Symposium on"Izmir and

Western Anatoliain the 90th Years

of the National Forces

"Kuva-YI Mil/iye"

i

"A i CDOf. Dr. Kemal ARIDEO. AtatUrk nkeler1 ve lnkdap Tartht EnstttUsu Miidiiru

sov" uru u___. L._~ . _

Mustafa Kemal Atatiirk'un Kurtulu~ Sava~l StratejisindeKuva-}'lMilliye'nin Yeri ve Onemi

Nutuk /Soylev, Kurtulu~ Sava~l'm ve somasmdaki devrimleri Ataturk\in kendi

bakl~mdan anlatngl belgesel bir yapltnr I Nutuk salt onu okuyanm oznel bakl~l ilebir donemin degerlendirmesi degildir;

ya~amaili~kin bayutlara a

ytmetim, slrf yaranma siyaseti ve w;:etesi uzerinden, bir du~sel politikamn izleyiciliginiyaplyordu. Olkede bir yandan sa ray merkezli, bir yandan da Hurriyet ve itilaf etkenli

odaklardan yonlendirilen bir ittihat

kimseye dam~madan, hatta, halkm egiliminin tersine bir davram~la sava~ karan ver-mi~ti; dogru ve ge

leti'nin artlk, omrunun tamamlandlgml du:?unerek, yeni bir Turk Devleti'nin kurul-

masml kapslyordu; oysa bu amaom Ataturk, bu kadar aC;lkca soyleyemezdi; C;llnkii,tepkiler ulusal mucadeleyi en ba:?mdan C;lkmaza sokabilirdi.

Bu nedenle, :?6ylebir strateji izledi. Yapmak istediklerini bir SIr gibi saklamak; yert ve

zamam geldiginde bir bir uygulama a:?amasma sokmak. ..

Bu stratejiye dayah olarak Anadolu Hareketi, burun y6nleriyle eski Osmanh Devleti'ninanlayr:?ml reddeden bir boyutta geli:?ti. Belki g6runurde, eskiyi reddetmeye d6niikpolitikalar bir anda rahathkla ortaya atllamadl; hatta, zaman zaman Mustafa Kemal'in

kendisi bile padi:?ahhgl ve halifeligi destekler, over konu:?malar yapml:?, amacmmpadi:?ahhgl ve hilafeti kurtarmak oldugunu s6ylemi:?ti; ama Mustafa Kemal, bir taraftanbu tur bir y6ntem izlerken, diger taraftan da, gelecekte hilafet ve saltanat makammmhukuki otoritesini kIrabilecek aC;lkkapllar blrakml:?tlr. Suphesiz bunda, onun yapmak

istedigi :?eyleri gerc;ekle:?tirme y6nteminin etkisi yard!.

Tekrar ammsatmak gerekirse; Nutuk'ta ele almdlgl :?ekliyle, Ulusal Kurtulu:? Sava:?l'ndagerc;ek amac;, Mustafa Kemal tarafmdan saltanatl ve halifeligi kaldlrmak, cumhurtyeti

getirmek, milli bir devlet kurmak :?eklinde saptanml:?tlr. Amaca ula:?mada izleneceky6ntem de, zamanm olgunla:?masml beklemek, uygulamayr evrelere ayrrmak, Ilstelikde yapllmak istenilen :?eyleri ulusal bir SIr olarak saklamak, bunlan mille tin vicdamn-

daki geli:?me yetenegine baglamak :?eklinde saptanml:?tl Bu temel prensipler ve yon-tern, milli mucadelemiz boyunca Mustafa Kemal tarafmdan ba:?anyla ve lsrarla

kullamlml:?; padi:?ahhgm ve hilafetin 'teokratik mutlak egemenlik' anlayr:?mdan milliegemenhk ya da ba:?ka bir deyi:?le cumhuriyete gec;i:?,b6yle bir formulun ba:?anylauygulamaslyla gerc;ekle:?mi:?tir.

