OKB

T5 KKSHP: Sistemi i Siguris i OKB

Tema: Sistemi i Siguris i OKB-s

shtjet:

1. Themelimi i Kombeve t Bashkuara (1941-1945)

2. Struktura e Kombeve t Bashkuara

2.1. Asambleja e Prgjithshme e Kombeve t Bashkuara

2.2. Sekretariati dhe Sekretari i Prgjithshm i Kombeve t Bashkuara

2.3. Kshilli i Sigurimit i Kombeve t Bashkuara

2.4. Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis

3. Sfidat e Kombeve t Bashkuara

4. Instrumentet e OKB-s pr nxitjen e paqes dhe siguris

5. Garantimi i paqes

1. Themelimi i Kombeve t Bashkuara (1941-1945)

Organizata e Kombeve t Bashkuara u krijua mbi traditn e organizatave ndrkombtare para Lufts s Dyt Botrore dhe mbi prvojn e Lidhjes s Kombeve. Fillimi i Lufts s Dyt Botrore i nxiti Fuqit Aleate q t ndrmerrnin qndrime t prbashkta n drejtim t bashkpunimit ndrkombtar pr paqe e siguri.

N Deklaratn e Aleatve firmosur n Londr m 12 qershor 1941 theksohet posarisht; t punojm s bashku, me popuj t tjer t lir, n luft dhe n paqe. Kjo Deklarat njihet historikisht si hapi i par drejt themelimit t Kombeve t Bashkuara.

M 14 gusht t vitit 1941 u takuan n Bermuda, Presidenti Amerikan Franklin D. Roosevelt dhe Kryeministri britanik Uinston Churchill pr t prcaktuar objektivat e pas lufts. Megjithse pas sulmit gjerman kundr Bashkimit Sovjetik n qershor 1941 ishte arritur nj marrveshje mes Mosks dhe Londrs, ky takim u zhvillua pa pjesmarrjen e Sovjetikve. Ata propozuan s bashku t parashtronin parimet e bashkpunimit ndrkombtar pr mbrojtjen e paqes dhe t siguris dhe kjo u fiksua n nj deklarat t prbashkt e quajtur Karta e Atlantikut. Ky dokument do t njihej si Karta e Atlantikut, pararendsja e Kombeve te Bashkuara . T dy shtetet njihnin me an t ksaj deklarate t drejtn e popujve pr vetvendosje, tregtin e lir botrore dhe bashkpunimin ekonomik, heqjen dor nga dhuna dhe ngritjen e nj sistemi t prgjithshm sigurie.

Si Ruzevelti, ashtu edhe urilli treguan fillimisht pak interes n lidhje me faktin, q edhe shtete t tjera t merrnin pjes n prgjegjsin kryesore pr paqen ndrkombtare. Kjo ndryshoi vetm pas sulmit japonez kundr Pearl Harbour dhe hyrjes n luft t SHBA s. Q nga ky moment mori jet ideja, q nj rend i qndrueshm paqeje krkonte nj koalicion shtetesh me baz t gjer dhe veanrisht prfshirjen e Bashkimit Sovjetik.

Vijimi intensiv i Lufts s Dyt Botrore u shoqrua nga burrat e mdhenj t demokracive dhe me prpjekjet pr t menduar lidhur me zgjidhjet e paslufts. Ne kt trend, nn udhheqjen e SHBA, BS, Britanis s Madhe dhe Kins, me 1 janar 1942 u mblodhn ne Uashington prfaqsuesit e 26 shteteve aleate q luftonin kundr Boshtit Nazifashist, pr ti dhn mbshtetje t plot Karts s Atlantikut, duke konkluduar me firmosjen e Deklarats s Kombeve t Bashkuara.

Ky dokument prmban pr her t par termin Kombet e Bashkuara, me propozim t Presidentit Amerikan, Franklin Delano Rusvelt. Shtetet aleate morn prsipr t vijonin luftn me t gjitha mjetet deri n fitoren e plot kundr Fuqive t Boshtit , veanrisht kundr Rajhut Gjerman, Italis dhe Japonis. N t njjtn kohata njohn parimet e Karts britaniko-amerikane t Atlantikut mbi rendin e paslufts, pra, edhe ngritjen e nj sistemi t qndrueshm t siguris ndrkombtare. Gjat lufts ksaj deklarate iu bashkuan edhe 21 shtete t tjera.

Para s gjithash me nismn amerikanve planet pr nj organizat ndrkombtare morn form shpejt. Kshtu n vitin 1943 SHBA paraqitn nj projekt-statut t par. M 30 tetor t vitit 1943 ministrat e jashtm t SHBA, BS, Britanis s Madhe dhe Kins firmosn n Mosk nj deklarate ndrmjet qeverive t prfaqsuara prej tyre dhe Bashkimit Sovjetik, e cila bnte apel pr krijimin sa m par t nj organizate ndrkombtare pr ruajtjen e paqes dhe t siguris. Ky qllim u riafirmua serish nga udhheqsit e Shteteve te Bashkuara t Ameriks, Britanis se Madhe dhe Bashkimit Sovjetik ne Konferencn e Teheranit, m 1 dhjetor 1943.

N fakt, sipas parimit t universalitetit, antar t ksaj organizate mund t bheshin t gjitha shtetet sovrane dhe paqsore (gj q fillimisht prjashtonte shtetet armike t Lufts s Dyt Botrore), por t katr superfuqit e kishin siguruar tashm q n koncept ndikimin e tyre vendimtar. Ato donin q n rolin e policve t bots t kujdeseshin me trupat e tyre ushtarake pr ruajtjen e paqes, ndrsa t gjitha shtetet e tjera t mbikqyrura nga nj komision asnjans duhej t armatoseshin. N Konferencn e Teheranit, mbajtur n dhjetor 1943 ky koncept u konfirmua edhe njher. Ekspertt e t katr superfuqive morn prsipr gjithashtu t prpunonin edhe parimet dhe strukturn e organizats q do t krijohej, ku duhej t shmangeshin mangsit e Lidhjes s Kombeve.

I pari draft i plot i tekstit pr krijimin e Organizats s Kombeve t Bashkuara u realizua n Dumbarton Oaks n Washigton DC, Konferenca u mbajt me dy faza, nga 21 shtatori deri 7 tetor 1944, ku Fuqit Aleate, SH BA, BM, BS dhe Kina ran dakord pr qllimet, strukturn dhe funksionimin e nj organizate ndrkombtare.

N Konferencn e Jalts , q u mblodh n shkurt 1945 mbi bazn e draftit t Dumbarton Oaks Conference, Roosevelt, Churchill dhe Stalini ran m n fund dakord n lidhje me pikat e fundit t diskutueshme. Ktu bhej fjal veanrisht pr mnyrn e t votuarit n komunitetin m t fuqishm t organizats s ardhshme, Kshillit t Sigurimit.

Me krkes t BS antarve t prhershm - BS, SHBA, BM, Francs dhe Kins - iu akordua e drejta e vetos n t gjitha shtjet e rndsishme. Pr veprimtarin e organizats kjo rezultoi t ishte paralizuese pr nj koh t gjat. Por pa kt lshim nuk do t kishte qen e mundur rnia dakord. Presidenti Rusvelt, Kryeministri Churchill dhe Kryeministri Stalin deklaruan hapur publikisht se kan rn dakord pr krijimin e nj organizate ndrkombtare t Prgjithshme pr mbrojtjen e paqes dhe siguris.

Edhe para mbarimit t lufts, katr Fuqit e Mdha u bn thirrje t gjitha shteteve, t cilat deri n at moment kishin nnshkruar deklaratn e Kombeve t Bashkuara, t vinin n San Francisko dhe t prezantonin projekt-statutin e tyre. I gjith ky proces prgatiti aktin e madh t Konferencs se San Franciskos. Me 25 prill 1945 u mblodhn delegacione nga 50 shtete pr t themeluar organizatn e Kombeve t Bashkuara. Delegacionet prpiluan 111 nenet e Karts s San Franciskos t cilat u adaptuan unanimisht me 25 qershor 1945. Nj dite m pas, Karta u firmos publikisht m 26 qershor 1945. Si antar i 51-t themelues nnshkroi Polonia, e cila nuk kishte mundur t merrte pjes m par pozicionin e privilegjuar t Fuqive t Mdha.

M dat 24 tetor 1945 Karta e San Franciskos u ratifikua nga pes antart permanent t Kshillit t Sigurimit dhe nga shumica e firmossve t San Franciskos. Kshtu, Karta hyri n fuqi duke shnuar themelimin formal t Kombeve t Bashkuara.

Pr her t par Asambleja e Prgjithshme e Kombeve t Bashkuara u mblodh me 10 janar 1946, ndrsa Kshilli i Sigurimit u mblodh pr her t par n Londr me 17 janar 1946 pr prcaktimin e rregullave t procedurs. I pari Sekretar i Prgjithshm i Kombeve te Bashkuara u zgjodh Trygve Lie nga Norvegjia.

M dat 10 dhjetor 1948, Kombet e Bashkuara adoptuan Deklaratn Universale t Drejtave t Njeriut, dokumenti i dyt me rndsi madhore i Kombeve t Bashkuara mbas Karts s San Franciskos.

Prmbajtja e parimeve t Kombeve t Bashkuara u prmblodh n Kartn e Kombeve t Bashkuara. Karta e Kombeve t Bashkuara ka preambuln dhe 111 nene. N krye t saj Karta e Kombeve t Bashkuara prmban t parashtruara qllimet e Organizats q jan tre:

a) ruajtja e paqes dhe siguris;

b) zhvillimi i marrdhnieve miqsore ndrmjet shteteve;

c) arritja e bashkpunimit n zgjidhjen e problemeve ekonomike, sociale, kulturore dhe humanitare ndrkombtare.

2. Struktura e Kombeve t Bashkuara

Pr t br t mundur realizimin e ktij spektri t gjer detyrash, Karta parashikonte q Organet kryesore t HYPERLINK "http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_3.htm" \t "_blank" Kombeve t Bashkuara (OKB) t krijonin edhe organe dytsore dhe speciale dhe, q ato s bashku me organizata t tjera, t mund t bashkpunojn pr realizimin e objektivave t vn. Ky parim ka gjetur zbatim intensiv n gjasht organet kryesore, q prbjn edhe thelbin e Organizats s Kombeve t Bashkuara. Kto organe t OKB-s jan:

1. Asambleja e Prgjithshme

2. Kshilli i Sigurimit

3. Kshilli Ekonomik e Social

4. Kshilli i Mirbesimit (Trustteeship Council)

5. Sekretariati dhe Sekretari i Prgjithshm

6. Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis.

