq¢ e\¢ e´‹πsø£ $eø£å\T (Reverse Discrimination)

sêsê<äT.

5. ø=ìï n‘·T´qï‘· ñ<√´>±\≈£î ôdŒcÕ*°dt eT]j·TT dü÷|üsYôdŒcÕ*°dt≈£î ]»πs«wüqT¢+&É e\<äT.

6. nìï ñ<√´>±\≈£î, nìï ≈£î˝≤\ yê]˝À b˛°‘·‘·«+ Á|üeTTK+>±ne\+_Û+#·≥+ sêC≤´+>∑ ñ<›X¯+>± uÛ≤$+#ê*.

7. ]»πs«wüqT¢ nXÊX¯«‘·yÓTÆq$. n\Œø±\+ e⁄+&˚$. kÕe÷õø£e÷s¡TŒ\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄+&˚$. yÓqTø£ã&çq yês¡T n_Ûeè~∆ #Ó+~‘˚s¡<ä›j˚T$. ‘·≈£îÿe ø±\+˝À eTT–+|üã&É≥y˚T ]»πs«wüq¢≈£î Á|üe÷DeTT.

76

]»πs«wüqT¢


düe÷q‘·«+ kÕ~Û+#ê Ò ‘·|üŒ ndüe÷q‘ê«ìï XÊX¯«‘·+ #˚j·Tsê<äT.

7. S.C., S.T., B.C. \ yê] |ü⁄s√>∑‹ô|’ ◊<äT dü+e‘·‡sê\ø=ø£kÕ¬s’Hê düMTø£å nedüs¡+

8. ]»πs«wüqT¢ n˙ï ø£*|æ 50 XÊ‘·+ es¡≈£î e⁄+&Ée#·TÃqT.m≈£îÿe XÊ‘·+ ]»πs«wüqT¢ |üì kÕeTsê∆ ìï, Á|üe÷D≤\qT <Óã“rkÕÔsTT.

9. yÓqTø£u≤≥T Ò≈£î+&Ü #˚j·TT≥≈£î Á|üuÛÑT‘·«+ düVü‰j·T#·s¡ \T#˚|ü≤º*. ø±ì Ä ø±s¡D+‘√ düs¡«»qT\ dü+πøåeT+, |òüD+>± ô|≥ºsê<äT.

10. sêC≤´+>∑+ eTTU´<Ûäs¡à+ düe÷q‘·qT kÕ~Û+#·≥+.

11. kÕe÷õø£ yÓqTø£u≤≥T‘·Hêìï ìyê]+#·≤ìøÏ ]»πs«wüHéˇø£ e÷s¡Z+ e÷Á‘·y˚T.

12. Á|üuÛÑT‘·«+ Áø°Ï$T Òj·TsYqT ‘·j·÷s¡T#˚dæ yê] ‘=\–+|ü⁄\TneT\T|üs¡#ê*. Áø°MT Òj·TsY S.C., S.T. \ yê]øÏ e]Ô+#·<äT. B.C.

yê]øÏ e]Ô+#·TqT.

13. B.C. \≈£î ]»πs«wüHé ø£\Œq sêC≤´+>∑ $s¡T<ä∆+ ø±<äT.Ç+<äT≈£î #·≤º\T nedüs¡+ Ò<äT. G.O. \ <ë«sê #˚j·Te#·TÃqT.

14. $<ä , ñ<√´>∑ ]»πs«wüqT\≈£î ø±\|ü]$T‹ Ò<äT.

15. ]»πs«wüHé˝À ñ<√´>±\T bı+~q B.C. ñ<√´>∑T\≈£îÁ|üyÓ÷wüHé\˝À ]»πs«wüHé Ò<äT. Ç~ sêC≤´+>∑ e´‹πsø£+. ñ<√´>∑+ e∫Ãq‘·s¡Tyê‘· n+<äs¡÷ düe÷qT Ò.

16. B.C. \≈£î ≈£î˝≤ìï ãÏº ]»πs«wüHé ø£*Œ+#·sê<äT. yÓqTø£ã&çq‘·Hêìï ãÏº ñ+&Ée#·TÃqT. kÕeTsê∆ ìï eTs¡esê<äT.

düTÁ|”+ø√s¡Tº, ôV’≤ø√s¡Tº\˝À e+<ä\ ø=\~ yêĆ≤´\T q&ç#êsTT.

77


]»πs«wüqT¢

]»πs«wüq¢≈£î dü+ã+~Û+∫ sêC≤´+>∑+˝Àì Á|ü‹ yêø£ eTT #·]Ã+#·ã&ç+~.Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T ≈£L&É _Ûqï yê´K´\T e´ø£Ô+ #˚XÊs¡T. yê] yê]H|ü<∏ë´\qT ãÏº yê´K´\T+≤sTT. düTÁ|”+ø√s¡Tº Hê´j·TeT÷s¡TÔ\≈£î kı+‘·n_ÛÁbÕj·÷\T, yê´K´\T rs¡TŒ\˝À #˚j·TT neø±X¯+ e⁄+≥T+~.

Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T, yê<äq\T #˚dæq Hê´j·Tyê<äT\T, y˚T<Û√dü+|üqTï\T. yê] rs¡TŒ\πø ø±<äT. yê] yê´K´\≈£î, n_ÛÁbÕj·÷\≈£î<˚X¯+, Á|üuÛÑT‘·«+ $\TeìdüTÔ+~. düTÁ|”+ø√s¡Tº n_ÛÁbÕj·÷\≈£î ≈£L&Érs¡TŒ≈£îqï+‘· $\Te e⁄+≥T+~. <ë<ë|ü⁄ nìï rs¡TŒ\T ]»πs«wüq¢ø£+fÒ<˚X¯ kÂuÛ≤>±´ìøÏ, ñqï‹øÏ, |ü]bÕ\q˝À ñqï‘· Á|üe÷D≤\≈£îÁbÕ<Ûëq´‘·ì#êÃsTT. ]»πs«wüq¢‘√ ≈£L&çq sêC≤´+>∑+ <˚X¯+ ø√dü+ì]à+#ês¡T. ø±ì S.C. \T, S.T. \T, B.C. \T yÓTT<ä˝…’q yê]øÏñ<√´>±*e«≤ìøÏ ø±<äH˚ n_ÛÁbÕj·T+ Á|üeTTK+>± yÓ\Te&ç+~. n$XÊX¯«rø£]+#·ã&Ée\<äì ôV≤#·Ã]+∫+~. sê»ø°j·T Á|üjÓ÷»Hê\≈£îsêC≤´+>∑+ yê&Ée<ä ›ì ôV≤#·Ã]+∫+~. düTÁ|”+ø√s¡T º rs¡TŒ\qT,Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ n_ÛÁbÕj·÷\qT, Hê´j·Tyê<äT\ yê<äq\qT >ös¡$+∫nqTdü]+#·T≥ Á|üuÛÑT‘·«eTT, Á|ü»\ u≤<Ûä ‘·.

ø±ì Á|üuÛÑT‘ê«\T sê»ø°j·T Á|üjÓ÷»Hê\πø ]»πs«wüqT\qTñ|üjÓ÷–+#·T≈£î+≥÷ ]»πs«wüqT\qT XÊX¯«rø£]+#·T‘·THêïsTT. <ä[‘· /n+≥sêì STIGMA = ø£fi¯+ø±ìï n+≥>∑&ÉT‘·THêïsTT. <äTs¡<äèwüºeXÊ‘·TÔÄ Á|ü»\÷ n<˚ ø√s¡T‘·THêïs¡T. ≈£î\+ ø±≈£î+&Ü yÓqTø£u≤≥T‘·q+ÁbÕe÷DÏø£+>± rdüTø=ì Á|üuÛ ÑT‘·«+ eTT+<äT≈£î kÕπ> Ä˝À#·qqT‹s¡düÿ]düTÔHêïs¡T.

≈£î\ $uÛ≤>±\‘√ ]»πs«wüHé bı&ç–dü÷Ô e⁄+fÒ sêC≤´+>∑+˝Àì&ÓyÓ÷Áø£dæ, ôd≈£î´\sY (◊Væ≤ø£, ÖøÏø£, ÁbÕ|ü+∫ø£) <äèwæº @yÓTÆq≥T¢? Á|ü»\˝À

78

]»πs«wüqT¢


düeTuÛ≤e+ ì]à+#˚<Ó≤¢? ≈£î\‘·‘·«+ s¡÷|ü⁄e÷ù|<Ó≤¢? y˚s¡Te÷s¡Z+@MT˝Ò<ë? ]»πs«wüHé ≈£î˝≤\qT e÷Á‘·+ á <˚X¯+˝À e⁄+∫, Ç‘·s¡≈£î˝≤\qT $<˚XÊ\≈£î, Åô|’y˚≥T s¡+>±\≈£î |ü+|üe\dæ+<˚Hê? <˚XÊH˚ï+#˚j·÷*? ]»πs«wüqT¢ ø±yê\ì j·TT<ë∆\T #˚ùd ø=‘·Ô ≈£î˝≤\ yê]ìÄù|<Ó≤¢? sêC≤´+>∑ düMTø£å #˚j·Tsê? Hê´j·TkÕúHê˝À¢ rs¡TŒ\qT düMTø£å#˚j·Tsê? ù|<ä\ n_Ûeè~∆ kÕúsTTì düMTø£å #˚j·Tsê? <˚X¯ kÂuÛ≤>±´ìï,>ös¡yêìï, bÂs¡Vü≤≈£îÿ\qT, ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\qT eT÷˝≤´+ø£q+ #j·Tsê?

Çe˙ï <˚X¯ Á|ü»\T y˚düTÔqï Á|üX¯ï\T. eTs¡\ eTs¡\ Á|ü»\THê´j·TkÕúHê\ ¬øø£ÿ≈£î+&Ü düMTø£å\T #˚j·T≥+ nedüs¡+.

79


]»πs«wüqT¢

Áø°MT˝Òj·TsYÁø°MT˝Òj·TsYqT >∑÷]Ã ø=+‘· eTT+<äT ‘Ó\TdüTø=ì e⁄HêïeTT.

Áø°MT Òj·TsY ìs¡ísTT+#·T $<ÛëqeTT B.C. \ yê]πø e]Ô+#·TqT. S.C. \T,S.T. \ yê]øÏ e]Ô+#·<äT. ø±s¡D+ S.C., S.T. \ yês¡T ù|<ä Ò ø£qTø£.S.C., S.T. \ yê]˝À dü+|üqTï\T+&És¡ì ìsê<Ûës¡ nb˛Vü≤. yê]˝Àdü+|üqTï \T+&Ée#·TÃ. nÏºyê]ì ‘=\–+∫ / $TqVü‰sTT+∫ $T–*qyê]øÏ ]»πs«wüHé ø£*Œ+∫q#√ yêdüÔe B.C. \≈£î ]»πs«wüHé Ç∫Ãq≥¢>∑TqìdüTÁ|”+ø√s¡Tº yês¡T ‘·eT rs¡TŒ\˝À #ÓbÕŒs¡T. B.C. \+fÒ πøe\+ Ä]úø£+>±yÓqTø£ã&çe⁄qï yêπsqì ns¡ú+ ø±<äT. kÕe÷õø£+>±, $<ë´|üs¡+>± yÓqTø£ã&çe⁄qïyês¡T ‘·|üŒ $T>∑‘ê yês¡+<äs¡T dü+|üqï ÁX‚DÏ yêπs. yê]ììsê∆]+#·T≥≈£î 1995 dü+ˆˆs¡+˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº rs¡TŒìdü÷Ô Hê\T>∑T HÓ\˝À¢ˇø£ ø£$T°ì y˚j·TeTì πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ dü÷∫+∫+~. Ä ø£$T°dü+|üqï ÁX‚DÏì ìs¡ísTTùdÔ Ä ‘·s¡Tyê‹ nqTuÛÑe+˝À Ä ÁX‚DÏ˝ÀìøÏ‘Ó#·TÃyê]ì >±ì, ‘=\–+#·Tyê]ì >±ì ìs¡ísTT+#·e#·Ãì ù|s=ÿqï~.

Áø°MT˝Òj·TsYqT ìs¡ísTT+#·T ~X¯>± ø=+‘·es¡≈£î Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸÁ|üuÛÑT‘·«+ Á|üj·÷DÏ+∫+~. G.O. Ms. No. 496 / 20-10-2009 ì Ç∫Ã+~.Bì Á|üø±s¡+ B.C. e´øÏÔ yê]¸ø£ Ä<ëj·T+ 4 \ø£å\T >±ì, n+‘·ø£+f…ôV≤#·TÃ >±ì e⁄+fÒ yê]ì Áø°MT Òj·TsY>± ìs¡ísTT+∫ ]»πs«wüHé qT+&ç‘=\–+#·e …qì / n+^ø£]+#·e<ä›ì ñ‘·Ôs¡T« *∫Ã+~. <ëìì neT\T|üs¡#·

5

80

]»πs«wüqT¢


≈£î+&É>∑H˚ 4 \ø£å\ |ü]$T‹ì, 6 \ø£å\≈£î ô|+#·T‘·÷ G.O. Ms. No. 26

/ 9-12-2013 qT Ç∫Ã+~ Á|üuÛÑT‘·«+. eTs¡\ á |ü]$T‹ì 8 \ø£å\≈£îô|+∫+~. Bqs¡∆yT$TÏ? á G.O. \T ≈£L&É Á|ü»\˝À ø±ì, Á|üuÛÑT‘·«+˝À>±ì neT\T≈£î H√#·T≈£îqï <ëK˝≤\T Òe⁄. Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î Ä eTqdüTÒ<äì|ædüTÔ+~. n˙ï ø±–‘ê\ô|’H˚, y˚~ø£\ MT<äH˚.

B.C. \≈£î Áø°MT Òj·TsY e]Ô+∫q+‘· e÷Á‘êq S.C. \˝À, S.T.

\˝À n<˚ dü+|üqïÁX‚DÏ Òs¡ì ø±<äT. dü+|üqï ÁX‚DÏì ìs¡ísTT+#·T≥≈£îªªdæ<ë∆+‘·|üs¡+>±µµ B.C. \˝ÀH˚ #˚j·Te …qT. S.C. \T, S.T. \ yê]ìkÕe÷õø£+>±, Ä]úø£+>±, $<ë´|üs¡+>± yÓqTø£ã&çq yês¡T>±H sêC≤´+>∑+eØZø£]+∫+~. ø±ì dü+|üqï ÁX‚DÏ ìs¡íj·T $<ÛëHêìï |ü]o*ùdÔ S.C. \T,S.T. \˝À ≈£L&É n< dü+|üqï ÁX‚DÏ e⁄Hêïs¡T. n+<äTe\q yêdüÔe |ü]dæú‹ìãÏº Áø°MT Òj·TsY $<Ûëq+ S.C. \T, S.T. \≈£î e]Ô+|ü CÒj·TT≥˝À #·≥º|üs¡Ä≥+ø±\T Òe⁄. Ò<ë dü÷Á‘·ÁbÕj·T+>± ≈£L&É #˚j·Te#·TÃqT. Ä õ.y√.H˚S.C., S.T. \ yê]øÏ ≈£L&É e]Ô+|üCÒj·Te#·TÃqT. n~ Á|üuÛÑT‘·« ìs¡íj·Ty˚T.

1950 dü+ˆˆ qT+&ç H˚Ï es¡≈£î <˚X¯+˝Àì j·÷e‘·TÔ S.C., S.T.

\ yê]øÏ $<ä´, ñ<√´>±\T, dü+πøåeT ø±s¡´Áø£e÷\˝À Á|ü‘˚´ø£‘·\Tø£*Œ+∫q+<äTq kÕe÷õø£+>±, Ä]∆ø£+>± nÏº yê¬s’Hê n_Ûeè~∆ #Ó+<ä Ò<äì#Ó|üŒC≤\eTT. yês¡T ‘·s¡+‘·s¡+ Ä]∆ø£+>±, $<ë´|üs¡+>±, kÕe÷õø£+>±yÓqTø£ã& e⁄Hêïs¡ì #Ó|üŒkÕ<Ûä + ø±<äT. 1950 dü+ˆˆ sêC≤´+>∑+ neT\T≈£î‘Ó#·TÃ HêÏøÏ >±ì, n+‘·≈£î eTT+<äT sêC≤´+>∑+ ì]à+#˚≥|ü⁄&ÉT >±ìS.C. \T, S.T. \˝À <Ûäì≈£î\THêïsê Ò<ë nH˚ düMTø£å >±ì, >∑D≤+ø£ùdø£s¡D >±ì sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ #˚j·T Ò<äT. Ä ‘·sê«‘· 1951 ˝ÀyÓTT<äÏ dües¡D (]»πs«wüHé $wüj·T+ô|’) #j·TTq|ü⁄&ÉT ≈£L&É Ä Á|üj·T‘·ï+#˚j·TT Ä˝À#·q #˚j·T˝Ò<äT. yê]ì yÓTT‘·Ô+ yÓTT‘·Ô+>± ≈£î\|üs¡+>±

81


]»πs«wüqT¢

Òìyês¡T>±H uÛ≤$+∫ ]»πs«wüHé ªª≈£î\Á|ü»\≈£îµµ ø£*Œ+#ês¡T. á $<Ûëq+ô|’düTÁ|”+ø√s¡Tº ≈£L&É $eTs¡Ù #˚dæ+<˚ ø±ì n+‘·≈£î $T+∫ sêC≤´+>∑+düe]+#·T Vü≤≈£îÿ ‘·eT≈£î Ò<äì #Ó|æŒ+~.

1950 qT+&ç HÏ es¡≈£î S.C., S.T., B.C. Á|ü»\T >±ì, $T>∑‘êÁ|ü»\T >±ì, <X+ >±ì, kÕe÷õø£+>±, Ä]∆ø£+>± |ü⁄s√_Ûeè~∆ #Ó+<ä Ò<ä+fÒ<˚X¯+˝Àì Ä]∆ø£ >∑D≤+ø±\T >±ì, Á|ü|ü+#· Ä]∆ø£ >∑D≤+ø±\T >±ì‘·|üŒsTTqfÒ¢. πøe\+ ]»πs«wüHé esêZ Ò n_Ûeè~∆ #Ó+<ä Ò<äHêï Vü‰kÕ´düŒ<ä+>±ñ+≥T+~. <X |ü⁄s√_Ûeè~∆ ≈£L&Ü ãT …¢Ÿ ¬s’fiófl yùd+‘· kÕ+πø‹ø£ n_Ûeè~∆#Ó+<äø£ b˛sTTHê kÕ<Ûës¡D n_Ûeè~∆ #Ó|üø√<ä–q+‘· e⁄qï~. s¡÷bÕsTT$<˚oe÷s¡ø£ $\Te ‘·–Zb˛sTTq+<äTq mø£ÿ&É #·÷∫Hê &ÉãT“ m≈£îÿe>±H˚ø£ì|ædüTÔ+~. <˚X¯ eè~∆πs≥T ô|s¡T>∑T‘·÷H˚ e⁄+~.

á H˚|ü<∏ä +˝À πø+Á<ä sêh Á|üuÛÑT‘ê«\T S.C. \T, S.T. \qTn_Ûeè~∆ #Ó+<äì C≤_‘ê˝ÀH˚ #·÷|ü⁄‘·÷ ø£ dü düMTø£å #˚j·TT düHêïVü≤+≈£L&Ü #˚j·T≥+ Ò<äT. 1950 qT+&ç eT÷&Ée Ò<ë Hê\Ze ‘·s¡+ S.C.

\T, S.T. \ Á|ü»\T $<ä , ñ<√´>∑ ]»πs«wüqT¢, Ç‘·s¡ dü+πøåeT |ü<∏äø£kÂø£sê´\T $]$>± nqTuÛÑ$düTÔqï|ü⁄&ÉT Äj·÷ ≈£î≥T+u≤ …’Hê ¬s+&Ée‘·s¡+qT+&û dü+|üqïÁX‚DÏ n+fÒ Ä]∆ø£+>± n_Ûeè~∆ #Ó+~q C≤_‘ê˝ÀøÏ ekÕÔs¡T.n+‘˚>±ø£ ny˚ ≈£î≥T+u≤\T |ü⁄q' |ü⁄q' eT÷&ÉT Hê\T>∑T ‘·sê\ ø±\+qT+&ç ]»πs«wüHé neø±X¯+ bı+<äT‘·÷H˚ e⁄Hêïs¡T. πøåÁ‘·kÕúsTT˝À |üø£åbÕ‘·s¡Væ≤‘·+>±, ìs¡_Ûe÷q+>± yêdüÔe düe÷#ês¡+ ‘*ùdÔ Áø°MT Òj·TsY ≤+Ï|ü<∏äø£+ ˝ÀøÏ e#·TÃ S.C., S.T. ≈£î≥T+u≤\T ø√≥T¢+≤sTT. ˇπø≈£î≥T+ã+˝À &É»q¢ø=B› ñ<√´>±\T bı+~q yês¡THêïs¡T.

ˇø£kÕ] ]»πs«wüHé˝À ñ<√´>±\T bı+~q S.C., S.T. \≈£î≥T+u≤\ yês¡T dü«#·Ã¤+<ä+>± ]»πs«wüHé e<äT\T≈£îH˚ dü+düÿè‹ uÛ≤s¡‘·

82

]»πs«wüqT¢


<˚X¯+˝À ñqï<˚yÓ÷ ‘Ó\TdüTø√e≤ìøÏ <äT]“¤DÏ y˚j·÷*. Á|üuÛÑT‘·«+ ≈£L&ÜnÏºyê]ì ‘·<äT|ü] O.C. \T >±H˚ #·÷ùd Á|üj·T‘·ï+ #˚j·T Ò<äT. ‘√Ïns¡TΩ …’q S.C., S.T. \ yê]øÏ sê<ä>∑T neø±XÊ\qT ≈£L&É á ≈£î≥T+u≤ Òø±CÒdüTÔHêïj·Tì düTÁ|”+ø√s¡Tº ≈£L&É yêÚ≤´ì+∫+~. Á>±e÷\ <ëø±]»πs«wüqT¢ bÕø£ì ø±s¡D+ ≈£L&É Ç<˚. q>∑sê\T, |ü≥ºD≤\˝À n<˚≈£î≥T+u≤\ yêπs eT∞fl eT∞fl ]»πs«wüHé kÂø£s¡ + bı+<äT‘·THêïs¡T.

Ç+ø=ø£ <äTs¡Hê´j·T+ ≈£L&É »s¡T>∑T‘·Tqï~. Væ≤+<äTe⁄\T ø±ì,Å¬ø’düÔe⁄\T S.C. \T>± #Ó ≤eTDÏ ne⁄‘·THêïs¡T. ]»πs«wüqT¢ bı+<äT‘·THêïs¡T.Ç~ ãVæ≤s¡+>∑ s¡Vü≤dü y˚T. yês¡T |ü⁄≥Tºø£\≈£î, ÁbÕs¡úq\≈£î, ô|+&ç¢fi¯fl≈£î,eTs¡D≤\≈£î Å¬ø’düÔe Ä#êsê\T bÕÏkÕÔs¡T. yês¡T sêC≤´+>∑|üs¡+>±Væ≤+<äTe⁄\T ø±s¡T. S.C. \T ø±s¡T. B.C. \e⁄‘ês¡T. ø±ì S.C. \T>±kÂø£sê´\T bı+<äT‘·THêïs¡T. Bì˙ Á|üuÛÑT‘·«+ n]ø£fÒº Á|üj·T‘·ï+ #j·T Ò<äT.ì»yÓTÆq Á>±MTD S.C. \T ]»πs«wüHé bı+<ä Ò≈£îHêïs¡T.

düTÁ|”+ø√s¡Tº, düe÷q‘·\qT Ä˝À∫+∫ Áø°MT Òj·TsY ìsê∆s¡D≈£îø£$Twüq¢qT y˚j·TeTqï~. n<˚ |ü<ä∆‹˝À πø+Á<ä sêh Á|üuÛÑT‘ê«\T ∫‘· ÔX¯ó~∆‘√ S.C., S.T. ≈£î˝≤\˝À ≈£L&É Ç|üŒÏøÏ ]»πs«wüHé\T bı+~q≈£î≥T+u≤\ yê] ÄdüTÔ\ $esê\T πøåÁ‘·kÕúsTT˝À ‘Ó*ùdÔ, S.C., S.T. yê]˝Àø±s¡T¢, ã+>∑fi≤\T, bı˝≤\T, düú ≤\T, yê´bÕsê\T, Ç‘·s¡ dü+|ü<ä\T e⁄+&çdü+|ü<ä\Tqï ÁX‚DÏ ÀøÏ e#·TÃyês¡T ø=\¢\T+≤s¡T. dü+bÕ<äq |üs¡T\e≥+dü+‘√wæ+#·e\dæ+<˚. ø±ì yêπs ]»πs«wüq¢≈£î b˛°|ü&É≥+ Vü≤s¡D°j·T+ø±<äT. nÏº yê]˝À 70 @fiófl>± Á|üuÛÑT‘ê«\ qT+&ç dü+πøåeT ø±s¡ Áø£e÷\˝ÀÇ+&ÉT¢, Ç+&É¢ düú ≤\T, <˚X¯+ yÓTT‘·Ô+˝À ø√≥¢ mø£sê\ bı˝≤\T Ç‘·s¡dü<äTbÕj·÷\T, nqTuÛÑ$düTÔqï yês¡+‘ê dü+|üqïÁX‚DÏ˝À yêπs. á$wüj·T+˝À #·≥º+ Á|ükÕÔeq n≥T+∫ düe÷q‘· kÕ~Û+#·T Á|üj·T‘·ï+

83


]»πs«wüqT¢

Á|ü»\T, Á|üuÛÑT‘ê«\T #j·Te#·TÃ. O.C. ≈£î≥T+u≤\˝À n+‘·ø£+fÒ ù|<äyês¡TÒs¡ì #Ó|üŒ ÒeTT. nÏº S.C., S.T., B.C. \ yês¡T dü«#·Ã¤+<ä+>± ]»πs«wüHé

kÂø£sê´ìï e<ä\Tø=q≥+ n_Ûq+<ä j·T+. Ò<ä+fÒ Á|üuÛÑT‘·«yT ]»πs«wüqT\ø√dü+, Ä eqs¡T\ ø√dü+ e#·TÃ Á|ü‹ n|æ¢πøwüHé‘√, >∑‘·+˝À Ä e´øÏÔ≈£î≥T+u+ ]»πs«wüqT\T bı+~q / bı+<äì yÓ’Hêìï, ÄdüTÔ\ $esê\qTùdºŸyÓT+≥T>± ø±ø£ Á|üe÷D|üÁ‘·+ rdüTø=ì düMTøÏå+∫ Á|üuÛÑT‘·«+ ìs¡íj·÷\TrdüTø=qe#·TÃqT. düe÷q‘·qT kÕ~Û+#·e#·TÃqT. á |ü<ä∆‹ e\q]»πs«wüHé\T ø√s¡T yê]˝À dü+|üqï ÁX‚DÏ ìs¡íj·÷ìøÏ ø=‘· düe÷#ês¡+sê>∑\<äT.

84

]»πs«wüqT¢


N O T E S

85


]»πs«wüqT¢

Á|ü‹uÛÑ

6

sêC≤´+>∑+˝À ]»πs«wüq¢ ø£\Œq≈£î eT÷\+ kÕe÷õø£ yÓqTø£u≤≥T‘·q+, Ä]úø£ yÓqTø£u≤≥T‘·q+, ÁbÕõ„ø£ yÓqTø£u≤≥T‘·q+. MÏ ìs¡íj·÷\≈£îÄ<Ûës¡+ eTTU´+>± ≈£î˝≤\T. ø=ìï eè‘·TÔ\, |üqT\, ndüŒèX¯ ‘·\ e\ìkÕe÷õø£ yÓqTø£u≤≥T. Ä]∆ø£ Ò$T, ù|<ä]ø£+ e\ì Ä]úø£ yÓqTø£u≤≥T.$<ä eqs¡T\T Ò$T e\ì ÁbÕõ„ø£ yÓqTø£u≤≥T. y˚Ï #·s¡ \T yêÏøÏÁ|üuÛÑT‘·«+ rdüT≈£îqï~. ÁbÕõ„ø£ yÓqTø£u≤≥T‘·q+ qT+&ç S.C. \qT, S.T.

\qT Ä<äTø=qT≥≈£î, $<ä , ñ<√´>±\˝À eqs¡T\ ø£\Œq Á|ü‘˚ ø£‘·\T@sêŒ≥T #˚dæ+~ Á|üuÛÑT‘·«+. ‘·s¡‘·sê\ ø±\+ qT+&ç eqs¡T\ Ò$T‘√Á|ü‹uÛÑ, HÓ’|ü⁄D´+ kÕ~Û+#· Òì S.C., S.T. \ yê]øÏ ø=+‘·ø±\+ es¡≈£înq>± Ç‘·s¡T\‘√ düe÷q‘· kÕ~Û+#·T es¡≈£î ÁbÕ‹ì<Ûë´\T, Ç‘·s¡dü<äTbÕj·÷\T ø£*Œ+#·ã&ç+~. yê]˝À Á|ü‹uÛÑqT ô|+#·T Á|üj·T‘·ï+ #dæ+~.Ç+‘·es¡≈£î S.C., S.T. yês¡\T @e÷Á‘·+ Á|ü‹uÛÑqT ô|+#·Tø√˝Ò<äì#Ó|üŒ>∑\e÷? S.C., S.T. \ yês¡T n+^ø£]kÕÔsê?

]»πs«wüqT¢ ø£*Œ+#·T≥≈£î >±qT, Á|ü‹uÛÑ m≈£îÿe yês¡T ` Á|ü‹uÛÑ‘·≈£îÿe yês¡ì, n+≥sêìyês¡T n+≥T Òìyês¡ì, Á|ü»\qT nHês√>∑ ø£s¡,n>ös¡eø£s¡ $uÛ≤>±\T #˚dæ+~ sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ. uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏÁ|ü|ü+#·+˝À n|üø°]Ô ø£*–+~. á STIGMA = ø£fi¯+ø£+ m+‘√ø±\+e<ä›ì &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY #Ó|æŒHê, düTÁ|”+ø√s¡Tº |òüTÀwæ+∫Hê sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T$q Ò<äT. ÄHê& ñqïyê&ÉT Òìyê&ÉT $uÛ≤>±\‘√ Á|ü‘´ø£‘·\T ø£*Œ+∫Hê

86

]»πs«wüqT¢


á <äTs¡<äèwüºø£s¡ ≈£î\s¡#·Ã ≈£L&É <˚X¯+˝À e⁄+&˚~ø±<äT. Ç|ü⁄&ÉT @‘ê `yê‘ê ≈£î\ ìs¡÷à\q ìHê<ä+ b˛sTT, ≈£î\ ìsêàD ìHê<ä+ e∫Ã, ≈£î\uÛ≤yê\T Òì Á|ü»\T ≈£L&Ü K∫Ã‘·+>± ‘·eT ≈£î˝≤ìï >∑÷]Ã, ‘·qyêfi¯flqT>∑÷]Ã Ä˝À∫+#·T≈£î+≥THêïs¡T. á |ü]dæú‘·T˝À¢ yê]˙ ‘·|ü |ü≥º ÒeTT.me] C≤Á>∑‘·Ô yê]~. Ç~ ô|<ä› q>∑sê\˝À n+‘·>± ø£qã&É<äT >±ì $T>∑‘ê<˚X¯eT+‘ê ≈£î\+ ø=\Te⁄ Ò, ≈£î\+ s¡>∑&É Ò.

Á|ü‹uÛÑ n+X¯+ô|’ 50 dü+e‘·‡sê\T ô|’ø±\+ qT+&ç Á|ü»˝À¢,Á|üuÛÑT‘ê«\˝À, Hê´j·TkÕúHê˝À¢ #·s¡Ã\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT.

b˛°\˝À |òü*‘ê*ï ìsê∆]+#˚~ Á|ü‹uÛÑ. ]»πs«wüHé e⁄+&çHê `Ò≈£î+&çHê Á|ü‹uÛÑ ns¡∆+ e÷s¡<äT. |ü]bÕ˝Hê kÕeTs¡∆ + n+fÒ Á|ü‹uÛÑ‘√

Á|üU≤´‘·+>± |ü]bÕ\q #j·T≥+. |üØø£å\˝À Á|ü‹uÛÑ\T #ê≥T≈£îqï yê]˝Àdüs¡«kÕ<Ûës¡D+>± |ü]bÕ\q˝Àq÷ n< kÕeTs¡∆ + >∑eTì+#·e#·TÃ. I.A.S.

|òü*‘ê\˝À e÷s¡Tÿ\T ‘Ó#·TÃø√e≥+ <ë«sê Á|ü‹uÛÑqT >∑T]Ô+#·≥+ ø±≈£î+&ÜÁbÕ<Ûä$Tø£+>± Ç‘·s¡ Ä<Ûësê\T Òe⁄. ø£qTø£H˚ Á|ü‹ ñ<√´>±ìøÏ $<ë´]ú /nuÛÑ ]ú >∑‘·+˝ÀqT, Á|üy˚X¯ |üØø£å\˝ÀqT bı+~q e÷s¡Tÿ\ Á|ü‹uÛÑ, Äj·÷ñ<√´>±\≈£î ñ<›•+#·ã&çq |üØø£å\˝À e∫Ãq e÷s¡Tÿ\ Á|ü‹uÛÑ ‘·|üŒ Ç‘·s¡Ä<Ûësê\T ÁbÕ<Ûä$Tø£+>± @MT e⁄+&Ée⁄. Ä Á|ü‹uÛÑ Òìyês¡T >±ì, ‘·≈£îÿe>±e⁄qïyês¡T >±ì $<ä , ñ<√´>±\˝À e⁄+&ç Á|üuÛÑT‘ê«\qT q&É|ü Òø£b˛e#·TÃ.ñ<√´>±\T e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· yê] XøÏÔ kÕeTsê∆ \T |üìrs¡T˝À ‘Ó\TkÕÔsTT.nsTTHê Á|üyÓ÷wüHé\˝À, d”ìj·÷]°\˝À Á|üyÓ÷wüq¢ e\q |ü]bÕ\Hêj·T+Á‘ê+>∑+ nedüs¡ y˚>∑+ #·÷|ü Ò≈£îqï<äì, <˚X¯ Á|ü<Ûëì, düTÁ|”+ø√s¡Tº‘Ó*bÕs¡T.

»dæºdt ∫qï|ü¬s&ç¶ >±s¡T ]»πs«q¢ô|’ ˇø£ yê´»´+˝À rs¡TŒ sêdü÷Ô"Efficiency is very much on the lips of the privileged, whenever

87


]»πs«wüqT¢

reservation is mentioned" kÕeTs¡∆ + m|ü&É÷ ]»πs«wüHé e´‹πs≈£î\ô|<ë\ô|’ e⁄+≥T+~. nHêï&ÉT. BìH˚ ¬ø. u≤\>√bÕ˝Ÿ >±s¡T ‘·q e÷≥˝À¢ªª]»πs«wüHé e´‹πs≈£î\ ô|<äe⁄\ô|’ kÕeTs¡∆ + nH˚ |ü<ä+ m|ü&É÷ Hê≥´+#˚düTÔ+≥T+~µµ nì ‘·q nqTyê<ä+˝À sêXÊ&ÉT. »dæºdt ∫qï|ü¬s&ç¶ >±s¡TÇ+ø± Á<√D≤#ês¡T´&ÉT, @ø£\e⁄´&ÉT s√E\T b˛j·÷j·Tì, kÕeTs¡∆´+>∑Ts¡Te⁄ >±s¡T •wüß´ì #Ó$˝À eP<äT eT+Á‘·+ ø±<äì yê´K´ #˚XÊs¡T. ô|’yê´K´ sêC≤´+>∑ n+XÊ\≈£î #Ó+~q~ ø±<äT. düe÷»+ rs¡Tô|’ #˚dæqyê´K´. n<=ø£ uÛ≤eC≤\+. BìøÏ yÓ+≥H˚ Á|ü‹ yê´K´\T #˚dæqy˚T<∏ëe⁄\THêïs¡T. ªª]»s¡T«&ÉT esêZ\ ô|<äe⁄\ô|’ ]»πs«wüHé G ñ<√´>∑+Vü≤≈£îÿ>± Hê≥´+ #˚düTÔ+~µµ nì nHêïs¡T. Bìπø+ düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ*.This also is peoples pulse.

»dæºdt ∫qï|ü¬s&ç¶ >±] yê´K´\ô|’ $eTs¡Ù\T Òø£b˛ Ò<äT. yêÏÁ|ü»\T, bÕ\≈£î\T, Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T d”«]+#ê*. kÕeTs¡∆´+ ø=+<ä]ô|<ë\ô|’ e⁄+≥T+<äq≥+ ˇø£ rÁe uÛ≤eq. ø=+<ä]ì >±j·T|üs¡∫+~.Bìô|’ 10 dü+ˆˆ\T <˚XÊìï |ü]bÕ\q #˚dæq Á|ü<ÛëqeT+Á‹ HÓÁVüAnqTuÛ Ñyêìï ‘˚*ø£>± rùdj·T˝ÒeTT. ø=+<äs¡T Hê´j·TeT÷s¡T Ô\n_ÛÁbÕj·÷\q÷ $\Te Òì$>± rùdj·T ÒeTT.

Ä e÷≥ø=ùdÔ &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY #·<äTe⁄˝À #·Ts¡T≈£î Òì $<ë´]ú.Äj·Tq≈£î yÓTÁÏ≈£î´ ÒwüHé À 37.5 XÊ‘·+ e÷s¡Tÿ˝§#êÃsTT. bÕdte÷s¡Tÿ\T35 XÊ‘·+. n|ü⁄&ÉT ]»πs«wüqT¢ Òe⁄. ◊Hê ‘·q dü«‘·X¯ÙøÏÔ‘√ &Üø£ºπsŸ‘Ó#·TÃ≈£îHêï&ÉT, Ç‘·s¡ <˚XÊ\ #·<äTe⁄\T #·~yê&ÉT. ª˝≤µ #·~yê&ÉT.sêC≤´+>∑+ eTTkÕsTT<ë ø£$T° n<Ûä´≈£åî&Ó’Hê&ÉT. Ç~ dü«‘·X¯ÙøÏÔô| ’ô|’øÏe#·TÃyêì Á|üj·T‘êï|òü*‘·+. ]»πs«wüq¢ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ÉTyês¡T ‘·eTX¯øÏÔô|’>±ø£ nq´ Ä<Ûësê\ô|’ Á|üj·÷DÏ+#˚ Ä˝À#·q #˚j·T≥+ ø£<äT›. »dæºdt

88

]»πs«wüqT¢


∫qï|ü¬s&ç¶ >±]øÏ Á|ü‹uÛÑ m˝≤ e∫Ã+<äì Á|ü•ï+#·˝ÒeTT. <ëìøÏVü≤<äT›\THêïsTT.

sêC≤´+>∑+ 335e n~Ûø£s¡D+ Ç˝≤ #ÓãT‘·T+~ ªªj·T÷ìj·THé˝Ò<ë sêh eéVü‰sê\≈£î dü+ã+~Û+∫q düØ«düT˝À¢q÷, eT]j·TTb˛düTº À¢q÷ ìj·÷eTø±\qT #j·TT≥˝ÀqT |ü]bÕ\Hê kÕeTs¡∆ ìs¡«Vü≤D≈£înqT>∑TD+>± S.C., S.T. \ yê] ¬ø¢sTTeTT\qT |ü]o\q˝ÀìøÏrdüTø=qe …qT.µµ ªª|ü]bÕ\Hê kÕeTs¡∆ ìs¡«Vü≤Dµµ nH |ü<ëìøÏ ìj·÷eTø£düeTj·÷˝À¢ e÷s¡Tÿ\ yÓT]Ÿ R Á|ü‹uÛÑ ø±≈£î+&Ü düeTs¡ú ìs¡íj·÷\≈£îeTs=ø£ ^≥TsêsTT @eTTqï~? m˝≤ ìs¡ísTT+#·≥+? ø£qTø£ sêC≤´+>∑+sêùd≥|ü⁄&ÉT Á|ü‹uÛÑH˚ Ä˝À#·q˝ÀøÏ rdüT≈£îH˚ |ü<ä∆‹ì s¡÷bı+~+#ês¡T.á $wüj·T+˝À »eVü≤sY ≤˝Ÿ HÓÁVüAqT MERIT MONGER n+≥÷<äTs¡TdüT>± e÷≤¢&Üs¡T. b˛° Á|ü|ü+#·+˝À ì\yê\+fÒ Á|ü‹uÛÒ e÷s¡ZeTì>∑T]Ô+#ê*.

]»πs«wüq¢ e\q <Ûäìø£ ù|<ä düe÷q‘·«+ kÕ~Û+#·≥+ kÕ<Ûä e÷nH˚~ eTs=ø£ Á|üX¯ï. 2003 dü+ˆˆ˝À kÂsêuŸ #ÍÁB πødüT˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº ÀÇ<˚ Á|üX¯ï sê>± Ç˝≤ #·]Ã+#ês¡T. "The essence of equality is

enshrined in Art 14 of the constitution of India. But does it mean

that equality clause must be applied to all citizens to all situations?

It is true that country should strive to achieve a goal of excellence,

which in turn would mean that meritorious student should

not be denied pursuit of higher studies. This itself brings us

to question who is to judge the merit and what are the standards

there for? It is extremely difficult to lay down fool proof criteria"

nHêïs¡T. "An inefficient administration betrays the present as

89


]»πs«wüqT¢

well as the future of the nation". ndüeTs¡∆ bÕ\q (ndüeTs¡T∆\ #˚‹˝ÀbÕ\q) H˚Ï <˚XÊìï, πs|üÏ <˚XÊìï ô|&É<ë] |üÏºdüTÔ+~. "To weaken

efficiency is to injure the nation" düeTs¡∆‘·qT ã\V”≤q |üs¡#·≥+ <XÊìøÏVü‰ì #j·T≥yT. á ôV≤#·Ã]ø£, Á|üyÓ÷wüq¢ À, d”ìj·÷]°\˝À ]»πs«wüq¢qT<ë<ë|ü⁄ e´‹πsøÏ+∫qfÒ¢.

]»πs«wüHé |òü*‘·+>± 50/70 XÊ‘·+ Á|ü‹uÛÑqT XÊX«‘·+>± <ä÷s¡+>±ô|≥º&É+ e\q <˚X¯ Á|ü>∑‹˝À Á|ü‹uÛ≤e+‘·T\T uÛ≤>∑kÕ«eTT\T ø±e≤ìøÏM\T Ò≈£î+&Ü b˛‘·Tqï~. It amounts to compelling merit to stay

away. <X |ü⁄s√>∑‹ q‘·Ôq&Éø£ À e⁄+&É≥+ ø£ <äTwüŒ¤*‘·yÓTÆ‘ Áô|’yf… ÆCÒwüHé$T‹MT]b˛e≥+ eTs=ø£ <äTwüŒ¤*‘·yÓTÆ‘˚, Á|ü‹uÛ≤e+‘·T\T <˚X¯+ $&ç∫|üsêsTT<˚XÊìøÏ yÓfi¯fl≥+, Ä <˚XÊ\≈£î yê] Á|ü‹uÛÑqT $ìjÓ÷–+#·≥+,eTq<˚X¯+ Make in India nì <˚_]+#·≥+ eTs=ø£ <äTwüŒ]D≤eT+.

eTs=ø£ ã\yÓTÆq $wüj·÷ìï Á|ü»\T, Á|üuÛÑT‘ê«\T >∑T]Ô+#ê*.sêC≤´+>∑ s¡#·Hê düeTj·T+˝Àq÷, ‘·~‘·s¡ ø£MTwüq¢ ìj·÷eTø±\dü+<äs¡“¤+˝Àq÷ ø=ìïÏì $TqVü‰sTT+#ês¡T. ø=ìï sêC≤´+>∑ ñ<√´>±\˝À(Constitutional Posts) ø=ìï |ü]XÀ<ÛäHê düØ«düT πø≥–Ø\˝À (Technical

Posts in Research and Development), ø=ìï ôd’ìø£ / s¡ø£åD |üs¡yÓTÆqñ<√´>±\˝À (Defence Services), ø=ìï eè‹Ô|üs¡ ñ<√´>±\˝À(Teaching Professors) dü÷|üsY ôdŒcÕ*°dt, ÄdüTÔ\T ø£*–q esêZ\˝ÀqT]»πs«wüqT¢ ˝Òe⁄. ø±s¡D≤\qT n<Ûä´j·Tq+ #˚j·÷*. ø=ìï dü+düú\qT]»πs«wüqT\ qT+&ç |üP]Ô>± $TqVü‰sTT+#ês¡T. n$ :

1. Homi Bhabha National Institute eT]j·TT <ëì˝À #˚]q 10n+‘·s¡Z‘· $uÛ≤>±\T

2. TATA Institute of Fundamental Research - Mumbai

90

]»πs«wüqT¢


3. North Eastern Indira Gandhi Regional Institute of Health and

Medical Services, Shillong

4. Physical Research Laboratory - Ahammadabad.

5. Space Physical Laboratory - Thiruvananthapuram

6. Institute of Remote Sensing, Dehradun

7. Shri Matha Vaishno Devi University - Katra

á $<ÛëHêìøÏ H|ü<∏ä uÛ≤eq, Ä˝À#·q @$TÏ? á dü+düú À¢ ]»πs«wüqT¢+fÒ<X+ qwüºb˛‘·T+<äH uÛ≤eHHê? qwüº+ @ ø±s¡D+ e\¢qì ‘Ó\TdüTø√yê*.

sêh|ü‹, >∑es¡ïs¡T¢, Á|ü<Ûëì, ñ|üÁ|ü<Ûëì, eTTKéT+Á‘·T\T,πø+Á<äeT+Á‘·T\T, sêh eT+Á‘·T\T, d”Œø£s¡¢ |ü<äe⁄\≈£î, düTÁ|”+ø√s¡TºHê´j·TeT÷s¡T Ô\≈£î ]»πs«wüqT ¢ ˝Òì ø±s¡D+ @$T≥ì eTqy˚TÁ|ü•ï+#·Tø√yê*. Á|ü‹uÛÑ≈£î uÛÑ+>∑+ sê≈£L&É<äH˚ Ä˝À#·H˚ ns¡úeTe⁄‘·T+~.

