PROJEKTSYRI,TE METAT E TIJ

PUNOI:GERI VISHA

Syrii takon grupit t organeve shqisore, q ka t bj me t pamurit. Syri sht organ shum i ndjeshm q detekton dritn (syri i thjesht) dhe ngjyrn (syri i komplikuar). Syri sht i vendosur n kok t gjallesave, m saktsisht n zgavrat e ashtit t koks. Gjallesat e ndryshme kan struktura t ndryshme ty syrit dhe aftsi t ndryshme t t pamurit.Smundjet e syrit

N t folurit e prditshm shprehja syri i that i dedikohet nj smundjeje, e cila manifestohet me paksimin e sasis s lotve. Si pasoj e ktyre ndryshimeve, syri nuk laget mjaftueshm. N mjeksi kjo njihet si Sicca-Syndrom.Loti prodhohet n gjndrn lotuese, derdhet n mollzn e syrit dhe me lvizjen e rregullt t kapakve t syrit, shprndahet n t gjitha ant duke mbajtur kshtu syrin gjithnj t njom. Shkaktart kryesor t Sicca-Syndrom jan t shumt. Prodhimi i lotit n sasi t vogl, ndryshimi n prbrjen e tij dhe lvizjet e dobsuara t kapakve t syrit njihen si m kryesort.Kontraceptivt dhe antidepresivt e ndryshm, ndrrimet hormonale, smundjet e gjndrs tiroide, infeksionet virale, mungesa e Vitamins A, Rheuma dhe Diabeti mund t shpiejn poashtu n tharjen e syrit.M t prekur nga kjo smundje jan t moshuarit dhe femrat. Sikurse mosha poashtu dhe faktort klimatik, kondicionert e ajrit, kemikalet dhe tymi duhanit ndikojn n zvoglimin e sasis s lngut t syrit.N SHBA tashm ekziston Office Eye Syndrome, nga e cila t rrezikuar jan ata q kalojn or t tra para monitorit dhe si pasoj e koncentrimit dhe shikimit t pandrprer n monitor, lvizja e kapakve t syrit bhet m e rrall, duke thar kshtu siprfaqen e syrit.Simptomet tipike jan t djegurit dhe kruarja e syve, dhembja dhe ndjenja e pluhurit n sy si dhe ndjeshmria e rritur ndaj drits. Nse nuk mjekohet me koh, ather mund t vie deri te rregullimet afatgjat t korneas, duke pasur si pasoj dobsimin e t pamurit.N vijim disa kshilla pr ata, q tashm vuajn nga kjo smundje:- merrni rregullisht pika pr sy,- keni parasysh lagshtin e ajrit n vendin e puns ose n dhom,- bni shtitje n ajr t pastr,- largohuni nga pirja e duhanit dhe rrymimi i ajrit, e veanrisht keni kujdes nga ventilatori n automjet,- gjat puns me kompjuter bni pauze t shkurtra dhe lvizni kapakt e syve m shpesh,- kujdes duhet pasur gjat larjes s syve, e posarisht n vnien e makijazhit.Problemet e shikimitKur syri sht normal, ka aftsi pr ta br grumgullimin e rrezeve t drits n retin dhe pastaj formohet fytyra e objektit t vrejtur. Mirpo, n disa raste te tjera, kur objekti i vrejtur nuk duket plotsisht i qarte, kemi te bejme me disa te meta te syrit. Te metat e syrit jan: miopia, hipermetropia, prezbiopia, astigmatizmi dhe daltonismi.