2.1. Asambleja e Prgjithshme e Kombeve t Bashkuara

Asambleja e Prgjithshme sht organi qendror i Organizats s Kombeve t Bashkuara. Asambleja e Prgjithshme shrben si aren debati te prgjithshm pr Kombet e Bashkuara, si i vetmi forum ndrkombtar. Nga gjasht Organet Kryesore t Organizats, vetm n Asamblen e Prgjithshme jan t pranishm t gjith shtetet antare t saj.

Karta e Organizats parashikon sesion t prvitshm t Asambles s Prgjithshme.

Karta e Organizats parashikon edhe thirrje t sesioneve speciale t Asambles s Prgjithshme. Me shume interes kan qen sesionet e veanta pr krizat ndrkombtare gjat periudhs s Lufts s Ftoht si Krizn e Suezit (1956), pr krizn n Hungari (1956), pr krizat n Liban dhe Jordani (1980, pr krizn n Kongo (1960), pr krizn n Afganistan (1980), pr krizn n Palestin (1980), pr krizn n Namibi (1981) dhe pr krizn e Territoreve Arabe t Pushtuara (1982) etj.

N Asamblen e Prgjithshme t Kombeve t Bashkuara jan t prfaqsuar me t drejta t barabarta t gjitha shtetet antare nprmjet nj delegacioni me prfaqsues t qeveris. do vend ka nj vot n kt organ, i cili sht qendra organizative e sistemit t Kombeve t Bashkuara.

b. Struktura e Asambles s Prgjithshme

Komisionet kryesore t Asambles s Prgjithshme jan:

Komisioni i par: armatimi dhe siguria ndrkombtare;

Komisioni i dyt: ekonomia dhe financat;

Komisioni i tret: shtje sociale, humanitare dhe kulturore;

Komisioni i katrt: shtje t veanta politike dhe shkolonizimi;

Komisioni i pest: administrata dhe buxheti (i brendshm);

Komisioni i gjasht: ligjet.

c. Funksionet e Asambles se Prgjithshme

Bazuar n kart dhe n evoluimin e saj historik, Asambleja e Prgjithshme prmbush gjashte funksione kryesore:

-Asambleja e Prgjithshme luan rolin e koordinatorit dhe t mbikqyrsit t funksionimit t gjitha agjencive t Organizats;

-Asambleja e Prgjithshme sht organ i plotfuqishm pr t diskutuar dhe rekomanduar pr t gjitha shtjet q i prkasin Organizats, kjo e parashikuar n Nenin 10 t karts; ky funksion kryesor i Asambles s Prgjithshme ka vetm dy kufizime te prcaktuara n Kart: nuk mund t diskutoj dhe t rekomandoje shtje t debatueshme apo situata q jan n konsiderim nga Kshilli i Sigurimit-Neni 12 i Karts; dhe shtje q lidhen me vet natyrn fondamentale t organizatave ndrkombtare, q nuk jan ndrkombtarisht t detyruara pr shtete sovrane;

-Asambleja e Prgjithshme mbikqyr dhe rishikon gjith aktivitetet e Organizats.

-Asambleja e Prgjithshme ka n funksion t saj edhe shtjet financiare dhe ato t buxhetit, t cilat i vendos me dy t tretat e votave procedurale;

-Asambleja e Prgjithshme ka si nj prej funksioneve m t rndsishme funksionin zgjedhs pr t gjitha organet e tjera t OKB-s.

2.2. Sekretariati dhe Sekretari i Prgjithshm i Kombeve t Bashkuara

a. Sekretariati

Sekretariati sht organi kryesor administrativ i Kombeve t Bashkuara. Ai kryesohet nga Sekretari i Prgjithshm dhe nga nj aparat administrativ. N vitin 1998 n struktur u shtua edhe posti i Zv/Sekretarit t Prgjithshm. Sekretariati i Kombeve t Bashkuara nuk formohet me prfaqsim t gjith prfaqsuesve t qeverive t vendeve antare, por sht zgjedhur dhe punson ekipe q ruajn asnjansin n pozicionin e tyre dhe jan vetm n shrbim t qllimeve t Organizats.

b. Sekretari i Prgjithshm

Sekretari i Prgjithshm koordinon veprimtarin e organeve t tjera kryesore me prjashtim t Gjykats Ndrkombtare. Ai sht prgjegjs pr hartimin e projekt-buxhetit dhe pr administrimin e financave, regjistron dhe publikon marrveshjet ndrkombtare t depozituara pran tij nga shtetet antare t Kombeve t Bashkuara dhe prfaqson organizatn si t tr qoft n nivel ndrkombtar, ashtu edhe prkundrejt shteteve antare.

N detyrat sht edhe trheqja e vmendjes Kshillit t Sigurimit n lidhje me do shtje, q sipas gjykimit t tij do t prbnte rrezik pr paqen.

b. Zgjedhja

Sekretari i Prgjithshm zgjidhet nga Asambleja e Prgjithshme me dy t tretat e votave dhe me rekomandim t Kshillit t Sigurimit. Ndonse t paprcaktuar saktsisht n Kart, Asambleja e Prgjithshme e par e shtriu kohn e mandatit t SP n pes vjet. Vshtirsia m e madhe e zgjedhjes qndron n rekomandimin e KS, ku ekziston e drejta e vetos. N rast bllokimi, zgjatjen e mandatit t SP e bn AP pa konkurrenc nga KS.

Funksionet e SP prcaktohen qartsisht n Kartn e Organizats dhe jan si m posht:

1) Pr t qen shef administrativ i Organizats.

2) Pr t vepruar si sekretar i gjith trupit t deleguar t Organizats.

3) Pr t prmbushur funksionet e prcaktuara nga Asambleja e Prgjithshm dhe tre kshillat (KS, ECOSOC dhe Kshilli i Mirbesimit).

4) Pr t br Raportin Vjetor pr Asamblen e Prgjithshme mbi punn e Organizats.

5) Pr t punsuar organet administrative t Organizats n prputhje me rregullat e prcaktuara nga Asambleja e Prgjithshme.

6) Pr t vepruar me nism pr trhequr vmendjen e Kshillit t Sigurimit lidhur me shtje q krcnojn paqen dhe sigurin n bot

2.3. Kshilli i Sigurimit i Kombeve t Bashkuara

a. Prbrja e Kshillit t Sigurimit vijoi mbi bazn e Aleancs q pati filluar qysh n gjirin e Lufts s Dyt Botrore. Katr Fuqit e Mdha, q morn pjes n Dumbarton Oaks Conference-ShBA, Britania e Madhe, Bashkimi Sovjetik, Republika e Kins (nga viti 1971 e zvendsuar nga Republika Popullore e Kins)- ftuan edhe Francn. Pra, Kshilli i Sigurimit qysh n fillim u prb nga pes antar t prhershm.

N fillim Kshilli i Sigurimit kishte edhe gjasht antar jo t prhershm t zgjedhur n do katr vjet. Mbas vitit 1965 u b nj amendament pr zgjerimin e antarve jo t prhershm n dhjet dhe me rotacion n do dy vjet.

Kshilli i Sigurimit t Kombeve t Bashkuara prbhet nga 15 shtete antare, pes prej t cilave Kina, Franca, Britania e Madhe, Rusia dhe SHBA kan nj pozicion t spikatur si antar t prhershm. Dhjet antart jo t prhershm zgjidhen nga Asambleja e Prgjithshme me nj mandat dyvjear. Ktu procedohet n mnyr t till, q do vit t zgjidhen pes antar jo t prhershm, me qllim q prbrja e Kshillit t Sigurimit t ndryshoj do vit. Gjat ktyre zgjedhjeve sht formuar nj kod, i cili duhet t garantoj, q n Kshillin e Sigurimit t jen t prfaqsuara gjithmon t gjitha rajonet (dhe interesat) e Bots. Ai mund t thirret n do moment pasi antart kan gjithmon prfaqsuesit e tyre t prhershm n Selin n New York. Presidenca e Kshillit, e cila ndrrohet do muaj, mund t mblidhet n do moment. Kjo mund t ndodh me krkes t nj antari t Kshillit apo nj shteti antar t Asambles s Prgjithshme ose t Sekretarit t Prgjithshm t Kombeve t Bashkuara. E paracaktuar sht, q Kshilli i Sigurimit t mblidhet do 14 dit, por n praktik ai mblidhet pothuajse pr dit, dhe shpesh madje edhe disa her brenda nj dite.

Kodi rajonal pr znien e vendeve t antarve jo t prhershm n Kshillin e Sigurimit: 3 shtete afrikane, 2 shtete aziatike, 2 shtete latino-amerikane, 2 shtete evropiano-perndimore dhe t tjera, 1 shtet evropiano-lindor.

Presidenti i Kshillit t Sigurimit, ndryshe nga Presidenti i AP q zgjidhet do vit, zgjidhet me rotacion do muaj nga antart permanent dhe jo permanent te Kshillit.

Vendimet n lidhje me shtje procedurale krkojn miratimin e nnt antarve. Pr t gjitha shtjet e tjera sht nj penges shtes, pasi duhet t japin miratimin e tyre t gjith antart e prhershm. Kshtu, Kina, Franca, Britania e Madhe, Rusia dhe SHBA kan t drejtn e vetos

a. Prgjegjsit

Ne prputhje me Kartn e San Franciskos, Kshilli i Sigurimit mund t marr masa pr do rrezik krcnues pr paqen. Ai mund t veproje mbi baz ankimesh apo krkesash t vendeve antare apo jo antare, mbi baze notash t Sekretarit t Prgjithshm apo mbi baz t vendimit t vet.

Zakonisht Kshilli i Sigurimit merret me dy lloje shtjesh: e para, me shtje t debatueshme q mund t rrezikojn paqen e sigurin; e dyta, me shtje q drejt pr drejt krcnojn paqen dhe prbjn rrezik eminent sigurie (krcnimi kundr paqes, ndrprerja e paqes apo akti i agresionit).

N prputhje me Kartn, Kshilli ndalohet t ndrhyj n shtje, t konsideruarat brendshme. Por, ky limit nuk e ka penguar Kshillin pr t vepruar kur e ka gjykuar se nga probleme t brendshme, rrezikohet paqja dhe stabiliteti.

b. Funksionet

Kshilli i Sigurimit kryen disa funksione shum fondamentale pr Organizatn, t cilat mund t prmblidhen n : ruajtjen e paqes dhe te sigurimit ndrkombtar; planifikimin dhe rregullimin e planeve dhe rregullave pr armatimin; pjesmarrja n proceset zgjedhore t Organizats pr antart e rinj (rekomandim), pr Sekretarin e Prgjithshm (rekomandim), pr antart e Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis (procedur individuale); mbikqyrjen e territoreve q mbahen nn administrimin nga Kshilli i Mirbesimit t Organizats.

c. Procedurat e vendimmarrjes

Kshilli i Sigurimit ka dy sisteme votimi. N shtjet procedurale krkohet vota afirmative e se paku nnt antareve t Kshillit. N shtjet substanciale krkohet vota e pes antarve t prhershm t Kshillit t Sigurimit. Krkesa pr vot unanime t pes Fuqive mishrohet n instrumentin e vetos.