27`10`2015 ‘˚Bq düTÁ|”+ø√s¡Tº ø£ πødüT˝À rs¡TŒìdü÷Ô "the

State and Central Governments to end the regional quota and

to ensure the super speciality medical courses are kept

unreserved and open free from any domicle status" nìsêXÊs¡T. yÓT&çø£˝Ÿ ø√s¡T‡\qT ]»πs«wüqT¢ ˝Ò≈£î+&Ü nìï kÕù|ø£åÁbÕ<Ûëq´‘·\≈£î <ä÷s¡+>± e⁄+#ê*. á rs¡TŒ M.B.B.S. ø√s¡T‡\ n&çàwüHé\dü+<äs¡“¤+˝À e∫Ã+~. Ç<˚ ìj·Te÷ìï Ç|ü⁄&ÉT ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ sêh+˝ÀÅô|’y˚≥T yÓT&çø£ Ÿ ø± Òõ n&çàwüq¢ À bÕÏdüTÔHêïs¡T.

á $<Ûä+>± ø=ìï+ÏøÏ @ ÁbÕ<Ûëq´‘·\T Ò≈£î+&Ü #˚j·TT≥˝À>∑\ ôd’<ë∆+‹ø£ #·s¡Ã\T @$T≥ì eTq+ <äèwæº kÕ]+#ê*. ‹s¡TeT ÒdüTìn&É>∑|üì Ò<äT. düTÁ|”+ø√s¡TºqT eT∞fl eT∞fl $dæ–+#· |üì Ò<äT. ‘≥‘Ó\¢yT.yÓT]Ÿ nH Bqs¡∆+. yÓT]Ÿ nq>±H nqT≈£L\+>±, Á|ü‹≈£L\+>± uÛÑTC≤\T

91


]»πs«wüqT¢

‘·&ÉTeTTø√e≥+ e\q eTq<˚X¯+ yÓ’C≤„ìø£+>± eTT+<äT≈£î b˛ Òì |ü]dæú‹e⁄+~. |ü]D‹, kÕeTs¡∆ + ‘·≈£îÿe>± e⁄qï e´≈£îÔ\T |ü]bÕ\Hê $uÛ≤>∑+˝ÀøÏsê≈£î+&Ü #·÷#·Tø√e\dæq u≤<Ûä´‘· uÛ≤s¡rj·TT\+<ä]ô|’Hê e⁄qï~.Á|üuÛÑT‘ê«\ MT<ë e⁄qï~.

92

]»πs«wüqT¢


N O T E S

93


]»πs«wüqT¢

B.P. eT+&É Ÿ ø£$TwüHé

7

eT+&É Ÿ ø£$TwüHé ]b˛s¡Tº e∫Ãq dü+<äs¡“¤+˝À Á|ü»\T Bìì eT+≥\ø£$TwüHé nì #·eT‘·ÿ]+#·T≈£îHêïs¡T. Ç~ ø£ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ì ~+#dæ+~.ø=ìï ÁbÕD≤\T Ä‘êàVüQ‹˝À b˛j·÷sTT. <˚X¯+ eT+≥\˝À e÷&ç+~.

yÓTT<äÏkÕ] 1951˝À sêC≤´+>∑ dües¡D ‘·s¡Tyê‘· B.C. \ qT+&ç]»πs«wüHé ø√dü+ e‹Ô&ç e∫Ã+~. Ç+<äTø√dü+ 1953˝À ø± Òø£sY ø£$TwüHée∫Ã+~. á ø£$TwüHé ]b˛s¡Tºô|’ @ #·s¡´ rdüTø√˝Ò<äT. 1979˝ÀyÓTTsê]®<XÊjYT Á|ü<ÛëqeT+Á‹>± e⁄qï|ü&ÉT eT+&É Ÿ ø£$TwüHé yj·Tã&ç+~.kÕe÷õø£+>±, $<ë´|üs¡+>± yÓqTø£ã&É¶ yê]ì (O.B.C.) >∑T]Ô+∫ yê]øÏ]»πs«wüqT\T ø£*Œ+#·T ñ<›X¯+‘√ á ø£$TwüHé y˚j·Tã&ç+~. ø£$TwüHé≈£în<Ûä ≈£åîì>± bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´\T, ;Vü‰sY sêh e÷J eTTKéT+Á‹ B.P.

eT+&É ŸqT ìj·T$T+#ês¡T. sêC≤´+>∑+˝Àì 340e n~Ûø£s¡D+ Á|üø±s¡+<˚X¯+˝À kÕ+|òæTø£+>±, $<ë´$wüj·Tø£+>± Ç‘·s¡ yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\>∑÷]Ã, yê] Çã“+<äT\qT >∑÷]Ã yê]øÏ ]»πs«wüHé >∑÷]Ã, $#ê]+∫,yê] |ü]dæú‹ì yÓTs¡T>∑T|üs¡#·T≥≈£î dü÷#·q\T, dæbòÕs¡T‡\T #˚j·T≥+ áø£$TwüHé øÏ∫Ãq $#ês¡D≤+XÊ\T. á ø£$TwüHé ‘·q ]b˛s¡T ºqT31`12`1980 e ‘˚Bq n|üŒÏ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ Ç+~sê>±+BÛøÏdüeT]Œ+∫+~.

94

]»πs«wüqT¢


eT+&É Ÿ ø£$TwüHé O.B.C. \qT >∑T]Ô+#·T≥≈£î 11 e÷s¡Z<äs¡Ùø±\qTnqTdü]+∫+~. kÕe÷õø£, Ä]úø£, $<ë´$<ÛëHê\T Á|üe÷D≤\T yêÏ ÀeTTKýÓTÆq$. ø£$TwüHé ]b˛s¡Tº À <˚X¯ »HêuÛ≤˝À S.C., S.T. \ yês¡Tø±ø£ $T–*q yê]˝À 54 XÊ‘·+ yês¡T yÓqTø£ã&çq yês¡ì, n+<äT≈£L≈£î\y˚T Ä<Ûës¡+>± rdüTø=ì <˚X¯+˝À 3743 ≈£î˝≤\ yê]ì B.C. \T>±‘*Ã+~. yês¡+<ä]˙ kÕe÷õø£+>±, Ä]úø£+>± Ä<äTø=ì |ü⁄s√>∑‹ ‘e\dæqnedüs¡eTTqï<äì sêdæ+~.

á dü+K´qT <˚X¯Á|ü»\T n+^ø£]+#·˝Ò<äT. >∑eTì+∫qÇ+~sê>±+BÛ Á|üuÛÑT‘·«+ Bìì >∑T]Ô+#· Ò<äT. eT+&É Ÿ ø£$TwüHé ]b˛s¡TºneT\T |üs¡#ê\ì, ]»πs«wüqT\T ø£*Œ+#ê\ì 110 eT+~ bÕs¡¢yÓT+≥TdüuÛÑT´\T πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ yÓTyÓ÷sê+&É+ Ç#êÃs¡T. 1982 À sêh|ü‹øÏ5 \ø£å\ eT+~ dü+‘·ø±\‘√ yÓTyÓ÷sê+&É+ Ç#êÃs¡T. <X+˝À $<ë´s¡Tú\˝À,ø=+<äs¡T Á|ü»\˝À neT\T≈£î n\»&ç e∫Ã+~. 1988`90 \˝À ãVüQ»Hédüe÷CŸ bÕØº ≈£L&Ü 48 s√E\T <Ûäsêï\T #˚dæ ñ<ä $T+#ês¡T. <˚M˝≤˝Ÿ≈£L&É ñ|üÁ|ü<Ûëì |ü<ä$ì ‘ê´>∑+ #˚dæ <Ûäsêï≈£î dæ<ä∆|ü&Ü¶&ÉT. e‹Ôfi¯fl≈£î˝§+–q Á|ü<ÛëqeT+‹ V.P. dæ+>¥ 7`8`1990 q eT+&É Ÿ ø£$TwüHé ]b˛s¡TºneT\TqT Á|üø£Ï+#ê&ÉT.

Bìì nÁ>∑≈£î˝≤\ yês¡T e´‹πsøÏ+#ês¡T. <˚X¯yê´|üÔ+>± yê]ñ<ä eT+ #Ó\πs–+~. ã+<é\T, $<Ûä«+kÕ\T »]>±sTT. <X+ n\¢ ≤¢&ç+~.ø£<∏ä düTÁ|”+ø√s¡Tº≈£î #˚]+~. ø√s¡Tº ùdº $~Û+∫+~. ‘·s¡Tyê‘· Ä ]b˛s¡Tºô|’sê»ø°j·T ìs¡íj·T+ nedüs¡yÓTÆ bÕs¡¢yÓT+≥T≈£î #˚]+~.

á ]b˛s¡TºqT eTTdæ¢eTT\T, O.C. \T ø£*dæø£≥Tº>± e´‹πsøÏ+#ês¡T.nsTT‘˚ n|üŒÏπø B.C. \ XÊ‘·+ $$<Ûä ]b˛s¡Tº\T $$<Ûë\T>± #·÷bÕsTT.Bìô|’ s¡>∑&É ñ<Ûäè‘·yÓTÆ+~. O.B.C. \ ñ<√´>∑ düØ«düTô|’ Ä|ü Òì e´‹πsø£‘·

95


]»πs«wüqT¢

e∫Ã+~. ø£$TwüHé düuÛÑT´˝Ò á ]b˛s¡TºqT e´‹πsøÏ+#ês¡T. <˚X¯+˝Àìø± ÒJ\˙ï e´‹πsøÏ+#êsTT. sêJyé >√kÕ«$T nH˚ $<ë´]ú Ä‘êàVüQ‹#düT≈£îHêï&ÉT. Ç‘·s¡T\T Ä‘·à‘ê´>±\T #XÊs¡T. <X+˝À n\¢s¡T¢ ô|]>±sTT.s¡yêD≤ eédüú, $<ëéédüú, Ç‘·s¡ eédüú\T ì*∫b˛j·÷sTT. <˚X¯+˝ÀbÕ\Hê eédüú rÁe Ä˝À#·q˝À |ü&ç+~.

eTs√yÓ’|ü⁄ eTTdæ¢eTT\≈£î, Å¬ø’düÔe⁄\≈£î ≈£L&É ]»πs«wüqT¢ Çyê«\H˚yê<äq e∫Ã+~. ]»πs«wüq¢ e\q B.C. \ Ä]∆ø±_Ûeè~∆ »s¡>∑<äì sê»ø°j·THêj·T≈£î\T yê~+#ês¡T. B.C. \≈£î ]»πs«wüq¢ e\q, $<ä ˝À, |ü]bÕ\q˝ÀkÕeTs¡∆ + <Óã“‹+≥T+<äì, Á|ü‹uÛÑ≈£î ‘·>∑T kÕúq+ e⁄+&É<äì, Á|üuÛÑT‘·«+]»πs«wüqT¢ ô|Ïº Á|ü»*ï $uÛÑõdüTÔ+<äì, ≈£î˝≤*ï XÊX¯«‘·+ #˚düTÔ+<äì,S.C., S.T. yê]øÏ∫Ãq ]»πs«wüqT¢ Ä•+∫q |òü*‘ê*ïe« Ò<äì, &Üø£ºs¡T¢>±,Ç+»˙s¡T¢>± ‘·≈£îÿe kÕeTs¡∆ + >∑\ yês=kÕÔs¡ì »HêuÛ≤˝À n‹ø=~›eT+~øÏe÷Á‘·y˚T ]»πs«wüHé Ç#·TÃ≥≈£î M\e⁄‘·T+<äì, bÕs¡¢yÓT+≥T˝ÀqT,bÕs¡ ¢yÓT+≥T ãj·T≥ Á|ü»\T, y˚T<∏ëe⁄\T yê~+#ês¡T. á #·s¡ÃbÕs¡¢yÓT+≥T˝À e∫Ãq|ü&ÉT Á|ü<ÛëqeT+Á‹ V.P. dæ+>¥.

V.P. dæ+>¥ sê»ø°j·T|ü⁄f…‘·TÔ\T ˝Òìyê&ÉT. eTT≈£îÿ≈£î dü÷Ï>±b˛j˚Tyê&ÉT. Ç+~sê>±+BÛøÏ nqTj·÷j·TT&ÉT. Á|ü<ÛäeT+˝À ÄyÓT áeT+&É Ÿ ]b˛s¡TºqT ‘=øÏÿ|üÏº+~. ‘·s¡Tyê‘· sêJyé >±+BÛ Á|ü<ÛëqeT+Á‹nj·÷´&ÉT. Äj·Tq‘√ $.|æ.dæ+>¥≈£î ≈£î<äs¡ Ò<äT. 1989˝À ø±+Á¬>dt z&ç+~.$.|æ. dæ+>¥ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ nj·÷´&ÉT. <˚M˝≤˝Ÿ ñ|üÁ|ü<Ûëì nj·÷´&ÉT.eT+&É˝Ÿ ]b˛s¡Tº ñ<äé÷ìï, njÓ÷<Ûä´ ñ<äé÷ìï $.|æ. dæ+>¥‘·≥Tºø√˝Òø£b˛j·÷&ÉT. Ä düeTj·T+˝ÀH˚ eT+&É˝Ÿ ø£$TwüHé ]b˛s¡TºbÕs¡¢yÓT+≥T˝À #·s¡Ã≈£î ‘˚e\dæ e∫Ã+~. B.J.P. ãj·TÏ qT+&ç Ç#˚ÃeT<ä›‘·T ñ|üdü+Vü≤]+∫+~. n$XÊ«dü rsêàq+ e∫Ã+~. ã\ìs¡÷|üD˝À

96

]»πs«wüqT¢


V.P. dæ+>¥ z&ç sêJHêe÷ #j·Te\dæ e∫Ã+~. eT+&É Ÿ ø£$TwüHé ]b˛s¡TºÁ|ü<ÛëqeT+Á‹ì ~+|æ+~.

ø±+Á¬>düT eT<ä›‘·T‘√ #·+Á<äX‚KsY Á|ü<ÛëqeT+Á‹ nj·÷´&ÉT. ø±+Á¬>dtdüb˛s¡Tº ø=qkÕ–+#· Ò<äT. eT+&É Ÿ ø£$TwüHé ]b˛s¡Tº neT\T≈£î sê Ò<äT.düTÁ|”+ø√s¡Tº Àq÷ yê´»´+ ì\«˝ÀH˚ e⁄qï~.

eT∞fl mìïø£ §#êÃsTT. sêJyé>±+BÛ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ nj·÷´&ÉT.eT+&É Ÿ ø£$TwüHé ]b˛s¡Tº n˝≤π> |ü&çe⁄+~. sêJyé>±+BÛ Vü≤‘ê´q+‘·s¡+|æ.$. qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ nsTT, eT+&É Ÿ ø£$TwüHé ]b˛s¡TºqTneT\T≈£î ‘Ó#êÃ&ÉT. Ä]∆ø£+>± yÓqTø£ã&çq esêZ\≈£î 10 XÊ‘·+ ]»πs«wüHéÁ|üø£Ï+#ê&ÉT.

1993˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº À O.B.C. \≈£î $<ä , ñ<√´>±\˝À 27XÊ‘·+ ]»πs«wüHé Hê´j·TeTì rs¡TŒì#êÃs¡T. Bìì 2008˝À ≈£L&ÜdüTÁ|”+ø√s¡Tº ã\|üs¡∫+~. n˝≤ eT+&É˝Ÿ ø£$TwüHé ]b˛s¡Tº sê»ø°j·T‘=øÏÿdü ≤≥˝À q*–b˛sTT+~.

97


]»πs«wüqT¢

≈£î\+ ` es¡Ôe÷q+

8

Á|ü»˝À¢ ≈£î˝‘·‘·«+ ô|+∫, sêC≤´+>∑+˝À ≈£î\ ]»πs«wüqT¢ ñ+∫,düe÷q‘·«+ kÕ~Û+#·≥+ nkÕ<Ûä +. 1950øÏ eTT+<äT <X+˝Àì kÕe÷õø£,Ä]∆ø£ |ü]dæú‘·T\qT, dü+düÿè‹ dü+Á|ü<ëj·÷\qT, Jeq $<ÛëHê\qT, <ä>∑Zs¡ ÀsêuÀe⁄ ø=ìï |ü]dæú‘·T\qT, <˚X¯ q&Ée&çø£qT, <äèwæº À e⁄+#·Tø=ì <˚X¯sêC≤´+>∑+ ì]à+#·ã&ç+~. Äj·÷ |ü]dæú‘·T\qT ãÏº, ìs¡íj·÷\≈£î ≈£î\+‘·|üŒ y˚s¡T Ä<Ûës¡+ Ò<äì, ≈£î\+ Ä<Ûës¡+>± ]»πs«wüqT¢ sêC≤´+>∑+˝Às¡÷bı+~+#·ã&Ü¶j·Tì #·]Á‘· #ÓãT‘·T+~.

á 70 dü+ˆˆ\˝À <˚X¯+ n_Ûeè~∆ #Ó+~+~. Á|ü»\T kÕe÷õø£,Ä]∆ø£, $<ä , ñ<√´>∑, yê´bÕs¡, XÊg ` kÕ+πø‹ø£ s¡+>±\˝À nq÷Vü≤ń_Ûeè~∆ kÕ~Û+∫q≥T¢ Á|üuÛÑT‘·«+ #ÓãT‘·T+~. ]»πs«wüqT¢ bı+~qyês¡Tbı+<äìyês¡T, ˝Òìyês¡T, n+<ä]˝Àq÷ n_Ûeè~∆ >∑eTì+#·e#·TÃ.|ü&ÉeT°ø£s¡D, Á|ü|ü+Nø£s¡D eTq<˚XÊìï ≈£L&Ü ÄÁø£$T+∫+~. ◊HêMake in India u≤>± |ü+<äT≈£îqï~. ]»πs«wüqT¢ ô|s¡T>∑T‘·÷H e⁄HêïsTT.á e´‹πsø£Áø£eT+ ns¡∆+ø±ì~. sê»ø°j·T bÕØº\ dü+K´ C≤rj·T kÕúsTT˝À,sêÅcÕº\ kÕúsTT˝À ô|]>±sTT. yêeT|üø£å uÛ≤eC≤\ bÕØº\T 1970 / 1980‘·sê«‘· u≤>± <Óã“‹HêïsTT. ÁbÕ+rj·T bÕØº\T ô|]– @<√ ≈£î\dü+ã+<Ûä+‘√H√, es¡Z dü+ã+<Ûä+‘√H√, e´øÏÔ dü+ã+<Ûä+‘√H√ |ü⁄≥Tºø=#êÃsTT. ô|s¡T>∑T‘·THêïsTT. <˚X¯ sê»ø°j·T eTTK∫Á‘·+ ∫≈£îÿ∫≈£îÿ>±e⁄qï~. mø£ÿ&É n&ÉT>∑Tô|ÏºHê ≈£î\+ »«*düTÔ+~. Á|ü»\T C≤rj·T

98

]»πs«wüqT¢


<äèø£Œ<∏ä+‘√ ø±ø£, ÁbÕ+rj·TyÓ÷, ≈£î\yÓ÷, es¡ZyÓ÷, e´øÏÔ Hêj·Tø£‘·«yÓ÷,Äj·Tq ≈£î\yÓ÷ ˝≤+Ï Ä˝À#·q\‘√ e⁄Hêïs¡T. ˇø£#√≥ ˇø£ ≈£î˝≤ììˇø£ Á|üuÛÑT‘·«+ ñ<ä∆]+#ê\qT≈£î+fÒ eTs=ø£#√≥ Ä ≈£î˝≤ìπø e´‹πsø£‘·˝§düTÔHêïsTT. Ç˝≤ S.C. \ yês¡T, S.T. \ yês¡T, B.C. \ yês¡T, yê]˝Àyê] yÓ’wüe÷´\‘√, ≈£îs¡TπøåÁ‘ê\‘√, >∑s¡®q\‘√ yê] yê] kÕe÷õø£,sê»ø°j·T, sê»ø°j˚T‘·s¡ ÁbÕeTTK´‘·\ eT<Ûä´ e⁄+&ç Á|üuÛÑT‘ê«\ô|’e‹Ôfi¯ófl ô|+∫ <˚XÊìï ≈£î\ $uÛ≤>±\T #˚XÊsTT.

eTTKéT+Á‘·T\≈£î, Á|ü<ÛëqeT+Á‘·T\≈£î ]»πs«wüqT¢ Òe⁄. ÁbÕ+rj·TbÕØº\ kÕ«sê∆\‘√ <˚X¯+ Äs√>∑ +>± Ò<äT. sêÅcÕºìø=ø£ nÁ>∑≈£î\+ >±ì,Ç‘·s¡ ≈£î\+>±ì ô|‘·ÔHê\‘√ C≤rj·Tyê<ä+ eTT+<äT≈£î b˛ Òø£b˛‘·T+~.ø=ìï Ç‘·s¡ <˚XÊ\˝À e … ¬s+&ÉT bÕØº\ sêC≤´+>∑+ ø±ø£ ãVüQfi¯ bÕØº\sêC≤´+>∑+ sêXÊs¡T eTq<˚XÊìøÏ. <ëìøÏ Ä»´+ b˛dæq≥T¢ nìï+Ï À|ü_¢ø˘ s¡+>∑+ yÓqTø£ã&çb˛sTT <˚X¯+˝Àì ù|<ä Á|ü»\≈£î ˇø£ $<Ûëq+,Á|üD≤[ø£ Á|üø±s¡+ düVü‰j·T düVü≤ø±sê\T Á|üuÛÑT‘ê«\T s¡÷bı+~+#· Òø£,düe÷q‘·\qT kÕ~Û+#· Òø£b˛‘·THêïsTT. Åô|’y≥T s¡+>∑+ Á|üã*, Ä]úø£s¡+>∑+ø=+<äs¡T ã&Ü yê´bÕs¡T\T, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\ #˚‘·T˝À¢ ∫øÏÿ yê]ÁbÕ‹ì<∏ë´\T, |üì$<Ûëq+ sê»ý˚T\T‘·T+~. |üs¡ ekÕq+>± eTTK´+>±$<ä , ñ<√´>∑ s¡+>±\˝À yê] ô|‘·Ôqy˚T kÕ>∑T‘·T+~. Çø£ ñ‘·Œ‹Ô s¡+>∑+#Ó|üŒãì Ò<äT. Åô|’y≥T s¡+>±ìï m<äTs=ÿq Òì dæú‹ HÓ\ø=qï~. á |ü]dæú‹1950˝À Ò<äT. ÇÏº es¡Ôe÷q |ü]dæú‘·T\˝À Á|üuÛÑT‘·«+ sêC≤´+>±ìï,sêC≤´+>∑+˝Àì ]»πs«wüHé $<ÛëHê\qT eT÷˝≤´+ø£q+ #j·÷*. Ç+‘·es¡≈£îÁ|üuÛÑT‘·«+ nqTdü]+∫q $<ÛäHê\ e\q kÕe÷õø£ düe÷q‘·«+ bı+~qB,ÒìB, <ëìøÏ >∑\ ø±s¡D≤\qT düMTø£å #˚düTø√yê*. n+<äT≈£î es¡Ôe÷Hêìï

n<Ûä j·Tq+ #j·T≥+ nedüs¡+. á nedüsêìï >∑÷]Ã >∑‘·+˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº

99


]»πs«wüqT¢

yês¡T yê] rs¡TŒ\˝À |ü\Te÷s¡T¢ dü÷#·q Ò ø±ø£ Ä<XÊ*#êÃs¡T. Ä Á|üø±s¡+22`2`2000 ‘˚Bq sêC≤´+>∑ düMTø£å C≤rj·T ø£$TwüHé y˚XÊs¡T. ø±ì|òü*‘·+ X¯Sq´+.

H˚&ÉT <˚X¯+ ≈£î˝≤\ u§+‘·. ø£*ù| ã+<Ûä+ Ò<äT. nqTã+<Ûä+&çb˛sTT+~. düe÷q‘·«+, kÕe÷õø£ Hê´j·T+ u≤<Ûä ‘·qT Á|üuÛÑT‘·«+rdüT≈£îqï<˚ ø±ì |òü*‘ê\T XÊÅd”Ôj·T+>±, dæ<ë∆+‘·|üs¡+>± kÕ~Û+#· Ò<äT.≈£î\ ìs¡÷à\q ñ<ä eT+ 1949 øÏ eTT+< n+fÒ sêC≤´+>∑+ sêùd HêÏπøb˛sTT+~. ì]à+∫q sêC≤´+>∑+ Ä<Ûës¡+>± 1950 qT+&ç ≈£î\ìsêàDñ<ä eT+, ≈£î\s¡ø£åD ñ<ä eT+ Á|üã*+~. Á|ü‹ e´øÏÔø° ≈£î\+ nedüs¡+ø£*–, 70 dü+ˆˆ\ nqTuÛÑe+˝À ≈£î\+ >∑&É¶ø£≥Tº≈£îqï~. ≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£qkÕ«sêú\T ô|]>±sTT. ≈£î˝≤ìï n+‘·>± Ä˝À∫+#·ì |ü⁄s√>±eTT\T ≈£L&É‘·q≈£î ‘êqT s¡øÏå+|üã&É≤ìøÏ ‘·q ≈£î\ ø£e#·+ <Ûä]+#ê*‡ edüTÔ+~.düe÷q‘·«+, kÕe÷õø£ Hê´j·T+ kÕ~Û+#·≤ìøÏ sêC≤´+>∑+ ≈£î˝≤ìïe÷s¡Z<äs¡Ùø£+>± ô|≥Tºø√≈£î+&Ü e⁄qï≥¢sTT‘, ù|<ä]ø£+ Ä<Ûës¡+>± ô|≥Tºø=ìe⁄+fÒ H˚ÏøÏ ≈£î˝≤\T ø√≥>√&É\T ô|≥Tº≈£îH˚$ ø±<äT. e´øÏ Ô>∑‘·Á|üjÓ÷»Hê\≈£î ≈£L&É, ≈£î\+ Á|ükÕÔeqqT nìï≈£î˝≤\ yês¡÷ ‘ÓdüTÔHêïs¡T.nÁ>∑≈£î˝≤\˝Àì ù|<ä\ô|’ $eø£å #·÷|ü⁄‘·Tqï+<äTq yês¡T dü+|òüTÏ‘·yÓTÆb˛sê≥+ n+#·TMT~ø=#êÃs¡T. e÷≈£L ]»πs«wüHé Çe«+&Éì e‹Ôfi¯ófledüTHêïsTT. yê]˝À Hê´j·T+ Ò<äì nq ÒeTT. 70 dü+e‘·‡sê\ z|æø£\qTÇ+ø± mHêïfi¯ófl |üØø£å≈£î ô|&ÉT‘·T+~ Á|üuÛÑT‘·«+.

Á|ü|ü+#·+˝Àì nìï <˚XÊ\≈£î e˝…H˚ eTq<˚X¯+ Ä]∆ø£+>±,$<ë´|üs¡+>±, ñ‘·Œ‹Ô|üs¡+>±, XÊg kÕ+πø‹ø£|üs¡+>± n_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘·T+~.ªªn_Ûeè~∆ #Ó+~qµµ <˚XÊ\ C≤_‘ê˝ÀøÏ eTq+ #˚sêeTT. $$<Ûä ≈£î˝≤\T,eT‘ê\T |ü\Ts¡+>±\˝Àì Á|ü»\T >∑‘· 60 / 70 dü+e‘·‡sê\ ø£+fÒ

100

]»πs«wüqT¢


Ç|ü⁄&ÉT u≤>± n_Ûeè~∆ #Ó+<ës¡ì #Ó|üŒ>∑\+. me] ≈£î≥T+u≤ìï|ü]o*+#·T≈£îHêï |ü]dæú‹ ns¡úeTe⁄‘·T+~. Äø£* #êe⁄\ XÊ‘·+ Ò<äH˚#Ó|üŒe#·TÃ. _Ûøå±≥q #˚j·TTyê]øÏ u≤´+≈£î ì\«\T+≥THêïj·Tì |üÁ‹ø£\<ë«sêqT, ‘ê‘êõ ≤+Ï yê] kÕVæ≤‘· + <ë«sêqT ‘Ó\TdüTÔ+~. ìsê<Ûës¡Á|ü»\ XÊ‘·+ u≤>± ‘·>∑TZ‘·÷ edüTÔ+<äì eTq Á|üuÛÑT‘ê«\T $&ÉT<ä\ #düTÔqï>∑D≤+ø±\T, dü+πøåeT ø±s¡ Áø£e÷\≈£î $&ÉT<ä\ #˚düTÔqï &ÉãT“ yÓTT‘êÔ\T,ø±s¡ πøåÁ‘·+˝À Á|ü»\T >∑eTìdüTÔqï n_Ûeè~∆ ìC≤\T eTq≈£î kÕøå±´ Ò. ÇÏº|ü]dæú‘·T˝À¢ ≈£î\+ ã÷E|üÏº b˛sTTe⁄+&Ée\dæ+~. ø±ì eè~∆ #Ó+<äT‘·T+~.n~ sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\, Á|ü»\ ñ<›X¯|üPs¡«ø£y˚T. ø±<äq ÒeTT.

sêC≤´+>∑+ sêdæq|ü&ÉT sê»ø°j·T ]»πs«wüq¢≈£î S.C., S.T. \yê]øÏ 10 dü+e‘·‡sê\T ø±\|ü]$T‹ $~Û+#ês¡T. @$<ÛäyÓTÆq Ç‘·s¡]»πs«wüq¢≈£î Òì ø±\|ü]$T‹ #·≥ºdüuÛÑ\˝À sê»ø°j·T ]»πs«wüq¢≈£î ô|≤ºs¡T.10 dü+e‘·‡sê\T ªªe÷Á‘·y˚Tµµ nH˚ dües¡D Á|ü‹bÕ<äq sêC≤´+>∑+sêùd≥|ü⁄&˚, 1949 ˝ÀH˚ y√Ï+>¥ À M–b˛sTT+~. Ä ø±\|ü]$T‹øÏ‘·T~ Vü≤<äT› Òq+<äTq, Á|ü‹ 10 dü+e‘·‡sê\≈£î sêC≤´+>∑+ @ø£yêø£´dües¡D‘√ bÕs¡¢yÓT+≥T, nôd+;¢\ düuÛÑT´\T ≈£î\ ]»πs«wüHéqT ô|+|ü⁄#˚düT≈£î+≥THêïs¡T. Ç|ü⁄&ÉT Ä |ü]$T‹ 26`1`2020 es¡≈£î ô|+|ü⁄#˚j·Tã&ç e⁄qï~. #·≥ºdüuÛÑ À¢ nìï bÕØº\ düuÛÑT´\T @ø£yÓTÆ ˇø£ÿ e÷≥ô|’ñeTà&ç>± sêC≤´+>∑ dües¡D #˚düT≈£î+≥THêïs¡T. #·≥ºdüuÛÑ\ düuÛÑT´˝Ò ≈£î\>∑õ®‘√ e⁄+&É>± kÕ<Ûës¡D Á|ü»\qT me]˙ ‘·|ü|ü≥º ÒeTT.

<˚X¯+˝Àì ø=ìï ≈£î˝≤\ Á|ü»\T kÕe÷õø£, Ä]∆ø£, $<ä , ñ<√´>∑yÓqTø£u≤≥T qT+&ç nuÛ ÑT´qï‹ì kÕ~Ûø±]ø£‘·qT, düe÷q‘·\qTkÕ~Û+|üCÒj·T≥+, yê] Vü≤≈£îÿ\qT ø±bÕ&É≥+ sêC≤´+>∑+˝Àì ]»πs«wüq¢eTTUÀ´<›X¯+ nsTT‘˚, n+‘˚ yÓTT‘·Ô+ Á|ü‘˚ ø£‘·\ Á|üjÓ÷»Hê\T bı+<ä Òø£

101


]»πs«wüqT¢

b˛sTTq Ç‘·s¡ ≈£î˝≤\ ù|<ä\ düe÷q‘·qT, kÕ~Ûø±s¡‘·qT ø±bÕ&É≥+ ≈£L&ÉsêC≤´+>∑eTT, Á|üuÛÑT‘ê«\ u≤<Ûä ‘˚.

Ç‘·s¡ <XÊ\˝À ≈£î˝≤\T Òe⁄. Ç$ eTq <XÊìøÏ Á|ü‘´ø£+. Çø£ÿ&eTq sêC≤´+>∑+ eTq+ Ä<Ûës¡|ü&çq Ç‘·s¡ 60 <XÊ\ sêC≤´+>±\ qT+&ç$&Éã&ç+~. yÓqTø£u≤≥T‘·q+, kÕe÷õø£ nHê´j·T+, ndüŒèX¯´‘·\ìsê∆s¡D≈£î ≈£î\+ düTfi¯óyÓ ’q e÷s¡ ZeTì jÓ÷∫+∫ m<äTs=∫ÃqnuÛÑ +‘·sê\qT, $eTs¡Ù\qT, Ä≥+ø±\qT düTHêj·÷dü+>± ‘=\>∑<√dæ≈£î\ ÁbÕ<Ûëq´‘·\ sêC≤´+>∑+ sêXÊs¡T. nsTT‘˚ Ç|üŒÏøÏ Á|ü»\≈£îÁ|üuÛÑT‘ê«\≈£î #ê\ nqTuÛÑe+ e∫Ã+~ >∑qTø£ |ü]dæú‘·T\qT ˇø£#√≥≈£î#˚]Ã düMTø£å #˚düTø=qe\dæq ‘·s¡TD+ e∫Ã+~. ≈£î\ ÁbÕ<Ûëq´‘·\qTÁ|ü‘´ø£‘·\qT s¡<äT› #j·TT n+XÊìï |ü]o*+#·e\dæq düeTj·T+ e∫Ã+~.<˚XÊìï ≈£î\‘·‘·«+ qT+&ç <ä÷s¡+ #˚j·÷*. Ò≈£îqï me]ø√dü+ yêπsÁbÕ<Ûëq´‘·qT ô|+#·T≈£î+≤s¡T.

yÓqTø£ã&çq ù|<äyê]øÏ $<ä´, Ä]∆ø£, kÕ+düÿè‹ø£ nuÛÑT´qï‹øÏneø±XÊ\T ø£*Œ+# Á|ü‹bÕ<äq Ç|üŒÏ~ ø±<äT. 1940˝ÀH »eVü≤sY ≤ ŸHÓÁVüA ‘·q &çdüÿeØ Ä|òt Ç+&çj·÷ Á>∑+<∏ä+˝À "Not only must equal

opportunities be given to all but special oppertunities for

educational, economic and cultural growth must be given to

backward groups so as to enable them to catchup with those

who are ahead of them. Any such attempt to open the door of

oppertunities to all in India will release enormous energy and

ability and transform the country with amazing speed" nHêïs¡T.(See Discovery of India – 2004 edition Page 581) $<ë´|üs¡+>±,Ä]úø£|üs¡+>±, kÕ+düÿè‹ø£+>± yÓqTø£ã&ç e⁄qïyês¡T $T>∑‘ê yê]‘√

102

]»πs«wüqT¢


düe÷q‘·«+ kÕ~Û+#·T≥≈£î, <XÊìï |ü⁄s√>±$T>± q&ÉT|ü⁄≥≈£î nedüs¡eT>∑TÁ|ü‘˚ ø£ neø±XÊ\T yê]øÏ ø£*Œ+#ê*. Ç~ πs|üÏ uÛ≤s¡‘·<˚X¯ ∫Á‘·|ü≤ìï>∑÷]Ã 1940 <äX¯ø£+˝À HÓÁVüA >±] Ä˝À#·q. nsTT‘˚ @ s¡ø£yÓTÆqÁ|ü‘˚ ø£ neø±XÊ\T nì Äj·Tq dü÷∫+#· Ò<äT. ≈£î\+ Á|ükÕÔeq e÷Á‘·+Äj·Tq ‘˚H˚˝Ò<äT. "Backward groups" yê]øÏ nì |ü\ø£]+#ês¡T.neø±XÊ\T ≈£î\+ Ä<Ûë]‘·+>± Çyê«\H Ä˝À#·q Äj·Tq ùdºŸyÓT+Ÿ ÀÒ<äT. ]»πs«wüqT\˙ Ò<äT.

kÕ«‘·+Á‘·´+ e∫Ã+~. kı+‘· Á|üuÛÑT‘·«+ e∫Ã+~. ≈£î\+ÁbÕ|üø±ìø=∫Ã+~. düVü≤C≤‘·+ b˛sTT+~. dü+|ò”TuÛ≤e+ b˛sTT+~.|ü]bÕ\qô|’ $eTs¡Ù˝§#êÃsTT. H˚ÏøÏ e÷sêZ+‘·s¡+ yÓ‹πø düeTj·T+e∫Ã+~. yêdüÔyê\ ø=s¡≈£î yÓ‹πø≥|ü⁄&ÉT düVü≤è<äj·T‘·‘√, ìs¡T<˚«>∑T …’düVü≤q+‘√ n<Ûä´q+ #˚j·÷*. Hê≈£î>±ì, ˙≈£î>±ì uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àìlø£èwüßíìô|’, ;Ûwüßàìô|’ ø√|ü+ e∫Ã uÛ≤s¡‘·+ ‘·>∑T\u…&ç‘˚ lø£èwüßíì ø£<∏äø±*b˛<äT, ;Ûwüßàì ø£<∏ä e÷&çb˛<äT. eTq ‘·\ ‘·>∑\ã&ÉT‘·T+~. Ç~XÊg+. Contemporary Communitiy Standards Test (düeTø±©qkÕe÷õø£ Á|üe÷D≤\T) bÕÏ+∫ eTqïq‘√ $wüj·T ùdø£s¡D #˚dæ ñ‘·ÔeTe÷sêZH˚«wüD #˚j·÷* ‘·|üŒ eTqT<Ûäs¡à XÊg+ M<äT˝À¢ ‘·>∑\u…&ç‘˚ eTqTe⁄eTs¡DÏ+#·˝Ò<äT, esêí\T b˛˝Ò<äT. ø±˝≤qT>∑TD´+>± ≈£î˝≤ìï >∑÷]ÃÄ˝À∫+#ê*.

Ç|üŒ≥øÏ ≈£î\+ XÊX¯«rø£]+#·T≈£îqï~. ÄHê&ÉT >±+BÛ ≈£î\Á|ü‘´ø£‘·\ e\¢ ≈£î\+ XÊX«rø£]+#·T≈£î+≥T+<äì #Ó|æŒHê mes¡÷ $q˝Ò<äT.ndüe÷q‘·\≈£î ≈£î\]»πs«wüHé $s¡T>∑T&Éì uÛ≤$+∫ Ä $<Ûëq+‘√ kÕe÷õø£Hê´j·T+ kÕ~Û+#·e#·TÃqì eTT+<äT≈£î kÕ>±s¡T. #˚‘·T\T ø±*+‘·sê«‘·Ä≈£î\T |ü≥Tº≈£îHêï&ÉT HÓÁVüA. es¡Ôe÷q+˝À sê»ø°j·T+ nìï »ãT“\≈£î

103


]»πs«wüqT¢

Ä<Ûës¡eTsTT ≈£î˝≤\qT XÊX¯«rø£]+∫+~. ]»πs«wüq¢ ø√dü+, ø±s=Œπswüq¢ø√dü+, ø£$Twüq¢ ø√dü+, Ç‘·s¡ Á|ü‘´ø£‘·\ ø√dü+ ≈£î˝≤\T M<ÛäT˝À¢ ø=#êÃsTT.sê»ø°j·T bÕØº\ Á|üuÛÑT‘ê«\T yêÏ Hê≥ø£+ n$ ‘Ós¡MT<ä≈£î ‘Ó#êÃsTT.<˚X¯Á|ü»*ï N*ø£\T |”*ø£\T #˚dæ $&É>=≤ºsTT. ø±s¡ŒD≤´\T, yÓ’s¡T<Ûë´\Tô|]>±sTT.

H˚&ÉT ]»πs«wüHé sê»ø°j·÷gyÓTÆ+~. <äTs¡<äèwüºeXÊ‘·TÔ S.C.,

S.T. \ yês¡T, B.C. \ yês¡T Äj·÷ eTTÁ<ä\‘√ sê»ø°j·T Áu≤+&é nsTT,q÷´q‘·qT ø£fi¯+ø±ìï yÓ÷dü÷Ô, @<√ ø£ bÕØºøÏ z≥Tu≤´+≈£î nsTTHês¡T.Ç~ ∫+‹+#·e\dæq $wüj·T+.

sêC≤´+>∑+ e∫Ãq 70 dü+e‘·‡sê\ ø±\+˝À S.C. \T >±H√,S.T. \T >±H√, B.C. \T >±H√ >∑T]Ô+|ü⁄˝À e⁄Hêïs¡T ‘·|üŒ >ös¡e uÛ≤s¡‘·C≤‹bÂs¡T\T>±, dü«j·T+ dü‘êÔø£ e´≈£îÔ\T>± >∑T]Ô+|ü⁄˝À Òs¡H˚~ πøåÁ‘·kÕúsTTyêdüÔe+. á uÛ≤eq >ös¡eyÓTÆ+~ ø±<äT. rÁe+>± e´‹πsøÏ+#ê*‡+~.n+<äs¡T bÂs¡T\T ‘·eT eTH√uÛ≤yê\qT @ s¡ø£yÓTÆq $TqVü‰sTT+|ü⁄\T,Á|ü‘˚´ø£‘·\≈£î ˝§+>∑ì ÁbÕ<Ûä$Tø£ Vü≤≈£îÿ<ës¡T\T>± Á|ü‹wæº+#·ã&Ü*‡qnedüs¡+ m+‘Ó’Hê e⁄qï~. @Ç‘·s¡ ≈£î\yÓTÆHê n+‘˚.

q>∑sê\T, |ü≥ºD≤\T, Á>±e÷\ Á|ü»\ eTH√uÛ≤yê\T ]»πs«wüq¢|ü≥¢ ˇø£ Ø‹>± Òe⁄. Á>±e÷\˝Àì Á|ü»\ <ëø± ]»πs«wüqT¢ b˛ Ò<äT.eT<Ûä ˝Àì e´≈£îÔ\ e÷j·T\T, nHÓ’‹ø£ kÕ«s¡∆+, <äfi≤]‘·q+ e\q ø=+‘·uÛ≤>∑+]»πs«wüHé\T ns¡TΩ\≈£î #Ó+<äø£ Á|üø£ÿ<ë]|üÏº b˛‘·THêïsTT. Væ≤+<äTe⁄\Tø±ì yês¡T ≈£L&É Nø£Ï e÷sêZ\˝À S.C. …’ ø=+‘· uÛ≤>∑+ ]»πs«wüqT\qTø±CÒdüT≈£î b˛‘·THêïs¡T. ns¡TΩ˝…’Hê |ü˝…¢»q+ qwüºb˛‘·THêïs¡T. $<ä´,ñ<√´>±\˝ÀH ø±<äT, …õùd¢#·sY eédüú À ≈£L&É n+‘qH $eTs¡Ù e∫Ã+~.á uÛ≤>∑e‘êìï eTq #·T≥÷º e⁄qï ìjÓ÷»ø£esêZ\˝ÀH˚ #·÷düTÔHêïeTT.düTÁ|”+ø√s¡Tº ≈£L&É >∑eTì+∫ yêÚ≤´ì+∫+~.

104

]»πs«wüqT¢


kÕ«‘·+Á‘ê´q+‘·s¡+ e∫Ãq sêC≤´+>∑+˝Àì, Ç‘·s¡ #·≤º\T,õ.y√.\˝Àì Á|ü‘´ø£‘·\ e\q Á|ü‘´ø£‘·\T bı+<äT‘·Tqï yê]øÏ, Òìyê]øÏeT<Ûä e÷qe dü+ã+<Ûë\T <Óã“‹HêïsTT. ]»πs«wüHé Vü≤≈£îÿ>± uÛ≤$+#˚‘·‘·«+ e∫Ã+~. ≈£î\+ ù|s¡T‘√ edüTÔqï eqs¡T\ e\q ≈£î\ uÛ≤eqø£s¡T&ÉT>∑Ïº+~. sêC≤´+>∑+ e∫Ã, kı+‘· Á|üuÛÑT‘ê«\T e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘·S.C. \ yê]øÏ, S.T. \ yê]øÏ, B.C. \ yê]øÏ ≈£î˝≤\ ù|s¡¢‘√ Á|ü‘˚ ø£Á|ü‘´ø£+>± Á>±e÷\ yÓ\T|ü\, |ü≥ºD≤\ yÓ\T|ü\ Á|üuÛÑT‘·«+ S.C. ø±\˙\ì,S.T. ø±\˙\ì, B.C. ø±\˙\ì ø£ÏºdüTÔ+~. Á|ü»\+<äs¡T >±ì, ù|<äÁ|ü»\+<äs¡T >±ì ø£*dæ ìedæ+#˚ Vü≤Ödæ+>¥ ø±\˙\T ø£≥Tº≥≈£î Á|üuÛÑT‘·«+Á|üj·T‘·ï+ #˚j·T≥+ ˝Ò<äT. yê]øÏ ø±e\dæ+<ä<˚. eTqT<Ûäs¡à XÊg+‘·>∑\u…≤ºy˚T >±ì |ü]dæú‘·T\y˚ e⁄HêïsTT. S.C. \T ] ãj·TfÒñ+≥THêïs¡T. Á|üuÛ ÑT‘·«+ e÷s¡TŒqT ø√s¡Tø√e≥+ ˝Ò<äT. Á|ü‘˚´ø£≈£î\ø±\˙\Tqï+‘·ø±\+ ≈£î\+ Á|ü‹wæº+#·T≈£îH˚ e⁄+≥T+~.

sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\ <äèwæº y˚s¡T. ≈£î\+ mìïø£\≈£î n+‘·sê«Væ≤ø£>±H˚ ø±ø£ u≤Væ≤sê«Væ≤ø£>± ≈£L&Ü ñ|üjÓ÷–+#·Tø√ã&ÉT‘·T+~. ≈£î˝≤\Á|ü»\T düMTø£è‘·+ ø±≈£î+&Ü ñ+&É≥+ sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\ |ü<∏äø£+.sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T yê]ì Á|ü‘´ø£+>± ø£*dæ #ê≥Te÷≥Tq yê>±›Hê*e«e#·TÃ. <äTs¡<äèwüºeXÊ‘·TÔ S.C.\T, S.T.\T, B.C.\T bÕe⁄˝Ö‘·THêïs¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ @$T Ä˝À#·H=∫Ã+<√ @yÓ÷ >±ì, S.C.,

S.T., B.C., ø±|ü⁄, Áu≤Vü≤àD, e¬>’sê ≈£î\ ø±s=Œπswüq¢ qìï+Ïì ªª πø>=&ÉT>∑T ÁøÏ+<ä≈£îµµ ‘ÓkÕÔqì Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ eTTKéT+Á‹ 13`4`2017qˇø£ ùdºŸyÓT+≥T Ç#êÃs¡T. ≈£î˝≤\qfÒ¢ e⁄+∫ ≈£î˝≤\ ø±s=ŒπswüqT¢ø£*ù|<Ó ≤? Ç<=ø£ ≈£î\ m‘·TÔ>∑&É!

