TableofContentsHànhtrìnhđếnvớinănglượngxanh

GIỚITHIỆU

CHƯƠNG1.CUỘCKHỦNGHOẢNGKINHTẾTHỰCSỰMÀMỌINGƯỜIĐỀUBỎQUA

CHƯƠNG2.MỘTDIỄNGIẢIMỚI

CHƯƠNG3.BIẾNLÝTHUYẾTTHÀNHTHỰCTẾ

CHƯƠNG4.CHỦNGHĨATƯBẢNPHÂNPHỐI

CHƯƠNG5:ĐẰNGSAU,TRÁIVÀPHẢI

CHƯƠNG6.TỪTOÀNCẦUHÓAĐẾNCHÂULỤCHÓA

CHƯƠNG7.ADAMSMITHNGHỈHƯU

CHƯƠNG8.CẢICÁCHLỚPHỌC

CHƯƠNG9.BIẾNĐỔITỪTHỜIĐẠICÔNGNGHIỆPSANGTHỜIĐẠIHỢPTÁC

JeremyRifkin

CUỘCCÁCHMẠNGCÔNGNGHIỆPLẦNTHỨ3

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach

HànhtrìnhđếnvớinănglượngxanhTínhchođếnnay,gầnnhưmọihoạtđộngthươngmạitrongnềnkinhtếthếgiớiđềuphụthuộcvàodầuvàcácnguồnnănglượnghóathạchkhác.Chúngtatrồngtrọtnhờcácloạiphânbónvàthuốctrừsâucónguồngốchóadầu.Hầuhếtcácvậtliệuxâydựngcủachúngtanhưximăngvànhựađềulàmtừcácnguyênliệuhóathạch,cũngnhưphầnlớncácloạithuốc.Quầnáocủachúngtahầuhếtđượclàmtừcácloạisợitổnghợphóadầu.Hoạtđộnggiaothông,điện,nhiệtvàánhsángcủachúngtacũngđềudựavàonhiênliệuhóathạch.ChúngtađãxâydựngmộtnềnvănminhnhờvàoviệckhaithácnguồndựtrữcarbontừThờikỳCarbon.Tuynhiên,cuộckhủnghoảngdầumỏnăm1973,kéotheosựsụpđổcủanhiềunềnkinhtếđãgiónghồichuôngcảnhbáođầutiênvềviệcnguồnnhiênliệuhóathạchđangdầnsuytànvàcạnkiệt.Mặcdùvậy,việckhaithácvôđộnguồnnhiênliệukhôngtáitạonàyvẫnđượctiếnhànhdẫnđếnsựkhanhiếmvềnănglượngtiếptụctạoranhữngcuộckhủnghoảngkinhtế,vàthêmnữađikèmvớiđólàcácsựcốtrongkhikhaithácnhưviệctràndầuđãpháhủynhữngmôitrườngsốngquýgiávànhạycảm.Thảmhọamôitrườnglàmộtlờinhắcnhởđauđớnrằngtrongsựtuyệtvọngđểgiữchoguồngmáykinhtếhoạtđộng,chúngtangàycàngsẵnsàngthựchiệnnhữngdựánmạohiểmđểtìmkiếmnhiênliệuhóathạchkhanhiếm,ngaycảkhinócóthểpháhủyhệsinhthái.Môitrườngvàtàinguyênhạnhẹpbịtànphá,mọinềnkinhtếđangmấpmétrênbờvựckhủnghoảng,khiếnchonhiềuquốcgiavànhấtlàcộngđồngchâuÂuphảicânnhắcvàrụcrịchtiếnhànhCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIII–mộthànhtrìnhnỗlựccảicáchnănglượngxanh.

Trongcuốnsáchnày,JeremyRifkinsẽchochúngtatìmhiểurõhơnvềthựctrạngnguồnnhiênliệuhóathạchcũngnhưnhữnghậuquảthảmkhốcdoviệckhaithácnguồnnhiênliệunàygâyra.Đồngthời,ôngcũngmởranhữngkháiniệmvềCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIIgồm5trụcột:(1)sựchuyểndịchsangnănglượngtáitạo;(2)chuyểnhóacáccôngtrìnhxâydựngởtấtcảcáclụcđịathànhnhữngnhàmáyđiệnminiđểthugomnănglượngtáitạotạichỗ;(3)ápdụngcôngnghệhydrovàcáccôngnghệlưutrữkháctrongmọicôngtrìnhvàxuyênsuốtcơsởhạtầngđểlưutrữnănglượnggiánđoạn;(4)sửdụngcôngnghệInternetđểchuyểnđổilướiđiệncủatấtcảcáclụcđịathànhmộtliênmạnglướichiasẻnănglượnghoạtđộnggiốngnhưInternet(khihàngtriệutòanhàtạoranhữnglượngnhỏnănglượngtạichỗ,chúngcóthểbánphầnthặngdưtrởlạilướiđiệnvàchiasẻđiệnvớicáclánggiềngcùngchâulục),và(5)chuyểncácphươngtiệnvậntảisangcácphươngtiệnchạyđiệnvàpinnhiênliệucóthểmuavàbánđiệnthôngquamộtlướiđiệnthôngminhởcấpchâulục.5trụcộtnàysẽtạorahàngngàncôngviệckinhdoanhvàviệclàmmớicũngnhưsựtáilậplạinềntảngvớicácmốiquanhệgiữaconngười.Mỗingười,mỗigiađìnhsẽtrởthànhmộtnhàmáyminiđểtựtạoranguồnnănglượngxanhtừmặttrời,gió,nước–nhữngnguồnnănglượngthiênnhiênđượcphânbốđồngđềuvàvôcùngdồidào.Thêmvàođó,nhữngnguồnnănglượngđượctáitạovànhữngkỹthuậtcôngnghệmớisẽgiúpkhởitạomộtnềnkinhtếxanh,thânthiệnvớimôitrường.

AlphaBookstrântrọnggửitớiđộcgiảcuốnsáchnày!

HàNội,tháng5năm2014

GIỚITHIỆUTHỦĐÔWASHINGTON

Nềnvănminhcôngnghiệpcủachúngtađangđứnggiữangãbađường.Nhữngnguồnnănglượngtừdầumỏvànănglượnghóathạchkhác−nhữngthứtạonêncácngànhcôngnghiệpđangdầncạnkiệt,vànhữngcôngnghệdựatrênnguồnnănglượngnàyđãtrởnênlỗithời.Cáccơsởhạtầngcôngnghiệpcónềntảngtừnhiênliệuhóathạchđangtrởnêncũkỹvàhưhỏng.Kếtquảlànạnthấtnghiệpgiatăngđếnmứcđángbáođộngtrêntoànthếgiới.Cácchínhphủ,doanhnghiệpvàngườitiêudùngđangsốngngậptrongnợnầnvàmứcsốnggiảmmạnh.Consốkỷlụclà1tỷngười–gần1/7dânsốtoànnhânloại,đangphảiđốimặtvớinạnđóivàthiếuăn.

Điềutồitệhơn,biếnđổikhíhậudocáchoạtđộngcôngnghiệpsửdụngnhiênliệuhóathạchgâyrađangchựcchờđedọa.Cácnhàkhoahọccảnhbáorằngchúngtađangphảiđốimặtvớisựthayđổinguyhiểmvềnhiệtđộvàcấutạocủahànhtinh,đedọaphávỡcânbằngcáchệsinhtháitrênkhắpthếgiới.Cácnhàkhoahọclongạirằngchúngtacóthểđangởbênbờmộtsựtuyệtchủnghàngloạtđộngthựcvậtvàocuốithếkỷnày,khiếnchosựsinhtồncủachínhconngườibịlâmnguy.Sựcầnthiếtphảicómộtkếhoạchkinhtếđưaconngườiđếnmộttươnglaicôngbằngvàbềnvữnghơnngàycàngtrởnênrõràng.

Từnhữngnăm1980,ngàycàngcónhiềudấuhiệuchothấycuộccáchmạngcôngnghiệpdựavàonhiênliệuhóathạchđãlênđếnđỉnhcaovàsựbiếnđổikhíhậudoconngườigâyrađangtạonênmộtcuộckhủnghoảnglanrộngkhắphànhtinhvớiquymôchưatừngcó.Trong30nămqua, tôiđã tìmkiếmmộtmôhìnhmớicó thểmởđầuchokỷnguyênhậucarbon.Vớinhữngpháthiệncủamình,tôinhậnrarằngnhữngcuộccáchmạngvềkinhtếvĩđạitronglịchsửxảyrakhicáccôngnghệtruyềnthôngkếthợpvớicáchệthốngnănglượngmới.

Cáchệthốngnănglượngmớichophéptạonênnhiềuhoạtđộngkinhtếphụthuộclẫnnhauhơnvàtraođổithươngmạimởrộnghơncũngnhưthúcđẩycácmốiquanhệxãhộisâurộnghơn.Nhữngsựcảicáchvềtruyềnthôngđikèmtrởthànhphươngtiệnđểtổchứcvàquảnlýnhữngđộnglựckhônggianvàthờigianmớinảysinhtừnhữnghệthốngnănglượngmới.

Vàogiữathậpniên1990,tôinhậnrarằngmộtsựhộitụmớicủatruyềnthôngvànănglượngđangdầnhìnhthành.CôngnghệInternetvànhữngnguồnnănglượngtáitạochuẩnbịkếthợplạiđểtạonênmộtcơsởhạtầngmạnhmẽmớichomộtcuộcCáchmạngCôngnghiệplầnIII(TIR)sẽlàmthayđổithếgiới.Trongkỷnguyênđangtới,hàngtrămtriệungườisẽtựsảnxuấtnănglượngxanhtạinhà,vănphòngvànhàmáycủahọđồngthờichiasẻvớinhauthôngquamột“mạngInternetnănglượng”,cũngnhưcáchchúngtatạoravàchiasẻthôngtintrựctuyếnhiệnnay.Sựdânchủhóavềnănglượngsẽtáisắpxếpvềcơbảncácmốiquanhệgiữaconngườivớinhau,tácđộngđếncáchthứcchúngtakinhdoanh,quảnlýxãhội,giáodụcconemmìnhvàthamgiavàođờisốngdânsự.

TôiđãgiớithiệuvềtầmnhìnchocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIItrongchươngtrìnhquảntrịcaocấp(AMP)củatrườngkinhdoanhWharton–đạihọcPennsylvania,nơitôilàgiảngviêncaocấptrong16nămquavềnhữngxuhướngmớitrongkhoahọccôngnghệ,nềnkinhtếvàxã

hội.Chươngtrìnhkéodài5tuầngiúpcácCEOvàlãnhđạokinhdoanhtrênkhắpthếgiớitiếpcậnvớicácvấnđềđangnổicộmvànhữngtháchthứchọsẽgặpphảitrongthếkỷXXI.ÝtưởngnàynhanhchóngđượclantruyềntronggiớikinhdoanhvàtrởthànhmộtthuậtngữchínhtrịđượccácnguyênthủquốcgiatrongLiênminhchâuÂusửdụng.

Từtrướcnăm2000,LiênminhchâuÂuđangráoriếttheođuổinhữngchínhsáchnhằmcắtgiảmmạnhlượngtiêuthụcarbonvàchuyểnsangmộtkỷnguyênkinhtếbềnvững.NgườidânchâuÂuchuẩnbịchocácmụctiêuvàcộtmốc,sắpxếplạicácưutiênvềnghiêncứuvàpháttriển,đặtracácbộluật,quyđịnhvàtiêuchuẩnchomộtchặngđườngkinhtếmới.Ngượclại,nướcMỹlạiđangbậnrộnvớinhữngcôngcụvà“ứngdụnghàngđầu”mớinhấtđếntừthunglũngSilicon,vànhữngngườisởhữunhàđầyhứngkhởivềmộtthịtrườngbấtđộngsảnđangtăngtrưởngtừnhữngkhoảnvaythếchấpdướichuẩn.

RấtítngườiMỹquantâmđếnnhữngdựbáovềgiádầumỏleothanghaycảnhbáovềbiếnđổikhíhậuđánglongại,vànhữngdấuhiệungàycàngrõrệtrằngbêndướibềmặt,nềnkinhtếđangbấtổn.Cómộtkhôngkhíhàilòng,thậmchítựmãntrêncảnước,mộtlầnnữaxácnhậnniềmtinrằngsựthịnhvượngcủanướcMỹthểhiệnsựưuviệthơncácnướckhác.

NhưngngaycảnướcMỹhaycácchínhphủkháccũngkhôngtránhkhỏinhữnglờichỉtrích.VàtrướckhinhữngngườiMỹtựmãnvềtầmquantrọngcủamình,chúngtanênđểýrằngliênminhchâuÂulànềnkinhtếlớnnhấtthếgiới,chứkhôngphảiMỹhayTrungQuốc.Tổngsảnphẩmnộiđịa(GDP)của27quốcgiaEU lớnhơnGDPcủanướcMỹ.TrongkhiEUkhôngcónhiềuhiệndiệnquânsựtrêntoàncầu,đâylàmộtthếlựchùngmạnhtrênđấutrườngquốctế.Hơnnữa,EUgầnnhưlàchínhphủduynhấtđangđặtranhữngcâuhỏilớnvềkhảnăngtồntạicủachúngtatrêntráiđấttrongtươnglai.

Trong10nămqua,tôiđãdànhhơn40%thờigianởchâuÂu,nhiềukhiđiđivềvềhàngtuầnquaĐạiTâyDương,làmviệcvớicácchínhphủ,giớidoanhnhânvàcáctổchứcxãhộidânsựđểđẩynhanhcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

Vàonăm2006,tôibắtđầulàmviệcvớicáclãnhđạocủaNghịviệnchâuÂuđểsoạnthảomộtkế hoạch phát triển kinh tế theo hướng Cáchmạng công nghiệp lần III. Sau đó vào tháng5/2007,NghịviệnchâuÂuđưaramộttuyênbốchínhthứcbằngvănbảnủnghộCáchmạngcôngnghiệplầnIIIlàmtầmnhìnvàlộtrìnhkinhtếdàihạnchoLiênminhchâuÂu.KếhoạchnàyhiệnđangđượctiếnhànhbởinhiềutổchứcthuộcỦybanchâuÂucũngnhưtạicácnướcthànhviên.

Mộtnămsau,vàotháng10/2008,chỉvàituầnsausựsụpđổcủakinhtếtoàncầu,vănphòngcủatôinhanhchóngtổchứcmộtcuộchọptạiWashingtongồm80CEOvàviênchứccấpcaotừcáccôngtyhàngđầuthếgiớitronglĩnhvựcnănglượngtáitạo,xâydựng,kiếntrúc,bấtđộngsản,CNTT,điệnlực,vậntảivàgiaonhậnđểthảoluậncáchthứcbiếnkhủnghoảngthànhcơhội.CáclãnhđạokinhdoanhvàhiệphộithươngmạithamdựcuộchọpđềuđồngýrằnghọkhôngthểđộchànhnữavàcamkếtthamgiaxâydựngmộtmạnglướiCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđểlàmviệcvớicácchínhphủ,doanhnghiệpđịaphươngvàcáctổchứcxãhộidânsựnhằmhướngđếnmụctiêuchuyểnđổinềnkinhtếtoàncầusangkỷnguyênhậucarbontoàndiện. Nhóm phát triển kinh tế, gồm có các công ty Philips, Schneider Electric, IBM, CiscoSystems,Acciona,CH2MHill,Arup,AdrianSmith+GordonGillArchitecture,Q-Cellsvàmộtsố

côngtykhácđềulànhữngcôngtycóquymôđầungànhtrênthếgiớivàhiệnđanglàmviệcvớicác thành phố, khu vực và các chính phủ để phát triển các bản quy hoạch tổng thể nhằmchuyểnđổinềnkinhtếcủahọsangcáccơsởhạtầngchocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

TầmnhìncủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđanglantruyềnnhanhchóngsangcácnướcchâuÁ,châuPhivàchâuMỹ.Vàongày24/5/2011,tôiđãtrìnhbàyvềkếhoạchkinhtếCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvới5trụcộttạiHộinghịkỷniệm15nămTổchứcHợptáckinhtếvàPháttriển(OECD)tạiParis,vớisựthamgiacủacácnguyênthủvàbộtrưởngcủa34quốcgiathànhviên.BàiphátbiểunàydiễnracùngvớisựramắtkếhoạchkinhtếtăngtrưởngxanhcủaOECD–mộttiềnđềđểchuẩnbịchocácquốcgiatrướcmộttươnglaicôngnghiệphậucarbon.

CuốnsáchnàylàmộtdiễngiảicủangườitrongcuộcvềtầmnhìnvàmôhìnhpháttriểnkinhtếtheocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđangđến,gồmcảquansátvềcácđặcđiểmvànhântốlà cácnguyên thủ,CEO toàncầu,doanhnhânxãhộivà các tổ chứcphi chínhphủ−nhữngngườiđangtiênphongtrongviệcthựchiệntầmnhìnnày.

TrongquátrìnhxâydựngkếhoạchcủaEUchocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,tôiđãmaymắnđượclàmviệcvớicácnguyênthủhàngđầucủachâuÂu,gồmcóthủtướngĐứcAngelaMerkel,thủtướngÝRomanoProdi,thủtướngTâyBanNhaJoséLuisRodríguezZapatero,chủtịchỦybanchâuÂuManuelBarrosovà5vịchủtịchcủaHộiđồngchâuÂu.

NgườiMỹcóthểhọchỏigìtừchâuÂu?Tôitinlàcó.ChúngtacầnbắtđầubằngviệcquansátthậtkỹnhữnggìbạnbèchâuÂuđangnóivànỗlựcthựchiện.Dùcóthiếusót,cộngđồngchâuÂuítnhấtcũngđangnỗlựctìmhiểuvàđốimặtvớithựctếlàkỷnguyênnhiênliệuhóathạchđangsuytàn,vàhọđangbắtđầulênkếhoạchchomộttươnglaixanh.KhôngmaylàhầuhếtngườiMỹvẫnkhôngmuốnthừanhậncơchếkinhtếđãhỗtrợđắclựcchochúngtatrongquákhứhiệnđangthoithóp.GiốngnhưchâuÂu,chúngtacầnphảithừanhậnvàsửachữasailầm.

Nhưngchúngtacóthểđónggópđiềugì?TrongkhichâuÂuđãtìmramộtdiễngiảihấpdẫn,khôngaicóthểkểcâuchuyệnnàyhayhơnnướcMỹ.ĐạilộMadison,HollywoodvàthunglũngSiliconđềuxuấtsắctrongviệcnày.ĐiềukhiếnnướcMỹkhácbiệtkhôngđơnthuầnlàtrìnhđộsảnxuấthaysứcmạnhquânsựcủachúngta,mànằmởkhảnăngphithườngtrongviệchìnhdungramộttươnglairõràngvàsốngđộngkhiếnngườitatưởngnhưhọđãđiđếnđíchmặcdùcònchưarờinhàga.KhingườiMỹthựcsựnắmđượcdiễngiảivềcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,chúngtasẽcókhảnăngcaonhấtđểtiếnnhanhtớiviệcbiếngiấcmơđóthànhhiệnthực.

CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII làcuộccáchmạngcuốicùngtrongcáccuộcCáchmạngcôngnghiệpvĩđạivàsẽtạonềntảngchomộtkỷnguyênhợptácđanghìnhthành.KếhoạchxâydựnghạtầngchoTIRtrong40nămsẽtạorahàngtrămnghìndoanhnghiệpmớivàhàngtrămtriệuviệclàm.Sựchuẩnbịnàyhoàntấtsẽđặtdấuchấmhếtchoquátrìnhthươngmạikéodài200nămvớiđặcđiểmlốitưduycôngnghiệp,cácthịtrườngkinhdoanh,lựclượnglaođộnghàngloạtvàsựkhởiđầumộtkỷnguyênmớicủahànhvihợptác,cácmạngxãhộivànhữnglựclượnglaođộngquymônhỏcótínhchuyênnghiệpvàkỹthuậtcao.Trongnửathếkỷtiếptheo,cáchthứcđiềuhànhkinhdoanhtậptrunghóatruyềnthốngcủacáccuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIvàlầnIIsẽngàycàngđượcthaythếbởicáctậpquánkinhdoanhphântáncủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,vàviệctổchứckinhtếvàquyềnlựcchínhtrịtheocấp

bậctruyềnthốngsẽmởđườngchoquyềnlựcnganghàngđượctổchứctheocácnúttrongxãhội.

Thoạttiên,kháiniệmquyềnlựcnganghàngcóvẻvôcùngmâuthuẫnvớicáchchúngtatừngbiếtvềcácmốiquanhệquyềnlựctronglịchsử.Quyềnlựctrướcnayvẫnđượctổchứctheomôhìnhkimtựtháptừcaoxuốngthấp.Tuynhiênngàynay,sứcmạnhtậpthểtạonêntừsựkếthợpcủacôngnghệInternetvàcácnguồnnănglượngtáitạođangthayđổilạimộtcáchcănbảncácmốiquanhệgiữaconngười,chuyểntừtácđộngtừtrênxuốngsangtácđộngnganghàngvớinhữnghệquảlớntớitươnglaicủaxãhội.

Khichúngtagầntiếntớigiữathếkỷ,sẽcóngàycàngnhiềuhoạtđộngthươngmạiđượcgiámsátbởicáctiếnbộkỹthuậtthôngminh,tạođiềukiệnchoconngườitạonênvốnxãhộitrongmộtxãhộidânsựphilợinhuận,khiếnnótrởthànhlĩnhvựcchủđạotrongnửacuốicủathếkỷ.Trongkhithươngmạivẫnlàđiềucầnthiếtchosựtồntạicủaconngười,nósẽkhôngthểđápứngmọimongmuốncủaconngườinữa.Nếuchúngtacóthểđápứngmọinhucầuvậtchấtcủaconngườitrongnửathếkỷtiếptheo–mộtgiảđịnhlớn–nhữngmốiquantâmphivậtchấtnhiềukhảnăngsẽtrởthànhmộtyếutốquantrọnghơntrongthờikỳtiếptheocủalịchsửloàingười.

Trongnhữngtrangtiếptheo,chúngtasẽkhámphánhữngđặctínhvànguyêntắcvậnhànhđằngsaunềnkinhtếvàhạtầngcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,theodõihướngđikhảdĩcủanótrong4thậpkỷtiếptheo,vàtìmhiểunhữngràocảnvàcơhộitrongquátrìnhhiệnthựchóanóởcáccộngđồngvàquốcgiatrêntoànthếgiới.

CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIImangtớihyvọngtiếntớimộtkỷnguyênhậucarbonbềnvữngvàogiữathếkỷXXIvàtránhđượcbiếnđổikhíhậugâyrathảmhọa.Chúngtacókhoahọc,côngnghệvàlộtrìnhđểlàmđượcđiềuđó.Câuhỏihiệnnayđặtralàliệuchúngtacóthểnhậnranhữngcơhộikinhtếởtrướcmặtvàtậptrungýchíđểđếnđókịplúc.

PHẦNI.CUỘCCÁCHMẠNGCÔNGNGHIỆPLẦNIII

CHƯƠNG 1. CUỘC KHỦNG HOẢNG KINHTẾTHỰCSỰMÀMỌINGƯỜIĐỀUBỎQUALúcđólà5giờsáng,tôiđangtậpchạybộtrênmáy,thỉnhthoảngdỏngtainghebảntinsớmtrêntruyềnhình.Mộtphóngviênnóisôinổivềmộtphongtràochínhtrịmớitựnhậnlà“Tiệctrà”.Tôirakhỏimáytập,khôngchắcmìnhđãnghechínhxác.MànhìnhchiếucảnhnhiềungườiMỹtrungniêngiậndữđanggiươngcaonhữnglácờvàngmangdòngchữ“Đừngchàđạptôi”minhhọabởibiểutượngconrắnđangkhoanhtròn.Nhữngngườikhácđanggiơnhữngbảnghiệuvềphíamáyquayvớidòngchữ“Khôngđánhthuếnếukhôngcóđạidiện”,“Đóngcửacácbiêngiới”và“Biếnđổikhíhậulàtròlừađảo”.Giữanhữngtiếnghôhào,ngườiphóngviênđangnóigìđóvềmộtphongtràocấpcơsởtựphátđanglannhanhởcácbangtrungtâm,phảnđốiviệcchínhphủcanthiệpquámứctạithủđôWashingtonvànhữngchínhtrịgiatheotrườngpháitựdochỉquantâmđếnviệclàmgiàuvàbỏmặccửtri.Tôikhôngthểtinvàonhữnggìmìnhđangxem.Nhưthểchứngkiếnmộtphiênbảnđảongượctráikhoáycủamộtthứtôiđãtổchứcgần40nămtrước.Liệuđâycóphảimộttròđùaácnghiệtcủathuyếtnhânquả?

PHONGTRÀOTIỆCDẦUBOSTONNĂM1973

Ngày16/12/1973.Tuyếtbắtđầurơingaysaukhimặttrờimọc.TôicảmthấygiólạnhthổivàomặtkhitiếnvềhộitrườngFaneuilHallởtrungtâmBoston,nơinhữngngườicótưtưởngcấptiếnnhưSamAdamsvàJosephWarrenđãlênánchínhsáchđôhộcủavuaGeorgeđệtamvànhữngtậpđoàntaysaimàtrongđótaitiếngvàbịcămghétnhấtlàcôngtyBritishEastIndia.

Thànhphốđãbịthiếuhụtnănglượngnhiềutuần.Giaothôngthườngngàynhộnnhịpvàtắcnghẽnđãtrởnênthưathớttrongvàingàynay,chủyếulàdonhiềutrạmxăngđãhếtnhiênliệu.Ởmộtvàitrạmcònhoạtđộng,ngườiláixeđangxếphàngdàivàđợihàngtiếngđồnghồđểđổxăng.Nhữngngườimaymắnmuađượcxăngđềuchoángvángvớimứcgiácao.Giáxăngđãtănggấpđôichỉtrongvàituần,gâynênsựhoảnghốtởmộtđấtnướcmàđếnthờiđiểmđólànhàsảnxuấtdầulớnnhấtthếgiới.

PhảnứngcủadưluậnlàdễhiểuvìchínhnhờlượngdựtrữdầumỏlớncủaMỹvàkhảnăngsảnxuấthàngloạtxehơigiárẻchonhữngngườithíchxêdịchđãkhiếnchonướcnàyđạttớinhữngđỉnhcaovàtrởthànhsiêucườngquốchàngđầutrongthếkỷXX.

LòngtựhàodântộccủangườidânMỹbịmộtcúđấmbấtngờ.Chỉhaithángtrướcđó,Tổchứccácnướcxuấtkhẩudầumỏ(OPEC)banhànhlệnhcấmvậnđốivớinướcMỹđểtrảđũaquyếtđịnhcủaWashingtontáicungcấpvũkhíchochínhquyềnIsraeltrongcuộcchiếnYomKippur.“Cúsốcdầumỏ”tácđộngnhanhchóngđếntoànthếgiới.Đếntháng12,giádầutrênthịtrườngthếgiớiđãtăngtừ3đô-lamộtthùnglên11,65đô-la.TiếptheolàhoảngloạntạiphốWallvàkhuphốchính.

Dấuhiệuđầutiênvàrõrệtnhấtcủathựctếmớilàởcáctrạmxăngxungquanh.NhiềungườiMỹtinrằngnhữngcôngtydầukhổnglồđãlợidụngtìnhhìnhbằngcáchđầucơkíchgiálênđểthulợinhuậnbấtngờ.NhữngngườiđiôtôtạiBostonvàkhắpcảnướcnhanhchóngtrởnêngiậndữ.ĐâychínhlàtiềnđềchovụlộnxộnxảyratạibếncảngBostonvàongày16/12/1973.

Sựkiệnnàyđánhdấukỷniệm200nămcuộcbiểutìnhnổitiếngTiệctràBoston,mộtsựkiệncóảnhhưởnglớntạonêndưluậnphảnđốinhàcầmquyềnAnh.BấtbìnhvềmộtsắcthuếmớiđánhvàochèvàcácsảnphẩmkhácxuấtkhẩuđếnthuộcđịaMỹtừnướcmẹ,SamAdamsđãkêugọimộtnhómngườiphảnđối,mộtsốtrongđóđãđổnhữngthùngchèxuốngcảngBoston.“Khôngđánhthuếnếukhôngcóđạidiện”nhanhchóngtrởthànhkhẩuhiệuchungcủanhữngngườicấptiến.HànhđộngđầutiêncôngkhaichốnglạisựthốngtrịcủanướcAnhnàyđãdẫnđếnmộtloạtcácphảnứngqualạitừnhàcầmquyềnvà13thuộcđịamớinổidậy,kếtthúcbởiBảntuyênngônđộclậpnăm1776vàcuộcChiếntranhCáchmạng.

Trongnhữngtuầntrướcngàykỷniệm,lànsóngbấtbìnhvớicáccôngtydầulửakhổnglồngàymộtlêncao.NhiềungườiMỹtứcgiậnvớiđiềuhọcholàsựlừagạtvềgiáphilýbởicáccôngtytoàncầunhẫntâmđangđedọapháhoạithứmàngườiMỹđãxemnhưmộtquyềnlợicơbảnđángquýtrọngnhưtựdongônluận,tựdobáochívàtựdohộihọp–quyềnđượcsửdụngdầuvàgiaothônggiárẻ.

Khiđótôi28tuổi,làmộtnhàhoạtđộngxãhộitrẻgắnliềnvớiphongtràoquyềndânsựvàphảnđốichiếntranhViệtNamnhững

năm1960.Mộtnămtrướcđó,tôiđãthànhlậpmộttổchứcquốcgiamangtênỦybanHaitrămnămcủaNhândânvớihyvọnglàmộtlựachọntiếnbộthaythếchoỦybanHaitrămnămHoaKỳđượcthànhlậpbởichínhquyềnNixonđểkỷniệmcácsựkiệnlịchsửdẫnđếnviệckýkếtbảnTuyênngônđộclậpnăm1776.

TôinảyraýtưởngtổchứclễkỷniệmriêngmộtphầnvìngàycàngcảmthấyxarờinhữngđồngnghiệpcủamìnhtheophongtràoCánhtảmới(NewLeft).LớnlêntrongmộtkhulaođộngởmiềnNamChicagolòngyêunướcđãngấmvàomáutôi.Tôivôcùngngưỡngmộ những tư tưởng cấp tiến của các bậc khai quốc – Thomas Jefferson, Benjamin Franklin, Thomas Paine, GeorgeWashington–mộtnhómnhữngnhàtư tưởngcáchmạngđặtmạngsốngcủamìnhvàohiểmnguytronghànhtrìnhtheođuổinhữngquyềnlợikhôngthểtáchrờicủaconngười:quyềnđượcsống,tựdovàmưucầuhạnhphúc.

HộiđồngkỷniệmhaitrămnămHoaKỳmangđếnmộtcơhộihiếmcóđểthếhệtrẻkếtnốivớilờihứacấptiếncủaMỹ−nhấtlàkhihoạtđộngkỷniệmchínhthứccủaNhàTrắngđượcgiámsátbởitổngthốngNixonvàtậphợpnhữngngườicổxúythươngmại,dườngnhưxuấtpháttừquyềnlợicủagiaicấpquýtộchơnlàquanđiểmcôngbằngxãhộivàkinhtếphùhợpvớinhữngbậccôngthầnthờikỳđầumàchúngtamuốntưởngnhớ.

KếhoạchcủachúngtôilàbiếnlễkỷniệmTiệctràthànhmộtcuộcbiểutìnhchốnglạicáccôngtydầulửa.Chúngtôikhôngbiếtchắcrằngliệucóaisẽđổrađườngvàthamgiacùngmìnhhaykhông.Dùgìthìcũngchưabaogiờcómộtcuộcbiểutìnhchốnglạicácthếlựcnàynêncũngkhôngcócáchnàođểdựđoánphảnứngcủamọingười.Nỗilocủatôivềsốlượngngườithamgiaquáítỏicànglớnhơnkhituyếtbắtđầurơi.Trongnhữngnăm1960,chúngtôiluônlênkếhoạchbiểutìnhphảnchiếnvàomùaxuânvìdễlôikéođámđônghơn.Thựcthếlàkhôngcónhàhoạtđộnglãoluyệnnàothamgiatổchứcsựkiệnnàycóthểnhớđượcbấtkỳmộtcuộcbiểutìnhtậpthểnàođượctổchứcvàogiữamùađôngchếtchóc.

KhirẽvàohướngtòanhàFaneuilHall,tôinhìnmộtcáchkinhngạc.Hàngngànngườiđổratrêncácconđườngdẫnvàotòanhà.Họcầmnhữngtấmbiểnvàbiểungữ“Hãykhiếncáccôngtydầutrảgiá”,“Hạbệđếchếdầulửa”và“CáchmạngMỹmuônnăm”.Ngườingườiđổxôvàosảnhcùngđồngthanh“ĐảđảoExxon”.

SaukhitôicómộtbàiphátbiểungắnkêugọinhữngngườibiểutìnhnhớrằngngàynàylàkhởiđầucủacuộccáchmạngMỹthứhaivề“độc lậpnănglượng”,chúngtôiđổrađường,đi theođúngtuyếnđườngmànhững“ngườibiểutìnhtiệctrà”đãđiracảngGriffinhaitrămnămtrước.Trênđường,cóthêmhàngnghìnngườiBostonnhậpcuộc–từsinhviên,côngnhân,nhữnglaođộngtrunglưuvàcảcácgiađình.ChođếnkhichúngtôiđếnbếntàunơicontàucủacôngtychèSaladađượcneo(mộtbảnphụcdựngcủacontàunguyênbản),đãcóhơn200.000ngườibiểutìnhđứngởtrênbờcùnghô“Hạbệđếchếdầumỏ”.Cuộcbiểutìnhđãvượtquátầmcủamộtsựkiệnđượclênkếhoạchcẩnthận.MộtđộitàuđánhcáđịaphươngtừnhữngthịtrấnxaxôivềphíabắcnhưGloucestervượtquavòngvâycủacảnhsátvàtiếnvềtàuSalada,nơicácbậcchứcsắcđịaphươngvàliênbangđangchờđợinhữngnghilễchínhthức.Nhữngngưdânchiếmlấycontàu,leolênđỉnhcộtbuồmvàbắtđầunémnhữngthùngdầurỗngthayvìsọtchèxuốngsôngtrongtiếngtunghôcủahàngngànngườibiểutình.NgàyhômsautờNewYorkTimesvàcácbáokhácởhạtđềuthuậtlạichuyệnxảyraởBostonvàgọisựkiệnnàylà“TiệcdầuBostonnăm1973”.

SỰKẾTTHÚCCỦACUỘCCÁCHMẠNGCÔNGNGHIỆPTHỨHAI

35nămsau,vàotháng7/2008,giádầutrênthịtrườngthếgiớiđạtđỉnhởmứckỷlục147đô-la/thùng.Chỉ7nămtrướcđó,giádầucònởdưới24đô-la/thùng.Vàonăm2001,tôidựđoánrằngmộtcuộckhủnghoảngdầulửađanghìnhthànhvàgiádầucóthểlêntrên50đô-la/thùngchỉtrongvàinămtới.Nhữngđánhgiácủatôibịngờvựcvàthậmchícảchếnhạo.Ngànhcôngnghiệpdầucũngnhưcácnhàđịachấtvàkinhtếhọcphảnbác:“Khôngđờinàocóchuyệnđó”.Khônglâusau,giádầutăngcaođộtbiến.Khigiádầulêntrên70đô-la/thùngvàogiữanăm2007,giácảhànghóavàdịchvụtrongchuỗicungứngtoàncầucũngtănglênvìmộtlýdođơngiảnlàgầnnhưmọihoạtđộngthươngmạitrongnềnkinhtếthếgiớiđềuphụthuộcvàodầuvàcácnguồnnănglượnghóathạchkhác.Chúngtatrồngtrọtnhờcácloạiphânbónvàthuốctrừsâucónguồngốchóadầu.Hầuhếtcácvậtliệuxâydựngcủachúngtanhưximăngvànhựađềulàmtừcácnguyênliệuhóathạch,cũngnhưphầnlớncácloạithuốc.Quầnáocủachúngtahầuhếtđượclàmtừcácloạisợitổnghợphóadầu.Hoạtđộnggiaothông,điện,nhiệtvàánhsángcủachúngtacũngđềudựavàonhiênliệuhóathạch.ChúngtađãxâydựngmộtnềnvănminhnhờvàoviệckhaiquậtnguồndựtrữcarbontừThờikỳCarbon.

Giảsửloàingườichúngtacóthểtồntạiđược,tôithườngtựhỏicácthếhệtươnglaicủa50.000nămsausẽđánhgiáthờiđiểmnàytronglịchsửloàingườinhưthếnào.ChắchẳnhọsẽxếpchúngtalànhữngngườisửdụngnhiênliệuhóathạchvàthờikỳnàylàKỷnguyênCarbon,cũngnhưchúngtagọinhữngthờikỳtrướclàthờiĐồđồngvàĐồsắt.

Khigiádầuvượtquamức100đô-la/thùng,mộtviệckhótinchỉvàinămtrướcđó,nhữngcuộcbiểutìnhvànổiloạntựphátđãnổraở22quốcgiadogiángũcốctăngvọt–điểnhìnhlànhữngcuộcbiểutìnhbánhngôởMexicovàbạođộnggạoởchâuÁ.Nỗilongạivềbấtổnchínhtrịtrêndiệnrộngkéotheomộtcuộctranhluậntoàncầuvềmốiliênhệgiữadầuvàlươngthực.

Với40%nhânloạisốngvớikhôngquá2đô-lamộtngày,chỉmộtthayđổinhỏvềgiáhàngthiếtyếucóthểdẫnđếnnhữngmốinguytrêndiệnrộng.Đếnnăm2008,giáđậunànhvàlúamạchđãtănggấpđôi,giálúamìtănggầngấpbavàgiágạotănggấpnăm.TổchứcNônglươngLiênhợpQuốc(FAO)ghinhậnmộtmứckỷlục1tỷngườisẽlâmvàocảnhthiếuăn.

Nỗilosợcànglanrộngkhinhữngngườitiêudùngtrunglưuởcácnướcpháttriểnbắtđầubịảnhhưởngbởigiádầutăngcao.Giácảcácmặthàngcơbảntăngvọt.Giágavàđiệnleothangcũngnhưgiácácnguyênliệuxâydựng,dượcphẩmvàvậtliệuđónggóivànhiềuthứkhác.Đếncuốimùaxuân,giácảtrởnênkhôngthểmuađượcvàsứcmuagiảmmạnhtrêntoànthếgiới.Vàotháng7/2008,nềnkinhtếtoàncầusụpđổ.Đólàmộtcuộcđịachấnkinhtếkhủngkhiếpbáohiệukỷnguyênnhiênliệuhóathạchđiđếnhồikếtmàdưchấnlàsựsụpđổcủathịtrườngtàichính60ngàysau.

Hầuhếtcácnguyênthủquốcgia,lãnhđạokinhdoanhvàcácnhàkinhtếhọcđềuchưahiểuđượcnguyênnhânthựcsựcủathấtbạikinhtếđãlàmchấnđộngthếgiới.Họtiếptụctinrằngbongbóngtíndụngvàcáckhoảnnợcủachínhphủkhôngliênquangìđếngiádầu,khônghiểurằngchúngcóliênquanmậtthiếtđếnsựthoáitràocủakỷnguyêndầumỏ.Chừngnàomọingườicònquanniệmrằngcuộckhủnghoảngnợvàtíndụngchỉlàlỗicủaviệckhônggiámsátđúngmựccácthịtrườngthảnổithìcácnhàlãnhđạothếgiớicònkhôngthểtìmranguyênnhâncủakhủnghoảngvàbắttayvàosửachữa.

Tôigọisựviệcđãxảyravàotháng7/2008làtoàncầuhóalênđếnđỉnhđiểm.Mặcdùhầuhếtnhânloạiđềuchưanhậnthứcđược,rõràngchúngtađãchạmtớiranhgiớipháttriểncủakinhtếtoàncầutrongphạmvimộthệthốngkinhtếdựachủyếuvàodầumỏvàcácnhiênliệuhóathạchkhác.

ÝtôilàchúngtađangởvàothờikỳcuốicủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIvàkỷnguyêndầumỏmànólấylàmnềntảng.Đâylàmộtthựctếrấtkhóđểchấpnhậnvìnósẽkhiếnconngườinhanhchóngchuyểnđổisangmộtchếđộnănglượnghoàntoànmớivàmộtmôhìnhcôngnghiệpmới,hoặcsẽchịunguycơđổvỡcảnềnvănminh.

Nguyênnhânchúngtalâmvàothếbícủatoàncầuhóalàdo“lượngdầumỏtrênđầungườitốiđatoàncầu”,mộtkháiniệmkhôngnênnhầmvới“sảnlượngdầumỏtốiđatoàncầu”.ThuậtngữthứhaiđượccácnhàđịachấtdầukhídùngđểmôtảthờiđiểmmàsảnlượngdầutoàncầulênđếncựcđiểmcủabiểuđồchuôngHubbert.Sảnlượngdầucựcđiểmxảyrakhimộtnửanguồndựtrữdầumỏcóthểphụchồiđượcsửdụnghết.Đỉnhcủahìnhchuôngthểhiệnđiểmgiữacủasựkhôiphụcdầu.Sauđó,sảnlượnggiảmnhanhnhưtốcđộđãtănglên.

M.KingHubbertlàmộtnhàđịavậtlýlàmviệcchocôngtydầuShellvàonăm1956.Ôngđãcôngbốmộtcôngtrìnhmàsaunàytrởnênnổitiếngdựbáomứcsảnxuấtdầutốiđaở48bangtrongkhoảngtừnăm1965đếnnăm1970.TínhtoáncủaôngbịchếnhạobởicácđồngnghiệpvốnchorằngnướcMỹlànhàsảnxuấtdầulớnnhấttrênthếgiớivàýtưởngrằngchúngtacóthểmấtđivịthếdẫnđầucủamìnhlàkhôngthểxảyra.Dựđoáncủaôngcuốicùnglạitrởnênchínhxác.ViệcsảnxuấtdầucủaMỹlênđếnđỉnhnăm1970vàbắtđầuchuỗisuythoáidàihạn.