Pr dy shtje madhore sht thirrur mekanizmi i vetos n Kshill n baz t Karts: pr zgjerimin me antar t rinj t Organizats si dhe pr amendamente n Kart. Por veto-power sht prdorur pr parandalimin e shum veprimeve t Kombeve t Bashkuara, ka parakupton se shtjet madhore globale duhet t realizohen prmes marrveshjes s pes Fuqive t Mdha.

2.4. Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis

Organi i gjashte kryesor i Organizats se Kombeve te Bashkuara sht Gjykatat Ndrkombtare e Drejtsis (GJND), me qendr n Hag. Statuti i Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis sht pjes integrale e Karts dhe sht thuajse identik me Statutin e mparshm te Gjykats se Prhershme te Drejtsis Ndrkombtare(GJPDN), krijuar nga Lidhja e Kombeve. Por, ndryshe nga GJND, antart e te cils ishin te pavarur nga Lidhja, gjith antaret e Kombeve te Bashkuara jan automatikisht antar te Gjykats Ndrkombtare te Drejtsis. Madje, shtete te veanta, mund te bhen antar te GJND me rregullime te posame te Asambles se Prgjithshme dhe te Kshillit te Sigurimit. Kshtu, Zvicra, Lihteshteini dhe San Marino kan aderuar me kushte te veanta

Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis prbehet nga 15 antar te zgjedhur nga vota konkurruese e Asambles se Prgjithshme dhe e Kshillit te Sigurimit. Nuk lejohen dy gjykats me te njjtin nacionalitet. Gjykata duhet te prfaqsoje si e vetme sistemin ligjor kryesor te botes. Gjykatsit shrbejn nnt vjet, me skadim te afatit te shrbimit te pese gjykatsve ne do tre vjet.

Ne rast te shtjeve qe lidhen me nj shtet te caktuar, i cili nuk ka antare ne Gjykatn Ndrkombtare te Drejtsis, ai shtet mund te caktoje nj gjykats pr at rast specifik. Ne kt rast, prfaqsuesi i shtetit ne fjale merr pjese ne proces me te drejte vote si antart e prhershm te Gjykats.

Vetm shtetet mund te sjellin raste ne Gjykatn Ndrkombtare te Drejtsis dhe jo subjekte te tjera

Prve gjasht Organeve Kryesore qe analizuam me lart Kombet e Bashkuara kane edhe struktura te tjera te ndrvarura apo te ndrlidhura me veprimtarin e tyre ndrkombtare.

3. Sfidat e Kombeve t Bashkuara

Problemi q shtrohet sot para OKB sht: A kan mundur Kombet e Bashkuara t prmbushin shpresat, q aspirojn kombet? N cilt sektor kan mbetur pa i realizuar ato?

Historia e veprimtaris s Kombeve t Bashkuara ka treguar, q n prmbushjen e detyrs kryesore, garantimit t paqes, ka pasur her pas here kriza tepr t rnda. Gjithashtu, sht treguar se Kombet e Bashkuara q prej viteve '60 kan qen forumi m i rndsishm n prpunimin e konfliktit Veri-Jug, por q sukseset e arritura n lidhje me tensionimin e konflikteve mes vendeve t industrializuara dhe vendeve n zhvillim mbetn modeste.

N shum zyra njherazi u drejtua nj kritik e prmendur shpesh ndaj sistemit tejet t degzuar t Kombeve t Bashkuara, pikrisht mungesa e bashkrendimit t aktiviteteve dhe, si pasoj e ksaj, edhe mungesa e efikasitetit n pun. Kjo ka qen nj arsye jo pak e rndsishme, q SHBA, si paguesi m i madh i kontributeve, jan prpjekur t ushtrojn her pas here presion duke mos i paguar detyrimet e tyre, ka bri t qart m pas edhe nj problem tjetr t rnd t Kombeve t Bashkuara, ngushtsin e dukshme financiare.

N trsi ka nj vend bosh mes objektivave dhe parimeve t Karts s OKB-s dhe realitetit politik, sikurse del qart nga vnia prball e ktyre dy elementeve n tabeln e mposhtme nga Gareis dhe Varick. Por edhe q tia ngarkosh t gjitha kto deficite vetm Organizats s Kombeve t Bashkuara nuk do ti korrespondonte realitetit. Kombet e Bashkuara jan nj organizat klasike ndrkombtare, shtetet jan antart e saj. Ashtu si do organizat tjetr ndrkombtare, edhe Kombet e Bashkuara jan aq t fuqishme sa e lejojn antart e saj t jet. Vullneti pr nj zgjidhje shumpalshe t problemit nga ana e shteteve antare , n veanti nga shtetet m t fuqishme ,vendos pr suksesin apo dshtimin e veprimtaris.

Ia vlen ta analizojm kt, nse duam t skicojm nj pamje t prshtatshme t Kombeve t Bashkuara. Nj pjes e kritiks drejtuar organizats botrore u takon shteteve antare. Prve ksaj duhet trajtuar edhe nj aspekt tjetr, i cili gjithashtu priret t relativizoj kritikn e tepruar, pikrisht shpresat e mdha, q ishin lidhur me Kombet e Bashkuara. Ndonj kritik tjetr drejtuar Organizats duket se rrjedh nga supozimi i gabuar, se n rastin e Kombeve t Bashkuara bhet fjal pr nj lloj Qeverie Botrore.

Pas nj analize t shkurtr t historis s Kombeve t Bashkuara, Volger del n konkluzionin: "Nse Kombet e Bashkuara kishin dhe kan vshtirsi n garantimin e paqes dhe n zgjidhjen e problemeve t tjera globale, kjo nuk kishte t bnte dhe nuk ka t bj me strukturn e Kombeve t Bashkuara ato kan treguar se jan mjaft fleksible dhe efektive -, por me mosprputhjen e gjykimeve t shteteve antare dhe n mungesn e gatishmris s tyre pr t realizuar masat prkatse politike dhe ekonomike".

Megjithat, dhe ky sht nj problem tjetr, prpara t cilit ndodhen Kombet e Bashkuara, duhet thn, se organizata e ka pothuaj katrfishuar numrin e antarve t saj q prej themelimit dhe i ka zgjeruar fushat e saj t detyrave n mnyr t konsiderueshme, pa ndrmarr ndryshime thelbsore n Kart. Ajo vazhdon t reflektoj situatn e veant t politiks botrore n mbarim t Lufts s Dyt Botrore dhe ka nj efekt anakronik n rritje.

OKB-ja sht shndrruar nga nj organizat, e cila n radh t par duhej t prbuz luftn si mjet t politiks, .. n nj forum global, n t cilin diskutohen t gjitha problemet m t rndsishme globale duke i sjell ato n nj pjes t tyren m afr zgjidhjes. N politikn ndrkombtare ka nj konsensus t gjer n lidhje me faktin, se Kombet e Bashkuara duhet t reformohen, pasi procedurat nuk u korrespondojn m realiteteve t politiks botrore t shek. XXI. N t njjtn koh, nga Kombet e Bashkuara pretendohet gjithnj e m tepr t mbush nj boshllk t rendit politik n botn e globalizuar dhe kjo kundrshti mes mundsive reale dhe pritshmrive t larta gjeneron nj klim mbingarkese dhe ka pr pasoj vlersimet e padrejta t aktivitetit t Kombeve t Bashkuara.

Natyrisht, jo t gjitha problemet dhe projektet e reformave, t tematizuara n tekst, mund t diskutohen deri n detaje. Ne duam t prqendrohemi n aspektet e mposhtme t rndsishme, t cilat lidhen ngusht me njri-tjetrin:

Kriza financiare e Kombeve t Bashkuara

Financat e Organizats Botrore sigurohen nga tre burime:

Kontributet e detyruara t shteteve antare n buxhetin e rregullt,

Kontributet e detyruara pr misionet e paqes (Jugosllavi, Ruanda),

Kontribute vullnetare pr organet speciale dhe pr programe t ndryshme.

Financimi i buxhetit t rregullt

Karta e OKB-s nuk prmban asnj kod shprndarjeje pr kontributet por neni 17 parashikon vetm q: Shpenzimet e Kombeve t Bashkuara do t mbarten nga antart sipas nj kodi shprndarjeje t prcaktuar nga Asambleja e Prgjithshme. N praktik, komisioni i kontributeve shqyrton me ndihmn e nj kodi kompleks vlern prkatse t kontributit t do vendi n buxhetin e rregullt t Kombeve t Bashkuara pr nj periudh prej tre vjetsh.Si baz matjesh shrben n radh t par prodhimi social bruto i gjasht viteve t fundit. Atyre vendeve me t ardhura pr person nn mesataren si dhe atyre me kuot t lart borxhesh u lejohen reduktime t pagesave. Pra me kuotizacionet e prllogaritura n kt mnyr sigurohet buxheti i rregullt i Kombeve t Bashkuara, i cili gjithsesi prbn vetm rreth 40 pr qind t t gjitha shpenzimeve. Buxheti i rregullt pr vitin 2000/2001 arrin vlern 2,535 miliard dollar amerikan. P.sh. aktivitetet n kuadr t bashkpunimit pr zhvillim ose t ndihms humanitare, financohen nga kontributet vullnetare t shteteve antare (shih m posht).

Financimi i operacioneve t paqes dhe gjykatave ndrkombtare

Operacionet paqeruajtse t Kombeve t Bashkuara financohen nga nj tarif e veant. Edhe ktu baza jan kontributet e t gjitha shteteve antare t Kombeve t Bashkuara, ku antarve t prhershm t Kshillit t Sigurimit, pr shkak t prgjegjsis s tyre t veant pr paqen dhe sigurin, u caktohet edhe nj shtes mbi kt tarif. Gjykatat Ndrkombtare pr Ruandn dhe ish-Jugosllavin kan nj buxhet t tyren dhe financohen n baz t nj kodi t posam. Ky kod orientohet n nj mas 50% sipas buxhetit t rregullt dhe 50% sipas buxhetit t operacioneve paqeruajtse. Buxheti i prgjithshm i Gjykatave Ndrkombtare n vitin 2000 arriti pothuaj 176 milion dollar amerikan.

Financimi i detyrave operative

Kontributet pr organet speciale, programet dhe fondet e Kombeve t Bashkuara, t cilat e kalojn dukshm buxhetin e rregullt, jepen mbi baz vullnetare dhe varen nga vlersimi i shteteve antare.

