33 3-9.11.2014 PRZEGLĄD

„Dbamy o wartość pieniądza” – to dewiza Narodowego Banku Polskiego. Do dbałości o wartość i bezpieczeństwo pieniądza zobowiązuje NBP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej i prawo – Usta-wa o Narodowym Banku Polskim i Pra-wo bankowe. Artykuł 227 Konstytucji RP stanowi, że Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem państwa. Przysłu-guje mu wyłączne prawo emisji pienią-dza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej, czyli działań związanych z kontrolowaniem podaży pieniądza na rynku, podejmowania decyzji dotyczą-cych m.in. wysokości stóp procento-wych czy regulacji kursu walutowego.

Organy nBPZgodnie z konstytucją, organami Na-rodowego Banku Polskiego są: prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej (RPP) oraz Zarząd NBP. Prezes NBP jest powoływa-ny przez Sejm na wniosek prezydenta Rzeczypospolitej na sześć lat. Prezes NBP nie może należeć do partii politycz-

nej, związku zawodowego ani prowa-dzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą prezes NBP jako przewodni-czący oraz osoby wyróżniające się wie-dzą z zakresu finansów, powoływane na sześć lat, w równej liczbie, przez prezy-denta RP, Sejm i Senat.

Każdego roku RPP ustala założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Następnie w ciągu pięciu miesięcy od zakończenia roku budżetowego RPP składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń poli-tyki pieniężnej.

Takie usytuowanie banku centralne-go i jego organów gwarantuje mu nie-

zależność, zapewniającą stabilność pieniądza.

StOPy w górę luB w dółStopy procentowe, o których decyduje RPP, są jednym z instrumentów, za po-mocą których bank centralny oddzia-łuje na rynek. Wysokość stóp wyzna-cza m.in. oprocentowanie depozytów i kredytów.

Podnosząc stopy procentowe, bank centralny zaostrza politykę pieniężną.

Sektor bankowy w Polsce (sierpień 2014 r.)

3956672644986

Banków komercyjnych

Banków spółdzielczych

Oddziałów

Filii, ekspozytur i innych placówek obsługi klienta

Źródło: Komisja Nadzoru Finansowego

Projekt realizowany z narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej

W systemie bankowym bardzo istotną rolę odgrywa bank centralny. W Polsce jest nim Narodowy Bank Polski

na straży pieniądzaSYSTEM BANKOWY

34 3-9.11.2014 PRZEGLĄD

Podniesienie stóp procentowych przez bank centralny wywołuje podwyżkę oprocentowania w bankach komercyj-nych – kredyty stają się wówczas droż-sze, ale z drugiej strony wzrasta opro-centowanie depozytów. Oznacza to, że klienci banków mniej chętnie będą zaciągać kredyty, za to chętniej będą lokować pieniądze na wyżej oprocen-towanych lokatach. Obniżenie stóp pro-centowych ma odwrotny skutek. Jeśli bank centralny obniża oprocentowa-nie, w ślad za nim robią to także banki komercyjne, co zachęca klientów do zaciągania kredytów, czyniąc depozyty mniej atrakcyjnymi z powodu niższych odsetek.

Stopy procentowe ustalane przez bank centralny wywołują także określo-ne skutki dla gospodarki. Wzrost stóp procentowych powoduje schłodzenie gospodarki, odwrotnie jest przy obniż-kach. Poprzez zmiany poziomu stóp procentowych bank centralny może wpływać na wielkość całego obiegu pieniężnego, stopę inflacji, produkcję i zatrudnienie.

Bank Banków i PańStwaW Narodowym Banku Polskim nie mogą założyć rachunku klienci in-dywidualni ani firmy. NBP obsługuje tylko budżet państwa. Prowadzi ra-chunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, funduszy celowych państwa i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

Banki i niebankiCzynności bankowe (np. gromadzenie środków pie-

niężnych w celu udzielania kredytów) mogą być wyko-nywane tylko przez podmioty posiadające zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego. Są nimi banki komercyj-ne działające w formie spółki akcyjnej i banki spółdziel-cze. Działalność polegającą na gromadzeniu depozytów i udzielaniu kredytów prowadzą też spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK-i), działające na podstawie odrębnej ustawy. Od 27 października 2012 r. objęte są nadzorem KNF, a od 29 listopada 2013 r. gwa-rancjami Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.