Trong4thậpkỷqua,cácnhàđịachấthọcđãtranhcãivềthờiđiểmxảyrasảnlượngdầutốiđatoàncầu.Nhữngngườilạcquanchorằngtheomôhìnhcủahọtìnhtrạngnàycóthểxảyravàothờiđiểmtừnăm2025đếnnăm2035.Nhữngngườibiquan,trongđócómộtsốnhàđịachấthàngđầuthếgiới,tínhtoánrằngsảnlượngdầumỏtốiđatrêntoàncầusẽxảyratrongkhoảngtừnăm2010đếnnăm2020.

Cơquannănglượngquốctế(IEAcótrụsởtạiParislànơicungcấpchocácchínhphủnhữngthôngtinvàdựbáovềnănglượng,cólẽđãkhéplạivấnđềsảnlượngdầutốiđatoàncầutrongbáocáoTriểnvọngNănglượngThếgiới2010củamình.TheoIEA,sảnlượngtốiđatoàncầucủadầuthôđãđạtđượcvàonăm2006tạimức70triệuthùngmộtngày.Đánhgiánàyđãkhiếncộngđồngdầumỏquốctếchoángvángvàkhiếncácdoanhnghiệptoàncầucoidầuthôlànguồnsốngphảirùngmình.

TheoIEA,đểgiữsảnlượngdầuởmứccậndưới70triệumộtthùng–tránhchokinhtếtoàncầukhỏilaodốc–sẽcầnmộtkhoảnđầutưkhổnglồlênđến8.000tỷđô-latrongvòng25nămtớiđểbơmsốdầukhókhaithácởcácmỏhiệntại,khơimởnhữngmỏíttriểnvọngđãđượcpháthiện,vàđểtìmranhữngmỏmớingàycàngkhókiếm.

Nhưngởđâychúngtachỉquantâmđếnsảnlượngdầutrênđầungườitốiđatoàncầu,tìnhtrạngđãxảyratừnăm1979–đỉnhđiểmcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnII.BPđãtiếnhànhmộtnghiêncứuđượccôngnhậnrộngrãichothấysảnlượngdầunếuphânphốiđềuđãđạtđỉnhđiểmvàonămđó.Trongkhichúngtađãtìmrađượcnhiềudầuhơn,dânsốthếgiớicòntăngnhanhhơnrấtnhiều.Nếuchúngtaphânphốiđềutấtcảdựtrữdầuđãbiếthiệnnaycho6,8tỷngườiđangsốngtrênTráiđất,sốlượngchomỗingườisẽcònthấphơn.

KhikinhtếTrungQuốcvàẤnĐộbùngnổvàocuốithậpniên1990vàđầunhữngnăm2000–ẤnĐộtăngtrưởng9,6%còncủaTrungQuốclà14,2%năm2007–đưa1/3dânsốthếgiớivàokỷnguyêndầumỏ,áplựccầuđốivớitrữlượngdầuhiệncótấtyếulàmchogiádầutăng,dẫnđếnmứcgiáchạmđỉnh147đô-la/thùng,giácảtăng,tiêudùngtrượtdốckhôngphanhvàkhủnghoảngkinhtếthếgiới.

Vàonăm2010,nềnkinhtếbắtđầuphụchồinhẹ,hầuhếtlạilàmgiatănghàngtồnkho.Nhưngngaykhităngtrưởngbắtđầu,giádầulạilậptứctăngtheotới90đô-la/thùngvàocuốinăm2010,mộtlầnnữagâyáplựctănggiálêntoànchuỗicungứng.

Vàotháng1/2011,FatihBirol,KinhtếTrưởngcủaCơquanNănglượngQuốctếchỉramốiliênhệkhôngthểtáchrờigiữatăngtrưởngkinhtếvàsựtănggiádầu.Ôngcảnhbáorằngkhicóđàphụchồikinhtếcũnglàlúc“giádầubướcvàomộtkhuvựcnguyhiểmchonềnkinhtếtoàncầu”.TheoIEA,kimngạchdầunhậpkhẩuvào34quốcgiathànhviênTổchứcHợptácvàPháttriểnkinhtế(OECD)–hầuhếtlàcácnướcgiàu–tăngtừ200tỷđô-lavàođầunăm2010lên790tỷđô-lavàocuốinăm.ChỉriênglượngdầunhậpkhẩuvàoLiênminhchâuÂuđãtăng70tỷđô-latrongnăm2010–ngangbằngvớithâmhụtngânsáchcủaHyLạpvàBồĐàoNhacộnglại.TổnglượngnhậpkhẩudầucủaMỹtănglên72tỷđô-la.GiádầucaokhiếnchoGDPcủakhốiOECDgiảm0,5%.

Cácquốcgiađangpháttriểncònbịảnhhưởngnặngnềhơntrongnăm2010,vớilượngnhậpkhẩudầutăng20tỷđô-la,tươngđươngviệcmấtđikhoảnthunhập1%tổngGDP.TỷlệgiátrịnhậpkhẩudầutrênGDPcủacácnướctănggầnbằngmứccủanăm2008,thờiđiểmngaytrướckhinềnkinhtếtoàncầusụpđổ,khiếnchoIEAlongạirằng“cáchóađơnnhậpkhẩudầuđangtrởthànhmốiđedọatớisựphụchồikinhtế”.

CũngtrongngàyIEAcôngbốbáocáo2010củamình,MartinWolf,câybútkinhtếcủatờFinancialTimesđãviếtmộtbàibáovềsựhộitụlịchsửdiễnravới“sảnlượngbìnhquânđầungười”tạiTrungQuốc,ẤnĐộvàcáccườngquốcphươngTây.TheodữliệucôngbốbởitổchứcConferenceBoardtạiMỹ,giữanhữngnăm1970và2009,tỷlệsảnlượngđầungườicủaTrungQuốcsovớiMỹtăngtừ3%lên19%.ỞẤnĐộ,tỷlệnàytăngtừ3%lên7%.

WolfnhậnxétrằngsảnlượngtheođầungườicủaTrungQuốc,theotươngquanvớisảnlượngtheođầungườicủaMỹlàxấpxỉngangbằngvớimứccủaNhậtBảnkhinướcnàybắtđầuphụchồikinhtếsauChiếntranhThếgiớiII.NhậtBảntănglêntớimức70%củaMỹtrướcthậpniên1970và90%trướcnăm1990.NếuTrungQuốcđitheoquỹđạotươngtự,nósẽđạttới70%sảnlượngtheođầungườicủaMỹtrướcnăm2030.Nhưngđiểmkhácbiệtlàđếnnăm2030nềnkinhtếTrungQuốcsẽlớngấpgần3lầnnềnkinhtếMỹvàlớnhơnnềnkinhtếcủaMỹvàTâyÂucộnglại.

Trongmộtbàiphátbiểuvàotháng11/2010,BenBernanke(ChủtịchCụcdựtrữliênbangMỹ)đãchobiếtchỉtrongquýII,tổngsảnlượngthựctếtạicácnướcmớinổiđãtăng41%sovớiđầunăm2005,trongđótổngsảnlượngcủaTrungQuốctăng70%vàcủaẤnĐộtăng55%.

Nhữngđiềunàycóýnghĩagì?Nếutổngsảnlượngkinhtếtăngvớicùngtốcđộcủa8nămđầuthếkỷnày,nhưthựctếđangdiễnra,giádầusẽnhanhchóngquaylạimốc150đô-la/thùnghoặccaohơn,đặtáplựctănggiámạnhlêngiácảcáchànghóavàdịchvụkhác,vàdẫntớimộtsựlaodốccủasứcmuavànềnkinhtếtoàncầusụpđổ.Nóicáchkhác,mọinỗilựcnhằmlấylạiđàkinhtếcủathậpkỷtrướcđềusẽdẫnđếnmứcgiá150đô-la/thùng.Sựquayvònggiữatáipháttriểnvàsụpđổnàychínhlàđoạnkếtcủacuộcchơi.

Nhữngngườiphủnhậnquanđiểmnàybiệnminhrằnggiádầutănghầunhưkhôngliênquanđếnáplựccầuđốivớinguồncungmàdocácnhàđầucơđánhcượcvớithịtrườngdầuđểkiếmlờilớn.Trongkhicácnhàđầucơcóthểthêmdầuvàolửa,trongvàithậpkỷquachúngtađãvàđangtiêuthụ3,5thùngdầuvớimỗithùngdầumớitìmđược.Thựctếkhôngthểchốicãivấnđềnàyquyếtđịnhtìnhtrạnghiệnnayvàtươnglaicủachúngta.

Hiệnnay,áplựctăngtổngcầuđốivớitrữlượngdầuthôlạiđượckíchthíchbởitìnhhìnhbấtổnchínhtrịgiatăngởTrungĐông.Hàngtriệuthanhniêntrongkhuvực–tạiTunisia,AiCập,Libya,Iran,Yemen,Jordan,Bahrainvàcácnướckhácđổrađườngvào

đầunăm2011nhằmphảnđốichếđộchuyênquyềnthamnhũngđãthốngtrịhàngthậpkỷvàthậmchínhiềuthếhệ.Nhữngngườinổiloạntrẻtuổi,cũnggiốngnhưnhữngthanhniênnổiloạnởphươngTâynhữngnăm1960đạidiệnchosựchuyểnđổithếhệcóýnghĩalịchsửquantrọng.

VớimộtthếhệtrẻhơnđượcđàotạođangdầntrởthànhmộtphầncủacộngđồngtoàncầuvàcũngdễgắnmìnhvớiFacebookcũngnhưnhữngthếhệtrướcvớilòngtrungthànhkiểubộtộc,nhữnglốiđicũđángphảidẹpbỏ.Lốisuynghĩgiatrưởng,nhữngquytắcxãhộicứngnhắcvàhànhvibàingoạicủanhữngngườiđitrướctrởnênxalạvớithếhệlớnlêncùngvớimạngxãhộivớisựcoitrọngliêmchính,hànhvihợptácvàcácmốiquanhệnganghàngkhiếnđâytrởthànhmộtsựchiarẽlịchsửvềnhậnthức.

Mệtmỏivớiviệcbịquảnlýbởinhữngnhàlãnhđạochuyênquyền,tànbạovàphảisốngtrongmộtxãhộiđầythamnhũng,nơisựbảotrợchứkhôngphảigiátrịthựcđượcpháthuyvànhữngngườicóquyềnlấyviệctướcđoạtcủangườidânđểlàmgiàuchobảnthân,nhữngngườitrẻđangkêugọimộtsựthayđổi.Chỉtrongvàituần,họđãlậtđổchínhquyềnởTunisiavàAiCập,đưaLibyavàonộichiếnvàđedọalậtđổchếđộtừJordanđếnBahrain.

Xétmộtcáchtoàndiện,chínhdầulửađãđóngvaitròchủđạotrongviệchủyhoạikhuvựcnày.Vàngđenđãtrởthànhmộtlờinguyền,biếnphầnlớnvùngTrungĐôngthànhmộtxãhộimộttàinguyêndướisựquảnlýcủanhữngđầusỏchínhtrịcầmquyền.Dòngchảydầubiếncáctộctrưởngvàlãnhtụhồigiáothànhtỷphú,trongkhidânchúngcủahọbịxỏmũivớichếđộphúclợicôngvàbộmáychínhphủsơsài.Kếtquảlànhữngnướcnàykhôngbaogiờtạonênđượcnhữngđiềukiệnkinhtếcầnthiếtđểxâydựngmộtnềnkinhtếdoanhnghiệpđadạng,mạnhmẽhaymộtđộingũlaođộngđểđiềuhànhnó.Nhiềuthếhệngườitrẻđãtrởnênphainhạtvàkhôngbaogiờpháttriểnhếttiềmnăngcủamình.

Hiệnnay,đượckhuyếnkhíchvàtraoquyền,nhữngngườitrẻđangbứtphákhỏinhữngsựdèdặtcủathếhệtrướcvàđốimặtvớinhữngthếlựcmàchínhhọcũngkhôngthểtưởngtượngđượckếtquả.Trậttựcũbắtđầubịsuychuyển,vàmặcdùsựtiếnbộcóthểyếuớtvàbịtácđộngmạnh,sựthốngtrịxãhộigiatrưởngcũkỹđãquyếtđịnhsốphậncủanhiềuthếhệtrongthếgiớiẢRậptừlâukhócóthểtồntạitrongthậpkỷtiếptheo.

ĐiềuchúngtađangchứngkiếnởTrungĐônglàmộtsựbiếnchuyểntolớntừquyềnlựctheocấpbậcsangquyềnlựcnganghàng.ThếhệInternet,khởiđầubằngsựtháchthứccácđếchếtruyềnthôngtậptrunghóaởphươngTâyvớihìnhthứcchiasẻâmnhạcvàthôngtinnganghàng,đangbắtđầusửdụngsứcmạnhnganghàngcủanóởTrungĐôngbằngviệctháchthứcchếđộcaitrịtậptrungcủacácchínhphủchuyênchế.

SựbấtổnchínhtrịngàycànggiatăngởTrungĐôngsẽtácđộngxấuđếngiádầutrênthịtrườngthếgiớitrongnhiềunămtới.Đầunăm2011,vụlộnxộntạiLibyađãkhiếncácmỏdầuởnướcnàyphảiđóngcửa,làmsảnlượngdầuthôthếgiớigiảm1,6triệuthùngmộtngàyvàđẩygiádầulên120đô-lamộtthùng.CácnhàphântíchvềdầumỏlongạirằngnếuẢRậpSaudihoặcIrancũnggặpnhữnggiánđoạntươngtựvềsảnxuấtdầumỏ,giádầucóthểtănglên20-25%quamộtđêm,pháhỏngmọihyvọngvềmộtsựphụchồikinhtếtoàncầu.

KhôngcónhàquansátquốctếnàotheosátnhữngbiếnđộngchínhtrịởTrungĐôngtinrằngkhuvựcnàysẽquaylạihoạtđộngkinhdoanhnhưcũ.Khôngphảingẫunhiênmàsựkếtthúckỷnguyêndầumỏcũngđánhdấusựkếtthúccủacácchínhphủchuyênquyềnđãcaitrịchếđộnănglượngtậptrungvàcaocấpnhấttronglịchsửmộtthờigiandài.

TrongkhisựtrỗidậycủagiớitrẻtạiTrungĐônglàviệccầnhoannghênhvàủnghộ,ngườitacũngnhậnrarằngcácnămtớisẽđầyrẫynhữngcuộckhủnghoảngdầumỏgâyrabởihaihiệntượngcóliênhệvớinhau:sựgiatăngcủatổngcầu,khiếngiádầutănglên150đô-lahaythậmchívượtquá200đô-la/thùng,vànhữngsựgiánđoạngâyrabởibấtổnchínhtrịtạicácquốcgianhiềudầumỏtrongkhuvựcdẫnđếnnhữngđợttănggiátươngtự.

SỰSỤPĐỔCỦAPHỐWALL

BongbóngtíndụngvàkhủnghoảngtàichínhtácđộngđếnsựkếtthúccủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIInhưthếnào?Đểhiểuvềmốiquanhệgiữahaisựviệcnày,tacầnphảiquaylạinửacuốicủathếkỷXX.CuộccáchmạngcôngnghiệplầnII–sựrađờicủađiệntậptrunghóa,kỷnguyênđầumỏ,ôtôvàxâydựngngoạithànhtrảiquahaigiaiđoạnpháttriển.MộtcơsởhạtầngsơkhaicủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIđượchìnhthànhtronggiaiđoạnnăm1900đếnkhibắtđầucuộcĐạisuythoáinăm1929.CơsởhạtầngnonnớtđóbịbỏquênchođếnsauChiếntranhthếgiớithứII.ViệcthôngquaĐiềuluậtCaotốcliênbangnăm1956tạođàchosựpháttriểncơsởhạtầngcủakỷnguyênôtô.Sựrađờicủamạnglướicaotốcliênlụcđịa,vàothờiđiểmđólàdự

ánxâydựngcôngcộngtốnkémvàthamvọngnhấttronglịchsửloàingườiđãtạonênmộtsựbùngnổkinhtếchưatừngcó,khiếnnướcMỹtrởthànhquốcgiathịnhvượngnhấtthếgiới.NhữngdựánxâydựngcaotốctươngtựcũngđượcbắtđầuởchâuÂukhônglâusauđó,vớimộthiệuứngcấpsốnhântươngứng.

CơsởhạtầngcaotốcliênbangđãđẩynhanhmộtcơnlốcxâydựngkhicácdoanhnghiệpvàhàngtriệungườiMỹbắtđầuchuyểnđếnnhữngvùngngoạithànhmớixâydựngngoàicửangõcáccaotốcliênbang.Cơnsốtbấtđộngsảndândụngvàthươngmạilênđếnđỉnhđiểmvàonhữngnăm1980vớisựhoàntấtcácđườngcaotốcliênbang,cũngnhưCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII.Cácnhàxâydựngdândụngvàthươngmạiđãcungcấpvượtnhucầu,khiếnchongànhbấtđộngsảnbịtrìtrệvàocuốithậpniên1980vàđầuthậpniên1990rồirơivàosuythoáinghiêmtrọnglanranhanhchóngđếnnhữngnơikháctrênthếgiới.NhưngkhiCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIbắtđầusựsuythoáikéodàitừcuốithậpniên1980,nướcMỹđãthoátkhỏikhủnghoảngvàtiếptụctăngtrưởngtrongthậpniên1990nhưthếnào?

SựhồiphụckinhtếcủanướcMỹđượchỗtrợchủyếutừtíchlũytrongnhữngthậpkỷthanhbìnhcủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII,kếthợpvớicáckhoảntíndụngvànợkỷlục.NướcMỹtrởthànhquốcgiacủanhữngngườitiêutiềnvôtộivạ.Tuynhiênnhữngđồngtiềnđólạikhôngphải làtàisảnmớitừnhữngnguồnthumới.TiềncônglaođộngcủangườiMỹngàycàngchữnglạivàgiảmdầnkhiCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIbướcvàogiaiđoạnbãohòavàothậpniên1980.

NhữngcuộccáchmạngvềcôngnghệthôngtinvàInternetbịthổiphồnglênquánhiều.CáchànhlangđổimớiđượcdựnglêntạinhữngnơinhưthunglũngSiliconởCalifornia,Route128ởBoston, Interstate495ởWashington,vàResearchTriangleởBắcCarolinahứahẹnmộttràolưucôngnghệcao,vàgiớitruyềnthôngvôcùngsốtsắngtunghôcáckỳtíchmớinhấttừcáccôngtynhưMicrosoft,ApplevàAOL.

Khôngthểphủnhậnrằngcuộccáchmạngtruyềnthôngcủathậpniên1990đãtạoranhiềuviệclàmmớivàgiúpthayđổitươngquankinhtếxãhội.Tuynhiênxétvềtoàndiện,lĩnhvựcCôngnghệthôngtin(CNTT)vàInternetkhôngtựtạoramộtcuộccáchmạngcôngnghiệpmới.Đểđiềuđódiễnra,cáccôngnghệtruyềnthôngmớisẽphảihộitụvớimộtcơchếnănglượngmới,giốngnhưchuyệnxảyravớimọicuộccáchmạngkinhtếvĩđạitronglịchsử.Cáchìnhtháitruyềnthôngmớikhôngbaogiờđứngđơnlẻ.Tráilại,nhưđềcậpđếnởphầnmởđầu,chúnglànhữngcơchếquảnlýdòngchảyhoạtđộngđượchỗtrợbởicáchệthốngnănglượngmới.Chínhviệcxáclậpmộtcơsởhạtầngtruyềnthông–nănglượngquanhiềuthậpkỷđãtạonênđườngpháttriểndàihạnchomộtkỷnguyênkinhtếmới.

Vấnđềlàviệcxácđịnhthờiđiểm.Nhữngcôngnghệtruyềnthôngmớikhácbiệtvềcănbảnsovớicôngnghệtruyềnthôngđiệntửthếhệđầu.Điệnthoại,radiovàtivilàcáchìnhthứctruyềnthôngtậptrungđượcthiếtkếđểquảnlýmộtnềnkinhtếđượctổchứcxungquanhcácnguồnnănglượngnhiênliệuhóathạchtậptrunghóavàvôvànthônglệkinhdoanhtậptrunghóaxuấtpháttừcơchếnănglượngđặcthùđó.Tráilại,hìnhthứctruyềnthôngđiệntửthếhệthứhailạicótínhphântánvàphùhợpđểquảnlýcácdạngthứcnănglượngphântán–tứcnănglượngtáitạovànhữnghoạtđộngkinhtếnganghàngđiđôivớichếđộnănglượngđó.Nhữngcôngnghệtruyềnthôngphântánmớisẽcầnphảiđợihaithậpkỷnữađểhộitụvớinhữngdạngnănglượngphântánvàtạonênnềntảngchomộtcơsởhạtầngvàmộtnềnkinhtếmới.

Trongthậpniên1990vàthậpkỷđầucủathếkỷXXI,cuộccáchmạngCôngnghệthôngtinvàTruyềnthông(ICT)đượcgắnvớiCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIrađờitrướcvàmangtínhtậptrung.Đâylàmộtsựgánghépkhôngphùhợpngaytừđầu.TrongkhiICTlàmtăngnăngsuất,đơngiảnhóacácquytrìnhvàtạoraviệclàmvàcơhộikinhdoanhmới–điềucóthểlàmkéodàisựsốngchomộtmôhìnhcôngnghiệpgiànua–nócóthểsẽkhôngbaogiờđạtđượctiềmnăngtốiđavềtruyềnthôngphânphốivìnhữngràocảnnộitạidobịgắnliềnvớimộtchếđộnănglượngvàcơsởhạtầngthươngmạitậptrunghóa.

Thayvìápdụngsựtươngtáctruyềnthông-nănglượngmớiđầysứcmạnh,chúngtanuôidưỡngnềnkinhtếdựavàonhữngtàisảntíchlũyđượctrong4thậpkỷsauChiếntranhthếgiớithứII.Sựcấptíndụngdễdãixuấtpháttừvănhóathẻtíndụnggiốngnhưnhữngliềuthuốcđộc.Việcmuasắmtrởnêngâynghiệnvàtiêudùngtrởthànhmộtcơnsốttặngquàvôtộivạ.Mọithứgiốngnhưchúngtađangvôtìnhởtrongvòngxoáychếtchóc,trượtdầnởphíasaubiểuđồchuôngcủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIchođếnkhisuytàn,quyếttâmthiêurụimớcủacảikhổnglồđãgâydựngcảđời.

Chúngtađãthànhcông.Tỷlệtiếtkiệmhộgiađìnhbìnhquântrongnhữngnămđầuthậpniên1990làkhoảng8%.Chođếnnăm2000,tiếtkiệmhộgiađìnhđãgiảmxuốngcònkhoảng1%.Chođếnnăm2007,nhiềungườiMỹđãtiêunhiềuhơnsốtiềnhọkiếmđược.

ChúngtađãvựcdậynềnkinhtếtoàncầubằngsứcmuacủanướcMỹ.ĐiềuchúngtakhôngmuốntựthừanhậnlàcáigiáphảitrảbằngviệcxóasạchtiếtkiệmcủacáchộdânMỹ.

Chođếngiữanhữngnăm1990,ngườiMỹđangngậpchìmtrongnợnần.Tỷlệphásảnởmứccaokỷlục.Vàonăm1994,mộtconsốkhổnglồ832.829ngườiMỹnộpđơnxinphásản.Điềuđángkinhngạclàvàonăm2002,consốđóđãlêntới1.577.651người.Vậymàcácmónnợtừthẻtíndụngvẫntiếptụcgiatăng.

Cũngvàothờigiannàyngànhngânhàngthếchấpbắtđầuđưaramộtcôngcụtíndụngthứhai–nhữngkhoảnthếchấpdướichuẩnyêucầurấtíthoặckhôngcầntiền.HàngtriệungườiMỹcắncâuvàmuanhữngngôinhàhọkhôngcókhảnăngchitrả.SựbùngnổngànhxâydựngnhàởđãtạonênbongbónglớnnhấttronglịchsửnướcMỹ.Giátrịnhàtănggấpđôihaythậmchígấpbaởmộtsốkhuvựcchỉtrongvàinăm.Nhữngngườisởhữunhàởbắtđầuxemnhàcủamìnhnhưnhữngkhoảnđầutưmanglạilợinhuậncao.Nhiềungườisửdụngnhữngkhoảnđầutưmớinhưnhữngmónhời,vaythếchấpgấphaiđếnbalầnđểcóđượctiềnmặttrảnợcáctàikhoảnthẻtíndụngvàbắtđầucơnnghiệnmuasắmcủamình.

Bongbóngbấtđộngsảnvỡtungvàonăm2007.Giánhàởgiảmmạnh.HàngtriệungườiMỹ,nhữngngườiđãnghĩmìnhgiàucó,độtnhiênmấtkhảnăngtrảlãitrênnhữngkhoảnthếchấpđếnhạntừngbịtrìhoãn.Việctịchthutàisảnthếchấpdiễnrahàngloạt.CácngânhàngvàtổchứcchovayởMỹ−nhữngbênđãhàohứngthamgiavàomộtkếhoạchPonzitoàncầutinhvi–rơivàotìnhtrạngtêliệt.Tháng9/2008,LehmanBrothersphásản.Sauđó,AIG–mộtcôngtynắmgiữcáctráiphiếuvàkhoảnvaybằngthếchấpdướichuẩnlênđếnhàngtỷđô-la–cũngđứngbênbờsụpđổ.Nếuđiềunàyxảyra,phầncònlạicủanềnkinhtếMỹvàphầnlớnnềnkinhtếthếgiớicũngsẽbịkéotheo.Cácngânhàngđồngloạtngừngchovay.MộtsựsụpđổkinhtếvớiquymôcủacuộcĐạikhủnghoảngđanghiểnhiện,buộcnướcMỹphảirataygiảicứucáctổchứctíndụngPhốWallvới700tỷđô-la.Nguyênnhânchoviệcgiảicứuđượcđưaralànhữngtổchứcnàyđơngiảnlà“quálớnđểcóthểsụpđổ”.

Đạisuythoáibắtđầuvànạnthấtnghiệptăngtừthángnàyquathángkhác,lênđến10%lựclượnglaođộngvàocuốinăm2009(17,6%nếutínhnhữnglaođộngđãtừbỏtìmviệc,vànhữnglaođộngchỉlàmbánthờigiannhưngmongmuốncóviệclàmtoànthờigian).Consốnàyđạidiệnchogần27triệungườiMỹ,tỷlệthấtnghiệpvàthiếuviệclàmlớnnhấtởnướcMỹkểtừcuộcĐạikhủnghoảngnhữngnăm1930.

GóicứutrợcủaTổngthốngObamađãcứuhệthốngngânhàngnhưnggiúpđượcrấtítchonhữnggiađình.Đếnnăm2008,tổngnợcủahộdântạiMỹđãlênđến14.000tỷđô-la.ĐểnắmđượcmứcđộnợnầncủangườidânMỹ,hãylưuýrằng20nămtrước,sốnợcủagiađìnhbìnhquânchiếm83%thunhập.10nămtrước,nợgiađìnhđãtănglên92%thunhậphộgiađình,vàđến2007đãchiếm130%thunhập,khiếncácnhàkinhtếphảisửdụngthuậtngữmới“tiếtkiệmâm”đểphảnánhsựthayđổisâusắctrongcơchếchitiêuvàtiếtkiệmcủacáchộdânMỹ.Thấtnghiệp,thiếuviệclàmvàngậptrongnợnần,mộtsốlượngkỷlục2,9triệungườisởhữunhàởMỹđãnhậnđượcthôngbáotịchthunhàtrongnăm2010.

Điềuđánglohơn,tỷlệnợgiađìnhtrênGDP,ởmức65%vàogiữathậpniên1990đãđạtmốc100%vàonăm2010,mộtdấuhiệuchắcchắnrằngngườitiêudùngtạiMỹsẽkhôngthểthúcđẩyđượctoàncầuhóavớisứcmuacủamình.

Bongbóngtíndụngvàcuộckhủnghoảngtàichínhkhôngxảyramộtcáchbấtngờ.ChúngnảysinhtừsựthoáitràocủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII.Sựsuygiảmđóbắtđầutừcuốithậpniên1980,khicơnsốtxâydựngởngoạithành–phátsinhtừsựhìnhthànhhệthốngcaotốcliênbang–lênđếnđỉnhđiểm,báohiệumứccaođiểmcủakỷnguyênôtôvàdầumỏ.

ChínhsựkếthợpcủanguồndầumỏgiárẻdồidàovàôtôđãđưanướcMỹlênhàngđầucủanềnkinhtếthếgiớivàonhữngnăm1980.ĐiềukhôngmaylànướcMỹđãsửdụnghếtnhữngtàisảntíchlũytrongchưađầymộtnửathờigiandùngđểtạorachúngtrongmộtcơnsốtmuasắmđượcthiếtkếđểgiữcỗmáykinhtếvậnhànhmộtcáchgiảtạotrongkhinềnkinhtếthựcsựđangđixuống.Khitíchlũycạnkiệt,chúngtalạivaythêmhàngnghìntỷđô-lavàsốngtrongsựhuyễnhoặcvềsứcmạnhkinhtếvôđịchcủamình,tiếptụctiêutiềnkhôngphảicủamình–gâykíchthíchquátrìnhtoàncầuhóa.Hàngtriệungườitrênkhắpthếgiớiđãvôcùngvuimừngđượccungcấphànghóavàdịchvụđểđổilấytiềncủachúngta.

Cơnsốtmuasắmtrêntoàncầuvàsựgiatăngnhanhchóngtổngsảnlượngđiđôivớinóđãkéotheonhucầuvềnguồncungdầumỏtănglên,khiếngiádầumỏtrêncácthịtrườngthếgiớităngchóngmặt.Điềunàykéotheosựtănggiátrênkhắpchuỗicungứngtoàncầuđốivớimọithứtừlúamìđếnxăng,cuốicùngđãdẫnđếnsựsụpđổsứcmuatoàncầukhigiádầulênmứckỷlục147đô-la/thùngvàotháng7/2008.60ngàysau,cộngđồngngânhàng,ngậptrongnhữngkhoảnchovaychưatrảđược,đóngcửatíndụng;thịtrườngchứngkhoánsụpđổ,vàtoàncầuhóabướcvàongõcụt.

18nămdựavàogiahạntíndụngđãkhiếnMỹtrởthànhmộtnềnkinhtếthấtbại.TổngcáckhoảnnợcủangànhtàichínhMỹ,từngchiếm21%GDPvàonăm1980,đãtăngđềuđặntrong27nămqualênmức116%GDPvàonăm2007.DocộngđồngtàichínhngânhàngcủaMỹ,châuÂuvàchâuÁcógắnbómậtthiết,cuộckhủnghoảngtíndụngđãlanrangoàinướcMỹvànhấnchìmtoànbộnềnkinhtếtoàncầu.Ðiềuđángngạihơn,QuỹTiềntệQuốctếdựbáorằngnợcủachínhphủliênbangcóthểngangbằngvớiGDPvàonăm2015,khiếntriểnvọngtươnglaicủanướcMỹtrởnênbấtổn.

HÓAĐƠNNỘICHUYỂNNHIỆTCHOKỶNGUYÊNCÔNGNGHIỆP

Nếuđiềunàycònchưađủ,cómộtmónnợthứhaiđanglớndần–mộtkhoảnlớnhơnvàkhótrảhơnnhiều.HóađơnnộichuyểnnhiệttừcuộcCáchmạngcôngnghiệpđầutiênvàthứhaiđãđếnhạn.200nămđốtthan,dầuvàkhítựnhiênđểthúcđẩylốisốngcôngnghiệpđãdẫnđếnviệcpháttánmộtlượnglớnCO2vàobầukhíquyểnTráiđất.Nănglượngđãtiêuhaođó–hóađơnnộichuyểnnhiệt–đãchặnkhốinhiệtbứcxạcủamặttrờithoátrakhỏiTráiđấtvàđedọamộtsựthayđổikinhhoàngvềnhiệtđộcủaTráiđất,nhữnghậuquảtànkhốcđốivớitươnglaicủaloàingười.

Vàotháng12/2009,cácnhàlãnhđạochínhphủđạidiệncho192quốcgiađãhọpmặttạiCopenhagenđểthảoluậncáchgiảiquyếttháchthứclớnnhấtmàloàingườiphảiđốimặt−biếnđổikhíhậutừcôngnghiệp.MộtbáocáopháthànhtạiPariscủaỦybanLiênchínhphủvềBiếnđổikhíhậucủaLiênHợpQuốcvàotháng3/2007đãtrìnhbàythẳngthắnquymôcủavấnđề.Hơn2.500nhàkhoahọctừhơn100quốcgiađãgópphầnvàonhữngpháthiệnnày.Đâylàbảnbáocáothứtưtrongmộtchuỗicôngtrìnhkéodàihơn15năm,nghiêncứukhoahọclớnnhấttừngđượcthựchiện.

ĐiềuđầutiênthuhútsựchúýcủatôikhiđọcbảnbáocáocủaLiênHợpQuốclàtôiđãhiểusaitrongsuốt27năm.LầnđầutiêntôiviếtvềbiếnđổikhíhậulàtrongcuốnsáchmangtênNộichuyểnnhiệt(Entropy)năm1980,mộttrongnhữngcuốnsáchđầutiênnhằmnângcaonhậnthứccủacôngchúngvềvấnđềnày.Tôitiếptụcdànhphầnlớnthờigiantrongnhữngnăm1980nângcaonhậnthứccủacôngchúngvềcácmốiđedọadàihạncủahiệntượngtráiđấtnónglên.

Năm1981,NhàđiềutrầnvềTươnglaicủaQuốchội,mộttổchứcdịchvụlậpphápcủaQuốchộihìnhthànhtừhơn100dânbiểuvàthượngnghịsĩ,đãmờitôitrìnhbàyhaibàigiảngchínhthứckhôngghilạichocácthànhviêncủaQuốchộivềnhữnghậuquảthuộcnhiệtđộnglựchọcmàlượngkhíthảiCO2trongcôngnghiệpgâyra.Theotôiđượcbiết,đâylàmộttrongnhữngcuộcthảoluậnđầutiênvềbiếnđổikhíhậutrongQuốchộiMỹ.

Năm1988,vănphòngcủatôiđãtổchứccuộchọpđầutiêncủacácnhàkhoahọcvàcáctổchứcphichínhphủvềmôitrườngtừkhắpnơitrênthếgiớiđểthảoluậnnhữngcáchlàmviệccùngnhauđểtạonênmộtphongtràotoàncầunhằmgiảiquyếtvấnđềbiếnđổikhíhậu.ChúngtôithànhlậpMạnglướinhàkínhtoàncầu,mộtliênminhcủacácnhànghiêncứukhíhậu,cáctổchứcmôitrườngvàcácchuyêngiapháttriểnkinhtế,vàkhởixướngmộtnỗlựckéodàicảthậpkỷđãgiúpđưacáctranhluậnvềbiếnđổikhíhậutừgiớihọcthuậtvàokhuvựcchínhsáchcông.

Mặcdùđãhiểuđượctừlâusựcấpbáchcủahiệntượngtráiđấtnónglên,cũngnhưnhiềuđồngnghiệpcủamình,tôitiếptụccoinhẹtốcđộtăngnhiệtđộcủatráiđất.Tôikhôngđánhgiáđúngmựcnhữngtácđộnghợpnhấtmạnhmẽcóthểphátsinhtừnhữngsựkiệnphảnhồitíchcựcbấtngờ.Vídụ,khibăngởBắcCựctanchảytừsựgiatăngnhiệtđộtráiđất,nóngăncảnnhiệtthoátrangoàitráiđất.Lớptuyếtbaophủgiảmdẫnđếngiảmkhảnăngbứcxạ−trắngphảnlạinhiệtvàđenhấpthụnhiệt–khiếnítnhiệtlượngthoátkhỏitráiđấthơn.ĐiềunàylạilàmTráiđấtnónglênvàlàmtanchảytuyếtnhanhhơntrongmộtchukỳphảnhồitíchcựcngàycàngtăng.Bâygiờthựchiệnvònglặpphảnhồinàyvànhâncáckhảnănglêngầnnhưvôtận,vìnhữngthayđổiđộtngộttrongsinhquyểncủaTráiđấtcũngkíchhoạtcácvònglặpphảnhồicủanó,vàhậuquảtrởnênvôcùngđángsợ.

BáocáoKhíhậuthứtưcủaLiênHợpQuốclàmộtlờicảnhbáokhẩncấpvềsựthayđổiđangdiễnratrongcấutạohóahọccủahànhtinh.Đâylàmộttinxấu.CácnhàkhoahọcchochúngtabiếtnhiệtđộTráiđấtcóthểtăngítnhất3độCvàocuốithếkỷnày.Nhiệtđộcóthểtănglêncaohơnđángkể.Trongkhi3độnghecóvẻkhôngtệlắm,chúngtacầnhiểurằngmộtsựgiatăngnhiệtđộtrongphạmvinàyđưachúngtatrởlạivớinhiệtđộtrêntráiđất3triệunămvềtrướctrongthờikỳPliocene.Thếgiớiđãlàmộtnơirấtkhácvàothờiđiểmđó.

Theocácnhàkhoahọc,mộtsựthayđổinhiệtđộchỉtừ1,5đến3,5độCcóthểdẫnđếntuyệtchủnghàngloạtđộngthựcvậttrongchưađầy100năm.Cácmôhìnhchothấymộttỷlệtuyệtchủng20%ởngưỡngthấpvàtrên70%ởngưỡngcao.Chúngtacầnphảihiểusựnghiêmtrọngcủavấnđềcácnhàkhoahọcđangnóiđến.Tráiđấtđãtrảiqua5đợttuyệtchủngsinhhọctrong450triệu

nămtrước.Mỗilầncómộtsựquétsạch,phảimấtkhoảng10triệunămđểphụchồisựđadạngsinhhọcđãmấtđi.Vậysựtăngnhiệtđộảnhhưởngrasaođếnkhảnăngsốngsóthoặctuyệtchủngcủacácloài?

Hãyxemxétmộtvídụđơngiản.Sựbiếnmấtcủacáccâyxanhtronghệsinhtháikhiếncácnhàkhoahọclolắng.HãytưởngtượngkhuvựcĐôngBắccủanướcMỹlạicókhíhậucủaMiamivàonửacuốicủathếkỷXXI.Trongkhiconngườicóthểdichuyểnmộtcáchnhanhchóngđểthíchứng,câycốikhôngthểlàmvậy.Cácloàicâyđãthíchnghivớicácvùngnhiệtđộtươngđốiổnđịnhquahàngngànnămvàcókhảnăngsinhsảnchậm.Vìvậy,khinhiệtđộthayđổihoàntoànchỉtrongvàithậpkỷ,câycốikhôngthểthayđổikịpvớivùngnhiệtđộcủachúng.Điềunàydẫnđếnhậuquảnghiêmtrọngđốivớisựtồntạicủacácsinhvậttrêntráiđất.25%diệntíchđấtcủahànhtinhlàrừngvàlàmôitrườngsốngchonhiềuloàisinhvậtcònlại.Mộtsựbiếnmấtđộtngộtcủathựcvậtsẽtànpháđờisốngcủađộngvật.

CácnhàkhoahọclàmviệctạiCostaRicađãpháthiệnrarằngdonhiệtđộtănglêntrong16nămqua,tốcđộtăngtrưởngcủathựcvậtđãgiảmliêntục.Cácnhànghiêncứutríchdẫnnhữngkếtquảtươngtựởkhắpnơitrênthếgiới,làmgiatăngmốilongạirằngchúngtacóthểđãởnhữnggiaiđoạnđầucủamộtquátrìnhtuyệtchủnghàngloạt.

Ảnhhưởngquantrọngnhấtcủasựtăngnhiệtđộtoàncầulàởchukỳcủanước.Mỗikhinhiệtđộtăng1độCsẽlàmkhảnănggiữđộẩmcủakhíquyểntăng7%.Điềunàydẫnđếnsựthayđổihoàntoàncáchthứcnướcđượcphânbổ,vớilượngmưalớnhơnnhưngthờigianvàtầnsuấtgiảmđi.Hậuquảlàcónhiềulũlụtvàhạnhánkéodàihơn.Cáchệsinhtháithíchứngvớimộtchếđộthờitiếtnhấtđịnhtrongmộtthờigiandàikhôngthểđiềuchỉnhđủnhanhtrướcnhữngthayđổiđộtngộtvềlượngmưasẽtrởnênmấtổnđịnhvàbiếnmất.

Chúngtađãtrảinghiệmnhữngtácđộngthủyvăncủamộtsựgiatăng0,5độởnhiệtđộTráiđấtđốivớicườngđộbão.Mộtnghiêncứunăm2005đượccôngbốtrêntạpchíSciencechothấysốlượngcơnbãocấp4và5đãtănggấpđôikểtừthậpniên1970.Katrina,Rita,Gustav,IkelànhữnglờinhắcnhởvềnhữnggìcònchờđợiloàingườikhichúngtabướctiếpvàothếkỷXXI.

Cácnhàkhoahọccũngdựđoánmộtsựgiatăngmựcnướcbiểnvàsựlùidầnđườngbờbiểntrêntoànthếgiới.NhữngquầnđảonhỏnhưMaldivesởẤnĐộDươngvàquầnđảoMarshallởTháiBìnhDươngcóthểbiếnmấthoàntoàndướiđạidương.Tuyếttrênđỉnhnhiềudãynúilớntrênthếgiớiđangtanchảy.Mộtsốsôngbăngdựkiếnsẽmấttrên60%lượngbăngtrướcnăm2050.Hơn1/6nhânloạisốngtrongcácthunglũngnúivàdựavàotuyếtđểtướitiêu,vệsinh,vàlàmnướcuống.Việcdidờigầnmộttỷngườitrongvòngchưađầy40nămdườngnhưmộtviệcbấtkhảthi.

CácnhàkhoahọccũngđặcbiệtlongạivềBắcCực.Nhữngnghiêncứumớidựbáolượngbăngbaophủnơiđâysẽgiảmđi75%trướcnăm2050.Vàotháng8/2008,xuấthiệnvùngnướcmởbaoquanhBắcCực.Đâylàlầnđầutiênđiềunàyxảyratrongítnhất125nghìnnăm.

ĐiềukhiếncácnhàkhíhậulongạinhấtlànhữngvòngphảnhồikhódựđoánnhưngcókhảnăngkíchhoạtnhữngthayđổilớntrongsinhquyểnvàlàmnhiệtđộTráiđấttăngvọtlênmứccaohơnnhiềusovớitínhtoáncủacácmôhìnhhiệntại.Vídụ,hãyxemlớpbăngvĩnhcửuđãbaophủkhuvựcSiberiacậnBắcCựckểtừkhikỷbănghàcuốicùngbắtđầu.Trướcthờiđiểmđó,khuvựcnàytươngđươngvớidiệntíchcủaPhápvàĐứccộnglại,làmộtvùngđồngcỏtươitốtvớicácđộngvậthoangdã.Lớpbăngvĩnhcửugiữcácchấthữucơbêndướimặtđấtnhưmộtlớpvỏthờigian.CácnhàkhoahọcchorằngcónhiềuchấthữucơbêndướilớpbăngvĩnhcửuởSiberiahơnởtấtcảcácrừngnhiệtđớitrênthếgiới.

ỦybanliênchínhphủvềBiếnđổikhíhậucủaLiênHợpQuốcđãnhắcđếnvấnđềbăngvĩnhcửutrongbáocáođánhgiálầnthứtư,lưuýrằngnếulớpvỏbăngvĩnhcửutanra,nócóthểkíchhoạtmộtsựpháttánkhíCO2vàokhíquyểnvàdẫnđếngiatăngnhiệtđộTráiđấtởmứcđộlớnhơnnhiềutínhtoánhiệnnay.Tuynhiên,hiệnchưacódữliệunàokhẳngđịnhtìnhhuốngnày.

Tuyvậy,nhữngnghiêncứuthựcđịagầnđâytrêntạpchíNatuređãlàmchấnđộngcácnhànghiêncứu.TìnhtrạngTráiđấtnónglênđãbắtđầulàmtanchảylớpbăngvĩnhcửuởmứcđángbáođộng.CácnhàkhoahọctạiViệnSinhhọcBắcCựcthuộcĐạihọcAlaskatạiFairbankscảnhbáochúngtacóthểvượtquamộtngưỡngnàođótrongthếkỷnày,vớimộtsựmấtmátđángkểlớpbăngbaophủ,pháttánmộtlượnglớnCO2vàmethanevàokhíquyểnchỉtrongvàithậpkỷ.Nếuđiềunàyxảyra,chúngtasẽkhôngthểlàmgìđểngănchặnmộtsựhủydiệttrêndiệnrộngcáchệsinhtháivàsựtuyệtchủngtrầmtrọngvớisựsốngtrênhànhtinhnày.

LiênminhchâuÂuđãthamgiacáccuộcđàmphánvềkhíhậuởCopenhagenvớimộtđềxuấtrằngcácquốcgiatrênthếgiớihạn

chếlượngkhíthảiCO2trêntoàncầuđến450phầntriệuvàotrướcnăm2050,vớihyvọngrằngviệcđósẽkhiếnsựtăngnhiệtđộcủaTráiđấtđượcgiữởmức2độC.Mặcdùsựgiatăngnhiệtđộlên2độsẽcótácđộngtànpháđốivớicáchệsinhtháitrênhànhtinhnày,chúngtasẽvẫncóthểtồntại.Thậtkhôngmay,cácquốcgiakháctrênthếgiớilạikhôngsẵnsàngthựchiệnbiệnpháptốithiểunàyđểngănchặnsựtànphácủabiếnđổikhíhậu.

Tuyvậy,kiếnnghịBrusselsđãđượcđưavàocânnhắctừmộtbênkhôngngờtới.TrưởngbannghiêncứukhíhậucủachínhphủMỹJamesHansen,ngườiđứngđầucủaViệnNghiêncứuKhônggianGoddardthuộcNASA,đềxuấtdựatrênnghiêncứucủanhómmìnhrằngEUđãtínhsaisựtănglênvềnhiệtđộnếulượngkhíthảicarbonđượcgiớihạnở450phầntriệu.NhómcủaHansenchỉrarằngmứcđộtiềncôngnghiệpcủaCO2trongkhíquyểnluônkhôngvượtquá300phầntriệutrong650nghìnnămqua,theokếtquảphântíchcácmẫulõibăng.Cácchỉsốbáocôngnghiệphiệnnayđãcaohơnthếởmức385phầntriệuvàđangtănglênnhanhchóng.Theopháthiệncủanhóm,biếnđổikhíhậudoconngườigâyracóthểdẫnđếnmứctăng6độcủanhiệtđộTráiđấtvàocuốithếkỷhoặckhônglâusauđó,haysựsụpđổcủanềnvănminhnhânloạitheonghĩađen.Hansenkếtluậnrằng:

NếuconngườimuốngìngiữhànhtinhnhưkhihìnhthànhnềnvănminhvàsựsốngtrênTráiđấtđượchìnhthành,cácbằngchứngvềkhíhậucổvàsựbiếnđổikhíhậuđangdiễnrachothấycầngiảmhàmlượngCO2từmứchiệntại385ppmxuốngnhiềunhấtlà350ppm,nhưngcólẽcònphảiíthơnthế.

Hiệnkhôngmộtchínhphủnàotrênthếgiớiđangđềxuấtmộtsựthayđổicănbảntrongcơcấuđờisốngkinhtếcóthểđưachúngtađếngầnmức350phầntriệu−mứcmàtheoHansenlàcầnthiếtđểcứuloàingười.

TranhcãinổratạicáccuộcđàmphánvềkhíhậuởCopenhagen.Cácchínhphủcáobuộclẫnnhaulàthựchiệnchiêubàiđịachínhtrịvớitươnglaicủahànhtinhvàđặtlợiíchkinhtếngắnhạntrướcsựsốngcòncủanhânloại.Trongnhữnggiờcuốicùng,TổngthốngObamabướcvàomàkhôngbáotrước,yêucầuđượchọpkínvớicácnguyênthủquốcgiaTrungQuốc,ẤnĐộ,BrazilvàNamPhi–điềuchưatừngcótrongcáccuộchọpngoạigiaoquốctế.Cuốicùng,cácnhàlãnhđạothếgiớiravềmàkhôngrútrađượcthỏathuậnnàođểhạnchếlượngkhíthảicarbon.Nóitómlại,đólàmộthànhđộngvônghĩa.MặcdùbiếnđổikhíhậudoconngườigâyralàmốiđedọalớnnhấtđốivớisựsốngcònkểtừkhiloàingườixuấthiệntrênTráiđất,cácnhàlãnhđạocủachúngtađãkhôngthểthốngnhấtđượcmộtphươnghướngđểcứuthếgiới.

NgaycảkhicóngàycàngnhiềudấuhiệuchothấyThờiđạicôngnghiệp,dựatrênnhiênliệuhóathạch,đanghấphốivàTráiđấtđangphảiđốimặtvớisựbiếnđổikhíhậucókhảnănggâymấtổnđịnh,hầuhếtmọingườiđềutừchốicôngnhậnthựctế.Thayvàođó,chúngtatiếptụcđặthyvọngvàoviệctìmkiếmmộtnguồncungcấpdầuvàkhítựnhiênđangcạndầnđểtiếptụcthỏamãncơnnghiện,nhằmtránhnéýnghĩvềnhữngviệcquákhókhăncầnphảilàmnếuthựcsựrơivàongõcụt.

KhôngởđâusựthiểncậnlạirõràngnhưphảnứngcủadưluậnvềsựcốtràndầuởVịnhMexicovàotháng4/2010.MộtgiànkhoandầumàhãngBPthuêbịnổởvùngnướcsâu,làm11ngườitửvongvàmộtốngdẫnởdướimặtnướcmộtdặmbịvỡ,làmtràngần5triệuthùngdầuramộttrongnhữnghệsinhtháiquýgiánhất.Ngườidânchoángvángtheodõitìnhtrạngdầuphunrakhỏikẽnứtsâuởđáyđạidương,lantỏaluồngdầuramọihướng,giếtchếtcácđộngvậthoangdã,pháhủynhữngmôitrườngsốngyếuớt,vàđedọabiếnvịnhMexicothànhmộtbiểnchết.Thảmhọamôitrườngnàylàmộtlờinhắcnhởđauđớnrằngtrongsựtuyệtvọngđểgiữchođộngcơkinhtếhoạtđộng,chúngtangàycàngsẵnsàngthựchiệnnhữngdựánmạohiểmđểtìmkiếmnhiênliệuhóathạchkhanhiếm,ngaycảkhinócóthểpháhủyhệsinhthái.

Ngườitasẽnghĩrằngvụtràndầulớnnhấttronglịchsửvàsựtànphátrêndiệnrộngsauđósẽkhiếndưluậncảnướctậptrungvàosựphụthuộcvàodầumỏvàtácđộngcủanóđếnmôitrường.TrongkhicóhàngtriệungườiMỹquantâmđếnvấnđềnày,thìsốđônghơn,theocáccuộcthămdòýkiến,đãdồnsựtứcgiậncủahọvàovấnđềnhỏhơnlàtráchnhiệmcủaBPvàsựthấtbạicủachínhphủtrongviệcđảmbảocácquytrìnhantoànphùhợpđểtránhnhữngrủironhưvậy.Trênthựctế,phầnđôngngườiMỹủnghộviệctiếptụckhoandầungoàikhơiởvùngVịnhMexicovàcácnơikhác,vìtinrằngđólàcáchtốtnhấtđểđảmbảosựđộclậpvềnănglượng.

CâuhôhàotiếptụckhoandầuđãtrởnênnổitiếngcủacựuứngcửviênphótổngthốngđảngCộnghòaSarahPalin,mặcdùbịchếnhạobởicácnhàmôitrường,đượcđasốngườiMỹtintưởng.NgaycảTổngthốngObama,ngườiđượcgọilàtổngthốngvìmôitrườngcũngđãkêugọidỡbỏlệnhcấmdàihạnđốivớiviệckhoandầungoàikhơinướcsâudọctheobờbiểnđôngnamĐạiTâyDươngchỉvàituầntrướckhixảyrathảmhọa.

LẽraPalinvàObamanênhiểubiếthơnvềviệcnày.Nhữngdựánkhoandầutiềmẩnnguyhiểmtạinhữngvùnghoangvunày

manglạimộtlượngdầukhôngđángkể.Vídụ,hãythửxemxétcâuhỏigâynhiềutranhcãivềviệcliệuchínhphủHoaKỳcónênchophépkhoandầuởmộtphầncủaKhutrúẩnđộngvậthoangdãquốcgiaAlaska,bờbiểnĐôngvàTây,phíađôngVịnhMexico,vàdãynúiRocky.Theomộtnghiêncứunăm2011củaViệnDầukhíMỹ,cơquanđạidiệnchotấtcảcáccôngtydầukhíhàngđầu,việckhaithácởmọinơivẫncòntrữlượngdầuởMỹsẽchỉmanglại2triệuthùngmỗingàychođếnnăm2030,íthơn10%lượngtiêuthụdầucủaMỹhiệnnay–tómlạilàmộtsựtăngsảnlượngnhỏcóảnhhưởngrấtíttớikhảnăngcứuvãnsựchấmdứtcủathờikỳdầumỏ.

Cónhiềungườicònchưahiểuthựctếlàthờiđạicôngnghiệpđượcthúcđẩybằngnhiênliệuhóathạchđangđiđếnhồikết.Điềunàykhôngcónghĩalàvanchứadầusẽđộtngộtcạnkiệtvàongàymai.Dầusẽvẫntiếptụcchảynhưngởtốcđộgiảmđivàchiphícaohơn.Vàbởidầuđượctậptrungvàđịnhgiátrênthịtrườngchungcủathếgiới,khôngmộtquốcgianàocóthểcôlậpmìnhtheokhẩuhiệu“độclậpvềnănglượng”.Đốivớikhíthiênnhiênthôngthường,đườngcongsảnxuấttoàncầucũngkhôngkhácdầumỏlàbao.

ThếcònlượngthanởTrungQuốc,cáthắcínởCanada,dầunặngtạiVenezuelavàkhíđáphiếnởMỹ?Trongkhivẫncòntươngđốidồidào,nhữngnguồnnănglượngnàyrấttốnkémđểkhaithácvàphátthảikhíCO2nhiềuhơnsovớidầuthôhoặckhíthiênnhiênthôngthường.Nếuchúngtamạnhtaychuyểnsangnhữngnguồnnhiênliệugâyônhiễmhơnnàyđểngănchặnsựkếtthúccủakỷnguyênnhiênliệuhóathạch,sựgiatăngđángkểnhiệtđộtoàncầuchắcchắnsẽlàtácnhâncuốicùngquyếtđịnhsốphậncủaloàingười.

Nănglượnghạtnhânthìsao?Hầuhếtcácnướcngừngxâydựngnhàmáyđiệnhạtnhântrongnhữngnăm1980sauvụtainạntạinhàmáyđiệnhạtnhânThreeMileIslandởPennsylvanianăm1979vàvụnổnhàmáyChernobylởNganăm1986.Thậtkhôngmay,trínhớcủacôngchúngthườnglàngắnhạn.Ngànhcôngnghiệphạtnhânđãđượchồisinhtrongnhữngnămgầnđây,ăntheonhữngtranhluậnvềbiếnđổikhíhậuvớilýluậnrằngđâylàmộtsựthaythế“sạch”chonhiênliệuhóathạchbởivìnókhôngphátthảiCO2,vàdođó,làmộtphầncủagiảiphápchovấnđềTráiđấtnónglên.

Điệnhạtnhânchưabaogiờlànguồnnănglượngsạch.Nhữngnguyênliệuvàrácthảiphóngxạluônlàmốiđedọanghiêmtrọngđốivớisứckhỏeconngười,cácsinhvậtsốngvàmôitrường.VụnổmộtphầnnhàmáyđiệnhạtnhânFukushimatừtrậnđộngđấtvàsóngthầntạiNhậtBảntrongnăm2011đãgâynênmộtvụchấnđộngchínhtrịtrêntoànthếgiới,khiếnhầuhếtcácchínhphủdừnglạimọikếhoạchxâydựngnhàmáyđiệnhạtnhânmới,giảmđitriểnvọngdàihạnvềsựsốnglạicủacôngnghệthếkỷXXnày.

XinmượnmộtcâusáongữđãtrởthànhnổitiếngcủamộtcựucốvấnchoTổngthốngClintonJamesCarville,“Đólànềnkinhtế,đồngu.”Đúngvậy.NhưngchúngtavẫntiếptụctintưởngmộtcáchsailầmrằngnhữngvấnđềkinhtếcủamìnhxuấtpháttừviệcquáphụthuộcvàonhậpkhẩudầutừTrungĐông−thựcrathìCanadalànhàcungcấpdầulớnnhấtchonướcMỹ−vàtừnhữnghạnchếliênquanđếnmôitrườngquákhắtkheđốivớinềnkinhtế,vốnchỉlàmsuygiảmtăngtrưởng.Trênthựctế,vấnđềphứctạphơnthếnhiều.

PHONGTRÀOTIỆCTRÀ

NgườidânMỹcảmthấymộtvấnđềnghiêmtrọngđangxảyravớinướcmình,rằngnềnkinhtếcủachúngtađangxuốngdốcvàlốisốngbịđảolộn.Linhcảmnàytrởnênrõrệtvàonăm2009vớisựnổilêncủaphongtràoTiệctrà,mộtcuộcnổiloạncấpcơsởchốnglạikiểunhànướclớnhaycanthiệp,chínhtrịưutiênkhuvựcvàđốitượng,vàcácloạithuếcắtcổ.

GầnnửatriệunhữngngườiủnghộphongtràoTiệctràbỏphiếutrựctuyếnchocáigọi làHợpđồngtừMỹ,mộtdanhsách10chươngtrìnhhànhđộngmàhọcoilàưutiêncaonhấtchophongtrào.Đứngthứhaitrongdanhsách,ngaysaucácbiệnphápđểbảovệHiếnphápHoaKỳ,làsựbãibỏluậtvềthươngmạivàmứctrầnđểhạnchếlượngkhíthảiCO2.Mộtưutiênkháclàviệcchophép“thămdòcácnguồnnănglượngđãđượcchứngminhđểgiảmsựphụthuộccủachúngtavàocácnguồnnănglượngnướcngoàiđếntừcácnướckhôngổnđịnh...”

KhilầnđầutiênnghevềphongtràoTiệctràvàchươngtrìnhhànhđộngcủahọ,tôicảmthấynógiốngnhưkẻthùhắcámcủanhữnggìđãdiễnratrênđườngphốBostonhơn37nămtrướctạiphongtràoTiệcdầuBoston.ThayvìnémcácthùngdầurỗngxuốngVịnhBostonđểphảnđốicácchínhsáchcủacôngtydầumỏtrongkhihôvang“Đảđảođếchếdầumỏ”,câukhẩuhiệumới“Tiếptụckhoandầu”đangngàycàngmạnhmẽ.

SựlosợvàgiậndữvềnhữnggìđangdiễnraởnướcMỹcủacácnhàhoạtđộngphongtràoTiệctràvàhàngtriệungườiMỹlàchính

đáng.Họkhôngđơnđộc.Cácgiađìnhtrêntoànthếgiớicũngđangsợhãi.Tuynhiênviệckhoandầunhiềuhơnsẽkhôngđưachúngtarakhỏikhủnghoảngvìdầuchínhlàlýdokhủnghoảng.CuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIdựavàodầumỏđangsuyyếuvàsẽkhôngbaogiờquaylạiđượcvinhquangtrướcđó.Ởkhắpmọinơimọingườiđanghỏi,“Chúngtaphảilàmgì?”Nếumuốnmanglạiviệclàmchomọingười,hạnchếbiếnđổikhíhậu,cứunềnvănminhcủaconngười,chúngtasẽcầnmộttầmnhìnkinhtếmớimangtínhthuyếtphụcchothếgiớivàmộtkếhoạchthựctếđểthựchiệnnó.

CHƯƠNG2.MỘTDIỄNGIẢIMỚINềnkinhtếluônlàtròchơicủalòngtin.Trongkhitrướcđâychúngtanghĩrằnghoạtđộngkinhdoanhvàthươngmạiđượchậuthuẫnbởivànghoặcbạc,trongthựctế,nóluônđượchỗtrợbởimộtnguồndựtrữquantrọnghơn–lòngtincủadânchúng.Khiniềmtinđómạnhmẽthìkinhtếkhởisắcvàtươnglaivẫygọichúngtaởphíatrước.Khiniềmtinbịtanvỡ,cácnềnkinhtếthấtbạivàtươnglaitrởnênmờmịt.

PhảichăngnướcMỹđãmấtđibùahộmệnhcủamình?Dườngnhưđiđếnđâuchúngtacũngchờchựcxâuxé,phánxét,thanthở,đổlỗi,coithườngvàlàmtổnthươnglẫnnhau,hồitưởngvềnhữngngàytươiđẹp,cangợithếhệvĩđạinhất,lãngmạnhóathếhệnhữngnăm1960củahòabìnhvàtìnhyêu,vàchêbaimọithếhệsauđó−thếhệXíchkỷvàvượtquyền,thếhệYdễdãi,hiếuđộngvàdễphântâm.Nhưnhữngđứatrẻcũngcóthểnói,mộtquốcgiabịámảnhmuốnsốnglạiquákhứ,khôngngừngthanphiềnvềhiệntại,vàthanvãnvềtươnglaichưađếncầnphải“sốngchođànghoàng”.

TổngthốngBarackObamađượcmờivàoNhàTrắngmộtphầnvìôngcóthểvựcdậytinhthầncủangườidânMỹrakhỏisựtuyệtvọngvàtậptrungýthứctậpthểcủamộtquốcgiatớiýtưởnglàchúngtacóthểlàmtốthơn,dùchỉtrongmộtthờigianngắnngủi.ÔngđãchongườiMỹ,đặcbiệt là thanhniên,một cảmgiáchyvọng, kết tinh trongvài từhàonhoáng “Vâng,chúngtacóthể”.

Thậtkhôngmay,ngaykhivịtổngthốngtrẻchuyểnvàoNhàTrắng,ôngđãphungphítàisảntinhtếvàquýgiánhấtmàmọinhàlãnhđạosởhữu–đólàkhảnăngđoànkếtmọingườidướimộttầmnhìnchungvềmộttươnglaitốtđẹphơn.Côngbằngmànói,tôiđãthấyhiệntượngnàynhiều lầnkhi tiếpxúcvới cácnguyên thủquốcgia.Họnhậnnhiệmvụmột cáchnhiệthuyếtvớitầmnhìnđầythamvọngvềtươnglai,đểrồingãquỵtrướctrọngtráchhàngngàyphảitạonênnhữngđốmlửanhỏnhoi.

Vàongàyđầutiêntạivị,TổngthốngObamatậptrungngayvàovấnđềvựcdậynềnkinhtế.Chính quyền của ông bám vào ý tưởng kết hợp việc khôi phục kinh tế với hai thách thứcnghiêmtrọngkhácmànướcMỹphảiđốimặtlàanninhnănglượngvàbiếnđổikhíhậu.Tổngthốngbắtđầutônvinhtriểnvọngvềmộtnềnkinhtếxanhvàcáchnósẽtạonênhàngnghìndoanhnghiệpvàhàngtriệuviệclàmmớinhưthếnào.

ThôngđiệpnàyđãgâyđượctiếngvangvớinhiềuthànhviêncủaQuốchội.Nhưnglýdomộtkếhoạchkinhtếtổngquátmớichưabaogiờđượctriểnkhaikhôngchỉbởichúngtacầnphảicắtgiảmchitiêucôngvàgiảmthâmhụtngânsách,màvìchínhquyềnđangmấtđi,nóitheochữcủacựuTổngthốngGeorgeW.Bush,“cáitầmnhìn”.

MỗikhiTổngthốngObamađềcậpđếnkếhoạchphụchồikinhtếxanhcủamình,ôngđưaramột loạtcácchương trìnhvàsángkiếnchínhquyềncủaôngđang làmhoặcđềxuất.Vàcónguồntàichínhthựcsựhậuthuẫnchonhữngsángkiếnnày.Chínhphủliênbangđãcamkếtchi11,6tỷđô-lađểtănghiệuquảsửdụngnănglượng;6,5tỷđô-lachosảnxuấtnănglượngtáitạo(chủyếulànănglượnggióvàmặttrời);4,4tỷđô-lachoviệchiệnđạihóalướiđiệnđểpháttriểnmộtmạng lưới điện thôngminh, và 2 tỷ đô-la để phát triển công nghệ pin cho các

phươngtiệnchạybằngđiệnvàpinnhiênliệu.Tổngthốngcũngtậndụngmọicơhộiđểđếnthămcáckhutuabintạonănglượnggióhaymặttrời,nhàmáysảnxuấttấmpinnănglượngmặttrời,hoặcmộtcôngtyôtôđangthửnghiệmxeđiệnđểthểhiệncamkếtchânthànhcủamìnhvềmộttươnglaikinhtếxanh.

ĐiềuObamathiếulàmộtdiễngiảikinhtế.Nhữnggìchúngtathấylàmộtbộsưutậpnhữngdựánthửnghiệmvàcácchươngtrìnhđượcbưngbítkhôngcómốiliênhệgìvớinhauđểminhhọamộtcáchthuyếtphụcchomộttầmnhìnkinhtếmớichothếgiới.Chúngtađangmắckẹtvớirấtnhiềusángkiếnbếtắcgâylãngphíhàngtỷđô-latiềnthuếcủadânmàkhôngcógìđểlàmthànhquả.

Vậylàngườiđãtruyềncảmhứngchocảquốcgiahướngtớisựvĩđạitrongchiếndịchtranhcửcủamình,độtnhiênbiếnthànhmộtbứctranhbiếmhọacủamộtnhàchínhsáchtậntụyởWashingtonkhôngngừngcatụngnhữngđộtphácôngnghệmớinhấtmàkhônghiểugìvềviệcchúngcóphùhợpđểtạonênmộtbứctranhtổngthểhaykhông.NếunhưTổngthốngObamahiểurõmốitươngquancốtlõicủacuộcCáchmạngcôngnghiệpvĩđạikếtiếp,ôngđãcóthểthuyếtphụcngườidânMỹvềmộtbảnkếhoạchkinhtếtoàndiệnchotươnglaicủađấtnước.

KhiBrusselsbắtđầuxemxétmộtcáchnghiêmtúcvềmộttầmnhìnkinhtếbềnvữngmớichoLiênminhchâuÂuvàonăm2002,họcũngphảiđốimặtvớivấnđềbịcuốnvàotiểutiếtmàthiếuđicốttruyện.

Câuchuyệnbắtđầuvớihiểubiếtrằngnhữngcuộcchuyểnbiếnkinhtếlớntronglịchsửdiễnrakhicôngnghệtruyềnthôngmớiđượckếthợpvớicáchệthốngnănglượngmới.Cáchìnhthứctruyềnthôngmớitrởthànhphươngtiệnđểtổchứcvàquảnlýnềnvănminhphứctạphơncóthểđượctạonêntừnhữngnguồnnănglượngmới.Cơsởhạtầngmớixuấthiệnkhiếnkhônggianvàthờigianthuhẹplại,kếtnốiconngườivàcácthịtrườngtrongcácquanhệkinhtếđadạnghơn.Khinhữnghệ thốngnàyđượcvậnhành,hoạtđộngkinh tếphát triểnhơnvàdichuyểntheomộtđườngconghìnhchuôngcổđiểntheotrìnhtựleolên,đạtđỉnh,đingangvàxuốngdốccùngvớisứcmạnhcủahiệuứngsốnhânđượcthiếtlậpbởimatrậntruyềnthông-nănglượng.

Cơsởhạtầng,ởcấpđộsâunhất,khôngphảilàmộttậphợpcốđịnhcáccôngtrìnhxâydựnglàmnềntảngchocáchoạtđộngkinhtếnhưquanđiểmcủachúngtatheo lýthuyếtkinhtếthông thường.Thay vàođó, cơ sởhạ tầng làmộtmối quanhệhữu cơ giữa các côngnghệtruyềnthôngvàcácnguồnnăng lượngmàkhikếthợpvớinhautạothànhmộtnềnkinhtếsống.Côngnghệtruyềnthôngchínhlàhệthầnkinhcónhiệmvụgiámsát,điềuphốivàquảnlýcáctếbàokinhtếcònnănglượnglàmáutuầnhoàntrongcơthểchínhtrị,cungcấpcácchấtdinhdưỡngđểchuyểnnhữngquàtặngcủatựnhiênthànhhànghoávàdịchvụđểgiữchonềnkinhtế tồntạivàphát triển.Cơsởhạtầnggiốngnhưmộthệthốngmangngàycàngnhiềungườilạivớinhautrongcácmốiquanhệkinhtếvàxãhộiphứctạphơn.

ViệcápdụngcôngnghệhơinướcvàolĩnhvựcinấnđãchuyểnhóacôngcụnàythànhhìnhthứctruyềnthôngchủđạoquảnlýcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnI.Máyinhơinướcvớiconlăn,vàsauđómáyinquayvàmáyđánhchữđãlàmtăngtốcđộinấnvàgiảmchiphímộtcáchđángkể.CáctàiliệuindướihìnhthứcbáochívàsáchnởrộởMỹvàchâuÂu,khuyếnkhíchvănhóađọcđạichúnglầnđầutiêntronglịchsử.Sựrađờicủatrườngcôngtrêncảhaichâulụcvào

giữanhữngthậpniên1830và1890tạonênmộtlựclượnglaođộngcókhảnănginđểtổchứccáchoạtđộngphứctạpcủamộtnềnkinhtếđườngsắtvànhàmáychạybằngthanvàhơinước.

TrongthậpniênđầucủathếkỷXX,truyềnthôngđiệntửkếthợpvớiđộngcơđốttrongchạydầuđãtạođàchoCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII.Việcđiệnkhíhóacácnhàmáymởrakỷnguyêncủahànghóasảnxuấthàngloạtmàsảnphẩmquantrọngnhấtlàôtô.HenryFordbắtđầusảnxuấtchiếcxeModelTchạybằngxăngcủamình,làmthayđổiđịnhhướngvềkhônggianvàthờigiancủacảxãhội.Gầnnhưchỉquamộtngày,hàngtriệungườiđổixengựavàxeđẩycủamìnhđểlấyxehơi.Nhằmđápứngnhucầunhiênliệutănglên,ngànhcôngnghiệpdầulửanontrẻlaovàothămdòvàkhoan,khiếnnướcMỹtrởthànhnhàsảnxuấtdầulửahàngđầuthếgiới.Trongvònghaithậpkỷ,đườngcaotốcximăngđãđượctrảikhắpnướcMỹvàcácgiađìnhbắtđầudichuyểnracácvùngngoạiôvốnlànhữnglàngquêchỉmộtvàinămtrướcđó.Mạnglướiđườngdâyđiệnthoạidàihàngngàndặmđãđượclắpđặt,cùngvớisựrađờicủađàiphátthanhvàtruyềnhìnhđãviếtlạiđờisốngxãhộivàtạonênmộtmạnglướitruyềnthôngđểquảnlývàquảngbácáchoạtđộngđadạngcủanềnkinhtếdầumỏvàkỷnguyênôtô.

Ngàynay, chúng tađangởđiểmhội tụgiữacôngnghệ truyền thôngvà cáchệ thốngnănglượng.SựtiếpnốicủacôngnghệtruyềnthôngInternetvàcácnguồnnănglượngtáitạođangtạođàchomộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.TrongthếkỷXXI,hàngtrămtriệungườisẽtựsảnxuấtđượcnănglượngxanhtạinhà,cơquanvàcácnhàmáy,vàchiasẻvớinhauthôngquacácmạnglướiđiệnphânphốithôngminh–mộtliênmạnglưới−giốngnhưcáchchúngtatạoravàchiasẻthôngtintrênInternethiệnnay.

Cáccôngtyâmnhạckhônghiểuvềsứcmạnhphântánchođếnkhihàngtriệuthanhniênbắtđầuchiasẻâmnhạctrựctuyến,khiếndoanhthucủahọgiảmmạnhtrongvòngchưađầymộtthậpkỷ.Báchkhoa toàn thưBritannicađãkhônghiểuđượcsứcmạnhphântánvàhợptáckhiếnchoWikipediatrởthànhnguồntàiliệuthamkhảohàngđầutrênthếgiới.Báochícũngkhôngcoitrọngsứcmạnhchiasẻtrongcộngđồngblog,vàhiệnnaynhiềuấnphẩmđãphảiđóngcửahoặctậptrungvàocáchoạtđộngtrựctuyến.Ýnghĩacủaviệcmọingườichiasẻnănglượngphânphốitrongmộtmôitrườngmởthậmchícònsâurộnghơnthế.

NĂMTRỤCỘTCỦACUỘCCÁCHMẠNGCÔNGNGHIỆPLẦNIII

CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIsẽcóảnhhưởnglớnđốivớithếkỷXXIcũngnhưhaicuộcCáchmạngcôngnghiệpđầutiênđốivớithếkỷXIXvàXX.Vàcũnggiốngnhưhaicuộccáchmạngcôngnghiệptrước,nósẽlàmthayđổivềcănbảncáchchúngtasốngvàlàmviệc.Cáchthứctổchứctừtrênxuốngcủaxãhộitruyềnthốnglàđặctrưngchophầnlớnđờisốngkinhtế,xãhộivàchínhtrịcủanhữngcuộccáchmạngcôngnghiệpdựatrênnhiênliệuhóathạchđangnhườngchỗchonhữngmốiquanhệhợptácvàchiasẻtrongthờiđạicôngnghiệpxanhđanghìnhthành.Chúngtađangchứngkiếnmộtsựthayđổisâusắcvềcáchthứctổchứccủaxãhội,chuyểntừquyềnlựcphâncấpsangquyềnlựcnganghàng.

Giốngnhưmọicơsởhạtầngtruyềnthôngvànănglượngkháctronglịchsử,nhữngtrụcộtcủamộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIphảiđượcdựnglêncùnglúcnếukhôngnềntảngsẽbịđổvỡ.Đólàvìmỗitrụcộtchỉcóthểhoạtđộngtrongmốitươngquanvớicáctrụcộtkhác.NămtrụcộtcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIlà(1)sựchuyểndịchsangnănglượngtáitạo;(2)chuyểnhóacáccôngtrìnhxâydựngởmọilụcđịathànhcácnhàmáyđiệnminiđểthu

gomnănglượngtáitạotạichỗ;(3)ápdụngcôngnghệhydrovàcáccôngnghệlưutrữkháctrongmọicôngtrìnhvàxuyênsuốtcơsởhạtầngđểlưutrữnănglượnggiánđoạn;(4)sửdụngcôngnghệInternetđểchuyểnđổilướiđiệncủatấtcảcáclụcđịathànhmộtliênmạnglướichiasẻnănglượnghoạtđộnggiốngnhưInternet(khihàngtriệutòanhàtạoranhữnglượngnhỏnănglượngtạichỗ,chúngcóthểbánphầnthặngdưtrởlạilướiđiệnvàchiasẻđiệnvớicáclánggiềngcùngchâulục),và(5)chuyểncácphươngtiệnvậntảisangcácphươngtiệnchạyđiệnvàpinnhiênliệucóthểmuavàbánđiệnthôngquamộtlướiđiệnthôngminhởcấpchâulục.

Nhucầucấpthiếtphảitíchhợpvàđiềuhòa5trụcộtnàyởmọicấpđộvàgiaiđoạnpháttriểntrởnênrõràngvớiLiênminhchâuÂuvàomùathunăm2010.MộttàiliệubịròrỉcủaỦybanchâuÂucảnhbáorằngLiênminhchâuÂusẽcầnphảichi1tỷEurotronggiaiđoạn2010-2020nângcấpmạnglướiđiệncủamìnhđểcóthểtiếpnhậndòngnănglượngtáitạo.Tàiliệunộibộnàychobiết“châuÂuvẫncònthiếucơsởhạtầngchophépnănglượngtáitạocóthểpháttriểnvàcạnhtranhmộtcáchbìnhđẳngvớicácnguồnnănglượngtruyềnthống.”

LiênminhchâuÂudựkiếnsẽkhaithácđược1/3lượngđiệncầntiêuthụtừcácnguồnnănglượngxanhtrướcnăm2020.Điềunàycónghĩalàcáclướiđiệnphảiđượcsốhóavàhiệnđạihóađểcóthểxửlýcácnguồnnănglượngtáitạoliêntụcđượcđưavàomạnglướitừhàngchụcngànnhàsảnxuấtđịaphương.

Tấtnhiên,cũngcầnthiếtphảinhanhchóngpháttriểnvàápdụngcôngnghệhydrovàcáccôngnghệlưutrữkháctrêntoàncơsởhạtầngcủaLiênminhchâuÂukhinguồnnănglượngtáitạođượccấpliêntụcvượtquá15%sảnlượngđiện,nếukhôngphầnlớnnguồnnàysẽbịmấtđi.Tươngtựnhưvậy,cầnphảithúcđẩycácngànhxâydựngvàbấtđộngsảnđểkhuyếnkhíchviệcbiếnhàngtriệutòanhàtrongLiênminhchâuÂuthànhcácnhàmáyđiệnminicóthểkhaithácnănglượngtáitạotạichỗvàchuyểnphầnthặngdưtrởlạimạnglướiđiệnthôngminh.Vàtrừkhinhữngđiềukiệnnàyđượcđápứng,LiênminhchâuÂusẽkhôngthểcungcấpđủnguồnđiệnchohàngtriệuphươngtiệnchạyđiệnvàpinnhiênliệuhydrođượcchuẩnbịđưarathịtrường.Nếumộttrongnămtrụcộtbịrớtlạiphíasautrongquátrìnhpháttriển,nhữngtrụcộtkhácsẽbịảnhhưởngvàchínhcơsởhạtầngsẽbịtổnhại.

LiênminhchâuÂuđặtrahaimụctiêuvàođầuthếkỷ−chuyểnthànhmộtxãhộibềnvững,phátthảicarbonthấpvàlàmchonềnkinhtếchâuÂutrởnênsôiđộngnhấtthếgiới.TrởthànhmộtnềnkinhtếphátthảicarbonthấpcónghĩalàchuyểntừmộtCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIdựatrênnănglượngnhiênliệuhóathạchsangcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIdựavàonănglượngtáitạo.Dùlàmộtnhiệmvụkhôngnhỏ,chúngtanênlưuýrằngsựchuyểnđổicácnềnkinhtếchâuÂuvàMỹtừnhiênliệugỗsangcôngnghệhơinướcchạybằngthanđãdiễnrachỉtrongvòngnửathếkỷ,cũngnhưsựchuyểnđổitừcôngnghệđườngsắtchạybằnghơinướcvàthanđásangnềnkinhtếôtô,điệnvàdầumỏ.Nhữngxuhướnglịchsửnàykhiếnchúngtacóthểtựtinrằngviệcchuyểnđổisangmộtkỷnguyênnănglượngtáitạocóthểkhảthitrongmộtkhoảngthờigiantươngtự.

TìmkiếmmộtdiễngiảimớichocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIlàđiềukhôngdễdàng.Nhưmọitácgiảđềubiết,việccómộtcốttruyệnmớichỉlàkhởiđầu.Sauđó,bạncầnphảipháttriểncâuchuyện.Mộtcâuchuyệntốtlàmộtquátrìnhhữucơđượcxâydựngtừchínhnó,có

cuộc sống riêng củamình và thườngdẫn tác giả tới nhữngphươnghướngkhôngdựđoánđược.Trongtrườnghợpnày,cốttruyện–sựhộitụcủacôngnghệtruyềnthôngInternetvànănglượngtáitạo−dẫnchúngtôitớitừngtrụcộtmàcùngvớinhautạonênnhữngtươngtáclàcốtlõicủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Quátrìnhtìmkiếmcâuchuyệnđưachúngtôivàomộtcuộchànhtrìnhđángnhớvớinhiềuđiểmnhấnvànútthắtđángngạcnhiên.

HƯỚNGĐẾNNĂNGLƯỢNGXANH

Vàonăm2000và2001,châuÂuđãthảoluậnnghiêmtúcvềviệcđặtmụctiêutạora20%nănglượngtáitạotrướcnăm2020.Điềunàycónghĩalà30%lượngđiệnsẽđếntừcácnguồnnănglượngxanhvàocuốithậpkỷthứhaicủathếkỷXXI.Trụcộtthứnhất–hướngtớimức20%nănglượngtáitạođãtrởthànhmộtmốcđánhdấu.

Sựchuyểnđổisangmộthệthốngnănglượngtáitạomớiđangdiễnranhanhhơnnhiềusovớidựđoánchỉmộtvàinămtrướcđây.Giánhiênliệuhóathạchthôngthườngvàuraniumtiếptụctăngtrênthịtrườngthếgiớikhichúngngàycàngkhanhiếm.CácchiphícònbịđộilênbởicácyếutốbênngoàigâyrabởikhíthảiCO2,điềuđanggâytáchạinghiêmtrọngđếnkhíhậucủahànhtinhvàsựổnđịnhcủacáchệsinhtháitrênTráiđất.

Trongkhiđó,chiphícủacácnguồnnănglượngxanhmớiđanggiảmnhanhchóngdonhữngđộtphámớivềcôngnghệ,việcápdụngsớmvàtínhkinhtếcủaquymô.Chiphícủaquangđiện(PV)dựkiếnsẽgiảm8%mộtnăm,tứccứsau8nămmộtlần,chiphísảnxuấtgiảmmộtnửa.Vớigiáđiệndựkiếnsẽtăngởmứcvừaphải(5%),ướctínhPVđạtcânbằngmạnglướitrêntấtcảcácthịtrườngchâuÂuvàotrướcnăm2012(cânbằngmạnglướicónghĩalàchiphísảnxuấtđiệntừcácnguồnthaythếsẽbằnghoặcíthơnsovớichiphísảnxuấtđiệntheocáchtruyềnthốngtừnhiênliệuhóathạchvàcácnguồnhạtnhân).

SựchênhlệchngàycànglớngiữanhữngchiphígiatăngcủacácnguồnnănglượngnhiênliệuhóathạchcũvàchiphígiảmđicủanănglượngtáitạođangtạotiềnđềchomộtbiếnđộngcủanềnkinhtếtoàncầuvàsựcấpthiếtcầncómộtmôhìnhkinhtếmớichothếkỷXXI.SựtăngtrưởngvềthươngmạitrongcôngnghệnănglượngmặttrờivàgiógợinhớđếnsựtăngtrưởngvượtbậccủamáytínhcánhânvàInternet.Nhữngmáytínhcánhânđầutiênđượcđưarathịtrườngvào cuốinhữngnăm1970.Đếnnăm2008,đã cóhơn1 tỷmáy tínhđược sảnxuất.Tươngtựnhưvậy,sốlượngngườisửdụngInternetđãtănghơngấpđôitrongthậpkỷđầutiêncủathếkỷXXI,đạt2tỷngườivàonăm2010.Hiệnnay,việclắpđặtcôngnghệnănglượnggióvàmặttrờiđangtănggấpđôisaumỗihainămvànhiềukhảnăngsẽđitheoquỹđạocủamáytínhcánhânvàInternettronghaithậpkỷtới.

Tuynhiên,cácngànhcôngnghiệpnănglượngtruyềnthốngtiếptụclàmộtthếlựcmạnh,chủyếudocónhiềutiềnbạcđểgâyảnhhưởngtớiviệcxâydựngcácchínhsáchnănglượngcủachínhphủ.Trợcấpchínhphủvàcáchìnhthứcưuđãikhácđãvàđanghỗtrợngànhnănglượnggiànuavàđemlạichonómộtlợithếbấtcôngsovớicácngànhcôngnghiệpnănglượngxanhmới.Trongkhicácngànhcôngnghiệpdầulửa,thanđá,khíđốtvàhạtnhânmiễncưỡngthừanhậnrằngnănglượngxanhđangngàycànglớnmạnh,họlậpluậnrằngchúngquáyếuớtvàkhôngđủkhảnăngvậnhànhnềnkinhtếtoàncầu,vàcùnglắmsẽlànguồnbổsungchonhiênliệuhóathạchvànănglượnghạtnhân.Tuyvậy,lậpluậncủahọlạithiếuđicơsởvữngvàng.

Cácnhàkhoahọcđãchỉrarằngmộtgiờánhsángmặttrờicóthểcungcấpđủnănglượngđểvậnhànhnềnkinhtếtoàncầutrongmộtnăm.ChỉtínhtạiLiênminhchâuÂu,40%cácmáinhàvà15%cácmặttiềntòanhàphùhợpchoviệcứngdụngquangđiện.HiệphộiCôngnghiệpquangđiệnchâuÂu(EPIA)ướctínhviệclắpđặtPVtrêncácbềmặtcôngtrìnhkhảdụnghiệnnaycóthểtạora1.500Gigawattđiện,chiếm40%tổngnhucầuđiệncủaLiênminhchâuÂu.