Shkaqet e krizs financiare

Duke qen se ka kontribute vullnetare edhe t detyrueshme, do t supozonim, se shkaqet e problemeve t vazhdueshme financiare t Kombeve t Bashkuara duhen krkuar n faktin, q niveli i kontributeve vullnetare realizuar nga shtetet antare sht mjaft i ult. Mirpo kur ndodh kjo problemet shfaqen si n kontributet pr buxhetin e rregullt, ashtu edhe n ato pr misionet e paqes. Loja e prbashkt:

disa shtete antare t Kombeve t Bashkuara tregojn mungesa n ndjenjn e prgjegjsis pr t paguar, mes tyre deficitar kuotash shum t rndsishm, si jan p.sh SHBA, pamundsi pagese pr ato shtete, t cilat ngarkohen n mnyr jo proporcionale nga sistemi i trashguar i kuotizacioneve, ka ka t bj para s gjithash me shtetet pasuese t Bashkimit Sovjetik, favorizim i pajustifikueshm i disa shteteve, t cilat nuk prfshihen nga sistemi i deritanishm i kuotizacioneve sipas potencialit t tyre ekonomik, menaxhim i paknaqshm pr Sekretariatin e Kombeve t Bashkuara, procese t vshtira administrative.

Ktu shihet n mnyr konkrete edhe lidhja e ngusht mes problemeve t ndryshme t Kombeve t Bashkuara. Mungesa n efikasitetin e puns duket dyfish m e mpreht n krizn financiare , nga njra an n mnyr t drejtprdrejt prmes shtesave n shpenzime, nga ana tjetr trthorazi prmes faktit, q nj shkak tjetr i ksaj situate sht edhe mungesa e gatishmris p.sh. nga ana e SHBA-s q t paguajn detyrimet e tyre t kuotave n masn e tyre t plot.

Pr nj zgjidhje t qndrueshme t ksaj krize sht e nevojshme t eliminohet mali i borxheve, i cili ndrkoh ka arritur vlern e fiks 2,6 miliard dollar amerikan si dhe t organizohej n mnyr m logjike dhe m t drejt shkalla e kontributeve, e cila prcakton edhe pozicionin e kuotave t detyruara t shteteve prkundrejt Kombeve t Bashkuara. Por nj zgjidhje afatgjat dshton n qndrimin e SHBA, t cilat jan edhe ato, q u detyrohen m shum Kombeve t Bashkuara. SHBA e kushtzojn likuidimin e borxheve t tyre me reduktimin e kuotizacionit t tyre, ka do t binte ndesh me parimin e potencialit.

Prkundrejt ksaj shumica e vendeve n zhvillim prfaqsojn qndrimin, sipas t cilit nuk sht e nevojshme t ndryshohet shkalla e kontributeve si nj element qendror i nj reforme rrnjsore n financa, pasi kriza financiare e Kombeve t Bashkuara nuk ka ndodhur vetm nga mungesa e ndjenjs s prgjegjsis s pagess n disa prej kontribuesve t mdhenj.

Ktu duhet t bjm t qart, se krizat financiare pengojn q prej viteve '60 aktivitetin e Kombeve t Bashkuara si nj dukuri shoqruese e prhershme. "Nj reform rrnjsore n fushn e financave t Kombeve t Bashkuara nuk sht ndrmarr ende, po kshtu propozimet e bra nga Sekretari i Prgjithshm n kuadr t programit t tij t reformave deri tani nuk kan gjetur zbatim. Me riparimin e shkalls s kontributeve n dhjetor 2000 ... u b e mundur nj zgjidhje e prkohshme e nj konflikti disavjear me SHBA, por q nuk mundi t zgjidhte problemin baz t varsis s organizats nga paguesit e saj potent t kontributeve dhe nga gatishmria e tyre pr t'i paguar ato.

4. Instrumentet e OKB-s nxitjen e paqes dhe siguris

Ruajtja e paqes dhe siguris: kshtu e prshkruan Organizata e Kombeve t Bashkuara qllimin e saj themlor n Nenin 1 t Karts. E themeluar pas Lufts s Dyt Botrore si nj sistem sigurie kolektiv, OKB ka ndjekur qllime ambicioze q nga themelimi i saj. N kuptimin e Kombeve t Bashkuara, siguria sht shum m e gjer se sa thjesht mungesa e konflikteve dhe e prdorimit t forcave t armatosura. Zhvillimi, t drejtat e njeriut dhe mbrojtja nga rreziqet mjedisore jan parakushte t rndsishme pr nj paqe t qndrueshme. Rrjedhimisht, ruajtja e paqes sot ka shyum aspekte. Ajo prbhet si nga komponent civil, ashtu edhe ushtarak. the maintenance of peace today has many different faces. It consists of both civilian and military components. OKB-ja ka n dispozicion nj sr metodash pr ruajtjen e paqes dhe siguris.

Sekretari i Prgjithshm i OKB-s mund t marr vet iniciativa.

Kshilli i Sigurimit vendos pr misionet e paqeruajtjes ose t mbshtetjes s paqes.

Prfaqsuesit ose t drguarit e Sekretrit t Prgjithshm vizitojn zonat e trazuara n prpjekje pr t gjetur zgjidhje pr konfliktet, nqs sht e mundur prpara se t shprthej dhuna.

OKB-ja gjithashtu mund t imponoj sanksione ekonomike nqs se bisedimet dhe ndrmjetsimi dshtojn.

Nqs nj konflikt krcnon paqen botrore dhe sigurin ndrkombtare, Kshiulli i Sigurimit, si mjet t fundit, mund t aprovoj ndrhyrjen (kapitulli 7 i Karts OKB-s).

Doktrina e veprimit parandalues (preemption doctrine) e Bushit ishte nj reagim jo thjesht ndaj 9/11, por realisht ndaj mungesave (difekteve) t kuadrit tradicional t OKB-s pr t vendosur n se duhet dhe kur duhet t prdoret forca. Kjo do t se ndoshta sht e nevojshme t krijohet nj kuadr i ri q t plotsoj ose t zvendsoj kuadrin aktual t OKB-s. Kuadri i deritanishm i OKB-s, dhe n fakt sistemi i OKB-s si nj i tr, bazohet n tre premise kryesore.

Premisa e par sht se t gjith shtetet jan sovrane dhe t barabart. S dyti, luftrat agresive prbjn krcnimin kryesor ndaj paqes dhe siguris ndrkombtare. S treti, fuqit e mdha, domethn Pes t Prhershmit, duhet t ken pikpamje t njjta pr natyrn e krcnimit dhe mnyrn e reagimit ndaj krcnimit. Kto jan parimet themelore q karakterizojn Kartn dhe sistemin e Karts. Asnjra nga kto premisa nuk mund t quhet jo e plot pr nj organizat q u themelua menjher mbas lufts m shkatrimtare n histori e njerzimit. Megjithat, shtja n se kto premisa kan qen efektive sht m pak e rndsishme se fakti n se ato jan ose jo t aplikueshme n kohn e sotme. Ti shikojm seciln nga kto premisa me radh.

Nocioni i barazis s sovranitetit: parimi nuk merr parasysh se disa shtete, prfshi Shtete e Bashkuara, jan m t barabarta se disa t tjera. Dhe n t vrtet, Karta pranon se jan t paktn pes shtete q kan t drejta t ndryshme, q kan nj pozit t ndryshme, sipas ligjit ndrkombtar. Shtetet e Bashkuara vazhdojn t ngelen nj fuqi e padiskutueshme n nj mnyr q asnj shtet tjetr nuk do t ket nj pozit t till pr nj t ardhshme t afrt. Akoma m e rndsishme, I gjith koncepti jo i barazis, por i sovranitetit po dobsohet si nga zhvillimet brenda shteteve dhe jasht tyre. Shum shtete n sistemin aktual ndrkombtar jan thjesht shum t dobta q t prmbushin qoft edhe krkesat m t domosdoshme q nevojiten pr nj vend Sovran. N territoret e tyre ndodhin zhvillime q ato nuk jan n gjendje ti kontrollojn dhe q kan ndikim t madh n sigurin ndrkombtare (p.sh. Afganistani)

S dyti, globalizimi sfidon aftsin e shteteve pr t kontrolluar atributet baz t shteteve, dmth., kufijt e tyre. Zhvillimet n distance t largta mund t paraqesin rreziqe imediate nga cdo vend i bots ku ato ndodhin. Ky n fakt ishte edhe nj nga msimet e 11 Shtatorit

S treti, pr t prballuar sfidat globale, shtetet kan bashkuar dhe ndar sovranitetin e tyre. Ato kan hequr dor nga liria e veprimit si nj atribut i sjelljes s shtetit n mnyr q t jen m efektive n bashkpunimin midis tyre pr zgjidhjen e problemeve q jan n interes t tyre. S fundi, dhe m e rndsishmja, jemi dshmitar t lindjes s nj ndjesie t re q sovraniteti mund t jet n fakt i kushtzuar n kuptimin q shtetet kan prgjegjsi t sillen n mnyra t caktuara n lidhje me popujt n territoret e tyre, ashtu si kan detyr t parandalojn n territoret e tyre zhvillimet q mund t krcnojn paqen dhe sigurin ndrkombtare.

Kshtu, koncepti i sistemit ndrkombtar, i prbr trsisht nga shtete komb t pavarura, autonome q jan n thelb t barabarta, parim q qndron n qendr t Sistemit t Karts s Kombeve t Bashkuara n fakt nuk prputhet me realitetin e bots n t ciln jetojm.

Ky sht nj ndryshim. S dyti, ky ndryshim n mjedisin strategjik ka ndrlikime t thella pr natyrn e krcnimeve me t cilat ballafaqohemi n kohn e sotme. Krcnimi kryesor nuk sht m sjellja e jashtme e shteteve, por m tepr sjellja e tyre e brendshme dhe mnyra se si kjo sjellje e brendshme mund t krcnoj paqen dhe sigurin ndrkombtare. Si shembull pr kt shrbejn tre luftrat e fundit t zhvilluara nga Shtetet e Bashkuara. Ato nuk ishin luftra n reagim ndaj sjelljes s jashtme t shteteve, por pr shkak t sjelljes s tyre t brendshme. Lufta n Kosov u b sepse Serbia filloi nj fushat t spastrimit etnik kundr popullsis s saj, n territorin e saj, n shtetin e saj.

Lufta n Afganistan filloi sepse ai shtet siguronte strehimin e al-Kaeds. Vrtet al-Kaeda sulmoi SHBA-n, por ishte strehimi i saj nga Afganistani dhe Talebant q shkaktuan fillimin e lufts n Afganistan. S treti, isht zhvillimi i qllimshm i armve t dmtimit n mas, dhe ajo se far mund t ndodhte me kto arm, q uan n luftn n Irak. Me fjal t tjera, ishin zhvillimet e brendshme q shkaktuan ndrhyrjet; krcnimi nuk ishte nga veprimet jasht shtetit ose transkufitare, por nga veprimet Brenda shteteve.