105


]»πs«wüqT¢

<˚X¯+˝À ôw&É÷´\T ≈£î˝≤˝…es¡ì, ôw&É÷´\T ‘Ó>∑\yê¬ses¡ì,yÓqTø£ã&çq yê¬ses¡ì ìs¡«#·Hêìï sêC≤´+>∑+˝À sêj·T Ò<äT. n~ n|ü&˚kÕ<Ûä + ø± Ò<äT. sêC≤´+>∑+ 340, 341, 342 n~Ûø£s¡D\ Á|üø±s¡+sêh|ü‹ yê] yê] >∑D≤+ø±\qT m|üŒÏø£|ü&ÉT ùdø£]+∫ ø£\T|ü⁄≥,‘=\–+#·T≥ #j·Te#·TÃqì sêXÊs¡T. @ |ü<ä∆‹˝À düe÷#ês¡+ ùdø£]+#ê˝ÀsêC≤´+>∑+˝À sêj·T Ò<äT.

S.C., S.T. \ ]»πs«wüHé\T, yê]øÏ neø±XÊ\ >∑T]+∫ yê]ø=ìï ø±\ |ü]$T‘·T\ >∑T]+∫ ø£$Twüq¢ >∑T]+∫ sêC≤´+>∑+˝À eTTK´+>±,n~Ûø£s¡D\T q+. 14, 15, 16, 17, 29, 46, 243(&ç), 243(Ï), 330,332, 334, 335, 338, 338(m), 340 e¬>’sê\˝À ≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£q]»πs«wüq¢ Á|ü‘˚ ø£‘·\ n+XÊ\T sêXÊs¡T. Çe˙ï ø±ø£ S.C. \ Ä]∆ø£n_Ûeè~∆ bÕs¡¢yÓT+≥Ø ø£$TÏ, C≤rj·T HÓ’|ü⁄D≤´_Ûeè~∆ ø£$TwüHé, S.C.

ø±s=ŒπswüHé, S.T. ø±s=ŒπswüHé, B.C. ø±s=ŒπswüHé, S.C. C≤rj·T ø£$TwüHé,S.T. C≤rj·T ø£$TwüHé, MÏøÏ sêÅw”ºj·T $uÛ≤>±\T e¬>’sê\T #ê\ Á|ü‘˚ ø£dü+düú\T, eédüú\T e#êÃsTT. ø=ìï+Ï <ë«sê Á|ü‘˚ ø£ Ä]úø£ düVü‰j·÷\T,kÕe÷õø£ kÕúsT÷ Á|üø£≥q\T edüTÔHêïsTT. Á|ü»\+<ä]ì πø e÷qeC≤‹>±|ü]>∑DÏ+# dü+düÿè‹ b˛sTT+~. MÏì nqTø£]dü÷Ô nìï ≈£î˝≤\T, Áu≤Vü≤àD,ø±|ü⁄ e¬>’sê\T ø±s=Œπswüq¢ e‹Ôfi¯ófl, ñ<äé÷\T Á|üø√|æ+∫ j·÷<äe]»πs«wüHé, ø±|ü⁄]»πs«wüHé, ø=+&É C≤‘·T\ yê] ]»πs«wüHé, eTTdæ¢eTT\≈£î\ $uÛÑ»q\T (15 ≈£î˝≤\T>±), ¬s&ç¶ >∑s¡®q, ñ|ü Á|üD≤[ø£\T e¬>’sê\TM<ÛäT˝À¢ø=#êÃsTT.

eT+&É Ÿ ø£$TwüHé, eT+EHê<∏é ø£$TwüHé, C≤rj·T yÓqTø£ã&çq‘·s¡>∑‘·T\ ø£$TwüHé (NC BC), C≤rj·T yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\ Ä]úø£n_Ûeè~∆ dü+düú, ø£s¡à#ê] C≤rj·T ø£$TwüHé, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ yÓqTø£ã&çq

106

]»πs«wüqT¢


‘·s¡>∑‘·T\ ø£$TwüHé, O.B.C. ]»πs«wüHé eT]j·TT Áø°MT Òj·TsY |ü]$T‹ô|’õ.y√.\T, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\ dü+πøåeT &çbÕs¡TºyÓT+≥T,sêC≤´+>∑ düMTøå± ø£$TwüHé, C≤rj·T OBC ø£$TwüHé (10`4`2017),S.C., S.T. (Prevention of Atrocities) Act e¬>’sê dü+düú\ <ë«sê πø+Á<ä,sêh Á|üuÛÑT‘ê«\T S.C., S.T., B.C. \≈£î düVü≤ø±sê\+~dü÷Ô s¡ø£åD\Tø£*ŒdüTÔqï$. Çe˙ï ≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£ Ò. ã\V”≤q esêZ\≈£î düVü≤ø±s¡+,s¡ø£åD ø£*Œ+#· e\dæ+<˚. ø±ì, ≈£î\+ ù|s¡T¢ ø±≈£î+&Ü nedüs¡ ÁbÕ‹|ü~ø£(Need based) nsTT‘˚ ns¡úe+‘·+>± e⁄+≥T+~. MÏ |üì $<Ûëq+ô|’#·s¡Ã\T, düMTø£å\T Òe⁄. ñqï≥T¢ Á|ü»\≈£î ‘Ó*j·T<äT. Ç<ä+‘ê ≈£î˝≤\|üø£å+>± sê»ø°j·T ìs¡íj·÷\T, #·s¡ \T. Ç˝≤ ≈£î\+ s¡#Ó’Ã+~.

eTq Á|ü<ÛëqeT+Á‹, 12`4`2017q ñ|üsêh|ü‹ Vü≤MT<é nHê‡ØdüeTø£å+˝À ÁÏãT´qfi¯ófl, ø£$TwüqT¢, ø±s=ŒπswüqT¢ bÕ‘·ø±\|ü⁄ |ü<ä ∆‘·ì, n$n|üŒ–+∫q |üqT\T #˚j·T≥+ Ò<äì, n$ uÛ≤s¡+>± e÷sêj·Tì, Á|üuÛÑT‘·«Á|üD≤[ø£\T neT\T #˚j·T≥+ Ò<äì, Hê´j·T+ »s¡>∑≥+ Ò<äì ndü+‘·è|æÔe´ø£Ô+ #˚XÊs¡T. n<˚$<Ûä+>± Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ, ∫‘·÷Ôs¡T bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´\T•eÁ|ükÕ<é S.C., S.T. \ |ü≥¢ Á|üuÛÑT‘·« yÓ’|òü ≤´\T m+&É>∑≤º&ÉT.

ˇø£ÿ ∫qï ñ<ëVü≤s¡D #Ó|üø√e\dæ e⁄+~. Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ sêh+˝Àn+uÒ<äÿsY 126e »j·T+‹ y˚&ÉTø£\T Á|üuÛÑT‘·«+ »]|æ+~. m+<äTø√nø£kÕà‘·TÔ>± ìÁ<ä y˚T˝§ÿqï≥T¢ #˚XÊs¡T. Äj·Tq <˚X¯+˝À eTTUé´øÏÔ,y˚&ÉTø£\T #˚XÊs¡T. dü+‘√wæ<ë›+. 125 n&ÉT>∑T\ m‘·TÔ $Á>∑Vü≤+ y˚ùdìs¡íj·T+ rdüT≈£îHêïs¡T. n+uÒ<äÿsYô|’ π>j·T+ sêsTT+∫ 7000 eT+~≈£L∫|üP&ç Hê≥´ø£fi≤ Á|ü<äs¡Ù≈£î\#˚ bÕ&ç+∫, Hê≥´+ #˚sTT+#ês¡T. Ç+ø±>=|üŒ>± dü+‘√wæ<ë›+. >±+BÛì Á|ü|ü+#·+ eTVü‰‘·Tà&ç>± >ös¡$düTÔ+~.Á|ü|ü+#·+ Äj·Tq ù|s¡Tô|’ Á|ü|ü+#· nVæ≤+kÕ ~q+ »s¡T|ü⁄‘·Tqï~. Á|ü|ü+#·

107


]»πs«wüqT¢

Hêj·T≈£î\T Äj·Tq |òü÷ŸqT dü+<ä]Ù+∫ uÛÑøÏÔì #ê≥T‘·THêïs¡T. Äj·Tq»j·T+‘·T …H√ï e#êÃsTT. b˛j·÷sTT. C≤‹|æ‘· eTVü‰‘êà >±+BÛ $Á>∑Vü‰ìïyj·T≤ìøÏ n< bÕØº Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ eTqdüT sê Ò<äT. >±+BÛ‘√ n+uÒ<äÿsY,n+uÒ<äÿsY‘√ ` >±+BÛ $Á>∑Vü‰\T y˚düT+fÒ u≤>∑T+&˚~. Ç|ü&Ó+<äT≈£î125 n&ÉT>∑T\ $Á>∑Vü≤+ y˚düTÔqï≥T¢? Á|üuÛÑT‘·« ∫‘·Ô Á|üeè‹Ô @$TÏ? @+|ü<∏äø£+ Ò<äqTø√>∑\e÷? Ç~ ≈£î\+ >±\+ ø±<ë? >±+BÛì eTs¡∫q<XÊìï Á|ü|ü+#· yT<Ûë$ es¡Z+ @eTì ns¡∆+ #düT≈£î+≥T+~? eTq<X+˝ÀìS.C. \T eT]j·TT es¡Ôe÷q düe÷»+ á uÛÑ»qqT ‘Ó\TdüTø√ Ò<äqT≈£î+fÒbıs¡bÕfÒ. MÏ Ä+‘·sê´\T Á|ü»\≈£î u≤>± ‘Ó\TdüT. Çe˙ï e´‹πsø£uÛ≤eq\T (Reverse thoughts) ø£*–+#˚ Á|üVü≤düHê\T. n+uÒ<äÿsY$Á>∑Vü‰\ô|’ Á|ü»\ e´‹πsø£ #·s¡ \T |üÁ‹ø£ À¢ ø£qã&ÉT‘·÷H˚ e⁄HêïsTT.BìøÏ ø±s¡DyT$TÏ? Bì under current @$TÏ? Á|üuÛÑT‘·«+ >∑T]Ô+#ê*.

eTs=ø£ bÕs¡Ù«+ ` <ä[‘·T\ô|’ <ë&ÉT\T »s¡T>∑T‘·Tqï$ ø£qTø£s¡ø£åD ø√dü+ <ä[‘·T\≈£î Äj·TT<Ûë*e«+&Éì Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ À <ä[‘· Hêj·T≈£î&ÉTeT+<ë ø£èwüíe÷~>∑ Á|üuÛÑT‘ê«ìï &çe÷+&é #˚XÊ&ÉT. ≈£îs¡TπøåÁ‘·+ düuÛÑ>∑T+≥÷s¡T e<ä› »s¡T|ü⁄‘êqì Á|üø£Ï+#ê&ÉT. n<˚ ‘˚BøÏ n<˚#√≥ eTs√<ä[‘· es¡Z+ düuÛÑ ô|&É‘êeTì Á|üø£Ï+∫+~. ñuÛÑj·TT\T |ü]àwüHé\ ø√dü+b˛©düT yê]øÏ nØ®\T ô|≤ºs¡T. ¬s+&ÉT õ˝≤¢\˝À <ë<ë|ü⁄ nìï Á>±e÷\˝À144 ôdø£åHé Äs¡¶s¡T¢ Á|üø£Ï+#· ã&Ü¶sTT. düuÛÑ\≈£î nqTeT‘·T\T \_Û+#·ø£b˛sTTHê y˚ ≤~eT+~ <ä[‘·T\T b˛©düT\ ø£qTï>∑|æŒ düuÛ≤düú*øÏ #˚sês¡T.ˇø£ s√»˝≤¢ Hwüq Ÿ ôV’≤yô|’ Á≤|òæø Ä–+~. n\¢s¡T¢, n¬sdüTº\T »]>±sTT.Ç~ ÄVü‰«ì+#·<ä>∑Z / n+^ø£]+#·<ä>∑Z |ü]D≤eTeTì nq ÒeTT. Çe˙ïÁ|üuÛÑT‘·« $<ÛëHê\ |òü*‘ê Ò.

108

]»πs«wüqT¢


]»πs«wüq¢ $wüj·÷\˝À sêÅcÕº\˙ï ˇø£Ï>± ˝Òe⁄. yê]yê]sê»ø°j·T nedüsê\T n˝≤ #˚sTTdüTÔqï$. n+‘˚>±ø£ sêC≤´+>∑ $s¡T<ä∆+>±≈£î\ ]»πs«wüqT¢ #˚j·T≥+, ø√s¡Tº\T ø=fÒºj·T≥+, Ä kÕ≈£î‘√ Ä ≈£î\+yê] kÕqTuÛÑ÷‹ì bı+<äT Á|üj·T‘·ï+ #˚j·T≥+, ñqï ]»πs«wüqT¢rùdj·T≥+, ø=‘·Ô ]»πs«wüqT¢ ‘˚e≥+ Ç<ä+‘ê S.C., S.T. \ yês¡\‘√Á|üuÛÑT‘ê«\T Ä&ÉT‘·Tqï Ä≥\T.

2017 nôd+;¢ mìïø£\˝À ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ sêh+˝À B.J.P., dü+|òtT|ü]yêsY, R.S.S., S.P., B.S.P., ø±+Á¬>dt, Á|üø±wt n+uÒ<äÿsY (&Üˆˆ n+uÒ<äÿsYeTqe&ÉT), RPI, ˝Àø˘ »qX¯øÏÔ bÕØº\T ªª]»πs«wüHé #·T≥÷º á>∑˝≤¢eTTdæsêj·Tìµµ, ]»πs«wüqT¢ πøe\+ sê»ø°j·T m‘·TÔ>∑&É\T>± e÷sêj·TìÁ|üeTTK ‘Ó\T>∑T ~q|üÁ‹ø£ áHê&ÉT 22`1`2017 q yêÚ≤´ì+∫+~.

ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ˝À e÷j·÷e‹ eTTKéT+Á‹>±>± e⁄qï|ü&ÉT, ÄyÓT~–b˛sTTq ‘·sê«‘· eT∞fl mìïø£\|ü&ÉT ù|<ä Áu≤Vü≤àDT\≈£î, eT] 20≈£î˝≤\ yê]øÏ ø=‘·Ô>± ]»πs«wüHé\T ÇkÕÔqì yê>±›q+ #˚dæ+~.

n< ñ‘·Ôs¡Á|ü<XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ 17 OBC ≈£î˝≤\qT S.C. \˝À #]Ã+~.Ä õ.y√.qT düyê˝Ÿ #˚dü÷Ô n+uÒ<äÿsY Á>∑+<∏ë\j·T @eyéT »qø£fi≤´Ddü$T‹ (<ä[‘· dü$T‹) ôV’≤ø√s¡Tº À ]Ÿ y˚dæ+~. ôV’≤ø√s¡Tº 2017 »qe]HÓ\˝À ùdº Ç∫Ã+~. Ç˝≤+Ï n+X¯+ô|’ Ç|üŒÏπø ø£ ]Ÿ ì\«˝À ñqï~.

2006 dü+ˆˆ˝À eTT˝≤j·T+dæ+>¥ eTTUéT+Á‹>± e⁄qï|ü⁄&ÉT ø=‘·Ô≈£î˝≤\≈£î ]»πs«wüì¢#êÃs¡T.

Ç|ü&=∫Ãq eTTKéT+Á‹ Ä~‘· Hê<∏é Åô|’y≥T yÓT&çø£ Ÿ ø± ÒJ\˝Àn&çàwüq¢≈£î S.C., S.T., B.C. \ yê]øÏ ]»πs«wüqT¢ s¡<äT› #˚XÊs¡T. áìs¡íj·÷ìï >∑‘· nœ Òwt Á|üuÛÑT‘·«+ 10`3`2007 q rdüT≈£îqï~. ‘·s¡Tyê‹

109


]»πs«wüqT¢

eTTUéT+Á‹ neT\T≈£î ‘Ó#êÃ&ÉT. yÓT&çdæHé ø√s¡T‡qT Åô|’y˚≥T yÓT&çø£ Ÿø± ÒJ\˝À #·~y yês¡+‘ê <Ûäì≈£î Òqì, Ä ¬s+&ÉT Á|üuÛÑT‘ê«\T n_ÛÁbÕj·T|ü&É¶$. eT]j·TT n+<äs¡÷ NEET <ë«sê d”≥T¢ ‘Ó#·TÃ≈£îqï yêπsqìn+<äTe\¢ ]»πs«wüqT¢+&Éeì ‘˚˝≤Ãs¡T. Ç<ä+‘ê sê»ø°j·T+ >±ø£eTπseTq>∑\+. me]ì mes¡T bÕe⁄\T>± ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îH˚ Á|üj·T‘·ï+#˚düTÔqï≥T¢? m+<äT≈£î yÓT&çø£ Ÿ n&çàwüq¢≈£î Åô|’y˚≥T ø± ÒJ\˝À ]»πs«wüHérùddæq≥T¢? <Ûäqe+‘·T\Hê? Òø£ Á|ü‹uÛ≤e+‘·T Ò &Üø£ºs¡¢yê\Hê? nsTT‘˚<˚X¯eT+‘ê @+ #˚kÕÔs¡T?

≈£î˝≤\ ù|s¡T‘√ ˇø£ sêh+˝À Áu≤Vü≤àDT\≈£î ]»πs«wüHé, ˇø£sêh+˝À 69 XÊ‘·+ ]»πs«wüHé, ˇø£ sêh+˝À 73 XÊ‘·+ ]»πs«wüHé,eTs=ø£ sêh+˝À 80 XÊ‘·+ ]»πs«wüHé, ø=ìï sêÅcÕº\˝À ‘·–Z+|ü⁄\T `møÏÿ+|ü⁄\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. ≈£î\|üs¡+>± ø=ìï#√≥¢, eè‹Ô|üs¡+>±ø=ìï#√≥¢, ]»πs«wüqT¢ |ü\T eTTU≤\T>± e⁄+≥THêïsTT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝Àì eTTdæ¢+ yÓTÆHê]°\≈£î 10 XÊ‘·+ ]»πs«wüHéø£*Œ+#ê\ì ÄyêCŸ dü+düú (ø±s¡ <ä]Ù Ç+‹j·÷CŸ) Á|üuÛÑT‘ê«ìï &çe÷+&é#dæ+~. mìïø£\˝À zŸ u≤´+≈£î>± ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îHêïs¡T >±ì n_Ûeè~∆øÏ‘√&ÉŒ&É Ò<äì n_ÛjÓ÷>∑+ #XÊs¡T. Ç~ eT‘·+ Ä<Ûës¡+>± ]»πs«wüHé ø√]qn+X+. eT‘·+ Ä<Ûës¡+>± ]»πs«wüHé sêC≤´+>∑ e´‹πsø£eTì düTÁ|”+ø√s¡Tº,Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ ôV’≤ø√s¡Tº rs¡TŒ*∫ÃHê &çe÷+&é Ä>∑ Ò<äT. Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝ÀeTTdæ¢eTT\qT eè‹Ô|üs¡+>± ‘·Ts¡ø£ #êø£*, >√dü+– eTTdæ¢eTT\T, |üø°s¡¢eTTdæ¢eTT\T, ø°\T>∑TÁsê\ eTTdæ¢eTT\T e¬>’sê uÛ≤>±\T>± $&É>=Ïº ø£*Œ+∫qA.P. Reservation infavour of socially and economically backward

classes of Muslims Act – 2007 #·≤ºìï ôV’≤ø√s¡Tº ø=Ïºy˚dæ+~.

110

]»πs«wüqT¢


ìqï ` H˚&ÉT á $wüj·T+>± yês¡Ô À¢ ì*∫q sêh+ ‘Ó\+>±D≤.sêh nôd+;¢ ˇø£ÿs√E ôdwüHé 16`4`2017 Ä~yês¡+ s√Eq ô|ÏºeTTdæ¢+, –]»qT\ ]»πs«wüqT\ XÊ‘·+ ô|+|ü⁄ _\T¢≈£î ÄyÓ÷<ä+ ‘Ó*|æ+~.e´‹πsøÏ+∫q Á|ü‹|üøå±ìï ãVæ≤wüÿ]+∫ _\T¢qT ÄyÓ÷~+∫+~. Bìô|’‘Ó\+>±D≤ eTTUéT+Á‹ ªªHqT mìïø£\ düeTj·T+˝À Hê Á|ü»\≈£î yê>±›q+#˚XÊqT. yê] n_Ûeè~∆ ø√dü+ H˚qT á #·≥º+ ‘Ó#êÃqTµµ nHêïs¡T. á_\T¢qT e´‹πsøÏ+∫q B.J.P. XÊdüq düuÛÑT´\ô|’ ªªeT‘·|æ∫Ã˝À e⁄qï ø=+<äs¡T,eTTdæ¢eTT\≈£î ]»πs«wüHé e<ä›+≥THêïs¡Tµµ nì <äTs¡TdüT>± sê»ø°j·÷g+y˚XÊ&ÉT Ç#êÃ&ÉT eTTUéT+Á‹. sê»ø°j·T nVü≤+ø±sêìøÏ Ç+‘·ø£+fÒkÕø£å y˚T+ ø±yê*. Ç+‘·≈£î eTT+<˚ (Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ) eTTKéT+Á‹ ‘Ó∫ÃqeTTdæ¢eTT\ ]»πs«wüHé #·≤ºìï ôV’≤ø√s¡Tº ø=fÒºdæ+<äì á eTTKéT+Á‹øÏ‘Ó*j·T<äì nq ÒeTT. Ç|ü&Ü _\T¢ πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·«+ eTT+<äT+~.

Ç≤¢+Ï< eTs=ø£ #·s¡ ø£sêï≥ø£ Á|üuÛÑT‘·«+ #dæ+~. 2016 dü+ˆˆ˝ÀKarnataka Transperancy in Public Procurement Amendment Bill

nôd+;¢ À bÕdt nsTT+~. BìÁ|üø±s¡+ ø£sêí≥ø£ Àì |ü+#êj·T‘Y |ü_¢ø˘esYÿ‡ &çbÕs¡TºyÓT+≥T ns¡“Hé ˝Àø£ Ÿ u≤&ûdt Á|üuÛÑT‘·« es¡Tÿ\˝À 50 \ø£å\s¡÷bÕj·T\ ˝À|ü⁄ es¡Tÿ\˝À S.C. ø±+Á≤ø£ºs¡¢≈£î 17.5 XÊ‘·+, S.T.

ø±+Á≤ø£ºs¡¢≈£î 6.95 XÊ‘·+ πø≤sTT+#ês¡T. Ç~ 2016 dü+ˆˆ˝À ø=‘·Ô>±‘Ó∫Ãq #·≥º dües¡D. Bìì >∑es¡ïs¡T epuÛ≤jYT s¡T<ÛëuÛ≤jYT >±]ÄyÓ÷<ëìøÏ |ü+bÕs¡T. á ]»πs«wüHé ≈£î\+ Ä<Ûë]‘· ñbÕ~Û ]»πs«wüqT>±ñqï<äì, ÇÏº ≈£î\+ Ä<Ûë]‘· ]»πs«wüqT¢ $<ä , Äs√>∑ , mìïø£\ $uÛ≤>±\≈£îe÷Á‘·y˚T sêC≤´+>∑+ nqTeT‹düTÔ+<äì, ñbÕ~ÛøÏ ≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£q]»πs«wüqT¢ sêC≤´+>∑+ nqTeT‹+#·<äì, dü+‘·ø£+ #j·T≈£î+&Ü (sêC≤´+>∑+Á|üø±s¡+) 2016 dü+ˆˆ Ä>∑wüßº HÓ\˝À sêh|ü‹øÏ |ü+bÕ&ÉT. <ëìô|’ sêhÁ|üuÛÑT‘·«+ @MT #˚j·T Òø£ dü+e‘·‡s¡+ Ä–b˛sTT+~. ø±ì 2017 dü+ˆˆ

111


]»πs«wüqT¢

pHé HÓ\˝À qe÷à yÓTÁÀ Á^Hé …’Hé ÁbÕs¡+uÛ≤ìøÏ sêh|ü‹ ø£sêí≥ø£≈£îe#êÃs¡T. sêh|ü‹ì Á|üuÛÑT‘·« ô|<ä›\T ø£*XÊs¡T. $qï$+#ês¡T. sêh|ü‹&Ûç©¢øÏ b˛>±H˚ _\T¢qT ÄyÓ÷~dü÷Ô dü+‘·ø±\T #˚XÊ&ÉT. S.C. \+fÒ ù|<ä<ä[‘·T\ì H˚Ï<ëø± Á|üuÛÑT‘ê«\ |òüTÀwü. nsTT‘˚ nÏº S.C. \T 50 \ø£å\s¡÷bÕj·T\ ô|≥Tºã&ç m≤¢ ‘ÓkÕÔs¡T? m≤¢ |üqT\T »s¡T>∑T‘êsTT? eTs¡ ≤Á|üuÛÑT‘·«y˚T ô|≥Tºã&ç ô|≤º*. n˝≤+≥|ü&ÉT @≈£î\+ ù|<äyê]¬ø’Hê Ä|üqT*e«e#·TÃ. á #·≥º+ ñbÕ~Û ]»πs«wüHé. sêC≤´+>∑+˝À Òì~. ô|’ô|#·TÃô|<ä›yÓTT‘·Ô+ ô|≥Tºã&ç nedüs¡yÓTÆq~. Ç~ mìïø£\ sê»ø°j·T ≈£î\+ m‘·TÔ>∑&Éø±<äì mes¡÷ nq Òs¡T. Ç~ Á|üuÛÑT‘·«+˝À bÕ\≈£î\ eTqdüÔ‘·«+, yê´bÕs¡+‘Ó\T|ü⁄‘·T+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À ø±|ü⁄\~ ˇø£ ñ<ä eT+. ø±|ü⁄\qT B.C. \˝À#˚sêÃ\ì ˇø£ ñ<ä eTyÓTÆ‘˚, e<ä›ì Á|ü‹ ñ<ä eT+ eTs=ø£Ï. Ç+<äT≈£îbÕ\ø£es¡Z+ |ü<∏äø£+ ˇø£f…Æ‘˚, Á|ü‹|üø£å+ eTs=ø£Ï. Ç+<äTø√dü+ »dæºdteT+EHê<∏é ø£$TwüHé y˚XÊs¡T. Ä ø£$TwüHé eTT+<äT ø±|ü⁄\T, _.dæ.\Tu≤Vü‰u≤Væ≤ »]–+~. Á|ü<äs¡Ùq\T, <Ûäsêï\T, ¬s’fi¯fl <äVü≤Hê\T #˚XÊsTT.ˇø£ ñ|üeTTKéT+Á‹ ˇø£ |üøå±ìï ø±|ü⁄ø±düTÔHêï&ÉT. Ç<=ø£ nXÊ+‹,s¡>∑&É. sê»ø°j·T Hê≥ø£+. Hêj·T≈£î\ ndæÔ‘ê«\ ñ<ä eT+. πødüT\T `n¬sdüT º\T. Ç<ä+‘ê ]»πs«wüHé e÷j·T. Ç+<äTø=ø£ e÷JeT+Á‹@s√Eø±s√E ñ<ä eT+, Vü≤Ödt n¬sdtº, õ˝≤¢ À¢ 2000/3000 eT+~b˛©düT ã\>±\ $ìjÓ÷>∑+. m+‘· nXÊ+‹?

eTTdæ¢eTT\T, eT‘·‡´ø±s¡T\T, s¡»≈£î\T, HêsT÷ Áu≤Vü≤àDT\T, >±+&É¢,‘Ó\T≈£î\, XÊ*yêVü≤q, $X¯«Áu≤Vü≤àD, j·÷<äe, Væ≤ÁC≤\T, Ç‘·s¡T\]»πs«wüqT¢ ø√s¡T‘·÷ ñ<ä e÷\, <Ûäsêï\ u≤≥\T |ü≤ºs¡T. ¬s&ç¶ ≈£î\düTÔ\TÁ|ü‘˚ ø£ ã&Ó®Ÿø√dü+ ªª¬s&ç¶ >∑s¡®qµµ düuÛÑ\T ô|≤ºs¡T. yêÏ À kÕúì≈£ dü+düú\T

112

]»πs«wüqT¢


XÊdüqdüuÛÑ\T, bÕs¡¢yÓT+≥T Àì Á|üC≤Á|ü‹ì<ÛäT\T, e÷J Á|üC≤Á|ü‹ì<ÛäT\T,e÷J eT+Á‘·T\T >∑]®+#ês¡T. me]øÏ ]»πs«wüHé ñ+#˚≥≥T¢, Ç#˚Ã≥≥T¢?m+<äT≈£î <˚X¯+˝À á ]»πs«wüHé n\»fi¯ófl? Á|ü»\T, Á|üuÛÑT‘ê«\T Ç+‘·nHês√>∑ +>± Á|üe]ÔdüTÔqï+<äT≈£î ∫+‹+#ê*. Á|ü»\qT u≤ìdü\qT #düTÔqï≈£î\ ]Cπs«wüHé yÓ’K] |ü≥¢, neT\T |ü≥¢ $#ê]+#ê*.

]»πs«wüq¢ düèwæº, nqTdüs¡D, bı&ç–+|ü⁄\ô|’ Á|üuÛÑT‘·«+ #·]Ã+#ê*.<˚X¯+˝À ≈£î\+ e\q $<Ûä«+dü+ XÊX¯«rø£]+#· ã&Ée\dæ+<˚Hê?düMTøÏå+#ê*. Á|ü‘êé÷ïj·÷\ô|’ <äèwæº kÕ]+#ê*.

≈£î\+ ` yê´|üq :]»πs«wüq¢ e\q ≈£î\+, ≈£î\+ e\q ]»πs«wüqT¢ Á|ü>∑‹ Á|üj·÷D+

#˚düTÔHêïsTT. sêC≤´+>∑+˝Àì ≈£î\ ôw&É÷´fi¯ófl, ≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£\T,≈£î\Á|ü‘´ø£‘·\ e\q ≈£î\ ìs¡÷à\q »]–+<ë Òø£ ≈£î\yê<ä+ $düÔ]+∫+<ënì Ä˝À#·q #j·÷*‡q düeTj·T+˝À e⁄+~ <X+. sêC≤´+>∑yT Á|ü»\qT≈£î\ $uÛ≤>±\T #˚dæ ≈£î\ ÁbÕ‹ì<Ûë´\T Ç∫Ãq ‘·sê«‘· Á|ü»\T y˚s¡T$<Ûä+>± Ä˝À∫+#·s¡T. n+<äTπø >±+BÛ ≈£î\+ ]»πs«wüqT¢ ô|Ïº Væ≤+<äTe⁄\qTN\Ãe<ä›ì, ≈£î˝≤ìï XÊX¯«rø£]+#·e<ä›ì yÓTT‘·TÔ≈£îHêï&ÉT. ø±ì sêC≤´+>∑ìsêàD+ô|’ #·s¡Ã\T, sêC≤´+>∑+ ∫‘·TÔ Á&Ü|òæº+>¥, ô|ò’q Ÿ Á&Ü|òæº+>¥ düeTj·÷ìøÏ,>±+BÛ Vü≤‘· >±$+#· ã&Ü¶&ÉT. ≈£î\ s¡Væ≤‘· düe÷» ìsêàD Á|ü‹bÕ<äq\T#·s¡Ã\T »]– $|òü\yÓTÆHêsTT. @+ »]–+~? H˚qT S.C., S.T. e´øÏÔì,HqT S.C, S.T. e´øÏÔì ø±<äT nì Á|ü»\T #Ó|ü≈£îH $uÛ≤>±\ sêCýÓTÆ+~.sê»ø°j·T+ n+<äT≈£î ‘√&Ó’+~. <˚X¯+ ì\Te⁄Hê N*+~.

sêC≤´+>∑+ sêj·Tø£eTT+<äTqï ndüŒèX¯ó´\≈£î S.C. \ì ù|s¡Tô|≤ºs¡T. Bì |òü*‘·+>± ndüŒèX¯ó´\+‘ê S.C. Ò, S.C. \+‘ê ndüŒè

113


]»πs«wüqT¢

X¯ó´\H˚ ns¡ú+ sêC≤´+>∑+˝À, düe÷»+˝À uÛ≤edæúØø£s¡D »]–+~.&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY #Ó|æŒ+B n<˚. ø±ì ˙e⁄ S.C. eì, S.T. eì e÷≥ñ#·Ã¤]+#·sê<äT. <äTs¡TdüT>± e⁄+&Ésê<äT. n+<äT≈£î ≈£î\#·≥º+ S.C., S.T.

Prevention of Atrocity Act H˚qTHêïqì e∫Ã s¡ø£åD ø£*ŒdüTÔ+~. ø±\+>∑&ç# ø=\~ ≈£î˝≤\T yÏø£y Á|ü‘´ø£ ≈£î\–s¡T\T düTø=ì Á|üe]ÔdüTÔHêïsTT˝≤uÛÑeTTqï Á|ü‘˚ ø£ –s¡T\ ˝ÀìøÏ Ç‘·s¡T\T Á|üy˚•+#·T Á|üj·T‘êï\T e∫Ã|òüTs¡¸D\≈£î ‘ê$#êÃsTT.

H˚ÏøÏ ñ|ü≈£î`|ü|ü≈£î, ì|ü≈£î`˙Ïø°, nqï+, |ü#·Ã&ç, ≈£Ls¡,CÀs¡T, e÷s¡T, $<ä , ñ<√´>∑+, kÕVæ≤‘· +, dü+πøåeT |ü<∏äø±\T, ˝ÀqT¢,kÕÿ\sYwæ|ü\T, Çfi¯fl sêsTTr\T, Çfi¯fl düú ≤\T, e¬>’sê nìï |üqT\≈£î≈£î\y˚T Á|ü<Ûëq+.

ø±≈£î+fÒ eTVü‰q>∑sê\˝À me] Áã‘·T≈£î yê]<˚ ø£qTø£ ≈£î\ÁbÕeTTK´‘·\T u≤>± ‘·≈£îÿy˚. yê]øÏ Á|üuÛÑT‘·« nedüs¡+ ‘·≈£îÿe. 70 @fi¯fl‘·sê«‘· ≈£L&Ü sê»ø°j·÷\˝À |ü+#êsTTr kÕúsTT qT+&ç, sêh|ü‹ kÕúsTTes¡≈£î n˙ï ≈£î\ ÁbÕ<Ûëq´‘· Ò. ≈£î\ ìwüŒ‘·T Ò. düe÷»+˝À ø£yÓ’|ü⁄ ≈£î\uÛ≤eq\T ô|s¡T>∑T‘·T+&É>±, eTs=ø£yÓ’|ü⁄ ø=ìï ≈£î˝≤\≈£î Á|ü‘˚´ø£‘·\TdüèwæºdüTÔ+&É>±, kÕ+|òæTø£ ndüe÷q‘·\T ‘=\–+#·≥+ ≈£î\ $eø£å\TbÕs¡Á<√\≥+, á |ü<ä∆‘·T˝À¢ ndüŒèX¯ ‘·\qT ìs¡÷à*+#·≥+ Á|üuÛÑT‘ê«\≈£îkÕ<Ûä + ø±ì|üì. Á|ü»\˝À Äs√>∑ ø£s¡ e÷qe dü+ã+<Ûë\qT ô|+#·TÁ|üj·T‘·ï+ »s¡>∑≥+ Ò<äT. ø£qTø£H˚ sêC≤´+>∑ dües¡D nedüs¡+.

Ä+Á<Ûä ÁbÕ+‘·+˝À @ Á>±e÷ìøÏ yÓ[flHê e÷\\T, e÷~>∑\ì¬s+&ÉT S.C. ≈£î˝≤\T+≤sTT. yês¡T ø£]ø=ø£s¡T ndüŒèXó´\T. yê] C…+&Ü\Ty˚s¡T, mC…+&Ü\T y˚s¡T. y˚~ø£\T y˚s¡T. yê] Hêj·T≈£î\T y˚s¡T. yê] ñ|üÁ|üD≤[ø£\T yê]˝À yê] ndüŒèX¯ ‘·, Wwü<Ûä+ Òì »u…’“+~. ø=+<äs¡T

114

]»πs«wüqT¢


kÕVæ≤rø±s¡T\T, yT<Ûëe⁄\T yê]<ä›]˙ ø£\|ü≤ìøÏ ãVüQ<Ûë Á|üj·T‹ï+#ês¡T.1930/40 ÁbÕ+‘·+˝À eTVü‰ø£$ >∑TÁs¡+ C≤wüßyê >±s¡T ªªÇ+Ï>∑T≥Tºµµø£$‘ê K+&çø£ Ç˝≤ sêdæ Á|ü#·T]+#ês¡T.

ªªe÷\j˚TdüTÁø°düTÔ e÷~>∑\≈£î >±&ÉTe÷~π>düTÁø°düTÔ e÷≈£î>±&ÉTˇø£&ÉT ∫\Te]+#·T H=ø£&ÉT kÕïq+_#·TÃìs¡Te⁄πsø£ eT>∑T≥πø~ <ë]µµ

ªªyêì >∑T&çôdMT<ä yê*q ø±øÏ, Hê>∑T&çôdMT<ä yê\>∑÷&É<Ó|ü⁄&ÉTø±≈£î\+<äT e÷\ø±øÏ e÷~>∑ø±øÏs¡÷&Ûçùdj·TT e÷ $s√<ÛäeTT\qTµµ

ªªe÷≈£î˝≤\ >=&Ée e÷≈£î+∫ MT˝Àq>∑\T|ü⁄ ø=qT&ÉT düT>∑TD »\<ÛäT˝≤s¡µµ

á düŒ+<äq, á n_ÛeT‘·+ sêC≤´+>∑+ sêj·Tø£ eTT+<äT<˚. ø£\dæb˛e≥+ Äj·Tq ø√]ø£. n+<äs¡÷ ˇø£≥e≥+ Äj·Tq Á|ü‹bÕ<äq.

ªª»>∑eTT˝Ÿ yÓT#·TÃ _j˚T …y˚T\T _s¡T<äT˝Ÿ kÕ~Û+∫HêeT+#·T ˙\T>∑T e÷ e÷\\T e÷~>∑ Ÿ >∑T\ eTVü‰˝ÀuÛÑ+|ü⁄ ¬sÏº+|ü>∑Hé‘Ó>∑\+ >∑Ïº ‘·>±<ä …+#Ó<äs¡T >±ì dü+~Û >±$+|üs√...µµ

nì yêb˛j·÷&ÉT

≈£î\+ ˇø£ ÀuÛÑ‘·«+ nHêï&ÉT. ‘Ó>∑\T >∑≥º≥+ e\q ‘·>±<ë\TekÕÔj·THêï&ÉT. ø£qTø£ á $uÛ≤>±\qT, $eø£å\qT e÷ì dü+~Û>±$+#·eTìyê]˝À yê]øÏ yê] Ç+Ï>∑T≥TºqT ‘Ó\T|ü⁄ø√e≥y˚T ø±ø£ düe÷»Væ≤‘·+≈£L&É Ç+<äT˝À e⁄+~. <˚X¯ düeTdü #Ó|üŒã&ç+~. nsTT‘˚ C≤wüßyê >±s¡T

115


]»πs«wüqT¢

sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ düuÛÑT´\T ø±<äT. Äj·Tq |ü<äàuÛÑ÷wüDY, ø£fi≤Á|ü|üPs¡í,kÕVæ≤‘· nø±&ÉMT nyês¡T¶ Á>∑V”≤‘· e÷Á‘·y˚T.

28`4`2017 ‘~ kÕøÏå ~q|üÁ‹ø£ À ªªe÷~>∑\≈£î qeTàø£Á<√Vü≤+µµo]¸ø£q ø£ e÷~>∑ Hêj·T≈£î&ÉT ªªmd”‡ ]»πs«wüq¢ eØZø£s¡D≈£î düVü≤ø£]kÕÔs¡ìÄ•ùdÔ ‘·eT uÛÑ$wü ‘·TÔqT e÷\\ #˚‹˝À ô|Ïº yÓøÏÿ]+#ês¡T.... e÷\eTVü‰Hê&ÉT Hêj·T≈£î\≈£î md”‡ ø±s=ŒπswüHé #ÛÓ’s¡àHé, md”‡ ø£MTwüHé #ÛÓ’s¡àHé,kÕ+|òæTø£ dü+πøåeT XÊK˝À ø°\ø£ |ü<äe⁄\T ø£≥ºu…≥º≥+ m+‘·es¡≈£î Hê´j·T+µµnì Á|ü•ï+#·≥y˚T >±ø£ m.|æ. πø_HÓŸ˝À qø±ÿ Äq+<äu≤ãTqT ‘·|æŒ+∫Ä |ü<ä$ e÷~>∑\≈£î n|üŒ–+#ê\ì &çe÷+&é #XÊs¡T. Ç~ C≤wüßyê >±]|ü<ä + ‘·s¡Tyê‘· 80 @fi¯fl≈£î e∫Ãq ùdºŸyÓT+≥T. düe÷»+ m≥TyÓ’|ü⁄Á|üj·÷DÏdüTÔ+<√ ns¡ú+ #˚düTø√yê*. á S.C., S.T. $uÛ≤>∑+, ]»πs«wüHé$<Ûëq+ m+‘· Äs√>∑ e+‘·+>± q&ÉTdüTÔ+<√ Bìì ãÏº ns¡úeTÚ‘·T+~.S.C., S.T. nÁ≤dæÏ #·≤ºìï düe]+∫ S.C. \T, S.T. \T yê]˝À yês¡TnÁ≤dæÏøÏ bÕ\Œ&çHê á #·≥º+ e]Ô+#·Tq≥T\ ôdø£Hé sêj·T≥+ nedüs¡+ø±<ë?

e÷\è÷~>∑ ≈£î\düTÔ\ eT<Ûä |ü]dæú‹ Ç˝≤e⁄+fÒ _.dæ.\ eT<Ûä|ü]dæú‹ Ç+‘·ø£+f… yÓTs¡T>±Z @MT Ò<äT.

–]»qT\ |ü]dæú‹ eT]+‘· øå√uÛÑ>=\T|ü⁄‘·T+~. yê] #Ó+‘·≈£îsêC≤´+>∑+, ]»πs«wüHé |òü ≤\T #˚s¡≥+ Ò<äT. @ s¡+>∑+˝À n_Ûeè~∆yês¡T H√#·Tø√e≥+ Ò<äT.

Ç˝≤ ≈£î˝≤\ $uÛÑ»H˚ ø±ø£ ≈£î˝≤\˝À ≈£îeTTà˝≤≥\T, j·TT<ë∆\T<˚X¯+ ◊ø£ +>± eTT+<äT≈£î q&Ée≤ìøÏ <√Vü≤<ä+ #˚j·Te⁄.

ndüŒèX¯ ‘ê ìs¡÷à\q≈£î Á|ü‘˚ ø£ #·≥º+ #˚XÊs¡T. yÓqTø£u≤≥T‘·q+ìs¡«∫+# #·≥º+ #j·T Ò<äT. 30`11`1948 q Á|ü‘´ø£‘·\≈£î dü+ã+~Û+∫

116

]»πs«wüqT¢


sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ À, #·s¡Ã\ dü+<äs¡“¤+>± düuÛÑ düuÛÑT´&Ó’q Ï.Ï. ÁøÏwüíe÷#ê]"Who are backward class of citizens" yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‹ yês¡+fÒmes¡ì Á|ü•ï+#ê&ÉT. ø±ì »yêãT sê Ò<äT.

sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ, me]øÏ ]»πs«wüì¢yê«\ì #·]Ã+#˚≥|ü⁄&ÉT1930`45 \ HêÏ≈£îqï ≈£î\ eédüúqT Ä<Ûës¡+>± rdüT≈£îHêïπs >±ìÇ‘·s¡ kÕe÷õø£ Ä]úø£ Ä<Ûësê\qT rdüTø√ Ò<äT. n|üŒÏ≈£îqï ø=ìï ø=ìï≈£î˝≤\ ˝Àì q÷ÏøÏ q÷s¡T XÊ‘·+ e´≈£îÔ\≈£î, Äùd‘·T Væ≤e÷#·\+ø√≤¢~eT+~ e´≈£îÔ\≈£î, ≈£î≥T+u≤\≈£î ]»πs«wüqT¢ e]Ô+#·Tq≥T¢ sêXÊs¡T.Ä ≈£î˝≤\˝À yê] ns¡Ω‘·\T, nqs¡Ω‘·\T #·]Ã+#·˝Ò<äT. sêC≤´+>∑+˝Àsêj·T Ò<äT. Ä ≈£î˝≤\˝À u≤>± <Ûäqe+‘·T\T, bÕ]ÁXÊ$Tø£ y‘·Ô\T+&Ée#·TÃ.ñqïyês¡T ` Òìyês¡ì $esê\T ùdøÏ+#·T $<Ûëq+ d”«ø£]+#· Ò<äT. Ç~‘·ô|’Œq $<ÛëqeTì kÕe÷qT´ì¬ø’Hê ‘Ó\TdüTÔ+~. ≈£î˝≤ìøÏ ]»πs«wüì#êÃπs‘·|üŒ ù|<ä]ø±ìøÏe« Ò<äT. Ç<$wüj·T+ düTÁ|”+ø√s¡Tº À #·s¡Ã≈£î e∫Ãq|ü⁄&ÉTsêC≤´+>∑+ n˝≤ sêXÊs¡T ø£qTø£ y˚Ty˚T+ #˚j·T ÒeTHêïs¡T ø√s¡Tºyês¡T.@ø£+>± ≈£î˝≤\≈£î ≈£î˝≤ Ò S.C., S.T. \+≥÷ ôw&É÷´\T sêXÊs¡T. n|üŒÀ¢>∑D≤+ø±\≈£î ≈£î\+ $esê\T düT\uÛÑ Ä<Ûës¡+>± e⁄HêïsTT. Ä $<Ûëq+˝ÀÇ|üŒÏø° e÷s¡TŒ˝Ò<äT. á $<ÛëHê\ sêC≤´+>∑+ ne≥+ e\qH˚Áø°MT Òj·TsYqT ≈£L&É Ç|üŒÏø° S.C \≈£î, S.T. \≈£î e]Ô+|üCÒj·TT M\TÒ≈£î+&Ü b˛sTT+~. Ä ≈£î˝≤\T ôw&É÷´fi¯fl˝À ô|s¡T>∑T‘·÷ e∫Ã S.C. \T

1274, S.T. \T 831 nsTTHês¡T. (30`6`2016 HêÏ &˚≤) B.C. \yês¡÷ ô|]>±s¡T.