Trongmộtnghiêncứunăm2007đượcđăngtrêntạpchíScientificAmerican,cácnhànghiêncứutínhtoánrằngchỉcần2,5%bứcxạnănglượngmặttrờiởvùngtâynamcủaHoaKỳđượcchuyểnhóathànhđiệnthìsẽbằngvớitổngmứctiêuthụđiệntoànquốctrongnăm2006.Cuộcnghiêncứukếtluậnrằngcũngkhuvựcnàycóthểcungcấp69%điệnchonướcMỹvà35%nănglượngchocảnướcvàonăm2050.

ChâuÂuhiệnnayđãvượtxaphầncònlạicủathếgiớivềnănglượngmặttrời,chiếm78%tấtcảcácthiếtbịquangđiệnlắpđặttrongnăm2009,trongkhiNhậtBản,MỹvàTrungQuốctụtlạirấtxa.

Trongnăm2009,cácthiếtbịnănglượnggióđượclắpđặttạiLiênminhchâuÂunhiềuhơnbấtkỳ nguồn năng lượng khác – chiếm38% tổng số thiết bị năng lượngmới được triển khai.Ngànhcôngnghiệpnàyhiệnđangsửdụnggần200.000côngnhântrêntoànLiênminhchâuÂuvàtạora4,8%lượngđiệntiêuthụ,đượcdựbáosẽcungcấpgần17%điệnchothịtrườngchâuÂuvàonăm2020và35%tổnglượngđiệntạichâuÂuvàonăm2030,khinócómộtlựclượnglaođộnggầnnửatriệungười.

NướcMỹcóđủnguồngióđủđểcungcấpgấpvài lầnnhucầuđiệnchocảnước.Vàotháng10/2010, Google và công ty tài chính Good Energies công bố các kế hoạch xây dựngmộtđườngdâytruyềntảiđiệndướinướctrịgiá5tỷđô-lanốicáctrạmgióngoàikhơitrảidài350dặmtừNorfolk,Virginia,đếnmiềnbắcNewJersey.Đườngtruyềnmớisẽgiúpcácbangphíađôngđẩymạnhviệckhaithácgióngoàikhơivàlàmtăngđángkểlượngđiệnxanhtrongnguồncungcấpnănglượngcủamình.

MộtnghiêncứucủaĐạihọcStanfordvềcôngsuấtgiótoàncầuướctínhrằngkhaithác20%lượnggiócósẵntrênhànhtinhsẽmanglạilượngđiệngấp7lầnsovớinhucầucủathếgiới.Trongcáckhuvựcđôthịvàngoạithành,cáctuabingióđộclậpgầncáctòanhàcóthểsẽđượcnhânrộngtrướccuốithậpkỷnàykhihàngtriệugiađình,vănphòngvàcáckhucôngnghiệpbổsungcôngsuấtphátđiện.CáccôngtynhưSouthwestWindpowerởMỹcungcấpcáctuabingiónhỏcóthểtạora25-30%lượngđiệncầnthiếtchomộtngôinhàbìnhthường.Cáctuabingiónàycógiátừ15.000đô-lađến18.000đô-lavàcóthểhoànvốntrong14năm.

Thủyđiệnhiệnđangchiếmtỷlệlớnnhấtcủatrongnguồnđiệnsạchđượctạoratrênthếgiới.ỞLiênminhchâuÂu,thủyđiệntạora180.000MWđiện,phầnlớnsốđótậptrungởcáccơsởquymôlớn.Theocácchuyêngiangànhnày,tiềmnăngchưađượckhaitháclàởcáccơsởthủyđiệnphânphốicỡnhỏ.CáccơsởcóhiệuquảkinhtếnằmrảiráckhắpchâuÂucóthểtạora147Terawattgiờ(TWH)điệnhàngnăm.ỞAnh,theoCơquanMôitrườngcủachínhphủliênbang,thủyđiệncỡnhỏcóthểcungcấpđiệncho850.000hộgiađìnhtrongtươnglai.

TạiMỹ,thủyđiệnchiếm75%lượngđiệnsạchđượctạorahiệnnay.ViệnnghiêncứuĐiệnlựcMỹ(EPRI)ướctínhthủyđiệnsẽcungcấpthêmđược23.000MWvàonăm2025nhờsựkết

hợpcácđậplớn,thủyđiệnmini,vànănglượngsóngđạidương.

Nănglượngđịanhiệtbêndướibềmặttráiđấtlàmộtnguồndựtrữnănglượngxanhlớnhầunhưchưađượckhaithác.Nhiệtđộởcáckhuvựcbêntrongvỏtráiđấtđạtđếntrên4.000độC,vànănglượngđóliêntụctỏarabềmặttráiđất.CácđiểmnóngcủachâuÂuvềnănglượngđịanhiệtlàÝvàPháp.CácnướckhácgiàunănglượngđịanhiệtbaogồmĐức,Áo,Hungary,BaLanvàSlovakia.

TạiMỹ,nănglượngđịanhiệttrongvònghaidặmcủabềmặttráiđấtlàkhoảng3triệuquads,đủđểcungcấpchonhucầucủaMỹtrong30.000năm.

Việcứngdụngnănglượngđịanhiệttrêntoànthếgiớităng20%từnăm2005đếnnăm2010.Tuynhiên,trong39quốcgiacótiềmnăngcungcấpđủđiệntừnănglượngđịanhiệt,mớichỉcó9nướcđãpháttriểnmộtnguồncungđángkểnàođó.

TrongkhinướcMỹdẫnđầuvềsốlượngcơsởnănglượngđịanhiệtđượcxâydựng,vớicácnhàmáysảnxuất3.086MW,tiềmnăngchưađượckhaithácvẫncònrấtlớn.MộtnghiêncứucủaViệncôngnghệMassachusett(MIT)ướctínhrằngchỉcầnđầutưmộtkhoản300-400triệuđô-la trong15nămsẽ làmchoviệc sảnxuấtnăng lượngđịanhiệt có tính cạnh tranh trên thịtrườngđiệnlựcMỹ.Vớimộtkhoảnđầutưcôngcộngvà/hoặctưnhântừ800triệuđô-lađến1tỷđô-latrongcùngthờigian15năm,nhómnghiêncứuMITướctínhngànhnănglượngđịanhiệtcóthểsảnxuấthơn100.000MWđiệnchomụcđíchthươngmạivàonăm2050.

Sinhkhốilàlátcắtcuốicùngcủachiếcbánhnănglượngxanhđanglớndầnvàbaogồmcácloạicâytrồngnhiênliệu,chấtthảilâmnghiệpvàrácthảiđôthị.Đâycũnglàlựachọnnănglượngsạchgâynhiềutranhcãinhất.HiệphộiNănglượngsinhhọcthếgiớichorằng“Tiềmnăngvềnăng lượngsinhhọccủathếgiớiđủ lớnđểđápứngnhucầunăng lượngtoàncầuvàonăm2050.”BryanHannegancủaViệnNghiêncứuĐiệnlựcMỹ(EPRI)đồngýrằngnănglượngsinhhọccóthểđóngmộtvaitròquantrọngtrongsảnxuấtnănglượngsạchnhưngchorằngtrêncơsởphântíchkinhtếhiệnnay,nósẽchỉcóthểcungcấp20%nhucầunănglượngtoàncầuvàonăm2050.Tuynhiênđâyvẫnlàmộtconsốđángkể.HộiđồngBảovệTàinguyênthiênnhiên(NRDC)chobiếtcó39triệutấnphếphẩmnôngnghiệpbịbỏphíởMỹmỗinăm–mộtlượngchấtthảiđủđểsảnxuấtđiệncungcấpchomọigiađìnhởNewEngland.

Mộtsốhạnchếcầnphảiđượcxemxétvềviệcsảnxuấtnănglượngsinhhọc.Vídụ,trồngngôđểsảnxuấtethanolsinhhọcthựcsựlàphảntácdụng.Lượngnănglượngđầuvàocầnthiếtđểtrồngcây,xửlývàvậnchuyểnethanolkhiếnnănglượngcủasảnphẩmcuốicùnggầnnhưvôgiátrị.

Nhữnglưuýquantrọngkhisảnxuấtnănglượngtừcâynôngnghiệpvàchấtthảilâmnghiệplàlượngđấtvànướcđượcdùngcóthểđượcsửdụnghiệuquảhơnđểsảnxuấtthựcphẩmvàchấtxơ,vàsựgiatăngcácloạikhílàmtráiđấtnónglêntừviệcpháttriểnsinhkhối,chếbiếnvàvậnchuyểnnănglượng.

Sựchuyểnhóachấtthảiđôthịthànhnănglượngđểsảnxuấtđiệnvànhiệtcólẽlàứngdụnghứahẹnnhấtcủasinhkhối.Trongnăm2010,ngườidântrênthếgiớitạorakhoảng1,7tỷtấnchấtthảirắnđôthị(MSW).Hơn1tỷtấnđượcđưavàocácbãichônlấp,trongkhichỉcó0,2tỉ

tấnđượcchuyểnhóathànhnănglượng−chothấytiềmnăngchưađượckhaithácrấtlớntừnguồnnănglượngxanhnày.Gần98%nănglượngđượctạoratừviệcđốtrácthảirắnvànhiênliệutừrác(RDF),mộtviệcgâyhạiđếnmôitrườngvớisựphátthảicáckhíđộchại.Gần2%cònlạiđượcsảnxuấtsửdụngcôngnghệxửlýnhiệtvàsinhhọclànhtínhhơn.

MộtnghiêncứuđượctiếnhànhbởiPikeResearchướctínhrằngthịtrườngtoàncầuchocáccôngnghệnhiệtvàchấtthảisinhhọc,đạt3,7tỉđô-lanăm2010,sẽtănglên13,6tỷđô-lavàonăm2016khicácchínhquyềnthànhphốvàhoạtđộngthươngmạichuyểnsangsửdụngcáccôngnghệmớisạchhơn.

Khảnăngsửdụngtấtcảcácnguồnnănglượngxanhnàysẽphụthuộcvàokhảnăngthươngmạihóa.Đểđẩynhanhquátrìnhnày,cácchínhphủđangđặtranhiềuưuđãiđểkhuyếnkhíchsựchuyểnđổisangnănglượngxanh.Hiệnnay,hơn50quốcgia,tiểubang,vàcáctỉnhápdụng“chínhsáchkhuyếnkhíchgiáđiệnnănglượngtáitạo”theođócácnhàsảnxuấtnănglượngtáitạođượcbánvớigiáưuđãicaohơngiátrịthịtrườngđốivớinguồnđiệnsạchhọbánlạicholướiđiện.Chínhsáchkhuyếnkhíchgiáđiệnnănglượngtáitạođãmởcánhcửathươngmạichonănglượnggióvàmặttrờibằngviệcchocácbênứngdụngsớmđượchưởngnhữngưuđãihấpdẫnđểgianhậpthịtrường.

Chínhsáchkhuyếnkhíchgiáđiệnnănglượngtáitạocũngđãtạorahàngtrămngànviệclàmtrongvàinămqua.Vídụ,ởĐứcvàonăm2003,laođộngngànhnănglượngtruyềnthống(than,dầu,khíđốtvàuranium)chiếm260.000người.Vàonăm2007,ngànhnănglượngtáitạocó249.300laođộng.Tuyvậyấntượnghơncảlànănglượngtáitạođượcsửdụngchonhucầutiêuthụchủyếuvẫnchỉdưới10%.Nóicáchkhác,íthơn10%nănglượngđượcsảnxuấttừcácnguồnnănglượngtáitạođãtạorasốcôngviệcgầnbằngcácnguồnnănglượngkháccộnglại.

TâyBanNhalàmộtvídụkháccủasựchuyểnđổimạnhmẽsangcơchếnănglượngtáitạo.NềnkinhtếTâyBanNha,vớihơn188.000việclàmngànhnănglượngtáitạovà1.027côngtytronglĩnhvựcnày,sửdụngnhiềulaođộnggấp5lầnngànhnănglượngtruyềnthống.

Mặcdùkhôngcóchínhsáchkhuyếnkhíchgiáđiệnnănglượngtáitạo,việclàmtrongngànhnănglượngtáitạocủaMỹđangtănglêntrongkhiviệclàmtronglĩnhvựcnănglượngtruyềnthốnggiảmxuống.Chỉtínhtrongngànhnănglượnggió,đãcóhơn80.000việclàmđượctạoratrongthậpkỷqua−ngangbằngvớisốlaođộngtrongngànhkhaithácthancủaMỹ.Vàgióvẫnchỉchiếm1,9%cácnguồnnănglượngcủaMỹ,trongkhithanchiếmhơn44,5%nguồnnănglượngsảnxuấtra.

190TRIỆUNHÀMÁYĐIỆN

TươnglaicủachâuÂuđãđượcđặtcượcvàonănglượngxanh.Câuhỏiđặtralàlàmthếnàođểkhaitháchiệuquảnănglượngmặttrời,gió,thủyđiện,địanhiệtvàsinhkhối.KhuynhhướngđầutiênlàtìmđếnnhữngnơiluôndồidàoánhnắngmặttrờinhưmiềnnamchâuÂuvàĐịaTrungHải,vàxâydựngnhững trạmnăng lượngmặt trờikhổng lồđể thu thậpnăng lượng.Tươngtựnhưvậy,cầnkhaithácgióởnơicónhiềunhất,chẳnghạnnhưngoàikhơibờbiểnIrelandvàcáchànhlanggiókhác.ThủyđiệnthìkhaitháctừNaUyvàThụyĐiển.

Vớicáccôngtyđiện,chưakểđếncácngânhàngvàchínhphủ,vốnquenvớiviệckhai thác

nhiênliệuhóathạchtậptrungởmộtsốítđịađiểm,lặplạiviệcnàyvớinănglượngtáitạocóvẻlàviệcrấthợplý.VàcáctrạmnănglượngmặttrờitậptrunglớnvàtrangtrạiđiệngióđãbắtđầuxuấthiệnrảiráccủachâuÂu,nơicónhiềunhữngtàinguyênnày.

Tuynhiên,khoảngnăm2006,mộtsốdoanhnhântronglĩnhvựcnănglượng,cácnhàphântíchchínhsách,cáctổchứcphichínhphủvàcácchínhtrịgiađãđưaramộtnhậnđịnhđơngiảndẫnđếnmộtsựthayđổisâusắctrongcáccuộcthảoluậnvềmộtmôhìnhkinhtếbềnvững.Mặttrờitỏasángởkhắpnơitrêntráiđấtmỗingày,mặcdùcườngđộkhôngđềunhau.Giócũngvậy.Ởnơinàochúngtađicũngcómộtlõiđịanhiệtnóngdướilòngđất.Tấtcảchúngtađềutạorarácthải.Ởcáckhuvựclàmnôngnghiệpcóchấtthảicâytrồngvàlâmnghiệp.Dọcbờbiển,nơicómộtbộphậnlớndâncưsinhsống,nhữngconsóngvàthủytriềuxuấthiệnhàngngày.Ngườidânsốngtrongcácthunglũngdựavàonhữngdòngnướcổnđịnhchảytừcácsôngbăng trên núi để làm thủy điện. Nói cách khác, không giống như nhiên liệu hóa thạch vàuraniumlànhữngnguồnnănglượnghiếmcóvàchỉcóởmộtsốvùngtrênthếgiới,nănglượngtáitạocóởkhắpmọinơi.Pháthiệnnàyđãthayđổihoàntoànsuynghĩcácđồngnghiệpcủatôi.Nếunănglượngtáitạođượcphântánvàtìmthấyvớitỷlệcùngtầnsốkhácnhauởkhắpmọinơitrênthếgiới,tạisaochúngtachỉkhaithácnóởmộtvàiđiểmtrungtâm?

ChúngtanhậnramìnhđãápdụngcáchsuynghĩlỗithờicủathếkỷXXvềnănglượngdựatrênnhữngkinhnghiệm trướcđâyvớinhiên liệuhóa thạch.Trongkhikhôngai trong chúng taphảnđối các trang trạiđiệngióvà trạmnăng lượngmặt trờikhổng lồ− tôi cònnghĩ rằngchúnglàcầnthiếtchoquátrìnhchuyểnđổisangnềnkinhtếCáchmạngcôngnghiệplầnIIIhậucarbon−chúngtôibắtđầutinrằngchỉcóthếlàkhôngđủ.

Nếunănglượngtáitạođượctìmthấyởkhắpmọinơi,làmthếnàođểkhaithácnó?Vàođầunăm2007,cácủybanNănglượngvàBiếnđổikhíhậucủaNghịviệnchâuÂuđangchuẩnbịbáocáovềcáckếhoạchtiếptheotronganninhnănglượngvàsựnónglêntoàncầu.TôiđãnhậnđượcđiệnthoạitừClaudeTurmes,ngườiphụtráchvềnănglượngtáitạocủaNghịviệnchâuÂu.Ôngđềnghịtôikêugọisựthamgiacủangànhxâydựngtrongnhữngkếhoạchcủamình.ClaudebiếtrằngtôicóliênhệvớimộtsốcôngtyxâydựnghàngđầucủaMỹvàchâuÂutronglĩnhvựcthiếtkếbềnvữngvàtôiđãcónhữngchiasẻvềsựcầnthiếtphảichuyểnđổicáccôngtrìnhxâydựngthànhcácnhàmáyđiệnmini.ÔngnhắctôirằngngànhxâydựnglàmộtvấnđềthườngbịbỏquakhinóiđếnhoạtđộngkinhtếhàngngàyvàlàmộttrongnhữngngànhcôngnghiệpsửdụngnhiềulaođộngnhấtởLiênminhchâuÂu,chiếm10%GDP.Claudechorằngngànhxâydựngcóthểtrởthànhmộtđồngminhquantrọngvàlàđốitrọngcủacáccôngtynănglượnglớn,nhữngbênkhôngngừngcảntrởphápluậtvềmôitrườngvàchínhsáchpháttriểnbềnvữngtạiỦybanchâuÂuvàcácnướcthànhviên.

Nếu“Nềnkinhtếlànhưvậy,đồngu”,thìchínhngànhxâydựngđãtạoracáchoạtđộngkinhdoanhvànhữngviệclàmmới.Ướctínhcókhoảng190triệutòanhàtrong27quốcgiathànhviêncủaLiênminhchâuÂu.Mỗitòanhàcótiềmnăngtrởthànhmộtnhàmáyđiệnminicóthểhấpthụcácnguồnnăng lượngtái tạotạichỗ−mặttrời trênmáinhà,gióthổivàocácbứctườngbao,nướcthảichảyrakhỏicôngtrình,sứcnóngđịanhiệtbêndướicáctòanhà,vàcácnguồnkhác.

NếucuộcCáchmạngcôngnghiệpđầutiênđãmangđếnhàngloạtcôngtrìnhđôthị,chungcư,

tòanhàchọctrời,cácnhàmáynhiềutầng,cònCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIItạonêncáckhungoạiôbằngphẳngvàkhucôngnghiệp,cuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđangbiếnmỗitòanhàhiệntạithànhcôngtrình2mụcđích–làmmôitrườngsốngvànhàmáyđiệnmini.Chúngtađãtìmthấytrụcộtthứhai.

Ngànhxâydựngvàlĩnhvựcbấtđộngsảnhiệnđanghợptácvớicáccôngtynănglượngtáitạođểchuyểnhóacáctòanhàthànhcácnhàmáyđiệnminiđểkhaithácnănglượngxanhcungcấpchocáctòanhà.NhàmáyCasaGrandeArizonacủaFrito-Laycũngnằmtrongthếhệcácnhàmáyđiệnminimớirađờinày.Kháiniệmnàyđượcgọi là“nănglượngtrunghòa”.Nhàmáysẽsảnxuấtranănglượngcầntiêuthụbằngcáchlắpđặtbộtậptrungnănglượngmặttrờitạichỗvàlàmmónkhoaitâychiênngaybêntrong.TạiAragon(TâyBanNha),cơsởsảnxuấtcủaGMđãlắpđặtmộttrạmnănglượngmặttrờicôngsuất10-megawatttrênnócnhàcóthểsảnxuấtđủđiệncho4.600hộgiađình.Sốtiềnđầutư78triệuđô-lasẽđượchoànvốntrongvòngchưađầy10năm,sauđóviệcsảnxuấtđiệngầnnhưmiễnphí.ỞPháp,ngườikhổnglồtrongngànhxâydựngBouyguesđangtiếnmộtbướcxahơnvớiviệcxâydựngmộttổhợpvănphòngtốitân“nănglượngdương”ởngoạiôPariscóthểkhaithácnănglượngmặttrờiđủđểcungcấpchocácnhucầucủamìnhvàcòntạorathặngdư.Thậmchícácchủsởhữunhàcũngcóthểbiếnngôinhàcủahọthànhcácnhàmáyđiệnmini.Vớichiphíbanđầukhoảng60.000đô-la,ngườidâncóthểlắpđặtcáctấmpinmặttrờitrênmáinhàcủamìnhvàtạorađủđiệnđểcungcấpnănglượngchophầnlớnhoặctấtcảgiađình.Bấtkỳphầndưthừanàocóthểđượcbántrởlạilướiđiện,vàviệchoànvốncóthểthựchiệnsau4đến10năm.

20 năm sau, hàng triệu công trình – nhà ở, văn phòng, trung tâmmua sắm, các khu côngnghiệpvàcôngnghệ−sẽđượcchuyểnđổithànhhoặcxâydựngvớihaimụcđíchlàmnhàmáyđiệnvàmôitrườngsống.Sựchuyểnđổitrêndiệnrộngcáccôngtrìnhthươngmạivàdândụngởcácquốcgiathànhcácnhàmáyđiệnminitrong3thậpkỷtớisẽtạonênmộtcơnsốtvềxâydựngvớihàngngàndoanhnghiệpmớivàhàngtriệuviệclàm−vớimộthiệuứngcấpsốnhânkinhtếcóảnhhưởngtớimọingànhcôngnghiệpkhác.

Điềunàycóýnghĩagìởcáccấpđịaphương?ChỉtínhởAnh,chínhphủcủathủtướngCameronướctínhrằngchỉcầncáchnhiệt26triệungôinhàcủanướcnàyđểnângcaohiệuquảsửdụngnănglượngvàchuẩnbịchoviệctăngcườngsửdụngnănglượngsạchcóthểtạora250.000việclàmmới.

Việcchuyểnđổicáctòanhàthànhcácnhàmáyđiệnminisẽcòntạonênnhiềucơhộikinhdoanhđadạnghơnvàhàngchụctriệuviệclàm.Hãyxemnhữngtriểnvọngthươngmạitronglĩnhvựcxâydựngvàbấtđộngsảncònchờtaphíatrước.Trongnăm2008,nhómchínhsáchtoàncầucủatôicùngđốithoạivớiRaffaeleLombardo−chủtịchvùngSicilyvềgiảiphápđểbiếnhònđảonàythànhmộtnềnkinhtếTIR.5triệudântạiSicilylàtươngđốinghèotheotiêuchuẩnTâyÂunhưnglạiđượchưởngmộtlượngbứcxạmặttrờidồidào.Mộtnghiêncứucủakhuvựcpháthiệnrằngchỉcần6%bềmặtcáctòanhàđượclắpđặttấmnănglượngmặttrờitronghaithậpkỷtới,hònđảonàycóthểsảnxuấtra1.000megawattđiện,đủđểcungcấpcho1/3cưdântạiđây.Nghiêncứunàycũngtìmđượchơn36.000côngtyxâydựngvừavànhỏ,côngtykiếntrúcvàkỹthuậttạiđịaphươngcóthểthựchiệnviệclắpđặt.ViệcchuyểnđổimộtphầnsangnềnkinhtếTIRsẽtạoramộtthịtrườngcógiátrị4đến5tỷeurovàtạothêm35tỷeurodoanhthuchocácdoanhnghiệpvừavànhỏcũngnhưcácgiađìnhtạiSicilytrongvòng

20năm.

ChínhsáchkhuyếnkhíchgiáđiệnnănglượngtáitạocủaÝđãmanglạiđộnglựcthươngmạiquantrọngđểthúcđẩycảquátrình.Phầnưuđãiđượctrảbởingườidândướihìnhthứctăng5%tronggiáđiện.Chođếnnay,phầnlớnviệclắpđặtsảnxuấtđiệntừnănglượngmặttrờilàtạicácnhàmáyquangđiệnlớn,còntạicácdựánsảnxuấtđiệnphântánlàrấtít.Tuyvậytỷlệnàycóthểđượcđảongượcnếuchínhphủbảolãnhchocáckhoảnvaycủacácdoanhnghiệpvừavànhỏvànhữngngườisởhữunhàđểlắpđặtthiếtbịnănglượngmặttrời.

Cáckhoảnthếchấpdựatrênnănglượngsạchcũngcóthểgiúpđẩynhanhquátrìnhchuyểnhóacáccôngtrình.Ngânhàngvàcáccôngtychovaykháccóthểchocácdoanhnghiệpvàchủsởhữunhàvayvốnvớilãisuấtthấpđểlắpđặtnhữngtấmpinmặttrời.Giảsửkhoảntiếtkiệmnănglượngtừviệclắpđặtmấttrungbình8đến9nămđểhoànvốn,cácdoanhnghiệpvàchủnhàvaythếchấptrong20nămsẽtựtạoranguồnđiệnriêngcủahọkhôngphụthuộcvàođiệnlướitrong11-12nămcuốicủakhoảnvay.Cáckhoảntiếtkiệmhàngthángtrênhóađơntiềnđiệncóthểđượcsửdụngđểtrảlãivayhàngthángvàlàcơsởđểgiảmlãisuất.Việcnângcấptòanhàthànhmộtnhàmáyđiệncũnglàmchogiátrịđịnhgiácủabấtđộngsảntănglên.Mộtsốngânhàngđãbắtđầucungcấpcáckhoảnvaythếchấpxanhđặcbiệt.Trongnhữngnămtới,thếchấpdựatrênnăng lượngsạchnhiềukhảnăngsẽ làmtáicấutrúc lĩnhvựcchovaythếchấpvàtạonênmộtsựbùngnổtrongngànhxâydựngởcácnướctrênthếgiới.

Bâygiờ,chúngtahãynhìnrộnghơnđểxemxétcáctácđộngvĩmôđếnthịtrườngviệclàmcủaviệctănghiệuquảsửdụngnănglượngcủacáctòanhàvàlắpđặtthiếtbịnănglượngtáitạo.CácnhànghiêncứutạiTậpđoànNănglượngvàTàinguyênvàTrườngKinhdoanhHaasthuộcĐạihọcCaliforniatạiBerkeleyđãpháttriểnmộtmôhìnhphântíchcơchếtạoraviệclàmchongànhđiệntừnăm2009đếnnăm2030,dựatrêndữliệutổnghợptừ15nghiêncứuriêngbiệtvềtăngcườnghiệuquảsửdụngnănglượngvàlắpđặt,cungcấpnănglượngtáitạotrongcáctòanhàcủaMỹ.Môhìnhnàyxemxétmộtloạtcácbiếnsốbaogồmcảsốviệclàmbịmấttrongcáclĩnhvựckháccủangànhđiệndothayđổivềcáchthứcsửdụngnănglượnghiệuquảvànănglượngtáitạo,tăngviệclàmgiántiếpdochitiêucủangườilaođộngtănglên,vàcáchiệuứngcấpsốnhâncủacáchoạtđộngkinhtếbanđầuđốivớicácdoanhnghiệpthươngmạikhác.Nghiêncứunàydựbáorằng“Việccắtgiảmmộtnửatốcđộtăngtrưởngsảnxuấtđiệnhàngnămvàhướngđến tỷ lệRPS30% (Tỷ lệ chuẩnvềdanhmụcnăng lượng tái tạo) sẽ tạo rakhoảng4triệuviệclàmtíchlũytheonămchođến2030.”NếutiêuchuẩnRPSđượctănglênđến40%−mộtsốkhuvựctrênthếgiớiđãđạtmức60%,vànhiềunơicònhướngđếnmụctiêucaohơnvàonăm2030,sốlượngviệclàmmớiởMỹsẽvượtquá5,5triệu.

Nhưsẽthảoluậnởphầnsau,nhữngconsốvềviệclàmchỉxemxéttrụcộtthứnhấtvàthứhai–nănglượngtáitạovàchuyểnđổicáccôngtrìnhthànhcácnhàmáyđiệnmini−nhưnhữngsángkiếnđộclậpkhôngliênquanđếnviệclưutrữnănglượng,việcthànhlậpmộtmạnglướiđiệnthôngminhđểphânphốinănglượng,vàsựchuyểnđổicácphươngtiệnvậntảithànhcácthiếtbịchạybằngđiệnvàpinnhiênliệuhydro.Làmmộtphépsosánhthìnhữngdựbáovềmôhìnhviệclàmnàygiốngnhưviệcbảovệthịtrườngviệclàm20nămsaucuộccáchmạngcôngnghệthôngtinnhưngtrướckhiInternetrađời.Khitấtcả5trụcộtcủaTIRđượckếtnốivớinhau,chúngtạoramộthệthầnkinhmớichonềnkinhtế,thúcđẩymộtbướcnhảyvọtvềhiệusuấtnănglượngvàcáccơhộikinhdoanhvàviệclàmmới.

Saumộtthếkỷcáccôngtynănglượnglớnthốnglĩnhnềnkinhtế,chưanóiđếnviệcgâyảnhhưởngđếncácchínhsáchcủachínhphủvàđịachínhtrịcủaquanhệquốctế,mộtkếhoạchmớiđãđượcđềxuấtsẽdânchủhóaviệcsảnxuấtvàphânphốinănglượngbằngcáchtạorahàngtriệunhàdoanhnghiệpnănglượngquymônhỏ.Nhưmộtnhàquansátnhậnxét,đâychínhlàviệc“traoquyềnchongườidân”.

MẶTTRỜIKHÔNGPHẢILUÔNTỎASÁNG,GIÓKHÔNGPHẢISẼTHỔIBẤTTẬN

Mặcdùcácnguồnnănglượngtáitạolàdồidào,sạchvàchophépchúngtahiệnthựchóaýtưởngvềmộtthếgiớibềnvững,chúngcũngcónhữngvấnđềriêng.Mặttrờikhôngphảiluôntỏasángvàgiócũngkhôngphảiluônthổi,hoặccókhilạithổivàolúckhôngcầnthiết.Nănglượngtáitạohầuhếtlàkhôngliêntục,trongkhicácnguồnnănglượngcứng,mặcdùhữuhạnvàgâyônhiễmlạilàmộtnguồncốđịnh.

Tháng5/2002,tôicócuộctraođổingắnvớiôngRomanoProdi,lúcđólàchủtịchcủaỦybanchâuÂu,tạiĐạisứquáncủaEUtạiWashington.TôichiasẻvớiRomanomốiquantâmsâusắcvềviệcđạtđượctỷtrọngnănglượngtáitạo20%vàonăm2020,tứclàgần1/3sảnlượngđiệncủachâuÂusẽphụthuộcvàogió,mặttrờivàcácnguồnnănglượngkhôngliêntụckhác.Tôinói,“Romano,tôisẽvẽramộtviễncảnhnhưthếnày.Đólànăm2020,vàEUđãđạtđượcmụctiêu20%nănglượngtáitạo.Đólàmộtmùahèrấtnóng.Vàogiữatháng7,lớpmâyđãchephủánhsángmặttrờitrongvàituầnởhầuhếtcácnướcchâuÂu.Mộtđiềucũngkhôngmaylàgióngừngthổiởphầnlớnchâulục.Vànếuđiềuđócònchưađủ,mựcnướcgiảmtạicáccôngtrìnhthủyđiệnvìhạnhángâyrabởithayđổikhíhậu,vàkhắpchâuÂubịmấtđiện.Chúngtasẽphảilàmgìđây?“

Romano,mộtgiáosưkiêmnhàkinhtếhọccóuytín,2lầnđảmnhậnvịtríThủtướngÝvàlàmộttrongcácchínhtrịgiacaocấpđượcngưỡngmộnhấtcủachâuÂu,làngườirấtnhãnhặnvàtrầmtính.Ôngchốngcằmnhưđểngẫmnghĩvềnhữnggìvừanghe,rồilạihỏingượclạitôi.“Anhcóýtưởngnàokhông?”,Ônghỏi.“Có,”tôinói.“Chúngtacầnphảinhanhchóngđầutưnghiêncứuđể tìmranhữngcôngnghệcó thể lưu trữnăng lượng tái tạo.Nếunhưthấtbạitrongviệcnày,chúngtasẽkhôngthểsửdụngnănglượngtáitạotrênmộtquymôcóthểđưachúngtabướcvàothờikỳhậucarbon.Nếukhôngthểlưutrữchúngtasẽchìmxuồng.”(8nămsau,BillGatesđãlêntiếngủnghộrằngcôngnghệlưutrữđángtincậyvàhiệuquảvềchiphílàchìakhóachomộttươnglaibềnvững.)

Cáccôngtyđiệnlựcđãphànnànrằngkhi15%đến20%hoặcnhiềuhơnlượngđiệntừlướiđiệnđếntừnănglượngtáitạo,lướiđiệnsẽphảiphụthuộcvàothờitiết,vàchúngtasẽphảiđốimặtvớiviễncảnhsụtápvàmấtđiệnthườngxuyêntrênkhắpchâulục.Cómộtsốcôngnghệlưutrữđầyhứahẹn,baogồmcảpindòngchảy,bánhđà,tụđiện,vànướcđượcbơm.Tôiđãnghiêncứunhiềukhảnăngvàmớiđâyđiđếnkếtluậnrằngtrongkhichúngtanênpháthuymọiphươngthứclưutrữnày,hydrocóthểlàlựachọntốtnhấtvềdàihạnvìtínhlinhhoạtcủanó.

Hydrotừlâuđãđượccácnhàkhoahọcvàkỹsưcoinhưchénthánhchothờikỳhậucarbon.Đâylànguyêntốnhẹnhấtvàdồidàonhấttrongvũtrụ−thànhphầncủacácngôisaovàkhôngchứanguyêntửcarbonnào.Hydrođượctìmthấyởkhắpnơitrêntráiđất,nhưngnóhiếmkhitrôinổitựdotrongtựnhiênmàthườngđượcgắnvớicácnguồnnănglượngkhác.Nócóthể

đượctríchxuấttừthan,dầuvàkhítựnhiên.Trongthựctế,hầuhếtkhíhydrosửdụngtrongcáchoạtđộngcôngnghiệpvàthươngmạicónguồngốctừkhíthiênnhiên.Hydrocũngcóthểđượctríchxuấttừnước.Mọihọcsinhđềutừngxemthínghiệmđiệnphântrongchươngtrìnhhóahọcphổ thông.Haiđiệncực,mộtdương tínhvàâm tính,đượcnhúng trongnước tinhkhiếtđãđượctăngtínhdẫnđiệnbằngcáchbổsungchấtđiệnphân.Khidòngđiệntrựctiếpđượcdẫnvào,hydrotậptrungtạicácđiệncựctíchđiệnâm(cathode)vàoxyởcácđiệncựctíchđiệndương(anode).Tháchthứcchủyếulàtínhkhảthivềmặtkinhtếcủaviệcsửdụngcáchìnhthứcnănglượngtáitạokhôngcócarbonnhưquangđiện,gió,thủyđiện,vàđịanhiệtđểsảnxuấtđiệnsauđóđượcsửdụngtrongquátrìnhđiệnphânđểtáchnướcthànhhydrovàoxy.

TôinhắcRomanorằngtronggần50nămcácphihànhgiađãbayxungquanhtráiđấttrongnhữngtàuduhànhvũtrụchạybằngcácpinnhiênliệuhydrovànóiđãđếnlúcđưacôngnghệnàyxuốngTráiđấtđểlàmphươngtiệnlưutrữnănglượngtáitạo.

Đâylàcáchnóhoạtđộng.Khimặttrờichiếuvàocáctấmquangđiệnđặttrênmáinhà,điệnđượctạora,hầuhếtđượcsửdụngngaylậptứcđểcấpnănglượngchotòanhà.Tuynhiên,nếucómộtlượngđiệnthừachưacầndùngngay,nócóthểđượcsửdụngtrongquátrìnhđiệnphânđểcôlậphydrotrongmộthệthốnglưutrữ.Khikhôngcómặttrời,hydrocóthểđượcchuyểnhóatrởlạithànhđiệnnăngbằngpinnhiênliệuđểcungcấpnănglượng.

Romanorấtquantâmđếnđiềunày.Ôngđãbiếtkhanhiềuvềhydro.Anhtraicủaông,Vittori,làmộtnhà vật lý hạt nhânđẳng cấp thế giới, thành viên củaNghị viện châuÂu và làmộtchuyêngiavềlĩnhvựcnày.Vittoriovàtôitrởnênthânthiết,vàôngđãnhậnnhiệmvụquantrọngđàotạochocácnhàlậpphápvàcộngđồngdoanhnghiệpvềcơchếhoạtđộngvàlợiíchcủahydronhưmộtphươngtiệnlưutrữnănglượngtáitạo.

Vàituầnsaucuộcgặp,tôigửichoRomanomộtvănbảnghinhớchiếnlượcvềcáckhảnăngsửdụnghydronhưmộtphươngtiệnlưutrữnănglượngtáitạo.ChủtịchProdiđãkhônglãngphíchútthờigiannào.Tháng6/2003,tạimộtcuộchộithảoởBrussels,ôngđãcôngbốmộtdựánnghiêncứuhydrotrịgiá2tỷEurocủaỦybanchâuÂuđểchuẩnbịchomộtnềnkinhtếhydro.Trongphátbiểukhaimạccủamình,ôngđãgiảithíchýnghĩalịchsửcủaviệcsửdụnghydronhưmộtphươngtiệnlưutrữđốivớicơsởhạtầngcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII:“NhưngchúngtaphảirõràngvềlýdokhiếnchươngtrìnhhydrocủachâuÂuthựcsựquantrọngtrongtươnglai.Mụctiêuđãđềracủachúngtalàđạtđượcmộtsựthayđổitừngbướchướngtớimộtnềnkinhtếhydrotoàndiệndựatrêncácnguồnnănglượngtáitạovàogiữathếkỷnày.”Trụcộtthứbađãđượchoàntất.

Năm2006,tôiđãchuẩnbịmộtbảnghinhớthứhaivềvấnđềnàychoThủtướngMerkel,đềxuấtrằngnướcĐứckhởiđộngdựánnghiêncứuvàpháttriểnhydroriêngcủamình.BàMerkelđãthựchiệnđềxuấtnàyvớicamkếttàitrợnguồnvốnlớnđểthúcđẩycáccôngnghệlưutrữmới.Năm2007,ỦybanchâuÂudochủtịchBarrosolãnhđạo,đãcôngbốmộtchươngtrìnhhợp tác công-tư trị giá 7,4 tỷ đô-la −một sáng kiếnhợp tác côngnghệ (JTI) để chuyển từnghiêncứuvàpháttriểnhydrosangtriểnkhaitrênkhắpchâuÂu.

Batrụcộtđầutiên–sựthiếtlậpcơchếnănglượngtáitạocungcấpchocáctòanhàvàđượclưutrữmộtphầndướidạnghydrođặtranhucầuchotrụcộtthứtư:mộtcáchthứcphânphối

nguồnnănglượngđượctạoravàlưutrữbởihàngtriệutòanhàchotoànchâuÂu.

MẠNGINTERNETNĂNGLƯỢNG

Ýtưởngxâydựngmộtlướiđiệnthôngminhđãđượcchấpnhậnvàogiữathậpkỷnhưngvẫnchưa được đưa vào dự án chính thức nào của EU hay các quốc gia thành viên. IBM, CiscoSystems,SiemensvàGEđềuchuẩnbịđểnhảyvào lĩnhvựcnàyvớihyvọngbiến lướiđiệnthôngminhthànhmộtsiêuxalộmớichoviệcvậnchuyểnđiện.Lướiđiệnsẽđượcchuyểnđổithànhmộtmạnglướithôngtinnănglượng,chophéphàngtriệungườitựsảnxuấtnănglượngcóthểchiasẻphầnthặngdư.

Mạngnănglượngthôngminhnàysẽgắnvớihầunhưmọikhíacạnhcủacuộcsống.Cácngôinhà,vănphòng,nhàmáy,vàxecộsẽliênlạcvớinhauliêntục,chiasẻthôngtinvànănglượng24/7.Nhữngmạnglướiđiệnthôngminhsẽđượckếtnốivớinhữngthayđổithờitiếtvàcóthểliêntụcđiềuchỉnhdòngđiệnvànhiệtđộbêntrongtùytheođiềukiệnthờitiếtvànhucầutiêudùng.Mạnglướinàycũngsẽcóthểđiềuchỉnhlượngđiệnđượcsửdụngbởicácthiếtbị,vànếulướiđiệnrơivàotrạngtháicaođiểmvàcóthểdẫnđếnquátải,phầnmềmcóthểđiềukhiển,vídụ,máygiặtcủamộtnhàbỏquamộtchukỳxảnướcmỗilầnchạyđểtiếtkiệmđiện.

Bởigiáđiệnthựcsựtrênlướiđiệnbiếnđổitrongmọikhoảngthờigian24giờ,nhữngthôngtinthờigianthựchiểnthịtrênđồnghồkỹthuậtsốtrongmỗitòanhàsẽchophépđịnhgiálinhhoạt,giúpngườitiêudùngtựđộngtănghoặcgiảmnănglượngđiệnsửdụngtùyvàogiácả.Nhữngngườitiêudùngđồngývớinhữngthayđổinhỏtrongcáchsựdụngđiệnsẽnhậnnhữngkhoảntiềntrênhóađơncủahọ.Việcđịnhgiálinhhoạtcũngsẽchophépcácnhàsảnxuấtnănglượngđịaphươngbiếtthờigianphùhợpnhấtđểbánlạiđiệncholướiđiện,hoặctáchhoàntoànkhỏilướiđiện.