Sistemi i OKB-s nuk ishte krijuar pr trajtimin e krcnimeve t ktij lloji, duke mbajtur parasysh se ai thekson si barazin e sovranitetit t shteteve dhe, n Nenin 2(4), parimin e mos-ndrhyrjes n punt e brendshme t shteteve. Rrjedhimisht ka qen shum e vshtir t arrihet konsensusi midis fuqive t mdha, ose m mir, midis Pes t Prhershmve, se far prbn krcnim dhe sit reagohet m mir ndaj tij.

Nga kjo pikpamje, doktrina preventive (Bush) mund t jet nj reagim direkt ndaj ktij realiteti themelor q sistemi q u krijua pr t trajtuar si dhe kur do t duhej t prdorej forca nuk sht m n gjendje t jap zgjidhje pr krcnimet e sotme.

5. Garantimi i paqes

Kombet e Bashkuara i kushtojn nj rndsi t veant garantimit t paqes ,detyrs kryesore t organizats. M sipr ne bjm t qart, se organizata kishte kryer nj veprimtari t konsiderueshme n kt drejtim - gj q e konfirmon me forc edhe dhnia e mimit Nobel Helmetave Blu n vitin 1988 dhe Kofi Annan-it n vitin 2001, por gjithashtu edhe q ishin shnuar kriza t rnda dhe hapa prapa.

Fillimisht duhet thn qart, se trsia e instrumenteve t parashikuara n Kartn e OKB-s pr garantimin e paqes, sistemi i siguris ndrkombtare, u provua t ishte i padobishm. Shpesh trhiqet vmendja n lidhje me faktin se sisteme t tilla nuk do t mund t funksiononin fare, pasi do t rezultonin me deficite strukturore, si do ta prshkruajm m posht. E sigurt sht, q organi vendimtar pr garantimin e paqes, Kshilli i Sigurimit, n katr dekadat e para ka qen i bllokuar nga konflikti Lindje-Perndim.

Krijimi i strukturs s Helmetave Blu ishte prgjigja m e re ndaj mangsive n konstruktin e Karts dhe bllokads s Kshillit t Sigurimit. Megjithat, koh prpara, q n krizn e Kongos n fillim t viteve '60, u bn t qart kufijt e ktij instrumenti, dhe katastrofa e Srebenics prbn edhe kulmin e trisht t krizs s garantimit t paqes.

Studiuesi i njohur i ksaj shtje Johannes Varick prmbledh n kt mnyr diskutimin mbi reformat: Orientimi fillestar dhe, padyshim, i suksesshm i Kombeve t Bashkuara pr nga pengimi i luftrave ndrshtetrore ka ndryshuar rrnjsisht me shndrrimin e ides pr luftn n drejtim t konflikteve brenda shtetit. Dshtimet spektakolare si Ruanda, Srebrenica ose Siera Leone e kan shtuar presionin e reformave n kt fush. Sipas Kapitullit VII t Karts s Kombeve t Bashkuara kan n dispozicion nj trsi t mjaftueshme instrumentesh n form masash pr rastet e krcnimit apo t shkeljes s paqes, por q n praktikn e deritanishme nuk jan prdorur ndonjher.

Sipas propozimeve t nj grupi ekspertsh nn kryesin e ish-ministrit algjerian pr punt e jashtme, Lakhdar Brahimi, n gusht t vitit 2000, trupat e Kombeve t Bashkuara n t ardhmen duhet t pajisen me nj mandat solid dhe t drgohen n misione vetm ather, kur rregullat t flasin qart pr kt, kur ato t mund t zbatohen mjaftueshm si dhe kur t jen t pajisur mir. N kt mnyr synohet t rritet efikasiteti i sistemit t garantimit t paqes dhe ai i diplomacis parandaluese si dhe t'i kushtohet m tepr vmendje konsolidimit t paqes.

E hapur mbetet shtja, nse Kshilli i Sigurimit ka me t vrtet monopolin n fushn e garantimit t paqes, apo nse sht e pranueshme, q n raste t veanta, sikurse gjat misionit t NATO-s n Jugosllavi n vitin 1999,t ndrhyhet edhe pa nj mandat t qart t Kshillit t Sigurimit.

shtja shtrohet se: cilat ishin gabimet n konstruktin e konceptit t siguris kolektive? Pr kt studiuesi Ernst-Otto Czempiel i bn nj analiz ksaj shtje dhe shpreh mendimin e tij se: her pas here trhiqet vmendja n lidhje me faktin, se dy kushtet paraprake me t cilat lidhet sistemi i siguris kolektive: t qent dakord dhe imponimi kundrshtojn njri-tjetrin, pra, edhe prjashtohen n mnyr reciproke. Kur Fuqit e Mdha bien dakord, ather nuk ka nevoj pr imponim. Nse ky i fundit zbatohet nga Fuqit e Mdha kundr shteteve m t vogla, ather kjo nuk ka t bj m me sigurin kolektive por me diktatin e Fuqive t Mdha. Ose kur Fuqit e Mdha nuk jan in koncert, ather masat shtrnguese jan absolutisht t pamundura dhe, n kt mnyr, sistemi sht i paaft t funksionoj.

N mbyllje, mund t argumentohet madje, q bipolarizimi n rritje i sistemit t shteteve pas vitit 1946 bri q Sistemi i Siguris Kolektive, i cili mund t funksionoj vetm nse ekzistojn nj numr i madh aktorsh mundsisht t t njjtit potencial, t vjetrsohej prpara se t hynte me t vrtet n veprim.

T dyja realizimet e Konceptit t Siguris Kolektive, Lidhja e Kombeve dhe Kombet e Bashkuara, treguan srish qart, se kjo linj nuk sht e destinuar t ket sukses n nivel global. Konceptimi i saj fsheh vetm faktin, se ajo presupozon nj konsensus n nivel botror, i cili duket se nuk do t ekzistoj edhe pr nj koh t pacaktuar.

Ajo ndeshet vetm n nivel rajonal, p.sh. n Komunitetin Evropian, i cili nuk prmban n vetvete nj Sistem t Siguris Kolektive dhe nuk ka nevoj pr t, sepse siguria sht garantuar dhe sht zvendsuar me forma t tjera t bashkpunimit.

Nse parimet procedurale t Siguris Kolektive kan treguar, se jan t pazbatueshme pr shkak t hershmris s tyre, nuk sht e thn q t vlej e njjta gj edhe pr Organizatn Ndrkombtare. Kombet e Bashkuara, t cilat me an t Rezoluts uniting for peace t vitit 1950 e vendosn parimin e Siguris kolektive n nj baz edhe m t gjer, q prfshinte edhe Asamblen e Prgjithshme, n vitin 1956 hoqn dor prej tij n favor t nj parimi krejt tjetr, pikrisht t parimit peace-keeping.

Rndsia e ktij procesi nuk mund t vlersohet kurr aq sa duhet. Ai tregon pr her t par, se funksioni strategjik pr paqen i Organizats s Kombeve t Bashkuara, pr t qen sa m i fort, duhet q jo vetm t mos jet i lidhur me prdorimin kolektiv t dhuns, por madje t qndroj sa m larg atij.

Dag Hammarskjld, n vitin 1956, e riorganizoi konceptin e garantimit t paqes duke e bazuar at n parimin e konsensusit, t t rnit dakord. Trupat e Kombeve t Bashkuara pr garantimin e paqes viheshin n veprim vet ather dhe aty, ku palt n konflikt kishin rn dakord pr kt. Trupat nuk ishin parashikuar pr t aplikuar nj zgjidhje konkrete t konfliktit, por vetm pr t penguar nj rrug t dhunshme t tij.

Kjo detyr nuk ishte m n perspektivn e asaj, ka Siguria Kolektive krkonte t arrinte dhe iu besua para s gjithash disa mjeteve dhe mnyrave krejt t tjera. Kto t fundit hiqnin dor nga caktimi i fajtorve dhe nga dnimi. Aplikimi i tyre lidhej me konsensusin e palve n konflikt.

Literatura:Atlantic Charter

The Atlantic Charter (the text of hich appears belo) as the product of the Atlantic Conference, hich as an historic meeting beteen President Franklin D.Roosevelt and British Prime Mister inston Churchill.

USS AugustaMeeting from August -12, 1941, in great secrecy aboard the U.S. heavy cruiser and the British battle cruiser HMS Prince of ales, the to leaders and their staffs discussed the general strategy of the ar against the Axis Poers. The major public outcome of the Atlantic Conference as the Atlantic Charter, issued by President Roosevelt and Prime Minister Churchill on August 14, 1941. The Atlantic Charter formed the basis of the United Nations Charter.

They have agreed upon the folloing joint declaration:

The President of the United States of America and the Prime Minister, Mr. Churchill, representing His Majesty's Government in the United Kingdom, being met together, deem it right to make knon certain common principles in the national policies of their respective countries on hich they base their hopes for a better future for the orld. First, their countries seek no aggrandizement, territorial or other; Second, they desire to see no territorial changes that do not accord ith the freely expressed ishes of the peoples concerned; Third, they respect the right of all peoples to choose the form of government under hich they ill live; and they ish to see sovereign rights and self government restored to those ho have been forcibly deprived of them; Fourth, they ill endeavor, ith due respect for their existing obligations, to further the enjoyment by all States, great or small, victor or vanquished, of access, on equal terms, to the trade and to the ra materials of the orld hich are needed for their economic prosperity; Fifth, they desire to bring about the fullest collaboration beteen all nations in the economic field ith the object of securing, for all, improved labor standards, economic advancement and social security; Sixth, after the final destruction of the Nazi tyranny, they hope to see established a peace hich ill afford to all nations the means of delling in safety ithin their on boundaries, and hich ill afford assurance that all the men in all the lands may live out their lives in freedom from fear and ant; Seventh, such a peace should enable all men to traverse the high seas and oceans ithout hindrance; Eighth, they believe that all of the nations of the orld, for realistic as ell as spiritual reasons must come to the abandonment of the use of force. Since no future peace can be maintained if land, sea or air armaments continue to be employed by nations hich threaten, or may threaten, aggression outside of their frontiers, they believe, pending the establishment of a ider and permanent system of general security, that the disarmament of such nations is essential. They ill likeise aid and encourage all other practicable measures hich ill lighten for peace-loving peoples the crushing burden of armaments.

Signed by: Franklin D. Roosevelt & inston S. Churchill

----------------------------------------------------------------

Footnotes:

(1) The copy in the Department files is a press release hich indicates signature by President Roosevelt and Prime Minister Churchill. Apparently, hoever, there as no signed copy.