<˚X¯+˝À &ÉãT“ eTTÁ~+#·ã&ÉT‘·T+~. $ìjÓ÷–+#·ã&ÉT‘·T+~.<˚XÊ_Ûeè~∆øÏ, <˚X¯ dü+|ü<ä düèwæºøÏ ø=+‘· XÊ‘·+ &ÉãT“ $ìjÓ÷–+#·ã&ÉT‘·T+~. ø=+‘· XÊ‘·+ ñ<√´>∑T\ J‘·uÛÑ‘ê´\≈£î b˛‘·T+~. ø=+‘·

117


]»πs«wüqT¢

XÊ‘·+ <=+>∑<ë]q b˛‘·T+~. á Áø£eT+˝À ù|<äÁ|ü»\ kÂuÛ≤>±´ìøÏ,n+<äTHê S.C., S.T. \ yê] dü+πøåe÷ìøÏ m+‘Ó+‘· yÓ∫Ã+#· ã&ÉT‘·T+<√Á|üuÛÑT‘·«+ e<ä› ˝…ø£ÿ\T+f…Æ. Á|ü»\≈£î ‘Ó\T|ü⁄ neø±X¯+ e⁄+≥T+~.ù|<äesêZ\ yê] ø√dü+ Ks¡TÃ#˚ùd &ÉãT“ yê] ‹+&ç, ã≥º, $<ä ˝≤+Ïø£qã&Éì kÕ<Ûës¡D Ks¡TÃ\πø b˛‘·T+<ë Òø£ ø=+‘·XÊ‘·yÓTÆHê ‹]– <Xdü+|ü<ädüèwæº+#·&ÜìøÏ $ìjÓ÷–+|ü&ÉT‘·T+<ë nH˚ n+X¯+ô|’ düMTø£å\T Á|ü»\≈£î‘Ó*j·Te⁄. Á|üuÛÑT‘ê«\T á 70 dü+e‘·‡sê\˝À S.C., S.T. \ yê] n_Ûeè~∆ô|’XÊK\ yêØ $ìjÓ÷–+∫q &ÉãT“ô|’ $esê\T Á|üø£Ï+#ê*. ‘·<ë«sêdüeTT∫‘· ìs¡íj·÷\qT rdüTø=qT M\T ø£\T>∑T‘·T+~. <˚X¯ dü+|ü<äqTô|+#·T πø≤sTT+|ü⁄\qT Á|üuÛÑT‘·«+ @s¡Œs¡#·Tø=qT M\T ø£\T>∑T‘·T+~.≈£î\ ]»πs«wüq¢ô|’ #˚j·TT Á<äe´ πø≤sTT+|ü⁄\T <˚X¯ dü+|ü<äqT ô|+#·e⁄.H√ãT˝Ÿ ãVüQeT‹ Á>∑V”≤‘· &Üˆˆ neTs¡Ô´ùdHé ªªñ‘·Œ‹Ô˝À düs¡«»qT\÷uÛ≤>∑kÕ«eTT\T ø±yê*µµ nHêï&ÉT. ø£qTø£ Á|ü»\T me]øÏ yês¡T ≈£î˝≤\T,]»πs«wüqT¢, Á|üuÛÑT‘·«+ô|’ Ä<Ûë]‘ê\T eTs¡∫ <˚X¯dü+|ü<äqT ô|+#·≥+˝À‘·eT uÛ≤>∑kÕ«eT´+ @eTTqï<äì Á|ü•ï+#·Tø√yê*. á ]»πs«wüq¢ e\q|üs√ø£å+>±HÓ’Hê <XÊìøÏ dü+|ü<ä ô|]–+<äì #Ó|üŒ ÒeTT. n+<äTø£ì, ù|<äyê]nuÛÑT´qï‹øÏ Á|üuÛÑT‘·« düVü‰j·÷ìï |üP]Ô>± s¡<äT› #˚j·T˝ÒeTT. XÊ‘ê\Te÷s¡e#·TÃ, e÷s¡Ãe#·TÃ. ù|<ä\T ˇø£ kÕúsTTøÏ #˚s¡Tes¡≈£î yê]dü+πøåeT+,ñbÕ~Û ø£\Œq Á|üuÛÑT‘·« u≤<Ûä ‘˚.

nsTT‘˚ 50`70 dü+e‘·‡sê\ ø±\+˝À $$<Ûä ≈£î˝≤\ Á|ü»\≈£î≈£î˝≤\ ù|s¡Tô|’ dü+πøåeT ø±s¡ Áø£e÷\T »s¡T|ü⁄‘·Tqï Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ |òü*‘ê\…ø£ÿ\T ‘Ó*j·Tyê? sêC≤´+>∑+˝À ø±\|ü]$T‹ Ò<äT ø£qTø£ dü÷s¡T´ì

ÁøÏ+<ä uÛÑ÷$T e⁄qï+‘· ø±\+ ≈£î\ ]»πs«wüqT¢, ã&Ó®Ÿ $ìjÓ÷>∑+ñ+&Ée\dæ+<˚Hê? @ U≤‘ê ÁøÏ+~ <Ûäq+ @ U≤‘ê≈£î Ks¡TÃ #˚düTÔHêïs¡ì

118

]»πs«wüqT¢


Á|üuÛÑT‘ê«\qT Á|ü»\T n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. me] &ÉãT“qT me]øÏ m+‘·ô|&ÉT‘·THêïs¡ì Á|ü»\T n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. »yêãT #Ó|üŒe\dæq u≤<Ûä ‘·Á|üuÛÑT‘ê«ì<˚. Ks¡TÃ ìwüŒ‘·TÔ\T bÕÏ+#ê*. ≈£î˝≤\ j·÷e‘·TÔ≈£î 70XÊ‘·+≈£îô|’>± Á|ü»\≈£î ≈£î˝≤\ ù|s¡T‘√ $ìjÓ÷–düTÔqï &ÉãT“ô|’ ø£\T>∑T|òü*‘ê\ô|’ dü\Vü‰\T neTs¡Ô´ùdHé >±]HÓ’Hê n&É>∑e#·TÃ. Á|üuÛÑT‘·«+|ü⁄qsê˝À∫+#ê*. S.C., S.T. \ yês¡T @ ø=+‘·eT+<Ó’Hê n_Ûeè~∆#Ó+<ä Ò<ë? #Ó+<äø£b˛‘˚ Á|üuÛÑT‘·« $<ÛëHê\˝À À|ü+ e⁄qïfÒ¢. $<ÛëHê\Te÷s¡TÃø√e#·TÃ.

Çe˙ï ≈£î\ ]»πs«wüHé e´‹πs≈£î\T y˚ùd Á|üX¯ï ÒqqT≈£î+fÒ n~$C≤„q+‘√, $#·ø£åD‘√ y˚ùd Á|üX¯ïø±<äT. <˚X¯ dü+πøåe÷ìï ø√πs Á|ü‹ e´ø°Ôá Á|üX¯ï˝Ò n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. Productive expenditure / investment,

Non-productive expenditure / investment, Welfare expenditure

and Dead investment nH˚ yêÏ˝À e⁄+&Ée\dæq ìwüŒ‘·TÔ\qT|ü]bÕ\q˝À bÕÏ+#ê*. ˇø£y˚fi¯ S.C., S.T. yês¡ Ò Á|ü»˝À¢ 20 XÊ‘·+e⁄+&ç |ü]bÕ\q˝À e⁄+fÒ $T–*q bÕ*‘· Á|ü»\T 80 XÊ‘·+ yê]øÏ m˝≤Hê´j·T+ #˚kÕÔs√ Ä˝À∫ùdÔ »yêãT ‘˚*ø£>± edüTÔ+~.

≈£î\eTTqï+‘· ø±\+ ]»πs«wüHé\T+&çHê, ]»πs«wüqT¢qï+‘·ø±\+≈£î\eTT+&çHê <˚XÊìøÏ qwüºy˚T.

Ç|ü⁄&ÉT ø=‘·Ô>± ªª$_Ûqï Á|ü‹uÛ≤e+‘·T\ ø±s=ŒπswüHéµµ e∫Ã+~.M¬ses√ ‘Ó*j·T<äT. Áu≤Vü≤àD eTVæ≤fi≤ dü+|òüT+, Áu≤Vü≤àD |ü⁄s¡Twü dü+|òüT+e#êÃsTT. 10`4`2017q sê¬øŸ d”Œ&ÉT˝À, sêC≤´+>∑ dües¡D‘√ National

Commission of Backward Classes (NCBC) e∫Ã+~. nsTT<äTs√E\˝À 123 e sêC≤´+>∑ dües¡D Àø˘düuÛÑ À »]–+~. BìøÏ eTT+<˚1950˝À ø± Òø£sY ø£$TwüHé, 1970˝À eT+&É Ÿ ø£$TwüHé e#êÃsTT. 1993

119


]»πs«wüqT¢

˝À ø£ NCBC e∫Ã+~. n˙ï ]b˛s¡Tº*#êÃs¡T. eT+&É Ÿ ø£$TwüHé <˚XÊìïn‘· ≤≈£î‘·\+ #˚dæ+~. ø=‘·Ô>± National Commission for Socially,

Educationally Backward Class qT ô|&É<ëeTì sêC≤´+>∑+˝À338-B n~Ûø£s¡D+ #πsÃ Á|üj·T‘·ï+ »]–+~. Bì Á|üø±s¡+ S.C. \qT,B.C. \qT ø£ >∑÷Ï ÀìøÏ #]Ã ø=‘·Ôs¡ø£yÓTÆq ndüŒèXó´\ ø±¢düT edüTÔ+<äì$E„\ n_ÛÁbÕj·T+.

≈£î\+ ` XÊX¯«rø£s¡D :≈£î\+ ]»πs«wüqT\T 70 dü+e‘·‡sê\ ãÏº nqTdü]+#·≥+ e\q

n$ XÊX¯«rø£]+#·T≈£îqïfÒ¢qì Ä+<√fi¯q |ü&ÉT‘·THêïs¡T Á|ü»\T. BììÄ|ü⁄≥≈£î @ Á|üuÛÑT‘ê«ìø° <ÛÓ’s¡ + #ê\ø£b˛e≥+ ˇø£ bÕs¡Ù«yÓTÆ‘˚, yê]eT<ä›‘·T b˛‘·T+<äì ~>∑T\T eTs=ø£ bÕs¡Ù«+. á Á|üe÷<ëìï Væ≤+∫q>±+BÛ Ç|üŒÏ ≈£î\]»πs«wüHé $<ÛëHêìï e´‹πsøÏ+#ê&ÉT. Væ≤+<äTe⁄\qT≈£î˝≤\T>± N\Ãe\<äì nHêï&ÉT. ù|<ä\≈£î Ä]úø£ düVü≤ø±s¡+ uÛ≤eqq+~+#ê&ÉT. ndüŒèX´‘·qT ‘·T<äeTTÏº+∫ yê]ì XÊX«‘· u≤ìdü‘·«+ qT+&ç<ä÷s¡+ #˚j·÷\Hêï&ÉT.

Ä ‘·sê«‘· sêC≤´+>∑ eTTkÕsTT<ë #·s¡Ã\˝À &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ≈£L&ÉÇ˝≤ nHêï&ÉT "In this country both the minorities and majorities

have followed a wrong path. It is wrong for the majority to deny

the existence of minorities. It is equally wrong for the minorities

to perpatuate themselves. A solution must be found which will

serve a double purpose. It must recognise the existence of

minorities to start with. It must be such that it will enable the

majorities and minorities to merge some day into one" (See

Essential Writings of B.R. Ambedkar – edited by Valerian

120

]»πs«wüqT¢


Radrigues – 2008, Page 486) yÓTÆHê]°\qT yÓTC≤]° yês¡T>∑T]Ô+#ê*. yÓTÆHê]°\T ‘·eT≈£î ‘êeTT XÊX¯«rø£]+#·sê<äT. eT<Û e÷s¡Z+Ä˝À∫+#ê*. yÓTÆHê]°\T, yÓTC≤]°\T m|üŒÏ¬ø’Hê ø£*dæb˛e\dæq yêπs.

]»πs«wüqT¢ XÊX¯«rø£]+#·sê<äì, <ä[‘·T\T <ä[‘· STIGMA =

ø£fi¯+ø±ìï uÛÑ÷$Tô|’ J$+∫j·TTqï+‘·ø±\+ uÛÑ]+#·sê<äì, ]»πs«wüqT¢40 dü+e‘·‡sê\T ô|Ïº Ä ‘·s¡Tyê‘· ô|+|ü⁄#˚ùd $<Ûëq+ sêC≤´+>∑+˝ÀÒ≈£î+&Ü ñ+&˚≥T¢ sêj·÷\ì &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY uÛ≤$+#ê&Éì &Üˆˆ düTuÛ≤wt

ø±X¯ |t (Author of the Report of National Commission to Review

the Working of Constitution) ‘·q &çôd+Ÿ ]b˛s¡Tº R ndüeTà‹ |üÁ‘·+˝ÀsêXÊ&ÉT. (See : Falling over Backwards by Arun Shourie – Page

334).

≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£q ]»πs«wüqT¢ $ø£ÏkÕÔj·Tì / $ø£Ï+#êj·Tì,yT<Ûëe⁄\T, Hê´j·TkÕúHê\T ‘Ó*bÕs¡T. á $<ÛëHê\T XÊX«rø£]+#·≈£î+&Ü@+ #˚j·÷\H˚~ ≈£L&Ü düTÁ|”+ø√s¡T¶ 1971˝À »dæºdt ô|]j·T≈£î|üŒHé(1971(1) S.C.C. 38) Ç˝≤ rs¡TŒ ì#êÃ&ÉT. The government should

not proceed on the basis that once a class is considered as

backward class it should continue to be backward class for all

times. Such an approach would defeat the very purpose of the

very reservation because once a class reaches a stage of

progress which some modern writers call as "take off stage"

then competition is necessary for their future progress. The

government should always keep under review the question of

reservation of seats and only the class really socially and

educationally backward should be allowed to have the benefit of

121


]»πs«wüqT¢

reservation. Reservation of seats should not be allowed to

become vested interest". ø£kÕ] yÓqTø£ã&çq yês¡T>± >∑T]Ô+#·ã&çqesêZH√ï, ‘Ó>∑H√, düeT÷Vü‰H√ï m\¢ø±\+ yÓqTø£ã&çqyês¡T>± #Ó|üŒ≥+‘·|ü. Á|üuÛÑT‘·«+ düMTø£å\T »]|æ ì»+>± yÓqTø£ã&çq yê]øÏ Á|ü‘˚ ø£‘·ìyê«*. mø£ÿ&√ ˇø£#√≥ eTT–+|ü⁄ sêyê*. ô|<ä›\qï≥T¢ fÒø˘ Ä|òt ùdºõR ‘·T~ düeTj·T+ ñ+&Ü*. ]Cπs«wüq¢qT Vü≤≈£îÿ n~Ûø±s¡+>± uÛ≤$+#·sê<äT.n~ nÁ|ü‹Vü≤‘·yÓTÆq Vü≤≈£îÿ ø±<äT.

1992˝À Ç+Á<ë kÕùV≤ï πødüT˝À ≈£L&Ü düTÁ|”+ø√s¡Tº "No period

for reservation is provided. Every State however must keep on

evaluating periodically if it was necessary to continue reservation

and to whom, for howmany years" ]»πs«wüqT≈£î ø±\|ü]$T‹ Ò<äT.Á|üuÛÑT‘ê« Ò Äj·Tedüsê\qT düMTø£å #düTø=ì ]»πs«wüHé ø=qkÕ–+#·e …Hê?nsTT‘˚ me]øÏ? m+‘·ø±\+? nH˚~ ìs¡ísTT+#ê* nì 9 eT+~Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ <Ûäsêàdüq+ rs¡TŒ #Ó|æŒ+~.

1999 À Ç< bÕØº\ eTs=ø£ πødüT˝À yÓqTø£ã&çq‘·q+ _.dæ\TXÊX¯«‘·+>± yÓqTø£ã&ç e⁄Hêïs¡ì #Ó|üŒ≥+ ø±<äì, düMTø£å #˚dæ Áø°MT Òj·TsYdü÷Á‘êìï bÕÏ+#ê\ì #ÓãT‘·÷ "to continue to confer upon such

advanced sections of special benefits would amount to treating

equals unequally, secondly to rank them with the rest of the

backward classes would amount to, treating unequals equally".

Á|üuÛÑT‘·«+ düMTø£å\T »]|æ, me]øÏ ]»πs«wüHé ns¡Ω‘· ø=qkÕ–+#ê\H√‘˚˝≤Ã*. ˝Ò≈ £î+fÒ ndüe÷qT\qT düe÷qT\T>±, düe÷qT\qTndüe÷qT\T>± |ü]>∑DÏ+∫qÖ¢‘·T+<äì ]»πs«wüHé nXÊX¯«‘·qT >∑T]+∫#ÓbÕŒs¡T.

122

]»πs«wüqT¢


ø√s¡Tº*#Ã/Ç∫Ãq rs¡TŒ \ìï+Ïì Á|üuÛÑT‘ê«\T ô|&É#Ó$q ô|≤ºsTT.Hê´j·TeédüúqT n>ös¡e|üs¡TdüTÔHêïsTT. ø√s¡Tº\ rs¡TŒ\qT Á|üuÛÑT‘·«+ <äèwæºøÏrdüTø=ìb˛e⁄ j·T+Á‘ê+>∑+ e⁄qï≥T¢ Ò<äT. ø±s¡D+ @<Ó’Hê, düTÁ|”+ø√s¡Tºrs¡TŒ\qT Á|üuÛÑT‘ê«\T neT\T #˚j·Tø£b˛>± yêÏì n~Û>∑$T+#·T≥≈£îø=‘·Ô #·≤º\T ‘ÓdüTÔHêïs¡T. |üs¡ ekÕq+>± ø√s¡Tº rs¡TŒ\T eTs¡DÏ+∫qnø£åsê˝…’HêsTT.

]»πs«wüq¢ XÊX¯«rø£s¡DqT eTs=ø£ ø√D+˝À Ä˝À∫+#ê*. $<ä ,ñ<√´>∑ ]»πs«wüqT\≈£î ø±\|ü]$T‹ ô|≥ºì ø±s¡DyT$TÏ? @<√ ã\yÓTÆqø±s¡DeTT+&Ü*. ]»πs«wüqT¢ XÊX¯«‘·+ ø±sê<äì Bqs¡úeTì, m+‘· ‘·«s¡>±kÕ<Ûä yÓTÆ‘ n+‘· ‘·«s¡>± $s¡$T+#ê\ì ñ<›XeTì yT<Ûëe⁄\T ‘*Ã#ÓbÕŒs¡T.n+‘˚>±ø£ <˚X¯+˝Àì S.C. ]»πs«wüHé ≈£î\+˝Àì yês¡T m\¢ø±\+ n+‘˚ù|<ä>±, ny˚ nqs¡Ω‘·\‘√, n_Ûeè~∆ Ò≈£î+&Ü e⁄+≤sê? á Á|üX¯ï≈£î»yêãT Á|üuÛÑT‘·«+ #Ó|üŒe\dæ e⁄+~.

1972 ˝À ≈£L&Ü düTÁ|”+ø√s¡Tº "The assumption that all

the members o f a g iven caste are soc ia l ly and

educationally backward is wholly unfounded and lacks

factual support obtained by survey" nHêïs¡T. eT∞fl eT∞fl#ÓbÕŒ\+fÒ H˚Ïes¡≈£î ˇø£ ≈£î\+˝Àì Á|ü»\+‘ê yÓTT‘·Ô+ yÓTT‘·Ô+>±]»πs«wüHé≈£î ns¡TΩ˝≤? düπs« @+ #˚XÊs¡T? >∑D≤+ø±˝Ò$T #ÓãT‘·THÓ’ï?yês¡T m\¢|ü&É÷ yÓqTø£ã&˚ e⁄+≤sê? Òø£ ny˚≈£î≥T+u≤\≈£î ‹]^‹]^ ]»πs«wüqT¢ e]Ô+#ê˝≤? Ç$ XÊX¯«‘·e÷? Ç~ bıs¡bÕ≥T Ä˝À#·qø±<ë? Ç˝≤ yê<√|üyê<ë\T »s¡T>∑T‘·Tqï$. ø£qTø£ ≈£î\+ yÓqTø£u≤≥T‘·q+ø±≈£î+&Ü Ä]úø£, kÕe÷õø£ yÓqTø£u≤≥T‘·Hêìï Á|üe÷D+>± rdüTø=ìyê] n_Ûeè~∆øÏ ‘√&ÉŒ&É≥+ eT+∫<äì $E„\ n_ÛÁbÕj·T+. nsTTHê

123


]»πs«wüqT¢

Á|üuÛ ÑT‘ê«ìøÏ Çe˙ï nqedüs¡ düe÷#ês¡+>± e⁄HêïsTT. Á|üø£ÿ≈£î‘√ùddüTÔHêïs¡T.

HÓÁVüA ‘·s¡Tyê‘· Á|üuÛÑT‘ê«\˙ï ªª≈£î\ ]»πs«wüHé u≤ìdü‘·«+µµ˝Àe⁄HÓ’ï. S.C. \T, S.T. \T, B.C. \T sê»ø°j·T bÕe⁄˝Ö‘·THêïs¡T. 70dü+e‘·‡sê\ düTBs¡È ø±\+˝À n+<ä]˝≤>±H˚ S.C. \ yês¡T, S.T. \yês¡T, B.C. \ yês¡T ≈£L&Ü $<ä , ñ<√´>∑, yê´bÕs¡, XÊg kÕ+πø‹ø±\˝À,Ä]úø£|üs¡+>± y˚T<Û√|üs¡+>± n_Ûeè~∆ #Ó+<ës¡T. ø±<ä+fÒ Ç|üŒÏøÏ <˚XÊìïbÕ*+∫q Á|ü<ÛëqeT+Á‘·T\T, eTTKéT+Á‘·T\T ‘·\\T ~+#·Tø√e\dæ+<˚Ò<ë yês¡÷ ]»πs«wüHé yê´~ÛÁ>∑düTÔ …’ e⁄+&Ü*. Ò<ë yê]ì sê»ø°j·÷\T

ø£ã[+∫qfÒº.

eTq≈£î kÕ«‘·+Á‘· + e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· Á|üuÛÑT‘·«+ eTq #˚‘·T\‘√q&ÉTdüTÔ+~. sêC≤´+>∑+˝Àì ]»πs«wüHé $<ÛëHêqïqTdü]+∫ yÓTT<äÏÁ|ü<ÛëqeT+Á‹ »eVü≤sY˝≤˝Ÿ HÓÁVüA sê»´+ |ü]bÕ*+#ê&ÉT. ≈£î\+ˇø£ y˚≥T, ≈£î\+ ˇø£ ø±≥T, düe÷q‘ê«ìøÏ ≈£î\+ ]»πs«wüHé ˇø£ #˚≥Tnì Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. düeTs¡∆ bÕ\q≈£î ≈£î\+ ]»πs«wüHé nes√<Ûä+, $<äñ<√´>±˝À¢ ≈£î\+ ]»πs«wüHé ˇø£ ìs√<Ûäø£+ nì ‘˚\TÃ≈£îHêï&ÉT. Ç~XÊX¯«‘·+ ø±≈£î+&Ü <˚XÊìøÏ qwüº+ sê≈£î+&Ü ‘·>∑T e÷s¡TŒqT ø√sê&ÉT.‘êH=ø£ÿ&˚ rs¡TŒìe« Ò&ÉT. eTTKéT+Á‘·T*ï ø£~bÕ&ÉT. eTTK´ $wüj·÷ìïeTT+<äT≈£î ‘Ó#êÃ&ÉT. $<ä ˝À ≈£î\+ ‘Ó∫Ãq ø£cÕºìï, ñ<√´>±\˝À ≈£î\+‘Ó∫Ãq qcÕºìï Ç+πøe÷Á‘·+ <˚X¯+ uÛÑ]+#· Ò<äHêï&ÉT. sêC≤´+>∑+ ô|Ïºqø=ìï ø±\|ü]$T‘·T*ï, Á|ü‘˚ ø£‘·\qT eTT–+#·T ‘·s¡TD+ e∫Ã+<äHêï&ÉT.n\»&ÉT\T`Ä+<√fi¯q\T n+≈£î]+#·ø£eTT+<˚, <ëw”ºø±\T`<ë&ÉT\TÁ|üy˚•+#·ø£ eTT+<˚ sêC≤´+>∑+ düe]+#·T≈£î+<ëeTì, düeTdüe÷»+ì]à+#·T≈£î+<ëeTì, ªª ÒìyêìøÏµµ ã\+ ô|+∫ Á|ü‹uÛÑ≈£î |ü≥º+ >∑&É<ëeTì

124

]»πs«wüqT¢


Ä˝À∫+∫ eTTKéT+Á‘·T\ düe÷y˚XÊìøÏ |æ\T|ü⁄ìdü÷Ô 27`06`1961qeTTKéT+Á‘·T\+<ä]øÏ Ç˝≤ ÒK\T ÁyêXÊ&É≥.

"I have referred above, to efficiency and to our getting

out of our traditional ruts. This necessitates our getting out of

the old habit of reservations and particular privileges being given

to this caste or that group. The recent meeting we held here, at

which the Chief Ministers were present to consider national

integration, laid down that help should be given on 'economic

considerations and not on caste'. It is true that we are tied up

with certain rules and conventions about helping the scheduled

castes and tribes. They deserve help but, even so I dislike

any kind of reservation, more particularly in services. I react

strongly against anything which leads to inefficiency and

second-rate standards. I want my country to be a first class

country in everything. The moment we encourage the

second-rate, we are lost.

The only real way to help a backward group is to give

opportunities of good education, this includes technical

education which is becoming more and more important.

Everything else is provision of some kind of crutches which do

not add to the strength on health of the body. We have made

recently two decisions which are very important; one is,

(1) universal free elementary education, that is the base; and

the second is (2) scholarships on a very wide scale at every

125


]»πs«wüqT¢

grade of education to the bright boys and girls and this applies

not merely to literary education, but, much more so, to technical,

scientific and medical training. I lay stress on the bright and

able boys and girls because it is only they who will raise

our standards. I have no doubt that there is a vast reservior of

potential talent in this country if only we can give it opportunity.

But if we go in for reservations on communal and

caste basis, we swamp the bright and able people and

remain second-rate or third rate. I am grieved to learn how

far this business of reservations has gone based on communal

considerations. It has amazed me to learn that even promotions

are based some times on communal or caste considerations.

This way lies not only folly, but disaster. Let us help the

backward groups by all means, but never at the cost of efficiency.

How are we going to build the public sector or indeed any

sector with second-rate people?"

(See : Falling over backwards – by Arun Shourie –

page IX, X)

á ÒK kÕsê+X¯+ Ç˝≤ e⁄+~.

ªªeTq+ eTq dü+Á|ü<ëj·T C≤&É / C≤\T˝À ñqï düeTdü \qT,Á|ü‹uÛÑ kÕeTsê∆ ìï >∑÷]Ã #ÓbÕŒqT. eTq+ bÕ‘· $<ÛëHê …’q ]»πs«wüHé≈£îeT]j·TT á ≈£î˝≤ìø√, Ä esêZìø√ sTT#·TÃ Á|ü‘˚´ø£ Vü≤≈£îÿ\ qT+&ç$eTTøÏÔ H=+<äT≥qT >∑T]+∫ Ä˝À∫+#ê*. á eT<Ûä »]–q eTTK´

126

]»πs«wüqT¢


eT+Á‘·T\ düe÷yX+˝À C≤rj·T düeTÁ>∑‘·qT >∑÷]Ã #·]Ã+#êeTT. n+<ä]ns¡TΩ\≈£î Ä]úø£ eqs¡T\T ø£*Œ+#ê˝Ò >±ì ≈£î\+ |üs¡+>± ø±<äììs¡ísTT+#êeTT. á $wüj·T+˝À S.C.\ |ü≥¢, S.T.\ |ü≥¢ ø=ìïdü+Á|ü<ëj·÷\≈£î, |ü<ä∆‘·T\≈£î, s¡÷\T‡≈£î ã<äT∆\yÓTÆ e⁄HêïeTT. yê]øÏdüVü‰j·÷ìïyê«*‡+<. yês¡T ns¡TΩ Ò. ø±ì @ $<ÛäyÓTÆq ]»πs«wüq÷¢ Á|ü‘´øÏ+∫ñ<√´>±\˝À Ç#·TÃ≥≈£î HêøÏwüº+˝Ò<äT. ndüeTs¡∆‘·≈£î, ~«rj·TkÕúsTTÁ|üe÷D≤\≈£î <ë]rùd |üìøÏ H˚qT e´‹πsøÏì. Hê<˚X¯+ Á|ü‹<ëì˝ÀÁ|ü<∏äeTkÕúq+˝À ñ+&Ü\ì Hêø√]ø£. ~«rj·T ÁX‚DÏyê]øÏ neø±X+ ø£*Œ+∫Áb˛‘·‡Væ≤ùdÔ eTq ø√]ø£qT / Á|ü<∏äeT kÕúHêìï ø√˝ÀŒsTTqfÒ¢.

yÓqTø£ã&É ¶ yê] n_Ûeè~∆øÏ eT+∫ $<ä´ nq>± áHêÏn‘· edüs¡yÓTÆq kÕ+πø‹ø£ $<ä \‘√ düVü‰ nìï $<Ûë\ düVü‰j·T+ #j·T≥+ñ‘·ÔeT e÷s¡Z+. $T>∑‘êe˙ï dü«\Œ $wüj·÷ Ò. á eT<Ûä eTq+ ¬s+&ÉTeTTK´ ìs¡íj·÷\T rdüT≈£îHêïeTT. 1) |ü⁄Hê~jÓÆTq ÁbÕ<∏ä$Tø£ $<ä´qTñ∫‘·+>± Çe«≥+. 2) XÊg kÕ+πø‹ø£, yÓ’<ä´ dü+ã+~Û‘· $<ä´\˝ÀsêDÏdüTÔqï u≤\u≤*ø£\≈£î ô|<ä›m‘·TÔq kÕÿ\sYwæ|ü⁄Œ\ ìe«≥+. Á|ü‹uÛÑ‘√sêDÏdüTÔqï u≤\u≤*ø£\ô|’ H˚qT m≈£îÿe <äèwæºô|&ÉT‘·THêïqT. m+<äTø£+fÒyêπs eTq Á|üe÷D≤\qT ô|+#·T‘ês¡T. neø±X¯$TùdÔ n+<äTø=ì ô|’øÏb˛e⁄yê¬s+<äs√ e⁄Hêïs¡T eTq<˚X¯+˝À.

ø±ì ≈£î\+, ø£eT÷´ì°\ ÁbÕ‹|ü~ø£q ]»πs«wüqT¢ ø£*ŒùdÔ ‘Ó*$ì,kÕeTsê∆´ìï bÕ‘˚dæqfÒ¢. n+‘˚>±ø£ eTq+ ¬s+&√ kÕúHêìø√, eT÷&√kÕúHêìø√ |ü&çb˛‘êeTT. ]»πs«wüqT¢ m+‘·≈£î b˛sTTqy√ ‘Ó\TdüTø=ì∫+‹düTÔHêïqT. ÄKs¡T≈£î ø=ìï ø=ìï Á|üyÓ÷wüqT¢ ≈£L&É ø£eT÷´q Ÿ eT]j·TT≈£î\+ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’ »s¡>∑≥+ qHêïXÃs¡ |üs¡∫+~. á $<Ûëq+ n$yø£yTø±ø£ eTT|ü nì #ÓãT‘·THêïqT. yÓqTø£ã&çq yê]øÏ nìï$<Ûë\

127


]»πs«wüqT¢

düVü≤ø£]<ë›+, ø±ì kÕeTs¡∆ eTTqT |òüD+>± ô|Ïºø±<äT. |ü_¢ø˘ s¡+>±ìï,Ä e÷≥ø=ùdÔ @ s¡+>∑+˝ÀHÓ’Hê ‘·≈£îÿe HÓ’|ü⁄D´+>∑\yê]‘√ <˚XÊìï m˝≤nuÛÑT´qï‹øÏ rdüT¬øfi¯fl≥+µµ

]»πs«wüqT¢ XÊX«rø£]+#·T≈£î+≤j·Tì kÕeTs¡∆ + ø=s¡e&çq+<äTq|ü]bÕ\q n|üdüeéTe⁄‘·T+<äì HÓÁVüA uÛ≤$+#ê&ÉT.

á e÷≥\T 10 dü+ˆˆ˝≈£î ô|’>± <˚XÊìï |ü]bÕ*+∫qÁ|ü<ÛëqeT+Á‹$. kÕ«qTuÛÑe+ MT<ä #Ó|æŒqy˚. áj·Tq≈£î ≈£L&É Äy˚X¯+‘√Áu≤Vü≤àD≤~Ûø£ ‘·qT ÄbÕ~+∫‘, ø±+Á¬>düTbÕØºøÏ e´‹πs≈£î&Ó’q &Üˆˆ _.ÄsY.n+uÒ<äÿsY≈£î, uÛ≤s¡‘· kÕ«‘·+Á‘√´<ä eT+˝À @e÷Á‘·+ Òì &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY≈£î,sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑqT e´‹πsøÏ+∫q &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY≈£î C≤rj·TuÛ≤eq‘√sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ ÀqT, sêC≤´+>∑ ìsêàD eTTkÕsTT<ë ø£$T° ÀqT,πø+Á<ä eT+Á‹es¡Z+˝ÀqT kÕúq+ ø£*Œdü÷Ô HÓÁVüA Ç∫Ãq >ös¡yêìøÏ$\Te⁄+&É<äT.

»eVü≤sY ≤ Ÿ HÓÁVüA≈£î, 1940 HêÏπø á ≈£î\ Á|üe÷D≤\ e\qqwüº+ ø£\T>∑T‘·T+<äì, XÊX¯«rø£]+#·Tø=ìb˛e⁄ Á|üe÷<ä+ e⁄qï<äìne>±Vü≤q e⁄+~. ‘·q Discovery of India Á>∑+<∏ä+˝ÀH ≈£î\ Á|üe÷D≤\>∑T]+∫ Ç˝≤ sêXÊ&ÉT. If merit is the only criterion and opportunity

is thrown open to everybody, then caste looses all its present

day distinguishing features and in fact ends" (see : Discovery of

India by Jawaharlal Nehru – 2004 – edition – Page 580). Ç+ø±Ç˝≤ >∑÷&Ü nHêïs¡T. "In the name of Individual freedom, political

and economic systems exploit human beings and treat them

as commodities. In India at any rate we must aim at equality.

That does not and can not mean that everybody is physically

128

]»πs«wüqT¢


and intellectually or spiritually equal or can be made so. But it

does mean equal opportunities for all and no political, economic

or social barrier in the way of any individual or group".

»eVü≤sY˝≤˝Ÿ HÓÁVüA Discovery of India (<äs¡Ùq uÛ≤s¡‘·+)Á>∑+<∏ëìï nVü≤eTà<ëu≤<é bò s¡Tº C…’\T˝À e⁄+&ç Á|üXÊ+‘· yê‘êes¡D+˝À9`8`1942 qT+&ç 28`3`1945 eT<Û ä´˝À sêXÊ&ÉT. n|ü⁄&ÉTkÕ«‘·+Á‘√´<ä eT+ q&ÉTdüTÔ+~. sêC≤´+>∑+ sêj·T≥+ yÓTT<ä\T ø± Ò<äT.Äj·Tq ªªÁ|ü‹uÛÑqT Á|üe÷D+>± rdüTø=ì Á|ü‹yê]ø° neø±XÊ\T ø£*ŒùdÔ≈£î˝≤ìøÏ H˚&ÉTqï |òüTq‘·\˙ï b˛‘êsTT. e´øÏÔ ùd«#·Ã¤\ ù|s¡T‘√ sê»ø°j·T,Ä]úø£ eédüú\T e´≈£îÔ\qT <äTsêÁø£$T+∫ e÷¬sÿŸ düs¡T≈£î\T>± e÷s¡TkÕÔsTT.eTq <˚X¯+˝À eTq+ düs¡«düe÷q‘·«+ô|’ <äèwæºô|&É<ë+. n+‘·e÷Á‘êq,uÛÖ‹ø£+>± >±ì, e÷qdæø£+>± >±ì, Ä<Ûë´‹àø£+>± >±ì Á|ü»\+<ä]˙düeT+#˚j·T˝ÒeTT. ø±ì Á|ü»\≈£î ø£*Œ+#·T düe÷Hêeø±XÊ\≈£î mÏºsê»ø°j·T, Ä]úø£, kÕe÷õø£ n&É¶+≈£î\T e⁄+&Ésê<äTµµ nHêïs¡T. Ç~ m+‘·eTÚ*ø£ uÛ≤eH√ Á>∑Væ≤+#ê*. Á|ü‹uÛÑ≈£î neø±X¯+ ‘√&Ó’‘˚ ≈£î\uÛ≤eq\qT»sTT+#·e#·TÃ. neø±XÊ\ì∫Ã düe÷q‘·qT ø±bÕ&Ée#·TÃ. ≈£î\ÁbÕ<Ûëq´‘·\T ø√s¡Tø√e≥+ ø£+fÒ, neø±XÊ\T ø√s¡Tø√e≥+ yT\T. ‘·<ë«sêÁ|ü‹uÛÑqT ñ+#·Tø√e≥+ / ô|+#·Tø√e≥+ y˚T\T.

dü]>±Z á XÊX¯«rø£s¡DH˚ düMTø£å #˚düTø√e\dæ+~. n+<äT≈£î 70dü+ˆˆ\ nqTuÛÑe+ #ê\<ä+fÒ mø£ÿ&√ @<√ kÕ«s¡∆ Á|üjÓ÷»q ‘·‘·Ô«+n&ÉT¶|ü&ÉT‘·T+<äì ‘Ó\TdüTÔ+~. n+<äTe\¢H XÊX«rø£s¡D Á|üe÷<ä+ e∫Ã+~.eTqTwüß\T e÷¬sÿŸ düs¡T≈£î ø±sê<äT. BìyÓqTø£qTqï sê»ø°j·T, Ä]úø£,kÕe÷õø£ n&É¶+≈£î\qT ‘=\–+#·Tø√yê*.

129


]»πs«wüqT¢

≈£î\+ ` $ø£è‘·+ :]»πs«wüq¢ ø√dü+ #˚|üÏºq ≈£î\+ $ø£è‘·s¡÷|ü+ <ë*Ã+~. ≈£î\+

m˝≤ |ü⁄Ïº+<äH #·s¡Ã Ç|ü&ÉT eTqø£edüs¡+ Ò<äT. ≈£î\ j·TT<ë∆\T e÷Á‘·+#·÷düTÔHêïeTT. ≈£î\+ #·≤º\T, ≈£î\+ dü]º|òæ¬øŸ\T, ≈£î\+ sêsTTr\T,≈£î\+ ø±s=ŒπswüqT¢, ≈£î\+ ø£$TwüqT¢, ≈£î\+ s¡ø£åD\T, ≈£î\+ e´‹πsø£‘·\T,≈£î\+ ≈£îs¡TπøåÁ‘ê\T e¬>’sê\T neT\T˝À e⁄HêïsTT. 1950 ‘·s¡Tyê‘·n+fÒ ≈£î\ Á|ü‘´ø£‘·\T sêC≤´+>∑+˝À sêdæq ‘·sê«‘· ≈£î\+ <Ûë´dü ô|]–+~.

sê»ø°j·Ts¡+>∑+, ñ<√´>∑s¡+>∑+ uÛÑ]+#·˝Òì ≈£î\+ <äTsê«düqø=&ÉT‘·T+~. me]øÏ yêπs sê»ø°j·T n+&É<ä+&É\‘√, ≈£î\ ìwüŒ‘·TÔ\eT+Á‹es¡Z+ n+&É<ä+&É\‘√ e÷≈£î ø±s=Œπswüì¢e«+&ç, ø£$TwüqT¢ @sêŒ≥T#j·T+&ç, ã&Ó®Ïe«+&ç nì j·÷Á‘·\T, <Ûäsêï\T, <äVü≤Hê\T, ≈£îs¡TπøåÁ‘ê\T,>∑s¡®q\T #˚düTÔHêïs¡T. ø=‘·Ô>± ø±|ü⁄\˝À 90 XÊ‘·+ ù|<ä Òqì, B.C. \˝Àø£*|æ ]»πs«wüì¢e«+&Éì, yê<äq e∫Ã+~. yê]øÏ sê»ø°j·T e‘êÔdüT e∫Ã+~.e‹Ôfi¯fl‘√ ø±s=ŒπswüHé |ü⁄≥Tºø=∫Ã+~. n˝≤π> ù|<ä eTTdæ¢eTT\T, ‘êfi≤\T,>=&ÉT>∑T\T, ôd’øÏfi¯ófl u≤>∑T#˚düTø=ì J$+#˚ ìsê<Ûës¡ ù|<ä\≈£î sê»ø°j·Tn+&É Ò<äT. sêC≤´+>∑+ n&É¶+ edüTÔ+~. Áu≤Vü≤àDT\T, ø±|ü⁄\T ø±s=ŒπswüHé\Tbı+<ä>∑*>±s¡T. Ç˝≤ sê»ø°j·T s¡+>∑+ ≈£î\eTj·TyÓTÆ+~. eT+Á‘·T\T,bÕs¡¢yÓT+≥T, XÊdüqdüuÛÑT´\T, Hê$TH˚f…&é b˛düTº\T, n~Ûø±s¡T\ b˛düTº\T,ã~©\T ≈£î\+ »ãT“‘√ ≈£îfi¯ófl‘·THÓ’ï.

≈£î\ìs¡÷à\q ñ<ä eT+ sêC≤´+>∑+ Áyêdæq|ü&˚ e⁄+~. ø±ìsêC≤´+>∑+ e∫Ã Ä ñ<ä e÷ìï #·+ù|dæ+~. ≈£î\+ s¡ø£åD Protection

Cells e#êÃsTT. ÄKs¡T≈£î ìqï yÓTTqïÀ¢ 27`3`2017 ‘˚Bq Face

Book ˝À Á|üC≤_ÛÁbÕj·T ∫Á‘ê\T Ç˝≤ <äs¡Ùq$T#êÃsTT.

130

]»πs«wüqT¢


ªªø=‘·Ô>± sêqTqï ]»πs«wüHé #·≥º+OC, BC-B, BC-D & BC-A\T nìï Á|üX¯ï\≈£î »yêãT sêdæ rsê*BC-C (SC-CHRISTIAN)\T @yÓ’Hê ¬s+&ÉT Á|üX¯ï\≈£î

»yêãT\T sêj·T+&çSC\T MT≈£î q∫Ãq @<√ ˇø£ Á|üX¯ï≈£î

»yêãT sêj·T+&çST & MUSLIM |üØø£å Vü‰\T≈£î e∫Ãq+<äT≈£î

<Ûäqýê<ë\Tµµ

Ç~ Á|ü»\ ‹s¡T>∑Tu≤≥T dü÷#·q>± rdüTø√e\dæ+<˚ ø±ìÄÁ>∑Væ≤+∫ Á|üjÓ÷»q+ Ò<äT. Á|üuÛÑT‘ê«\T Ä˝À#·q kÕ]+#ê*.

Áu≤Vü≤àD e´‹πsø£+ Vü≤<äT›\T MT]+~. &Üˆˆ n+uÒ<äÿs¡+‘·Ï >=|üŒe´øÏÔ eTqTdüàè‹ ˝À‘·T\qT #·~$ <ëìì ‘·>∑T\u…≤º&ÉT. e÷ePfiÀfl ádüàè‹ @$TÀ ‘Ó*j·Tì <äfi≤] ≈£L&Ü ‘·>∑T\u…&ÉT‘·THêï&ÉT. ø±s¡D+Áu≤Vü≤àDT&ÉT n~Û≈£î&Éqì n+≥THêï&É≥. Áu≤Vü≤àDT\T eT+Á‘ê\T Hs¡TÃø=ì#·<äTe⁄‘·THêï&É≥. ô|+&ç¢+&É¢≈£î, #êe⁄\≈£î, X+KTkÕú|üq\≈£î, ÁbÕs¡+uÛ≤\≈£îeT+Á‘ê\T #·<äTe⁄‘·THêï&É≥. n+<äT≈£î Áu≤Vü≤àDTìô|’ <˚«wüyÓT+<äT≈£î?eT+Á‘ê\T nedüs¡eTqT≈£î+fÒ me¬s’Hê Hs¡TÃø=ì, neø±X+ eùdÔ #·<äe#·TÃ.me] ô|+&ç¢¬ø’Hê Áu≤Vü≤àDTH˚ï |æ\yê\ì XÊdüq+ Ò<äT. me]wüº+ yê]~.S.C.\T, S.T.\T ≈£L&Ü #·<äe#·TÃ. eTqTe⁄ #Ó|æŒ+~ Hê´j·TeTqT≈£î+fÒÄ#·]+#·e#·TÃ. Ò≈£î+fÒ e÷qe#·TÃ. <ëìøÏ <ä+&Éq Ò<äT. 2000 @+&É¢ÁøÏ+<äÏ #·]Á‘· #·<äTe⁄≈£î+fÒ Áu≤Vü≤àDT&ÉT ˝Ò≈£î+&Ü n˙ï »]>±sTT.Ç‘·s¡ Á|ü»\T me] e÷sêZ\˝À yês¡T #Ó’‘·qé+‘·T\T ø±e#·TÃ.&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ≈£L&É Áu≤Vü≤àDT\ Ä]úø£, Ä]úπø‘·s¡ düVü≤ø±s¡+ rdüT≈£îHêï&ÉT.

131


]»πs«wüqT¢

ø±ì eT+Á‘ê\≈£î Áu≤Vü≤àDT\qT |æ\e Ò<äT. Contemporary Social

Standards (düeTø±©q kÕe÷õø£ Á|üe÷D≤\qT) ns¡ú+ #˚düTø√yê˝Ò‘·|üŒ nìï+Ï <ä÷wæùdÔ |òü*‘·+ ñ+&É<äT. Ç+ø± ◊<äT / |ü<˚fi¯fl ‘·s¡Tyê‘·S.C., S.T. (P.A.) Act ñ+&Ée#·TÃ, Òø£b˛q÷e#·TÃ. ø±\+ ø=ìï+Ïì|ü]wüÿ]düTÔ+~. á ≈£î\ $ø£è‘ê\qT y˚T<Ûëe⁄\T, Á|üuÛÑT‘ê«\T ø£*dæÄ˝À∫+∫ |ü]wüÿ]+#ê*.