ChínhphủMỹgầnđâyđãphânbổkinhphíđểpháttriểnlướiđiệnthôngminhtrêntoànquốc.Cácnguồnkinhphínàysẽđượcdùngđể lắpđặtđồnghồđiệnkỹ thuậtsố, cảmbiếnmạngtruyềnđiệnvàcáccôngnghệlưutrữnănglượngchophépphânphốiđiệncôngnghệcao,điềunàysẽlàmthayđổimạnglướiđiệnhiệncóthànhmộtmạngInternetnănglượng.CáccôngtyCPS Energy ở San Antonio, Texas; Xcel Utility ở Boulder, Colorado, PG & E ở Sempra, vàSouthernConEdisonởCaliforniasẽ thamgiaxâydựngcácphầncủamạng lướiđiện thôngminhtrongvàinămtới.

Lướiđiệnthôngminhlàxươngsốngcủanềnkinhtếmới.TheobàMarieHattar,phóchủtịchphụtráchtiếpthịcủatậpđoàngiảipháphệthốngmạngCisco,mạngđiệnthôngminhcũnggiốngnhưInternetvềkhảnăngtạorahàngngàndoanhnghiệpmớivàhàngtriệuviệc làmmới,điểmkhác làmạng lướinàysẽ lớnhơn Internet100đến1.000 lần.Hattarchỉ rarằngtrongkhi“mộtsốnhàcókếtnốiInternetcònmộtsốthìkhông.Tấtcảmọingườiđềuđượctiếpcậnvớiđiệnvànhữngngôinhàcủahọsẽcóthểkếtnốiđượcvớinhau.”

Trong20nămqua,cácnguyênthủquốcgiavàcácnhàlãnhđạokinhdoanhtoàncầuđãnhiềulầnhỏitôi:“Ôngnghĩlàmthếnàođểcóthểquảnlýnhucầunănglượngcủamộtnềnkinhtếtoàncầuphứctạpvớinguồnnănglượngtáitạo‘mềm’?”Nhữngngườigiámsátcũtrongchínhphủvàngànhđiệnkhôngnhậnthứcđượctiềmnăngcủaviệcphânphốiđiệnđốivớisựthayđổibảnchấtcủanănglượngcũnggiốngnhưsựchoángvángcủanhữngcôngtyâmnhạckhi

lầnđầutiênphảiđốimặtvớitràolưuchiasẻdữliệu.

ViệcphátminhramạnglướiCNTTthếhệthứhaiđãlàmthayđổitrậttựkinhtế,làmnghiêngcáncânquyềnlựctừnguồnnănglượnguraniumvànhiênliệuhóathạchcũvàtậptrungđếnnguồnnănglượngtáitạomớiphântán.Hiệnnay,chúngtađãcóphầnmềmtiêntiếnchophépcáccôngtyvàcácngànhcôngnghiệpkếtnốihàngtrămngàn,thậmchíhàngtriệumáytínhđểbànnhỏ.Khikếtnối,sứcmạnhnganghàngtạoravượtlênrấtnhiềusứcmạnhtínhtoáncủacácsiêumáytínhtậptrunglớnnhấtthếgiới.

Tươngtựnhưvậy,côngnghệlướiđiệnhiệnđangđượcsửdụngđểchuyểnđổimạnglướiđiệnởmộtsốkhuvựctrênthếgiới.Khihàngtriệutòanhàsảnxuấtnănglượngtáitạotạichỗ,lưutrữnănglượngdưthừadướidạnghydro,vàchiasẻđiệnvớihàngtriệutòanhàkhácquamộtmạnglướithôngminh,sứcmạnhnganghàngtạorasẽvượtxakhảnăngcủacácnhàmáyđiệnhạtnhân,thanvàkhíđốttậptrung.

MộtnghiêncứucủaKEMA,mộtcôngtytưvấnnănglượnghàngđầuchoLiênminhGridWise−liênminhvềlướiđiệnthôngminhcủacáccôngtyCNTT,côngtyđiện,việnnghiêncứuvàcácnhàđầutưmạohiểm−pháthiệnrarằngchỉcầnmộtkhoảnưuđãikhiêmtốncủachínhphủtrịgiá16tỷđô-lađểhiệnđạihóamạngđiệncủanướcMỹsẽgiúpthúcđẩycácdựántrịgiá64tỷđô-lavàtạora280.000việclàmtrựctiếp.Vìlướiđiệnthôngminhlàvôcùngquantrọngđốivớisựpháttriểncủa4trụcộtcònlại,nósẽtạorahàngtrămngànviệclàmbổsungtronglĩnhvựcnănglượngtáitạo,xâydựngvàbấtđộngsản,ngànhlưutrữhydrovàtruyềntảiđiện,tấtcảđềucónềntảnglàlướiđiệnthôngminh.Tuynhiên,nhữngướctínhvềviệclàmnàylànhỏsovớisốlượngviệclàmtừ1.000tỷEuromàỦybanchâuÂuhiệnnaycholàcầnthiếtđốivớiđầutưcôngvàtưnhântrong10nămtớiđểđưavàovậnhànhmạnglướiđiệnphânphốithôngminhtạinềnkinhtếlớnnhấtthếgiới.

ÝtưởngvềmộtlướiđiệnphânphốithôngminhngàynaykhôngphảilàđiềuhầuhếtcáccôngtyCNTTlớnnghĩđếnkhihọbắtđầubànvềcácmạnglướiđiệnthôngminh.Tầmnhìnbanđầucủahọlàvềmộtlướiđiệnthôngminhtậptrung.Cáccôngtyđãdựđoánviệcsốhóamạnglướiđiệnhiệncó,vớiviệclắpđặtcácthiếtbịđovàcảmứngthôngminhchophépcáccôngtyđiệnthuthậpthôngtintừxa,baogồmcảviệccậpnhậttheotừngphútthôngtinvềdòngđiện,vớimụcđíchnângcaohiệuquảcủaviệctruyềntảiđiệntrênlướiđiện,giảmchiphíbảotrì,vàcódữ liệuchínhxáchơnvềviệcsửdụngcủakháchhàng.Kếhoạchcủahọcóđổimớinhưngkhôngmangtínhcáchmạng.Theonhưtôibiết,córấtítbànluậnvềviệcsửdụngcôngnghệInternetđểbiến lướiđiệnthànhmộtmạng lưới thôngtinnăng lượngtươngtáccó thểchophéphàngtriệungườitạoranănglượngtáitạocủariêngmìnhvàchiasẻvớinhau.

Năm2005,cáclãnhđạocủaIBMởĐứcbắtđầutraođổivềkhảnăngđưavàosửdụnglướiđiệnthôngminh.TôiđãnóivềkhảnăngchuyểnđổilướiđiệnthànhmộtliênmạnglướiđểchiasẻnănglượngtrongcáclớpđàotạocaocấptạitrườngWhartonvàtrongcácbàiphátbiểuvớicáccôngtyđiệnnhưScotlandPower,CinergyvàNationalGrid.Ýtưởngvềmộtmạnglướiđiệnthông minh là chủ đề chính của cuốn sách của tôi vào năm 2002 có tên The HydrogenEconomy(tạmdịch:Nềnkinhtếhydro).Tôikhôngphải làngườiduynhấtnóivềđiềunày.AmoryLovinsmđãcổxúychotriểnvọngnàytrongnhiềunămcũngnhưmộtsốchuyêngiavềngànhđiệnkhác.

Ngaytừnăm2001,ViệnnghiêncứuĐiệnlựcMỹ(EPRI)đãnêuratrongmộtbáocáomangtên“Triểnvọngchotươnglai”rằng,

việcsảnxuấtđiệnphântánsẽpháttriểntheocáchtươngtựnhưngànhcôngnghiệpmáytính.Cácmáytínhlớnđãnhườngchỗchomáytínhđểbànvàmáytínhxáchtaycỡnhỏởkhắpmọinơiđượckếtnốivớinhauthànhcácmạnglướitíchhợpđầyđủvàcựckỳlinhhoạt.Tronglĩnhvựccủachúngta,cácnhàmáytrungtâmchắcchắnsẽtiếptụcđóngmộtvaitròquantrọng.Nhưngchúngtađangngàycàngcầncácthiếtbịphátđiệnnhỏhơn,sạchhơnvàphânphốirộngrãihơn...đượchỗtrợbởicôngnghệlưutrữnănglượng.Yêucầucơbảnchomộthệthốngnhưvậylàkhảnăngquảnlýđiệncaocấpđiềunàysẽlàtốicầnthiếtđểxửlýlượngthôngtinvàđiệnnăngkhổnglồđếntạoratừmộtsựkếtnốiphứctậpnhưvậy.

NhữngngườicủaIBMởĐứckếtnốitôivớiGuidoBartels,mộtngườiHàLancócônglớntrongviệcđưakháiniệmvềmạngđiệnthôngminhcủaIBMrakhắpthếgiới.GuidocũnglàchủtịchcủaGridWise,liênminhcáccôngtyđiệnvàCNTThiệnđanglàmviệcvớiBộNănglượngcủaMỹđểthúcđẩylướiđiệnthôngminh.GuidovàtôiđãbắtđầumộtloạtcáccuộcthảoluậnvềtươnglaicủaIBM.Mộtđiềukhárõràng,lựcđẩychínhcủacôngtynàylàcảicáchlướiđiệnsửdụngphongcáchquảnlýtậptrungtruyềnthống.Ýtưởnglàmcácmạnglướicỡnhỏkếtnốibánđiệntrởlại lướiđiện,tuyđượcthừanhậnlàmộtchứcnăngcóthểcócủamạngđiệnthôngminhcủaIBM,vẫnchưagặpthờicơđểtrởthànhtrọngtâmcủamộttầmnhìnkinhtếmới,mặcdù IBMrõ ràng rấtquan tâmđếnviệcđẩynhanhmột cuộcCáchmạng côngnghiệp lần III.BartelsvàAllanSchurr,nhậnrađượctiềmnăngcủamộtlướiđiệnthôngminhđượcphânphốithựcsựvàđãlàmviệcđểnângcaocơsởhạtầngTIRvớicáckháchhàngtrêntoànthếgiới.

PierNabuurs,mộtngườiHàLankhácvàlàGiámđốcđiềuhànhcủaKEMA,cũngđãbắtđầunóivềnhữnggiátrịcủamộtmạnglướithôngtin-nănglượnghaichiều.NabuurslàngườiđồngnhiệmvớiBartelsởLiênminhchâuÂu,lãnhđạochươngtrìnhcôngnghệchâuÂuSmartGrids.GiốngnhưGridWisetạiMỹ,SmartGridslànhómcáccôngtyđiệnvàCNTTlàmviệcvớiLiênminhchâuÂuđểthúcđẩyviệctriểnkhailướiđiệnthôngminhtrêntoànchâuÂu.NabuursvậnđộngchomộtmạngInternetnănglượngsẽtổnghợpvàdẫnđiệntạoratừhàngngànlướiđiệncỡnhỏ.

NabuurscảmthấymộtsựthayđổiđangdiễnraởcáccôngtyđiệnchâuÂu–điềuchưatừngcóởcácđốitáccủahọ.Cáccuộctranhluậncăngthẳngđãdiễnrabêntrongcácvănphòngcôngty.Cáccôngtynàyđãdựavàocáccôngtynănglượngkhổnglồđểsảnxuấtđiệntừnhiênliệuhóathạchtừhơnmộtthếkỷtrước.Mộtthếhệlãnhđạotrẻpháthiệnnhucầugiatăngtừcáctỉnhthành,khuvực,cácdoanhnghiệpnhỏvàvừa,hợptácxãvànhữngngườisởhữunhàvớiviệctựsảnxuấtđiệntáitạocủamìnhtrêncáclướiminivàthấyđâylàcơhộiđểthểhiệnvaitròmớicủacôngtymình.Họtiênđoánviệccáccôngtyđiệnbổsungmộtchứcnăngmớivàmôhìnhkinhdoanhmớibổsungchovaitròtruyềnthốngcủahọlànhàcungcấpnănglượngkiêmquảnlýtruyềntảivàphânphối.Tạisaokhôngsửdụngcácmạngđiệnthôngminhđểquảnlýtốthơncácdòngđiệnhiệntạiđếntừnhiênliệuhóathạchvàuraniumtậptrung,đồngthờitậndụngkhảnăngphânphốicủa lướiđiệnthôngminhmớiđểkhaithácvàtruyềntảiđiệntừhàngngànlướiđiệnminitạichỗ?Nóicáchkháclàchuyểntừquảnlýđiệnmộtchiềusanghaichiều.

Theokịchbảnnày,cáccôngtysẽgiảmbớtsựkiểmsoáttừtrênxuốngtruyềnthốngcủahọđốivớicảhainguồncungcấpvàtruyềntảiđiệnđểphầnnàotíchhợpvớimộtmạnglướiđiệncósựthamgiacủahàngngànnhàsảnxuấtđiệncỡnhỏ.Trongkếhoạchmới,chứcnăngtiệníchcủacáccôngtyđiệntrởnênquantrọnghơnnhiều.Côngtysẽtrởthànhnhàquảnlýcủamộtmạnglướithôngtin-nănglượng.Họdầnchuyểntừviệcbánnănglượngcủachínhmìnhđểtrởthànhmộtnhàcungcấpdịchvụ,sửdụngchuyênmôncủamìnhđểquảnlýnănglượngcủangườikhác.Vớilýluậnmớinày,lĩnhvựctiệníchtrongtươnglaisẽđồngquảnlýviệccáccôngtysửdụngnănglượngtrêntoànbộchuỗigiátrịcủahọ,giốngnhưcáchcáccôngtyCNTTnhưIBMgiúpcácdoanhnghiệpquảnlýthôngtincủamình.Cáccơhộikinhdoanhtiềmnăngmớicuốicùngsẽvượtquáhoạtđộngkinhdoanhtruyềnthốngcủahọlàchỉbánđiện.

Nhữngngườiđiđầu trẻ tuổiđãđượcmởrộng tầmnhìn từmộtnguồnkhábấtngờ.NeelieKroes,ỦyviênEUchịutráchnhiệmvềchínhsáchcạnhtranhđãgiángmộtđònchímạngvàongànhđiệnvàođầunăm2006.Việcbãibỏquảnlýthịtrườngđiệnđãchophépmộtsốítngườikhổnglồtronglĩnhvựcđiệncủacácquốcgiamởrộngđườngdâyxuyênbiêngiớivàmualạinhữngcôngtynhỏhơn.ỦybanchâuÂungàycàngtrởnênlongạivềkhảnăngcủamộtvàicôngtyđiệnlớncóthểkiểmsoátsựtiếpcậnthịtrườngbằngviệcđộcquyềncảcungcấpvàphânphốiđiện.Kroesđãtuyênchiếnvớicáccôngtyđiện.Từđó,cáccôngtysẽđượcyêucầutáchcácmạnglướikhỏihoạtđộngcungcấp,nóiđơngiảnhơnlàhọsẽkhôngđượcphépđồngthờicungcấpđiệnvàsởhữuđườngdâytruyềntảiđểphânphốinguồnđiệnđó.KroesđãlàmrõýđịnhcủaỦybanchâuÂuvàchorằng:

Mộttrongnhữngvấnđềthựcsựlàmộtcơcấuthịtrườngvớicáchoạtđộngcungcấpvàcơsởhạtầnggắnliềnvớinhau.Đâylàvấnđềcủatấtcảngànhcôngnghiệpmạnglướinơicơsởhạtầngrấttốnkémđểnhânrộng.Chủsởhữuvàđiềuhànhcủacácmạngchủchốtthườngcạnhtranhvớicáccôngtycầnđượctiếpcậnvớinhữngmạnglướiđó.Chúngtacóthểmongđợicáccôngtytíchhợpnhưvậysẽđốixửvớicácđốithủcạnhtranhmộtcáchhoàntoàncôngbằngkhông?Chắcchắnsẽxảyraxungđộtlợiích...Việcnghiêncứungànhđiệnđãchothấynhữngcôngtymớithườngkhôngđượctiếpcậnhiệuquảvớicácmạnglưới,nơimàcácnhàđiềuhànhbịcáobuộcthiênvịcôngtycóliênkết.

Phátbiểuvớitưcáchcánhân,Kroesnói:“Tôirấthoannghênhsựdịchchuyểntheohướngtáchbiệthoàntoànvềcấutrúc(tứclàtáchviệccungcấpvàbánlẻtừcáccơsởhạtầngđộcquyền).”

Cáchànhđộngcủavịủyviênhộiđồngvềcạnhtranhkhôngphảilàbộtphát.ĐâylàmộtphầncủanỗlựcchungnhằmmởcửachocácnguồnnănglượngxanhphânphốimớicủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.NgàycàngcónhiềubằngchứngtrênkhắpchâuÂuchothấycáccôngtyđiệnđãvàđanggâykhókhănchocácnhàsảnxuấtnănglượngtáitạotạiđịaphươngtrongviệcbánđiệncủahọvàolướiđiện.Chủtrươngchốngđốicủacôngtyđiệnđãđingượclạivớicác chỉ thị củaEUnhằmhỗ trợviệc sảnxuấtđiện từ cácnguồnnăng lượng tái tạo tạiđịaphương.

TheonhưỦybanchâuÂu,Kroeschobiết,“Mụctiêurõràngcủaquátrìnhtựdohóalàđảmbảochocáccôngtymớicóthểgianhậpvàpháttriểntrênthịtrường,đểtăngtínhcạnhtranhvàchongườitiêudùngsựlựachọntốthơn,chẳnghạnvềđiện‘sạch’.”

ChínhphủĐứcvàPhápđãnhanhchóngbàytỏsựbấtđồngvớiKroes.CảhainướcđềulànơiđặttrụsởcủanhữngtậpđoànkhổnglồtrongngànhđiệnchâuÂu−E.ONvàRWEởĐứcvàEDFtạiPháp.Điềucácphươngtiệntruyềnthôngvàcôngchúngkhôngbiết làphíasauhậutrườngnhữngđiềutồitệđãxảyra,ítnhấtlàtrongvănphòngcủamộtsốcôngtylớntrongngành.

Vàotháng3/2006,cùnglúcKroesđangđidiễnthuyếtcổxúychosự“táchrờichứcnăng”,UtzClaassen,vịCEOcứngrắncủaEnBW,côngtyđiệnlớnthứtưởĐức,mờitôiđếnBerlinđểnóichuyệnvớicôngtyvàkháchhàngvềbiếnđổikhíhậu,anninhnănglượng,vàsựchuyểnđổicủangànhđiện.Mặcdù45%EnBWđượcsởhữubởiEDFcủaPháp,mộtcôngtysảnxuất78%điệnnăngtạiPháptừnănglượnghạtnhân,Claassenđãchọnchủđềviệcsảnxuấtnănglượngtáitạophântán.Bathángsau,ôngmờitôitớiHeilbronn,Đức,đểnóichuyệntrướctoànbộcôngty.Hộitrườngchậtkínkhoảng500nhânviên.SaukhitôitrìnhbàytầmnhìncủamộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,Claassenđãbướclênbục.Trướcsựngạcnhiêncủanhiềunhânviên,nhữngngườiđãbắtđầusựnghiệpvớinhiênliệuhóathạchtruyềnthốngvànănglượnghạtnhânvàđãquenvớiviệcphânbổđiệntậptrungtừtrênxuống,ClaassennóirằngthịtrườngnănglượngđangthayđổivàEnBWcũngvậy.ÔngcamkếtrằngEnBWsẽởvịtrítiênphong, dẫnđầu trên conđường tớimột kỷ nguyênnăng lượngphânphốimới.Ôngnhanhchóngkhẳngđịnhrằngtrongkhicácnguồnnănglượngvàmôhìnhkinhdoanhcũvẫnđượcsửdụng,côngtycầnphảitạođiềukiệnchocácnguồnnănglượngmớivàcácmôhìnhkinhdoanhmớiđicùngvớinó.

Đầunăm2008,cáccôngtyđiệntrênkhắpchâuÂuvẫnchỉtiếnhànhnhữngbướcđidèdặtvàokỷnguyênnănglượngmới,gồmcóNTRcủaIrelandvàScotlandPower.Ngaycảtấmkhiênbảovệtrungthànhcủatrật tựcũnhưE.ON,côngtyđiệnkhổng lồcủaĐứccôngcũngdodựvềtươnglaicủahọ.

TôiđượcE.ONmờithamgiavàomộtcuộctranhluậnkéodàihaigiờvớichủtịchkiêmGiámđốcđiềuhành,tiếnsĩJohannesTeyssenvàotháng3/2008tạiRotterdam.ÔngtoátlênhìnhảnhđiểnhìnhcủacácnhàlãnhđạokinhdoanhĐứcvớitácphongnghiêmtúcvàbộvestđenbamảnhtruyềnthống.Trênthựctế,ônghóaralạilàngườirấtthânmậtvàgầngũi.Teyssenlậpluậnrằngtấtcảcácnguồnnănglượngcóthểkhaithácđượclàcầnthiếtđểđápứngnhucầunăng lượngcủachâuÂutrongnhữngthậpkỷtới,baogồmcảnhiên liệuhóathạch,hạtnhânvàthậmchícảnănglượngtáitạo.Tuynhiênôngkhôngnóiđượcgìkhinhắcđếnphânphốiđiện.

Tôikhông thểkhôngchúýđếnviệc trongsuốtcuộc tranh luậncómộtquýôngngườiAnhngoạitứtuần,liêntụcthìthầmvàotaiTeyssenkhitôiđangnóichuyện.Saucuộctranhluận,ôngbướcđếnvàtựgiớithiệu.ĐólàKentonBradbury,phóchủtịchchịutráchnhiệmquảnlýcơsởhạtầngvàcácchiếnlượctươnglaitạiE.ON.Ôngchobiếtcôngtyđãbắtđầuxemxéttoànbộvấnđềlướiđiệnthôngminh,sảnxuấtđiệnquymônhỏvàđiệnphânphối,vàquantâmtìmhiểuvềcáchmộtsốcôngtyđiệnđãbắtđầulàmviệcvớicáccôngtyxâydựngđểpháttriểncáccôngtrìnhthôngminhcóthểlàmnhàmáyđiệnminivàcungcấpđiệntrởlạilướiđiện.

Trongnhữngthángsauđó,chúngtôitiếptụctraođổiquae-mailvàđiệnthoại.Tôicũngkết

nốiôngvớimộtsốthànhviênnhómchínhsáchcủachúngtôi,gồmcóGuidoBartelstạiIBM,PierNabuurstạiKEMAvàRudyProvoost,GiámđốcđiềuhànhPhilipsLighting.KentontrìnhbàynhữngcơhộikinhdoanhtiềmnăngtừcơsởhạtầngcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIItạimộtcuộchọphộiđồngquảntrịE.ONvàithángsauđó.

Tôiđãđềcậpđếnmộtthếhệtrẻcácgiámđốcđiềuhànhrấtsốtsắngápdụngmôhìnhkinhdoanhmớimàkhôngtừbỏcáckếhoạchkinhdoanhthôngthường–theođóbộphậntiệníchcủahọsẽtrởthànhcácnhàcốvấnvàchuyêngiatưvấnlàmviệcvớikháchhàngđểgiúpquảnlýnănglượngcủahọ,giốngnhưIBMvàcáccôngtyCNTTkhácđãlàmvớiviệcquảnlýthôngtin.ĐiềuthúvịlàtôinghenóirằngE.ONđãcómộtbướclùilớnvàomùathunăm2008,vàsửdụngmôhìnhthayđổiđộtphácủaIBMlàmđiểnhìnhđểnghiêncứucáctìnhhuốnghọcóthểđiềuchỉnhcácnhiệmvụvàkếhoạchchiếnlượccủacôngtyđểhướngtớimôhìnhCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

TrườnghợpcủaIBMgiờđãtrởnênnổitiếngvàđưavàorấtnhiềuchươngtrìnhđàotạoThạcsỹQuảntrịKinhdoanhliênquanđếnquyếtđịnhcủacôngtyvàogiữanhữngnăm1990chuyểnđổitrọngtâmtừviệcbánmáytính–hoạtđộngkinhdoanhcốtlõi–sangcungcấpdịchvụ.IBMnhậnrarằngchỉbánmáytínhmanglạirấtítgiátrị.VớihàngchụccôngtycùngbánmáytínhvàcácđốithủcạnhtranhchâuÁcóthểsảnxuấtmáytínhvớichấtlượngtươngđươngvàgiáthấphơn,IBMsẽbịsụtgiảmlợinhuậnnếutiếptụctậptrungvàomảngsảnphẩm.

LouisGerstner,GiámđốcđiềuhànhcủaIBMnhậnthấynguycơnàyvàbắtđầutìmkiếmmộtmôhìnhkinhdoanhmới.Đầutiên,ôngđặtracâuhỏihỏi:“NănglựccốtlõicủaIBMlàgì?”Câutrảlờilà“Quảnlýdòngchảycủathôngtin.”Vớihìnhmẫumớitrongtay,gãkhổnglồcôngnghệcủathếkỷXXđãđiềukhiểncontàulớnvàovùngbiểnmới,cungcấpkhảnăngtưvấnchocáccôngtyđangtìmcáchnângcaokhảnăngquảnlýthôngtincủahọ.Khônglâusau,cáccôngtyởkhắpnơiđềubổnhiệmmộtvịtrígiámđốcthôngtin(CIO)vàohộiđồngđiềuhành.

Đốivớicáccôngtyđiện,“quảnlýnănglượng”lànănglựccốtlõicủahọ.Nhưngnhữnggìkháchhàngcủahọthựcsựmuốnlàlờikhuyênvềcáchtriểnkhaicáchệthốngnănglượnghiệuquảhơnvàsửdụngítnănglượnghơn.Trongmộtthếgiớicạnhtranhcaovớichiphínănglượngđangvượtquachiphílaođộngtrongmộtsốngànhcôngnghiệp,điềucốtlõilàtiếtkiệmnănglượng–mộttrongsốítlĩnhvựcmàkhigiatăngđángkểcóthểgiữlợinhuậnkhôngbịgiảmhaybiếnmất.

VậylàmthếnàođểE.ONvàcáccôngtyđiệnkhácchuyểntừviệccốgắngbáncàngnhiềuđiệnsangmộtmôhìnhkinhdoanhmớitrongđónhiệmvụcủahọlàtưvấnchokháchhàngvàtạoracácchươngtrìnhsửdụngítđiệnhơn?Vấnđềkhókhănnhấttừgócđộquảnlýlàquátrìnhgiảmdầnvaitròcủamôhìnhkinhdoanhcũtrongmộtkhoảngthờigianmàkhôngxóabỏquásớm,trongkhitíchcựctheođuổimôhìnhkinhdoanhmới.Đâysẽlàphépthửcáckỹnăngquảnlýcủanhữngngườiưutúnhấttrongthếhệđiềuhànhtrẻtuổicủangànhđiện.

ĐốivớiIBM,cóvẻnhưhọđangdựtínhhailoạilướiđiệnthôngminhhoàntoànkhácbiệt,mộtmôhìnhcảicáchchonướcMỹvàmộtcuộccáchmạngđốivớichâuÂu.Nhưđãnói,tầmnhìnbanđầucủaIBMvềsiêumạnglướikháhẹpvàchútrọngvàocảicách:kỹthuậtsốhóalướiđiện,nângcaohiệusuấtcủanó,vàcungcấpthôngtincậpnhậttứcthờichocáccôngtyđiệnđểgiúphọquảnlýtốthơnhoạtđộngcủamình.Ítnhấtđólànhữnggìtấtcảmọingườibiếtvềnó.

KếhoạchhànhđộngcủaIBMbắtđầuthayđổivàođầunăm2007khiLiênminhchâuÂuvàngàycàngnhiềuquốcgiathànhviên,cáckhuvựcvàthànhphố,cũngnhưthànhphầnkhácnhautrongcộngđồngdoanhnghiệpbắtđầuhướngđếnmôhìnhCáchmạngcôngnghiệplầnIII.IBMbắtđầubànvềmộtmạngđiệnphânphốithôngminhchoLiênminhchâuÂu.MộtnhàphântíchngànhchotôibiếtrằngmôhìnhphânphốiphùhợphơnvớicấutrúccủaLiênminhchâuÂu,vốnlàmộtmạnglướicácđịaphương,khuvực,vàcácquốcgiathànhviêncómôhìnhquảnlýphẳnghơnvàíttheothứbậchơnnhiềucácnơikhác.ThếcònkếhoạchcủaIBMđốivớiHoaKỳvàBắcMỹ?Mộtsiêumạnglướiquảnlýtậptrungcóthểlàmộtlựachọnkhảdĩhơn.

Chođếnnay,cáccôngtyđiệncủaMỹhầunhưrấtkíntiếngvềchuyệngiớithiệumộtmôhìnhkinhdoanhtheoTIR.EdLeggethuộcViệnđiệnlựcEdison,cơquanvậnđộnghànhlangchongànhđiệnlựcMỹ,kháthẳngthắnvềvấnđềnày:“Chúngtôicólẽsẽkhôngủnghộbấtcứđiềugìlàmcảntrởhoạtđộngkinhdoanhcủamình.TấtcảcáccơsởtiệníchdonhàđầutưsởhữuđượcxâydựngtrênmôhìnhsảnxuấttậptrungdoThomasEdisontìmra:Bạncómộtnhàmáyđiệnlớn…Việcsảnxuấtphântánđangxóađihìnhảnhđó,đólàhànhđộngmangtínhcụcbộ.”

Córấtnhiềuyếutốliênquanđếnquyếtđịnhquantrọngnhằmxâydựnghailướiđiệnthôngminhkhácnhau–mộthệthốngtậptrungtừtrênxuốngởMỹvàmộthệthốnghợptácvàphântánởLiênminhchâuÂu.Cácnhàquansátngànhướctínhsẽmấtkhoảng1,5nghìntỷđô-latừnăm2010đếnnăm2030đểchuyểnđổilướiđiệnhiệntạicủaMỹthànhlướiđiệnthôngminh.Nếulướiđiệnthôngminhđóđượcthiếtkếđểvậnhànhmộtchiềuthayvìhaichiều,nướcMỹsẽmấtđicơhộithamgiavớichâuÂutrongcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,vàcùngvớiđólàtriểnvọnggiữvaitròlãnhđạotrongnềnkinhtếtoàncầu.

VIỆCVẬNTẢIBẰNGĐIỆN

TrụcộtcuốicùngcầnphảiđượctíchhợpvàomạnglướiđểthựchiệncuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIchínhlàvậntải.Chuyểnđổicáctòanhàthànhcácnhàmáyđiệnminivàtạoramộtmạng Internetnăng lượngsẽmang lại cơsởhạ tầngchocác thiếtbị chạyđiệnvàpinnhiênliệuhydrovớichiếcxeđầutiênđượcsảnxuấtvàonăm2011.ChínhphủMỹđãđầutư2,4tỷđô-lađểđưathếhệôtôđiệnmớirathịtrườngvàthậmchíđangưuđãithuế7.500đô-lakhingườidânmuamộtchiếcxeđiệnmới.

Cácthiếtbịchạyđiệnđangtạorathayđổilớntrongcácngànhnănglượngvàgiaothôngvậntải.Trong100nămqua,ngànhcôngnghiệpôtôđãcómốiquanhệmậtthiếtvớicáccôngtydầu,giốngnhưcáccôngtyđiệntrướcđây.Mốiquanhệđóđangbắtđầunảysinhxungđột.Trong12thángqua,cáccôngtyôtôlớnđãkýthỏathuậnvớicáccôngtyđiệnhàngđầuđểchuẩnbịcơsởhạtầngmớichoviệcvậntảibằngđiệnthôngminhtrongthếkỷXXI.

Cáccôngtyđiệnđanggấprútlắpđặtcáctrạmcungcấpdọctheocácđườngcaotốc,trongbãiđậuxevàtrungtâmthươngmạiđểcấpđiệnchocácphươngtiệnchạyđiệnmới.GeneralMôtôrs đang hợp tác với các công ty điện, gồm có ConEdison, NewYork Power Authority vàNortheast Utilities, trong việc cho ra mắt dòng xe Chevrolet Volt năm 2011. Tại Berlin,DaimlervàRWE,côngtyđiệnlựclớnthứhaicủaĐức,đãbắttayvàodựánxâydựngcácđiểmsạcđiệnchocácdòngxeSmartvàMercedeschạyđiệnquanhthủđônướcnày.ToyotađãhợptácvớiEDF,côngtyđiệnlớnnhấtcủaPhápđểxâydựngcácđiểmsạcởPhápvàcácnướckhácchocácxehơichạyđiệncủamình.

Các công ty nhỏ như AeroVironment, Coulomb Technologies, và ECOtality đã gia nhập thịtrườngvớicáctrạmsạcxeđiện,vàbâygiờGE,Siemens,vàEatonđangchuẩnbịvàocuộcvớibộsạcxeđiệncủariêngmình.Hầuhếtcáctrạmsạcđiệnvớikinhphí3.000đến5.000đô-la,đangđượctiếpthịđếncácthànhphốđểxâydựngcáctrạmsạccôngcộng.Tuyvậycáccôngtyđangbắtđầuđểmắtđếnthị trườngnhàởcókhảnăngsinh lợicaovớihyvọnghàngtriệungười sởhữuxeđiện trong tương lai sẽbỏ ra1.000đô-lađểmua thiếtbị sạc tạinhà.Thịtrườngsạcđiệndựkiếnsẽtăngtrưởngnhanhchóngtừ69triệuđô-lahiệnnaylên1,3tỷđô-lavàonăm2013,khicácxeđiệnđượctungravớisốlượnglớn.

Mộtnghiêncứunăm2010củacôngtytưvấnquảnlýtoàncầuPRTMdựđoánrằngđếnnăm2020,chuỗigiátrịcủaxeđiệncóthểsẽđạtkhoảng300tỷđô-lavàtạorahơn1triệuviệclàmtrongnềnkinhtếtoàncầu.VớimộtnỗlựctíchcựccácnhàsảnxuấtxehơiMỹcóthểđạthơn275.000việclàmtrongsốnày.

Đếnnăm2030,cácđiểmsạcchoxeđiệnvàxesửdụngpinnhiênliệuhydrosẽđượclắpđặtởkhắpmọinơi, tạonênmộtcơsởhạtầngphânphốicóthểchuyểnđiệntừvàđếnlướiđiệnchính.Vàđếnnăm2040,ướctính75%quãngđườngcủaxehạngnhẹsẽchạybằngđiện.

SứcmạnhphânphốikhổnglồgắnliềnvớicơsởhạtầngTIRtrởnênrõràngkhichúngtaxemxéttiềmnăngcủacácphươngtiệnchạybằngđiệnvàpinnhiênliệuhydronhưcácnhàmáyđiệndiđộng.Vìmộtchiếcxehơithôngthườngđượcdừngđỗ96%thờigian,nócóthểđượckếtnốivớimạnglướiđiệntươngtácđểcungcấplượngđiệnquýgiátrởlạilướiđiện.MộtđộingũcácxechạyhoàntoànbằngđiệnvàpinnhiênliệuhydrocókhảnănglưutrữđiệngấpbốnlầnlướiđiệnquốcgiahiệntạicủaMỹ.Nếuchỉ25%cácxebánnănglượngtrởlạilướiđiện−khigiáđiệnphùhợp–việcnàysẽthaythếmọinhàmáyđiệntậptrungtruyềnthốngtrongcảnước.

Các công tyô tôđangbị cuốnvàomột cuộc cạnh tranhkhốc liệtđểđưa ra thị trường cácphươngtiệnchạyđiệnvàpinnhiênliệuhydro.Tuynhiên,trongngànhcôngnghiệpôtôcũngxảyranhiềutranhcãigiữanhữngngườiủnghộxeđiệnvànhữngngườikháctinrằngxeđiệnlàmộtchiếnlượcchuyểntiếphướngtớiviệcvậntảihoàntoànbằnghydro.Hầuhếtcáccôngtyôtôđềuchuẩnbịđưarathịtrườngcảxeđiệnvàhydro,trongsốđócóDaimler.Lãnhđạocôngtynàyrấtlạcquanvềtriểnvọngcủaxechạypinnhiênliệu.

TôiđãhỏiJensWeidmann,cốvấnkinhtếcủaThủtướngMerkelliệubàcósẵnlòngtổchứcmộtbữaăntốinhonhỏkhoảnghơnchụccácnhàlãnhđạokinhdoanhchủchốtcủaĐứcđểthảoluậnvềtriểnvọngtươnglaichomộtnềnkinhtếxanhcủaĐức,đặcbiệt làvai tròcủanướcnàytrongviệcđưathếgiớibướcvàocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Dohệthốngtàichínhtoàncầuđãsụpđổchỉvàituầntrướcđó,khôngkhícủabữatiệckháảmđạmvàmangtínhtựvấn.Đếnnửachừng,mộtngườiđưatinvộivãvàophòngvàthìthầmvàotaicủathủtướng.BàrahiệudừngcuộcthảoluậnđểthôngbáorằngHạviệnMỹvừaphủquyếtgóicứutrợcủaTổngthốngBush.Mọingườitrongphòngđềukhôngtinvàođiềunày.TôicóthểthấymỗingườithamgiađềuđangcânnhắcvềýnghĩacủaquyếtđịnhnàyđốivớicôngtycủahọtạiĐức.

Vớimongmuốnkhơidậykhôngkhívàkhiếncuộcthảoluậnvềtươnglaimangtínhlạcquanhơn,ThủtướngquaysanghỏiTiếnsĩDieterZetsche,chủtịchDaimler,vềnhữngkếhoạchcủa

côngty.ÔngchobiếtDaimlerđangtrongquátrìnhcáchmạnghóangànhcôngnghiệpxehơivàđangtíchcựcchuẩnbịchoviệcsảnxuấthàngloạtxeôtô,xetảivàxebuýtchạybằngpinnhiênliệuhydrovàonăm2015.Sựchuyểnđổitừđộngcơđốttrongsangpinnhiênliệu,theoZetsche,sẽlàmộtbướcngoặtquantrọngtrongviệcchuyểnđổinềnkinhtếĐức.

Cũngnhưmọingườikháctrongphòng,BàMerkelcảmthấysửngsốt.TrongkhichúngtôiđềubiếtDaimlervàcáccôngtykhácđangnghiêncứucácphươngtiệnchạyđiệnvàpinnhiênliệu,đâylà lầnđầutiênchủtịchcủaDaimlerhélộthôngtinrằngcôngtycủaôngđãquyếtđịnh“giànhlấynó”vàmởcánhcửađếntươnglai.

Bàthủtướngnhìnquanhđểxemphảnứngcủamọingườivàhơinánlạiởchỗtôi.TôiđãđềnghịbàcamkếtvềviệcchínhphủĐứcsẽthamgiachươngtrìnhnghiêncứuhydrovàonăm2006vàbàđãthựchiệnđiềunày.QuyếtđịnhcủaZetscheđưacôngtyôtôlâuđờinhấttrênthếgiớiđếnmộttươnglaihydrodườngnhưđãbáotrướcsựkhởiđầumộtkỷnguyênkinhtếmớichochínhquốcgiađãphátđộngCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIvớisựphátminhrađộngcơđốttrong.

Tháng 9/2009, Daimler cùng với 7 đối tác công nghiệp − EnBW, Linde, OMV, Shell, Total,VattenfallvàCơquanCôngnghệHydrovàPinnhiênliệuquốcgiathànhlậpmộtmạnglướicáctrạmpinnhiênliệutrêntoànnướcĐứcđểchuẩnbịchosựramắthàngloạtcácphươngtiệnchạypinnhiênliệuvàonăm2015.

KếtquảcanhbạccủaDaimlervẫncònchưangãngũ.Dùchúngtalựachọnpinđiệnhaypinnhiênliệuhoặccảhai,chắcchắnđộngcơđốttrongchạybằngdầu–côngnghệchủchốtcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIsắpbịxóasổ.Thếhệsaucủachúngtasẽđượcláinhữngchiếcxeêmái,sạchsẽ,thôngminhvàđượckếtnốivớimộtmạnglướitươngtácphẳng,phântánvàmangtínhhợptác.Thựctếnàylàdấuhiệuchothấychúngtađangởngưỡngcủamộtthờiđạikinhtếmới.

Sựrađờimộtcơchếnănglượngtáitạođượccungcấpbởicáctòanhà,đượclưutrữmộtphầnởdạnghydro,đượcphânphốithôngquamạnglướithôngminhvàkếtnốivớicácphươngtiệnvậntảichạyđiệnkhôngcókhíthảisẽmởcửachocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Toànbộhệthốngnàymangtínhtươngtác,tíchhợpvàliềnmạch.Sựliênkếtnàyđangtạoracáccơhộimới cho cácquanhệ liênngànhvàđồng thời cũng cắtđứtnhiềumốiquanhệkinhdoanhtruyềnthốngcủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII.

ĐểđánhgiátácđộngtolớncủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIItớicáchthứcchúngtatổchứccáchoạtđộngkinhtếhiệnnay,hãyxemxétnhữngthayđổisâusắcđãdiễnrachỉtrong20nămquavớisựrađờicủacuộccáchmạngInternet.Sựdânchủhóathôngtinvàtruyềnthôngđãlàmthayđổibảnchấtcủathươngmạitoàncầuvàcácquanhệxãhộimộtcáchtriệtđểgiốngnhưcuộccáchmạngvềcôngnghệintrongthờikỳcậnđại.Bâygiờ,hãytưởngtượngtácđộngcủaviệcdânchủhóanănglượngtrêntoànxãhộikhiđượcquảnlýbởicôngnghệInternet.

SựpháttriểncủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcóliênquanchặtchẽtớicácnướcnghèohơntrongthếgiớithứba.Chúngtacầnnhớrằng40%nhânloạivẫnđangsốngtrongnghèođóivớikhôngquá2đô-lamộtngàyvàphầnlớnkhôngcóđiện.Khikhôngđượcsửdụngđiện

họtrởnên“bấtlực”ởcảnghĩađenvànghĩabóng.Tácnhânquantrọngnhấttrongviệcđưahàngtrămtriệungườithoátkhỏiđóinghèođólàgiúphọtiếpcậnvớinguồnđiệnxanhgiárẻvàổnđịnh.Tấtcảnhữngthànhtựukinhtếkhácđềukhôngthểđạtđượcnếuthiếuđiđiềunày.Việcdânchủhóanăng lượngvàphổcậpđiện làđiểmkhởiđầukhôngthểthiếuđểcảithiệncuộcsốngcủanhữngngườinghèonhấttrênthếgiới.Hoạtđộngcấptíndụngvimôđểsảnxuấtđiệnởquymônhỏđãbắtđầuthayđổicuộcsốngngườidânởkhắpcácquốcgiađangpháttriểnvớitiềmnăngđemlạihyvọngcảithiệnkinhtếchohàngtriệungười.