Mustafa Kemal Ataturk, bu noktada Anadolu'yu i:?aret etmi:?tir. Yalmz, Anadolu'da

degil; Dogu Trakya'da da kIplrdanmalar vardlr. Yurtseverler, mevcut duruma kar~1isyan etmi:?ler, her turlu baskIlara, engellemelere kar:?m, g6z g6z direni:? klVllcImlanruyakml:?lardlr. Mustafa Kemal Ataturk bunu bir umut olarak goruyor, bu umut l:?lgIna

yuzunu d6nuyordu. Ylllar soma, 1935 Yllmda d6nemin en unlu gazetelerindenCumhuriyet'e yaptlgl bir aC;lklamada: "Ben" diyordu, "1919 yrh mayrsl ic;inde Samsun'aC;lktlglm gun elimde maddi hic;bir guC; yoktu. Yalmz, buyuk Turk milletininasaletinden dogan ve benim vicdamml dolduran yuksek ve manevi bir kuvvet vardl

i~te, ben bu ulusal kuvvete, Turk milletine guvenerek i~e ba~ladlm Ben, Turk ufuk-lanndan bir gun mutlaka bir gune~ dogacagma, bunun hararet ve kuvvetinin bizi 151-tacagma, bundan bize bir gDc;C;lkacagma 0 kadar emindim ki bunu adeta g6zlertmleg6ruyordum".4

Mustafa Kemal'in g6rdugu ku~kusuz Anadolu'daki direnc; ruhu ve Kuva-YI Milliye

hareketiydi. Mustafa Kemal Atarurk aslmda, Anadolu'ya gec;meden 6nce bu giicun

- 1&0 -

varhgmr gormu~; buna dayanarak bir ~eyler yaprlabileeegini tasarlamr~tI. Nutuk'un

ba?langremda, genel durum ve gorunu? ele almrrken, butlin bunlar ac;:rkbir bic;:imdegorulmektedir. Oyle ki, Mustafa Kemal Pa?a'nm Nutuk'ta, kurtulu~ sava?mm ba?m-

daki etkenler ve akt6rler ac;:rsmdan bakrlmea c;:izdigi olumsuz tablonun ic;:inde tekolumlu yon, yurtseverlerin bu arayr?landrr. Nutuk'un ba?langrcmda Atatlirk bunu;bolgesel kurtulu? c;:arelerinin ic;:inde ele ahp irdeler.

Kimibolgelerde aydmlar ve yurtseverler, kendilerinin Osmanh Devleti'nden kopaeak-

Ian vehmine kaprlmr?lardrr. Kimi b6lgelerde de Osmanh Devleti'nin ortadan kaldmla-cagrve Osmanh ulkesinin taksim edileeegini bir olupbitti gibi gorerek kendi ba?lanmkurtarmanm yollanna gitme egilimleri ortaya c;:rkmr~nr. Bu endi?eleri ve arayr?lan an-lamak olanakh olmakla birlikte, butuneul bir kurtulu? ic;:inyeterli olamayaeagr daac;:rkt1.5

Busurec;:te,Kuva-yr Milliye'nin yeri neydi7 Daha dogrusu Atatlirk, ongordugu, uygu-

lanabilir saydlgr ve izledigi yon ve stratejiSinde Kuva-Yl Milliye'ye nasll bir i?lev yUk-ledi7 Bu surec;:te ve y6ntemde, bu halk gucunun yeri ve onemi neydi7

Kuva-yr Milliye, yeniden devlet olu?un ilk a?amasmda, halkm kendi ic;:inde pkardlgl

bir sivil guc;:tu.Hic;:kimseden, hic;:bir makamdan emir ve gorev almaml?, ulusun kendivicdam bu gueu yaratmr?tI. Ku?kusuz, kendi ic;:inde farkhhklar vardr; aneak, henuz

ordu ortada yokken, ulusun dayanabileeegi tek guc;:tli.Bir yandan sultan ve halifenin,ateki yandan somurgeci guc;:lerin dagmlmasml istedikleri bu yurtseverlerin olu?tur-duklan direni? 6rgutleri, Anadolu direni?inde Mustafa Kemal Pa?a'nm ili?kiye girdigien onemli guc;:ler oldular. Daha Samsun'dan soma Mustafa Kemal Pa?a'nm temelarzusu, Anadolu'nun kendi bagnnda C;:lkml?olan bu ulusal guc;:lerle ili?kiye gec;:mekti.