Miopiasht e met e shpesht e syrit q shkaktohet n rastet kur boshti i syrit sht m i gjat sesa te syri normal. N ket rast shohim qartazi vetm objektet q jan afr, kurse ato q i kan larg nuk i shohin qart meq rrezet e drits priten prpara retins (e jo n t). Njerzit e till duhet t perdorin syze me thjerrza shprndarse - konkave.HipermetropiaHipermetropia sht e situata e karakterizuar nga shkurtimi i boshtit te syrit, qe nga ana e saj shkakton formimin e imazhit prtej retins. Kta individe nuk shohin qarte objektet e afrta ndrsa vshtrimi n largsi sht normal. Korrigjimi i ktij problemi vjen ndermjet prdorimit te syzeve me thjerrza prmbledhse - konvekse.PrezbiopiaKjo sht pasoj e humbjes s elasticitetit t thjerrzs s syrit pr akomodim. Kjo e met shfaqet tek njeriu rreth moshs 45-50 vjeare e manifestohet me humbjen e aftsis s syrit pr t par mir n afrsi. Korrigjohet me prdorimin e syzeve me thjerrza t forta prmbledhse gjat leximit.AstigmatizimiAstigmatizmi(gr: a = pa, stigma = (pike, pickim-) njoll, pra pa pik, astigmatizmi sht ai defekt qe karakterizohet nga rregullimi i harmonis s thjerrzs, kjo e fundit reflekton n mnyr t pa rregullt rezet q duhet t mbrrijn n retin kshtu q vzhgimi i personit nuk sht i qart. Kjo e met mund t korrigjohet me prdorimin e syzeve me thjerrza speciale.Kirurgjia sht nj tjetr menyr pr t zgjidhur kt problem.DaltonizmiDaltonizmi o verbria kundrejt ngjyrave sht nj problem, n pjesn me te madhe te rasteve, gjenetik por qe mund t shfaqet edhe pr dme n nerva o tru, madje edhe nga prdorimi o prezenca i disa substancave kimike.I pari qe prshkruajti ne1794kt patologji ishte kimiku anglez John Dalton, ne artikullin e tij shkencor: "Extraordinary facts relating to the vision of colors" pasi vuri re paaftsin e tij n dallimin e ngjyrave.Quhet daltonik ai person qe nuk dallon ngjyrat me gjatesi te ndryshme valsh. Theksojm qe verbria kundrejt ngjyrave mund te jete minimume o e plote. Ngjyrat, qe bhen shkaktare te diagnozes o te problemeve te prditshme te individit daltonik jan e kuqja dhe jeshilja (ne te gjitha nuancat e tyre).

Daltonizmi, zakonisht i quajtur defienca e s parit t ngjyrave, ka t bj me shume probleme n lidhje me dallimin e ngjyrave she toneve t ndryshme t ngjyrave. N mnyr q t ket vizion normal ngjyrash, disa receprot t specializuar t quajtur kone jane te rndsishm. Tre tipet e koneve u prgjigjen ngjyrave t kuqe, blu dhe jeshile, t cilat na lejojn t shohim spektrin e ngjyrave. Nj abnormalitet ose defienc n njerin lloj koni rezulton n daltonizm, i cili sht i shkaktuar n 9% t t gjith njerzve.daltonizmi nuk sht aspak nj form qorrimi, por nj defienc n mnyrn se si nj person sheh ngjyrat. Me kt problem, personi ka vshtirsi kur do t dalloj t kuqen nga jeshilja ose t verdhn nga bluja. Defienca midis ngjyrs s kuqe dhe jeshile sht m e prhapur. Daltonizmi blu sht papaftsia e t dalluarit t dy ngjyrat:t verdhn dhe blun, t cilat jan par si e bardhe ose gri. Daltonizmi total (akromatopsia) sht mungesa komplete e koneve n retin dhe sht shum i rrall. Njerzit lindin daltonik, sepse konet nuk fillojn t funksionojn derisa fmija sht rreth 4 muajsh. Nj n 20 meshkuj vuan nga daltonizmi, por vetm nj n disa qindra femra sht daltonike. Daltonizmi sht i trashguar, domethn, nje difekt gjenetik. Por jo do problem me ngjyrat sht i trashguar. Plakja, disa mjekime, dhe probleme t nervs retinore mund t shkaktojne mungesn e s parit t ngjyrave. Nuk ka kur pr defienc t s parit t ngjyrave nse kjo ka ndodhur q me lindjen. Disa raste q kane filluar m von mund t ndihmohen me operacione, ndryshim mjekimesh, ose trajtim t smundjes q e shkaktoi daltonizmin. Sidoqoft, nse dikush ka probleme me t parin e ngjyrave, ai ose ajo duhet t takoj nj okulist. Trajtimi i shpejt mund t preventoje probleme gjat viteve shkollore T shikuarit vngr (Strabizmi)Shprehja t shikuarit vngr (Strabismus, gr.: strabos i fiksuar vngr) sht prdorur per te dhne dukurin e mangsis se barazpeshimt te muskujve te syrit gjegjesisht koordinimin motorrik mengesor te te dy syve. Ne kt rast shmanget drejtimi i akseve te tyre te shikimit gjate fiksimit te nj objekti me momente te caktuara ose ne mnyre te vazhdueshme. Masa dhe forma e ktij pozicionimi defektoz mund te jene shume te ndryshme. Kto jan te matshme relativisht sakte me metoda te ndryshme dhe japin si rezultat nj ose disa knde te te shikuarit vngr. Patologjit e Orbits