Na rynku działa jednak wiele firm, które zajmują się pożyczaniem pieniędzy, ale bankami nie są. Oferowane przez nie pożyczki wymagają zwykle dużo mniej formal-ności niż pożyczki bądź kredyty bankowe, co jest ma-gnesem dla pożyczkobiorców. Także fakt, że duża grupa

konsumentów nie ma zdolności kredytowej lub ma sła-bą historię kredytową, sprawia, że dają się oni złowić na haczyk firm pożyczkowych reklamujących się na latar-niach, przystankach, w internecie, a nawet w telewizji. Koszt udzielanych przez nie pożyczek jest jednak bardzo wysoki – tym wyższy, im dłuższy jest okres spłaty. Czę-sto jest to kwota wyższa od pożyczanej. Np. pożyczając 7 tys. zł na dwa lata, oddamy firmie 16,5 tys. zł. Oprócz oprocentowania na koszt pożyczki składają się bowiem dodatkowe opłaty, np. za rozpatrzenie wniosku, za wy-danie decyzji, prowizje, opłaty za wizyty przedstawiciela pożyczkodawcy w domu, ubezpieczenia. Bywa, że firma pobiera od klienta opłaty z góry, a potem nie udziela pożyczki.

Przypominamy więc zasadę: przeczytaj, policz i prze-myśl, zanim podpiszesz.

W stosunku do banków NBP pełni funkcje regulacyjne, których celem jest zapewnienie bezpieczeństwa de-pozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pienięż-nych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i uczestniczy w mię-dzybankowym rynku pieniężnym. Swoimi działaniami bank central-ny wpływa na płynność i zdolności emisyjne banków komercyjnych, wysokość stóp procentowych oraz efektywność funkcjonowania rynku pieniężnego.

EmiSja PiEniądzaNarodowy Bank Polski jest jedyną in-stytucją uprawnioną do wprowadzania do obiegu pieniężnego złotych i groszy jako prawnych środków płatniczych na obszarze Polski. Wprowadzenie nowe-go znaku pieniężnego odbywa się na podstawie zarządzenia prezesa NBP

ogłaszanego w Monitorze Polskim. W zarządzeniu zostają ustalone: termin wprowadzenia do obiegu i wielkość emisji oraz wzór i wartość nominalna znaków pieniężnych, a w przypad-ku monet także stop, próba i masa. Ostatnio miało to miejsce w kwietniu br., gdy bank centralny wprowadził do obiegu banknoty o nominale 10, 20, 50 i 100 zł ze zmodernizowanymi zabez-pieczeniami.

Kolekcjonerów interesują emisje monet i banknotów okolicznościo-wych upamiętniających ważne wyda-rzenia, postacie historyczne, twórców kultury, miasta polskie, przyrodę na-szego kraju. Polskie monety i bank-noty cieszą się dużym uznaniem ze względu na wysoki poziom artystycz-ny i jakość wykonania, zdobyły wiele nagród w konkursach organizowa-nych na całym świecie Można je kupić w serwisie aukcyjnym Kolekcjoner na portalu NBP (www.nbp.pl). n

35 3-9.11.2014 PRZEGLĄDFot. KrzysztoF żuczKowsKi, Fotolia

Banki godne zaufaniaZ czego wynika wysokie miejsce banków w rankingach zaufania do instytucji?

– To nawet nieco zaskakujące, bo efektem kryzysu finansowego na świe-cie był istotny spadek zaufania do ban-ków. W Polsce jest trochę inna sytuacja, bo, po pierwsze, nasza bankowość nie przeszła przez tę fazę kryzysu, przez któ-rą przeszła bankowość zachodnia, żaden

bank nie upadł. Po drugie – jest to aspekt psychologiczny – mamy i chcemy mieć zaufanie do instytucji, które chronią na-sze pieniądze. Ale trzeba zwrócić uwa-gę na obiektywne uwarunkowanie tego zjawiska – regulacje ostrożnościowe w polskim systemie bankowym są tak starannie przygotowane i tak szczelne, że nie widać zagrożeń, które niekorzyst-nie rzutowałyby na opinię klientów, pod-ważały zaufanie do banków. Przy tym banki w swojej działalności informacyj-nej i promocyjnej zapewniają o bezpie-czeństwie pieniędzy klienta, umiejętnie wskazują obowiązujące reguły ostroż-nościowe, których zadaniem jest troska o te pieniądze. Wskazują też inne regu-lacje, np. MiFID, czyli dyrektywę w spra-wie rynków instrumentów finansowych, nakazującą instytucjom finansowym poznać wiedzę klienta o rynku inwesty-cyjnym i nie nakłaniać go do kupowania niekorzystnych dla niego usług finanso-wych. Wyższa ocena w rankingach ban-ków niż instytucji politycznych wynika z tego, że mają one regulacje i działają zgodnie z nimi, natomiast instytucje po-lityczne często nie mają jednoznacznie określonych regulacji i są nastawione na interes indywidualny. Czy regulacje rynku bankowego po-mogły Polsce uniknąć kryzysu?