Dumbarton Oaks ConferenceFrom Wikipedia, the free encyclopedia

Jump to: navigation, search

The Dumbarton Oaks Conference (or ashington Conversations on International Peace and Security Organization) as an international conference at hich the United Nations as formulated and negotiated.

It as held from 21 August to 7 October 1944 in Dumbarton Oaks, a mansion in ashington, DC, United States, and as attended by representatives of the United States, the Soviet Union, the United Kingdom, and China. It as chaired by U.S. Undersecretary of State Edard Reilly Stettinius.[1] The British delegation as headed by Permanent Under-Secretary of State for Foreign Affairs Sir Alexander Cadogan, hile the Soviet delegation as led by Soviet Ambassador to the United States Andrei Gromyko.[2]

The conference's discussions on the make-up of the UN included hich states ould be invited to be members, the formation of the United Nations Security Council, and the right of veto that ould be given to the Security Council's permanent members.

The conference as folloed up by the Yalta Conference (February 1945) and, later, by the United Nations Conference on International Organization (the "San Francisco Conference", April-June 1945), at hich the Security Council veto poers ere established and the text of the UN Charter finalized.

3. Pranimi i Shqipris n OKB

M 20 shtator 1955 filloi punimet sesioni i dhjet i Asambles s Prgjithshme t Organizats s Kombeve t Bashkuara. Situata n t ciln po zhvillonte punimet ky sesion karakterizohej nga nj ulje e tensionit n marrdhniet ndrkombtare n krahasim me nj vit m par. Fuqit perndimore me n krye SHBA-n n kushtet e uljes s tensionit dhe t marrveshjeve ndrkombtare pr Indokinn, t arritura n vitin 1954 patn ndikim pozitiv. N kt koh, nn drejtimin e SHBA-s, ishte krijuar edhe blloku i vendeve t Azis Juglindore, i njohur me emrin SEATO, pakti i Bagdatit, i njohur me emrin SENTO.

Por n kt koh po viheshin re shenja gjithnj e m t qarta t zbutjes s qndrimit t Bashkimit Sovjetik, t prhapjes s ktij qndrimi edhe n vende t tjera. N fund t majit t vitit 1955 Hrushovi vajti n Jugosllavi dhe kreu aktin zyrtar t bashkpunimit me Titon. T ksaj kohe jan t gjitha idet dhe veprimet hrushoviane pr bashkekzistencn paqsore me perndimin pr krijimin e nj bote pa luftra e n paqe, t cilat u kristalizuan dhe u bn platform zyrtare e udhheqsve sovjetik n Kongresin e 20-t t PK t Bashkimit Sovjetik.

Me rastin e hapjes s sesionit t dhjet t Asambles s Prgjithshme, Qeveria e RP t Shqipris i drgoi nj telegram kryetarit t saj, n t cilin riprsritej krkesa e Shqipris pr pranim n OKB.

N kt krkes t re Qeveria e RPSH riafirmonte edhe nj her tjetr prpjekjet e saj t vazhdueshme pr t vn n jet politikn e saj t fqinjsis s mir, t paqes e t miqsis n marrdhniet e saj me shtetet e tjera, theksonte faktin se Republika Popullore e Shqipris ishte br nj faktor paqeje dhe stabiliteti n Ballkan dhe se ndiqte nj politik q i prgjigjet m s miri qllimeve t statutit t Kombeve t Bashkuara. Qeveria jon krkonte q meqense i prmbushte kushtet e krkuara nga Karta, Shqipris t'i njihej e drejta e saj legjitime pr t'u pranuar n gjirin e Kombeve t Bashkuara, duke deklaruar edhe nj her tjetr me kt rast se ajo ishte e gatshme t kryente detyrimet e statutit q u takonin antarve t Kombeve t Bashkuara.

Krkesa e re e Qeveris s RP t Shqipris pr pranimin n OKB bhej n nj koh kur shumica e vendeve antare t ksaj organizate, t bindura se Shqipria ishte e denj pr t qen n radht e ktij forumi, kishte mbshtetur kandidaturn e saj. Ishte shtuar numri i shteteve, t cilat kishin marrdhnie diplomatike me vendin ton.

N pranimin e Shqipris n OKB ndikimin kryesor e ka patur ulja e tensionit n marrdhniet midis SHBA-s e Bashkimit Sovjetik pas ardhjes n fuqi t grupit hrushovian. Me rastin e mbledhjes prkujtimore t OKB-s n qershorin e 1955-s n San Francisko dhe n prag t sesionit t dhjet t Asambles s Prgjithshme, SHBA-ja, Bashkimi Sovjetik, Britania e Madhe dhe Franca kishin ln t kuptohej se ekzistonte mundsia pr nj marrveshje kompromisi. Bashkimi Sovjetik kishte pranuar n qershor, q lists s 14 shteteve, pr t cilat ai propozonte pranim t njkohshm, t'i shtoheshin Laosi dhe Kamboxhia, ndrsa n shtator edhe Japonia e Spanja. Nga ana e tyre fuqit perndimore nuk kundrshtonin m pranimin e njkohshm t t gjitha ktyre vendeve n OKB.

N punimet e Komisionit Politik t Posam, q filluan m 1 dhjetor 1955, anglo-amerikant nga rrethanat e krijuara mbajtn nj qndrim kompromisi. N seancat e Komisionit mbizotroi fryma e kompromisit. Edhe vet veprimtaria e Komisionit t Shrbimeve t Mira, pr raportin e t cilit filloi t diskutonte Komisioni Politik, i bnte jehon parrulls anglo-amerikane dhe ishte orientuar drejt gjendjes s nj zgjidhjeje kompromisi. Kryetari i ktij komisioni, Belond, deklaroi n kt seanc se detyra e tij ishte t gjente nj zgjidhje politike t problemit, pa dmtuar pozitat juridike dhe t onte n nj afrim midis Bashkimit Sovjetik dhe fuqive perndimore. N raportin e paraqitur nga komisioni theksohej se pozitat e antarve t prhershm t Kshillit t Sigurimit mbi shtjen e pranimit nuk ishin t pandryshueshme dhe se kta antar ishin t predispozuar t kishin parasysh ndryshimet e ndodhura n marrdhniet ndrkombtare. Prfaqsuesi i Kanadas n Komisionin Politik, Martin bri t ditur projektrezolutn e tij, me t ciln ishin bashkuar edhe 27 shtete t tjera. Sipas ksaj projektrezolute i krkohej Kshillit t Sigurimit t shqyrtonte krkesat pr pranim t cilat kishin mbetur pezull, nn dritn e opinionit t prgjithshm q ishte n favor t prbrjes sa m t gjer q t ishte e mundur t Organizats. Ajo rekomandonte pranimin e 18 vendeve, duke prfshir edhe kandidaturn e Spanjs, q sapo i ishte paraqitur Asambles s Prgjithshme.

N lidhje me kt projektrezolut, gjat ksaj seance shfaqn opinionin e tyre dy antar t prhershm t Kshillit t Sigurimit, Bashkimi Sovjetik dhe Britania e Madhe. Prfaqsuesi sovjetik pranoi pa asnj rezerv pranimin e prgjithshm t 18 vendeve q krkojn t bhen antare t Organizats. Delegati anglez Dikson shfaqi pikpamjen e qeveris britanike, e cila sipas tij "sht gati t pranoj t 18 shtetet kandidate, megjithse kishte rezerva pr disa prej tyre.

Shumica e delegacioneve miratuan projektrezolutn e 28 shteteve dhe deklaruan se do t votonin n favor t saj. Vetm dy prfaqsues, ai i an Kai Shis dhe i Kubs, u shprehn kundr saj. Gjat seancave t Komisionit Politik, prfqasuesit e an Kai Shis dhe t Kubs kishin krkuar pranimin e t gjitha vendeve t tjera, n mes t cilave edhe t Vietnamit t Jugut dhe t Kores s Jugut, nuk kishin ngurruar q t'u bnin thirrje antarve t tjer pr t mos mbshtetur kandidaturn e Shqipris.

M 7 dhjetor n komision prfunduan diskutimet mbi projektrezolutn e 28 vendeve. T gjitha diskutimet linin t kuptonin se pr pranimin e 18 shteteve nuk do t kishte m pengesa. M 8 dhjetor Asambleja e Prgjithshme mori n shqyrtim shtjen e pranimit t antarve t rinj. N prputhje me nenin 68 t rregullores s brendshme t Asambles u vendos t mos diskutohej raporti i Komisionit Politik t Posam. Kryetari i Asambles s Prgjithshme i ftoi antart t jepnin vetm shpjegim pr votn. Prfaqsuesi grek prfitoi nga rasti pr t riprsritur akuzat e njohura ndaj Shqipris. Sipas tij, Shqipria nuk i prmbushte kushtet e parashikuara nga neni 4 i Karts, se Qeveria Shqiptare nuk ishte as e aft t'i prmbushte detyrimet e karts, as e gatshme q t'i zbatonte ato.

N mbshtetje t ksaj teze ai solli argumentet e konsumuara t s kaluars se Shqipria nuk ka pranuar rezolutat e Asambles s Prgjithshme mbi t ashtuquajturin krcnim t pavarsis politike dhe t integritetit territorial t Greqis, se midis dy vendeve vazhdon gjendja e lufts dhe se asnj akt ndrkombtar nuk i ka dhn fund nj situate t till. Normalizimin e marrdhnieve midis dy vendeve, prfaqsuesi grek e kushtzonte me vendosjen e gjendjes s paqes, me prfundimin e nj marrveshjeje q do t zgjidhte t gjitha kontradiktat dhe shtjet e mbetura pezull midis tyre. Duke shprehur s fundi edhe nj her tjetr kundrshtimin pr pranimin e Shqipris n Organizatn e Kombeve t Bashkuara, ai theksoi n emr t Qeveris Greke se pranimi n at moment i Shqipris nuk do t mund t modifikonte nga pikpamja juridike, si dhe nga ajo praktike, gjendjen e marrdhnieve ekzistuese midis dy vendeve.

Qndrimi i Qeveris Greke t asaj kohe n shtjen e pranimit t Shqipris n OKB ishte pjes prbrse e politiks antishqiptare q ajo vazhdonte t ndiqte prej vitesh. Qeveria shqiptare kishte br disa her prapje pr vendosjen e marrdhnieve normale e t fqinjsis s mir midis dy vendeve. Pr her t fundit nj veprim t till ajo e kishte br n vern e vitit 1955. N 30 qershor Qeveria Shqiptare nprmjet Sekretarit t Prgjithshm t OKB-s, i kishte propozuar Qeveris Greke vendosjen e marrdhnieve diplomatike midis dy vendeve.