<äTs¡<äèwüºeXÊ‘·TÔ >±+BÛ eTVü‰‘·Tà&çì ≈£L&Ü ≈£î˝≤\ C≤_‘ê e´øÏÔ>±»eTø£Ïº ªª>±+BÛ #·‘·TsY ãìj·÷µµ nì _.C….|æ. C≤rj·T n<Ûä´≈£åî&ÉTn$T‘YcÕ #·‘·Tsê&Ü&ÉT ˇø£ ùdºŸyÓT+≥T˝À (áHê&ÉT ‘Ó\T>∑T ~q|üÁ‹ø£11`6`2017). >±+BÛô|’ ≈£î\+ #·‘·Ts¡T m+‘·Ï ô|<ä›yêì¬ø’Hê ‘·>∑<äT.ªª>±+BÛ #·‘·TsY ãìj·÷µµ yêø£ +˝À ≈£î\|üs¡yÓTÆq ns¡ú+ ø±ø£ yπs ns¡ú+e⁄+&É<äT. B.J.P. øÏ C≤rj·÷<Ûä ≈£åî&Ó’q+‘· e÷Á‘êq m+‘√ |ü]C≤„qe+‘·T&ÉTø±˝Ò&ÉT. Ç~ cÕ >±]ì ≈£î\+ |æ∫Ã m+‘· <ä≥º+>± |ü≥Tº≈£î+<√‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. á cÕqT <˚X¯+ j·÷e‘·TÔ K+&ç+∫+~. 18`6`2017qÄ+Á<ÛäCÀ´‹ ~q|üÁ‹ø£ yê´dü+ ≈£L&É Á|ü#·T]+∫+~. Äj·Tq uÛ≤s¡‘·C≤‹øÏø£åe÷|üD #ÓbÕŒ*.

uÛ≤s¡‘·C≤‹ ñù|øÏå+#· Ò<äT cÕqT. yÓ+≥H˚ ≈£î\u≤D+ cÕ >±]ô|’‹]– Á|üjÓ÷–+∫+~. lsêyéTHê<∏é ø√$+<é >±]ì sêh|ü‹ nuÛÑ ]ú>±ã]˝ÀøÏ ~+#ê&ÉT n$T‘Y cÕ. Ç~ C≤rj·T kÕúsTT dü+<äs¡“¤+. ø√$+<é>±s¡T <ä[‘·T&É≥. z≥¢ø√dü+ <ä[‘·TDÏí Á|ü<∏äeT bÂs¡Tì>± b˛°øÏ ‘Ó#êÃ&Éì19`6`2017q uÛ≤s¡‘·C≤‹ ‹s¡T>∑Tu≤D+ ydæ+~. l ø√$+<éqT m+|æø£#˚j·T≥+˝À yêdüÔe+˝À ‘·ù|ŒMT Ò<äT. düeTs¡Tú&ÉT, ˝≤j·Ts¡T, sê»ø°j·TnqTuÛÑe+ ñqï~. ø±ì Çø£ÿ&É >∑eTì+#·e\dæq $wüj·T+, |æqï\≈£î,ô|<ä›\≈£î Á|ü‹ eT+∫ø° ` #Ó&ÉTø° ≈£î\+ s¡düHêÁ>±q e⁄+≥Tqï~. <˚X¯+

132

]»πs«wüqT¢


≈£î\+ ∫≈£îÿ˝À¢ Çs¡T≈£îÿqï<äì, <ä[‘·TDÏí sêh|ü‹>± m+#·T≈£îHêïs¡ì |üÁ‹ø£ À¢Á|üeTTK+>± Á|ü#ês¡yÓTÆ+~. <ä[‘·T\T ≈£L&É ∫qï<ëìøÏ ô|<ä›<ëìøÏ <ä[‘·yê<ëìï ìcÕÿs¡D+>± Á|üjÓ÷–dü÷Ô ` Á|ükÕÔ$dü÷Ô <ëìì u§‹Ô>±|üìøÏsê≈£î+&Ü yÓTT<äT›u≤s¡TÃ‘·THêïs¡T.

l ø√$+<éqT sêh|ü‹ nuÛÑ ]ú>± m+|æø£ #˚dæq yêsêìøÏ b˛°<ä[‘· nuÛÑ ]ú>± leT‹ MTsê≈£îe÷sYqT 17 Á|ü‹|üø£å bÕØº\T yÓ‹øÏ yÓ‹øÏìs¡ísTT+#ês¡T. <ä[‘·TìøÏ b˛°>± <ä[‘·Tì ìs¡ísTT+#ês¡ì <˚X¯+m\T¬>‹Ô+~. »yêãT>±, Ä‘·às¡ø£åD>± BìøÏ ôd’<ë∆+‹ø£ b˛° nì, uÛ≤eC≤\+b˛° nì ø=‘·Ôù|s¡T ô|≤ºs¡T. <ë>∑T<ëeTHêï <ë>∑ Òs¡T. m+‘· <Ísê“¤>∑ +<XÊìøÏ! ñuÛÑj·TT\÷ >=|üŒ nuÛÑ s¡Tú Òqqï uÛ≤eq ø£+fÒ, <ä[‘· nuÛÑ s¡Tú ÒqqïuÛ≤eq Á|ü#ês¡yÓTÆ+~. >=|üŒ e´øÏÔøÏ >=|üŒe´øÏÔ>± ø±ø£ ≈£î\ nuÛÑ´]ú>±mìïø£\˝À b˛°\˝À e⁄Hêïs¡qï uÛ≤eq @s¡Œ&É≥+ XÀ#·˙j·T+.Á|ü|ü+#·|ü≥+˝À eTq<X+ @ s¡+>∑T˝À e⁄qï~? ms¡T|ü⁄ b˛sTT+~. ‘Ó\T|ü⁄b˛sTT+~. Ä≈£î|ü#·Ã b˛sTT+~.

@ ≈£î˝≤ìø±≈£î\+ yêfi¯ófl >=|üŒ>± #Ó|ü≈£î+fÒ ‘·|ü |ü≥º Ò+.≈£î\+ ù|s¡T‘√ ÁbÕ‹ì<Ûë´\T bı+<äT‘·÷ eTs=ø£ ≈£î˝≤ìøÏ qwüº+ ‘ÓùdÔÁ|üe÷<ä+. Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ ≈£î˝≤\ yêØ, ≈£î˝≤\ ù|s¡¢‘√ ø±\˙\T ø£&ÉT‘·Tqï~.≈£î˝≤\T ø£*dæb˛≈£î+&Ü u…]¢Hé >√&É\T ø£ÏºqfÒ¢. nìï ≈£î˝≤\ ù|<ä\qTø£*|æ Ç+&ÉT¢ ø£≥ºe#·TÃ. ≈£î\uÛ≤eqqT ‘Ó+#·T Á|üj·T‘·ï+ #˚j·Te#·TÃ.ø±ì sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&ÉT uÛ ÑT»+ô|’ bÕØº ø£+&ÉTyê y˚düTø=ì≈£î\ø±\˙\¬ø[fl @ ø±\˙˝À Ä≈£î\+ ø£+&ÉTyê y˚düTø=ì, ≈£î\+ ø±fi¯fl≈£îyÓTTøÏÿ sêe≤ìøÏ edü‹>± e⁄+≥T+<äì n~Ûø±s¡+˝À e⁄qï bÕØº\˙ï≈£î˝≤\ ø±\˙\T ø£&ÉT‘·THêïs¡T. <˚XÊìøÏ Á|üe÷<ä+ ‘Ó#êÃs¡T. á ≈£î˝≤\s=#·TÃ˝À+∫ Á|üuÛÑT‘ê«\T ãj·T≥|ü&Ü*. ≈£î\ ]»πs«wüq¢‘√ Væ≤+<ä÷<˚X¯+

133


]»πs«wüqT¢

∫+∫q $düÔ¬s’+~. S.C., S.T. \ yê] n_Ûeè~∆ì >∑÷]Ã düMTø£å\T »s¡>∑≥+Ò<äT. Á|üuÛÑT‘ê«\T dü+πøåeT ø±s¡ Áø£e÷\ MT<äH˚ πø+ÁBø£]dü÷Ô, n_Ûeè~∆,

ñ‘·Œ‹Ô s¡+>∑+ô|’ <äèwæ º ô|≥ºø£b˛e≥+ e\q <˚X¯+ n_Ûeè~∆≈£î+≥T|ü&ÉT‘·Tqï~. dü+πøåeT ø±s¡ Áø£e÷\≈£î, n_Ûeè~∆ ø±s¡ Áø£e÷\≈£îeT<Ûä >∑\ ìwüŒ‘·TÔ\T sê»ø°j·T kÕ«sê∆\ e\q #Ó]–b˛j·÷sTT. <XÊ_Ûeè~∆|ü≥¢ me] u≤<Ûä ‘· yê]≈£îqï~. ¬s’‘·T, ≈£L*, ñ<√´–, ôd’+ÏdüTº, eè‹Ô<ës¡T&ÉT,sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&ÉT, yê´bÕ], bÕ]ÁXÊ$T≈£î&ÉT e¬>’sê\≈£î <XdüeTTqï‹ô|’<äèwæº nedüs¡+.

sê»ø°j·T m‘·TÔ>∑&É\‘√ b˛≤b˛°>± &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY $Á>∑Vü≤+120 n&ÉT>∑T\ m‘·TÔ≈£î ô|&ÉT‘·THêïqì ˇø£ sêh Hêj·T≈£î&É+fÒ 125n&ÉT>∑T\ m‘·TÔ≈£î ø£&ÉT‘·THêïqì eTs=ø£ sêh Hêj·T≈£î&ÉT Á|üø£≥q*dü÷ÔS.C., S.T. \ yê]ì Á|üø£ÿ<ë] |üÏºdüTÔHêïs¡T. ô|’>± ªªn_Ûqe n+uÒ<äÿsYµµn+≥÷ ø£ eTTKéT+Á‹ì ø£ bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´&ÉT dü+uÛÀ~düTÔqï+<äT≈£î>∑\ Á|üD≤[ø£qT >∑eTì+#ê*. Á|ü»\T @B Á>∑Væ≤+#·˝Òs¡qTø√e≥+bıs¡bÕ≥T.

Á|üuÛÑT‘·«+ &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY $Á>∑Vü≤+ yÓj·T´≥+ e÷ »qàVü≤ø£ÿ+≤s¡Tˇø£ es¡Z+ yês¡T. u≤ã÷ »>¥JeHésêyéT $Á>∑Vü≤+ m+‘Ó‘·TÔ≈£î ø£&É‘ês¡ìÁ|ü•ï+∫+~ eTs=ø£ es¡Z+. ªª»>¥JeHésêyéT CÀ´‹µµì yÓ*–düTÔ+~ Á|üuÛÑT‘·«+.ˇø£]øÏ |ü+#·rsêú\˝À $Á>∑Vü‰\T y˚ùdÔ eTs=ø£]øÏ dü|üÔ rsêú\˝À$Á>∑Vü≤˝…+<äT≈£î yÓj·T´s¡ì Á|ü•ï+#˚ Á|ü»\THêïs¡T. Á|üuÛÑT‘·« kıeTTà$ìjÓ÷–+# dü+<äsê“¤\˝À Hêj·T≈£î\ kÕ«sêú\T qwüº+ ‘ÓkÕÔsTT. ø=+‘·ø±\+b˛j·÷ø£ #·‘·TsY ãìj·÷ nqï Hêj·T≈£î&ÉT #·‘·TsY eTVü≤sY nq&Éì #Ó|üŒ ÒeTT.

≈£î\ $ø£è‘ê\T sêC≤´+>∑+˝À ≈£î\ ]»πs«wüq¢ <äTwüŒ¤*‘ê˝Ò.u≤\u≤*ø£\≈£î, eTVæ≤fi¯\≈£î, $<ë´s¡Tú\≈£î, Á|üuÛÑT‘√«<√´>∑T\≈£î yê]yê]

134

]»πs«wüqT¢


≈£î\dü+|òü÷ Òs¡Œ&Ü¶sTT. ≈£î\$uÛ≤>∑ ø±s¡ Áø£e÷\≈£î ≈£î˝≤\ $<ë´]ú edü‹>∑èVü‰\T ø±s¡ kÕúHê …’HêsTT. ≈£î˝≤\ |üs¡|ü‹ dü+|òü÷˝§#êÃsTT. ≈£î˝≤\yêØ>± bÂs√Væ≤‘·T˝§#êÃs¡T. Á|üuÛÑT‘·«+˝À uÛ≤>∑kÕ«e÷´ìøÏ ≈£î\ìwüŒ‹Ôe∫Ã+~. Á|üuÛÑT‘·«+˝À |üqT\≈£î bÕ\ø£es¡Z+ yê] ≈£î\+ yê]øÏ CÀs¡Tô|]–+~. Á|ü‹ ≈£î˝≤ìøÏ / kÕe÷õø£ esêZìøÏ Á|ü‘˚ ø£ equÛÀ»Hê\T,düÁ‘ê\T, ‹s¡THêfi¯ófl, $Vü‰Vü≤ y˚~ø£\T, e¬>’sê\T e#êÃsTT. C≤rj·THêj·T≈£î\T, Ç‘·s¡ Hêj·T≈£î\ »j·T+‘·T\T, es¡∆+‘·T\T, e¬>’sê\T ≈£î\ñ‘·‡yê˝Ö‘·THêïsTT. kÕVæ≤r dü+|òü÷\ düe÷y˚XÊ\˝À ≈£î\ Äø£s¡D\Tô|]>±sTT. ≈£î\|üø£ å+>± bÕ]ÁXÊ$Tø£ dü+|ò ü÷\T, Hê´j·Tyê<äT\≈£î\düe÷y˚XÊ\T, ≈£î\+ yêdüq Òì n+X¯y˚T Ò<äT. <˚X¯+˝À n‘·T´qï‘·kÕúsTT >∑\ dæ$ Ÿ düØ«düT n~Ûø±s¡¢ ≈£î\dü+|òüT+ ã\+>± |üì#düTÔ+~|ü⁄&ÉT.≈£î˝≤\ yÓ’wüe÷´\T, kÕ«sê∆\T ô|]>±sTT. ]»πs«wüHé <ëdü +, u≤ìdü‘·«+ô|]–+~. ø±ì ndüe÷q‘·\T ‘=\>∑ Ò<äT.

s¡a≤≥¢≈£î, Áu≤Vü≤àDT\≈£î ]»πs«wüì¢yê«\ì kÕøå±‘·TÔ πø+Á<ä kÕe÷õø£Hê´j·T+, kÕ~Ûø±s¡XÊK düVü‰j·TeT+Á‹ sê+<ëdt n<∏ëe … 2017 y˚THÓ\˝À ìs¡«+<ä«+>± ‘Ó*bÕs¡T.

S.C., S.T. ]»πs«wüqT¢ ô|+|ü⁄ CÒj·÷\ì, S.T. yê]øÏ ]»πs«wüHé6 qT+&ç 9 øÏ ô|+#·T‘·÷ ø±sê´#·s¡D dæ<ä∆+ #˚j·TeTì n~Ûø±s¡T\≈£îñ‘·Ôs¡Te⁄*#êÃs¡T, ‘Ó\+>±D≤ ñ|ü eTTKéT+Á‹ ø£&çj·T+ lVü≤]. Äsêh+˝À eTTdæ¢eTT\≈£î ]»πs«wüì¢#êÃ&ÉT Ä sêh eTTKéT+Á‹ ¬ø.#·+Á<äX‚Ks¡sêe⁄.

˝Àø˘düuÛÑ, sêh XÊdüqdüuÛÑT´\ sê»ø°j·T ]»πs«wüHé ø±\|ü]$T‹ìô|+|ü⁄ #˚j·TTq|ü⁄&ÉT, Ä ô|+|ü⁄<ä\ nedüsêìï >∑÷]Ã bÕs¡¢yÓT+≥T˝À#·s¡Ã »s¡>±*. Á|ü»\≈£î ø±s¡D≤\T ‘Ó*j·÷*. Á|üuÛÑT‘ê«\T á <Ûäsêàìï

135


]»πs«wüqT¢

eTs¡#êsTT. |ü\Te÷s¡T¢ düTÁ|”+ø√s¡Tº ôV≤#·Ã]+∫Hê, Á|ü•ï+∫Hê, >±+BÛ,n+uÒ<äÿsY\T #Ó|æŒHê $<ä `ñ<√´>∑ dü+ã+<Ûä ]»πs«wüqT\T XÊX«rø£]+#·Tø√e≥+ô|’ düMTø£å Òø£b˛e≥+ <äTs¡<äèwüºø£s¡+. ø±ì sê»ø°j·T |ü\T≈£îã&ÉT\TdüMTø£]+#·Tø√e≤ìøÏ ≈£î\+ u≤>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·Tqï~.

á ≈£î˝≤\ ≈£î+|ü≥T¢, ]»πs«wüq¢ s¡+|ü≥¢ qT+&ç düe÷C≤ìøÏ $eTTøÏÔmqï&ÉT? S.C., S.T., B.C. ˇø£ ÒãT˝Ÿ R >∑T]Ô+|ü⁄ ∫Vü≤ï+>± e÷s¡≥+,n+<äT˝À+∫ e´øÏÔ, e´øÏÔ‘·«+ e÷j·TeTe≥+ <äTs¡<äèwüºø£s¡+. @ ≈£î\‘·‘·Ô«yÓTÆHê e´≈£îÔ\ eT<Ûä düe÷q‘ê«ìï, k˛<äs¡uÛ≤yêìï $∫Ã¤qï+ #j·T≈£î+&Üe⁄qï+‘· es¡≈£î Á|ü•ï+#· ÒeTT.

12 dü+ˆˆ\ ø±\+ #·s¡Ã\T »]|æ uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ G.S.T. #·≥º+‘Ó∫Ã, ªª πø <X+, πø |üqTï, πø $|üDÏµµ ìHê<ä+‘√ u≤e⁄≤ m>∑s¡ydæ+~.n˝≤>∑TqH˚ #·s¡Ã\T »]|æ ªªˇπø <˚X¯+, ˇπø $<ëéø±X¯+, ˇπø ñ<√´>±eø±X¯+, πø Á|üC≤ÁbÕ‹ì<Ûä +µµ n+≥÷ u≤e⁄≤qT m>∑πsdæ <˚XÊìï@ø£+>±, ◊ø£´+>± eTT+<äT≈£î q&É|ü≥+ uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ u≤<Ûä´‘·>±rdüTø√e\dæq nedüs¡+ ñqï~.

136

]»πs«wüqT¢


N O T E S

137


]»πs«wüqT¢

70 / 80 dü+ˆˆ\ ÁøÏ‘·+ ñqï eTq<˚X¯ düe÷C≤ìï, dü+düÿè‹ `dü+Á|ü<ëj·÷\qT, dü+|ü<ä\T n_Ûeè~∆ neø±XÊ\qT <äèwæº À e⁄+#·Tø=ì,sêuÀe⁄ X‘êu≤›\ e÷qe HÓ’C≤ìï, rs¡T`‘ÓqTï\qT n+#·Hêydæ <XÁ|ü»\nedüsê\T, q&Ée&çø£, Jeq Á|üe÷D≤\T ÁbÕ‹|ü~ø£>± y˚T<Ûëe⁄\TsêC≤´+>∑+ sêXÊs¡T. 60 øÏ ô|’>± Ç‘·s¡ <˚XÊ\ sêC≤´+>±\qT|ü]o*+#ês¡T. eTq<˚X¯+˝Àì $$<Ûä ≈£î˝≤\, eT‘ê\, bÕØº\, s¡+>±\yT<∏ëe⁄\T, ≤j·Ts¡T¢, &Üø£ºs¡T¢, $<ëé+‘·T\T, °#·s¡T¢, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T,düe÷» ùde≈£î\T, yê´bÕs¡T\T e¬>’sê 299 eT+~ sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑdüuÛÑT´\T 41 ø£$T°\T>± @s¡Œ&ç, 2 dü+ˆˆ 11 HÓ ˆ 18 s√ˆˆ $ÁX$T+#·ø£ÁX¯$T+∫ sêC≤´+>∑+ sêXÊs¡T. <ëìì 29`11`1949 q sêC≤´+>∑XÊdüqdüuÛÑ ÄyÓ÷~+∫+~. 26`1`1950 qT+&ç neT\T≈£î e∫Ã+~.eTq~ Á|ü|ü+#·+˝À ¬ø˝≤¢ n‹ô|<ä› sêC≤´+>∑+.

<˚XÊedüsê\ <äècÕº sêC≤´+>±ìøÏ 101 dües¡D\T e#êÃsTT.(Ç|üŒÏøÏ ÄKs¡T~ õ.mdt.Ï. _\T¢) yÓTT‘·Ô+ 122 dües¡D\ _\T¢ §#êÃsTT.Ç+ø± 10/15 dües¡D Á|ü‹bÕ<äq\THêïsTT. MÏ˝À ]»πs«wüq¢≈£îdü+ã+~Û+∫ 34 dües¡D\THêïsTT. dües¡D≈£î neø±X¯eTTqï sêC≤´+>∑+eTq~.

eTq~ eékÕj·Tø£ <˚X¯+. Make in India nsTTHê Made in

India nsTTHê bÕ]ÁXÊ$Tø£+ ô|+#·Tø√yê\ì ¬s+&ÉekÕ] Á|üj·T‹ïdüTÔqï

sêC≤´+>∑ düMTø£å`#·≤º\ dües¡D\T

9

138

]»πs«wüqT¢


s√E*$. <˚X¯ |ü]dæú‘·T˝À¢ ô|<ä› e÷s¡TŒ e∫Ã+~. nø£åsêdü ‘· ô|]–+~.f…ø±ï\J ô|]–+~. ñ<√´>∑ kÕeTs¡∆´+ ô|]–+~. Jeq $<Ûëq+eékÕj·T+ qT+&ç ñ<√´>±\≈£î, yê´bÕsêìøÏ, bÕ]ÁXÊ$Tø±ìøÏ, Ç‘·s¡$<ÛëHê\≈£î e÷]+~. me]øÏ yês¡T dü«j·T+ X¯øÏÔ qT|üjÓ÷–+#·Tø=qTÄ˝À#·q˝§#êÃsTT. nìï s¡+>±\˝À ø£<ä*ø£\T y˚>±qï+<äT≈£îHêïsTT. áÁø£eT+˝À sêC≤´+>∑+˝À Exemptions ($TqVü‰sTT+|ü⁄\T), Exclusions

(‘=\–+|ü⁄\T), Relaxations (dü&É*+|ü⁄\T) e÷Á‘·yT ø±ø£, sêh sêÅcÕºìøÏ≈£î\ Á|ü‘˚ ø£‘·\T, Ç‘·s¡ Á|ü‘˚ ø£‘·\‘√ õ.y√.\T ô|]>±sTT.

nsTTHê <˚X¯+ >∑&ÉT¶ düeTdü \ HÓ<äTs=ÿ+≥Tqï~. ≈£î\+, eT‘·+,ù|<ä]ø£+, ndüe÷q‘·, $<ä ` ñ<√´>∑+, ùd«#·Ã¤, »q‘·+Á‘·+, n$˙‹,Á|ü|ü+Nø£s¡D, ñÁ>∑yê<ä+, bÕ]ÁXÊ$Tø£+ ˝≤+Ï #ê\ düeTdü´\Tm<äTsö‘·THêïsTT. 140 ø√≥¢ »q+, n+<äT˝À 50 XÊ‘·+ ù|<ä\Tqï <X+˝À,Á|ü‹e´øÏÔø° düs¡«Vü≤≈£îÿ\T, düs¡«ùd«#·Ã¤\T e⁄qï $<Ûëq+˝À |ü]bÕ\q˝Àø=+‘· ø£]ƒqyÓ’K] nedüs¡yT. <ëìì eÁø°ø£]+#·T ∫\¢s¡ uÛ≤yê\÷ m≈£îÿy.

Hê´j·TkÕúHê\T ]»πs«wüq¢ô|’ e+<ä≈£î ô|’>± rs¡TŒ*#êÃsTT. e+<ä\dü+K´˝À Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T yê] yê] n_ÛÁbÕj·÷\qT yÓ\¢&ç+#ês¡T. e+<ä\eT+~ Hê´j·Tyê<äT\T yê]yê] ø√D+˝À yê<äq\qT $ì|æ+#ês¡T. @rs¡TŒ˝Àq÷ ]»πs«wüqT¢ XÊX¯«‘·y˚Tqqï rs¡TŒ sê Ò<äT. ]»πs«wüq¢ XÊ‘·+ô|’rs¡TŒ˝§#êÃsTT. düMTø£å\ô|’ düMTø£å\T #˚j·TeTì rs¡TŒ˝§#êÃsTT.$<ÛëHê\qT e÷s¡TÃø=eTàì dü÷#·q˝§#êÃsTT. Á|üuÛÑT‘ê«\T, Á|ü»\T,|ü]bÕ\Hê $<Ûëq+, kÕeTs¡∆ +, ]»πs«wüqT¢ Òì yê] Vü≤≈£îÿ\T e¬>’sê\ô|’$_Ûqï <äèø£Œ<∏ë\‘√, ø√D≤\‘√ Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T yê]˝À yê]≈£îqïe´‹πsø£‘·\≈£î düe÷<ÛëHê*#·TÃ≈£î+≥÷ |ü\T rs¡TŒ˝§#êÃsTT. Ç‘·s¡<˚XÊ\˝ÀHÓ’‘˚ Á|ü‹ |ü~ dü+e‘·‡sê\≈£î ˇø£ E´&çwæj·T˝Ÿ ø£$T°ì y˚dæ

139


]»πs«wüqT¢

rs¡TŒ\qT düMTø£å »]|æ me]øÏe«e\dæq dües¡D dü÷#·q\T, yê]øÏkÕÔs¡T.‘·q÷à\+>± #·≤º\T e÷s¡TŒ #˚kÕÔs¡T. ø=‘·Ô$ ‘ÓkÕÔs¡T. ø±ì eTq<˚X¯+˝ÀÄ eédüú Ò<äT. n~ nedüs¡+. ñqï ˝≤ ø£$TwüHé Ä düMTø£å #˚j·T<äT.πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ Ä˝À∫+#·Tø√yê*.

Hê´j·TkÕúHê\T ‘·eT rs¡TŒ\˝À Á|ü‹ 5/10 dü+e‘·‡sê\≈£î]»πs«wüHé |ü<ä∆‘·T\ô|’ düMTø£å #düTø=qTeTì sêXÊs¡T. ø=ìï dü+<äsê“¤\˝ÀHÓ’‘ã÷´s√Áø£d”<˚ ìs¡íj·TyÓTÆ+~. yê] kı+‘· ìs¡íj·÷\T, õ.y√.\T #·≤º\T>±edüTÔHêïsTT. Á|üuÛÑT‘ê«\T yê] e‹Ôfi¯fl‘√ yês¡T+&ç õ.y√.\T @$T Çyê«*,#·≤º\T @$T, m≤¢ sêj·÷\H˚ n+XÊ\ô|’ ã÷´s√Áø£d”ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ÉT‘·THêïs¡T. <˚ìô|’Hê düMTø£å\T #˚dæq≥T¢ Á|ü»\≈£î ‘Ó*j·T<äT.

Ç|üŒÏøÏ #˚dæq dües¡D\qT, #˚j·Te\dæq dües¡D\qT ø£*|æHê´j·TkÕúHê\˝Àì yê<äq\qT, rs¡TŒ\qT d”«ø£]+∫, <˚X¯ kÕe÷õø£,Ä]úø£nedüsê\qT #˚]Ã ø=‘·ÔsêC≤´+>±ìï sêdæ>±ì Òø£ sêC≤´+>∑+˝Àø=‘·Ô n<Ûë´j·÷\qT #]Ã >±ì düeTÁ>∑+>± ø=‘·Ô>± sêC≤´+>∑+ sêj·Te\dæqnedüs¡eTT+~. n+<äT≈£î πø+Á<ä ø±s¡ ìsê«Vü≤ø£ $uÛ≤>∑+, πø+Á<ä eT+Á‹es¡Z+#·]Ã+∫ |ü]bÕ\Hê kÕeTs¡∆ + ø√dü+ ˇø£ ñ|ü sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑqT>±ì, $düÔè‘· düMTøå± dü+|òü÷ìï >±ì @sêŒ≥T #˚düTø√e≥+ nedüs¡+.>∑‘·+˝À 1898 ˝À sêdæq uÛ≤s¡‘· ÁøÏ$Tq˝Ÿ Ábıd”»s¡T ø√&éqT ≈£L&É |ü\Tdües¡D\T sê>± 1973˝À düeTÁ>∑+>± ø=‘·Ô uÛ≤s¡‘· ÁøÏ$Tq˝Ÿ Ábıd”»s¡Tø√&éqT sêXÊs¡T. sêC≤´+>±ìï ≈£L&Ü Hê´j·Tø√$<äT\qT dü+Á|ü~+∫n˝≤H˚ #˚j·Te#·TÃ. ]»πs«wüq¢ $wüj·T+˝À e∫Ãq á s¡#·ÃqT Ä|ü⁄≥≈£îÁ|üuÛ ÑT‘ê«\T, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T, ≈£î\dü+|ò ü÷\ Hêj·T≈£î\T,Á|üC≤dü+|òü÷\ Hêj·T≈£î\T, kÕe÷õø£ XÊgy˚‘·Ô\T, y˚T<∏ëe⁄\T $düÔè‘·#·s¡Ã\T »]|æ Á|ü»\qT #Ó’‘·qé+‘·T\qT #j·TT u≤<Ûä ‘· rdüTø=ì s¡#·Ã\qTe÷ìŒ, e÷s¡TŒ\qT dü÷∫+#·≥+ eT+∫~.

140

]»πs«wüqT¢


≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’ #˚düTÔqï ]»πs«wüq¢ô|’ rÁe $eTs¡Ù\T $$<Ûäs¡+>±\ Á|ü»\ qT+&ç, düTÁ|”+ø√s¡Tº qT+&ç, Ç‘·s¡ <XÊ\ yT<Ûëe⁄\ qT+&ç,dæ<ë∆+‘·ø£s¡Ô\ qT+&ç e∫Ãq+<äTq ≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’ #˚j·TT ]»πs«wüHé$<ÛëHê\qT s¡<äT›#˚dæ ù|<ä Á|ü»\ø£+<äs¡≈£L düVü≤|ü+øÏÔq Ä]úø£, Ä]úπø‘·s¡düVü‰j·÷\qT n+~+# sêC≤´+>±ìï ì]à+#·≥+ ÁX‚j·Tdüÿs¡+. á $<Ûëq+e\q sêC≤´+>∑+˝À ‘Ó*|æq ªªdüe÷q‘ê«ìïµµ kÕ~Û+#·>∑\T>∑T‘ê+.n~Ûø£s¡D+`14 |ü⁄˙‘·eTe⁄‘·T+~. ≈£î˝≤\ yêØ #dæq ø£$TwüqT¢, ø±s=Œπswüq¢kÕúH˚ ªªù|<ä\µµ eéVü‰sê\T #·÷ùd dü+düú\T sêyê*. ªªù|<ä\Tµµ |ü<ëìøÏsêC≤´+>∑+˝À ìs¡«#·q+ sêj·÷*. Á|ü|ü+#·+˝À mø£ÿ&Ó’Hê ≈£î\+]»πs«wüqT¢Hêïj˚TyÓ÷ ÁbÕe÷DÏø±\ ø=s¡≈£î |ü]XÀ~Û+#ê*. 1947`50\˝ÀH ]»πs«wüqT¢ ‘·|üŒ $T>∑‘ê uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑eT+‘ê $<X sêC≤´+>±\≈£îø±|”j˚Tqì $eTs¡Ù e∫Ã+~. n+<äT≈£î &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY düe÷<Ûëq$Tdü÷Ô<ëìøÏ H˚qT ∫+‘·|ü&ÉqT nHêï&ÉT.

ø±ì eTVü‰‘êà>±+BÛøÏ, <˚X¯ Á|ü<ÛäeT bÂs¡TìøÏ ≈£î\+ s¡+>∑T|üPdæq<˚X¯+ m˝≤ Á|üe]ÔdüTÔ+<√ y˚∫ #·÷&Ü*.

S.C., S.T. nø£è‘ê´\ ìs√<Ûä #·≥º+ ` 1989(S.C., S.T., Prevention of Atrocities Act – 1989)

á #·≥º+ 1989˝À ‘˚ã&ç+~. BìøÏ >∑\ #ê]Á‘·ø£ H˚|ü<∏ä +Á|üuÛÑT‘·«+ ‘Ó\T|ü Ò<äT. á #·≥º+ #˚j·TTHêÏøÏ »HêuÛ≤ 110 ø√≥T¢. yês¡Tm˝≤ J$düTÔHêïs√, m˝≤ Á|üe]ÔdüTÔHêïs√, m+<äT≈£î á #·≥º+ #˚j·Te\dæe∫Ã+<√ legislative history #·≤ºìøÏ sêj·T Ò<äT. nedüsêìï >∑÷]ÃbÕs¡¢yÓT+≥T˝À »s¡>∑e\dæq+‘· #·s¡Ã »]–q≥T¢ Ò<äT. ø±<äqï sê»ø°j·TbÕØºøÏ S.C. \T, S.T. \T e´‹πsø£eTe⁄‘ês¡ì @ bÕØº ≈£L&Ü e´‹πsøÏ+#· Ò<äT.dües¡D\T #˚j·T Ò<äT. á #·≤ºìøÏ nedüs¡yÓTÆq+‘· …õùd¢Ïyé Væ≤dü ºØ

141


]»πs«wüqT¢

Ò<äT. Ç~ ≈£î˝≤\ô|’ »s¡T>∑T H˚sê\ #·≥º+. ≈£î˝≤ìøÏ, ]»πs«wüqT≈£î e⁄qïdü+ã+<Ûä+ e …H˚ Ç#·Ã≥ á #·≥º+ #Ó|üø√e\dæ e∫Ã+~. ≈£î˝≤ìøÏ]»πs«wüHé ø±ø£ •ø£å\‘√ ≈£L&çq n<äq|ü⁄ s¡ø£åD.

n|üŒÏπø ndüŒèX¯ ‘ê ìyês¡D #·≥º+, ‘·sê«‘· bÂs¡Vü≤≈£îÿ\ s¡ø£åD#·≥º+ ñHêïsTT. Ä #·≤ºìøÏ nedüs¡yÓTÆq dües¡D #˚düT≈£î+<ë+ nìø±ø£yπs #·≥º+ ‘Ó<ë›eTì Á|üuÛÑT‘·«+ nqT≈£îqï~. n+‘·Ï ã\yÓTÆq ø±s¡D+düe÷»+˝À 1989 øÏ @eTT+<√ ns¡ú+ø±<äT.

á #·≥º+ nHê˝À∫‘· <äT+<äT&ÉT≈£î #·s¡ . &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ≈£L&Éø£]ƒq •ø£å\‘√ ndüŒèX¯ ‘·qT ndüe÷q‘·qT düe]+#˚ ñ<›XÊ´ìï #Ó|üŒ Ò<äT.#·≥º+#˚ùd n~Ûø±s¡+ e⁄qï<äì, e´‹πsø£‘· e⁄+&É<äì, #˚dæq n|òü÷sTT‘· +á #·≥º+. <˚X¯ Á|ü»\ e÷qe dü+ã+<Ûë\qT ø£]ƒq •ø£å\‘√ ≈£î<äsêÃ\H˚Á|üj·T‘·ï+ <˚XÊìøÏ πøåeTø£s¡+ ø±<äT. #·≥º+˝Àì ôdø£Hé\T <ëì rÁe‘·qT‘Ó\T|ü⁄‘êsTT. á #·≥º+ sêC≤´+>∑+˝Àì ≈£î\ ÁbÕeTTK´‘·\ ø£+fÒ m≈£îÿe>±<˚X¯ Á|ü»*ï N*Ã+~. ≈£î˝≤ìï XÊX¯«‘·+ #˚dæ+~.

≈£î\+ Äj·TT<Ûä+ #˚‹ø£+~+∫ Á|ü»\qT $&É>=Ïº+B #·≥º+.≈£î˝≤\qT Áù|πs|æ+∫qB Á|üuÛÑT‘·«y˚T. #·≥ºã<ä∆+ #˚dæ+B Á|üuÛÑT‘·«y˚T. s¡ø£åDø£*Œ+#ê\H˚ ‘·\+|üP Á|üuÛÑT‘ê«ì<˚. #·≥º+ e∫Ãq|ü&ÉT sêJyé>±+BÛÁ|ü<ÛëqeT+Á‹. neT\T≈£î e∫Ãq|ü&ÉT V.P. dæ+>¥ Á|ü<ÛëqeT+Á‹.

á #·≥º+ô|’q, #·≥º+ neT\Tô|’q rÁe $eTs¡Ù\THêïsTT.<äT]«ìjÓ÷>∑+ ne⁄‘·Tqï<äì Á|ü»\T, Á|üuÛÑT‘·« $uÛ≤>±\T, Hêj·TkÕúHê\T,>∑T]Ô+#êsTT. á #·≥º+ s¡<ä›>∑T≥ <˚XÊìøÏ ÁX‚j·Tdüÿs¡+. Ò<ë düeT÷\e÷s¡TŒ\T nedüs¡+. >∑‘· 28 dü+e‘·‡sê\ nqTuÛÑe+ ‘·s¡Tyê‘· S.C. \T,S.T. \ kÕe÷õø£ >ös¡yêìï á #·≥º+ <ë«sê ø±bÕ&É Òì ìC≤ìï Á|üuÛÑT‘·«+>∑T]Ô+#ê*.

142

]»πs«wüqT¢


ndüŒèX¯ó´\ô|’ »s¡T>∑T ndüŒèX¯´‘ê H˚sê\≈£î K∫Ã‘·+>±•ø£å\T+&Ü*‡+<˚. ndüŒèX¯ ‘·ô|’ »s¡T>∑T H˚sê\ qT+&ç ndüŒèX¯ó´\≈£î s¡ø£åDnedüs¡y˚T. n+<äT≈£î 1989˝À S.C., S.T. (P.A.) Act á s¡÷|ü+˝Àø±≈£î+&Ü, eTπs s¡÷|ü+˝À #·≥º+ ‘Ó#·TÃ≥≈£î Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ kÕ<Ûä + ø± Ò<ë,y˚s¡T e÷s¡Z+ Ò<ë nH˚<˚ Á|ü»\ $eTs¡Ù. πø#√≥ ìedæ+#·T Á|ü»\ô|’rÁe •øå± $<Ûëq+ ø±≈£î+&Ü, Ç‘·s¡ $<ÛëHê\‘√ S.C., S.T. yês¡\ô|’Hsê\T Ä|ü⁄ Ä˝À#·q yÓ’|ü⁄≈£î n|üŒÏ Á|ü<ÛëqeT+Á‘·T\T <äèwæº kÕ]+#· Ò<äT.uÛ≤s¡rj·T •øå±düàè‹˝À #Ó|üŒã&çq H˚sê\≈£î, ≈£î\+ù|s¡T‘√ »s¡T>∑T ny˚H˚sê\≈£î eTÚ*ø£yÓTÆq ‘˚&Ü ≈£î\y˚T. <˚X¯+ yÓTT‘·Ô+˝Àì dü>∑+ »HêuÛ≤≈£îô|’>± eTqdüT\qT •ø£å\ uÛÑj·T+‘√ e÷sêÃ\qTø√e≥+ dü]ø±<äT. á#·≥º+˝Àì Hsê\T m≈£îÿe>± e÷qe dü+ã+<Ûë\≈£î dü+ã+~Û+∫q Hsê\T.kÕe÷C≤ìøÏ n+<äTHê ≈£î˝≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫q H˚sê\T. ny˚ (e´øÏÔ>∑‘·)H˚sê\≈£î I.P.C. ñqï~. Ä]úø£ H˚sê\T Òø£ ø£ø£å\ H˚sê\T ø±<äT. #·≥º+s¡÷bı+~+#·T düeTj·T+˝À Á|ü<ÛëqeT+Á‹, bÕs¡¢yÓT+≥T Á|ü»\ Hê&çìeTH√uÛ≤yê\qT dü]>± n+#·Hê y˚j·T Ò<äT. πø<˚X¯+˝À πø H˚sêìøÏy˚s¡T #·≤º\ ÁøÏ+<ä y˚s¡T •ø£å\T eTq<˚X¯+˝ÀH˚ e⁄qï$.

ì•‘·+>± #·]ÃùdÔ á #·≥º+ e\q ˝≤uÛÑ+ø£+fÒ qwüº+ m≈£îÿeø£*–+~. Á|ü»\˝À ◊ø£ ‘·, @ø£‘êuÛ≤e+ <Óã“‹qï~. Á|ü»\ eT<Ûä n>±<Ûä+m≈£îÿyÓ’+~. ô|’>± á #·≥º+ m≈£îÿe>± <äT]«ìjÓ÷>∑eTÚ‘·T+~. ø√s¡Tº\‘√,b˛©düT\‘√ ne>±Vü≤q\Tqï yê¬se¬s’Hê á <äT]«ìjÓ÷>±ìï>∑eTì+#·e#·TÃ. Hê´j·TkÕúHê˝À¢ì ]ø±s¡T¶\T, >∑D≤+ø±\T, b˛©düT yê]]b˛s¡Tº\T, yê] >∑D≤+ø±\T, eT]j·TT Á|üuÛÑT‘·«+ e<ä› e⁄qï >∑D≤+ø±\TÇ<˚ s¡TEe⁄ #˚kÕÔsTT.

143


]»πs«wüqT¢

á #·≥º+˝Àì ø=ìï eTTK´ $wüj·÷\qT ‘Ó\TdüTø√e≥+ nedüs¡+.

A. á #·≥º+ πøe\+ Væ≤+<ä÷ S.C. \T, S.T. \ yê]ô|’ »s¡T>∑Tn‘ê´#êsê\≈£î e÷Á‘·y˚T e]ÔdüTÔ+~. Å¬ø’düÔe⁄\ô|’, eTTdæ¢eTT\ô|’, C…’quÖ<ä∆ eT‘ê\ yê]ô|’ >±ì, yê]˝À e⁄qï S.C., S.T. \ô|’ >±ì»s¡T>∑T H˚sê\≈£î e]Ô+#·<äT. á #·≥º+ e]Ô+#·T S.C. \T, S.T. \Tmes¡H~ sêC≤´+>∑+˝À ]»πs«wüHé\ ø=s¡≈£î 341, 342 n~Ûø£s¡D≤\Á|üø±s¡+ sêh|ü‹# Á|üø£Ï+#·ã&ÉT yês¡ Ò. bÕs¡¢yÓT+≥T eT]ø=+<ä]ìø£\|üe#·TÃ. ‘=\–+#·e#·TÃ.

B. á #·≥º+ ÁøÏ+<ä m+‘· ∫qï H˚sêqïsTTHê Dy. S.P. ø£+fÒ ‘·≈£îÿekÕúsTT n~Ûø±] <äsê´|ü⁄Ô #˚j·TT n~Ûø±s¡+ Ò<äT. Ç≤¢+Ï ìj·TeT+uÛ≤s¡rj·T •øå±düàè‹˝Àì @ ôdø£Hé ÁøÏ+~ H˚sêìøÏ Ò<äT (Rule 7).

C. á #·≥º+ ÁøÏ+~ πødüT\qT Á|ü‘˚ ø£ ø√s¡Tº Ò $#ê]+#·e …qT. n~j·TTõ˝≤¢ø√s¡Tº kÕúsTT ø√s¡Tº Ò $#ê]+#ê*. (See. 14) Á|ü‘˚ ø£ Á|üuÛÑT‘·«Hê´j·Tyê<˚ ø√s¡Tº À Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·s¡|òü⁄q πødüT q&ÉbÕ*. (Sec. 15)

Ç˝≤+Ï ìj·Te÷\T eTq<˚X¯+˝À n‹ø=~› #·≤º\˝Àì H˚sê\≈£îe÷Á‘·y˚T ø£\<äT. uÛ≤s¡rj·T ÁøÏ$Tq˝Ÿ Ábıd”»sY ø√&é À (Cr.P.C.),

uÛ≤s¡rj·T •øå±düàè‹ (IPC) À #Ó|üŒã&É¶ Hsê\˝À @ Hs¡+ @ ø√s¡Tº À$#ês¡D »s¡>±˝À sêdæ e⁄+~. ø±ì Ä ø√&éqT ‘·|æŒ+∫, á#·≥º+˝Àì πødüT\T e÷Á‘·+ Á|ü‘˚ ø£ ø√s¡Tº À $#ês¡D »s¡>±*.

D. ø=ìï |ü]dæú‘·T\T s¡TEyÓ’‘ Hs¡+ |üP]Ô>± s¡TEyÓ’q≥T¢ uÛ≤$+#·e …qT(Presumption-Sec. 8). Ç˝≤+Ï ìj·TeT+ <˚X¯+˝Àì Hê\T¬>’<äT#·≤º\ ÁøÏ+~ ø=ìï H˚sê\πø ø£\<äT.

E. H˚s¡ <äsê´|ü⁄Ô≈£î Á|ü‘˚ ø£ n~Ûø±]ì ìj·T$T+#· e#·TÃqT (Rule 9).

144

]»πs«wüqT¢


F. eTT<ë›sTTøÏ eTT+<ädüTÔ u…sTT˝Ÿ (Anticipatory) neø±X¯+ ÒH˚ Ò<äT.K∫Ã‘·+>± C…’\T≈£î b˛sTT, õ˝≤¢ Á|ü‘˚ ø£ S.C., S.T. ø√s¡Tº qT+&çe÷eT÷\T u…sTT\T ñ‘·Ôs¡Te⁄\T ‘Ó#·TÃø=qe#·TÃqT (Sec. 18)

uÛ≤s¡rj·T •øå±düàè‹˝Àì m+‘· ô|<ä› Òø£ ∫qï HêHé u…sTT\ãT˝ŸH˚sêì¬ø’Hê @ ≈£î\düTÔì¬ø’Hê eTT+<ädüTÔ u…sTT˝Ÿ Çe«e#·TÃqT. Ç~düe÷q‘·« dæ<ë∆+‘êìøÏ e´‹πsø£y˚T. ø=ìï ≈£î˝≤\ |ü≥¢ $eø£å#·÷|ü⁄‘·Tqï $<Ûëqy˚T. á $eø£å I.P.C. H˚sê\˝À ˝Ò<äT. Ç~<˚X¯Á<√Vü≤+ H˚s¡y˚TMT ø±<äT. ø±ì Á|ü»\ C≤MTqT Vü≤≈£îÿ\˝À ‘˚&Ü#·÷|æ+~. e÷qe Vü≤≈£îÿ\qT n>ös¡e |üs¡TdüTÔ+~.

G. á #·≥º+ ÁøÏ+~ @ Hs¡düTÔìø° HÓ’‹ø£ s¡ø£åD (Probation of Offenders

Act) e]Ô+#·<äT. (Sec.19). IPC ÁøÏ+<ä 2 dü+ˆˆ •ø£å ˝À|ü⁄H˚sê\ø£ìïÏø° á #·≥º+ ‘·|üŒø£ e]Ô+#·TqT. Äô|’q ≈£L&É ø=ìïôdø£Hé\≈£î e]Ô+#·TqT.