– Z jednej strony, Polsce pomogła sytuacja gospodarcza, inna niż sytu-acja gospodarcza krajów, które zostały dotknięte kryzysem. M.in. to, że jeste-śmy biedniejszym społeczeństwem niż tamte i nie mogła u nas wystąpić tzw.

bańka spekulacyjna na rynku miesz-kaniowym. Z drugiej – i jest to bardzo ważne – Komisja Nadzoru Finansowego uważnie przygląda się bankom, z dużą starannością wydaje różne dyrektywy, które np. zahamowały łatwe udziela-nie kredytów w walutach obcych, co istotnie ograniczyło problemy związane ze spłatą kredytów we frankach szwaj-carskich albo zmniejszyło możliwość

zaciągania przez klientów kredytów, których nie będą w stanie spłacić. Te dyrektywy narzucają ograniczenia sek-torowi bankowemu, stawiają tamę jego łapczywości na ła-twy zysk i zobowiązują do my-

ślenia o kliencie i jego bezpieczeństwie. Komisja Nadzoru Finansowego to ciało bardzo kompetentne, to nie są osoby przypadkowe. Na rynku funkcjonuje coraz więcej podmiotów pozaban-kowych. Czy one także nie powinny zostać poddane regulacjom?

– Żerowanie na braku świadomości klienta jest głównym grzechem tych firm i instytucji należących do sektora shadow banking, czyli systemu banko-wości cienia. Ich sukces wynika m.in. z istnienia w Polsce dużego obszaru sza-rej strefy, która powiększa grupę ludzi niemających wiarygodności finansowej wymaganej przez banki. Nie bardzo wie-rzę w skuteczność działań administra-cyjnych. Widzę tu inny ratunek. Musimy poświęcić dużo czasu i wydać niemało pieniędzy na edukację finansową spo-

łeczeństwa. Bo jeśli ludzie będą potrze-bowali pieniędzy, nie pomogą żadne regulacje, na pewno znajdą się różne sposoby ich obejścia, jeszcze bardziej niekorzystne dla klientów, ponieważ ry-zyko instytucji pożyczającej będzie prze-rzucane na klienta, czyli będzie pożyczał jeszcze drożej i jeszcze trudniej będzie mu tę pożyczkę spłacić, z jeszcze większą siłą będzie wpadał w pułapkę zadłużenia. A kiedy będziemy mieli wyższą świado-mość ekonomiczną, będziemy potrafili wyliczyć oprocentowanie pożyczki czy kredytu, naszą zdolność kredytową, nie tylko indywidualną, jako klienta, ale zdol-ność kredytową gospodarstwa domo-wego w celu racjonalnego zarządzania finansami domowymi, jeśli przeznacze-niem pożyczki nie będzie konsumpcja, często zbędna, klient będzie o wiele bezpieczniejszy. Dlatego uważam, że nakazem chwili jest olbrzymia edukacja ekonomiczna społeczeństwa. Szkoda, że tak mało uwagi poświęcają jej banki komercyjne. Jeśli poświęciłyby więcej, społeczeństwo chętniej zaciągałoby tam kredyty i pożyczki niż w instytucjach parabankowych, w przekonaniu, że bank daje lepsze możliwości. n

Prof. krzysztof Opolskiwydział nauk Ekonomicznych uniwersytetu warszawskiego

2014 r.

Banku, z któregokorzysta

NarodowegoBanku Polskiego

Banków działającychw Polsce

Zakładów ubezpieczeń

Urzędów skarbowych

Giełdy PapierówWartościowych

Otwartych funduszyemerytalnychParabanków

2

2013 r.2

60%

54%

50%

37%

35%

29%

26%

9%

57%

50%

48%

31%

33%

25%

21%

Czy ma Pan(i) zaufanie do:

Źródło: tNs Polska dla związku Banków Polskich, marzec/kwiecień 2014 r.

Nasza bankowość nie przeszła przez taki kryzys jak bankowość zachodnia, żaden bank nie upadł.

36 3-9.11.2014 PRZEGLĄD

Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej

Więcej informacji o finansach i bankowości na portalu www.nbp.pl

Je­że­li­bę­dą­Pań­stwo­mie­li­ja­kieś­py­ta­nia­zwią­za­ne­z­te­ma­ty­ką­wkład­ki,­pro­si­my­prze­słać­je­e-mailem­pod­ad­re­sem­prze­glad@prze­glad­-ty­go­dnik.pl.­Po­sta­ra­my­się­uzy­skać­na­nie­od­po­wiedź­eks­per­tów.