Prpjekjet dhe vullneti i mir i Qeveris Shqiptare nuk gjetn jehon te qeveria e athershme greke. Pr m tepr ajo manifestonte nj qndrim t hapur armiqsor ndaj Shqipris kudo q mundte, duke prfshir ktu edhe OKB-n. Por qndrimi i Qeveris Greke dhe i disa qeverive t tjera n shtjen e pranimit t Shqipris nuk prputhej me opinionin e shumics s antarve t Organizats s Kombeve t Bashkuara. Shqipria ishte njeri prej 18 shteteve t propozuara nga shumica pr pranim dhe q Asambleja e Prgjithshme, me t njjtin numr votash, miratoi prsri n fund t seancs s saj m 8 dhjetor.

M 8 dhjetor 1955 Sekretari i Prgjithshm i OKB-s, nprmjet nj letre drejtuar Kshillit t Sigurimit, i transmetonte atij rezolutn e Asambles s Prgjithshme. N rezolut krkohej q Kshilli i Sigurimit t shqyrtonte krkesat pr pranim t paraqitura nga 18 vende. Asambleja e Prgjithshme i lutej gjithashtu Kshillit t Sigurimit q t'i bnt asaj nj raport mbi kto krkesa pr pranim gjat sesionit t dhjet.

M 10 dhjetor Kshilli i Sigurimit u mblodh pr t shqyrtuar shtjen e pranimit t antarve t rinj, sipas rezoluts t paraqitur nga Asambleja e Prgjithshme. Antart e Kshillit te Sigurimit n prgjithsi shprehn knaqsin pr rrugn q kishte marr kjo shtje. Prfaqsuesi i Britanis Dikson, e vlersoi situatn n t ciln po zgjidhej kjo shtje si nje moment t rndsishm t ekzistencs s Kombeve t Bashkuara.

N Kshillin e Sigurimit u zhvilluan diskutime t gjera n lidhje me procedurn dhe rendin sipas t cilave do t shqyrtoheshin propozimet pr pranimin e antarve t rinj, se si do t votohej n Kshillin e Sigurimit e n Asamblen e Prgjithshme. Mirpo, kur u zgjidh ky problem dhe n nj koh kur u duk se gjithka po shkonte drejt zgjidhjes prfundimtare u fut n loj prfaqsuesi ankaishist. Ai parashtroi n fillim 13 projektrezoluta t veanta, n baz t t cilave krkohej q t pranoheshin n OKB vetm vendet demokratike, duke prfshir ktu dhe Koren e Jugut e Vietnamin e Jugut. Projektrezolutat e delegatit ankaishist ishin nj orvatje e re pr t penguar prsri pranimin e antarve t rinj n OKB.

Edhe kur, pas debatesh t shumta, u arrit q n vot t vihej e para projektrezoluta e paraqitur nga Zelanda e Re dhe Brazili pr pranimin e njkohshm t 18 vendeve, delegati ankaishist doli prsri n sken. Ai e gjeti "t arsyeshme" t mos e pranonte projektrezolutn e Zelands s Re dhe t Brazilit, pasi "zbuloi" se n listn e 18 vendeve q ajo prmbante, nuk prfshiheshin as Koreja e Jugut e as Vietnami i Jugut. Me kt rast ai krcnoi se "n qoft se paragrafi i dyt i projektrezoluts s prbashkt interpretohet n mnyr t till q dy projektrezolutat e mia n lidhje me Koren e Vietnamin t mos vihen n vot, un nuk do t mund t'i jap asaj mbshtetjen time" dhe se: "jam i autorizuar te deklaroj hapur se un kmbngul q Kshilli t shqyrtoj krkesat e Kores e t Vietnamit dhe t votoj pr kto dy projektrezoluta.

Pasi parashtroi gjat e gjer pikpamjet e tij mbi shtjen e pranimit t antarve t rinj dhe pasi "argumentoi" se Shqipria dhe vendet e tjera jodemokratike nuk meritonin t pranoheshin n OKB, prfaqsuesi i Tajvanit paraqiti nj amendament pr projektrezolutn e Zelands s Re dhe t Brazilit. Me an t saj krkohej q emrat e Kores s Jugut dhe t Vietnamit t Jugut t figuronin n krye t lists s krkesave pr pranim, t numruara n paragrafin e dyt t propjektrezoluts.

Pas ksaj filloi votimi pr 18 vendet q prmbante projektrezoluta e Zelands s Re dhe e Brazilit, sipas rendit kronologjik t paraqitjes s tyre. Kshilli i Sigurimit do t procedonte s pari n votimin pr Shqiprin. Gjat diskutimit t prgjithshm t shtjes n seancat e mparshme antart e Kshillit t Sigurimit kishin shprehur opinionet e tyre edhe "pr kandidaturn e Shqipris. Prfaqsuesi anglez, Dikson, shfqai "rezerva t veanta" n lidhje me Shqiprin. Kto rezerva ai i mbshteste n dyshimet q kishte Britania e Madhe pr karakterin paqsor t Shqipris. "Ne,- tha delegati britanik- nuk e kemi t leht ta quajm Shqiprin nj vend paqsor dhe t votojm pr pranimin e saj. Diksoni ,mbajti nj qndrim t moderuar t "shpirtmadhsis" e t "bujaris" s kurors britanike pr popujt e vegjl. "Populli britanik,-thoshte ai,-sht nga natyra i duruar dhe i but, dhe ne shpresojm se do t mund ta prdorim moderimin n interes t prgjithshm, Ne do t votojm pr pranimin e Shqipris. Vota jon do t jet nj akt besimi pr qndrimin e ardhshm t Qeveris shqiptare".

Votimi pr Shqiprin dha kto prfundime: 7 vota pro dhe 4 abstenime. Votuan n favor Brazili, Irani, Zelanda e Re, Peruja, Turqia, Bashkimi Sovjetik dhe Britania e Madhe. Me rezultatin e msiprm kandidatura e Shqipris n projektrezolut u miratua. Mirpo, kur pas saj u votua pr RP t Mongolis, delegati ankaishist vuri veton dhe kandidatura e saj nuk u miratua. Pas ksaj prfaqsuesi sovjetik votoi kundr kandidaturave t vendeve jo komuniste. N fund, kur u hodh n vot gjith paragrafi i dyt, q prmbante vetm krkesat pr pranim t Shqipris, Hungaris, Rumanis dhe Bullgaris, ai u hodh posht me 4 vota, nj kundr dhe 6 abstenime. Me nj prfundim t till, projekt rezoluta e Zelands s Re dhe e Brazilit u hodh posht. Kryetari i Kshillit t Sigurimit propozoi q projektrezolutat e tjera t paraqitura n Kshill t mos viheshin n vot. Dhe kshtu u vendos. Rezultati i votimeve ngjalli paknaqsi e shkaktoi nj zhgnjim t t gjith atyre q kishin shpresuar pr nj zgjidhje t drejt t shtjes s pranimit t antarve t rinj. Nga ana tjetr, ai tregoi se pr pranimin e Shqipris n OKB nuk kishte m asnj penges. Duke votuar n favor t kandidaturs shqiptare apo duke abstenuar, SHBA-ja dhe Britania e Madhe treguan se me politikn e tyre nuk ishin pr izolimin e popujve pavarsisht se far politike ndiqnin udhheqsit e tyre.

N fakt Shqipria fitoi t drejtn e rekomandimit t Kshillit t Sigurimit pr t'u pranuar n OKB, mirpo zyrtarisht rekomandimi pr t nuk mundi t'i kalonte Asambles s Prgjithshme, sepse shtja e pranimit t saj u lidh me at t pranimit t RP t Mongolis. Pr t zhbllokuar ngecjen e problemit dhe pr t'i dhn nj zgjidhje shtjes s pranimit t RP t Mongolis prfaqsuesi sovjetik i drgoi m 14 dhjetor 1955 nj letr urgjente kryetarit t Kshillit t sigurimit. Letra krkonte q po at dit Kshilli i Sigurimit t mblidhej urgjentisht n nj seanc pr shtjen e pranimit t antarve t rinj.

N mbledhjen urgjente t Kshillit t Sigurimit, q u mbajt n mbasditen e 14 dhjetorit, prfaqsuesi sovjetik deklaroi se ai do ta trhiqte votn e tij negative kundrejt shumics s vendeve, me prjashtim t Japonis. Ai propozoi q kandidatura e saj, s bashku me at t RP t Mongolis, pr t ciln Kshilli i Sigurimit nuk formuloi nj rekomandim t favorshm, t shqyrtoheshin n sesionin e ardhshm t Asambles s Prgjithshme. Delegati sovjetik shfaqi pikpamjen e delegacionit t vet se midis dy sesioneve mund t arrihej n nj marrveshje t prbashkt pr t siguruar pranimin e ktyre dy vendeve n sesionin e ardhshm t Asambles s Prgjithshme. N lidhje me pranimin e 16 vendeve t tjera, delegati sovjetik parashtroi para Kshillit t Sigurimit projektrezolutn, q i rekomandonte Asambles s Prgjithshme pranimin e tyre n Organizatn e Kombeve t Bashkuara.

Me propozimin e kryetarit t Kshillit t Sigurimit mbledhja u shty pr gjysm ore, me qllim q t'u jepej mundsia antarve t Kshillit t studionin propozimin e rndsishm, q atyre ju b i njohur. Pas rifillimit t seancs, delegati amerikan Lloxh propozoi q emri i Japonis t'i shtohej paragrafit t dyt t projektrezoluts s re t paraqitur nga delegacioni sovjetik. Pr amendamentin amerikan votoi kundr delegati sovjetik dhe si rrjedhoj ai nuk u miratua.

Pas ksaj kryetari i Kshillit t Sigurimit vuri n vot krkesn e Shqipris. N favor t saj votuan: Brazili, Franca, Irani, Zelanda e Re, Peruja, Turqia, Bashkimi Sovjetik dhe Britania e Madhe. Me tet vota pro, asnj kundr dhe tre abstenime kandidatura e Shqipris u miratua. Pastaj u miratuan me radh kandidaturat e 15 shteteve t tjera. N fund u hodh ne vot e gjith projektrezoluta sovjetike, e cila u miratua me 8 vota dhe tre abstenime .

Po at dit u mblodh Asambleja e Prgjithshme e Kombeve t Bashkuara. Nj projektrezolut e paraqitur nga 41 vende krkonte pranimin n OKB t 16 shteteve q kishin fituar rekomandimin e Kshillit t Sigurimit. Me propozim t prfaqsuesit t Kubs u vendos t votohej ve e ve pr do kandidatur. Votimi ne Asamble filloi me kandidaturn e Shqipris. N favor t saj votuan 48 delegacione. T gjitha kandidaturat q u parashtruan n Asamble u miratuan prej saj. Projektrezoluta e 41 vendeve n trsi u miratua me votat e gjith antarve t Asambles, me prjashtim t prfaqsuesit t Kubs, i cili abstenoi.