Bunu da ba?ardl. Blrak1?ma ko?ullanna aykm olarak, ordunun itilaf guc;:lerine teslimedilmesi gereken silahlanmmn bir k1smml gizliee bu guc;:lerin eline gec;:mesini sagladl.0, bu guc;:lerin, ulusun gerc;:ek temsilcileri oldunun aYlrdmdaydl; aneak, meveut

yaprlanyla bir ?eyler yapma olanagr yoktu. Omegin Aydm'm i?galinde Kuva-yr Milliyeguc;:lerinin ya da C;:erkez Ethem ve adamlanmn yararhhklan ortadaydl. Urfa'da,Mara?'ta, Antep'te, hatta izmir'de ilk ba?kaldmyr ba?latan, direni?e gec;:en, ilk kur?un-Ian atanlar bu guc;:lerdi. Bu nedenle 0; Kuva-yr Milliye'yi BUyUk Millet Meclisi kuru-

luncaya dek, daha etkin k1lmak gerektigini du?unuyordu. Meelis kurulunca, 0 zatenkendi ordusunu yarataeaktl. Atatlirk'un anlayr?ma gore, bu a?amada gene kuva-yr mil-liyebitmeyecek, ic;:erikve kahp degi?tirererek, ulusun ordusunu da ic;:inealarak, anlamve kapsam degi?tireeekti.

Turk Kurtulu? Sava?r, nasrl "Anadolu Hareketi" olarak tammlamyorsa; Kuva-yr Milliye

de bu hareketin ic;:inde ve temelinde yer alan en onemli olu?umlardandrr. Ba?mdan

beri, Ulusal Kurtulu? Sava?r'nm yontem, kapsam ve amacmm hangi yonde ilerleye-

- 1&1 -

cegini stratejik bir ~ekilde yD.nlten Mustafa Kemal, halkm kendi c;:abalanyla olu~tur-

dugu Kuva-Yl Milliye'nin ve diger guc;:lerin, orgUtlu bir bic;:imde duzenli ordununolu~umuna on ayak olmalanm istemi~tir. Nitekim muharebeler esnasmda duzenli bir

ordunun, Anadolu ihtilali'ni ne yonde etkileyecegi de I.-II. inonu, KUtahya-Eskl~ehirMuharebeleri ve nihayetinde, Sakarya ve Buyuk Taarruz'a giden surec;:te ya~anankahramanca mucadelede kendini gostermi~tir.

Anadolu halkmm, ozellikle Balkan Sava~lan ve 1. Dunya Sava~l'nda yitirdikleri evlat-

lanndan soma, boyle bir silahh gucun olu~umunda sarf ettikleri c;:abalar dikkat e;:eki-cidir. Teknik aC;:ldan birc;:ok eksigi bulunan Kuva-Yl Milliye'nin, orgutlenme ve

kitlelere, vatanm ic;:inde bulundugu durumu aktarma aC;:lsmdan onemi aZlmsanamaz.

Hatay-Dortyol'da ba~layan ve i~galci guc;:lere kar~l her gec;:en gun artan tepkiler,AtatUrk'un onderliginde, toplumsal bir ba~kaldmma donu~mu~ ve nihayetinde 1923Aydmlanmasl'yla Turk Devrimi'nin ihtilal A~amasl sonlanml~tlr. ihtilal A~amasl'nda,Kuva-Yl Milliye'nin eylemleri ve "birlik guc;:leri olu~turma" hedefi de topyekun bir

hareketi saglaml~ ve boylece Kurtulu~'a-Devrim'e giden surec;:te askersel alt yaplyt olu?-turmu~tur.

Kuva-yt Milliye'nin Turk Ulusal Kurtulu~ Sava~mdaki yeri ve onemi, tUrn bu gere;:eklerve tespitler goz onunde tutulup aC;:lklamrsa konuya ili~kin daha saghkh yorum getir-ilmesi saglamr.

NOTLAR

I Ismail Arar, "BOyDkNutuk'un Kapsaml, Niteligi, AmaCl", AtatOrk'On BOyDkSoylevi'nin 50. YIIISemineri,TTK.Yaymlan, Ankara 1980.2 Aynnu !