Wkładkę przygotowała Elżbieta Soroczyńska.Współpraca: K. Pilawski, W. Raczkowski, B. Tumiłowicz

17 listopada 2014 r. kolejna wkładka:PO PIERWSZE – KONTO

dwa filary bezpieczeństwa

Komisja Nadzoru Bankowego (KNF) i Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) mają różne zadania, ale łącznie stano-wią dla klientów gwarancję bezpieczeń-stwa pieniędzy powierzonych bankom.

kOmiSja nadzOru FinanSOwEgOZadaniem KNF jest sprawowanie nadzoru nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczenio-wym, emerytalnym, instytucjami płat-niczymi i biurami usług płatniczych, instytucjami pieniądza elektronicznego oraz nad sektorem kas spółdzielczych (SKOK-ów).

Do zadań KNF należy też podej-mowanie działań służących prawi-dłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego, ubezpieczeniowego i emerytalnego, oraz mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności, udział w przygoto-wywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finan-sowym, ubezpieczeniowym i emery-talnym, jak również podejmowanie działań edukacyjnych i informacyj-nych w zakresie funkcjonowania ryn-ku finansowego.

KNF jest organem administracji pań-stwowej. W jej skład wchodzi siedem osób – przewodniczący, jego dwaj za-stępcy i przedstawiciele: ministra finan-sów, ministra pracy i polityki społecz-nej, prezesa NBP oraz prezydenta RP. Przewodniczący KNF jest powoływany na pięcioletnią kadencję przez prezesa Rady Ministrów, który również sprawu-je nadzór nad działalnością Komisji.

BankOwy FunduSz gwarancyjnyBFG jest instytucją zarządzającą sys-temem gwarantowania depozytów

w Polsce. Jego misją jest działanie na rzecz bezpieczeństwa oraz stabilności banków i spółdzielczych kas oszczęd-nościowo-kredytowych, a także wzro-stu zaufania do systemu finansowego.

Do podstawowych zadań Funduszu należy zwrot, do wysokości określo-nej ustawą o BFG, środków pienięż-nych zgromadzonych na rachunkach bankowych w przypadku spełnienia warunku gwarancji wobec banku bę-dącego uczestnikiem systemu gwa-rantowania depozytów. Od 29 listo-pada 2013 r. gwarancją BFG objęte są również depozyty na rachunkach w spółdzielczych kasach oszczędno-ściowo-kredytowych w przypadku spełnienia warunku gwarancji wobec kasy. Innym zadaniem jest udzielanie pomocy finansowej bankom i spół-dzielczym kasom oszczędnościowo--kredytowym zagrożonym niewypła-calnością oraz wspieranie procesów restrukturyzacyjnych kas. Zadaniem BFG jest także udzielanie bankom krajowym realizującym program po-

stępowania naprawczego gwarancji zwiększenia funduszy własnych.

System gwarancyjny jest urucha-miany decyzją KNF o zawieszeniu działalności banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, powołaniu zarządu komisarycznego oraz wystąpieniu do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości.

Ustalony w ustawie o BFG limit gwarancji środków zgromadzonych w jednym banku przez jednego de-ponenta to obecnie równowartość 100 tys. euro w złotych. Środki te podlegają 100-procentowej gwa-rancji. W przypadku pieniędzy na rachunkach wspólnych, np. małżon-ków, limit gwarancji do równowar-tości 100 tys. euro dotyczy każdego ze współposiadaczy rachunku. Gwa-rancjami objęte są depozyty złotowe i walutowe, jednak niezależnie od waluty depozytu wypłata środków gwarantowanych nastąpi w złotych. Środki na wypłaty pochodzą z wpłat banków i kas należących do BFG. n

Nadzór i gwarancja to dwa filary bezpieczeństwa systemu bankowego i jego klientów

Wśród osób, które udzielą prawi-dłowych odpowiedzi, rozlosujemy

nagrody książkowe. Odpowiedzi prosimy nadsyłać do

redakcji do 9 listopada, z dopiskiem: Kwiz bankowy.

ZaChęCamy dO WZIęCIa udZIału W SONdZIE INTERNETOWEj

www.przeglad-tygodnik.pl

1. Przez kogo jest powoływany prezes NBP?a) Radę Ministrów,b) prezydenta RP,c) Sejm na wniosek prezydenta RP.

2. Czyją kompetencją jest ustalanie wysokości stóp procentowych?a) Ministerstwa Finansów,b) Rady Polityki Pieniężnej,c) Sejmu.

3. do jakiej kwoty Bankowy Fundusz Gwaran-cyjny wypłaca deponentowi środki w razie upadłości banku lub SKOK-u?a) do 100 tys. zł, b) do 100 tys. euro, c) do równowartości 100 tys. euro w złotych.

CZy WIESZ Na BaNK?