Gjat shpjegimit t vots dhe pas votimit, shum delegacione shprehen knaqsin e tyre pr pranimin e 16 vendeve n OKB dhe deklaruan se 14 dhjetori i vitit 1955 do t mbetej si nj nga datat m t rndsishme n analet e Organizats s Kombeve t Bashkuara. Pranimi i 16 vendeve ishte nj hap i madh prpara drejt vnies n jet t pranimit t universalitetit t OKB, ai forconte autoritetin e saj dhe kontribuonte n zgjerimin e bashkpunimit ndrkombtar.

M 15 dhjetor 1955 Asambleja e Prgjithshme e OKB s prfundoi diskutimet mbi shtjen e pranimit t antarve t rinj. Po kt dit Sekretari i Prgjithshm i OKB-s, Dag Hamarskjoldi, i njoftoi Qeveris s RP t Shqipris vendimin e marr nga Asambleja e Prgjithshme m 14 dhjetor pr pranimin e saj n OKB. N t njjtn dit, n prgjigjen q i ktheu Sekretarit t Prgjithshm t OKB, Qeveria jon shprehu knaqsin pr kt vendim t drejt t Asambles s Prgjithshme dhe theksonte se s shpejti do t bnte t ditur edhe emrin e prfaqsuesit zyrtar t saj ne Kombet e Bashkuara. Tri dit m von Qeveria shqiptare njoftoi pr caktimin e delegacionit t saj zyrtar n sesionin e dhjet t Asambles s Prgjithshme.

Pranimi i RP t Shqipris n OKB u prit me knaqsi nga populli shqiptar. Shqiptart e vlersuan at si nj fitore tjetr te tij duke u rreshtuar prkrah kombeve t tjera dhe si forcim t mtejshm t pozitave ndrkombtare t Shqipris.

Megjithse shteti shqiptar n vitet 50-60 i zgjeroi marrdhniet diplomatike n aspektin sasior ato nuk u orientuan cilsisht n interes t mbrojtjes s interesave kombtare. Orientimi i politiks s jashtme drejt vendeve t Afriks,Azis dhe Ameriks Latine e m pak drejt Evrops, nuk ndikoi pozitivisht n njohjen dhe rritjen e prestigjit ndrkombtar t Shqipris dhe favorizimin e pranimit t saj n OKB. Kshtu , ndr shtetet e para me t cilat Shqipria vendosi marrdhnie diplomatike ishin Egjipti, Sudani, Etiopia, Guinea dhe Kuba. Vendin m t rndsishm n veprimtarin e diplomacis shqiptare e zinte bota arabe sepse kjo ishte zon e interesave strategjike sovjetike. Ky orientim u shoqrua me vendosjen e marrdhnieve diplomatike me Sirin, Irakun, Jemenin, Libanin dhe Jordanin.

Prioritet tjetr pr politik e jashtme t Shtetit Shqiptar, ishte Azia pr arsye t synimeve t politiks ruse n at zon. Kshtu, Korea, s cils iu kushtua shum vmendje nga politika shqiptare veanrisht pasi filloi kriza e saj. M von Vietnami, Kamboxhia dhe Laosi ishin objekti kryesor i bashkpunimit t Shqipris me botn Aziatike. Edhe vendosjen e marrdhnieve diplomatike me Indin, si nj vend i madh nuk u shfrytzua nga diplomacia shqiptare pr interesa kombtare.

Pr shkak t politiks s izolimit ishte shum i vshtir sensibilizimi i strukturave ndrkombtare, brja e lobingut, prmirsimi i imazhit ndrkombtar pr mbrojtjen e interesave kombtare. Diplomacia shqiptare n fillimet e Lufts s Ftoht e thelloi inkuadrimin e politiks s jashtme fillimisht n Beograd e m pas n Kremlin. N kt periudh politika e jashtme u orientua plotsisht mbi baza ideologjike pa marr parasysh si duhet interesat kombtare por ato t mbajtjes s pushtetit plotsisht t ideologjizuar. Duke i qndruar fanatik prcaktimit ideologjik n marrdhniet ndrkombtare nuk shfrytzoi kushtet e favorshme gjeopolitike, gjeostrategjike, gjeoekonomike e kulturore, nuk u tregua pragmatiste pr ti shrbyer sa m mir interesave kombtare. Politika shtetrore e asaj kohe sht karakterizuar nga disintegriteti ndrmjet politiks s brendshme dhe asaj t jashtme. Nga ana tjetr nga mungesa e integritetit politik dhe koherencs udhheqja e lart politike pr forcimin e pozitave t brendshme thelloi edhe m shum totalitarizmin n politikn e brendshme.

Politika e jashtme shqiptare si vasale e politiks s Kremlinit u lidh me vendet e bots n zhvillim. Duke mos vlersuar realisht peshn e saj gjeopolitike ajo u tregua shum aktive ndaj ndrhyrjes ushtarake Amerikane gjat krizs s Kores dhe mbshteti sovjetizimin e saj dhe t Azis Juglindore.

Duke analizuar historin e pranimit t Shqipris n Organizatn e Kombeve t Bashkuara vihen re qart specifika e procedurs s pranimit pr shkaqet q u prmendn m lart. Nga viti 1945 deri n vitin 1955 pranimi i antarve t rinj n Kombet e Bashkuara u b problem i Lufts s Ftoht midis Bashkimit Sovjetik dhe Perndimit. Ndrmjet viteve 1946-1950 u pranuan vetm 9 shtete t reja , t cilt nuk ishin pjes e asnjrit prej dy blloqeve kryesore t Lufts s Ftoht. Ndrsa nga viti 1950 deri me 1955 antarsimi n Kombet e Bashkuara ishte i ngrir. Megjithse q nga viti 1952, njzet e dy shtete kishin paraqitur krkesn pr antarsim , pjesa m e madhe e t cilve, prfshir edhe Shqiprin kishin aplikuar n dy vitet e para t krijimit t Organizats. Dy superfuqit, Shtetet e Bashkuara t Ameriks dhe ish Bashkimi Sovjetik nuk kishin vullnetin pr t votuar pr pranimin n OKB t vendeve q ishin nn influencn e njri-tjetrit. Bashkimi Sovjetik aplikoi disa her veton, si ishte rasti i Italis duke bllokuar pothuajse gjysmn e shteteve aplikante, por kur e pa se ky qndrim nuk realizoi interesat e tij u detyrua t heq dor prej tij. Kshtu krkesa e Rumanis, Hungaris dhe Bullgaris u refuzua nga blloku perndimor pr shkelje t lirive dhe t drejtave themelore t njeriut. Ndrsa Shqipria dhe Bullgaria akuzoheshin pr rolin e tyre pr incidentet n kufirin me Greqin Shqipria gjithashtu pengohej nga mungesa e vullnetit pr t bashkpunuar me Kombet e Bahkuara pr shtjen e kanalit t Korfuzit.

Pranimi i Shqipris n bllok me gjashtmbdhjet vende t tjera ne dhjetor 1955 ishte rezultat i nj kompromisi Lindje- Perndim duke ruajtur balancat gjeopolitike. Si pjes e tet vendeve lindore t pranuara sbashku Shqipria zbatoi nj politik n prshtatje me Moskn dhe aleatt e saj lindor. Nga mosvlersimi i drejt i mundsive dhe ndikimit t saj n politikn botrore pa marr parasysh interesat kombtare u vu n mbrojtjen e s drejts pr vetvendosje t popujve t ndryshm t bots dhe dnoi kolonializmin. N sesionin e jashtzakonshm dhe t XIII t Asambles s Prgjithshme t Organizats s Kombeve t Bashkuara , Shqipria u shpreh hapur kundr propozimit t Presidentit t Shteteve t Bashkuarat Ameriks , Ajznauer, pr krijimine forcave t armatosura t Organizats, n vitin 1958. Gjithashtu ajo mbshteti pikpamjen e Kins pr Tajvanin i cili ishte pushtuar nga SHBA-ja pr interesat e tyre strategjike.Me qndrimin e saj Shqipria forcoi lidhjet me bllokun lindor dhe botn e tret duke thelluar m shum distancimin me vendet Evropiano-Perndimore, veanrisht me Shtetet e Bashkuara t Ameriks, Britanis s Madhe dhe Republiks Federale Gjermane. Me qndrimin e saj n Organizatn e Kombeve t Bashkuara, Shqipria nuk i shfrytzoi mundsit q ajo krijonte pr mbrojtjen e interesave kombtare, por humbi mjaft shanse, t cilat n dekadat vijuese do t kishin nj kosto shum t lart pr vendin.

Pranimi i Shqipris n OKB sht nj ngjarje me rndsi, por efektet e ktij suksesi diplomatik ishin t destinuara t mbeteshin t kufizuara, kur Shqipria mbetej gjithnj pa marrdhnie normale me SHBA -n dhe Britanin e Madhe. Dhe sht fakt se ndonse propaganda zyrtare e prshkroi at si nj fitore t madhe t politiks s jashtme, asnjher pjesmarrja e Shqipris n OKB nuk u vlersua n masn e duhur dhe asnjher nuk i kaprceu caqet e rutins diplomatike t Ministris s Jashtme. Izolimi ndrkombtar i Shqipris deri n shembjen e sistemit komunist u thellua gjithnj e m shum.

Literatura:

Karta e Kombeve t Bashkuara

Gareis/Varick. Vepr e prmendur, f.302.

Helmut Volger. Vepr e prmendur, F. 12.

Varick, Johannes. Kombet e Bashkuara; n: ichard oyke (bot.), Fjalorth mbi politikn ndrkombtare, Botimi i 8-t, Zyra Federale Qendrore pr Edukim Politik, seri shkrimesh vll. 404, Bonn 2000, F. 496.

Ministria e Jashtme Federale, ABC-ja e Kombeve t Bashkuara, Berlin 2000, f. 34.

Gareis/Varick. Vepr e prmendur, f. 65-66.

Varick, Johannes. Vepr e prmendur, f. 503.

Ernst-Otto Czempiel, Strategji paqeje. Ndryshimi i sistemit prmes Organizatave Ndrkombtare, demokratizimit dhe ekonomis, Paderborn, 1986, f. 96-98.

Milo, Paskal. Vepr e prmendur, f. 144.

Po aty, f. 141.

Milo, Paskal. Vepr e prmendur, f. 156.

CSPVO, dixime anne, seance 701, 1955, f. 4.

Po aty.

CSPVO, dixieme annee, seance 704, 1955, f. 11.

PAGE

E.Neziri 2012 59 - 29