H. á #·≥º+˝Àì nìï H˚sê\T $#ês¡D≈£î dü+ã+~Û+∫ <˚X¯+˝Àìnìï Ç‘·s¡ #·≤º\T á #·≤ºìøÏ ˝Àã&ç e⁄+&Ü* (Sec. 20) Ç~≈£L&É rÁe $<Ûëqy˚T.

I. #·≥º+ düÁø£eT+>± ìs¡«Vü≤D »]|æ+#·T u≤<Ûä ‘· Á|üuÛÑT‘ê«ì< (Sec.21)

J. S.C. \T, S.T. \ yê]øÏ s¡ø£åD $uÛ≤>∑+ (Protection Cell)

ˇø£≥T+&Ü*. H˚sê\ <äsê´|ü⁄Ô, #·≥º ìs¡«Vü≤DqT sêh kÕúsTT˝À|üs¡ y˚øÏå+#·T n~Ûø±] ˇø£s¡T+&Ü*. (Rule 8). á #·≥º+ ÁøÏ+<äH˚s¡+ »]–q Á|ü<˚XÊìøÏ õ˝≤¢ y˚TõÅùdº≥T (ø£˝…ø£ºs¡T), b˛©düTdü÷|ü]+f…+&Ó+≥T yÓ[fl |ü]o*+∫ |üs¡ý˚øÏå+#ê*. Ç~ uÛ≤s¡‘·ÁøÏ$Tq˝Ÿ Ábıd”»s¡T ø√&é, b˛©dt kÕº+&ç+>∑T Äs¡¶s¡T‡˝À Òì~.

145


]»πs«wüqT¢

á #·≤ºìï Ç+ø± rÁe‘·s¡+ #˚dü÷Ô 26`1`2016 qT+&ç ø=‘·Ô#·≥º+ neT\T≈£î ‘Ó∫Ã+~ Á|üuÛÑT‘·«+.

Ç˝≤+Ï Á|ü‘˚ ø£ #·≥º+ e\q e÷qe⁄\T #˚ùd @ Ç‘·s¡ H˚sê\ ø£+f…_Ûqï+>± <äsê´|ü⁄Ô, $#ês¡D Áø£eT+ ñqï+<äTq Á|ü»\˝À á #·≥º+ô|’e´‹πsø£‘·\T m≈£îÿe>± e#êÃsTT.

Á|ü»\˝À ndüŒèX¯´‘ê uÛ≤yêìøÏ á #·≥º+ $s¡T>∑T&ÉT ø±<äT. á#·≥º+ e\q S.C. \ì, (ndüŒèX¯ó´\T), S.C. \ yês¡T ø±<äì $eø£åm≈£îÿyÓ’+~. S.C. \T S.T. \ yê] nuÛÑT´qï‹ eT÷˝≤\qT >∑÷]Ã#·s¡Ã\T #·≤º\T Ò≈£î+&Ü, ≈£î\ ìs¡÷à\q≈£î e÷sêZ\T y˚j·T≈£î+&Ü,<˚X¯+˝Àì nìï ≈£î˝≤\ yês¡T ø£*dæ yÓT*dæ dü&ç#˚ e÷qe dü+ã+<Ûë\qT >∑÷]Ã #·≤º\T Ò≈£î+&Ü, ˇø£ |üì ˇø£ H˚s¡eTì nH˚<ëìøÏ•ø£åj·Tì á #·≥º+ #˚XÊs¡T. á #·≥º+ô|’ ôd’<ë∆+‹ø£ #·s¡Ã Ò<äT.

K. á #·≥º+˝Àì H˚sê\≈£î, $|ü‘·TÔ\≈£î Á|ü‘˚´ø£ ã&Ó®Ÿ e⁄+&Ü*.dü+e‘·‡sê+‘·|ü⁄ ìy~ø£ e⁄+&Ü*. S.C. \T, S.T. \ yê]ô|’ m˝≤+Ïn|òü÷sTT‘·´+, n‘ê´#ês¡+ H˚s¡+ »]–Hê |òæsê´<äT <ës¡T\≈£î≥T+u≤\≈£î H˚sê\ ôdø£¸Hé\ yêØ>± ]©|òt R |ü]Vü‰s¡+ Rñ|üXeTq+ Á|üuÛÑT‘·«+ K∫Ã‘·+>± #Ó*¢+#ê*. @ HsêìøÏ, m+‘Ó+‘·,m|ü&Ó|ü&ÉT Çe«e …H√ ‘Ó\T|ü⁄ Á|ü‘˚ ø£ ôw&É÷´\T |üÏºø£ ñqï~(Rule 12–4 Annexure–1) ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø=ìï #Ó|ü≈£î+<ë+.(n˙ï Çø£ÿ&É sêj·T≥+ Ò<äT. eT#·TÃ≈£î ø=ìï)

146

]»πs«wüqT¢


S.C., S.T. e´øÏÔô|’ πødüT |òæsê´~øÏ Á|üuÛÑT‘·«$T#˚Ã |ü]Vü‰s¡+

1. S.C., S.T. e´øÏÔ uÛÑ÷$T \ø£å s¡÷bÕj·T\T. qwüº+ m≈£îÿe e⁄+fÒ<äTsêÁø£eTD m≈£îÿe |ü]Vü‰s¡+. ˙Ï edü‹ b˛‘˚

Á|üuÛÑT‘·«+ ‹]– ø£*Œ+#ê*. |òæsê´~]b˛s¡Tº Çe«>±H˚ 25 XÊ‘·+, #Ûê]®w”≥Tô|≥º>±H˚ 50 XÊ‘·+, eTT<ë›sTTøÏ•ø£å |ü&É>±H˚ 25 XÊ‘·+ Á|üuÛÑT‘·«+Çyê«*.

2. Ä&É eTìwæì 2 \ø£å\T. ]b˛]ºe«>±H˚ 25 XÊ‘·+,<äTs¡T<›X¯+‘√ ‘ê≈£î≥ #Ûê]®w”Ÿ ô|≥º>±H˚ 50 XÊ‘·+,

•ø£å |ü&É>±H˚ 25 XÊ‘·+3. yÓTTK+ô|’ Ädæ&é b˛ùdÔ 8 \ø£å\ 25 y˚\T, yÓ’<ä Ks¡TÃ\T

]b˛]ºe«>±H˚ 25 XÊ‘·+#Ûê]®w”Ÿ ô|≥º>±H˚ 50 XÊ‘·+eTT<ë›sTTøÏ •ø£å |ü&É>±H˚ 25 XÊ‘·+

4. |ü_¢ø˘ düÔ\+ ˝ÀìøÏ 4 \ø£å\ 25 y˚\T, ‹]– Ä Vü≤≈£îÿsê≈£î+&Ü Ä≥+ø£ ø£*Œ+#·T≥, ]b˛]ºe«>±H˚ 25 XÊ‘·+|üs¡#·T≥ #Ûê]®w”Ÿ ô|≥º>±H˚ 50 XÊ‘·+

eTT<ë›sTTøÏ •ø£å |ü&É>±H˚ 25 XÊ‘·+

5. e÷quÛÑ+>∑+ 5 \ø£å\T. yÓT&çø£ Ÿ ]b˛s¡Tº sê>±H 50XÊ‘·+, #Ûê]®w”Ÿ ô|≥º>±H˚ 25 XÊ‘·+$#ês¡D |üP]Ô ø±>±H˚ 25 XÊ‘·+

6. eT÷≈£îeTà&ç e÷quÛÑ+>∑+ 8 \ø£å\ 25 y˚\T. yÓ’<ä |üØø£å\T ø±>±H˚50 XÊ‘·+,#ê]®w”Ÿ ô|≥º>±H˚ 25 XÊ‘·+

147


]»πs«wüqT¢

$#ês¡D ø±>±H 25 XÊ‘·+, u≤~Û‘·Tsê*øÏn<äq+>± JequÛÑè‹ HÓ\≈£î 5000/`Á|üø±s¡+ 3 HÓ\\ es¡≈£î, ÄyÓT≈£î ñ<√´>∑+,eékÕj·÷ìøÏ uÛÑ÷$T, ìyêkÕìøÏ Ç\T¢,|æ\¢\≈£î _.m. es¡≈£î ñ∫‘· $<ä

7. Vü≤‘·´ 8 \ø£å\ 25 y˚\T. X¯e |üØø£å ø±>±H˚50 XÊ‘·+, #Ûê]®w”Ÿ ô|≥º>±H 50 XÊ‘·+n<äq+>± uÛ≤s¡ ≈£î 3 HÓ\\ Jeq uÛÑè‹HÓ\≈£î 5000/` Á|üø±s¡+, ≈£î≥T+ã+˝Àˇø£]øÏ ñ<√´>∑+, eékÕj·÷ìøÏ uÛÑ÷$T,ìyêkÕìøÏ Ç\T¢, |æ\¢\≈£î _.m. es¡≈£îñ∫‘· $<ä , yê]øÏ uÛÑè‹, 3 HÓ\\ es¡≈£îuÛÀ»q kÂø£s¡ +

u≤~Û‘·T\ u≤<ÛäqT qcÕºìï ãÏº Á|üuÛÑT‘·«+ Ä<äTø=qT≥ @ Hê>∑]ø£<˚X¯+˝ÀHÓ’Hê e÷qe<Ûäs¡à+‘√ ≈£L&çq Á|üuÛÑT‘·« $~Û. eT+∫<˚. ø±ì S.C.

\≈£î, S.T. \≈£î e÷Á‘·+ ôw&É÷´\T sêj·T≥+ ‘·|ü.á #·≥º+, #·≥º+ ÁøÏ+~ qwüº|ü]Vü‰s¡ C≤_‘ê Annexure yÓqTø£,

…õùd¢Ïyé Væ≤düºØ >±ì, >∑D≤+ø£ $esê\T >±ì, ôd’<ë∆+‹ø£ #·s¡Ã >±ìÒ<äT. n|üŒÏπø e⁄qï #·≤º\T ø±≈£î+&Ü Á|ü‘˚ ø£+>± á #·≥º+ m+<äT≈£î

‘Ó#êÃs√, ÄHê&ÉTqï <˚X¯ |ü]dæú‘·T˝Ò$TÀ, S.C. \T, S.T. \ yê]ô|’»s¡T>∑T‘·Tqï <ë&ÉT\ $esê Ò$TÀ, Ä rÁe |ü]dæú‘·T Ò$TÀ #·s¡Ã\T$|ü⁄\+>± bÕs¡¢yÓT+≥T˝À »s¡>∑ Ò<äT. á #·≥º+ ñ<›X¯+ @$TÀ ≈£L&ÜdüŒwüº+ ø±e≥+ Ò<äT. ndüŒèX¯ ‘ê ìs√<Ûäe÷? Òø£ S.C., S.T. \ yê]kÕe÷õø£ kÕúsTTì ô|+|ü⁄ #˚j·T≥e÷? #·≥º+˝À ªªH˚s¡T>±µµ ndüŒèX¯ ‘·≈£î•ø£å\T $~Û+#˚ ôdø£Hé Ò<äT. n~ &=+ø£‹s¡T>∑T&ÉT>± eTs=ø£ H˚s¡+‘√

148

]»πs«wüqT¢


ø£\T|ü⁄ø=ì ñqï~. á #·≥º+ e\¢ ndüŒèX¯´‘· b˛<äH˚~ düTdüŒwüº+.ndüŒèX¯´‘·qT ãVæ≤s¡+>∑+>± U≤j·T|üs¡∫+~. kÕe÷õø£ kÕúsTTìô|+#·T‘·T+<ë, düe÷q‘ê«ìï HÓ\ø=\TŒ‘·T+<ë n+fÒ ndüe÷q‘ê«ìï,<ä[‘· ø£fi¯+ø±ìï Á|ü»˝À¢ XÊX¯«‘·+ #˚düTÔ+~. bÂs¡ Vü≤≈£îÿ\ #·≥º+ m˝≤>∑÷e⁄+~. uÛ≤s¡rj·T •øå±düàè‹ m\¢|ü&É÷ e⁄+~. á #·≥º+˝À n<äq+>±≈£î\+ e⁄+~. á #·≥º+ nedüsêìï >∑÷]Ã, ø£*π> dü‘·Œ¤*‘ê\T <äTwüŒ¤*‘ê\>∑÷]Ã #·s¡Ã Ò<äT. XÊÅd”Ôj·T‘· Ò<äT. n<Ûä j·Tq+ Ò<äT. n|üŒÏπø e∫Ãq&É»q¢ø=~› düTÁ|”+ø√s¡Tº πødüT\˝À ≈£î\ Á|ü‘´ø£‘·\T, ÁbÕ<Ûëq´‘·\T >∑T]+∫,yê<äq\T, rs¡TŒ\T, rs¡TŒ\˝À yÓ\Te&É¶ yê´K´\T $eTs¡Ù\T >∑T]+∫ @n<Ûä j·Tq+ e⁄qï≥T¢ Ò<äT. Äy˚X¯+ Ò<ë sê»ø°j·T nedüs¡+ e⁄qï≥T¢+~.Ç˝≤H˚ eTVü≤eTàBj·T eTVæ≤fi¯\ eTH√e]Ô #·≥º+ ≈£L&É e∫Ã+~. n~eT‘·|üs¡+. eTs=ø£ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ B.C. \ô|’ ø£s¡TD p|æ yÓ’<=\>±*‡e∫Ã+~. S.C., S.T. \ yê]øÏ ≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£q m+‘· Vü≤&Ü$&ç>±,XÊÅd”Ôj·T <äèø£Œ<∏ä+ Ò≈£î+&Ü yÓTT‘·Ô+ yÓTT‘·Ô+>± ≈£î˝≤\qT ‘Ó∫Ã Væ≤+<äTe⁄\qTN˝≤Ãs√, Ä N\TŒqT á #·≥º+˝À |üÏwüº+ #˚XÊs¡T. e´øÏÔô|’ H˚sêìøÏuÛ≤s¡rj·T •øå±düàè‹ e⁄+&É>± ≈£î\+ e´øÏÔô|’ H˚sêìøÏ á #·≥º+ ‘Ó#êÃs¡T.Á|ü|ü+#êìπø ø=‘·Ô.

Çø£ |ü]Vü‰s¡+ $wüj·÷ìø=ùdÔ ù|<äyêìô|’ H˚s¡+ »]–, Ä]úø£+>±,XÊØs¡ø£ |üs¡+>± qwüº|ü&ç e⁄+fÒ |ü]Vü‰s¡+ Çe«e\dæ+<. ø±ì á #·≥º+˝ÀÁ|ü‹ |òæsê´~øÏ ô|’ ôw&É÷´\T Á|üø±s¡+ |ü]Vü‰s¡+ Çyê«*. »dæºdt ø£DíHé|òæsê´<äT ]õwüº¬s’ e⁄+fÒ Äj·Tq≈£L Çe«e\dæ+<. |òæsê´~ n+‘·düTÔ, Ä]úø£+,|òæsê´<äT ìC≤ ìC≤\‘√ dü+ã+<Ûä+ Ò<äT. |òæsê´~øÏ $&É‘·\ yêØ |ü]Vü‰s¡+Çe«e\dæ+<˚. nã<ä∆|ü⁄ |òæsê´<äT\T+&Éyê? S.C. \T, S.T. \T #˚ùd|òæsê´<äT\˙ï ìC≤\ì eTTÁ<ä yÓj·T´>∑\e÷? MÏì ‘˚\TÃ M\T,e÷s¡Z<äs¡Ùø±\T á #·≥º+˝À Òe⁄.

149


]»πs«wüqT¢

e´øÏÔô|’ »s¡T>∑T H˚sêìøÏ •ø£å y˚j·÷* ‘·|üŒ ≈£î\+ô|’ »s¡T>∑TÁ|ü‘˚ øÏ+∫ ¬s+&ÉT esêZ\ô|’ »s¡T>∑T H˚sê\ô|’ kÕ«‘·+Á‘· + e∫Ãq &Óu…’“¤@fi¯fl ‘·s¡Tyê‘· ≈£L&É e∫Ãq á $<ÛäyÓTÆq #·≤º\ô|’ Á|ü»\˝À e´‹πsø£uÛ≤e+ ø£\T>∑T‘·T+~ ‘·|üŒ dü<ë“¤eq ø£\>∑<äT. uÛ≤s¡rj·T •øå±düàè‹øÏ H|ü<∏ä +eTq<X <Ûäs¡àXÊÅkÕÔ\˙ï e⁄HêïsTT. á #·≤ºìπøeTT+~? @<Ó’Hê ñ<ä eT+,ø=+‘· nqTuÛÑ+ ‘·s¡Tyê‘· |òü*‘ê˝À, <äTwüŒ¤*‘ê˝À e∫Ã e÷s¡TŒ #Ó+<äT‘êsTT.s¡cÕ´˝À ø±]àø√<ä eTyÓTÆHê, #Ó’Hê˝À ø£s¡ø√<ä eTyÓTÆHê n≤¢π> »]>±sTT.eTq<˚X¯+˝À S.C., S.T. \ kÕe÷õø√<ä eT+ n˝≤ø±<äT. á #·≥º+ô|’Ç~ <˚XÊìøÏ ‘Ó∫Ãq q÷´q‘·ô|’ |ü⁄qsê˝À∫+#ê*.

Çø£ |ü]Vü‰s¡+ #Ó*¢+|ü⁄\ $wüj·÷ìø=ùdÔ |òæsê´<äT\≈£î 2/3$&É‘·\T>± ÇkÕÔs¡T. á n<Ûë´j·T+˝À sTT∫Ãq Á|üuÛÑT‘·« >∑D≤+ø±\ Á|üø±s¡+90 XÊ‘·+ πødüT\T ø√s¡Tº˝À¢ ø=Ïºy˚j·Tã&ÉT‘·THêïsTT. Ä 90 XÊ‘·+|òæsê´<äT<ës¡T\≈£î |ü]Vü‰s¡+ 2/3 $&É‘·\T #Ó*¢+#·ã&ÉT‘·T+~. Ç~ ì»yÓTÆq|òæsê´<ë, ø±<ë nì $#ê]+∫ πødüT ø£fÒº Vü≤≈£îÿ me]ø° Ò<äT. ø=fÒºdæqπødüT˝À¢ ≈£L&Ü Á|ü‹ eTT<ë›sTT 15 s√E\ qT+&ç 90 s√E\ es¡≈£îK∫Ã‘·+>± C…’\T˝À e⁄Hêï&ÉT. BìøÏ »yêãT<ëØ mes¡T? |òæsê´~H˚+#˚j·÷*? eTT<ë›sTT bı+~q e÷qdæø£ e´<Ûä≈£î |ü]Vü‰s¡ y˚T$TÏ?Ç~ Hê´j·Te÷, nHê´j·Te÷ Á|üuÛÑT‘·«+ Ä˝À∫+#ê*. MÏ <äècÕº |ü]Vü‰s¡+me]øÏe«e …H√ Á|üuÛÑT‘·«+ |ü⁄qsê˝À∫+#ê*. Ç+ø± u≤<Ûëø£s¡ $wüj·T+eTs=ø£≥T+~. |òæsê´<äT\˝À (e÷quÛÑ+>∑+ πødüT˝À¢, b˛ø√‡ #·≥º+ ñqïπødüT˝À¢ ≈£L&É) |òæsê´~jT ø√s¡Tº À kÕø£å + #Ó|ü düeTj·T+˝À ‘·q |òæsê´<äT≈£îe´‹πsø£+>± ªªHêπø+ »s¡>∑ Ò<äT. qqTï eTT<ë›sTT\T @MT #˚j·T Ò<äTµµ nìkÕø£å $T∫Ã eTT<ë›sTTøÏ düVü‰j·T+ #düTÔHêïs¡T. á $wüj·T+ ø√s¡Tº ]ø±s¡T¶\T#·÷dæ ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ. á |ü<ä ∆‹˝À |ò æsê´<äT\T M–b˛e≤ìøÏns¡úe÷]Œ&ÉT˝≤, Òø£ e÷qedü+ã+<Ûë\ô|’ >ös¡yê˝≤ Òø£ b˛©düTyê]

150

]»πs«wüqT¢


‘·|ü˝≤? á ‘·s¡Vü‰ πødüT˝À¢qT, 90 XÊ‘·+ ø=fÒºdæq πødüT˝À¢qT Á|üuÛÑT‘·«+#Ó*¢+∫q |ü]Vü‰s¡+≈£î >ös¡e+ Ò<äT. |òæsê´<äT<ës¡T ‹]–b˛sTTq πødüT˝Àø√s¡Tº˝À πødüT ø=fÒºdæq ‘·sê«‘· |òæsê´<äT<ës¡T qT+&ç eTT+<˚ Ç∫Ãq|ü]Vü‰sêìï edü÷\T #˚ùd M\T #·≥º+˝À ˝Ò<äT. á ˝§düT>∑T\T,nHê´j·÷\ô|’ 28 dü+e‘·‡sê˝…’Hê düMTø£å #˚düTø√ø£b˛e≥+ Á|üuÛÑT‘·«ìs¡+≈£îX¯, ˇ+f…<äT›b˛ø£&É≈£î ì\TyÓ‘·TÔ kÕø£å +.

uÛ≤s¡rj·T •øå±düàè‹ ÁøÏ+~ Hsê\≈£î @ |òæsê´~ø° Á|üuÛÑT‘·«+ |ü]Vü‰s¡+Çe«<äT. n<˚ H˚sêìøÏ S.C., S.T. |òæsê´<äT<ës¡T\øÏdüTÔ+~. á #·≥º+ÁøÏ+<ä Hsê\T ªªs¡TEyÓ’‘µµ |ü]Vü‰s¡+ ÇkÕÔeTì Á|üuÛÑT‘·«+ #·≥º+˝À sêj·T<äT.ø±s¡D+ ≈£î˝≤ìøÏ |ü]Vü‰s¡+ Çyê«\qï Á|üuÛÑT‘·« ìs¡íj·Ty˚T.

yÓ÷≤s¡T yêVü≤Hê\ e\q »]π> Á|üe÷<ë\ πødüT\˝À qwüº|ü&É¶yês¡Tø√s¡Tº¬ø[fl qwüº|ü]Vü‰s¡+ ‘Ó#·TÃ≈£î+≥THêïs¡T.

Hs¡+ e\¢ @ Ä]úø£ qwüº+ Òø£b˛sTTHê, XÊØs¡ø£+>± u≤<Ûä ø£\T>∑≈£îHêïπøe\+ ≈£î\|üs¡+>± |ü]Vü‰s¡+ edüTÔ+~. á #·≥º+ ÁøÏ+<ä <˚X¯ s¡ø£åD¬ø’ÁbÕD≤\T ‘ê´>∑+ #˚dæq ôd’ì≈£î\≈£î @ #·≥º+ ÁøÏ+<ä |ü]Vü‰s¡+ @$TdüTÔ+<√Á|üuÛÑT‘·«y˚T ns¡ú+ #˚düTø√yê*. ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À mø˘‡Áπ>wæj·÷*e«≥+‘·|üŒ Ç≤¢+Ï ≈£î\ |ü]Vü‰s¡ #·≤º\T Ç‘·s¡+>± Òe⁄.

Ç+‘· ÁX¯<ä∆ Á|üuÛÑT‘·«+ #·÷|ü⁄‘·Tqï|ü⁄&ÉT #·≤ºìøÏ, |ü]Vü‰s¡düVü‰j·÷ìøÏ kÕs¡úø£ ‘· sêyê*.

Á|üuÛÑT‘·«+ e<ä› á #·≥º+ ÁøÏ+~ Hsê\ >∑D≤+ø±\T+≤sTT. 1989dü+ˆˆ˝Àì H˚sê\ dü+K´, Ç|üŒÏ H˚sê\ dü+K´\qT ãÏº H˚sê\T‘·s¡T>∑T‘·THêïj·÷ Òø± ô|s¡T>∑T‘·THêïj·÷ ‘˚*ø£>± ns¡ú+ #˚düTø√e#·TÃ.Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ sêh+˝À H˚sê\ dü+K´ @ÏπøÏø° ô|s¡T>∑T‘·Tqï ø±s¡D+ô|’Á|üuÛÑT‘·«+ düMTø£å #˚düTø√yê*.

151


]»πs«wüqT¢

á #·≥º+ ÁøÏ+<ä e∫Ãq H˚sê\ dü+K´ •ø£å\T, Ç‘·s¡ |òü*‘ê\>∑÷]Ã Á|üdüTÔ‘· Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ Àì Á|üuÛÑT‘·« >∑D≤+ø±\T @+ ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïjÓ÷‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

Á|üø±X¯+ õ˝≤¢ j·T+<äT n‘ê´#êsê\ ìyês¡D #·≥º+ ÁøÏ+<ä 2009qT+&ç 30`11`2016 es¡≈£î qyÓ÷<Ó’q πødüT\ $es¡eTT\T

õ˝≤¢ düeTÁ>∑ ìy˚~ø£ (ùdºŸyÓT+Ÿ HÓ+. 1)<äsê´|ü⁄Ô

n~Ûø±s¡T\

yêØ>±

qyÓ÷<Ó’q

πødüT\

dü+K´

$#ês¡D˝À

ñqï

πødüT\T

‘·|ü&ÉT

πødüT\T

|æ.z.@.

|ü]~Û˝ÀøÏ

sêì$

sêJ

|ü&çq$

ø√s¡Tº

$#ês¡D˝À

ñqï$

•ø£å

|ü&çq$

Hs¡eTT

s¡TEe⁄

ø±ì$

yÓTT‘·ÔeTT

ø√s¡Tº |ü]wüÿ]+|üã&çq$

Sl. Year No. of No. of total No. of No. of No. of No. of % ofNo. cases cases No. of cases cases of cases cases conviction

brought registered cases disposed conviction acquitted pending w.r.t. Allforward during the off India

year Conviction

1 2013 1254 590 1844 605 72 533 1239 12.0%

2 2014 1239 761 2000 666 32 634 1334 4.8%

3 2015 1334 589 1923 603 35 568 1320 5.8%

4 2016 1595 1051 2646 578 46 532 2068 8.0%

Statement showing details of cases pending under different

nature of atrocities in Special Court for trial of offences under

SCs/STs (POA) Act, 1989, in the Andhra Pradesh State

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ˇ+>√\T 238 41 112 27 0 25 1 32 33

Nsê\ 208 28 112 15 0 25 1 26 27

<ä]Ù 214 22 105 18 0 37 1 31 32

ø£+<äT≈£Ls¡T 196 61 70 20 0 22 0 23 23

e÷sêÿ|ü⁄s¡+ 224 52 89 20 0 30 0 33 33

mdt.dæ/mdt.Ï 220 87 67 9 0 51 0 6 6

ôd˝Ÿ

yÓTT‘· ÔeTT 1300 291 555 109 0 190 3 151 15

152

]»πs«wüqT¢


á >∑D≤+ø±\qT ãÏº mìï πødüT\T ]b˛s¡ºj·÷´jÓ÷, mìï πødüT\T$#ês¡D »]>±jÓ÷, mìï πødüT˝À¢ •ø£å\T |ü&Ü¶jÓ÷ me]¬ø’Hê ns¡ú+ne⁄‘·T+~. Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ À 2016 dü+ˆˆ˝À 2646 πødüT\T ]b˛s¡ºj·÷´sTT.nìï+Ï À |òæsê´~øÏ qwüº|ü]Vü‰s¡+ Çe«ã&ç+~. n+<äs¡T eTT<ë›sTT\TC…’\T≈£î b˛j·÷s¡T. u…sTT\T ‘Ó#·TÃ≈£îHêïs¡T. •ø£å|ü&É¶ πødüT\T 46.ø=Ïºyj·Tã&É¶$ 532. $T>∑‘ê$ ì\«˝À e⁄qï$. C…’\T≈£î b˛sTTq n+<äs¡TeTT<ë›sTT\ e÷qe Vü≤≈£îÿ\ dü+>∑‘˚$TÏ? m+‘· XÊ‘·+ πødüT\Ts¡TEej·÷jÓ÷ Á|ü»\T ns¡ú+ #˚düTø√e#·TÃ. πødüT …+<äT≈£î ø=fÒºXÊs√, @<äT]«ìjÓ÷>∑+ e\¢ »]–+<√ $#ês¡D »s¡|ü<äT Á|üuÛÑT‘·«+. eTT<ë›sTT\dü+>∑‹ á #·≥º+ |üÏº+#·Tø√<äT. Bìô|’ ì|òü÷ n~Ûø±s¡T\T, ø±s=ŒπswüqT¢,ø£MTwüqT¢, Ç‘·s¡ dü+düú\T n˙ï e⁄HêïsTT. &ÉãT“ <Ûësêfi+>± Ks¡Ãe⁄‘·T+~.nsTTHê |òæsê´<äT\qT, <äfi≤s¡T\qT, eTT<ë›sTT\qT Ä|ü˝Òs¡T. ªª∫qï|òü*‘êìøÏµµ Ç+‘· ô|<ä› •ø£å\ #·≥ºe÷? §düT>∑T\ #·≥ºe÷? Ä˝À∫+#ê*.n‹ ô|<ä› Á|üC≤kÕ«eT´ <˚X¯+˝À Ç˝≤+Ï #·≤º\T dü‘·Œ¤*‘ê\ ìe«e⁄.

Á|üuÛÑT‘·«+ ø=ìï e´‹πsø£‘·\ eT<Ûä´ ø=≥Tº$T≤º&ÉT‘·÷ e⁄+~.ø√≤¢~ &ÉãT“ yÓ∫Ã+∫ Á|ü‘˚ ø£ <äsê´|ü⁄Ô dü+düú\T, e´≈£îÔ\T, $#ês¡D≈£îÁ|ü‘˚´ø£ ø√s¡Tº\T, Á|ü‘˚´ø£ Hê´j·Tyê<äT\qT $ìjÓ÷–+∫Hê |òü*‘ê\Tsêe≥+ Ò<äT. ø±s¡D≤\ ø√dü+ πøåÁ‘·kÕúsTT˝À |ü]XÀ~ÛùdÔ ¬s+&ÉT ø±s¡D≤\TÁ|ü<Ûëq+>± e⁄HêïsTT. ˇø£Ï : nã<ä∆|ü⁄ πødüT\T ]b˛s¡Tº\e≥+. ¬s+&ÉT :|òæsê´~ <ës¡T\T, kÕ≈£åî\T, eTT<ë›sTT\ qT+&ç ≤uÛÑ+ bı+~ kÕø£å + ‹]–b˛e≥+. (@ õ˝≤¢ À ø√s¡Tº ]ø±s¡T¶\T #·÷dæHê, Á|ü‘˚ ø£ Hê´j·Tyê<äT\qT$#ê]+∫Hê, b˛©düT\qT $#ê]+∫Hê Ç~ ì»eTì ‘˚\>∑\<äT).

Á|ü»\ kıeTTà≈£î Á|üuÛÑT‘·«+ <Ûäs¡àø£πsÔ nsTTHê u≤<Ûä ‘· d”«ø£]+#·≈£î+&Üsê»ø°j·T+ #düTÔqï~. á #·≥º+ e\¢ e÷qe dü+ã+<Ûë\˝Àì $<Ûä«+kÕ*ï

153


]»πs«wüqT¢

Á|üuÛÑT‘·«+ Ä|ü Ò<äT. uÛÑ$wü ‘·TÔ Àq÷ •ø£å\ uÛÑj·T+‘√ Á|ü»\T eTy˚Tø£+ø± Òs¡T. ˇø=ÿø£ÿ #·≥º+ <˚XÊìøÏ ˇø=ÿø£ÿ eT#·Ã ‘ÓdüTÔ+~ meTs¡® ‡˝≤>∑.28 dü+e‘·‡sê\˝À @ ∫qï |òü*‘·eT÷ á #·≥º+ kÕ~Û+#· Ò<äT. <ä[‘·T\ô|’<ë&ÉT\T |üÁ‹ø£\˝À Hêj·T≈£î\ ùdºŸyÓT+≥¢ <ë«sê, Á|üuÛÑT‘·« #·s¡ \ <ë«sê,ns¡úeTe⁄‘·÷H˚ e⁄+~. πødüT\T ]b˛s¡ºe⁄‘·÷H˚ e⁄HêïsTT. ≈£î\‘·‘·«+ô|]–+~. ìwüŒ¤*‘ê\≈£î Ç+‘· rÁe #·≥º+ nedüs¡+ Ò<äT.

Á>±e÷\˝À Á|ü» Ò $uÛ≤>± …’ b˛j·÷s¡T. düjÓ÷<Ûä \T Òe⁄. |üìbÕ≥\≈£î ¬s’‘·T es¡Z+ S.C. \T, S.T. \ yê]ì |æ\yê\Hêï ø=ìï C≤Á>∑‘·Ô\TeTT+<äT>± rdüTø√e\dæ e∫Ã+~. ôV’≤ø√s¡Tº »&û®\T, bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛ ÑT´\T,eT+Á‘·T\T, XÊdüqdüuÛÑT´\T, Á|üuÛÑT‘√«<√´>∑T\T ≈£L&É ≈£î\+‘√ dü+ã+<Ûä+Òì $wüj·÷\˝À ≈£L&É ø±ø£‘ê∞j·T+>± Ä e´øÏÔ Ä dü+<äs¡“¤+˝À <ä[‘·T&Ó’‘

<ä[‘êg+ Á|üjÓ÷–+#· ã&ÉT‘·T+~. Bìe\¢ <˚X¯+˝À ndüŒèX¯ ‘· eTs=ø£s¡÷|ü+˝À dæús¡|ü& Á|üe÷<ä+ e⁄+~. ]»πs«wüq¢ e\¢ ndüŒèX´‘· m˝≤ b˛<√,á #·≥º+ e\¢ ≈£L&É n+‘˚.

á #·≥º+ legal terrorism düèwæº+∫+~. Á|ü»\qT ìcÕÿs¡D ;Û‹øÏ>∑T]#˚dæ+~. á #·≥º+ ø√|æwæº #˚‹˝À Äj·TT<Ûä+ e … s¡÷bı+~+~. á#·≥º+ <äT]«ìjÓ÷>±ìï >∑÷]Ã Hê´j·T kÕúHê\\˝Àì πødüT\ ]ø±s¡T¶\T,>∑D≤+ø± Ò Á|ü‘· ø£å kÕø£å +. #·≤º\˝À •ø£å\ ñ<›XÊ´\T ;Û‘êeVü≤+ düèwæº+∫|ü]dæú‘·T\qT #·ø£ÿ~<ä›≥+ ø±<äT. HsêìøÏ •ø£å\ $<Ûëq+ Á|ü»\˝À e÷qdæø£e÷s¡TŒqT ‘˚e≥+>± e⁄+&Ü Ò ‘·|üŒ uÛÑjÓ÷‘êŒ‘·+ ø£*–+#·≥+ ø±<äTnì ◊ø£´sê»´dü$T‹ ≈£L&É n+^ø£]+∫+~. eTq<˚X¯|ü⁄ H˚s¡XÊg+(Criminology), <Ûäs¡àXÊg+, Hê´j·TXÊg+ (Jurisprudence), ádæ<ë∆+‘·+ô|’H˚ Ä<Ûës¡|ü&ç Ä#·]+#· ã&ÉT‘·Tqï~. ø=ìï esêZ\ Á|ü»\≈£înHê´j·T+ (injustice) ø£\T>∑T‘·Tqï~. á #·≤ºìï >∑T]+∫ Á|üuÛÑT‘·«+

154

]»πs«wüqT¢


Ä‘·à$eTs¡Ù #˚düTø√yê*. e÷s¡TŒ …’Hê #˚j·÷*, s¡<Ó’›Hê #˚j·÷*. eTs=ø£‘·s¡Vü‰ #·≥ºyÓTÆHê #˚dæ S.C. \ yê]øÏ, S.T. \ yê]øÏ s¡ø£åD\T ø£*Œ+∫kÕe÷õø£ Hê´j·T+ #˚≈£LsêÃ*.

H˚sê\qT ≈£î\+‘√ eTT&çô|≥º≈£î+&Ü, Á|ü»\qT ˇø£]H=ø£]ïXÊX¯«‘·+>± <ä÷s¡+ #˚j·T≈£î+&Ü, ndüŒèX¯ ‘ê uÛ≤e+ ∫s¡kÕúsTT ø±≈£î+&ÜÁ|ü»\+<ä]ø° kÕe÷õø£ Hê´j·T+, düe÷q‘·«+ ø£*–+# #·s¡ \T Á|üuÛÑT‘·«+#˚|ü≥º≥+ eTT<ëeVü≤+. Á|üuÛÑT‘ê«\T á #·≥º+ô|’ πøåÁ‘· kÕúsTT düe÷#ês¡+ùdø£]+∫, e÷sêZ\T ne\+_Û+#ê*. e÷qe⁄\+‘ê ˇø£fÒ nH˚ uÛ≤yêìïn+<ä]˝À kÕ~Û+#·≤ìøÏ, >ös¡$+#·≤ìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+ #·s¡ \T #˚|ü≥º≥+nedüs¡+. á $wüj·T+ô|’ düMTø£å »s¡T|ü⁄≈£îH˚≥|ü&ÉT S.C. \˝À, S.T.

\˝À e´‹πsø£ uÛ≤eq edüTÔ+<äqï Ä˝À#·q eT+∫~ ø±<äT. S.C. \ yês¡T,S.T. \ yês¡T ≈£L&É Ä˝À∫+#·>∑\s¡T. ns¡ú+ #˚düTø√>∑\s¡T. >∑D≤+ø±\Tme]¬ø’Hê ˇø£fÒ.

155


]»πs«wüqT¢

dü«j·T+ ñbÕ~Û

10

πøåÁ‘· kÕúsTT düe÷#ês¡+ |ü]>∑Dq˝ÀìøÏ rdüT≈£î+fÒ eTq <X+˝ÀS.C. \T, S.T. \ yês¡T dü«j·T+ ñbÕ~Û yÓ’|ü⁄≈£î Á|üy˚•+#·≥+ Ò<äT.m≈£îÿe XÊ‘·+ n≥T ]»πs«wüHé ñ<√´>∑T\T >±H√, ˝Òø£ ≈£L©\T>±H√ñ+&ÉT≥≈£î Çwüº|ü&ÉT‘·THêïπs >±ì dü«j·T+ ñbÕ~Ûs¡+>∑+ yÓ’|ü⁄≈£î sêe≥+˝Ò<äT. Á|ü»˝À¢ Jeq Á|üe÷D≤\T yÓTs¡T¬>’HêsTT. ¬s’‘·T\˝À düqïø±s¡T,eT<Ûä´‘·s¡>∑‹ ñqï≥T¢>± yê´bÕs¡+˝Àq÷ düqïø±s¡T, eT<Ûä´‘·s¡>∑‹yê´bÕsê\THêïsTT. Á|ü‹ e´øÏÔ kÕ<ÛäýÓTÆq |üì#˚dæ ‘·q≈£î ‘êqT>±JeHê<Ûës¡+ dü+bÕ~+#·Tø√e≥+, ‘·<ë«sê <˚XÊuÛÑT´qï‹øÏ kÕj·T|ü&É≥+e÷qe<Ûäs¡à+. ø£ e´øÏÔ ‘·q≈£î ‘êqT>± ã\|ü&ç‘˚ ‘·q≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚<˚X¯+ n_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘·TqïfÒ¢. ˇø£ e´øÏÔ eTs=ø£ e´øÏÔô|’ Ò<ë πøe\+Á|üuÛÑT‘ê«\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&É≥+ e\q <X+ eTT+<äT≈£î b˛<äT. <X+˝À Á>±MTDÁ|ü»\T 70 XÊ‘·+. Á>±e÷\˝À m≈£îÿe eT+~ S.C., S.T., B.C. \TeékÕj·T ≈£L* |üqT\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ÉT‘·THêïs¡T. Ç|ü⁄&ÉT esê¸uÛ≤e+,e÷¬sÿÏ+>¥ $<Ûëq+, Á|ü|ü+Nø£s¡D e\q ¬s’‘·Tes¡Z+, eékÕj·Ts¡+>∑+<Óã“‹ì b˛sTT+~. |üs¡ékÕq+>± düqïø±s¡T, eT<Ûä´‘·s¡>∑‹ ¬s’‘·T\Tqwüºb˛‘·THêïs¡T. |òü*‘·+>± ¬s’‘·T≈£L©\T ìsê<Ûës¡T˝…’ e\dü\ u≤]q|ü&ÉT‘·THêïs¡T. Á|üuÛ ÑT‘ê«\T ø=ìï nedüsê˝Ò rs¡Ã>∑\e⁄. ø£qTø£eékÕj·÷<Ûë]‘· ¬s’‘·T, ≈£L*es¡Z+ Ç‘·s¡ dü«j·T+ ñbÕ~Û e÷sêZ\TnqTdü]+#·e\dæ+<.

156

]»πs«wüqT¢


ø±ì Á|üuÛÑT‘·« düVü‰j·÷\T, ô|≥Tºã&ÉT\T mìï e⁄Hêï S.C., S.T.

j·TTe‘· πøe\+ kÕÿ˝sYwæ|ü\ô|’ $<ä´, ]»πs«wüHé\, ñ<√´>±\ô|’Ä<Ûës¡|ü&ÉT‘·THêïs¡T. kÕÿ\sYwæ|ü\ô|’ $<ä bı+<äe\dæ+<˚. ñ<√´>± Òø±ø£ Á|ü‘êé÷ïj·T+>± JeqkÕ|òü\´+ bı+<äT Ä˝À#·q #j·÷*. Á|üuÛÑT‘·«+Ç#·TÃ eqs¡T\‘√ ôd˝ŸŒ¤ m+bÕ¢sTTyÓT+≥T, dü«j·T+ ñbÕ~Û yÓ’|ü⁄≈£î S.C.,

S.T. Á|ü» sêe≥+ Ò<äT. ñ<ë:` bÕ&ç |ü]ÁX¯eT, |ü+&ÉT¢ G ≈£Ls¡>±j·T\yê´bÕs¡+, ø±|ò”, °, dæ>∑¬sŸ, ∫\¢s¡ n+>∑fi¯ófl, ≈£î°s¡ |ü]ÁX¯eT\T, Áø£y˚T|æô|<ä› yê´bÕsê\T, ø=‘·Ô eè‘·TÔ\T, yê´bÕsê\T kÕú|üq e+Ï yêÏyÓ’|ü⁄≈£îS.C., S.T. yês¡\T sêe≥+ Ò<äT. Enterpreneurship dü«j·T+ ìs¡«Vü≤D≤dü+dü ú q&ÉT|ü⁄ Á|üj·T‘êï\T ˝Òe⁄. ñ<√´–>±, ≈£L©>± e÷Á‘·y˚TÄ–b˛‘·THêïs¡T.

dü«j·T+ ñbÕ<ÛäT\≈£î eqs¡T\T m≈£îÿe>± e⁄HêïsTT. Ç‘·s¡ ≈£î˝≤\˝Àù|<ä\T Á|üuÛÑT‘·« |ü<∏äø±\ qT|üjÓ÷–+#·Tø=ì dü«j·T+ ñbÕ~Û s¡+>±\˝Àe⁄Hêïs¡T. q>∑sê\T, |ü≥ºD≤\˝À dü«j·T+ ñbÕ~Û |üqT\˝À ndüŒèX¯ ‘·\T+&Ée⁄. ñ<ë:` ˇø£ bÕ\bÕ ¬øŸ, ˇø£ H√Ÿ|ü⁄düÔø£+, ˇø£ ø£|ü ø±|ò”,ˇø£ ¬ø.õ. §e÷À, ˇø£ ≥e˝Ÿ, ˇø£ ô|qTïGô|ì‡˝Ÿ ø±yê\+fÒ eT+∫edüTÔe⁄qT, Ä edüTÔe⁄ <=]πø #√≥TqT Á|ü»\T #·÷kÕÔs¡T >±ì <ëìì ny˚Tàe´øÏÔ ≈£î\+‘√ nedüs¡eTT+&É<äT. <˚X¯+ Ç|ü⁄&ÉT 100 / 200 @fi¯fl HêÏ<˚X¯+ ø±<äT. düŒèX¯´‘·, ndüŒèX¯´‘· Ä˝À#·q\T sêe⁄. neTàø£+<ës¡T,ø=qT>√\T <ës¡T Ä˝À#·q\T+f…Æ. á Ä˝À#·q\T S.C., S.T. yês¡\Te÷s¡TÃø=ì dü«j·T+ ñbÕ~Ûs¡+>∑+˝ÀøÏ sêyê*. ô|<ä› yê´bÕs¡T\÷ ø±yê*.n|ü⁄&ÉT ñ<√´>±\≈£î, ]»πs«wüq¢≈£î, dü+πøåeT ø±s¡´Áø£e÷\≈£î e‹Ô&ç‘·>∑TZ‘·T+~. <˚X¯dü+|ü<ä ô|s¡T>∑T‘·T+~. J$‘·+, Jeq+ düTKeTj·TeTÚ‘·T+~. Ç~ me]ô|’ n_ÛjÓ÷>∑+ ø±<äT. ≈£î\$eø£å Ò<äT. dü«j·T+n_Ûeè~∆, <˚XÊ_Ûeè~∆ dü÷#·q e÷Á‘·y˚T.