Nhưngliệuchúngtacóthểthựchiệnđượccúnhảyvọt?MặcdùBrusselsđãbướcđầuhiểurằng5trụcộttạonêncuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcầnphảiđượckếthợplạitrongmộthệthốngduynhất,đãcómộtđốitrọngkhôngnhỏđedọapháhỏngquátrìnhnày.

KHÔNGCÒNTHÍĐIỂM

Ởphíabênkiabànhộinghị,cóngườinói“Sẽkhôngcóxebuýtthíđiểmnữa”.10cặpmắtlolắngđồng loạtquaysangHerbertKohler,phóchủtịchDaimlerphụtráchnghiêncứuvàkỹthuật caocấpcủa tậpđoàn.PierNabuurs,CEOcủaKEMAđangngồi cạnhKohlerđãnói rađiểmmấu chốt: “chúng ta đã xong với việc thí điểm.” Chúng tôi hướng sang JoseManuelBarroso,vịchủtịchquyềnlựccủaỦybanchâuÂuđangchủtrìcuộchọpđểxemphảnứngcủaông.Ôngngừnglạivàmỉmcười,khiếnmọingườiđềucảmthấynhẹnhõmhơn.

Kohlerđãbàytỏsựbứcxúcchungcủatấtcảmọingườitrongphòng.Xungquanhônglàđạidiệncủanhữngdoanhnghiệphàngđầutrênthếgiới.Điểmchunggiữahọlàmỗicôngtyđềuđangbắtđầu thoát rakhỏiCuộccáchmạngcôngnghiệp lần IIvàbướcvàomộtkỷnguyênthươngmạimới,vàhọđềumớichỉnhậnracáchthứcnhữngcuộctheođuổiriêngrẽnàyhợpvàotrongmộtbứctranhkinhtếlớnhơn.Tấtcảđềumuốnmởrộngquymôvànhậnrađâylàchìakhóađểđảmbảothâmnhậpthịtrườngnhanhchóng.

Đólàngày6/12/2006.TôiđãđềnghịchủtịchBarrosotổchứccuộchọp,chorằngđâylàviệchữuíchvớicáccôngtyhàngđầucủaMỹvàchâuÂu,giúphọchiasẻýtưởngcủamìnhvềcáchthứclàmchoLiênminhchâuÂutrởthànhnềnkinhtếbềnvữngnhấtvàđồngthờithànhcôngvềmặtthươngmạinhấtthếgiới.

ChươngtrìnhnghịsựcủachủtịchBarrosokháphứctạp.Dướisựlãnhđạocủaông,LiênminhchâuÂuđangchuẩnbịsẵnsàngchocôngthức20-20-20vàonăm2020vớimụctiêuđưanềnkinhtếhàngđầuthếgiớivượtxacácquốcgiakháctrongviệcgiảiquyếtmốiđedọacủabiếnđổikhíhậu.Đềxuấtkêugọigiảm20%lượngkhíthảinhàkínhtừmứcphátthảicủanăm1990,đồngthờităng20%hiệuquảsửdụngnănglượngvàtăng20%việctriểnkhaicácnguồnnănglượngtáitạovàonăm2020.Cácmụctiêusẽcầnđượctuânthủởcả27quốcgiathànhviênEU.ThủtướngĐứcMerkelsauđósẽkêugọicácquốcgiaEUthamgiavàochươngtrìnhnghịsựđầythamvọngtrongthờigianlàmchủtịchluânphiêncủaHộiđồngchâuÂuvàomùaxuânnăm2007.

TuynhiênLiênminhchâuÂucũngđồngthờiquyếttâmđạtmụctiêucủaChươngtrìnhnghịsựLisbonmàcácnguyênthủchâuÂuđãđồngthuậntừtháng3/2002đểbiếnchâuÂuthànhnềnkinh tế cạnh tranh nhất thế giới. Liênminh châu Âu đã là nền kinh tế hàng đầu trên thếgiới.Nhưđãnói,GDPcủa27quốcgiathànhviênEUđãvàđangvượtGDPcủanướcMỹ.Tuy

vậyvẫncólongạirằngLiênminhchâuÂucóthểđangtụthậusovớiMỹcũngnhưTrungQuốcvàẤnĐộ,nhữngngườikhổnglồđangtrỗidậyởchâuÁtrongnhữngnămtới.

LiênminhchâuÂuđãđưaratuyênbốlànềnkinhtế“bềnvữngnhất”trênhànhtinh.Nhưngliệuhọcóthểđạtđượccácmụctiêuvềbiếnđổikhíhậumàvẫntăngtrưởngkinhtế?ChươngtrìnhnghịsựcóvẻmâuthuẫnnàylànguồngốccủasựcăngthẳngkéodàiởcácnướcthànhviêncũngnhưtrongchínhhộiđồngcủaôngBarroso.

Cáccôngtycủachúngtôiđếnthamdựcuộchọpđểnóivớiôngchủtịch:“Chúngtacóthể!”Tấtcảnhữngchuyệnvừarồiđưachúngtôitrởlạinhữngphảnđối“khôngthửnghiệmnữa”làmthayđổitinhthầncủacuộchọp.

Daimler,vớihainhàsánglậpGottliebDaimlervàKarlBenzlànhữngnhàphátminhđầutiênứngdụngthànhcôngđộngcơđốttrongtrênphươngtiệnvậntải,đangquyếttâmtrởlạiđứngđầungànhôtôthếgiớiquaviệctungrathịtrườngnhữngchiếcxechạypinnhiênliệuhydrosảnxuấthàngloạtđầutiên.Côngtycóhoạtđộngnghiêncứuvàpháttriểnrấttiêntiếnvàđãthửnghiệmthànhcôngxechạypinnhiênliệutrongvàinăm.Trênthựctế,cácxebuýtchạybằnghydrocủaDaimler(cũngnhưcáccôngtykhác)đãvàđangvậnchuyểnhànhkháchtạiHamburg,Amsterdam,London,Berlin,MadridvàcácthànhphốkháctheodựánCUTE(CleanUrbanTransport forEurope−Giao thôngđô thị sạch cho châuÂu),một sángkiến củaEUnhằmthaythếđộngcơđốttrongchạybằngxăngbằngmộtchiếcxekhôngcókhíthảimàchỉthảiranướcsạchvànhiệt.

VấnđềcủaDaimlercũngnhưcáccôngtykháctrongcuộchọplàmởrộngquymô.SốlượngxecủachươngtrìnhCUTEchỉlà47,mộtđơnhàngquánhỏkhiếnchiphísảnxuấtmỗixelênđếnhơn1triệueuro.CUTE,giốngnhưnhiềuchươngtrìnhkhácởchâuÂuvàcácnướckháctrongđócóMỹ,NhậtBảnvàTrungQuốcchỉlàthửnghiệm.Cácchínhphủthíchcácthửnghiệmvìchúngmangđếncôngnghệxanhhấpdẫnmàkhôngđòihỏicáckhoảnchitiêucôngquỹkhổnglồđểnhânrộngvàthươngmạihóa.ĐiềuKohlernóithựcchấtlàđãđếnlúcđểtriểnkhaihoặctừbỏ.Ôngđãnhậnrarằngcáchduynhấtđểchuyểncuộccáchmạngmớitrongvậntảinàysangthịtrườngtiêudùngmộtcáchhiệuquảlàphảiđượcchínhphủđầutưvớiquymôlớn,vớicáckhoảnchingânsáchđángkểđểmuanhiềuphươngtiệnvậntảicôngcộng.Việcứngdụnghàngloạttừđầucủacácchínhphủsẽgiúpgiảmchiphísảnxuấtvàtạoraquymôcầnthiếtđểchuyểnsangthịtrườngthươngmạirộnglớnhơn.Chỉ40xebuýtsẽkhônglàmđượcviệcđó.

Tấtcảnhữngngườikhác trongphòngđềugặpvấnđề tương tự.Họđãchánvớinhững thửnghiệmvàsốtsắngtạoramộtcuộccáchmạngkinhtế,nhưnglạicảmthấylúngtúngvàthậmchílosợrằngnhữngcôngnghệvàsảnphẩmmangtínhđộtphácủamìnhcóthểbịbỏxótrongnhiềuthậpkỷhoặcvĩnhviễn.

HIỆUỨNGĐỘCLẬP

CómộtvấnđềnữacầnđượcgiảiquyếtnếunhưLiênminhchâuÂuđặtmụctiêucùnglúcđốiphóvớibiếnđổikhíhậu,đạtđượcsựđộclậpvềnănglượngvàxâydựngmộtnềnkinhtếthếkỷXXIđẳngcấpthếgiớicótínhbềnvững.CácphòngbanvàcơquancủaỦybanchâuÂuđềuđượcxâydựngtheohướngkhuyếnkhíchcácsángkiếnđượcủkín−tứclàcácchươngtrìnhvàdựántựchủ,độclậpvàkhôngliênquanđếnnhữngnỗlựcđangdiễnratrongcácbộphậnvà

cơquankhác.HiệntượngnàykhôngphảilàduynhấtởBrussels.Trênthựctếđâylàvấnđềđặcthùcủacácchínhphủtrênkhắpthếgiới.Dokhôngkếtnốiđượccácsángkiếngiữacácbộngànhvàcơquan,cácchínhphủmấtđitriểnvọngtìmkiếmsựhợptácvàtìmramộtcáchtiếpcậntoàndiệnhơnđểnângcaophúclợichungcủaxãhội.Lốitưduyđóngkínchắcchắnsẽdẫnđếncácdựánthíđiểmrờirạc.

ChủtịchBarrosovàcácủyviênđãnhậnravấnđềvànỗ lựchànhđộngtheocácsángkiếnchungcủacáccơquan.Tôiđặcbiệtấntượngbởicáchsuynghĩtoàncụccủamộtsốủyviênchủchốt–nhữngngườisẽđóngvaitròquantrọngtrongviệcquyếtđịnhcácyếutốcủakếhoạchkinhtếTIR–đólàGünterVerheugenvàMargotWallstrom,PhóChủtịchỦybanchâuÂu;AndrisPiebalgs,ủyviênvềnănglượng;JanezPôtônik,ủyviênvềkhoahọcvànghiêncứu;Stavros Dimas, ủy viên về môi trường; Neelie Kroes, ủy viên về cạnh tranh; và JoaquínAlmunia,ủyviênvềvấnđềkinhtếvàtiềntệ.Tuynhiên,tưduyhệthốnglàmộtnhiệmvụkhókhăntrongmộtmôitrườngquanliêu,nơicómộtđộnglựcmạnhmẽđểbảovệsânnhà.Đâylànhữnggìdẫnđếncáimàtôigọilàvựcthẳmcủatổnggiámđốc−quátrìnhmànhữngýtưởnglớn,đãđượcchấpthuậnởcấpbộtrưởnghaythậmchícấpnguyênthủquốcgiamấtđisứcnặngvàngàycàngcohẹpdầnkhixuốngtớicácphòngbanvàcơquan,cuốicùngtrởthànhnhữngcáibóngcủachínhmìnhvàmậpmờtrongvôsốbáocáo,nghiêncứuvàđánhgiámàmụcđíchngàycàngtrởkhôngrõràngngaycảvớinhữngngườicónhiệmvụquảnlýchúng.

CatherineDay,TổngthưkýcủaỦybanchâuÂu−ngườichịutráchnhiệmđiềuphốicácdựáncủacácphòngbanvàcơquanthuộcủybanđãkhôngngừngnỗlựcchỉnhđốncácchươngtrìnhpháttriểnbềnvững,đãlưutâmđếnsựcầnthiếtphảiphốihợpvàgắnkếtcácdựánđangtiếnhành.Mặcdùcôvàcácủyviênđãnỗlựchếtmình,đãcómộtđộnglựcquanliêugầnnhưlàđặcthùnhằmchiarẽcácsángkiếnđó.

ChúngtôithamdựcuộchọpvớiChủtịchBarrosovàchuẩnbịđểthảoluậnvềcáchchúngtacóthể tiến hành giải quyết các vấn đề của những thử nghiệm không ngừng và hiệu ứng độclập.MộtsốthànhviêncủanhómđãtíchcựcthamgiavàomộtsốnềntảngcôngnghệcủaEU–cácdựánnghiêncứucông-tưchínhthứccủaLiênminhchâuÂutừđạidiệncủacácngànhvàlĩnhvựcchủchốtcónhiệmvụđưaracácchươngtrìnhmớicóthểápdụngtrêntoànEUđểthúcđẩynềnkinhtếchâuÂu.

ClaudeLenglet,mộtkỹsưđạidiệnchoBouygues−côngtyxâydựngkhổnglồcủaPháp,làmộtlãnhđạotrongNềntảngXâydựngchâuÂu.Nhưđãđềcập,mộtthànhviênkháctrongnhómchúng tôi,PierNabuurs,CEOcủaKEMA,đang là chủ tịchcủaSmartGridsEurope,nền tảngcôngnghệcủachâuÂuđượctạonêntừcáccôngtyđiện,tiệníchvàCNTT.CảhaiôngđềuchỉrachochủtịchBarrosorằngchỉmộtsốíttrong36nềntảngcôngnghệcủachâuÂucóliênlạcvớinhauhoặctraođổibấtkỳloạithôngtinnàomặcdùgiữachúngcónhiềusựhợptáctiềmnăng.Chúngtôiđưaramộtdanhsách13nềntảngcôngnghệcóvaitròtốiquantrọngđốivớisựthànhcôngcủanhauvàcầnphảiđượctíchhợpđểcómộtcáchtiếpcậntoàndiệnnhằmmởramộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIItạiLiênminhchâuÂu;gồmcónềntảngCôngnghệxâydựng,nềntảngSmartGrids,cácnềntảngnănglượngtáitạokhácnhau,nềntảngcôngnghệhydrovàpinnhiênliệu,cácnềntảngĐườngbộvàĐườngsắtchâuÂucùngnềntảngHóahọcbềnvững.Cùngvớinhau,nhữngnềntảngnàyđạidiệnchocáccôngnghệ,ngànhcôngnghiệpvà các lĩnh vực của cơ sởhạ tầngTIRmớihình thành. Câu trả lời của chủ tịchBarroso là,

“Chúngtahãykếthợpnhữngthứnày,thúcđẩysựtraođổihợptácvàxemđiềugìxảyra.”VớisựgiúpđỡcủaMariadaGraçaCarvalho,cốvấnchínhcủaVănphòngcácCốvấnchínhsáchchâuÂu(BEPA),chúngtôiđãbắtđầungaylậptứcvàtổchứcmộtsốcuộchọpvới13nềntảngnàyvàomùaxuânnăm2007đểkhámphánhữngsựhợptáctiềmnăng.

ÔngBarrosoítnhấtđãcốgắngđểkếtnốimộtsốcácyếutố.Tuynhiên,cómộtnguyênnhânsâuxahơnđằngsauviệcLiênminhchâuÂuvàcácchínhphủđãđùagiỡnvớicácdựánthíđiểmxanhvàsalầyvàocácsángkiếnbịủkín,dườngnhưgiậmchântạichỗ:họkhôngbiếttiếptheolàgì.Điềucònthiếulàmộtdiễngiảithuyếtphụcchomộtcuộccáchmạngkinhtếmớicóthểgiảithíchcáchthứcmọidựáncôngnghệvàthươngmạitưởngnhưngẫunhiênkếthợpvớinhautrongmộtkếhoạchvĩmôhơn.CáclãnhđạodoanhnghiệpthamdựcuộchọpvớiôngBarrosođểđặtramộttầmnhìnlớnhơnvàhyvọngcóthểthuyếtphụcôngrằngLiênminhchâuÂucầnphảinắmbắtthờicơvàcamkếtđưanềnkinhtếlớnnhấtthếgiớivàomộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

Nềnmóngđãđượcxâydựngvàođầunămđó.ĐểđưaLiênminhchâuÂuđếnmộtthayđổiởquymôlàmbiếnchuyểncơsởhạtầngcôngnghiệpcủanềnkinhtếchâulụcvàtạonênmộtkỷnguyênkinhtếmớicầnphảicósựủnghộcủaĐức,độngcơkinhtếcủachâuÂu.Maymắnlà,chỉvàithángsaukhinhậmchức,thủtướngĐứcAngelaMerkelđãmờitôiđếnBerlinđểthảoluậnvớimộttrongnhữngnhàkinhtếhàngđầucủaĐứcvềcáchtạoraviệclàmmớivàpháttriểnnềnkinhtếĐứctrongthếkỷXXI.TôibắtđầuphầnnhậnxétbằngcáchđặtcâuhỏichoThủtướng:“BàđịnhpháttriểnnềnkinhtếĐức,nềnkinhtếEU,haynềnkinhtếtoàncầunhưthếnàotrongnhữnggiaiđoạncuốicùngcủamộtkỷnguyênnănglượngvĩđạivàmộtcuộcCáchmạngcôngnghiệphìnhthànhtừđó?”(Giádầuđãtăngtrêncácthịtrườngthếgiớinhưngchưađạtđỉnh147đô-la/thùngchođếntháng7/2008).TôitiếptụcđưaramộttầmnhìnchocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvàbàytỏsựtintưởngrằngnướcĐứcsẽdẫnđườngtrongkỷnguyênkinhtếmới.

Sauđó,chúngtôiđãcónhữngthảoluậnthânmậthơn.TôibiếtrằngbàthủtướngtrướcđâylàBộtrưởngmôitrườngtrongchínhphủcủaôngHelmutKohlvàbàđượcđàotạođểtrởthànhmộtnhàvậtlý.BànắmrấtrõcáckhíacạnhcôngnghệcủaviệctạoramộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIphântánvàhợptáccùngnhữngcơhộithươngmạitolớntừđó,vàchiasẻbàrấtthíchýtưởngdànhchonướcĐức.TôihỏitạisaolạilàĐức,nghĩrằngbàsẽnóiranhữnglýdo,tạithờiđiểmđólàquốcgiaxuấtkhẩusốmộttrênthếgiới−muốnởvịtrílãnhđạovàtiếptụcgiữlợithếđứngđầucủanótrongnềnkinhtếtoàncầu.Thayvìthế,bàchuyểntrọngtâmtừthươngmạisangchínhtrịvànói,“Jeremy,anhcầnphảitìmhiểuthêmvềlịchsửvàchínhtrịcủaĐức.Chúngtôilàmộtliênbangcủacácvùng.Tấtcảhoạtđộngchínhtrịởđâyđềumangtínhđịaphươngcònchínhphủliênbanglàtrunggianhòagiải.Vaitròcủachúngtôilàtìm ra sự đồng thuận và thúc đẩy hợp tác giữa các khu vực và đưa đất nước tiến về phíatrước.CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,dotínhchấtphânphốivàhợptáccủanórấtphùhợpvớichínhtrịcủaĐức.”

Sựnhiệttìnhcủathủtướngrấtquantrọng,đặcbiệtlàkhichínhphủcủabàsẽđảmnhậnchứcchủtịchluânphiên6thángcủaHộiđồngchâuÂuvàotháng1/2007.Trongthờigianbàgiữchứcchủtịch,cácnguyênthủquốcgiaEUsẽphảiquyếtđịnhvềmộtthỏathuậnràngbuộcđểgiảiquyếtvấnđềanninhnănglượngvàbiếnđổikhíhậu.

Sẽ là thiếu sótnếu tôi khôngnhắcđếnviệc cácđối tác trong liênminh cầmquyền củabàMerkeltạithờiđiểmđó,ĐảngDânchủXãhội,cũngrấtnhiệttìnhvớicuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvàsẽđóngvaitròquantrọngtrongviệcđảmbảocáctiêuchuẩn20-20-20đượcđềxuấtbởiỦybanchâuÂusẽđượcHộiđồngchâuÂuủnghộ.SigmarGabriel,BộtrưởngmôitrườngthuộcĐảngDânchủxãhộicủaĐứcrấttíchcựctrongviệcbảođảmrằngcácBộtrưởngmôitrườngcủa26nướcthànhviênkháccócùngquanđiểmtrongviệctiếntớithỏathuậnvềcácmục tiêu liên quanđếnbiếnđổi khí hậu.Ngoại trưởngĐức thuộcĐảng xã hội, Frank-WalterSteinmeier,đảmbảorằngngoạitrưởngcủacácnướcthànhviênEUcũngnhấttrítiếnhànhcáctiêuchuẩnvềbiếnđổikhíhậuđượcđềxuất.MặcdùĐảngXanhkhôngnằmtrongliênminhcầmquyền,họđãđóngvaitròcảnhbáovềsựnguyhiểmcủabiếnđổikhíhậuvàsựcầnthiết phải chuyển sang các nguồn năng lượng tái tạo hậu carbon trong suốt hơn hai thậpkỷ.Nhưvậy, trongchínhtrườngĐức,mọithứđềuthuận lợiđểnướcnàytạoradấuấncủamìnhtrongthờigianbàMerkellàmchủtịchHộiđồngchâuÂuquaviệcđạtđượcsựthôngquacôngthức20-20-20vàonăm2020,vàtừđóđưaLiênminhchâuÂulênhàngđầutrongchươngtrìnhnghịsựmớivềmôitrườngvàpháttriểnkinhtếbềnvữngcủathếgiới.

NGHỊVIỆNCHÂUÂUỦNGHỘCáchmạngcôngnghiệplầnIII

VaitròchủtịchHộiđồngchâuÂucủabàMerkelđãlàmnângcaosựquantâmdànhchovấnđềbiếnđổikhíhậuvàđộclậpnănglượngvàcácsángkiếnkinhtếcầnthiếtđểđạtđượccáccộtmốc20-20-20vàonăm2020.TriểnvọngcủamộtmôhìnhkinhtếxanhchochâuÂutrongthếkỷXXIđangtồntạitrongcáchànhlangchínhtrịtạiBrusselsvàcácnướcthànhviên.

ChúngtôibắtđầutổchứccáccuộchọpchiếnlượctạiBrusselsvàquahộiđàm,vớimụctiêuthuyếtphụcNghị viện châuÂuvề tầmnhìn cho cuộcCáchmạng côngnghiệp lần III và kếhoạchhànhđộngchoLiênminhchâuÂu.JoeLeinen,mộtlãnhđạocủaĐảngXãhộichâuÂuvàlàmộttrongnhữngthànhviêncaocấpcóuytínnhấtcủaNghịviện,làchủtịchcủaỦybanCácvấnđềHiếnphápvà làngười chịu tráchnhiệmsoạn thảobản tuyênbố.Cùng thamgia cóClaudeTurmescủaĐảngXanh,ngườiphátngônnhiệthuyếtcủaNghịviệnvềbiếnđổikhíhậu,và Angelo Consoli, chính trị gia lão luyện là người đại diện cho cơ quan của tôi tạiBrussels.Bảntuyênbốchínhthức,nếuđượcthôngquabởiNghịviện,sẽcamkếtđưacơquanlậpphápcủaEUtớimộtkếhoạchpháttriểnkinhtếbềnvữngdàihạntheoCáchmạngcôngnghiệplầnIIIchochâuÂu.

RấtkhóđểđạtđượccáctuyênbốchínhthứctrongNghịviệnchâuÂu.Thựctếlàcórấtíttuyênbốđượcthôngqua.Vìchỉcóbathángđểđạtđượcsựthốngnhấtđasố(theocácquytắcvàthủtục củaNghịviệnchâuÂucác tuyênbốphảiđược thôngqua trongvòngchínmươingày),nhómchúngtôiquyếtđịnhtậptrungvàoviệckêugọisựủnghộcủacácnhàlãnhđạođảngvàcácchủtịchcủacácủybanchínhtrongNghịviện–điềukhôngbaogiờlàdễdàngtrongmộtcơquanlậppháptậphợprấtnhiềulợiíchvàđảngpháichínhtrịkhácnhau.Đểđảmbảosốphiếucầnthiết,Leinenhợptáccùng5nghịsĩcóuytín,mỗingườiđềuđạidiệnchocácnhómchínhtrịlớnởNghịviện–đólàAndersWijkmancủaĐảngNhândânchâuÂu(EPP),VittorioProdicủaĐảngTựdo,ZitaGurmaicủaĐảngXãhộichủnghĩa,ClaudeTurmescủaĐảngXanh,vàUmbertoGuidonithuộccácĐảngCánhtả.NhờnhữngnỗlựckhôngmệtmỏicủanhómvàđặcbiệtlàôngConsoli,chúngtôiđãgiànhđượcsựủnghộcủaChủtịchNghịviệnchâuÂuHans-GertPöttering,cácnhàlãnhđạocủamọiđảngpháichínhtrịhàngđầucủachâuÂucảcánhtả

vàcánhhữucũngnhưsựủnghộcủacácchủtịchủybanquantrọnggồmcóAngelikaNieblertừỦybannăng lượngCôngnghiệp,nghiêncứuvànăng lượngvốncóảnhhưởng lớn,Karl-HeinzFlorenz,ChủtịchUỷbanMôitrườngvàGuidoSacconitừỦybanBiếnđổikhíhậu.

Vào tháng5/2007,NghịviệnchâuÂu thôngquamột tuyênbốchính thức, camkếtđưacơquanlậpphápcủa27quốcgiathànhviêncủaLiênminhchâuÂuvàomộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.SựhậuthuẫnmạnhmẽcủaNghịviệnchotầmnhìnkinhtếmớiđãgửimộttínhiệurõràngchothếgiớirằngchâuÂuđãbắtđầumộthànhtrìnhkinhtếmới.

TrongnhữngtuầncuốiđảmnhiệmvaitròchủtịchHộiđồngchâuÂu,chínhphủĐứcđãđềnghịtôitrìnhbàymộtbàiphátbiểuchínhvới27bộtrưởngmôitrườngcủacácnướcthànhviênEUtạiEssen(Đức)vànóivềcáckếhoạchhànhđộngkinhtếmớitheoCáchmạngcôngnghiệplầnIIIsẽđikèmvớinhiệmvụ20-20-20vàonăm2020đượcthủtướngnướcnàyhậuthuẫn.TôiđãnóivớicácbộtrưởngrằngnhữnggìLiênminhchâuÂucầnkhôngphảilàmộtkếhoạchbiếnđổikhíhậuhaykếhoạchnănglượngmàlàmộtkếhoạchpháttriểnkinhtếbềnvữngcóthểđưachâuÂu,vàhyvọngcảthếgiớivàomộtkỷnguyênhậucarbonkhôngphátthảivàonăm2050vànhờđógiảiquyếtnhữngtháchthứccơbảncủaviệctráiđấtnónglênvàanninhnănglượng.Nhiềungườitrongsốcácbộtrưởngmôitrườngđãnhậnrađiềuđó,trongkhimột vài người khác vẫn giữ tư tưởng khép kín trong những chính sách cứng nhắc vềmôitrườngchỉcóliênquanhờihợtvớicácsángkiếnkinhtếvĩmôhơn.

DANHSÁCHCÔNGVIỆC

Tấtcả5trụcộtmôtảởtrêntạonêncơsởhạtầngchomộthệthốngkinhtếmới–mộthệthốngcóthểđưachúngtavàomộttươnglaixanh.

Tiếnhànhthayđổitừmộtchếđộnănglượngnhiênliệuhóathạchdựavàocarbonsangchếđộnănglượngtáitạo:đãcó!Táicấutrúccáctòanhàtrênthếgiới,chuyểncácnơiởthànhcácnhàmáyđiệnminicóthểkhaithácnănglượngtáitạotạichỗ:đãcó!Lắpđặtcôngnghệhydrovàcôngnghệlưutrữkháctạitấtcảcáctòanhàvàkhắpcáccơsởhạtầngđểlưutrữnguồnnănglượngtáitạovàđảmbảonguồncungcấpđiệnxanhliêntụcvàổnđịnhđểđápứngnhucầu:đãcó!SửdụngcôngnghệtruyềnthôngInternetđểchuyểnđổi lướiđiệnthànhmộtmạnglướitiệníchthôngminhđểhàngtriệungườicóthểchuyểnphầnđiệnxanhtạoratạivàgầncáctòanhàcủahọtrởlạivàolướiđiệnđểchiasẻvớinhữngngườikháctrongcáccộngđồngchungmã nguồn mở, giống như cách thức thông tin được tạo ra và chia sẻ trên Internet: đãcó!Chuyểnđổicácphươngtiệngiaothôngtoàncầu−ôtô,xebuýt,xetải,tàuhỏathànhcácphươngtiệnchạyđiệnvàpinnhiênliệuđượcvậnhànhbởinănglượngtáitạotạoratạihàngtriệucôngtrìnhxâydựngvàxâydựngcáctrạmsạcnănglượngởcácquốcgiavàchâulục,nơimọingườicóthểmuavàbánđiệntrênmộtlướiđiệnphânphối:đãcó!

Khinămtrụcộtnàykếthợplạisẽtạonênmộtnềntảngcôngnghệvôhình–mộthệthốngmớicótínhchấtvàchứcnăngkhácbiệtvềđịnhtínhsovớitậphợpcácbộphậncủanó.Nóicáchkhác,sựkếthợpcủacáctrụcộttạoramộtmôhìnhkinhtếmớicóthểchuyểnbiếnthếgiới.

ChâuÂuđangtiếnxahơnnướcMỹ,NhậtBản,TrungQuốcvàcácquốcgiakháctrongquátrìnhchuyểnsangmộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Tuynhiên,tôikhôngcóýrằngLiênminhchâuÂuđangphihếttốcđộ.Thựctếlàhoàntoànngượclại.Họmớiđangxâydựngnềntảng

chomình.Cộngđồngdoanhnghiệp,xãhộidânsựvàcáchànhlangchínhtrịcủachínhphủngày càngnhận thứcđược tính chất của cuộchành trìnhmà châuÂuđang theođuổi. Tuynhiênkhôngphảiaicũngchuẩnbịhaythậmchísẵnsàngthựchiệnchuyếnđi.Nhưngítnhấtngườitađãđặtramụctiêuvànhiệmvụ−mặcdùkhôngcógìđảmbảorằngLiênminhchâuÂusẽtiếptụcđiđúnghướng.Cóthểhọsẽbịkiệtsứchoặcbỏcuộc.Nếuđiềuđóxảyra,tôikhôngchắcliệucácquốcgianàocóthểthaythếvàđưathếgiớivàokỷnguyêntiếptheo.

Khôngcóđiềugìlàtấtyếuđốivớisựtồntạicủaloàingười.Lịchsửđầyrẫynhữngcâuchuyệnvềnhữngxãhộivĩđạiđãsụpđổ,nhữngthửnghiệmxãhộiđầytiềmnăngbịthấtbại,vànhữngtầmnhìnchotươnglaichưabaogiờthànhhiệnthực.Tuynhiênlầnnàythìtìnhhìnhđãkhácvớinhiềurủirohơn.Khảnăngtuyệtchủnghoàntoànchưatừnglàthứmàloàingườiphảicânnhắcnửathếkỷtrướcđây.Khảnăngphổbiếnvũkhíhủydiệthàngloạtcùngvớikhủnghoảngkhíhậuđangrìnhrậpđãkhiếncáncânnghiêngvềsựkếtthúcnguyhiểmkhôngchỉvớinềnvănminhhiệnđạimàvớichínhloàingười.

CuộcCáchmạngcôngnghiệp lần IIIkhôngphải là thầndượccó thểngay lập tứcchữa lànhnhữngcănbệnhcủaxãhộihoặcmộtxãhộikhôngtưởngsẽđưachúngtađếnmiềnđấthứa.Nólàmột kế hoạch kinh tế thuần túy và thực tiễn có thể đưa chúng ta sangmột thời kỳ hậucarbonbềnvững.Theonhưtôiđượcbiếtthìchúngtachưacómộtkếhoạchdựphòngnào.

CHƯƠNG3.BIẾNLÝTHUYẾTTHÀNHTHỰCTẾTháng9/2008làmộtthờiđiểmrấtnóng,mùahènóngthứ12đượcghinhậntronglịchsử.CácnhànghiêncứuvềkhíhậuđãchúýhiệntượngnàyvàcảnhbáorằngđâylàmộtdấuhiệuchothấyTráiđấtđangbướcvàomộtgiaiđoạnmới.Biếnđổikhíhậunhanhchóngmặtđãdiễnrasớmhơnmộtthếkỷsovớidựđoáncủacácnhàkhoahọc.

Thờitiếtkhôngphảilàthứduynhấtnónglên.Trongtháng7,giádầuđãlênmứccaonhất147đô-la/thùng,gâylolắngchotoànthếgiới.Sứcmuagiảmmạnh.60ngàysauđó,giớingânhàngMỹvốnđanggánhchịucáckhoảnnợxấutừthịtrườngthếchấpdướichuẩnđãđóngbănghoạtđộngchovay,đưaphốWallvàotìnhtrạngbếtắc.

Tươnglaicủanềnkinhtếtoàncầutrởnênbấpbênhhơnbaogiờhết.Phầnlớnmọingườiđềuchorằnglầnnàythìkhác.Cácchuyêngiavàcácnhàlãnhđạochínhtrịbắtđầusửdụngtừ“khủnghoảng”,vàmặcdùkhôngcónhàtàiphiệtnàonhảylầutựtử,cácthịtrườngchứngkhoántiếptụclaodốc,gợinênhồitưởngvềnhữngngườithấtnghiệpbántáotrênvỉahènhữngnăm1930.

Nhưnghọcóýgìkhinói“Lầnnàythìkhác?”Giớingânhàngvàcácchínhtrịgiasẽdànhhơnhainămtrongcáccuộctranhluậnbênlềkhôngcólốithoátvềbảnchấtcủacuộckhủnghoảng,khôngaitỏrasẵnsànghayđứngrakhámphánguyênnhânđằngsau.Nếunhưlàmvậy,họđãcóthểnhậnraCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIđanghấphối.Khimọingườichuyểnsangnóiđếncácđịnhchếtàichínhkhổnglồ“quálớnđểthấtbại”,ýtưởngvềmộtkỷnguyênkinhtếđangsụpđổlàvấnđềvượtngoàisứctưởngtượngvàvìvậymọicuộcthảoluậntươngtựđềubịtrìhoãnvôthờihạn.

NhiềucôngtyđaquốcgiavàcácchínhtrịgiamàtôithườngxuyênliênlạcvẫnchưasẵnsàngthừanhậnrằngCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIđangđivàohồikếtmàmuốntinvàoquanniệmthôngthườngrằngnhữngtaiươngnàylàkếtquảcủacácchínhsáchđiềutiết,tiềntệhoặctàikhóathấtbại.Tuynhiên,họcảmthấyrằnglốisốngcôngnghiệpmàchúngtađãgắnbótrongthếkỷXXđãquathờihoàngkimvàcódấuhiệulãohóavàsuythoái.Điềuquantrọnghơn,mỗingườitrongsốhọđềuđangtheođuổinhữngýtưởngkinhdoanhmớivàcấptiếnmànếukếthợplạimộtcáchthíchhợpsẽmangtínhcáchmạng.

CÁCLÃNHĐẠODOANHNGHIỆPTIRPHÁTĐỘNGPHONGTRÀO

TôiđãgọiđiệnchoMarkCasso,mộtngườitronggiớiởWashingtonvàlàchủtịchHiệphộiBàntrònngànhcôngnghiệpXâydựng,mộthiệphội thươngmạinhỏvàcaocấpgồm100CEOđến từcáccông tyxâydựnghàngđầucủaMỹ.Trướcđó,vào tháng10/2007,MarkđãmờitôiđếnđảoGrandCaymanđểphátbiểutrongcuộchọpthườngniêncủahiệphội.ỞMỹmọingườiđangbàntánvềviệcmôhìnhcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđangđượctriểnkhaitạiLiênminhchâuÂuvàMarknghĩcáchộiviêncủamìnhsẽđặcbiệtquantâmđếntrụcộtthứhai,tứclàviệcđiềuchỉnhlạicáccôngtrìnhtrêntoàncầu,biếnhàngtriệutòanhàthànhcácnhàmáyđiệnminiđểkhaithácnănglượngtáitạotạichỗ.Nhómnàythựcsựrấtquantâmđếnxâydựngbềnvững.MộtsốcôngtyMỹcũngcósuynghĩtươngtựnhưcácđốitácởchâuÂuvàđangtiếnhànhtựthửnghiệm.Markvàtôihứasẽgiữliênlạcvớinhau.

Tôiđãkhábấtngờkhiđượcmờitrởlạivàonămsauđểnóichuyệnvớihiệphộinàymộtlầnnữa.Saucuộcgặpthứhai,chúngtôiđãthảoluậnvềkhảnăngkếtnốicáccôngtyxâydựngvớimộtsốcáccôngtykhácmàvănphòngcủatôiđanghợptáctrongcáclĩnhvựccóliênquan.Tuynhiênđếnmùahènăm2008,khithịtrườngnhàđấtbịthổiphồng,giánănglượngtăngvọtvàthịtrườngtàichínhbịlunglay,tôimớinhậnrarằngcólẽđãđếnlúccầntậphợpcáccôngtyriêngbiệtcóthamgiavàomộthaynhiềuhơntrong5trụcộtcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđểthảoluậntrựctiếpvềnhữngviệcchúngtacóthểcùnglàmđểthúcđẩytầmnhìnvàkếhoạchhànhđộngTIRtạichâuÂu,Mỹvàcảthếgiới.Markđãđồngýđểhiệphộicủamìnhđứngrađồngtổchứccuộchọp.

Vàongày24/10,cácCEOvàlãnhđạocấpcaotừ80côngtyvàhiệphộithươngmạitoàncầuđãcómặttạimộtphònghọpnhỏcủaCityClubởtrungtâmthànhphốWashingtonđểthamdựmộtcuộchộithảokéodàimộtngày.Chúngtôibắtđầubằngviệcđểmọingườiđiquanhphònggiớithiệubảnthânvànóivềlýdotạisaocôngtyhoặchiệphộicủahọcómặtởđâyvànhữnghyvọngcủahọvềkếtquảcủacuộchọp.Trướckhixongphầngiớithiệu,chúngtôiđãđiđếnmộtsựđồngthuậnkhôngchínhthức.

KhủnghoảngkinhtếđãđemlạimộtcơhộiđểđẩynhanhcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.CácnỗlựccánhâncủachúngtôikhôngđượcnhânrộngnhanhchóngvìchúngbịgắnvàocơsởhạtầngcủaCáchmạngcôngnghiệplầnII,khiếnchúngkhôngpháthuyđượctốiđatiềmnăngcủamình.Thayvàođó,chúngtôibịbỏlạivớibảnphụlụclêthê,cácdựánthíđiểmlạlẫmđượctriểnkhaiởnhữngmôitrườngkhôngphùhợp.Chúngtôikhôngthểtiếptụcđimộtmìnhnữa.Cơsởhạtầnggồm5trụcộtcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIImangđếnchochúngtôimộttầmnhìnkinhtếmới.Điềucốtyếulàphảikếthợpvớinhauthànhmộtnhóm,nhưngtớimứcđộnào?Chúngtôicũngkhôngrõ.ChúngtôinhấttrígọiđâylàHộinghịkinhdoanhbàntròncácCEOtoàncầuvềcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvàtiếptụctheođuổicáccuộcđốithoạivớicácchínhphủđểthúcđẩymộtmôhìnhkinhtếmới.

Vàotháng12,mộtđoànđạibiểutừhộinghịbàntrònCEOcủachúngtôiđãgặpGünterVerheugen,phóchủtịchỦybanchâuÂuvàủyviênhộiđồngvềdoanhnghiệpvàcôngnghiệp.ĐoànđạibiểucủachúngtôigồmmộtsốtêntuổilớnnhưAntonMilner,CEOcủaQ-Cells,côngtyquangđiệnlớnnhấtthếgiới;RalphPeterson,ChủtịchCH2MHill,mộttrongnhữngcôngtyxâydựnghàngđầuthếgiớivàCarmenBecerril,ChủtịchAccionaEnergía,mộttrongnhữngcôngtynănglượngtáitạohàngđầu.

VerheugentừlâuđãđóngvaingườihoàinghitrongủybancủaôngBarrosokhinóiđếncácsángkiếnvềbiếnđổikhíhậu.Khôngphảiôngkhôngtinrằnghiệntượngtráiđấtnónglênlàmộtmốiđedọathựcsựvàđángngạichohànhtinh.TuynhiênôngcảnhbáorằngLiênminhchâuÂucầnphảixâydựngmộtphươngpháptiếpcậnvớibiếnđổikhíhậucóthểđồngthờithúcđẩyhoạtđộngthươngmạivàhạnchếsựnónglêntoàncầu.Verheugenvàtôiđãcùnglàdiễngiảtạimộtsốdiễnđànmởtrongnhữngnămquavàcũngđãcódịpgặpmặttrựctiếp.ÔngbịthuyếtphụcrằngchiếnlượccơsởhạtầngCáchmạngcôngnghiệplầnIIIgồm5trụcộtchínhlàhướngđiđểvừađảmbảomộtnềnkinhtếnộiđịamạnhmẽtrongLiênminhchâuÂuvàkhảnăngcạnhtranhtrongnềnkinhtếtoàncầu,đồngthờicũngthúcđẩytiếntớicộtmốc20-20-20vàonăm2020củaEU.ÔngcôngkhaituyênbốủnghộcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIItạimộthộithảochínhthứcvàhọpbáovớisựcómặtcủacácđạidiệntừhộinghịbàntròncácCEOtoàncầucủachúngtôi.ChúngtôinhấttrírằngnhómmìnhsẽsẵnsàngtưvấnvàthamkhảoýkiếncủaHộiđồngchâuÂuvềcácchiếnlượcchoCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Độtpháđầutiêncủachúngtôitrêntrườngquốctếđãthànhcôngvàgiúpnhómgắnkếtvớinhauhơn.

NhưngchúngtôivẫnchưatìmramộtsứmệnhrõràngtrừviệcthuhútsựchúýcủacôngluậntớinhữnggiátrịcủamộttầmnhìnCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Nhữnggìcònthiếulàmộtkếhoạchhànhđộng.ĐiềulạlàchúngtôitìmthấyhướngđichomìnhkhôngphảiởchâuÂumàtạiSanAntonio,Texas,thànhphốlớnthứbảycủanướcMỹ.