Orbita sht nj kavitet ku vendosen globet okular. Ky kavitet formohen nga bashkimi i shum kockave kraniale si: kocka frontale; etmoidale; palatine; zigomatike; lacrimale; maxilla dhe sfenoidalja.

Orbita sht e mbushur nga globi okular, muskujt okulomotor, nervat kranial (II, III, IV, V dhe VI); en gjaku; gjendra lakrimale; sakusi dhe duktusi nazolakrimal; konjuktiva; ind dhjamor.

Funksioni i orbits prvec strehimit t syrit sht edhe mbrojtja e tij sepse buzt e orbits jan m t dala jasht sesa syri duke siguruar q cdo goditje q drejtohet n sy t godas orbitn e jo syrin.

T dhnat klinike t Patologjive t orbits jan:1- Exoftalmia (dalja prpara e globit okular)2- Enoftalmia (zhvendosja pas e globit okular)3- Dhimbje4- Diplopi5- Ulje e fushs vizive

1- Exoftalmia.

Shkaqet e exoftalmis jan t shumta por vendin kryesor e zn tumoret e orbits prandaj edhe diagnoza bazohet n rezultatet e skanerit dhe t rezonancs magnetike. Gjat egzaminimit t syve t individve q paraqesin ankesat e msiprme duhet patur kujdes q egzaminimi t jet bilateral. Exoftalmia mund t jet unilaterale ose bilaterale.

A - Exoftalmia bilaterale sht pasoj e disfunksionit t gjendrs tiroide dhe prvec ksaj vihet re edhe: sy t kuq e t dhimbshm shikim i turbullt ulje e mprehtsis s pamjes kemoz (ngjyrosje e konjuktivave) diplopi exoftalmia sht e reduktueshme nse aplikohet pak presion nga jasht n globin okular. Pra ky i fundit futet n orbit. Egzaminimet e nevojshme jan testet e hipertiroidizmit; skaner dhe rezonanc magnetike. Ktu ka rrezik dmtimi korneal si pasoj e daljes m prpara t syrit dhe ekspozimit t kornes ndaj mjedisit t jashtm.

Trajtimi: administrimi i steroidve sistemik, radioterapi dhe dekomprimim orbital kirurgjikal rregullimi i nivelit t hormoneve tiroidien lot artificial, syze pr t rregulluar diplopin

B- Exoftalmia Unilaterale. N kt rast vetm n njrin sy kemi exoftalmi. Shkaku kryesor jan tumoret e orbits. Shoqrohet me diplopi dhe kufizim t motilitetit okular. Exoftalmia n kt rast nuk sht e reduktueshme.