157


]»πs«wüqT¢

Åô|’y˚≥T s¡+>∑+

11

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À Á|ü<∏äeT+˝À e⁄qï Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑+ Ç|ü&ÉT Ò<äT.<˚X¯+ Åô|’y˚≥T s¡+>∑+ yÓ’|ü⁄≈£î yÓTT–Z+~. Ç~ ñ<›X¯|üPs¡«ø£y˚T. Ç+<äT≈£îÄ]úø£, j·÷Ce÷q´ dü+ã+<Ûä ø±s¡D+ ˇø£f…Æ‘˚, ñ<√´>∑ j·÷»e÷q´dü+ã+<Ûä+ eTs=ø£ ø±s¡D+. dü«‘·+Á‘·+ e∫Ãq ‘·sê«‘· 20 / 30dü+e‘·‡sê\T |ü_¢ø˘ s¡+>∑+˝À ∫qï`ô|<ä› |ü]ÁX¯eT\T ø=ìï e⁄+&˚$.|ü&ÉeT°ø£s¡D, Á|ü|ü+Nø£s¡D Á|ü|ü+#·>∑‘·T\H˚ e÷sêÃsTT. H˚&ÉT Á|üuÛÑT‘·«+πøe\+ |ü]bÕ\ø£yT. Ò<ë dü+πøåeT ø±s¡ ø£ ≤bÕ Ò. ñ‘·Œ‘·TÔ\T, |ü]ÁXeT\T,‘·‘·‡+ã+<Ûä ñ<√´>∑T\T Á|üuÛÑT‘·«+ #˚‹˝À Òs¡H˚ #ÓbÕŒ*.

nìï+≤ b˛°‘·‘·«+ e∫Ã+~ b˛° À Á|ü‹uÛÑπø kÕúq+ ñ+≥T+~.ô|≥ºã&çô|’ ô|≥Tºã&ç<ë] ô|‘·Ôqy˚T e⁄+≥T+~. Ç|ü⁄&ÉT eTq<˚X¯+ Á|ü‹uÛÑ,HÓ’|ü⁄D´+ eTq<X+˝À Ò<äT. Á|üuÛÑT‘·« $<ÛëHê\e\¢ HÓ’‘H$T, Á|üC≤;ÛcÕº\e\¢HÓ’‘˚H˚$T uÛ≤s¡rj·T HÓ’|ü⁄D´‘· |üsêsTT <˚XÊ\¬ø[fl+~. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝ÀÁ|ü‹uÛ≤e+‘·T\≈£î neø±XÊ\T dü]|ü&Ü˝Òe⁄. ªª]»πs«wüqT e´‹πs≈£î\ô|<äe⁄\ô|’ Á|ü‹uÛÑ |ü<ä+ Hê≥é÷&ÉT‘·T+~µµ nqï rs¡TŒ\ e\q ≈£L&ÉÁ|ü‹uÛÑ≈£î eTq<X+˝À ‘êe⁄ Òø£ |üsêsTT <XÊ\¬ø[fl+~. nìï ≈£î\dü+|òü÷\TÄ yêø±´ìï eT‘·Á>∑+<∏ä+˝À dü÷øÏÔe … #Ó|üø=düTÔHêïsTT. <˚X¯+ qcÕºìøÏ>∑T¬s’+~. |ü]bÕ\Hê $<Ûëq+ ≈£L&É e÷]+~. Á|ü»\T ≈£L&É dü«<˚XÊìï$&ç∫b˛e&Üìπø dæ<ä∆|ü&ÉT‘·THêïs¡T. Á|üuÛÑT‘·«+ ≈£L&É ‘·≈£îÿe Á|ü‹uÛÑ >∑\70 XÊ‘·+ eT+~ e´≈£îÔ\#˚ sê»´+ |ü]bÕ*+#·˝Òø£ yÓqTø£ eTq+

158

]»πs«wüqT¢


‘Ó\TdüT≈£îqï ÒKqT Á|ü<ÛëqeT+Á‹ HÓÁVüA, eTTKéT+Á‘·T\ düe÷y˚X¯eTT,#·s¡Ã\≈£î ÒK\T |ü+bÕ&ÉT.

$<˚XÊ\˝À Á|ü‹uÛÑ≈£î $\Te e⁄qï~. Åô|’y˚≥T s¡+>∑+˝À b˛° À¬>\Te<ä>∑T Á|ü‹uÛÑ\Tqï yêπs nedüs¡+. dü«<˚X¯+˝Àq÷ Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑+˝Àø£+fÒ Åô|’y˚≥T s¡+>∑y˚T eT+∫ |òü*‘ê\ ìe«>∑\T>∑T‘·T+~. <ëìøÏ ˇø£ø±s¡D+ ø√]q e´øÏÔì ø√]q #√≥ ìj·T$T+#·T≈£îH˚ neø±X¯+ e⁄+&É≥+.uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+˝Àì ]»πs«wüqT¢ n&É¶+ sêe⁄. nsTT‘˚ H˚&ÉT Åô|’y˚≥Ts¡+>∑+˝À ≈£L&É ]»πs«wüqT *yê«\ì &çe÷+&ÉT e∫Ã+~. bÕ]ÁXÊ$T≈£î\Tn+<äT≈£î e´‹πsøÏdüTÔHêïs¡T. yê] kı+‘· ô|≥Tºã&ÉT\≈£î, ñ‘·Œ‹ÔøÏ,ø±s¡ ìs¡«Vü≤D≈£î, yê´bÕsêìøÏ Ç‘·s¡T\ dü+¬øfi¯ófl yê]øÏwüº+ Ò<äT. "Be

deserved rather than reserved" nì >∑Ïº>±H #ÓãT‘·THêïs¡T. ø±<ä+fÒô|≥Tºã&ÉT\T |ü]ÁX¯eT\T Ç‘·s¡ <˚XÊ\≈£î ‘·s¡*kÕÔeTì dü+πø‘ê\T ≈£L&É|ü+bÕs¡T. yê] ô|≥Tºã&ÉT\ô|’ Á|üuÛÑT‘·« n»e÷sTTw”ì yês¡T Á|ü•ïdüTÔHêïs¡T.kÕeTýê<ä+, e÷]ÿ‡»+, s¡cÕ´, #Ó’Hê\T dü|òü\+ ø± Òø£b˛sTT+~ Çø£ÿ&˚ø£<ë. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àq÷ ]»πs«wüHé e´‹πsø£‘· ìe⁄s¡T ø£|üø=ì e⁄qï~.Åô|’y≥T s¡+>∑+˝Àì ø√≤¢~eT+~ ñ<√´>∑T\≈£î e⁄+& n|ü]$T‘· J‘ê\ô|’ñ<√´>∑T\T #Ó*¢+#˚ ÇHéø£yéT≤≈£î‡\T uÛ≤s¡‘·<˚X¯ ã&Ó®Ÿ≈£î Hê\T>√e+‘·Tsêã&ç>± e⁄qï~. ø=‘·Ô>± Åô|’y˚≥T s¡+>∑ dü+düú\≈£î Á|üuÛÑT‘·«+ ø£ nuÛÑ s¡úq≈£L&É Ç∫Ã+~ yê]øÏ e#·TÃ ˝≤uÛ≤\˝À ø=+‘·XÊ‘·+ Á|üuÛÑT‘·« |üqT\≈£î,<˚X¯ n_Ûeè~∆øÏ, <ëq<Ûäsêà\≈£î $ìjÓ÷–+#·+&Éì eT]j·TT Á|üuÛÑT‘·«+#|ü≥Tº n_Ûeè~∆ ø±s¡ Áø£e÷\˝À uÛ≤>∑kÕ«eT´+ rdüTø=qTeTì nuÛÑ ]ú+∫+~.á |ü]dæú‘·T˝À¢ Á|ü‹uÛÑ≈£î ø±ø£ ≈£î\ Á|ü‘´ø£‘·\≈£î, ÁbÕ‹ì<Ûë´\≈£î neø±X+ñ+&É<äT. Åô|’y˚≥T s¡+>∑+˝Àì $<ä ñ<√´>∑ s¡+>±\˝À ]»πs«wüHé\≈£îneø±X¯$TùdÔ <˚X¯+ ≈£î<˚\e⁄‘·T+<äì y˚T<Ûëe⁄\ dü\Vü‰\≈£î Á|üuÛÑT‘ê«\T$\Teì#êÃsTT.

159


]»πs«wüqT¢

<˚X¯+ Make in India $<Ûëq+˝À q&ÉTdüTÔ+~. Ç‘·s¡ <˚XÊ\ yê]|ü]ÁXeT\˝Àq÷ |ü]ÁXeT\ ø±s¡ s¡+>∑+˝Àq÷, ñ<√´>∑ ìj·÷eTø±\˝ÀqT,eTq<˚X¯+ ]»πs«wüHé ìj·Te÷\T ô|≥Tº≥≈£î kÕVü≤dæ+#· Ò<äT.

eTq<˚X¯+˝Àì Ç‘·s¡ |ü]dæú‘·T\÷ >∑eTì+#·T ø√yê*. eTq≈£îÁ|üuÛÑT‘·« ñ<√´>±\˝À 70 / 80 XÊ‘·+ ≈£î\ ]»πs«wüq¢≈£î b˛‘·THêïsTT.Ç‘·s¡T\ ìs¡T<√´>∑ XÊ‘·+ m≈£îÿe>± e⁄+~. kı+‘·<˚X¯+˝À ñ<√´>∑ eqs¡TÒ≈£î+&Ü e⁄+fÒ $<˚XÊ Ò Ä<Ûës¡+. nø£ÿ&Ü Åô|’y˚≥T s¡+>∑y˚T. Á|ü‹uÛÑ,

kÕeTs¡∆ + Á|ü<ÛäeT+. eTq<X|ü⁄ $<ÛëHê\T nø£ÿ&É |üìøÏsêe⁄. á |ü]dæú‘·T˝À¢Á|ü»\T Åô|’y˚≥T s¡+>∑+˝ÀøÏ HÓ≥ºã&Ü¶s¡T. $<˚XÊ\≈£î yÓ[flq yês¡Tø±s¡D≤+‘·sê\ e\q eTq<˚XÊìøÏ ‹]– eùdÔ Çø£ÿ&É ìs¡T<√´>∑ düeTdüedüTÔ+~. eTq<X+˝À $<ë´$<Ûëq+, ñ<√´>∑$<Ûëq+, ]Cπs«wüHé $<Ûëq+,≈£î\ ÁbÕ<Ûëq´‘·\T Ç˝≤H˚ e⁄qï+‘· ø±\+ eTq<˚X¯düTÔ\T ñ<√´>±\≈£îÇ‘·s¡ <˚XÊ\≈£î b˛ø£ ‘·|üŒ<äT.

á |ü]dæú‹ô|’ n<Ûä j·Tq+ nedüs¡+ eTq<X|ü⁄ Á|ü‹uÛÑ kÕeTsê∆ \TeTq<˚XÊì≈£î|üjÓ÷–+#·T Á|üj·T‘·ï+ nedüs¡+.

160

]»πs«wüqT¢


N O T E S

161


]»πs«wüqT¢

eT÷˝≤´+ø£q+`|ü]cÕÿs¡ #·s¡ \T

12

sêC≤´+>∑+ neT\T≈£î e∫Ã @&ÉT <äXÊu≤›\ bÕ\q kÕ–+~. <˚X¯|ü]dæú‹ì, Á|ü»\ |ü]dæú‹ì, ]»πs«wüqT neT\TqT düMTø£å #˚düTø=qTeTìdüTÁ|”+ø√s¡Tº |ü<˚|ü<˚ ôV≤#·Ã]+∫+~. ≈£î\ ]»πs«wüqT\qT ø=qkÕ–+#·Tnedüs¡+ Ç+ø± e⁄qï<ë? e⁄+fÒ mHêïfi¯ófl? <˚X¯+˝Àì Ç‘·s¡ ù|<ä\dü+>∑‘˚$TÏ? nì Á|üuÛÑT‘·«+ düMTø£å\T »]|æ ìs¡ísTT+#ê*. kÕ«‘·+Á‘· +nìï≈£î˝≤\, esêZ\ yê]ø° e∫Ã+~. S.C., S.T. \T ø±ì ù|<ä\≈£î dü«‘·+Á‘·+sê Ò<ë? yê]øÏ @ Vü≤≈£îÿ\÷ sê Ò<ë? yê] |üøå±q mes¡T ì\TkÕÔs¡T?yês¡T Ç|üŒÏø° dü+|òüTÏ‘·yÓTÆ Á|üuÛÑT‘ê«ìï Á|ü•ï+#· Ò<äì BÛe÷Hê? Á|üuÛÑT‘·«+≈£î\ ÁbÕ<Ûëq´‘·\qT Ä|æ yÓqT~]– Ä˝À∫+#ê*. düeT<äèwæº‘√ Ä˝À#·qô|≤º*. Á|ü»\ ù|<ä]ø£+ô|’ @ $eø£å ˝Ò≈£î+&Ü <äèwæº ô|≤º*. <˚X¯+Á|üXÊ+‘·‘·qT ø√˝ÀŒsê<äT. kÕe÷õø£ Hê´j·T+ nìï ≈£î˝≤\ ù|<ä\≈£îdüeTyT. $<ÛëHê Ò e÷s¡TŒ. <X+˝Àì j·÷e‘·TÔ ù|<ä\qT düeT+>± Ä<ä]+#$<ÛëHê\qT Á|üuÛÑT‘·«+ Ä#·]+#ê*. dü+πøåeT ø±s¡ Áø£e÷\≈£î, $<ÛëHê\≈£îdü+ã+~Û+∫ ªªñqïyês¡Tµµ ªª˝Òìyês¡Tµµ nH˚ $uÛ≤>±\qT Á|üuÛÑT‘·«+‘·j·÷s¡T#˚düTø=ì eTT+<äT≈£î kÕ>±*.

ÄHê&ÉT ]»πs«wüqT¢ ø£*Œ+#·≤ìøÏ >∑\ #ê]Á‘·ø£ H˚|ü<∏ë´ìï »„|æÔøÏ‘Ó#·TÃø√yê*. n|üŒÏ es¡íeédüú, ≈£î\eédüú, ne÷qTwü ndüŒèX¯´‘·,$<ëéø±XÊ\T, ñ<√´>±eø±XÊ\T, düe÷q‘·«+ e¬>’sê kÕe÷õø£ H|ü<∏ä +ô|’

162

]»πs«wüqT¢


»]|æq #·s¡Ã\T >∑Ts¡TÔ≈£î ‘Ó#·TÃø√yê*. Ä H˚|ü<∏ë´ Ò H˚&ÉT ñHêïj·÷ nì‘·]ÿ+#·Tø√yê*. n$ H˚Ï düMTø£å≈£î e÷s¡Z<äs¡Ùø±\T.

<˚XÊ_Ûeè~∆øÏ, ]»πs«wüHé ≈£î˝≤\ n_Ûeè~∆øÏ ø√≤qTø√≥¢ ã&Ó®Ÿ$ìjÓ÷–+#·ã&ç+~. 1947 dü+ˆˆ HêÏøÏ ù|<ä]ø£+ 70 XÊ‘·+ e⁄+&É>±HÏøÏ 20/30 XÊ‘êìø=∫Ã+~. ñ‘êŒ<äø£‘·\T ô|]>±sTT. Jeq kÂø±sê´\Tô|]>±sTT. dæú‹>∑‘·T\÷ ô|]>±sTT. ÄHêÏø° áHêÏø° nÁ>∑≈£î˝≤\ù|<ä …+<äs¡T, Á|üuÛÑT‘·«+ $ìjÓ÷–+∫q <Ûäq+ nÁ>∑≈£î˝≤\ ù|<ä\qT >±ìS.C., S.T. ≈£î˝≤\ ù|<ä\qT >±ì Ä]úø£+>±q÷, kÕe÷õø£+>±q÷ m+‘·n_Ûeè~∆ |üs¡∫+B Á|üuÛÑT‘·«+ e<ä› >∑D≤+ø±\THêïsTT. @ ≈£î\eT÷ @e÷Á‘·+n_Ûeè~∆ #Ó+<ä Ò<äì #Ó|üŒ ÒeTT. 1950 HêÏ ù|<ä |ü]dæú‘·T\T düe÷»+˝ÀÇ|ü&ÉT Òe⁄. ]»πs«wüH¢ dü+|ü<ä\ì#êÃsTT.

Á|ü‹ e´ø° Ô nìï s¡ø±\ ÁbÕ<∏ ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\q÷ ùd«#êÃ ¤kÕ«‘·+Á‘ê´\qT nqTuÛÑ$+#ê*. ø=+<ä] ø√düy˚T Vü≤≈£îÿ\T sêC≤´+>∑+˝Àsêj·T Ò<äT. Jeq $<ÛëHê\T H&ÉT e÷sêsTT. <X+˝À eékÕj·Tø£ $d”Ôs¡í+ô|]–+~. Åô|’y˚≥T s¡+>∑+˝À >±ì, |ü_¢ø˘ s¡+>∑+˝À >±ì ñ‘·Œ‘·TÔ\T,$ìjÓ÷>∑+ ô|]–+~. $<ä´, ñ<√´>∑ kÂø£s¡´+ ô|]–+~. C≤rj·Tn+‘·sê®rj·T kÕúsTT˝À Á|ü»\T eTT+<äT≈£î b˛>∑\T>∑T‘·THêïs¡T.m<äT>∑T‘·THêïs¡T. <˚X¯+ |ü⁄s√>∑‹yÓ’|ü⁄≈£î, ˝ÖøÏø£ ‘·‘·«+ yÓ’|ü⁄≈£î, eT‘·kÕeTs¡dü´+ yÓ’|ü⁄≈£î Á|üj·÷DÏdüTÔ+~. ø±ì ≈£î\+ ‘·q Á|ü‘˚´ø£‘·qT#ê≥T≈£î+≥T+~.

<äTs¡<äèwüºeXÊ‘·TÔ, e<ä›Hêï >±ì m|ü&Ó’‘˚ ≈£î˝≤ìøÏ ÁbÕeTTU´‘·ì∫Ã Á|ü‘˚ ø£‘·\ ì∫Ã sêC≤´+>∑+ sêXÊs√, ÄHêÏ qT+&ç ≈£î\‘·‘·«+ô|s¡T>∑T‘·÷ H˚ÏøÏ XÊX¯«‘·yÓTÆ+~. S.C., S.T., B.C. \ e …H˚ <˚X¯+˝Àì≈£î˝≤\ yês¡+<äs¡÷ yê] yê] ≈£î˝≤\ ndæú‘ê«ìï ø±bÕ&ÉTø√e≥+˝À

163


]»πs«wüqT¢

ìeT>∑ïyÓTÆHês¡T. eTìwæ ø£+f… yêì ≈£î\+ eTT+<äT q&ÉTdüTÔ+~. ≈£î\+Vü≤≈£îÿ>± s¡÷bı+~+~. <ëì e\q Á|üjÓ÷»Hê\ yÓ’|ü⁄ Á|ü»\T q&ÉTdüTÔHêïs¡T.e÷$T&ç #Ó≥Tº ø±|ü⁄ø=ùdÔ (≈£î\+ e\¢ Á|üjÓ÷»q+ ø£qã&ç‘˚) Á|ü‹ e´øÏÔ<äèw”º Ä ø±|ü⁄qT nqTuÛÑ$+#˚yÓ’ù| kÕ>∑T‘·T+~. Ä $<Ûä+>± ]»πs«wüHé\ø√dü+ ≈£î˝≤\T ô|s¡T>∑T‘·THêïsTT. Á|ü‹ e´ø°Ô m˝≤ ]»πs«wüHé ÀøÏ #˚sê\H˚Á|üj·T‘·ï+˝À e⁄Hêï&ÉT. Á|üuÛÑT‘·«+˝À e⁄qï bÕ\≈£î\T yê] sê»ø°j·TÁ|üjÓ÷»Hê\≈£î neø±X¯eTTqï y˚Ts¡≈£î ñ|üjÓ÷>∑ ô|≥Tº≈£îH˚ Á|üj·T‘·ï+˝Àe⁄Hêïs¡T. á Á|üj·T‘êï\ô|’ düTÁ|”+ø√s¡Tº ≈£L&É yêÚ≤´q+ #˚dæ+~. es¡í$uÛÑ»q, esêí~Ûø£ ‘·\T #Ó|æŒq<äì eTqT<Ûäs¡à XÊÅkÕÔìï ‘·>∑\u…Ïºq <˚X¯+eTq~. y\ ≈£î˝≤\qT >∑T]Ô+∫ ≈£î\ Á|ü‘´ø£‘· *∫Ãq sêC≤´+>±ìï e÷Á‘·+m|ü&É÷ @MT #˚j·T≈£î+&Ü •ø£å\T sêdüT≈£îHêï+. ø=‘·Ô eTqT <Ûäs¡àXÊg+sê<äT. ø=‘·Ô eTqTe⁄\T |ü⁄≥ºs¡T. ≈£î˝≤\ >∑T]Ô+|ü⁄ Ò≈£î+&Ü Ä]úø£ yÓqTø£u≤≥T>∑T]Ô+|ü⁄‘√ n_Ûeè~∆ kÕ~Û+#·e#·TÃ. ø±ì sêC≤´+>∑+ n˝≤sêj·T Ò<äT.|òü*‘·+>± kÕe÷õø£+>± yÓqTø£ã&çq ≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£q düVü‰j·÷\T,neø±XÊ\T \_ÛdüTÔHêïsTT. ø±ì kÕe÷õø£ Hê´j·T+ ø£\>∑≥+˝Ò<äT.nÁ>∑≈£î˝≤\ ù|<ä\ô|’ $eø£å »s¡T>∑T‘·T+~. Çe˙ï <ë#˚ùdÔ <ë>∑ì dü‘ê´\T.ÇH˚ïfi¯fl nqTuÛÑe+˝À @#·s¡ e\q, me]øÏ, @ Hê´j·T+ »s¡T>∑T‘·T+~,m+‘· »s¡T>∑T‘·T+~, me]øÏ @ Hê´j·T+ »s¡>∑≥+ ˝Ò<äì, qwüº+»s¡T>∑T‘·T+<ë nì |ü]dæú‘·T\ eT÷˝≤´+ø£q+, |ü⁄qs¡÷à˝≤´+ø£q+#˚düTø√yê*. á eT÷˝≤´+ø£q+˝À ø=+<äs¡T Á|ü»\≈£î »s¡T>∑T Á|üjÓ÷»Hê\qT, ø=+<ä]øÏ »s¡>∑ì Hê´j·÷\qT uÒØE y˚düTø=ì ‘·>∑T ìs¡íj·T+rdüTø√yê*.

1950 qT+&ç ndüŒèXó´\≈£î, u≤ìdü\≈£î bÕ‘·eTTÁ<ä Ò ydæ yêÏìeTØ #·≥º|üs¡+ #˚dæ düe÷»+˝À nee÷ì+#·≥+, nee÷q+ yÓ÷j·T≥+Hê´j·TeTì|æ+#·Tø√<äT. á STIGMA = ø£fi¯+ø±ìï XÊX¯«‘·+ #Ój·T´≥+

164

]»πs«wüqT¢


>±+BÛ, n+uÒ<äÿsY, düTÁ|”+ø√s¡Tº |üP]Ô>± e´‹πsøÏ+#ês¡T. á STIGMA

˝Ò≈£î+&Ü ≈£L&É sêC≤´+>∑+ sêdüTø√e#·TÃ ˝Ò<ë e÷s¡TÃø√e#·TÃ.ndüŒèX¯ó´\ô|’, u≤ìdü\ô|’ ≈£î\+ ø±s¡D+>± $eø£å #·÷|ü≥+ ne÷qTwü+.Ç+<äT≈£î ‘·>∑T $<Ûä+>± ≈£î\ ìs¡÷à\q≈£î #·s¡ \T rdüTø√≈£î+&Ü, sêC≤´+>∑+≈£î\ ]»πs«wüHé e÷s¡Z+ nqTdü]+∫+~. ]»πs«wüHé ndüŒèX¯ ‘·≈£î »yêãTø±<äT. sêC≤´+>∑+ Àì ]»πs«wüq¢ e\¢ ndüŒèX´‘ê uÛ≤e+ ô|]–+<äqTø=ìS.C., S.T. nÁ≤dæ° #·≤ºìï 1989˝À ‘Ó#êÃs¡T. á #·≤ºìøÏ #ê]Á‘·ø£H|ü<∏ä + ‘·>∑T $<Ûä+>± #·]Ã+#·≈£î+&Ü sê»ø°j·T e÷sêZq Á|üj·÷DÏ+#ês¡T.Á|üuÛÑT‘ê«\T n|ü⁄&Ó’Hê |ü]dæú‹ì düMTøÏå+∫ e⁄+&Ée\dæ+~.

Á|ü»\qT, Á|ü»\ kÕe÷õø£, Ä]úø£ dæú‹>∑‘·T\qT, <˚X¯dü+|ü<äqT,n_Ûeè~∆ kÕ<ÛäqqT #·]Ã+#ê*, >ös¡$+#ê*. sê»ø°j·T+ ys¡T. <XÊ_Ûeè~∆Á|ü»\ ùd«#·Ã¤ düe÷q‘ê«\T, Á|üC≤kÕ«eT´+, ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\T y˚s¡T.<˚XÊ_Ûeè~∆, Á|üC≤ dü+πøåeT+ C≤rj·T‘· ø√s¡Tyês¡T sê»ø°j·÷\qT Á|üø£ÿqô|&É‘ês¡T. BìøÏ eTTK´ ñ<ëVü≤s¡D &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY≈£î sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑmìïø£ À¢ ‘·q ìjÓ÷»ø£es¡Z+ <X bÕØºwüHé À b˛sTTHê, ys¡T#√≥ Á|ü‘´øÏ+∫nuÛÑ ]∆‘·«+ Ç∫Ã ¬>*|æ+∫, <ä]$T˝≤ yÓTT<äÏ uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+˝À eT+Á‹|ü<ä$ ìe«≥y˚T. Äj·Tq ø±+Á¬>düT bÕØº ø±<äT. kÕ«‘·+Á‘√´<ä eT+˝ÀÒ&ÉT. Væ≤+<äTe⁄>± |ü⁄≤ºH >±ì Væ≤+<äTe⁄>± eTs¡DÏ+#·qì Á|üø£Ï+#ê&ÉT.

nsTTHê >±ì nìï esêZ\T, esêí\T, ≈£î˝≤\ y˚T<∏ëe⁄\ y˚T<∏ë$‘·Hêìï>ös¡$+#˚ C≤rj·T uÛ≤yêìï Á|ü<ä]Ù+#ês¡T >±+BÛ, HÓÁVüA, |üfÒ˝Ÿ,sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é e¬>’sê ô|<ä›\T. sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ nq>± ªªuÛ≤s¡‘· C≤‹µµyÓTT‘êÔìøÏ dü+ã+~Û+∫q<äì, ≈£î\‘·s¡Væ≤‘·+>±, eT‘·s¡Væ≤‘·+>±, bÕØºs¡Væ≤‘·+>±, sê»ø°j·T s¡Væ≤‘·+>± düe÷˝À∫+#ês¡T. á $<ÛëHêìï>ös¡$+#·≥+ nedüs¡+. ø±ì sêC≤´+>±ìï ys¡T$<Ûä+>± s¡÷bı+~+#ês¡T.

165


]»πs«wüqT¢

e÷s¡TŒ #Ó+~q <˚X¯ |ü]dæú‘·T\ <äècÕº H˚&ÉT yêÏì Á|üuÛÑT‘·« ô|<ä›\T,Á|ü»\T düMTø£å / eT÷˝≤´+ø£q+ #˚düTø√e\dæq nedüs¡eTTqï~. <˚X¯+n_Ûeè~∆ #Ó+<ä Ò<ä+fÒ |ü]dæú‘·T\˝À e÷s¡TŒ Ò<ä+fÒ ã&Ó®ŸqT n>ös¡e|üs¡∫qfÒ¢. qeuÛ≤s¡‘· dü+ø£\Œ+ ÒqfÒ¢.

kÕe÷õø£+>± ≈£L&É <X+˝À Á|ü‹ e´øÏÔ ≈£î\ ÁbÕ<Ûëq´‘· ‘ÓdüTÔHêï&ÉT.≈£îs¡TπøåÁ‘ê\T, bÕ<äj·÷Á‘·\T, <Ûäsêï\T, õ˝≤¢\T õ˝≤¢ Ò 144 ôdø£åHé Àô|≥º≥+, y˚\ø=B› b˛©düT\qT õ˝≤¢ À¢ Á|üjÓ÷–+#·≥+ e+Ï$ <˚XÊìøÏ<äTs¡<äèwüºø£s¡+. ]»πs«wüq¢ À Òì Á|ü»\ eTqdüT\T m|ü&ÉT Á|üø√|ækÕÔjÓ÷#Ó|üŒkÕ<Ûä + ø±<äT. n~ ìe⁄s¡Tø£|üø=ì e⁄qï~. Bìì Á|üuÛÑT‘·« ô|<ä›\T>∑T]Ô+#ê*.

sêC≤´+>∑+ ì]à+∫q|ü⁄&ÉT <˚X¯+˝À kÕe÷õø£, sêCø°j·T, Ä]úø£|ü]dæú‘·T\T H˚Ï ≤>± Òe⁄. Á|ü»\ Jeq $<ÛëHê\T, dü+düÿè‹ y˚s¡T>±e⁄HêïsTT. á 70 dü+e‘·‡sê\ ø±\+˝À e÷s¡TŒ\T e#êÃsTT. sêC≤´+>±ìøÏdües¡D\T ≈£L&É #ê\ e#êÃsTT. XÊdüqdüuÛÑ\ düuÛÑ´‘·«+ ]»πs«wüHéø±\|ü]$T‹ Ç|üŒÏøÏ 6 kÕs¡T¢ düe]+∫ 70 @fi¯fl≈£î ô|+#ês¡T. yÓTT‘·Ô+122 ≈£î ô|’>± sêC≤´+>∑ dües¡D\T e#êÃsTT. ìø£ÿ∫Ã‘·q+ ø=ìï#√≥¢ø√˝ÀŒsTT+~. sêC≤´+>∑+ n‹øÏ+∫q eTTø£ÿ\T>± e⁄+~. á dües¡D\e\q Á|ü»\ e÷qe dü+ã+<Ûë\T ≈£L&É e÷sêsTT. ‘·>∑T$<Ûä+>± sêC≤´+>∑$<ÛëHê\ô|’ düMTø£å »]– ø=‘·Ô sêC≤´+>∑+ #˚j·T≥+ >±ì, eTs¡\ nìï≈£î˝≤\ ù|<ä\ n_Ûeè~∆ø Ï dü+ã+~Û+∫ ø=‘·Ô n~Ûø£s¡D\T Ò<ë dües¡Dn~Ûø£s¡D\T >±ì sêj·Te\dæ e⁄+~. ñqï n~Ûø£s¡D\qT ø=ìï+Ïì]|” Ÿ #˚j·Te\dæq nedüsêìï >∑÷]Ã #·]Ã+#ê*.

á 70 dü+e‘·‡sê\ ≈£î\ >∑‹˝À ]»πs«wüq¢ô|’ sêC≤´+>∑eTTUÀ´<›X¯+ |òü*+∫+<ë Ò<ë nì dü+XÀ<Ûäq nedüs¡+. sêC≤´+>∑+˝À

166

]»πs«wüqT¢


≈£î\+ ]»πs«wüHé À ø±\|ü]$T‹ ô|≥º Ò<äT. Bìì mø£ÿ&√ ˇø£#√≥ Ä|ü⁄Á|üj·T‘·ï+ Ç+‘·es¡≈£î »s¡>∑ Ò<äT. XÊX¯«rø£]+#·Tø=q&ÜìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+düVü≤ø£]düTÔ+~. XÊX¯«rø£]+#·Tø=ì b˛e≤ìï n+uÒ<äÿsY ø√s¡˝Ò<äìÄ+Á<ÛäÁ|ü<XŸ sêh+˝À »qùdq bÕØº Hêj·T≈£î&ÉT |üeHé ø£fi≤´DY ùdºŸyÓT+Ïdü÷Ô]»πs«wüqT Òì düeTdüe÷» kÕ<ÛäH˚ n+uÒ<äÿsY≈£î eTq+ n]Œ+#˚ ì»yÓTÆqìyê[ nHêï&ÉT. e÷]q <X ø±\ |ü]dæú‘·T\qT d”«ø£]+∫, ‘·>∑T e÷s¡TŒ\qT>∑÷]Ã Ä˝À∫+#ê*. düMTø£å\≈£î yÓdüT\Tu≤≥TqT ø£*Œ+∫ e÷s¡TŒ #˚j·TTñ<›X¯ +‘√H˚ ø±\ìs¡íj·T+ sêC≤´+>∑+˝À ô|≥º Ò<äT. ◊Hê ø±\|ü]$T‹ô|ÏºHê <ëìì ‘·èD°ø£]+∫ ô|+#·T≈£î+≥÷ b˛j˚T Á|üuÛÑT‘ê«\ $<ÛëHê\ô|’n»e÷sTTw” Ò<äT. sêÅcÕº\T me] <ë] yê]<. ã\yÓTÆq πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+Ò<äT. á düMTøå±edüsêìï sê»ø°j·T bÕØº\≈£î e~ ÒùdÔ dü÷s¡T´ì ÁøÏ+<ä

uÛÑ÷$T ñqï+‘· ø±\+ sêC≤´+>∑+ Ç˝≤H˚ e⁄+&ÉT Á|üe÷<ä+ e⁄+~.düMTø£å\T kÕe÷õø£ XÊgy˚‘·Ô\T, y˚T<Ûëe⁄\T, Hê´j·T ì|ü⁄DT\T, Á|üD≤[ø£` Ä]úø£ XÊgy˚‘·Ô\T, n~Ûø±s¡ ` Á|ü‹|üø£å Á|üC≤Á|ü‹ì<ÛäT\T, bÕ]ÁXÊ$Tø£,$<ë´s¡+>±\ ì|ü⁄DT\T, ñ<√´>∑ ≈£î\ dü+|òü÷\ Hêj·T≈£î\T >∑‘· Ä<ëj·T` e´j·T |üÏºø£\T, >∑‘· ø±\|ü⁄ dü+ã+~Û‘· dü+πøåeT ø±s¡ Áø£e÷\ $ìjÓ÷>∑yÓTT‘êÔ\T |òü*‘ê\T, Á|üC≤_ÛÁbÕj·T ùdø£s¡D e¬>’sê Ä<Ûës¡ düe÷#êsêìïdüMTø£]+#ê*. düMTøå± ø±s¡´Áø£eT+ Á|ü»\ <äèwæ º˝À e⁄+#ê*.Á|üC≤_ÛÁbÕj·T+ ùdø£]+#ê*. >∑‘·+˝À e∫Ãq ]»πs«wüHé e´‹πsø√<ä e÷ìï≈£L&É <äèwæº˝À e⁄+#·Tø√yê*. n+uÒ<äÿsY $Á>∑Vü‰\ô|’ »s¡T>∑T‘·Tqï|üsêuÛÑyê\≈£î >∑\ eT÷\ø±s¡D≤ìï d”«ø£]+#ê*. Ç+<äT¬ø’ ≈£î\|üs¡+>±@s¡Œs¡#·ã&É¶ ø£$T°\T, ø£$TwüqT¢ yê] ã&Ó®Ÿ $ìjÓ÷>∑+, |üì$<Ûëq+˝ÀkÕ~Û+∫q |òü*‘ê\qT ùdø£]+∫, sêC≤´+>∑ eTTUÀ´<›XÊ\qT kÕ~Û+#·>∑*–qB ÒìB düMTøÏå+#ê*.

167


]»πs«wüqT¢

Hê´j·TkÕúHê\ rs¡TŒ\T n<Ûä j·Tq+ #j·÷*‡q nedüs¡+ m+‘Ó’Hêe⁄+~. n$ e÷s¡Z<äs¡Ùø£+ #˚kÕÔsTT. yêÏì ‘·èD°ø£]+#·T≥ô|’ #·s¡´\TrdüTø=qTM\T Hê´j·TkÕúHêìøÏ kı+‘·+>± ˝Òø£b˛e≥+ sêC≤´+>∑+˝Àˇø£ À≥T. ≈£î\ ]»πs«wüq¢ n+XÊ\ô|’ e+<ä≈£î ô|’>± ]Ÿ |æÏwüHé\TdüTÁ|”+ø√s¡Tº˝ÀqT, $$<Ûä ôV’≤ø√s¡Tº\˝Àq÷ $#ês¡D\T »]– rs¡TŒ˝§#êÃsTT. e+<ä\ eT+~ Hê´j·TeT÷s¡TÔ\, Hê´j·Tyê<äT\ n_ÛÁbÕj·÷\T,yê<äq\T qyÓ÷<Ó’ e⁄HêïsTT. sêC≤´+>∑ eT÷\dü÷Á‘ê\qT, Á|üC≤dü+πøåe÷\qT #·]Ã+#ês¡T. ]»πs«wüq¢ dü+ã+~Û‘· ø=ìï eTTK´ sêC≤´+>∑n+XÊ\ô|’ e´‹πsø£‘·\T yÓ\Te&Ü¶sTT. ø=ìï #·≤º\T, õ.y√.\Tø=Ï ºy˚j·Tã&Ü¶sTT. Á|üuÛ ÑT‘ê«\T nqTdü]+#·e\dæq $<ÛëHê\qTdü÷∫+#êsTT. Hê´j·TkÕúHê\T ‘Ó*|æq n_ÛÁbÕj·÷\qT >ös¡$+#·≥+sêC≤´+>∑<Ûäs¡à+. Òì#√ Hê´j·TkÕúHê\qT, eédüúqT sêC≤´+>∑|üs¡+>±m+<äT≈£î düèwæº+#êyÓ÷ Á|üuÛÑT‘·«+ »yêãT #ÓbÕŒ*. Á|üuÛÑT‘·« Á|ü‘˚ ø£ düMTøå±dü+|òü÷ìï @s¡Œs¡#·≥+ nedüs¡+. á düMTøå± #·s¡Ã\T, düTÁ|”+ø√s¡Tº rs¡TŒ\T,yê´K´\T Ç˝≤ e⁄+&É>∑H ø=‘·Ô &çe÷+&é #·s¡Ã ø£sêï≥ø£ Á|üuÛÑT‘·«+ ‘Ó∫Ã+~.yês¡T $<ä , ñ<√´>±\πø >±ø£ ñbÕ~ÛøÏ (ø±+Á≤≈£îº\T) ≈£L&Ü S.C., S.T.

\ yê]øÏ ]»πs«wüHé #·≥º+ ‘Ó∫Ã+~. Ç~ sêC≤´+>∑ $s¡T<ä∆eTì >∑es¡ïs¡Tn+^ø±s¡+ (assent) ìsêø£]+∫Hê sêh|ü‹ e<ä› Ä #·≤ºìøÏ nqTeT‹‘Ó#êÃs¡T. Ç~ Ç+‘·es¡≈£î sêC≤´+>∑+˝À Òì n+X¯+. Ç~ sêC≤´+>∑<Ûäsêà\≈£î e´‹πsø£+. Ç~ ≈£î\ ]»πs«wüHé y˚düTÔqï yÓÁ]‘·\˝À¢ ˇø£Ï.S.C., S.T. \T ù|<ä …’q+<äTq 50 \ø£å\ <ëø± ø±+Á≤≈£îº |üqT\≈£î ô|≥Tºã&çm˝≤? Á|üyÓ÷wüqT¢, d”ìj·÷]°\˝À ]»πs«wüqT¢ nqTdü]ùdÔ ø£*π> qcÕº\qTdüTÁ|”+ø√s¡Tº ø=ìï rs¡TŒ\˝À $eT]Ù+#·≥y˚T >±ø£, ø£*π> Á|üe÷<ë\qT≈£L&É $e]+∫+~. 9`2`2017 ‘˚Bq B.K. |ü$Á‘· πødüT˝À düTÁ|”+ø√s¡TºÇ<˚ rs¡TŒ #Ó|æŒ+~. Ç<˚$<ÛäyÓTÆq rs¡TŒqT 8/2017˝À &Ûç©¢ ôV’≤ø√s¡Tº

168

]»πs«wüqT¢


»dæºdt ‘ê$T‘·ÔHé, »dæºdt Vü≤]X+ø£sY u…+∫ #Ó|æŒ+~. ñ<√´>±\ Á|üyÓ÷wüq¢ À]»πs«wüHé\ e\q |ü]bÕ\q˝À ˇø£ ø=+‘· düØ«düTø±\+ ‘·s¡Tyê‘· ô|’kÕúsTT ñ<√´>±\˝À n+<äs¡÷ ]»πs«wüHé À e∫Ãq n~Ûø±s¡T Ò e⁄+≤s¡qïyêdüÔyêìï >∑T]Ô+#ê*. ø=ìï eT‘ê\ yê]øÏ, ≈£î˝≤\ yê]øÏ |üP]Ô nHê´j·T+»s¡T>∑T‘·T+<äì, |ü]bÕ\q ≈£î+≥T|ü&ÉT‘·T+<äì rs¡TŒ\˝À Hê´j·TkÕúq+$&ÉeTs¡∫ #Ó|æŒ+~. Ç|ü&É<˚ »s¡T>∑T‘·T+~. ø=+<äs¡T ñ<√´>∑T\Tpìj·Ts¡¢sTTHê Á|üyÓ÷wüq¢ e\q ô|’ kÕúsTTøÏ b˛‘·T+≤s¡T. $T>∑‘ê z.dæ.e¬>’sê\T m<äT>∑T u§<äT>∑T Ò≈£î+&Ü yÓqTø£ã&ç e⁄+≤s¡T. ñ<√´>∑+˝Àìsêdüø£Ô‘· yÓ+≤&ÉT‘·T+~.

uÛ ÑØ Ô ø±ì b˛düT º\~ (backlog) eTs=ø£ Á|üVü≤düq+. @dü+e‘·‡sêì≈£îqï b˛düTº\ U≤∞\qT Ä dü+e‘·‡s¡+˝ÀH˚ |üP]+#ê*.]»πs«wüHé $uÛ≤>∑+˝Àì yês¡T #ê*q+‘· eT+~ Ò≈£î+&çq#√ yÓT]Ÿ Á|üø±s¡+$T>∑‘ê ≈£î˝≤\ yê]‘√ Ä dü+e‘·‡s¡+ $T–*q b˛düTº\qT ì+|ü&É+Hê´j·Te÷ ø±<ë nì $eT]Ù+#·Tø√yê*. dü]b˛sTTq+‘·>± ]»πs«wüHénuÛÑ s¡Tú\T Òì b˛düTº\qT eTs¡TdüÏ dü+e‘·‡s¡+˝À ]»πs«wüHé Àì nuÛÑ s¡Tú\<ë«sê ì+|ü&É+˝À >∑\ nHê´j·÷ìï $s¡$T+#ê*. Ç|üŒÏπø ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸÁ|üuÛÑT‘·«+ Backlog |ü<ëìï m‹Ôy˚dæ+~.

≈£î\+ ø±s√ŒπswüqT¢, ø£$TwüqT¢, $T>∑‘ê ]»πs«wüq¢ ≈£î˝≤\ eédüú\<ë«sê m+‘· |òü*‘·+ e∫Ã+<√ ø=+‘· $düÔè‘· #·s¡Ã »s¡>±*. Ç~ ø√≤¢~s¡÷bÕj·T\ ã&Ó®Ÿ‘√ ≈£L&çq n+X¯+. Ç$ ìs¡T<√´>∑ Hêj·T≈£î\≈£îdæ+Vü‰düHê*e«≤ìøÏ u≤>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·THêïj·Tì $eTs¡Ù\T, Á|ü‹$eTs¡Ù\T |üÁ‹ø£ À¢ edüTÔHêïsTT. n$ 70 dü+ˆˆ <˚XÊuÛÑT´<äj·T+ @MT#·÷|ü Òø£ b˛j·÷j·Tì Á|ü»\ø£s¡∆yÓTÆ+~. á |ü]dæú‘·T˝À¢ Á|üuÛÑT‘·«+ düMTø£å≈£îeTT+<äT≈£î sêyê*. ø=ìï ≈£î˝≤\≈£î ø£$TwüH=¢#êÃsTT. ã&Ó®Ÿ˝§#êÃsTT.

169


]»πs«wüqT¢

ø=ìï y˚∫e⁄HÓ’ï. n+<äTø√dü+ ≈£îs¡TπøåÁ‘· j·TT<ä∆+, bÕ<äj·÷Á‘·\T e¬>’sêy˚∫ e⁄HÓ’ï. ø=‘·Ô>± sêC≤´+>±ìï düe]+∫ 338`_ n~Ûø£s¡D+ ‘Ó∫Ã"Socially and Educationally Backward Class" nì ‘Ó∫Ã S.C.,

S.T., B.C. \ yê]ì ˇø£ >∑÷ÏøÏ #πsÃ Á|üj·T‘·ï+ »s¡T>∑T‘·Tqï~. Ç<=ø£ø=‘·Ô ø±¢düT. Ms¡T ˇø£yÓ’|ü⁄ dü+|üqTï\≈£î eTs=ø£yÓ’|ü⁄ S.C., S.T. \≈£îeT<Ûä ˝À e⁄+≤s¡≥. Áu≤Vü≤àD ø±s=ŒπswüHé, sê»ø°j·÷ìøÏ ã …’+~. ø±|ü⁄ø±s=ŒπswüHé b˛©düT $#ês¡D˝À ¬ø[fl+~. πøåÁ‘·kÕúsTT |ü]dæú‘·T\qT áø£$TwüqT¢ Á|üuÛÑT‘·«+ <äèwæºøÏ, Á|ü»\ <äèwæºøÏ #˚s¡Ã≥+ Ò<äì Á|üuÛÑT‘ê«\TÁ|ü•ï+#·≥+ Ò<äT. yês¡T bÕs¡¢yÓT+≥T≈£î Á|ü»\≈£î eT<Ûä nqTdü+<Ûëq≈£î\T.n_Ûeè~∆ e´j·T+, dü+πøåeT e´j·T+ ìwüŒ‘·TÔ\T ≈£L&É yê]#·TÃ ìy˚~ø£\ô|’Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄+≥T+~.

2015`16 dü+e‘·‡s¡|ü⁄ Ç+&çj·THé |ü_¢ø˘ ô|ò’HêqT‡ kÕºÏdæºø˘‡yês¡T $&ÉT<ä\ #˚dæq düe÷#ês¡+ Á|üø±s¡+ :

1990`91 n_Ûeè~∆ e´j·T+ s¡T. 49,546 ø√≥T¢n_Ûeè<∆‘·s¡ e´j·T+ s¡T. 26,435 ø√≥T¢

2015`16 n_Ûeè~∆ e´j·T+ s¡T. 15,16,299 ø√≥T¢n_Ûeè<∆‘·s¡ e´j·T+ s¡T. 8,10,481 ø√≥T¢

2017 dü+.˝À S.C. \ yê]øÏ Á|ü‘˚ ø£+>± s¡T. 9,847 ø√≥T¢#˚düTÔqï Ä]úø£ düVü‰j·T+

2017 dü+.˝À S.T. \ yê]øÏ Á|ü‘˚ ø£+>± s¡T. 3,528 ø√≥T¢#˚düTÔqï Ä]úø£ düVü‰j·T+

2017 dü+.˝À B.C. \ yê]øÏ Á|ü‘˚ ø£+>± s¡T. 4,430 ø√≥T¢#˚düTÔqï Ä]úø£ düVü‰j·T+

170

]»πs«wüqT¢


kÕ<Ûës¡D ã&Ó®Ÿ ø±ø£ Ç$ ≈£î\ã&Ó®Ÿ yÓTT‘êÔ\T. Ç˝≤ 70dü+e‘·‡sê\ qT+&ç #˚düTÔqï n<äq|ü⁄ Ks¡TÃ düe÷#ês¡+ Á|üuÛÑT‘·«+ e<ä›e⁄+&É>± S.C, S.T. \ yê]˝À Áø°ÏMT Òj·TsY (dü+|üqï ÁX‚DÏ) ìs¡íj·T+,ø£wüºyÓTÆq |üìø±<äT. Ç‘·s¡ |òü*‘ê\ düe÷#ês¡+ ≈£L&É dæ<ä∆+>± e⁄+&Ü*.á Á|ü‘˚ ø£ dü<äTbÕj·÷\T ø=qkÕ–+#·≥e÷ Ò<ë nH˚ ìs¡íj·÷ìï düMTø£å#˚dæ, eT÷˝≤´+ø£q+ #˚dæ, dü+|üqTï\qT ]»πs«wüHé qT+&ç eTT+<äT‘=\–+#ê*.