KhiđótôivừathuyếttrìnhtrướcHiệphộicácnhàngânhàngthếchấpMỹtạimộtcuộchọpởDallas,Texas.Đólàtháng3/2008vàthịtrườngbấtđộngsảnnhàởvàthươngmạiđangrốiloạn.KhángiảcủatôilànhữngngườiđiềuhànhhoạtđộngngânhàngthếchấpởMỹ.KhôngkhícuộchọprấtảmđạmkhitôinóivềsựsuythoáicủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII.Tôiđãhyvọngrằngcóthểvựcdậykhôngkhísaukhitrìnhbàytầmnhìnvềviệcbiếnthịtrườngbấtđộngsảnnhàởvàthươngmạithànhmộtlĩnhvựchaimụcđích:cácnơiởsẽtrởthànhnhữngđiểmsảnxuấtnănglượng.Tôinóivớicáckhángiảrằngviệcchuyểnđổicáccôngtrìnhxâydựngcủacảnướcthànhcácnhàmáyđiệnminisẽgiúpvựcdậyngànhcôngnghiệpnày,thúcđẩyhoạtđộngxâydựngvàlàmtănggiátrịbấtđộngsảntronghaithậpkỷtới.

Tuynhiênhầuhếtnhữngngườithamdựcólẽđãbậntâmnhiềuhơnvềviệcgiữlấyvịtrívàhyvọngcôngtycủamìnhsẽkhôngphásảnkhicuộckhủnghoảngtàichínhlanratoànngànhthếchấp.Mặcdùtôirờikhỏibụcphátbiểumàkhônghyvọnggìnhiều-cóthểtôichỉhuyễnhoặcrằngítnhấtmìnhđãgieođượcmộtvàihạtgiốngcóthểnảymầmsaukhilànsóngtịchbiênnhàvàoguồng,sựthậtlànhữngngườithamdựcólẽđãbịhoangmangtrướckhitôitrìnhbàyxong.

Tôiđangnóichuyệnvớimộtvàivịchứcsắcngaysaubàiphátbiểuthìmộtngườiphụnữbướctớivàtựgiớithiệu.CôlàAuroraGeis,chủtịchcủaCPSEnergy,côngtyđiệnvàtiệníchcủathànhphốSanAntonio.CôchobiếtmìnhđượctruyềncảmhứngvềtầmnhìncủamộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvànhữnggìđangdiễnraởchâuÂuvàhỏiliệutôicóthểđếnnóichuyệnvớicôngtycủacôtạicuộchọphộiđồngquảntrịhàngnămcủahọvàotháng6.Tôiđãnhậnlời.

HộinghịcósựthamdựcủacáclãnhđạoCPS,cácthànhviêntừhộiđồngthànhphố,đạidiệncộngđồngdoanhnghiệp,vàcácnhàlãnhđạocủacáctổchứcxãhộidânsự.ThànhphốđãđượcchuẩnbịsẵnsàngchomộtkếhoạchvềCáchmạngcôngnghiệplầnIII.ThịtrưởngthànhphốSanAntonio,ôngPhilHardberger,đãđặtramộtmụctiêuđầythamvọngbiếnnơinàytrởthànhthànhphốxanhnhấtởTexasvàđịnhvịSanAntoniolàngườiđiđầucảnướctrongcuộcđuađếnmộttươnglaibềnvữngsửdụngítcarbon.Geishyvọngchuyếnthămcủatôivớicáclãnhđạothànhphốsẽthúcđẩysựhỗtrợchomộtchươngtrìnhhànhđộngvì

môitrường.

Bàinóichuyệncủatôiđãđượcđónnhậnnhiệttình.Tuynhiêntôivẫncóthểcảmnhậnđượcmộtvàisựmiễncưỡng.Saucùngthìđặtramộttầmnhìnlàmộtchuyện;đưaCPSvàtoànbộthànhphốSanAntoniovàomộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIlàchuyệnhoàntoànkhác,nhấtlàkhiviệcnàychưatừngđượctriểnkhaiởnướcMỹ.AuroravàtôicùngngồiăntạimộtnhàhàngMexicoyêuthíchcủacô.Tôinói,“Aurora,tôicóýnày.Hãyđểtôichỉchocôthấytươnglai.CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIthựcchấtđãđếnrồi.HãynóivớihộiđồngquảntrịcủacôchuẩnbịhộchiếuvàhànhlývàthuxếpđếnTâyBanNha,nơigiámđốcphụtráchchâuÂucủatôi,AngeloConsoli,sẽđưacôđikhắpcảnước.CôsẽgặplãnhđạocủacáccôngtyhàngđầuđitheoCáchmạngcôngnghiệplầnIII,đếnthămcáctrạmnănglượnggióvàmặttrờihiệnđạinhất,thămcáctòanhàkhôngcókhíthảivàcáckhucôngnghệcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIII.”Saukhisuynghĩvềđềnghịcủatôimộtvàingàyvàbànbạcvớihộiđồngquảntrị,Aurorađãđồngý.

Chuyếnthămđượctổchứcvàotháng10/2008khônghềgiốngmộtkỳnghỉ.ConsolikhiếnchobanlãnhđạocủaCPSbậnrộnvớinhữngngàylàmviệc14giờ,trongđóhọđếnthămcácnhàkhoahọc,kỹsư,doanhnhân,quanchứcthànhphốvàcácnhómcộngđồng.Vàocuốichuyếnđicácthànhviênhộiđồngquảntrịđềukiệtsức.Quantrọnghơn,họđãđượcmởrộngtầmmắt.Chuyếnđilàmộttrảinghiệmmangtínhcáchmạnggiúphọhìnhdungđượcvàchạmvàotươnglai.

Chỉtrongvàituần,vănphòngcủatôiđãkýhợpđồngtưvấnvớiCPSvàthànhphốSanAntoniođểchuẩnbịmộtbảnquyhoạchtổngthểnhằmbiếnnơiđâythànhthànhphốhậucarbonđầutiênởlụcđịaBắcMỹ.

CHUẨNBỊCÁCQUYHOẠCHTỔNGTHỂCHOTHẾGIỚI

Vàotháng4nămsau,chúngtôi tổchứchội thảođầutiênvềquyhoạchtổngthểtạiSanAntonio.Nhómchúngtôigồmcó25chuyêngiacaocấptừnhữngcôngtydẫnđầuthếgiớitrongcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIInhưIBM,Philips,Schneider,GE,CH2MHill,Siemens,Q-Cells,Hydrogenics,KEMAvàmộtsốcôngtykhác.NhómchínhsáchtoàncầucủachúngtôibaogồmAlanLloyd,cựuthưkýcủaCơquanbảovệmôitrườngCalifornia(EPA)vàđươngkimchủtịchcủaHộiđồngGiaothôngsạchquốctế;ByronMcCormick,cựugiámđốcđiềuhànhphụtráchpháttriểndòngxechạyhydrotạiGMvàcáccôngtyquyhoạchđôthịvàkiếntrúcxanhnổitiếngthếgiớinhưBoeriStudiocủaÝ,AccionavàCloud9củaTâyBanNha.Cùngthamgiacuộchọpcũnglàmộtnhómchuyêngiađángnểgồmcáckỹsư,trưởngphòngcủacáccơquanthànhphố,đạidiệntừvănphòngthịtrưởngvàđộingũquảnlýcủaCPSEnergy.

HộinghịkinhdoanhbàntrònCEOtoàncầuvềCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcủachúngtôiđãtìmrasứmệnhcủamình.Trong12thángkếtiếp,nhómnghiêncứuchínhsáchcủachúngtôiđãthiếtkếbảnquyhoạchtổngthếchohoàngtửAlbertIIvàcôngquốcMonaco,thịtrưởngGianniAlemannovàthànhphốRome,PhóThốngđốcWouterdeJongvàthànhphốUtrechtởHàLan.Batrongsốnhữngbảnquyhoạchtổngthểnàycóthểđượctracứutrêntrangwebcủachúngtôi.

Tôisẽchiasẻvớibạnnhữnggìchúngtôiđãlàmvàđãhọcđược,nhưngcómộtlờicảnhbáo.Cácquyhoạchtổngthểlànhữngcôngtrìnhdởdangvàcómộtđườngconghọctậpthẳngđứng.Vớibốnquyhoạchtổngthểcủachúngtôiđảmnhiệm,chúngtôitìmranhữngýtưởngmớihàngngày,tạoranhữngliênkếtmới,điềuchỉnhcáctínhtoántrướcđóvàxemxétlạicácmụctiêuđãdựtính.NicholasEasley,ngườiđứngđầuhoạtđộngquyhoạchtổngthểcủachúngtôihaynóirằngviệcquảnlýcácquyhoạchtổngthểgiốngnhưbịmắckẹtvàomộttàulượnsiêutốc.Ởđócuộchànhtrìnhdiễnrathúvị,đầybấtngờvàđòihỏisựđiềuchỉnhvềtâmlýliêntụctrênđườngđi.Mụctiêuxâydựngmộtcơsởhạtầngvàhệthốngcóthểhoạtđộngtrongmộtthờiđạikinhtếmới,trongkhivẫntínhđếncácchỉtiêutàichínhgồmcóviệcdựbáođángtincậyvềcáckếhoạchdoanhthutrênvốnđầutư.Easleyđãdànhnhiềungàylàmviệc16giờnghiềnngẫmhàngđốngdữliệuvàbáocáovớiđộingũtoàncầucủachúngtôivàđạidiệntừcáckhuvựcchínhtrịmàchúngtôihợptácđểtìmranhữngcôngthứckhảthichocácmụctiêucủaquyhoạchtổngthể.Thựctếlàchúngtôiđangởtrongmộtlớphọckhổnglồvừalàmvừahọchỏilẫnnhau.

QuyhoạchtổngthểTIRđượcdựatrênmộtquanniệmmớimangtínhcáchmạngvềkhônggiansống.Hãynhớrằngtôiđãnóiđếnviệckhicácchếđộnănglượngmớihộitụvớicácphươngtiệntruyềnthôngmới,địnhhướngvềkhônggiansẽđượcthayđổivềcănbản,điềumàcácnhàtâmlýhọcngườiĐứcgọilà“thayđổihìnhdạng.”CuộcCáchmạngcôngnghiệpđầutiênkhuyếnkhíchcácthànhphốđôngđúcvớicáctòanhàchọctrời.Tráilại,CuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIkhuyếnkhíchpháttriểncácvùngngoạiôphitậptrungmởrộngrangoàitheochiềungang.

CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIImangtheomộtcơchếhoàntoànkhác.Nhómpháttriểncủachúngtôixâydựngcácquyhoạch

tổngthểđưacáckhônggianđôthịvàngoạiôhiệntạivàotrongphạmvisinhquyển.Chúngtôihìnhdungrahàngngànvùngsinhquyển,mỗimộtnútkếtnốivớinhaubởicáchệthốngnănglượng,truyềnthôngvàvậntảithuộcCáchmạngcôngnghiệpthứbatrongmộtmạnglướitrảikhắpcácchâulục.

Chúngtôicórấtítsựlựachọn.ChúngtôiđangmắckẹtvớimộttổhợpđôthịvàngoạiôsẽvẫntồntạitrongnửasaucủathếkỷXXI.Nhưngcũngchínhcơsởhạtầngđó,disảncủahaicuộcCáchmạngcôngnghiệpđầutiên,đangtiêuthụmộtlượnglớnnănglượngtừnhiênliệuhóathạchvàthảikhíCO2vàokhíquyển.TạiMỹhiệncókhoảng50,1%tổngsốnănglượngvà74,5%lượngđiệnđượctiêuthụbởicáccôngtrình,tạora49,1%lượngkhíthảiCO2củacảnước.

Chúngtôinhậnraảnhhưởngcủavấnđềđốivớimôitrườngsốngvàonăm2007.Đâylànămđánhdấumộtcộtmốcquantrọngtronglịchsửloàingười.TheoBáocáoLiênhợpquốcvềtìnhhìnhcácthànhphốtrênthếgiới2008/2009,lầnđầutiêntronglịchsử,phầnlớnmọingườiđangsốngtrongcáckhuđôthịtrongđónhiềungườisốngởcácthànhphốlớnvàvùngngoạiômởrộngcótừ10triệudântrởlên.ChúngtađãtrởthànhNgườiđôthị(Homourbanus).

Hàngtriệungườitúmtụmlại,chồngđốnglênnhautrongcáctrungtâmđôthị-ngoạiôkhổnglồlàmộthiệntượngmới.500nămtrước,trungbìnhmộtngườitrêntráiđấtcóthểgặp1.000ngườitrongsuốtcuộcđờimình.Ngàynay,mộtngườidâncủathànhphốNewYorkcóthểsốngvàlàmviệcgiữa220.000ngườitrongvòngbánkính10phúttừnhàhoặcvănphòngcủahọởtrungtâmManhattan.

Tronglịchsửchỉcóduynhấtmộtthànhphố−LaMãcổđại−tuyênbốcótrên1triệudânvàotrướcthếkỷXIX.Londontrởthànhthànhphốhiệnđạiđầutiênvớitrên1triệudânvàonăm1820.Đếnnăm1900,đãcó11thànhphốvớidânsốhơn1triệungười;đếnnăm1950,có75thànhphốnhưvậyvàvàonăm1976,191khuđôthịvượtquá1triệungười.Hiệnnay,hơn483thànhphốcódânsốtừ1triệunhiềungườitrởlênvàtìnhtrạngnàychưacóđiểmdừngdodânsốthếgiớiđangtăngtrưởngvớimộttốcđộđángbáođộng.Hiệnnaycó364.000trẻemđượcsinhratrêntráiđấtmỗingày.

Khiloàingườicònphảidựavàonănglượngmặttrời,gióvànước,sứcngườivàđộngvậtđểduytrìsựsống,dânsốvẫnởmứctươngđốithấp.Điểmbùngphátchínhlàsựkhaiquậtmộtlượnglớnnhiệtnăngđượclưutrữbêndướibềmặttráiđất,đầutiêndướihìnhthứcmỏthan,sauđólàdầuvàkhítựnhiên.Nhiênliệuhóathạchkíchhoạtchođộngcơhơinướcvàsauđólàđộngcơđốttrongđượcchuyểnthànhđiệnvàphânphốiquađườngdâyđiện,chophépconngườitạoramộtloạtcáccôngnghệmớikhácgiúpđẩymạnhnănglựcsảnxuấtlươngthựcvàsảnxuấthànghóadịchvụ.Sựgiatăngnăngsuấtdẫntớisựtăngtrưởngchưatừngcóvềdânsốvàtốcđộđôthịhóacủathếgiới.

Tuynhiên,khôngai thựcsựnắmđược lànhững thayđổi sâusắc trong trật tựcuộcsốngcủaconngườinàynênđượchoannghênh,phêphán,haychỉđơnthuầnlàghichéplại.ĐólàbởidânsốvàlốisốngđôthịđangpháttriểncủachúngtađãđượctạonênvớicáigiálàsựphávỡcáchệsinhtháicủaTráiđất.

Điềuđángkinhngạclàloàingườichúngtahiệntiêuthụkhoảng31%lượngsảnphẩmcơbảnròngtrêntráiđất–giátrịròngcủanănglượngmặttrờichuyểnthànhcácchấthữucơthựcvậtthôngquaquanghợp−mặcdùchúngtachỉtạonên0,5%tổnglượngsinhkhốicủahànhtinh.Vớidânsốtoàncầudựkiếnsẽtăngtừgần7tỷlênhơn9tỷngườivàogiữathếkỷnày,áplựclêncáchệsinhtháicủatráiđấtcóthểgâyhậuquảnghiêmtrọngchosựtồntạicủatấtcảcácdạngsốngtrongtươnglai.

Mặttráicủađôthịhóalànhữnggìchúngtađangđểlạiphíasautrênconđườngtớimộtthếgiớivớinhữngtòanhàvănphònghàngtrămtầng,cácnhàởcaotầngvànhữngdảiđấtrộnglớnđãkhiếncácvùngngoạithànhphìnhtora.Khôngphảingẫunhiênmàkhichúngtaănmừngsựđôthịhóacủathếgiới,chúngtađangtiếntớimộtthờikhắclịchsửquantrọngkhác:sựbiếnmấtcủatựnhiên.Dânsốgiatăng,tăngcườngtiêuthụthựcphẩm,nướcvàvậtliệuxâydựng,việcmởrộnggiaothôngđườngbộvàđườngsắt,cùngsựmởrộngcácvùngđôthị-ngoạiôtiếptụcxâmlấncácvùnghoangdãcònsótlạiđẩynhữngcưdânởđóđếnbờtuyệtchủng.

Cácnhàkhoahọccủachúngtanóirằngtrongvòngđờicủalớptrẻemngàynay,“tựnhiên”rấtcóthểsẽbiếnmấthoàntoànkhỏimặtđất.CaotốcxuyênAmazonchạyquatoànbộphạmvicủarừngnhiệtđớiAmazonđangđẩynhanhsựxóasổmôitrườngsốnghoangdãlớncuốicùng.CáckhuvựctựnhiêncònlạitừBorneođếnlưuvựcsôngCongođangnhanhchónggiảmdầnsaumỗingày,tạođàchodânsốpháttriểnngàycàngtăngcùngvớinhucầutìmkiếmkhônggiansốngvàcácnguồnlực.

LaMãcổđạimangđếnmộtbàihọccảnhtỉnhvềhậuquảtừviệccốgắngduytrìsốlượngdâncưkhôngbềnvữngtrongnhữngmôi

trườngđôthịlớn.Khácvớihiệntại,ÝtừngmộtvùngđấtrừngdàyđặcởthờikỳđầucủađếchếLaMã.Tuynhiên,trongkhoảngthờigianvàithếkỷ,rừngđãbịtànpháđểlấygỗvàđấtđượcdùngđểtrồngcâynôngnghiệpvàlàmđồngcỏchogiasúc.Sựphárừngkhiếnchođấtphảiđốichọivớigióvàlũlụtdẫnđếnsựsuygiảmcủatầngđấtmặtquýgiá.

Cũngtrongthờigiannày,RomengàycàngphụthuộcvàodiệntíchđấtnôngnghiệpởkhắpĐịaTrungHảiđểphụcvụcholốisốngxahoacủanhữngngườigiàucó,nuôidưỡngđộingũnôlệvàquânđộicủamình.Nôngnghiệpchiếmhơn90%doanhthucủachínhphủtrongcácthếkỷsaucủađếchếkhiviệcchinhphụcnhữngvùngđấtmớinhườngchỗchoviệcchiếmdụngđấtđainôngthôn.NhữngvùngđấtđãbạcmàutiếptụcbịkhaitháckiệtquệtrongmộtcốgắngtuyệtvọngđểgiữvữngnguồnthuchoRome–vàtàinguyênđấttiếptụcnghèođi.Đếnthếkỷthứba,sựsuygiảmđấtởBắcPhivàkhắpvùngĐịaTrungHảiđãdẫnđếnsuygiảmmạnhdâncưnôngthônvàsựbỏrơiđấtnôngnghiệp.

Sựgiảmsútdoanhthutừnôngnghiệplàmsuyyếuchínhquyềntrungươngvàsuygiảmhoạtđộngcủađếchế.Đườngsávàcơsởhạtầngrơivàocảnhhoangphế.QuânđộiLaMãtừngrấthùngmạnhtrởnênbệnhtậtvàthiếuvũtrang,họmấtnhiềuthờigianđểtìmkiếmlươngthựchơnlàbảovệđếchế.Binhlínhbắtđầuđàongũhàngloạt,khiếnRomephảichốngchọivớinhữngthếlựcxâmlượctừnhữngvùngxaxôicủađếquốc.Đếnthếkỷthứsáu,quânxâmlượcđãtiếntớicửaRome.ĐếchếLaMãtừngthốngtrịhầuhếtthếgiớibịsụpđổ.ThànhphốRome,vàothờikỳđỉnhcaotuyênbốcótrênmộttriệudânthuhẹplạichỉcòndướimộttrămngànngườisốngtrênđốngđổnát.Mẹthiênnhiênhóaracònđángsợhơngiặcngoạixâmnhiềutrongquátrìnhkếtliễuđếchếnày.

GiờhãythửtưởngtượngmộtngànthànhphốnhưRome40nămsaungàynay,mỗithànhphốvới1triệudântrởlên.Đâylàmộtviễncảnhkhôngbềnvữngkhiếnngườitarốitrí.Tôikhôngmuốnmangđếntinxấu,nhưngvớiviệckỷniệmquátrìnhđôthịhóacủanhânloạivàonăm2007,chúngtacóthểđãbỏlỡmộtcơhộiđểsuynghĩlạivềcáchchúngtasốngtrênhànhtinhnày.Chắcchắncónhiềuthứđểhoannghênhtrongcuộcsốngđôthị:sựđadạngvănhóa,cácquanhệxãhộiphongphúvàhoạtđộngthươngmạidàyđặclànhữngthứdễthấy.Nhưngđâylàmộtvấnđềvềquymô.Chúngtacầnphảixemxétcáchtốtnhấtđểgiảmdânsốvàxâydựngcácmôitrườngđôthịbềnvữngsửdụngnănglượngvàtàinguyênhiệuquảhơn,gâyônhiễmíthơn,vàđượcthiếtkếđểhỗtrợcuộcsốngcủaconngườimộtcáchtốthơn.

Trongthờiđạicủađôthịhóavàmởrộngngoạithành,chúngtangàycàngxarờithếgiớitựnhiênvớiniềmtinrằngchúngtacóthểchinhphục,chiếmgiữvàsửdụngcácđặcânphongphúcủahànhtinhmàkhônggâyhậuquảxấuchocácthếhệtươnglai.Tronggiaiđoạntiếptheocủalịchsửnhânloại,đểcóthểbảovệloàingườivàgìngiữhànhtinhchocácsinhvậtkhác,chúngtasẽcầnphảitìmracáchthứctáihòanhậpmìnhvàophầncònlạicủatráiđất.

Vớilưuýnày,cácquyhoạchtổngthểcủachúngtôimangtớimộtcơsởhạtầngTIRgồm5trụcộtcóthểtáikếtnốicáckhônggiansốnghiệntại,môitrườnglàmviệcvàkhônggianchơivớicáckhuvựcrộnglớnhơncủasinhquyểnbaoquanhchúng.

SINHQUYỂNROME

LiệucònthànhphốnàotốthơnRomeđểtriểnkhaikháiniệmsinhquyểnmới?KhithịtrưởngGianniAlemannođềnghịchúngtôixâydựngmộtbảnquyhoạchtổngthếtrong40nămđểbiếnthànhphốvĩđạiđầutiêncủanềnvănminhphươngtâythànhmộtthànhphốcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIII,chúngtôiđãvôcùnghàohứng.

ViệcmởrộngýtưởngvềRomevượtquanhữngbứctườngcổxưađểbaogồmsinhquyểnlànhưthếnào?Sinhquyểnlàmộtvùngsinhtháikéodàikhoảng40dặmtừđáyđạidươngđếntầngbìnhlưutrongđócácquátrìnhđịahóahọccủatráiđấttươngtácvớicáchệthốngsinhhọcđểduytrìcácđiềukiệnthíchhợpchosựtồntạicủasựsốngtrênTráiđất.Cácvòngphảnhồiphứctạpcủasinhquyểntráiđấthoạtđộngnhưmộthệthốngthầnkinhnộibộ,đảmbảosứcsốngchotoànthểhệthống.

NhậnthứcđượcrằngsinhquyểnTráiđấtvậnhànhnhưmộtsinhvậtkhôngthểphânnhỏkhiếnchúngtasuynghĩlạiquanniệmcủamìnhvềýnghĩacuộchànhtrìnhcủaconngười.Nếucuộcsốngcủamỗingười,củacảloàingườivàtấtcảcácdạngsốngkhácđượcgắnchặtvớinhauvàvớicấutạohóahọccủahànhtinhtrongmộtmốiquanhệcộngsinhphongphúvàphứctạpthìtấtcảchúngtađềuphụthuộcvàovàchịutráchnhiệmvềsứckhỏecủatoànbộhệthống.Việcthựchiệntráchnhiệmđócónghĩalàmỗingườisốngtrongcộngđồngtheonhữngcáchthứclàmthúcđẩylợiíchchungcủacảsinhquyển.

KếhoạchpháttriểnkinhtếCáchmạngcôngnghiệplầnIIIsẽbiếnđổiRomethànhmộtkhônggianxãhội,kinhtếvàchínhtrịtíchhợptrongmộtcộngđồngsinhquyểnchung.SinhquyểnRomeđượctạothànhtừbavòngtrònđồngtâm.Vòngtròntrongcùnggồmcácditíchlịchsửvàkhudâncư.Bênngoàitrungtâmthànhphốlàmộtvànhđaicôngnghiệpvàthươngmạivớinhiềukhông

gianmở.Ngoài khu vực côngnghiệp-thươngmại này, vùngđấtmở rộng hơn tạo nên các vùngnông thônbao quanh thànhphố.Môhìnhsinhquyểnnhấnmạnhvàosựkếtnốitheokhuvực−tậphợpnhữngkhuvựcnôngnghiệpxungquanhvớikhuthươngmạivàvùnglõilịchsử-nhàởtrongmộtmốiquanhệkếcậnvớinhauđượckếtnốibởinhữngnguồnnănglượngtáitạokhaitháctạichỗđượcchiasẻquamộtlướiđiệnphântánthôngminh.

Trungtâmthànhphốsẽđượccảitạođểđảmbảocáckhônggianmởcóthểtiếpcậnvàcáctuyếnđườngkhôngcóphươngtiệngiaothôngchophépngườiđibộgiànhlạiđườngphốvàtậnhưởngmôitrườnglịchsửxungquanh.Hoạtđộngcảithiệngiaothôngcôngcộng,cáctuyếnđườngdànhchoxeđạpvàngườiđibộsẽđượctriểnkhaiđểhỗtrợsựchuyểnđổinày.

MộttrongnhữngmốiquantâmchínhcủachínhquyềnRomelàlàmthếnàođểtăngmậtđộdânsốnộithànhvàduytrìýthứccộngđồngtạivùngtrungtâmcổkínhcủathànhphố.Điềukhôngmaylàhiệntạiđangcóxuhướnggiảmdânsốtạitrungtâmthànhphốvàchuyểntớicácvùngđấtngoạithànhdothiếunhàởhiệnđại,tắcnghẽngiaothôngnghiêmtrọngvàônhiễmkhôngkhí.MặcdùkhuvựctrungtâmRomethiếunhàởxãhội,diệntíchvănphònglạithừamứa.VìvậynhómthiếtkếđôthịcủachúngtôiđềxuấtRomechuyểnđổicáctòanhàthươngmạihiệnkhôngsửdụngthànhcáckhunhàởmớinhưcáchNewYorkvàChicagođãlàm–bằngcáchsửdụngcáckỹthuậtkiếntrúcsángtạotươngtựnhưmộtsốyếutốtiêntiếnnhấtcủathiếtkếxâydựngLaMãcổđại.KếhoạchnàykêugọiviệcgiữnguyênvẹncácmặttiềnmanggiátrịlịchsửđểbảotồndisảnkiếntrúccủatrungtâmRome,đồngthờimổxẻphầnlõicáctòanhàđểtạodiệntíchchocáckhuvườnchunggiốngnhưtrongcácbiệtthựLaMãcổđại.

QuátrìnhphủxanhRomecũngsẽsửdụnghàngngànkhuvườncôngcộngnhỏnằmrảiráctrongkhudâncưxungquanhkhuvựclõilịchsử-dâncư.CarloPetrini,ngườikhởixướngphongtràoĐồănchậmđãtiếnhànhmộtdựáncùngthịtrưởngAlemannonhằmxâydựngcáckhuvườntrongkhuônviêntrườnghọccủathànhphốđượcchămsócbởicáchọcsinh.

Baoquanhkhuvựctrungtâmthànhphốmớiđượchồisinhsẽlàkhuvựccôngnghiệp-thươngmạixanh–trungtâmcủanềnkinhtếRome.Chúngtôidựđịnhchuyểnđổivànhđaithươngmại-côngnghiệpthànhmộtphòngthínghiệmđểpháttriểncáccôngnghệvàdịchvụsẽbiếnRomethànhmộtnềnkinhtếcarbonthấpkiểumới.Cáckhucôngnghệvàkhoahọcsinhquyểnchứacáctrungtâmxúctiếnđạihọc,cáccôngtykhởinghiệpcôngnghệcaovàcácdoanhnghiệpkháctậptrungvàohoạtđộngthươngmạicôngnghiệptheomôhìnhTIRsẽđượcthànhlậptrongvànhđaicôngnghiệp-thươngmại.

CáckhuTIRtươngtựđãvàđangđivàohoạtđộngởcácnướckhác.KhuCôngnghệWalqaởHuesca(TâyBanNha)nằmtrongmộtthunglũngthuộcdãynúiPyrenees,thuộcthếhệcáckhucôngnghệmớicóthểtựsảnxuấtnănglượngtáitạotạichỗđểcấpđiệnchohầuhếtcáchoạtđộngcủamình.ỞđâyhiệncókhoảnghơnmộtchụctòanhàvănphòngđượcsửdụngbởicáccôngtycôngnghệcaohàngđầunhưMicrosoft,Vodaphone,cáccôngtyvềcôngnghệthôngtinvànănglượngtáitạokhác.

Vànhđaicôngnghiệp-thươngmạisẽđượcthiếtkếnhưmộtmôitrườnglàmviệchấpdẫnvớikhônggianxanhrộngrãi,cáctòanhàvànhàmáykhôngphátthảicarbonđượccấpđiệnbởinguồnnănglượngtáitạosảnxuấttạichỗvàđượckếtnốivớicáchệthốngnănglượngđiện,nhiệtvàphânphốikếthợplại.

uyhoạchcủaRomekêugọiviệctáiphânbổcáckhuđấtnôngnghiệpbịbỏhoanghoặcchưađượcsửdụngđúngmứcởvànhđaibênngoàibằngcáchtriểnkhaihàngtrămtrangtrạihữucơtrồngcácloạiquả,rauvàngũcốcbảnđịa.KhuvựcnôngnghiệpsẽlàminhhọasốngđộngchophongtràođồănchậmcủaÝ,sửdụngcáctậpquáncanhtácsinhtháihiệnđạinhất.Cácchợnôngthônngoàitrời,quántrọởnôngthônvàcácnhàhàngsẽbáncácmónănđịaphươngvàquảngbáchonhữnglợiíchdinhdưỡngcủachếđộănĐịaTrungHải.Cáctrungtâmnghiêncứunôngnghiệp,khubảotồnđộngvật,cáccơsởphụchồichứcnăngchođộngvậthoangdã,cácngânhàngbảotồnnguồngenthựcvậtvàcácvườncâycũngsẽđượcxâydựngtrongvànhđainôngthônđểkhôiphụcsinhquyểnRome.

VànhđaixanhbênngoàicủaRomecũngmangđếnmộtcơhộivôcùngtolớnđểlàmđịađiểmchonhữngdựánnănglượngtáitạoquymôlớnsửdụngnănglượnggió,mặttrờivàsinhkhối.Cáckhunănglượngtáitạosẽđượcbốtríởkhắpvànhđainôngnghiệpvàđượctíchhợpvớicảnhquannôngthôn.

TấtcảnhữngsángkiếnnàyđượcxâydựngđểphụchồisinhquyểnRomevàbiếnkhuvựcnàythànhmộthệsinhtháitươngđốitựchủvàbềnvững có thể tự cung cấpphần lớnnguồnnăng lượng cơbản, thựcphẩm, và chất xơđểnuôi sốngngườidân tạiRome.Vớiviệclậpkếhoạchvàquảngbásángtạo,vànhđainôngthôncóthểđượcbiếnthànhmộtkhusinhquyểntuyệtvờivàtrởthànhmộttrongnhữngđịađiểmdulịchchínhcủaRomevớihàngtriệudukháchđếnđây.

BảnquyhoạchRome,hiệnđangđượcđiềuphốibởiLiviodeSantoli,HiệutrưởngtrườngKiếntrúcthuộcĐạihọcLaSapienza,thaymặtchoThịtrưởngAlemanno,đãđượcxâydựnglàmtrọngtâmcủakếhoạchpháttriểnkinhtếvàxãhộidàihạncủathànhphố.

Thiếtkếlạicáckhuvựcđôthịvàvùngphụcậnthànhcácsinhquyểnlàmộtnhiệmvụkhókhăn.Hơnnữacácthànhphố,khuvựcvàcácquốcgiasẽphảitìmnguồnvốnởđâuđểhỗtrợchonhữngthayđổiởquymôchúngtôiđangđềxuất,nhấtlàkhiđangởtronggiaiđoạntăngtrưởngchậmvànguồnthuchínhphủbịcắtgiảm?

MỘTKẾHOẠCHKINHDOANHXANHCHOSANANTONIO

SanAntonio,thànhphốđầutiênthamgiavàochươngtrìnhquyhoạchtổngthểcủachúngtôi,làmộtvídụđiểnhình.Mặcdùlàthànhphốlớnthứ7tạiMỹ,nơiđâytươngđốinghèosovớinhiềukhuvựcđôthịlớnkhác.MộtkhókhănkháclàCPS,côngtyđiệnvàtiệníchthuộcsởhữucủathànhphốlànguồnthuchínhchiếmtới1/4doanhthuhoạtđộngcủaSanAntonio.VàvìCPSthuộcsởhữuthànhphố,nócótruyềnthốnggiữgiáđiệntươngđốithấpsovớicáckhuvựcđôthịkhácphảimuađiệntừcáccôngtyđiệnvàtiệníchtưnhân.

LàmthếnàochúngtacóthểthựchiệnmụctiêucủaSanAntoniogiảm20%phátthảikhínhàkínhvàtăng20%sảnlượngnănglượngtáitạovàonăm2030?NếuCPSgiảmmạnhlượngđiệnbántrongthànhphố,việcnàysẽlàmgiảmdoanhthucủathànhphố.Nếunócốgắngtănggiáđiệnđểkhuyếnkhíchsửdụnghiệuquảvàngănngừalãngphí,ngườidânsẽcònnghèohơngâynênảnhhưởngtiêucựctớikinhtếđịaphương.

LàmộttrongcácđôthịlớncủaMỹ,SanAntoniocũnglànơisinhsốngcủamộtcộngđồnglớnngườithiểusốgốcLatinhđượchưởnglợirấtíttừnhữngtiếnbộkinhtếthờikỳsauThếchiếnthứII.Khitôibắtđầugặpgỡcácquanchứccủathànhphốcũngnhưcáclãnhđạokhốidoanhnghiệpvàdânsự,tôikhôngthểkhôngnhậnthấysựquantâmsâusắccủahọtớiđiềuhọgọilà“haimặtcủaSanAntonio”.Hầunhưkhôngcómộtcuộcthảoluậnnàomàngườitakhôngsửdụngcụmtừnày.Thựctếdaidẳngvềsựtồntạimộttầnglớptrunglưugiàucó,phầnlớnlàngườidatrắngvàmộttầnglớpdướigốcLatinhbịphânbiệtđốixửvàthiếuviệclàmlàrõmồnmộtởmộtthànhphốtựxưnglàcửangõnốicộngđồngnóitiếngTâyBanNhavớimiềnnamvàcộngđồngnóitiếngAnhvớimiềnbắc.

Làngãtưgiữacácnềnvănhóa,nơinàycũngmangtheonhữngvếtnhơcủalịchsử.ỞtrungtâmthànhphốlàtòacôngsứTâyBanNhanổitiếngAlamo,nơivàonăm1836đãdiễnramộttrậnchiếnlớntrongcuộcchiếntranhgiànhchủquyềngiữaCộnghòaTexasmớihìnhthànhvàMexico.MặcdùngườiTexasbạitrậntạiAlamo,họđãgiànhchiếnthắngcuốicùngvàsápnhậpphầnlớnlãnhthổMexicotrướcđâyvàonướccộnghòamới.AlamongàynaylàđịadanhthuhútnhiềukháchdulịchnhấttạiTexasvàlànguồnthuchủchốtcủathànhphố,khiếnnótrởthànhniềmtựhàovớimộtsốngườivàcũnglàmộtsựnhắcnhởkhôngngừngvềmấtmấtvớinhữngngườikhác.

CPShyvọngquyhoạchtổngthếTIRcóthểtạonênmộtdòngchảycáchoạtđộngkinhtếmớimẻchonhữngngườidânnơiđây,đồngthờibiếnvùngnàythànhmộtnềnkinhtếbềnvữnggầnnhưkhôngphátthảicarbonđầutiêntạiBắcMỹ.Đâylàmộtnhiệmvụnặngnềdùlàtronghoàncảnhnào.

Maymắnthay,thànhphốđãkhôngthuvềhaibàntaytrắng.Khônggiốngcácthànhphốcôngnghiệpởmiềnbắcđãsuythoáisaugiaiđoạnđỉnhcaocủangànhôtôvàonhữngnăm1980,quậnBexarbaogồmkhuvựcđôthịrộnghơncủaSanAntonio,đãquamặtnềnkinhtếMỹtừnăm1980đếnnăm2008,vớitốcđộtăngtrưởngcaohơn58%.Kếtquảnàymộtphầnlànhờcólĩnhvựctàichínhvàbảohiểmvữngmạnhchiếm20%độingũlaođộng.NgànhduynhấtsụtgiảmtạiquậnBexarlàsảnxuất.TrongkhilaođộngtronglĩnhvựcsảnxuấtcủaMỹtăng25%,SanAntoniođãmấtđi40.000việclàmtrongngànhnày.

Thànhphốnàyđangtrôngđợivàotriểnvọngrằngquátrìnhxâydựngcơsởhạtầnggồm5trụcộtcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIItrong20nămtớisẽmanglạiviệclàmchohàngngànngười,đặcbiệtlàtronglĩnhvựcsảnxuấtvàngànhxâydựngvàmangtớicáccơhộiviệclàmmớicholựclượngdânsốtrẻđangtăngmạnh.

LĩnhvựcsảnxuấtyếukémcủaSanAntoniohóaralạilàmộtlợithế.Bởihoạtđộngsảnxuấttrongquậnlàrấtítsovớicácđôthịlớnkhác(sốlượngcôngviệcsảnxuấtbìnhquânđầungườiởSanAntoniochỉbằngmộtnửasovớicáckhuvựckhácởMỹ),SanAntoniobắtđầuvớimộtdấuchâncarbonnhỏhơn.

NếuSanAntoniocóthểthuhẹpkhoảngcáchkinhtếxãhộigiữacáccộngđồnggốcLatinhvớiAnhQuốcvàđồngthờigiảiquyếttháchthứcképcủabiếnđổikhíhậuvàanninhnănglượng,nósẽtrởthànhmộtngọncờđầucủacảnước.

Chúngtôiđãxâydựngmộtmôhìnhkinhtếchitiếtcủathànhphốvàcácxuhướngpháttriểndựkiến,cótínhđếnmộtloạtcácbiếnsốkinhtếvàxãhộihọc,vàsauđótínhtoánlượngkhíthảiCO2củaSanAntoniotronggiaiđoạn2008-2030theokịchbản“hoạtđộngbìnhthường”,sửdụngsốliệuvềkhíthảicủanăm2005.Chúngtôinhậnthấyrằnglượngkhíthảisẽtăng17%,từ27,2triệuméttấnCO2vàonăm2008lênkhoảng31,8triệuméttấnvàonăm2030.

Tuynhiên,đểđạtđượccácmụctiêugiảmphátthảikhítoàncầumàchúngtađãđặtra,thànhphốsẽphảigiảmlượngkhíthảiCO2từmức27,2triệuméttấntrongnăm2008xuốngcònhơn16triệuméttấnvàonăm2030.Sựcắtgiảmthậmchícònphảinhiềuhơntronggiaiđoạntừ2030đếnnăm2050nếukhuvựcđôthịđặtmụctiêugiảmlượngphátthảiCO2xuống80%sovớimứchiệnnayvàogiữathếkỷ−mứcgiảmmàcácnhàkhoahọccholàcầnthiếtởcácnướcpháttriểnđểhạnchếnguycơtráiđấtnónglênmộtmứckhoảng2độC.

BảnquyhoạchtổngthểsẽđòihỏimộtsựtáitưduyhoàntoànvềnềnkinhtếcủaSanAntonio.Saukhichạysốliệu,chúngtôithấyrằngđểđạtđượcmụctiêuSanAntoniosẽcầnmộtkhoảnđầutưtổngcộngtừ15đến20tỷđô-latronggiaiđoạntừnăm2010đếnnăm2030.Mấuchốtởđâylàđầutư.Mọibảnkếhoạchtổngthểcủachúngtôilànhữngkếhoạchpháttriểnkinhtếchứkhôngchỉđơnthuầnlàchitiêuchínhphủ.Trongkhicácchínhphủthườngthamgiasâusátvàoquátrìnhnày,họcũngmongđợimộtkhoảnlợinhuậntrênsốtiềnđầutưcủamình.

Vàothờiđiểmkhicácchínhphủđềubịsụtgiảmdoanhthuvàcáckhoảnchibịcắtgiảmđểcânbằngngânsách,câuhỏiđầutiênkhôngthểtránhkhỏilà“Làmthếnàochúngtacóđủkinhphíđểtiếnhànhđổimới?”Nhưngcólẽcâuhỏiquantrọnghơnlà,“Làmsaochúngtacóđủkhảnăngđểkhôngtiếnhànhnó?”TrongkhiCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIđanglaodốc,cáchduynhấtđểkíchthíchtăngtrưởngkinhtếlàthayđổinó.Vàquantrọnghơn,chúngtađãcónguồnlựctàichínhcầnthiết.

Cómộtthựctếlàmỗikhuvựcđôthị,quậnvàbangđềuđầutưmộttỷlệphầntrămcủaGDPhàngnămchỉđểgiữvữngnềnkinhtế,chodùđólàđầutưvàohệthốngđườngsá,trườnghọc,giaothôngvậntải,thiếtbịcôngnghiệp,nhàmáyđiệnhaycácđườngdâymới.

CáccôngtyMỹđangcónhiềukhoảndựtrữvàhiệnđangnắmgiữmộtconsốkỷlục1.600tỷđô-lalợinhuậnthuđượctrongvàinămqua,mặcdùđangtrongĐạisuythoái.SanAntoniodựkiếnsẽđầutưtrungbìnhkhoảng16tỷđô-lamỗinămvàonềnkinhtếtừnăm2010đếnnăm2030.Chúngtôidựtínhrằngnếuthànhphốchỉcầnđầutư5%camkếthàngnămcủamình,tứckhoảng800triệuđô-lamộtnăm,nócóthểđạtđượccácmụctiêuđãđặtravàchuyểnđổithànhcôngvàomộtkỷnguyênkinhtếmới.Nóicáchkhác,nếukhuvựckinhtếcôngvàtưnhâncủaSanAntoniochỉcầnđầutưmộtkhoảntươngđươngvớingânsáchpháttriểnkinhtếtrongmộtnămcủanótrongvòng20nămtới,mộtkhoản16tỷđô-lachiaratrong20năm−nócóthểtrởthànhthànhphốCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcarbonthấpđầutiêncủanướcMỹ.Điềuđócónghĩalàthànhphốvẫncóthểphânbổ95%củakhoảnđầutưcủamìnhđểcủngcốcơsởhạtầngcũkỹcủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII,đảmbảođểnókhôngbịsụpđổtrongthờikỳquáđộ.