Tumoret e orbits jan:

1- Tumoret e orbits tek fmijt.

a. Rabdomiosarkoma. Tumori m malinj i orbits tek fmijt. Mund t jet intra orbital ose me fillim n konjuktiv. Jep exoftalmi t madhe brenda nj kohe t shkurtr dhe crregullime t mdha okulomotore. Metastazon n pulmone. Trajtimi bhet me kirurgji-radioterapi dhe kemioterapi.

b. Glioma e nervit optik. Tumor beninj i nervit optic q takohet para moshs 10 vjec e jep: exoftalmi progresive atrofi optike unilaterale zmadhim t imazhit t kanalit optic strabizm

Skaneri tregon tumor q evoluon drejt kiazms optike. Trajtimi konsiston n heqie kirurgjikale dhe radioterapi.

c. Kisti dermoid i orbits. Tumor beninj congenital n kndin supero extern t orbits.

2- Tumoret e Orbits tek adultt

a. Limfomat e orbits. Prfaqsohen nga limfosarkoma dhe retikulosarkoma. Japin: exoftalmi unilaterale me evolucion t ngadalt e pa reduktueshme diplopi nga crregullimet okulomotoreDiagnoza vendoset me biopsi e m pas bhet trajtimi me radio dhe kemioterapi

b. Pseudo tumor inflamator. Jep exoftalmi unilaterale, kemoz dhe diplopi. Mjekimi bazohet n dhnien e kortikoterapis me doza t larta.

c. Metastazat orbitale t kancerit t gjirit dhe veshkave. Celuliti Orbital sht nj inflamacion dhe infeksion i indit t but t orbits. Shkaku kryesor i ktij celuliti sht H. Influenza. Shkaqe t tjera t celulitit orbital jan: tek adultt: sinusitet e supuruara; etmoiditi; sinuziti frontal tek fmijt: etmoiditi akut porsalindurit: oteomieliti maxilar Klinika: inflamacion dhe edem periorbitale sy t kuq dhe t dhimbshm reduktimi i lvizjes s syve kemoz temperatur, dhimbje koke, lodhje verbim si pasoj e dmtimit t syrit nse nuk mjekohet patologjia

Trajtimi: antiboiotik me spektr t gjer veprimi me rrug parenterale anti inflamator n disa raste duhet ndrhyrje kirurgjikale pr t drenuar qelbin dhe pastruar vatrn primare. Traumat e OrbitsTraumat e orbits mund t vin si pasoj e aksidenteve automobilistike, renie nga lartsit ose m shpesh si pasoj e goditjeve me grusht n orbita. Traumat mund t shoqrohen me exoftalmi ose me endoftalmi. Trauma me exofltalmi:1- Plag e kavitetit orbital. N kt rast formohet nj hematom intraorbitale e cila e shtyn globin okular pr nga jasht duke na dhn exoftalmi. Zakonisht ndodh nga frakturat orbitale q do lejojn nj komunikim midis kavitetit orbital dhe sinuseve. Klinikisht ka krepitacione gjat palpimit t palpebrave dhe exoftalmi q rritet gjat shfryrjes s hundve. Trajtimi konsiston n antibiotiko terapi dhe dezinfektant nasal

2- Trauma e mbyllur. Fraktura e basis crani shoqrohet me formimin e nj fistule karotido-kavernoze. Klinikisht jep: dhimbje koke exoftalmi progresive ulje t pamjes hipertoni okulareDiagnoza vendoset me skaner dhe Trajtimi sht kirurgjikal.

Enoftalmia:sht zhvendosja nga brenda e globit okular. Shkaqet e enoftalmis jan disa:

enoftalmia primare q tregon pr shkak congenital (zhvillimi jonormal i kavitetit orbital)

shak i fituar si goditja me grusht n sy, pra trauma orbitale. Shkaktohet nga fraktura e dyshemes s orbits dhe n kt rast duhet krkuar edhe pr pranin e diplopis.

sindorma Claude-Bernar-Horner (mioz, ptoz palpebrale dhe enoftalmi) shkaqe t tjera si: atrofia faciale, senile nga atrofia e prmbajtjes orbitale

Trajtimi nnkupton rindrtimin e pjess kockore t orbits dhe rivendosjen e vllimit orbital si edhe ripozicionimin e globit okular.