Á|ü‘´ø£ ≈£î˝≤\ ø±\˙\ e\q ≈£î\+ |òüT˙uÛÑ$+∫+~. Á>±e÷\˝À,|ü≥ºD≤\˝À nìï≈£î˝≤\˝Àì ù|<ä\qT ø£*|æ ˇπø#√≥ ø±\˙ ì]àùdÔø=+‘·ø±˝≤ìøÏ ≈£î˝≤\ Á|ü»\T ø£*dæb˛e#·TÃ. Á|ü‘˚ ø£ ≈£î\ø±\˙\ e\q,Á|ü‘´ø£ Ï kÂø£s¡ +, bÕsƒ¡XÊ\\T, ÄVü‰s¡ Äs√>∑ $<ÛëHê\T ≈£î\|üs¡+>±Á|ü‘˚ ø£yÓTÆ XÊX¯«rø£]+#·T≈£î+≥Tqï$. eTqTdüàè‹ì ‘·>∑\u…Ïº ≈£L&É eT∞fln< ‘·s¡Vü‰ düe÷C≤ìï eédüúqT ø=qkÕ–+#·e …Hê nì |ü⁄qsê˝À∫+#ê*.≈£î˝≤\ ø±\˙\ kÕúq+˝À ≈£î˝≤+‘·s¡ ø±\˙\ ìsêàD+ #˚j·Te#·TÃ.S.C., S.T., B.C. \T O.C. \ eT<Ûä ≈£î˝≤+‘·s¡ $yêVü‰\T, yê] dü+‘·‹yê]øÏ $<ä , ñ<√´>∑, yê´bÕsê\T, >∑èVü≤ ìsêàD≤\T, Ç+&É¢ |ü≤º\T,uÛÑ÷eTT\ nôd’HéyÓT+≥T¢ e¬>’sê yêÏ À Áb˛‘ê‡Vü≤ø±\T, sêsTTr\T Ç#·TÃÁ|üD≤[ø£\T $]$>± Á|ü»˝À¢øÏ ‘Ó∫Ã eT+∫ |òü*‘ê\T sêã≥Tº neø±XÊìïBs¡È+>± |ü]o*+#ê*. Á|üdüTÔ‘·+ Ä |ü<∏äø£+ Á|ü»\≈£î n+<äTu≤≥T˝ÀÒ<äT, |üÁ‹ø£ À¢ bò À\T ‘·|üŒ.

<˚X¯+˝À @ e´øÏÔ düeT]Œ+#·T @ |üÁ‘·+ nØ® e¬>’sê\˝À ≈£î\+ù|s¡T ‘Ó*ù| >∑&ÉT\T Ò≈£î+&Ü e⁄+&É≥+ HÏ kÕe÷õø£ nedüs¡+. ø£yfidü+Á|ü<ëj·÷qTkÕs¡+>± >±ì, nq÷#êq+>± >±ì e+X¯bÕs¡+|üs¡ +>±>±ì ù|s¡T˝ÀH˚ ≈£î\+ ø£\T|ü⁄ø=ìHê ≈£L&Ü ñ<ë:` düTu≤“¬s&ç¶, düTã“j·T´

171


]»πs«wüqT¢

#Í<ä], düTã“j·T´ XÊÅdæÔ, düTã“j·T´ e÷~>∑, düTã“j·T´ e÷\, düTã“j·T´ÁX‚wæº, düTu≤“ Hêj·Tø˘, nÏº yês¡T @ ≈£î\+ yê¬s’qB ñ<›X¯ |üPs¡«ø£+>±‘Ó\T|ü⁄ø=ìHê yê]øÏ mø£ÿ&Ü, @ s¡+>∑+˝ÀHÓ’Hê ≈£î\ ÁbÕ<Ûëq´‘·\T,Á|ü‘˚´ø £‘ ·\T, neø±XÊ\T $TqVü‰sTT+|ü⁄\T Á|üuÛ Ñ T‘ ·«|üs ¡+>±,sê»ø°j·T|üs¡+>±, kÕe÷õø£|üs¡+>± Òq|ü&ÉT me]πøMT nuÛÑ +‘·s¡+Ò<äT. düeTuÛ≤e+ ø£\T>∑T neø±X+ ñ+≥T+~. m≈£îÿe ‘·≈£îÿe\ Á|ükÕÔeq

ñ+&É<äT. Ç~ H˚Ï‘·s¡+ q>∑s¡ Jeq+˝Àì j·TTe‘· À >∑eTì+#·e#·TÃ.

S.C., S.T. \ yê]øÏ kÕe÷õø£ kÕúsTT ô|+#·≥+ ø√dü+ Væ≤+<ä÷<yê\j·÷\ ìsê«Vü≤ø£ ø£$T° düuÛÑT´\ ìj·÷eTø±\˝À Ç|üŒÏ≈£îqï dü+K´ô|+∫jÓÆTHê kÕ<Ûä yÓTÆq+‘· m≈£îÿe XÊ‘·+˝À S.C., S.T., B.C. \≈£î düuÛÑ ‘·«+ñ+&≥T¢ #·≥ºdües¡D\ nedüsêìï >∑T]Ô+#ê*. ‹s¡TeT\ ‹s¡T|ü‹ <ekÕúq+yês¡T Ä ~X¯>± |òü\e+‘·yÓTÆq #·s¡ \T #˚|üÏº+~. n~Ûø£ dü+K´˝À S.C.,

S.T., B.C. \ yê]øÏ <˚ekÕúq+ yê] kı+‘· Ks¡TÃ\‘√ Á|üj·÷D, uÛÀ»qedü‹ e¬>’sê kÂø£sê´\qT ø£*Œ+∫ l y˚+ø£fÒX¯«s¡ kÕ«$T ~e´<äs¡Ùqø±s¡ Áø£eT+ ô|<ä› m‘·TÔq q&ÉT|ü⁄‘·T+~. n˝≤π> Væ≤+<ä÷ <Ûäs¡à|ü]wü‘Y yês¡TS.C., S.T., B.C. yê]øÏ nìï kÂø£sê´\T ø£*Œdü÷Ô X¯óuÛÑÁ|ü<ä+ ø±s¡ Áø£eT+#˚|üÏ º+~. ≈£î\s¡Væ≤‘· düe÷» ìsêàD≤ìøÏ Ç~ eTT+<ä&ÉT>∑T>±uÛ≤$+#·e#·TÃ. ô|<ä› <˚yê\j·÷\ìï+Ï À ≈£î\s¡Væ≤‘· ÁbÕs¡úq edü‘·T\T>∑eTì+#·e#·TÃ. eT+<äø£èwüí e÷~>∑ yê] nqT#·s¡T\T, e+<ä\ dü+K´˝À|ü\T Væ≤+<ä÷ <yê\j·÷\˝À |üP»\T #dæ, Äos¡«#·Hê\T bı+~q dü+>∑‹|üÁ‹ø£\˝À <˚X¯eT+‘ê ‘Ó*dæq $wüj·Ty˚T. nìï ≈£î˝≤\ e …H˚, nìïeT‘ê\ yê]ì ø£\T|ü⁄‘·÷ <Ó’e dü+ã+<Ûä ø±s¡´Áø£e÷\T Á|üuÛÑT‘·«+ìs¡«Væ≤+#·≥+ eTT<ëeVü≤+.

172

]»πs«wüqT¢


á dü+<äs¡“¤+˝À ñeTà&ç bÂs¡düàè‹ Á|ükÕÔeq nedüs¡+. düTÁ|”+ø√s¡T¶4/5 rs¡TŒ\˝À ôV≤#·Ã]+∫Hê Á|üuÛÑT‘·«+ ñeTà&ç bÂs¡düàè‹ ìsêàD+ yÓ’|ü⁄dü+dæ<ä∆‘·qT e´ø£Ô+ #˚j·T Ò<äT. <äTs¡<äèwüº+.

]»πs«wüq¢ô|’ düMTø£å\T, eT÷˝≤´+ø£q+ ìs¡íj·÷\T #˚j·TTes¡≈£î]»πs«wüqT¢ nqTuÛÑ$+#·T yê]øÏ ]»πs«wüqT¢ Òì yê]øÏ Á|ü‘˚ ø£+>± b˛°|üØø£å\T ìs¡«Væ≤+∫ ( πø Á|üXÊï|üÁ‘·+‘√) |òü*‘ê\T, yÓT]Ÿ C≤_‘ê\T≈£î˝≤\ yêØ $&ç$&ç>± ‘·j·÷s¡T#˚dæ n+<äT˝À qT+&ç me]XÊ‘·+ yê]øÏsê<ä>∑T d”≥T¢ / ñ<√´>±\T yêfifl≈£î πø≤sTT+∫, $T–*q yêÏì zô|Hé ÀøÏ|ü+|æ yÓT]Ÿ yêØ Ç#·TÃ $<Ûëq+ @s¡Œs¡#· e#·TÃqT.

m|ü&Ó’Hê >∑‘·+˝À ø£kÕ] ]»πs«wüHé nqTuÛÑ$+∫q ≈£î≥T+u≤ìï(≈£î≥T+u≤ìï ìs¡«∫+∫) ]»πs«wüHé qT+∫ ‘·|æŒ+∫ O.C. \˝À #˚s¡Ã≥+nedüs¡yÓTÆq dü‘·«s¡ #·s¡´. n≥T\ #˚j·T≤ìøÏ M\T>± $<ë´dü+düú˝À¢d”≥T / ñ<√´>∑+ n|æ¢πøwüHé ÀH ‘·q |üPØ«≈£î …es¡T, m|ü&Ó|ü&ÉT eT]j·TT‘·q Á|üdüTÔ‘· ≈£î≥T+ã+˝Àì me¬ses¡T ]»πs«wüqT kÂø£sê´ìï bı+<ës√‘Ó\T|ü⁄ Á|üe÷D|üÁ‘·+ ø£ uÛ≤>∑+ #j·T≥+, dü+|üqï ÁX‚DÏì ìs¡ísTT+#·T≥≈£înedüs¡+. yê] ≈£î≥T+ã ÄdüTÔ\T, Ä]úø£ kÕúsTT, Ä<ÛësY, bÕHé ø±s¡T¶,u≤´+≈£î U≤‘ê\ $esê\T n|æ¢πøwüHé‘√ bÕ≥T <ëK\T #˚j·TT ìã+<Ûäq≈£L&É n‘· edüs¡y˚T. Ä $<Ûä+>± Á|üuÛÑT‘·«+ #·s¡ \T rdüTø=qe#·TÃqT.

»qs¡ Ÿ yÓT]Ÿ zô|Hé C≤_‘ê˝ÀøÏ @ sTT‘·s¡ ≈£î\ ]»πs«wüHéesêZ\ yê]˙ #πsÃ $<Ûëq+ n+‘· eT+∫~ ø±<äT. n≥T\ #]ùdÔ ]Cπs«wüHéC≤_‘ê˝À¢ì eT]ø=+<äs¡T »qs¡ Ÿ C≤_‘ê˝ÀìøÏ e∫Ã yêπs n~Ûø£XÊ‘·+bı+<äT neø±X¯+ e⁄+≥T+~. ìØí‘· XÊ‘ê\≈£î, ìwüŒ‘·TÔ\≈£î uÛÑ+>∑+ø£\T>∑T‘·T+~. á $<ÛëHêìï Ä|ü⁄<ä\ #˚j·÷*. Ç+<äT≈£î Á|üuÛÑT‘·«+m–®≈£L´Ïyé Äs¡¶]¢e«e#·TÃqT. sêC≤´+>∑ dües¡D‘√ |üì Ò<äT.

173


]»πs«wüqT¢

mHêï∞fl <ä[‘· STIGMA (ø£fi¯+ø£+) uÛÑ]+#ê\ì <ä[‘·T\T,<˚X¯+˝Àì j·÷e‘·TÔ Á|ü»\T Ä˝À∫+#ê*. Ä ÒãT˝Ÿ nee÷qø£s¡eTì&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY sêC≤´+>∑ XÊdüqdüuÛÑ #·s¡Ã˝À¢ #Ó|æŒq <ëìì <ä[‘·T\T>ös¡$+#ê*. 125 n&ÉT>∑T\ m‘·TÔ≈£î Äj·Tq $Á>∑Vü≤+ ì]à+# uÛÑøÏÔuÛ≤e+Äj·Tq n_ÛÁbÕj·÷\ô|’ #·÷|æ+#·e\dæq u≤<Ûä ‘· Äj·÷ Á|üuÛÑT‘ê«\ô|’e⁄qï~. á dü+<äsê“¤ìï Vü≤≈£îÿ>± uÛ≤$+#˚yês¡T u≤<Ûä´‘·qT ≈£L&Éd”«ø£]+#ê*. ‘ê‘êÿ*ø£ Á|üjÓ÷»Hê\ø√dü+ ÇÏº <äTs¡<äècÕºìï n<äèwüº+>±uÛ≤$+#·≥+ e\q <XÊìøÏ Wqï‘· + sê<äT. ≈£î\+‘√ dü+ã+<Ûä+ Ò≈£î+&Ü<ä[‘·TìøÏ e∫Ãq ø£wüºqcÕº\≈£î ªª<ä[‘·T\eTT ø±ãfÒºø£<ë á #·T\ø£q #·s¡e÷ô|’ #˚|ü≥º≥+µµ nH˚ düT\uÛÑ n_ÛjÓ÷>±\T edüTÔHêïsTT. Ç+<äT≈£î ìqïyÓTTqïÏ »dæºdt ø£s¡íHé yê´K´\T, n_ÛjÓ÷>±˝Ò kÕø£å´+. XÊdüquÛÑ˝À ¢H˚eT+Á‘·T\T, XÊdüqdüuÛÑT´\T, Ç‘·s¡#√≥¢ ñ<√´>∑T\T ≈£L&Ü Ç<˚ u≤≥˝Àe⁄Hêïs¡T S.C., S.T. (P.A.) Act ø±#·Tø=ì e⁄+≥T+~. Ä‘·à>ös¡e+ø±bÕ& ÉTø=qT u≤<Û ä ´‘ · S.C., S.T. \ yê]ô| ’ e⁄qï~. ≈ £ î\ÁbÕ<Ûëq´‘·\Tqï+‘· ø±\+, ≈£î\+ STIGMA eTs¡DÏ+#·<äì Á|üuÛÑT‘·«+ Á|ü»\T>∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*.

ù|<ä O.C. \qT ` ` ` ` ` E.B.C. \qT >∑÷]Ã Á|üuÛÑT‘·«+ Ä˝À∫+#·≥+Ò<äT. yê]˝À s√EyêØ ≈£L©\T, ù|<ä eékÕj·T<ës¡T\T, eékÕj·T

≈£L©\T, >=&ÉT>∑T\T G ‘êfi≤\T ]ù|s¡T #˚düTø=qT ∫qï, dü«j·T+ñbÕ~Û|üqT\ yês¡T, bÂs√Væ≤‘·T\T, ø£eTàs¡T¢, ≈£îeTàs¡T¢, e¬>’sê\ yês¡TS.C., S.T. \ ø£+fÒ V”≤q+>±, @ uÛÑs√kÕ, s¡ø£åD Ò≈£î+&Ü ndü+|òüTÏ‘·+>±J$+#˚yês¡THêïs¡T. Ç‘·s¡ eT‘·düTÔ\˝À ù|<ä\THêïs¡T. yê]øÏ kÕe÷õø£uÛÑÁ<ä‘· Ò<äT. S.C., S.T. (P.A.) Act ≤+Ï O.C., B.C. (P.A.) Act Ò<äT.yê] u≤>√>∑T\ #·s¡ÃqT Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·èD°ø£]düTÔ+~. yês¡÷ e÷qe⁄\H˚∫+‘·q Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ sêyê*. |üdæ|æ\¢\T ‘˚HÓs¡T∫ì ÄkÕ«~dü÷Ô eTØeTØ

174

]»πs«wüqT¢


ø√s¡T≈£î+≥÷H˚ ñqï≥T¢ ]»πs«wüqT¢ @ ø=+<ä] kı+‘·+ ø±<äH˚ dü‘ê´ìïÁ|ü»\T, S.C., S.T. \ yês¡T Á|üuÛÑT‘·«+ >∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*.

<˚X¯+˝À $<ë´ Á|üe÷D≤\T, Á|üD≤[ø£\ u≤<Ûä ‘· Á|üuÛÑT‘ê«ì<˚.ø±ì $<ä qT ø±s=Œπs≥T s¡+>∑+˝ÀøÏ Á|üuÛÑT‘·«y˚T |üì>∑≥Tºø=ì |ü+|æ+~.ø±s=Œπs≥T $<ëýê´bÕs¡düTÔ Ò Á|üC≤Á|ü‹ì<ÛäT\T, eT+Á‘·T …’ Á|üuÛÑT‘ê«\˝ÀuÛ≤>∑kÕ«eTT\e≥+ e\q á <äTwüŒ¤*‘ê˝§düTÔHÓ’ï. Çyêfi¯ eTTìdæ|ü˝ŸbÕsƒ¡XÊ\˝À¢ ‘Ó\T>∑T e÷<Ûä e÷ìøÏ <Óã“‘·>∑\≤ìøÏ ø±s¡D+ Ç<˚. S.C.,

S.T. \ yê]ø√düyT á #·s¡ nì yÓ÷dü|ü⁄ e÷≥\T #ÓãT‘·Tqï~ Á|üuÛÑT‘·«+.Á>±e÷\˝À Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡XÊ\\T m‘Ôdæ ø£¢düºsY dü÷ÿ˝Ÿ‡ ô|Ïº S.C., S.T.

yê]øÏ Ç+ ¢wüß MT&çj·T+ mø£ÿ&É, m˝≤ #Ó|üŒ≥+? eTTìdæbÕ*° À¢q÷n~ kÕ<Ûä e÷? Ä+Á<Ûä<X+˝À, ‘Ó\T>∑T<X+˝À á #·s¡ eTsê´<Ó’q #·πs´Hê?Ç~ #˚‘·Hê <ÛäT]‘·+, Hêsêj·TD≤uÛÑ]‘·+.

S.C., S.T., B.C. \ yês¡T, yês¡T Á|ü‹uÛÑ À ‘·≈£îÿe yês¡yÓTÆq+<äTq]»πs«wüHé bı+<äT‘·THêïeTH˚ uÛ≤eq÷´q‘·qT $&ÉHê&Ü*. yê]˝ÀÁ|ü‹uÛ≤e+‘·T\THêïs¡T. dü«#·Ã¤+<ä+>± ]»πs«wüHé e<äT\Tø=qT Äs√>∑ ø£s¡yÓTÆqe÷s¡Z+ ne\+_Û+#·T≥ n_Ûq+<ä j·T+.

]»πs«wüq¢ô|’ düMTø£å\T »]|æ rsêàHê\T #˚j·TT es¡≈£î ø=‘·Ô]»πs«wüqT¢ #j·T≈£î+&Ü πø+Á<ä sêh Á|üuÛÑT‘ê«\T ìs¡íj·÷\T rdüTø√e≥+eT+∫~.

düe÷»+˝À ≈£î\ ndüe÷q‘·\T, Ä]úø£ ndüe÷q‘·\T, Ç‘·s¡ndüe÷q‘·\T m≈£îÿyÓ’HêsTT. Á|ü‹ e´øÏÔ nìï bÕsêÙ«\˝À Á|ü‘˚ ø£‘·\qTø√s¡T≈£î+≥THêï&ÉT. me]øÏ yêπs, ø±s=ŒπswüqT¢, ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\TyÓdüT\Tu≤≥T¢ ø√s¡T‘·THêïs¡T. dü+πøåeT ø±s¡ Áø£e÷\ ù|s¡T‘√ e´≈£îÔ\T |ü⁄Ïº+~yÓTT<ä\T dü«s¡ZdüTÔ\j˚T es¡≈£î ªªy˚T+ ‹ì|ækÕÔ+, Ç[flkÕÔ+, ã≥º*kÕÔ+,

175


]»πs«wüqT¢

ô|[fl#˚kÕÔ+, dü+‘êq kÕ|òü\´ πø+Á<ë\qT kÕú|ækÕÔ+, |ü⁄s¡Tfi¯óflb˛kÕÔ+,ÄVü‰¢<ëìï ø£*ŒkÕÔ+, MTs¡T #j·÷*‡+~ πø ø£Ï, e÷≈£î z≥T yÓj·T´+&ç.MTs¡T XÊX«‘·+>± á Ø‹>±H ã‘·T≈£î‘·÷ <ä]Á<äHêsêj·TDT\T>± e]∆\¢+&ç,MT≈£î ñbÕdüq #˚kÕÔ+, MTs¡T e÷≈£î <˚e⁄fi¯óflµµ nqï sê»ø°j·T ≈£îÁ|ü<äô|#·Ã]*¢+<äì y˚T<Ûëe⁄\T Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïs¡T. Ç≤¢+Ï ms¡H˚S.C., S.T. Á|ü»\ MT<ä Á|üjÓ÷–+#·ã&ÉT‘·Tqï~. á $<ÛëHê\‘√ Á|ü»\Tn_Ûeè~∆ #Ó+<ä Òs¡T. XÊX¯«‘· ù|<ä\T>± e⁄+≤s¡T. ø£qTø£ Á|üuÛÑT‘ê«\TÁ|ü‘êé÷ïj·÷\qT, |ü]cÕÿsê\qT >∑T]+∫ u≤<Ûä ‘· rdüTø=ì <X Á|ü»\,kÂuÛ≤>±´ìï >∑÷]Ã Ä˝À∫+#ê*. XÊX«‘· ]»πs«wüHé kÕúq+‘√ <äTwüŒ¤*‘ê\TÒ≈£î+&Ü Á|ü‘êé÷ïj·T+ Ä˝À∫+#ê*.

@ düeTdü´¬ø’Hê ˇø£ eTT–+|ü⁄ ñ+&Ü*. 70 dü+e‘·‡sê\T>±]»πs«wüqT¢qï yê]øÏ, ]»πs«wüqT¢ Òì yê]øÏ eT<Ûä e÷qdæø£ |òüTs¡ D\TM<ÛäT˝À¢qT, Hê´j·TkÕúHê˝À¢qT <˚X¯+ nqTuÛÑ$düTÔ+~. á ]»πs«wüHé$<ÛëHêìøÏ ˇø£ eTT–+|ü⁄ ø±yê*. ˇø£ |ü]cÕÿs¡+ ø±yê*. ˇø£Á|ü‘êïe÷ïj·T+ ø±yê*. Ç~ øÏ¢wüº düeTùd´. e´‹πsø£‘·\T ekÕÔsTT. Ç+<äT≈£îπø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+, sêh Á|üuÛÑT‘ê«\T, ∫‘·ÔXó~∆‘√ Ä˝À∫+#ê*. e´‹πsø£‘·\Te∫ÃHê ‘· §>∑Zì dü÷Ï<äq+, <äè&ÛÉdü+ø£\Œ+ Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î ø±yê*.

XÊÅd”Ôj·T n<Ûä j·Tq+‘√ Á|ü»˝À¢ dü+|üqï ÁX‚DÏì, ìdü‡+|üqï ÁX‚DÏì$&ÉeTsêÃ*. dü+|üqïÁX‚DÏì >∑‘· Hê´j·TkÕúHê*∫Ãq e÷s¡Z<äs¡Ùø±\T,ø£$Twüq¢ ]b˛s¡Tº\T Á|üuÛÑT‘ê«\ >∑‘· nqTuÛÑyê\ Ä<Ûës¡+>±, eT]‘·s¡$<ÛëHê\qT #·]Ã+∫ ìs¡«∫+#ê*. ìdü‡+|üqï ÁX‚DÏ˝ÀøÏ e#·TÃ ù|<äÁ|ü»\+<äs¡≈£î ≈£î\+, eT‘·+, es¡Z+ e¬>’sê ‘˚&Ü\T Ò≈£î+&Ü Á|üuÛÑT‘·«+HêDýÓTÆq ñ∫‘· $<ä´, yÓ’<ä´+ Ç‘·s¡ ÁbÕ<∏ä$Tø£ Jeq eqs¡T\TdüeT≈£LsêÃ*. ñ<√´>±eø±XÊ\T ≈£L&É n˝≤H˚ düeT+>± e⁄+&Ü*.

176

]»πs«wüqT¢


Åô|’y˚≥T s¡+>∑+˝À $#·Ã\$&çjÓÆTq $<ë´s¡+>±ìï, yÓ’<ä s¡+>±ìïÁ|üuÛÑT‘·«+ ‘·q nBÛq+˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃø√yê*. Á|üdüTÔ‘· ø±s=ŒπsŸ $<ä kÕúsTT˝À,Á|üuÛÑT‘·«y˚T ù|<ä\≈£î $<ä n+~yê«*. <˚X¯ Á|üjÓ÷»Hê\ ø£qT>∑TD+>±,kÕ+πø‹ø£$<ä´, Á|ü‘˚´ø£ $<ä´, kÕ<Ûës¡D $<ä´qT ñ∫‘·+>± n+~+#˚Á|üD≤[ø£ ‘·j·÷s¡T #j·T≥+ nedüs¡+. Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡XÊ\\T, ø£fi≤XÊ\\T,$X«$<ë´\j·÷\˝À $<ë´Á|üe÷D≤\qT Á|üuÛÑT‘·«yT ô|+#ê*, ø±bÕ&Ü*.$<ë´]úì düe´kÕ∫>± ì]à+#ê*. n+<äTø£edüs¡eTj˚T Ø‹˝À Åô|’y˚≥T$<ëéédüú, dü+düú\ô|’ nBÛq+, n»e÷sTTw” ø=s¡≈£î ø=‘·Ô #·≤º\Tì]à+#·Tø√yê*. Á|üuÛÑT‘ê«\T ‘·eT yÓTÆ+&éôdŸ e÷s¡TÃø=ì HêDýÓTÆqñ∫‘· $<ä qT ù|<äÁ|ü»\T R ìdü‡+|üqï ÁX‚DÏøÏ #˚≈£LsêÃ*. yê]øÏ ø£*π>$<ë´dü+|üqï‘·‘√ ñ<√´>∑ dü+|üqï‘·qT @ ]»πs«wüqT¢ Ò≈£î+&Ü bı+<ä>∑\T>∑TkÕeTs¡∆ eTTqT Á|üuÛÑT‘·«+ ô|+bı+~+#ê*.

yÓ’<ä $<ä ˝À Åô|’y˚≥T $<ë´dü+düú\ u…&É<ä qT+&ç Á|üuÛÑT‘ê«\T<˚XÊìï Ä<äTø√yê*. Á|üuÛÑT‘·«+ Åô|’y˚≥T dü+düú\≈£î BÛ≥T>± yÓ’<ä´$<ä´q+~+#· Ò<äqTø√e≥+ n+^ø£]+#· Òì~. Ò<ë n»e÷sTTw” #j·Te#·TÃ.eTqdüT+fÒ e÷sêZ\T+≤sTT. ù|<ä˝…’Hê, Á|ü‹uÛÑ>∑\yês¡T yÓ’<ä´ $<ä´bı+<ä>∑\>±*. nedüs¡yÓTÆq Ä]úø£, edü‹ kÂø£sê´\qT Á|üuÛÑT‘·«+ @s¡Œs¡#ê*.yÓ’<ä s¡+>∑+˝Àì nÁø£eT<√|æ&ûì ìs√~Û+#ê*. Ä s¡+>±ìï düeT÷\ Á|üøå±fiq#j·÷*. n+<äT≈£î, eTT+<äT>± Á|üuÛÑT‘·«yT Á|üøå±fiq ø±yê*. yT˝…’q yÓ’<ä +ù|<ä Á|ü»\≈£î ñ∫‘·+>± n+<äTq≥T¢ ‘·>∑T #·s¡ \T rdüTø√yê*.

Ç~ s√p yêsêÔ|üÁ‹ø£\˝À e#˚Ã n+X¯y˚T. n+<äTπø Á|üuÛÑT‘ê«\$<ÛëHê\T e÷sê*.

Á|üuÛÑT‘ê«\T dü+πøåeT ø±s¡´Áø£e÷\ì, n_Ûeè~∆ ø±s¡´Áø£e÷\H˚$uÛ≤>±\qT #Ó]ù|j·÷*. n˙ï n_Ûeè~∆ ø±s¡ Áø£e÷ Ò. n˙ï dü+πøåeT

177


]»πs«wüqT¢

ø±s¡ Áø£e÷ Ò, ìdü‡+|üï ù|<ä\≈£î düeTHê´j·T+ ø£\T>∑Tq≥T¢ $~Û$<ÛëHê\Ts¡÷bı+~+#ê*.

]»πs«wüq¢ s¡<äT›, Äô|’ nq+‘·s¡ #·s¡ \T Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î øÏ¢wüºyÓT Æq|üH˚ø±e#·TÃ. ø±ì XÊX«rø£s¡D bı+<äT‘·Tqï <ä[‘· STIGMA (ndüŒèX´ ø£fi+ø£+)≈£L&É XÊX«‘·+>± uÛÑ]+#· Òì<. (<ä[‘· |ü<ä+ Á|üuÛÑT‘·«yT ñ|üjÓ÷–düTÔqï~)Á|üuÛÑT‘ê«\T Á|ü»\qT #Ó’‘·q´|üs¡∫ düe÷q‘êuÛ≤yê\qT ø£*–+#ê*.düs¡«e÷qe kÂÁuÛ≤‘·è‘·«+, nuÛÑT´qï‹ ~X¯>± Á|ü»\qT eT[fl+#ê*.sê»ø°j·T bÕØº\ Hêj·T≈£î\T ‘·eT dü«Á|üjÓ÷»Hê\≈£î <ä[‘· ù|<ä\qTã*#˚j·T≈£î+&Ü Á|üuÛÑT‘·«eT+fÒ Á|ü»\+<ä]<˚ ø±ì bÕØº\ Hêj·T≈£î\~,yê]øÏ z≥T¢ ydæq yê]~ ø±<äì Á|üuÛÑT‘·«+ Á|ü»\˝À $XÊ«dü+ ø£*–+#ê*.

>∑‘· <äXÊu≤›\ø±\+˝À nqTdü]+∫q ≈£î\ Á|ü‘´ø£‘·\T dü‘·Œ¤*‘ê\ìe«ø£b˛>± Á|ü»\qT $uÛÑõ+#êsTT. düe÷q‘· kÕ~Û+#· Ò<äT. ndüe÷q‘·qTXÊX«rø£]+#êsTT. ‘êsTT˝≤\‘√ ≈£î\+, ù|<ä]ø£+ |ü~\|ü&ç+~. ù|<ä]ø£ìs¡÷à\q |ü<∏äø±\T ø±yê* ‘·|üŒ, ]»πs«wüqT¢ ô|+#·T Á|üD≤[ø£\T ø±<äT.Á|üuÛÑT‘·«+˝À |ü]es¡Ôq e∫Ã ªªñqïyês¡Tµµ ªª Òìyês¡Tµµ $uÛ≤>±\qT >∑T]Ô+∫Òìyê]øÏ düVü‰j·T+ #˚j·T≥+ Hê´j·TyÓTÆq Ä˝À#·q. ≈£î\+ Ä<Ûës¡+>±

ÁbÕeTTK´‘·\T, Á|ü‘˚ ø£‘·\T ø£*Œ+#ê\ì uÛ≤$+#·≥+, n<=ø£ Vü≤≈£îÿ>±e÷s¡≥+ e\q kÕs¡«»˙qø£+>± kÕe÷õø£, Ä]úø £ Hê´j·T+ø£*–+#· Òø£b˛e≥+ <XÊìøÏ e∫Ãq <äTs¡edüú. e÷qe dü+ã+<Ûë\T |üP]Ô>±<Óã“‹HêïsTT. Hê´j·T kÕúHê\T ≈£L&É n<˚ $wüj·T+ ‘˚*Ã #ÓbÕŒsTT.

ndüŒèX¯´‘· e+Ï nee÷qø£s¡ <Û√s¡DÏì nÁ>∑≈£î˝≤\yês¡T‘· õ+#ê*. n+<äs¡T e÷qe⁄\T ˇø£ÿfÒqqï düeTuÛ≤e+ yê]˝À sêyê*.ndüŒèX¯ó´\qã&˚yê] |ü≥¢ e÷qe‘ê <Û√s¡DÏì Á|ü<ä]Ù+∫, yê]|ü≥¢, yê]e÷qeVü≤≈£îÿ\|ü≥¢ >ös¡e+ #·÷bÕ*. n<˚$<Ûä+>± H˚&ÉT ≈£î\ Á|ü‘˚ ø£‘·qT

178

]»πs«wüqT¢


bı+<äT‘·Tqï yês¡T Á|ü‘´ø£‘·\T Vü≤≈£îÿ>± uÛ≤$+∫, Á|ü‘´ø£‘·\¬ø’ ;Ûwæà+∫q#√<˚X¯+ yÓqπøÿ q&ÉTdüTÔ+~ ‘·|üŒ eTT+<äT≈£î q&Ée<äT.

1951 qT+&ç ≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’ #düTÔqï ]»πs«wüqT¢ XÊX«rø£]+#·T≈£îHêïsTT. HÏø£~ s¡#·ÃsTT+~. <XÊìø£~ yT\T ø±<äT. sêC≤´+>∑+ ìsêàD+#˚ùd düeTj·÷\˝ÀH˚ eTT+<äT>± eTVü‰‘êà>±+BÛ, Ä ‘·sê«‘· sêC≤´+>∑XÊdüqdüuÛÑ À #·s¡Ã\≈£î ã<äT*dü÷Ô &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY, eT]ø=+<äs¡T sêC≤´+>∑XÊdüqdüuÛÑ düuÛÑT´\T á Á|üe÷<ëìï >∑T]Ô+∫ e´‹πsøÏ+#ês¡T. ‘·<äT|ü]düTÁ|”+ø√s¡Tº πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘ê«ìï á $wüj·TyÓTÆ ôV≤#·Ã]+∫+~. |ü]bÕ\q≈£î+≥Tã&çb˛jT |ü]D≤e÷ìï rÁe+>± uÛ≤$+∫+~. düMTø£å\T »s¡|üeTìdü÷∫+∫+~. <˚X¯ yÓTT<äÏ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ ≈£L&É Ç<˚ uÛ≤$+#ê&ÉT.

≈£î˝≤ìï s¡<äT›#˚dæ, ≈£î\ ]»πs«wüqT¢ s¡<äT›#˚dæ, Á|ü‘êé÷ïj·T$<ÛëHê\ô|’ Á|üuÛÑT‘ê«\T <äèwæºkÕ]+∫, Ä]∆ø£+>± yÓqTø£ã&çq nìï ≈£î˝≤\ù|<ä\≈£î <˚X¯eqs¡T\T, ã&Ó®≥T≈£î ˝Àã&ç düe÷q düVü‰j·T+ Çe«≥+ns¡∆e+‘·+>± e⁄+≥T+~. $<ä´, yÓ’<ä´+, ñ<√´>±\T, >∑èVü≤ edü‹,|ü]ÁX¯eT\T, yê´bÕs¡+ ≤+Ï nìï s¡+>±\˝À nìï≈£î˝≤\ ù|<ä\≈£î πø|ü<ä∆‹˝À düVü‰j·T+, düVü≤ø±s¡+ n+~‘˚ Á|ü»˝À¢ düe÷q‘· dæ~∆+#·≤ìøÏneø±X¯+ ø£\T>∑T‘·T+~. BìøÏ ≈£î\+ N° nedüs¡+ Ò<äT.

sêC≤´+>∑+ @s¡Œ&ç ø£ X‘ê_› ø±\+ ∫e]uÛ≤>±ì ø=∫Ãq ‘·sê«‘·≈£L&Ü ÁbÕeTTK´‘·\ Á|ükÕÔeq §∫Ãq|ü&ÉT Ä]∆ø£, kÕe÷õø£ yÓqTø£u≤≥T‘·Hêìï, ‘=\–+#·T ÁbÕ<Ûëq´‘· ‘·|üŒ Ç‘·s¡ ÁbÕeTTK´‘·\qT Ä˝À∫+#·≥+<˚XÊìøÏ πøåeTø£s¡+ ø±<äT. Á|ü»\˝À e´‹πsø£‘·*ï, nXÊ+‹ì Á|üuÛÑT‘ê«\Tm+‘√ ø±\+ nD∫ô|≥º Òe⁄. uÛÑ>∑TZeTH˚ Á|üe÷<ëìï >∑÷]Ã Á|üuÛÑT‘·«+Ä˝À∫+#ê*.

179


]»πs«wüqT¢

ù|<ä Á|ü»\+<ä]ø° ≈£î\ Á|üy˚Tj·T+ ˝Ò≈£î+&Ü düeTHê´j·T+sêC≤´+>∑+ ‘·\+|ü⁄. yÓqTø£ã&É¶ yê]øÏ, kÕe÷õø£ Hê´j·Ty˚T ø±ø£, Ä]úø£Hê´j·T+ ≈£L&É ø£\>±*. n+<äTø£edüs¡eTj˚T $<Ûä+>±, ñqï #·≤º\Te÷sê*. ø=‘·Ô #·≤º\T sêyê*. ≈£î\ #·≤º\T n˙ï s¡<äT›ø±yê*.sêC≤´+>∑+˝À dü+ã+~Û‘· ≈£î\ ôw&É÷´fi¯ófl ‘=\–+#ê*. ‘·<äqT>∑TD+>±sêC≤´+>±ìï düe]+#ê\ì <X Á|ü»\ dü+πøåe÷ìï, kÕeTs¡∆ |ü]bÕ\qqTø√πs yT<Ûë$ es¡Z+ |ü<|ü< #ÓãT‘·Tqï~. ø±ì Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î z≥T sê»ø°j·T+‘·|üŒ eTπsB ‘·\¬øø£ÿ≥+ Ò<äT. <äTs¡<äèwüº+ ` Á|üuÛÑT‘ê«\˝Àì sê»ø°j·THêj·T≈£î\≈£î ì|ü, ˙s¡T, >±* n˙ï ≈£î\y˚T. ◊Hê Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝Àìe÷\\qT, e÷~>∑\qT ø£*|æ ˇø£ u≤$˝À ˙s¡T Á‘ê–+#· Òì Á|üuÛÑT‘·«+≈£î\ eØZø£s¡D\T #˚dæ me] ã&Ó®Ÿ yê] øÏe«≤ìøÏ dæ<ä∆|ü&ç+~. ã&Ó®Ÿ‘√bÕ≥T eT+Á‘·T\T, Ç‘·s¡ |ü<äe⁄\T ≈£L&Ü y˚s¡Ty˚s¡T>± ÇdüTÔqï~. eTq<˚X¯+ ≈£î\<˚X¯yÓTÆ+~. Á|ü|ü+#·|ü≥+˝À ≈£î\<˚X¯+>± qyÓ÷<Ó’+~.

<˚X¯+ n_Ûeè~∆ #Ó+<ä Ò<ë? Á|ü|ü+#·+˝ÀH˚ n‘· +‘· X¯øÏÔe+‘·yÓTÆqÄ]úø£ eédüú>± uÛ≤s¡‘Y kÕúq+ dü+bÕ~+∫+~. n_Ûeè~∆ πs≥T 7.5 >±qyÓ÷<Ó’+~. á n_Ûeè~∆ À, n_Ûeè~∆ kÕ<Ûäq˝À S.C., S.T. \ bÕÁ‘·≈£L&É e⁄qï~. n_Ûeè~∆ #Ó+~q yê]˝À yês¡÷ e⁄Hêïs¡T. n_Ûeè~∆#Ó+<äø£b˛‘˚ <˚X¯+˝À $ìjÓ÷–+∫q ø√≤¢~ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ e´j·T+@yÓTÆq≥T¢? Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑+˝À |ü]ÁX¯eT Òe⁄, $<ä Ò<äT, yÓ’<ä´+ Ò<äT.$T>∑‘ê s¡+>±\πø Ä ã&Ó®Ÿ j·÷e‘·TÔ $ìjÓ÷–+#·ã&ç+~. <X+˝À S.C.,

S.T. \ yês¡\T ‘·|üŒ $T>∑‘ê yêfi¯ófl e÷Á‘·+ n_Ûeè~∆ #Ó+<ësê?n+^ø£]+#·<ä>∑Z »yêãT Á|üuÛÑT‘·«+ qT+&ç Ò<äT. Á|ü»˝À¢ Ò<äT. S.C.,

S.T. yês¡\T ≈£L&Ü n_Ûeè~∆ #Ó+<ës¡H˚ #Ó|üø√yê*.

mHêï∞fl ≈£î\ ]»πs«wüqT¢ bı&ç–+#ê*? m+<äT≈£î bı&ç–+#ê*?ø±s¡D≤˝Ò$TÏ? ]»πs«wüq¢ s¡<äT›≈£î e´‹πsø£‘· m+<äT≈£î? ndüŒèX¯ó´\T

180

]»πs«wüqT¢


ndüŒèX¯ó´\T>±H˚ e⁄+&É≤ìø±? Ä ø£fi¯+ø±ìï uÛÑ]+#·≥+ >ös¡ee÷?Ä]úø£ kÕ«e\+ãq Ç+ø± ø£\>∑ Ò<äHê? kÕe÷õø£ kÕúsTT \_Û+#· Ò<äHê?düe÷q‘· dæ~∆+#· Ò<äHê? $<ä , ñ<√´>±\˝À ≈£î\|üs¡+>± ø±ø£ e´≈£îÔ\T>±sêDÏ+#· Òs¡Hê? y˚\ dü+e‘·‡sê\ qT+&ç nìï+≤ nÁ>∑esêí\T Ä~Ûø£ +nqTuÛÑ$+#ês¡T ø£qTø£, Çø£ nìïy˚\ dü+e‘·‡sê\T ]»πs«wüq¢ <ë«sê≈£î\ Ä~Ûø£ + nqTuÛÑ$+#ê\Hê? <X+˝À sê»ø°j·÷ìï n&Ü¶>± ô|≥Tºø=ìÄ~Ûø£ + ø=qkÕ–+#ê\Hê? Çe˙ï Á|ü»\ Á|üX¯ï\T. Á|ü»\≈£î »yêãT#ÓbÕŒ* Á|üuÛÑT‘·«+.

Á|üuÛÑT‘·«y˚T düMTø£å eT÷˝≤´ø£q+ #˚düTø=ì, ≈£î\‘·‘·«+ $&ÉHê&ç70 dü+ˆˆ\T düTBs¡Èø±\+ qT+&ç ÇdüTÔqï ]»πs«wüHéqT $&ÉHê&ç,sêC≤´+>±ìï düe]+∫ Á|ü‘êé÷ïj·T+>± Ä]úø£+>± yÓqTø£ã&çe⁄qï S.C.

\T, S.T. \T, B.C. \T, O.C. \T yÓTT<ä˝…’q nìï ≈£î˝≤\ ù|<ä\≈£îdüe÷q+>± Ä]úø£ düVü‰j·÷ìï∫Ã Ç‘·s¡ n<˚$<ÛäyÓTÆq düVü≤j·÷\ ì∫Ãù|<äyê]ì ô|<ä›yê]ì #˚j·TT≥ Vü≤]¸+#·<ä–q $wüj·T+. Ç+<äT≈£îÁ|üuÛÑT‘ê«\T dü+dæ<ä∆+ ø±yê*. dü+X¯sTT+#·≥+ eT+∫~ ø±<äT.

70 dü+e‘·‡sê\ ø±\+˝À n+~+∫q kÕe÷õø£, Ä]∆ø£düVü‰ø±sê\qT, $<ä , ñ<√´>∑ dü+ã+~Û‘· ]ø±s¡T¶\qT, ã&Ó®Ÿ $esê\qTnìï+≤ n_Ûeè~∆ dü÷#·q\qT yT<Ûëe⁄\ ø£$T° eTT+<äT+∫, XÊÅd”Ôj·T+>±n<Ûä j·Tq+ #dæ, ‘·]ÿ+∫ ôd’<ë∆+‹ø£+>± ìs¡íj·÷\T rdüTø√e≥+ nedüs¡+.

T

181


]»πs«wüqT¢

dü+Á|ü~+∫q Á>∑+<∏ë\T1. uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+

2. Reservation Rules in India

By Pooran Koli

3. Worshiping false Gods

By Arun Shourie

4. Falling Over Backwards

By Aurn Shourie

5. Several Judgments of Supreme Court of India

6. The Indian Constitution (Cornerstone of a Nation)

By Granville Austin

7. The Essential Writings of B.R. Ambedkar

Edited by Valerian Rodrigues

8. Dr. Babasaheb Ambedkar

By Dhananjay Keer

9. &Üø£ºsY u≤u≤kÕôV≤uŸ n+uÒ<äÿsY($X‚¢wüD≤‘·àø£ n<Ûä j·Tq+)By &ÉãT¢ .mHé. ≈£îuÒsY

182

]»πs«wüqT¢


s¡#·sTT‘· >∑T]+∫...»qq+ : 1`7`1941$<ä´ : _.m., _.m˝Ÿ.eè‹Ô : Hê´j·Tyê~

s¡#·sTT‘· Ç‘·s¡ s¡#·q\T :

1. 2001 ` yÓHÓï\|ü⁄e⁄« (ø£$‘·\ dü+|ü⁄Ï)

2. 2002 ` |ü …¢≈£î <ä+&É+ ô|&É‘ê (¬s’‘·T ø£<Ûä ` Bs¡Èø£$‘·)

3. 2007 ` e÷ePs¡T yÓTT\¬ø‹Ô+~ (|ü …¢ ø£<Ûä ` Bs¡È ø£$‘·)

4. 2007 ` >∑T»®q >∑÷fi¯ófl (ø£$‘·\ dü+|ü⁄Ï)

5. 2008 ` Mø£åD+ (düe÷» Mø£åD+ ` Bs¡È ø£$‘·)

6. 2009 ` yÓHÓï\ ^‘·+ (eè<ë∆|ü +ô|’ Bs¡È ø£$‘·)

7. 2009 Moon Light Melody (nqTyê<ä+)

8. 2013 ` bÕeì (qB Á|üyêVü≤+ ` Je |ü]D≤eT+ ` Bs¡È ø£$‘·)

9. 2014 ` es¡Zø£$ ll (Bs¡Èyê´dü+)

10. 2016 ` eTVæ≤fi¯ (Bs¡Èyê´dü+)

11. 2016 ` $<ë´]ú sêC≤´+>∑+ ($<ë´s¡Tú\≈£î ≥÷ø°>± sêC≤´+>∑+)

12. 2017 ¬s&ç¶ yÓ’uÛÑe+

Documents

]»πs«wüqT¢ · vi]»πs«wüqT¢ _. Vü≤qTe÷¬s&ç¶ á ‘·s¡Vü‰ ]»πs«wüqT\ e\q