Tạisaochỉcầnđầutưítnhưvậy?Đólàvìchiphíđểduytrìmộtcơsởhạtầngcũđangsuyyếulàtươngđốicaosovớiviệctạoramộtcơsởhạtầngmới.Việcsửachữamộtcơsởhạtầngđãcũnátmangđếnrấtítcơhộikinhtếmớicũngnhưgiátrịgiatăngthựcsựchonềnkinhtế.Ngượclại,cơsởhạtầngmớilàmphátsinhvôsốhoạtđộnghợptáckinhdoanhvàdoanhnghiệpphụtrợ.

Chúngtađanggiảđịnhrằngthànhphốápdụngphươngphápxâydựngcơsởhạtầngmớimangtínhhệthống.Hiệuứngsốnhânthựcxảyrakhisựtươngtácgiữacáctrụcộtđưađếnmộtmôhìnhmới.TrongkhimỗitrụcộttạonêncơsởhạtầngchocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,nếuđứngriêngchỉmanglạigiátrịhạnchếchonềnkinhtế,khichúngđượckếthợptrongmộthệthốngtươngtáchoạtđộngnhưmộtsinhvậtđangpháttriển,nềnkinhtếmớisẽcấtcánh.Vàgiốngnhưbấtkỳsinhvậtnào,nócũngsẽtrảiquacácgiaiđoạnsơkhai,chínmuồivàlãohóa.

TôinhấnmạnhđiềunàybởinhómchúngtôiđãphảiđốimặtvớisựtruyềnbásailệchđedọapháhoạinhữngnỗlựccủamìnhtrongnhữngtuầnngaytrướckhiCPSchínhthứccôngbốbảnquyhoạchtổngthể.CPSnóivớicácnguồntinrằngkếhoạchCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcủachúngtôisẽtiêutốnmộtconsốkhổnglồ16tỷđô-lavàlàmtănghóađơntiềnđiệnlênđángkể.Consốnàyđãđượctríchdẫnởngoàibốicảnhcủanómàkhôngcóbấtkỳthôngtinkèmtheonào.Phảnứngtựnhiêncủacácphươngtiệntruyềnthônglàchorằngbảnquyhoạchtổngthểsẽvắtkiệtngânkhốcủathànhphốvàtăngnhanhgiáđiệnbánchongười

dân.Chúngtôiphảinhanhchóngkiểmsoátthiệthạivàgiảithíchrằngconsố16tỷđô-lalàđượcdàntrảitrongvòng20nămvànóchỉchiếm5%kinhphíđầutưchokinhtếhàngnămmàkhuvựckinhtếcôngvàtưnhânđãchira.Chúngtôigiảithíchthêmrằnghiệuứngsốnhânkinhtếcủaviệcxâydựngmộtcơsởhạtầngmớisẽlàmtáithiếtnềnkinhtếvàtạoracácdoanhnghiệpcùngviệclàmmới.Khibảnbáocáocuốicùngđượccôngbốvàcộngđồngdoanhnghiệp,cáctổchứcdânsựvàhộiđồngthànhphốđãhiểuđượcconsố16tỷđô-latrongbốicảnhcủanó,sựbấtbìnhmớilắngdịuvàthànhphốcóthểđánhgiábảnkếhoạchmộtcáchkỹlưỡngvàtỉmỉ.

MỘTCUỘCKHỦNGHOẢNGHẠTNHÂN

Sựhiểulầmcủabáochíkhôngchỉlàmộtsựlạcđềđơngiản.NóđãkhiếncáclãnhđạocủaCPSđánhgiásailầmnghiêmtrọngtrongvàituầnngaytrướckhicôngbốquyhoạchtổngthể,kíchđộngmộtvụbêbốicôngkhaivàkhiếnmộtsốlãnhđạochủchốtvàChủtịchhộiđồngquảntrịcủacôngtyphảitừchức.Hậuquảchínhtrịkhiếnchobảnkếhoạchbịxếpsangmộtbêntrongkhithànhphốgiảiquyếtsựlộnxộn.Maymắnthay,vụbêbốivàcáchànhđộngkhắcphụccủathịtrưởngvàhộiđồngthànhphốcuốicùngđãcủngcốchoviệctriểnkhaicuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIItạiSanAntonio.

TừnhữngcuộctraođổiđầutiêncủatôivớiAuroraGeis,việcưutiêncácnguồnnănglượngtrongtươnglaichoCPSvàthànhphốSanAntoniolàmộtvấnđềrấtđượcquantâm.CPSđanghướngđếnhaigiảiphápvềnănglượng,vàmỗihướngđềuđượchọtheođuổitíchcực.Họđặtniềmtinvàocảnănglượnghạtnhânvàgió,đồngthờicũngkhôngbỏquacơhộitheođuổinănglượngmặttrời.

CPSlàđốitácchínhtronghainhàmáyđiệnhạtnhâncungcấpmộtphầnlớnđiệnchothànhphố.Vàonăm2006,khicảnềnkinhtếMỹvàSanAntoniođềuđangbịthổiphồng,CPSlongạirằngnếuđườngcongtăngtrưởnghiệntạitiếptụcđilên,thànhphốsẽphảiđốimặtvớitìnhtrạngthiếuhụtnănglượngvàonăm2016.Đểgiảiquyếttìnhtrạngthâmhụtdựtính,banlãnhđạoCPSkếtluậnrằnghọsẽphảităngcườnglượngđiệncơsở−lượngđiệntốithiểucầnthiếttrongvòngmộtngày,thôngquaviệcsửdụngthanhoacđienhatnhan.Hochoncachthưhai,chorangđienhatnhankhongthairaCO2vadođolamotlưachonnanglươngsachgiupthànhphốtiếptụctheođuổicácmụctiêupháttriểnbềnvững.

CPShợptácvớiNRGEnergyvàcùngthànhlậpliêndoanhvớiToshibađểpháttriểnhailòphảnứnghạtnhânmới.Mỗicôngtysẽsởhữu40%dựánđượcgọilà“ĐổimớihạtnhânBắcMỹ(NINA)”vàsẽtìmthêmmộtbênthứbađểmua20%cổphầnsởhữucònlại.Năm2007,CPSvàNRGgửihồsơlênỦybanQuảnlýHạtnhânMỹđểxinphépxâydựngcáclòphảnứnghạtnhân–đâylàhồsơđầutiênxincấpphépxâydựngmớinhàmáyđiệnhạtnhântạiMỹtrongvòng28năm,kểtừvụtainạntạinhàmáyđiệnhạtnhânThreeMileIslandởPennsylvaniavàonăm1979.Thànhphốđãcamkếtdành276triệuđô-lachogiaiđoạnthiếtkếmặtbằngsơbộ,kèmtheoyêucầulàCPSphảigiảmmứctănggiáđiện5%màhọmuốnápdụngchokháchhàngđểtàitrợchoviệcsảnxuấtđiệnmớixuốngcòn3,5%.

Trongthờigiannày,CPScũngtăngcườngđángkểcôngsuấtphátđiệngiócủahọ.Với910MWnănglượngtáitạotheohợpđồng−94%trongđólàtừTexasWind,CPScóthểtựhàorằnghọđãsảnxuấtnănglượngtáitạotừgiónhiềuhơnbấtkỳcôngtyđiệnlựctrựcthuộcthànhphốnàotạiMỹ.LiệuCPScóđủkhảnăngtăngcườngquymôởcảnănglượnghạtnhânvànănglượngtáitạohaykhông?

Cóbayếutốbổsungcầnphảixemxét.Đầutiên,đãcósựphảnđốicôngkhaivềviệctriểnkhainănglượnghạtnhân.CáctổchứcdânsựlongạivềrủirođốivớimôitrườngkhiámảnhvềsựkiệnThreeMileIslandvẫnchưabaogiờnguôingoai.Ngoàira,nhữnglolắngvềcâuhỏithườngtrựcvẫnchưacólờigiảiđápsau60nămứngdụngđiệnhạtnhânlàlàmthếnàođểvậnchuyểnvàlưutrữcácchấtthảihạtnhânvôcùngnguyhiểm.Thứhai,hộiđồngthànhphốlolắngvềcáckhoảnbộichitrongkhixâydựnghainhàmáyđiện,sợrằngthànhphốvànhữngngườinộpthuếsẽbịmắckẹtvớimộthóađơnngàycàngleothanglàmănmònnguồnthucủathànhphốvànềnkinhtếđịaphương.Thứbalànghivấngiảiphápnănglượngnàotronghaihướngcónhiềukhảnănghơntrongviệcthúcđẩycáccơhộikinhtếmớivàtạoracáccôngănviệclàmcầnthiết.

NhữngvấnđềnàyđãxuấthiệnnhiềulầntrongcáccuộcthảoluậnriêngcủachúngtôivớiCPSEnergycũngnhưtrongcáccuộchọpchínhthứccủachúngtôi.AuroraGeisđãvỡranhiềuđiềusauchuyếnđiđếnTâyBanNha,nhưngliệucôcóhiểurằnghaiconđườngnănglượngmàCPSđangtheođuổilàmâuthuẫnvềlogic?VấnđềsâuxahơnlàliệuthànhphốsẽtiếptụcdựavàocácnguồnnănglượngtậptrungtruyềnthốngcủathếkỷXXhaysẽbắtđầuthựchiệnquátrìnhchuyểnđổidàihạnsangcácnguồnnănglượngphânphốicủathếkỷXXI.Haiphươngphápcungcấpnănglượnghoàntoànkhácnhauđangđượccânnhắc:mộtbêntheo

hướngtừtrênxuốngvàmộtbênchiasẻnganghàng.Lựachọnhướngđithứhaisẽđòihỏiphảitưduylạihoàntoànvềcáchthứccáccôngtyđiệnvàtiệníchcóthểkiếmlợinhuận.

Điềuthúvịlàbảnbáocáovềquyhoạchtổngthếdài133trangchỉnhắcđiệnhạtnhânmộtlần.NhómtôiđãđưavàomộtđồthịcủaCPSmôtảcácgiảđịnhvềrủiroliênquanđếncácnguồnnănglượngkhácnhaumàCPSđangcânnhắc.PhântíchriêngcủaCPSchothấychiphíxâydựngmộtcơsởhạtnhâncóthểthấphơntừ6%đến50%sovớidựtính(hailòphảnứnghạtnhânđầutiêncủaCPSđượcxâydựngtrongnhữngnăm1980vượtquádựtrùkinhphíbanđầutận500%).Ngượclại,chiphílắpđặtthiếtbịnănglượnggiócóthểthấphơn10%hoặccaohơn15%sovớidựkiến.Xácsuấtchênhlệchvớinănglượngmặttrờicũngởmứctươngtựđốivớigió.Đồthịđượcđikèmphầnchúthíchsau:

Cácgiảđịnhliênquanđếnnhữngrủirogắnvớichiphídựkiếnchonhữngphươngánnàynênđượcxemxétcẩnthận.BấtkỳkhoảnđầutưnàodẫnđếnchiphíởngưỡngtrêncủaxácsuấtsẽhúthếtnguồnvốntựdodùngđểđầutưvàocácsángkiếnpháttriểnbềnvữngcóthểgópphầnchuyểnđổisangcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

SựdẫnchiếuduynhấtđếnnhữngrủirovềchiphítiềmnănggắnvớiviệclắpđặtcácnhàmáyđiệnhạtnhânmớisẽtrởlạiámảnhCPS.Thựctế,chỉmộtthángsaukhibảnquyhoạchtổngthểcủachúngtôiđượccôngbốchínhthứcvàbangàytrướckhihộiđồngthànhphốSanAntoniobỏphiếutánthànhđầutưthêm400triệuđô-lavàodựánhạtnhântrịgiá8,5tỷđô-la,vănphòngthịtrưởngđượcthôngbáorằngToshibađãtăngmứcchiphídựkiếncủahọđốivớihailòphảnứnghạtnhânlênhẳn4tỷđô-la.RõràngmộtsốlãnhđạocaocấptạiCPSđãbiếtvềkhoảnchiphítăngnàytrướcđónhiềutuầnmàkhôngthôngbáovớihộiđồngquảntrịCPShayhộiđồngthànhphố.

Khitintứcđượclanra,nhiềungườiđãphảitrảgiá.BartleybịsathảivàAuroraGeis,chủtịchhộiđồngquảntrịCPS,mặcdùkhôngbiếtchuyệnnàyđãbịvịthịtrưởngmớiJuliánCastrogâyáplựcphảitừchứcđểchịutráchnhiệmvềsựbưngbítnày.Thậmchítrướckhiviệcchiphítăngvọtđượctiếtlộ,GeisđãbàytỏlongạirằngCPSđangtậptrungquánhiềuvàohạtnhânmàbỏquaviệctheođuổicácnguồnnănglượngtáitạovàđiệnphântánmới.Côcònlặnglẽvậnđộngđểgiảmcamkếtcủathànhphốtừsởhữu40%xuốngcòn20%−mộtkhoảnđầutưchỉđủđểtrangtrảinhucầuđiệnhạtnhândựkiếncủaCPS.ThịtrưởngCastrođãđồngývớikhoảncamkếtgiảmxuốngvàotháng8.

Vớichiphídựkiếnhiệntạikhoảng12tỷđô-lavàcácướctínhđộclậpmớiđưaconsốlêngần17đến20tỷđô-la,thànhphốđãquyếtđịnhbảolãnhchodựán.TrongmộtthỏathuậngiữaCPS,NRGvàToshibadothịtrưởngCastrolàmtrunggian,CPSđãgiảmcổphầntạicácnhàmáyhạtnhânTexastừmứcbanđầu40%xuốngcòn7,6%,tứcmộtmứcđầutưtrịgiá1tỷđô-la.

MặcdùthànhphốSanAntoniođãđượcgiảithoát,ngườinộpthuếtạiMỹthìkhông.LiêndoanhgiữaNRG,NinavàToshibavẫnđangtíchcựcthuyếtphụccácnhàđầutưvàtìmkiếmbảolãnhvayvốntừBộNănglượngMỹđểcóthểkhởiđộngdựán.Nếuviệclạmchixảyralàmđedọatớikhảnăngthanhtoáncủaliêndoanh,ngườinộpthuếtạiMỹsẽphảitrảmộtphầnthiệthại.

NhữngbấtđồngvềđiệnhạtnhânlàmnổilênmộtvấnđềkhóchịucủangườidânSanAntonio:bàitoánviệclàm.KhivịthịtrưởngthờiđóPhilHardbergerđóntiếpnhómlàmviệctoàncầucủachúngtôitạihộithảovềquyhạchtổngthểkéodàibangàyvàotháng4/2009,ôngnhấnmạnhmốiquantâmchínhcủathànhphốlàtìmracácgiảiphápmớiđểsảnxuấtnănglượngbềnvữngđồngthờităngcườngcáccơhộiviệclàmmới,đặcbiệtlàchođộingũcôngnhânvàngườinghèocủathànhphố.Nhiệmvụcủachúngtôilànghiêncứucácphươngánnănglượngmớicótínhthânthiệnvớimôitrườngvàgiúpngườidâncóviệclàm.

Ngànhcôngnghiệphạtnhânthườngxuyêntunghôthựctếlàviệcxâydựngcáclòphảnứnghạtnhânquymôlớncóthểtạoranhiềuviệclàm.Trongmộtbàixãluậnvàonăm2010,ChristineToddWhitman,cựuthốngđốcbangNewJerseyvàgiámđốcEPAdướithờitổngthốngGeorgeBushchorằngviệcxâydựngcácmáyđiệnhạtnhânmớicóthểtạora“khoảng70.000việclàmmới”trêntoànquốc.Tuynhiênkhinghiêncứukỹlưỡnghơnthìtriểnvọngviệclàmkhôngđượchấpdẫnnhưvậy.

Việcxâydựngmộtlòphảnứngchỉtạora2.400việclàmngànhxâydựngvàkhiđượcđưavàohoạtđộngnóchỉcầnsửdụng800côngnhântoànthờigian.Đểtạora70.000việclàmnhưdựkiếncủavịcựuthốngđốcsẽcầnphảixây22nhàmáyđiệnhạtnhânvớichiphíkhôngdưới200tỷđô-lavàsẽcầnítnhất20nămđểxâydựngchúng−mộtkhoảnđầutưkhổnglồvềthờigianvàtiềnbạcsovớimứctăngtrưởngviệclàmđạtđược.Ngượclại,theoLiênhiệpcácnhàkhoahọcquantâm(UCS),mộttrongnhữnghiệphộikhoahọccóuytínnhấtcảnước,nếuchínhphủliênbangđặtmụctiêucáccôngtyđiệnkhaithác25%điệnnăngtừnănglượngtáitạo,việcnàysẽtạoragần300.000việclàm.Ngoàira,kinhphí12đến18tỷđô-lahoặchơnđểxâydựnghailòphảnứnghạtnhânmớitạiTexasbằngvớitổngvốnđầutưkinhtếướctínhlàcầnthiếttrong20nămtớiđểxâydựngmộtcơsởhạtầng5trụcột

choCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvàđạtđượccácmụctiêugiảmkhíthảicarboncủathànhphố.

Thếcònlượngđiệnbổsungmàcácnhàmáyđiệnhạtnhânsẽtạora?CácdựbáotăngtrưởngnănglượngmàCPSsửdụngdựatrêncácmôhìnhtruyềnthốngcóthểkhôngcònphùhợpởtươnglai.Cáccôngtyđiệntừlâuđãdựavàomứctăngtrưởngnhucầuđiệnvàtăngtrưởngdoanhthubánhàngtừ1%đến2%mộtnăm.Quytắcnàyđãlặplạiđến45lầntrong58nămgầnđây.Nhưngkhingườitiêudùngbắtđầusửdụngítnănglượnghơnvàtựsảnxuấtđiệnchomình,nhucầuvềđiệnsẽgiảmđángkể.NhucầuđiệnởTexasđãgiảm3,2%trongnăm2009.NhữnghiệntượnggiảmlượngđiệnsửdụngtươngtựđangdiễnraởkhắpnướcMỹvàchâuÂu,gâyraáplựcphảiđánhgiálạinhucầuvềđiệnvàdựbáotăngtrưởngtrongtươnglai.

CóthểmộtsựgiatăngnhucầuđiệnchoInternetvàdịchvụliênquanđếntruyềnthôngkháccũngnhưcácphươngtiệnchạyđiệncóthểthúcđẩysựpháttriểncủangànhđiệntrongnhữngnămtới.Câuhỏiđặtralànhucầuđósẽđượcđápứngchủyếubằngcácnguồnnănglượngtruyềnthống–nhiênliệuhóathạchvàhạtnhân,hayngàycàngnhiềutừcácnguồnnănglượngtáitạo.CPSrõràngđanghướngtớigiảiphápthứhai.

NhữngrắcrốivềhạtnhânkhiếnviệctriểnkhaiCáchmạngcôngnghiệpthứbatạiSanAntoniobịtạmngừnggầnmộtnăm.Khitôiviếtcuốnsáchnày,thànhphốvàcôngtyđiệnmớitrởlạilưngngựa,nhưcáchngườitathườngnóiởTexas,tronghànhtrìnhchinhphụcmụctiêudẫnđầucảnướcđếnmộttươnglaimớihậucarbon.Chươngtrìnhsửdụngnănglượnghiệuquảcủahọlàmộttrongnhữngchươngtrìnhđứngđầutrongnước.CPSvàthànhphốđãgiảmsửdụngđược142MWđiệntronghainămquavàđãđặtmụctiêugiảmsửdụng771MWvàonăm2020.Nhờthànhtíchvượttrộitrongviệcsảnxuấtđược910MWđiệntừnănglượngtáitạo,SanAntoniohyvọngsẽtạora1.500MWđiệnnănglượngtáitạovàonăm2020.CPSđangbắtđầuxâydựngmộtlướiđiệnthôngminh,vớimộtdựán2nămnhằmlắpđặt40.000métđườngdẫntrongcáctòanhàtạikhuvựcđôthị.CPScũngđãkýkếtmộtthỏathuậnvớiGMđểlắpđặtcáctrạmsạcđiệnchocácxeChevyVolt.Tómlại,SanAntoniođangtrênđườnghướngtớimộtnềnkinhtếTIR.

THƯƠNGMẠIKHÁCBIỆT

TháchthứclớnnhấtđốivớiCPSlàphảithayđổimôhìnhkinhdoanhvàphongcáchquảnlýcủamìnhchophùhợpvớinhữngyêucầucủamộtkỷnguyênnănglượngphânphốimớiđượcquảnlýbởicôngnghệtruyềnthôngInternet.CáccôngtyđiệnvàtiệníchchâuÂuđangđốimặtvớimộttháchthứctươngtựvàchẳngbaolâunữamọicôngtyđiệnvàtiệníchkháctrênthếgiớicũngthế.

Giốngnhưcáccôngtyđiệnlựckhác,CPScótruyềnthốngtựsảnxuấtđiệnvàbánchúngchongườisửdụngcuốicùng.Hiệnnay,mô hình kinh doanhmới đã khiến CPSmua điện từ chínhmột số khách hàng củamình và phân phối lại cho những ngườikhác.Tươngtựnhưvậy,nhiệmvụcủaCPStrongquákhứlàsảnxuấtvàbánranhiềuđiệnhơn.Bâygiờmụctiêucủanólànângcaohiệuquảsửdụngnănglượng,tứclàbánraítđiệnhơn.MặcdùCPSvẫnsẽtiếptụcsảnxuấtđiệntừnhiênliệuhóathạchvàuraniumtheohệthốngquảnlývàphânphốitậptrungtrongthờigiantới,côngtynàysẽcầnphảinhanhchóngchuyểnsangmôhìnhkinhdoanhmớiđểquảnlýnănglượngcủanhữngngườikhácvàgiúphọtốiưuhóaviệcsửdụngnănglượngđồngthờitănghiệuquảsửdụngnănglượngcủahọ.

ChúngtôiđềnghịCPSxemxétcáccơhộikinhdoanhmớitrongtoànbộchuỗigiátrịcủamộtcơsởhạtầngCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Chẳnghạn,CPSEnergyvàthànhphốcóthểthamgiavàohoạtđộngtàitrợ,sảnxuấtvàphụcvụcácthànhphầncùngquátrìnhkhácnhautạonêncơsởhạtầng5trụcộtcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

CầnlưuýrằngcảCPSvàthànhphốđềukhôngthểthựchiệnđơnlẻmộtkếhoạchkinhtếởquymônày.ĐểđạtđượcmụctiêutrởthànhkhuvựcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđứngđầucủaMỹ,thànhphốvàCPSsẽphảithuhútđượcsựthamgiacủatoànbộkháchhàng.Cácdoanhnghiệpvừavànhỏ(SME),hợptácxã,khunhàởsởhữutậpthể(CID),cáchiệphộiđịaphương,cácnhómmôitrườngvàngườitiêudùngđềulànhữngthànhviênvàđốitáctiềmnăngtrongviệcthựchiệnmộtkếhoạchTIRchoSanAntoniovàSouthTexas.

CácquậnxungquanhcũnggặpnhiềutháchthứcgiốngnhưSanAntonio.ChúngtôiđềnghịSanAntoniođịnhvịnólàtrungtâmcủamộtmạnglướinănglượngbằngcáchkếthợpcáccôngtytiệních,cácnhàcungcấpnănglượngkhácvàngườidùngvớimụctiêuxâydựngmộtcơsởhạtầngTIRởkhắpkhuvựcphíanamTexas.

TrongthờigianlàmviệcvớiCPSEnergy,tôikhôngthểkhôngtựhỏiliệumẹmìnhsẽnghĩgìvềnhữngthửnghiệmcấptiếnmàhọđangthựchiện.MẹtôisinhraởElPaso,Texasvàđãquađờivàonăm2007ởtuổi96.Giađìnhbênngoạinhàtôiđãđịnhcưở

Texastừnhữngnăm1890.Vàongày10/1/1901,nhữngngườithămdòdầumỏởmỏSpindletoptạiBeaumont,Texasđãtìmthấydầuởđộsâu311mét,mởramộtgiếngdầuphunlênkhônghơn45mét.Chỉriênggiếngdầunàyđãcungcấp100.000thùngdầumộtngày,nhiềuhơntấtcảcácgiếngdầukhácởMỹvàothờiđiểmđócộnglại.

Khimẹtôilớnlên,hàngngànngườiđithămdòdầuđãxớitunglòngđấtởTexashyvọngtìmđượcvàngđen.NhiềungườiđãthànhcôngvàTexasđượcmọingườixemlàđếchếdầumỏ.LúcnàythìnướcMỹđãtrởthànhcườngquốcvượtbậctrênthếgiớitrongCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII.

ViệcmộtthếhệnhữngngườikhaithácmớiởTexasđangthuthậpnănglượngtừgióvàmặttrờiđểbiếnTexasthànhmộtbangdẫnđầuvềđiệnxanhthậtkỳlạmàcũngthậthợplý.NhữngnỗlựccủahọcóthểmởđườngđểnướcMỹnắmquyềnlàmchủcơnsốtnănglượngtiếptheovàgiànhlạivịtrídẫnđầuthếgiớibằngcáchchuyểnsangnhữngnguồnnănglượngmềmcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

ChắchẳnmẹtôisẽrấtphấnkhíchvềsựchuyểnbiếncủaTexas.Cólẽbàsẽnhắctôinhớvềmộtcâungạnngữcũcủangườidânnơiđây:“Nếubạnđangởtronghốsâuthìhãyngừngđào”−mộtkinhnghiệmđịaphươngđánggiávàocuốithờikỳdầumỏ.

ĐỔIMỚIMONACO

Chỉ3thángsaukhinhómlàmviệctoàncầucủachúngtôitổchứccuộchộithảobangàyvềquyhoạchtổngthểchoSanAntonio,tôiđượchoàngtửAlbertIIcủaMonacomờicùngcảnhómđếncôngquốcnhỏbécủamìnhởvùngCôted’AzurbờbiểnmiềnnamnướcPháp.

TôigặphoàngtửAlbertIIlầnđầutiênvàotháng2/2007tạiParis.KhiđótôiđượctổngthốngPhápJacquesChiracđềnghịtổchứcmộtcuộchộithảocấpcaochocáclãnhđạodoanhnghiệpvàchínhphủtừkhắpnơitrênthếgiớivàongàyỦybanliênchínhphủvềBiếnđổikhíhậucủaLiênHiệpQuốccôngbốbảnBáocáođánhgiátổnghợpthứtưđượcchờđợiđãlâuởParis.Hộithảođượcgiaonhiệmvụnghiêncứucácsángkiếnkinhtếcầnthiếtđểchuyểnđổinềnkinhtếtoàncầusangkỷnguyênhậucarbon.Khiđó,hoàngtửAlbertlàmộttrongnhữngthànhviêncủaủyban.

KhinghĩtớiMonaco,hầuhếtmọingườiđềuhìnhdungđếnđờisốngcaođãthuhútnhữngngườigiàucóvànổitiếngtừkhắpthếgiới,giảiđuaxecôngthứcmộtGrandPrixhàngnămvàsòngbạcmạvàngBelleÉpoque.NhưngMonacocòncómộtmặtkháccũngrấtđángchúý.ÔngcủahoàngtửAlbertII,hoàngtửAlbertIlànguyênthủquốcgiađầutiênthamgiavàocôngcuộcbảotồncáchệsinhtháiđạidươngcủathếgiới.Saumộtchuyếnđibiểnvòngquanhthếgiớivàonăm1906,hoàngtửAlbertIđãthuthậpdữliệuvàtiếnhànhcácnghiêncứuvềsinhvậtbiểnvàsauđóthànhlậpViệnhảidươnghọcnổitiếngthếgiới−cơquankhoahọcđầutiênnghiêncứusâuvềcácđạidươngvớimụctiêubảotồnđờisốngcủacácđộngthựcvậtbiển.HoàngtửRainerIIIđãtiếptụccôngviệcnàyvàtrởthànhngườicổsúycóuytíntrênthếgiớivềbảotồnđạidương.Trongthờikỳôngcầmquyền,MonacotrởthànhquốcgiaĐịaTrungHảiđầutiênchỉthảira“nướcthảiđôthịsạch,cóthểuốngđượcvàchảyrabiển.”

Tạicuộchội thảoởParis, tôiđãbịấntượngmạnhbởinhữngkiếnthứcchuyênsâucủahoàngtửvềbiếnđổikhíhậuvàcácphươngpháptiếpcậnthựctếôngđangtiếnhànhởMonacođểgiảiquyếtcuộckhủnghoảng.Nhậnranhữngtácđộngmạnhmẽmàbiếnđổikhíhậuđãgâyravớicácđạidươngtrênthếgiới,hoàngtửAlbertIIđãchuyểntrọngtâmsangnhữngtháchthứccủahiệntượngtráiđấtnónglênvàtrởthànhmộtphátngônviênhàngđầutrongcácnhàlãnhđạothếgiớivềvấnđềnày.Dướisựlãnhđạocủaông,côngquốcMonacođãtiếnhànhmộtloạtcácsángkiếnmôitrườngđượcxâydựngđểtrởthànhhìnhmẫuchochâuÂuvàchocảthếgiới.

Tôigặplạihoàngtửvàotháng3/2009.KhiđótôiđếnMonacođểthuyếttrìnhtrongmộthộinghịthườngniênvềcáccôngnghệtiêntiếncủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvớisựthamgiacủamộtsốbộóclớnnhấtthếgiớitronglĩnhvựccôngnghệcùngcácdoanhnhânvàtổchứctàichínhcóquantâmđếnmôitrường.HộinghịthườngniênnàylàsángkiếncủaMungoPark,mộtdoanhnhânnhạybénrấtquantâmtớigiớicôngnghệvàlàngườicótàinăngchọnranhữngkẻchiếnthắngtrongsốhàngngàncôngnghệxanhđangnổilên.Mungocómốiquanhệthântínvớihoànggiavàđãđềnghịtôicùnggặphoàngtửđểthảoluậnvềcácvấnđềcùngquantâm.

ChúngtôiđượcdẫnvàomộtcănphòngnhỏchứađầysáchvởvàcácbảnđồcổtrônggiốngnhưmộtcuộcnghiêncứuvàođầuthếkỷXXmàngườitacóthểthấytrongbộphimIndianaJonesvàchiếcrươngthánhtích(RaidersoftheLostArk).HoàngtửAlbertlàmộtngườikhiêmtốnvàítnóimàtôingờrằngnếukhôngđượcsinhratrongmộtgiađìnhhoànggiathìôngsẽdànhcảđờiđể

nghiêncứukhoahọc.

HoàngtửbàytỏlolắngvềcáccuộcđàmphánvềbiếnđổikhíhậutạiCopenhagenđượcdựkiếndiễnravàocuốinămvàlongạirằngviệctìmragiảiphápchovấnđềtráiđấtnónglênmộtcáchkinhtếvàhệthốngchưađượcchútrọngđúngmức.ÔngđãbiếtvềmôhìnhpháttriểnkinhtếmàtôichuẩnbịchoLiênminhchâuÂuvàhỏiliệumìnhcóthểgiúpgìtrongviệcthúcđẩymộtKỷnguyêncôngnghiệpthứba.TôinóirằngnhữnggìchúngtacầnlàcácmôhìnhcóhiệuquảvàMonacosẽlàmộtthíđiểmphùhợpđểthửnghiệmmộtsốýtưởngmớinhất,nhấtlàkhinướcnàyđãtiếnkháxatrongcácsángkiếnvềbiếnđổikhíhậu.HoàngtửđồngývàchúngtôithốngnhấtmộtngàyđểtổchứccuộcgặpcủanhómtôivớicácbộtrưởngvàchuyêngiakỹthuậtcủaMonacođểphácthảomộtbảnquyhoạchtổngthểKỷnguyêncôngnghiệpthứbachocôngquốcMonaco.Chúngtôihyvọngbảnquyhoạchtổngthểsẽđượchoànthànhvàotháng10đểhoàngtửAlbertcóthểtrìnhbàynhưmộtkếhoạchchiếnlượcvớicácnhàlãnhđạothếgiớikháctạicáccuộcđàmphánvềbiếnđổikhíhậuởCopenhagen.Vớichỉmộtítthờigian,chúngtôiđãxắntayáovàoviệcngay.

MặcdùMonacogiốngnhưSanAntoniođềumờinhómchúngtôitớiđểgiúphọđạtđượcmụctiêu20-20-20vàonăm2020,haithựcthểnàyhoàntoànkhácnhau.Monacolàmộtquốcgiacóchủquyềnđộclậptheochếđộquânchủlậphiến.TrongkhiSanAntoniolàmộtthànhphốphântánvớimộttầnglớpdướiđôngđảo,MonacolàmộtkhuđôthịđôngđúcnằmgiữabiểnĐịaTrungHảivànhữngngọnnúivàlànhàcủamộtsốnhữngngườigiàunhấtthếgiới.GDPbìnhquânđầungườicủaMonacolà51.092eurovàtỷlệthấtnghiệpbằng0.Ngânsáchhoạtđộngcủachínhphủlà744.209.751euro.Ởđâykhôngcóthuếthunhập.Thayvàođó,doanhthucủachínhphủđếntừthuếgiátrịgiatăng20%vàthuếbánhàng5%.Diệntíchchưatớihaikm2củacôngquốclànơiởcủa35.000cưdân.Sốlượngngườitănggấpđôimỗingàydokếtquảcủanhữngngườidândichuyểnkhiđilàmvàkháchdulịch.

CólẽtôinênlàmrõkháiniệmvềngườicưtrútạiMonacovớichiasẻnhậnđượctrongngàyđầutiênnhómlàmviệctoàncầucủachúngtôigặpgỡlãnhđạocủacôngquốc.ChúngtôiđượcchobiếtrằngnhiềungườidângiàucónhấtcủaMonacosốngởđókhôngthườngxuyênvàcoinhàcủahọgiốngnhưnơinghỉdưỡng.Vìkhôngbịđánhthuếthunhập,họtuyênbốđâylànơicưtrúchủyếucủamình,điềumàsauđóchúngtôiđượcbiếtlàđãgâyramộtvấnđềvềmôitrườngđángxấuhổvàítđượcnhắcđến.Đểchứngminhtìnhtrạngcưtrúchủyếucủamình,cácchủnhàphảicungcấpbảnsaohóađơntiệníchhàngthángcủahọchothấyhọđangởnhà.Kếtquảlàcácthiếtbịthườngđượcbậtliêntục24/7ngaycảkhikhôngcóaitrongnhà,gâylãngphínănglượngvàgiatăngdấuchânCO2tạicôngquốcnhỏbénày.Chínhphủđangcốgắngđểgiảiquyếtvấnđề,mộtphầnbằngcáchbanhànhcáckhoảntrợcấplớnđểchuyểncáccănnhàthànhcácnhàmáyđiệnxanhminicóthểchuyểnnănglượngsạchtrởlạilướiđiện(sẽđượcnóithêmtrongchươngnày).

CâuhỏiđầutiêncủachúngtôilàMonacolấynănglượngtừđâu?17%nguồnđiệncủanướcnàyđếntừviệcbơmnướcbiển,trongkhi25%nhucầusưởiấmvàlàmmátđượcđápứngthôngquamộtnhàmáyđốtchấtthảithànhnănglượng.HầuhếtnguồnđiệncủanóđếntừnướcPháp,vốnchủyếusảnxuấtđiệntừnănglượnghạtnhân.

CáccôngtrìnhxâydựngởMonacođượctậptrungtrongmộtdiệntíchnhỏđếnnỗihầunhưkhôngcódiệntíchđấttrốngnàochocáckhunănglượngquymôlớn.Nhữnggìnướcnàycólà6kmbờbiểncóthểđượckhaithácđểtạoranănglượngsóngvàgió,cũngnhưtốcđộbứcxạmặttrờicaobấtthườngcóthểđượckhaithácthôngquacácpinquangđiệnhoặcnhiệtlượngmặttrờiđểtạoranănglượng.

TháchthứclớncủaMonacolàlàmthếnàođểkhaithácbứcxạmặttrờitrêncáctòanhàmàkhôngảnhhưởngđếnnhữngdisảnvềkiếntrúc.Côngquốcđãnhấnmạnhvớichúngtôirằnghọkhôngmuốnthayđổidiệnmạocáctòanhà,tứcmàusắcvàhìnhdạngcủachúng.

24%củaMonacolàdiệntíchmáinhà,mộtnửatrongđóphùhợpvớiquangđiện(cónghĩalà,hướngvềphíanamvàkhôngbịchekhuất).Chúngtôiướctínhrằnghơn30%mụctiêuvềnănglượngtáitạocủaMonaconhằmsảnxuấtra50gigawattgiờvàonăm2020cóthểđạtđượcnhờviệcsảnxuấtnănglượngquangđiệntừcácpintrênmáinhà.Chúngtôicóthểtănggấpđôiviệcsảnxuấtnănglượngmặttrờibằngcáchsửdụngmặttiềncáctòanhànhưcácđiểmthugom.PhầnlớnphầnnănglượngmặttrờitiềmnăngcònlạicóthểđượckhaithácbằngcáchchothuênhữngvùngđấttrốngngaygầnbiêngiớivớiPhápvàlắpđặtcácthiếtbịthuthậpnănglượngmặttrời.NhómchúngtôicũngđềnghịthửnghiệmmộthệthốngquangđiệnngoàikhơichưađượctriểnkhaisẽgiúpcôngquốcthuthậpnănglượngmặttrờitrênbiểnĐịaTrungHải.Hệthốngquangđiệnngoàikhơiđầutiênvớiđườngkính100métđãđượcthửnghiệmtạiAbuDhabitrênvịnhBaTư.Việcđặtcáctấmquangđiệnngoàixabờbiểnvàngoàitầmnhìncóthểcungcấpthêm15%nănglượngtáitạonướcnàycầnđểđạtđượcmụctiêunăm2020.

ChínhphủMonacorấtquantâmtớiviệcbiếncáctòanhàthànhcácnhàmáyđiệnminivàhiệnđangápdụngcáckhoảntrợcấp30%vớimứctốiđalà30.000eurođểhỗtrợlắpđặtcáchệthốngquangđiệnmặttrời.Nhưngchúngtaphảilàmđiềuđónhưthếnàođểtránhlàmchothànhphốtrônggiốngnhưmộthệthốngphátđiệnkhổnglồ?

Nhómkiếntrúccủachúngtôivàcácnhàquyhoạchđôthịthamkhảoýkiếncủacácchuyêngianănglượngvàtìmramộtsốphươngphápkhảthiđểtạoranănglượngmàkhôngảnhhưởngđếntínhthẩmmỹcủacảnhquanđôthị.Hầuhếtcáctấmpinquangđiệncómàuxanhđậmvàđượcgắnvớicácgiàngiáoốpkhôngđẹpmắt.NếucáctòanhàcủaMonacobịphủkíntrongcáctấmquangđiện,hệquảsẽrấttồitệ.

Maymắnthay,cáccôngtyhiệnnayđanglắpcáctấmpinquangđiệnnhỏtrựctiếpvàocácmáingóibằngđấtnung,cácmáiche,tường,kính,cửachớpvàthậmchícảrèm,chekínchúngbằngmọibềmặtsẵncó.

Côngnghệgiócũngcóthểđượctíchhợpvàocáctòanhà.Điềunàykhiếnnhiềungườingạcnhiênvìchúngtathườngnghĩsảnxuấtđiệngiólàphảicócáctuabingiókhổnglồđượclắpđặtthànhtừnghàngtrongnhữngtrạmnănglượnggiórộnglớn.Tuynhiênmớiđâycáctuabingiótrụcdọcđãđượcthiếtkếđểkhôngcầnphảixoayvàcóthểhấpthụkhôngkhíhỗnloạnhơnởcáckhuvựcđôthịđôngđúc.Cáctua-bingiótrụcđứngcóthểđượclắptrênnóccáctòanhàởMonacođểtăngcườngkhảnăngsảnxuấtnănglượngtáitạocủanướcnày.

CácmáinhàvàbứctườngthânthiệnvớimôitrườngcũngđangtrởnênthịnhhànhvàchúngtôikhuyênMonaconênápdụng.Việctíchhợpcácnhàmáyvàocáccơsởhạtầngsẽlàmgiảmdòngchảythoátnước,tănglượngnhiệt(giảmbớthiệuứngđảonhiệtđôthịtrongmùahèvàgiúpgiữnhiệttrongmùađông),tăngcườngđadạngsinhhọcđôthị.Vàonăm1998,thànhphốBasel(ThụySĩ)đãphátđộngdựánmáinhàxanhvàhiệnnay20%diệntíchmáibằngcủathànhphốnàythânthiệnvớimôitrường.CácthànhphốToronto(Canada)vàLinz(Áo)hiệnyêucầumọitòanhàmáibằngphảiđượcthiếtkếmàuxanh.Tấtcảnhữngnỗlựcnày−nănglượngmặttrời,gióvàmáinhàxanhgiúptáikếtnốiMonacovớikhuvựcsinhquyểncủamìnhvàkhuyếnkhíchýthứcsinhquyển.

MộtlưuýcuốicùngvềMonaco:Mọivùngmiềnmangđẳngcấpthếgiớiđềucónétvănhóađộcđáoriêng.VớiMonaco,đólànhữngchiếcxehơitốcđộcao.Trongsuynghĩcủamọingười,Monacogắnliềnvớimônđuaxe.Trongbảnkếhoạchtổngthể,chúngtôiđãđềxuấtnướcnàynênlàmgươngchothếgiớibằngviệcthaythếsốlượngítỏixebuýtcôngcộngsửdụngđộngcơđốttrongchạybằngxăngbằngcácxechạybằngpinnhiênliệuhydro.Docódiệntíchnhỏ,nướcnàycóthểtiếnhànhchuyểnđổimộtcáchnhanhchóngvớichiphítốithiểuvàtrởthànhquốcgiađầutiêntrênthếgiớicómộthệthốnggiaothôngcôngcộngkhôngkhíthải.

SauphầntổngkếtcuộchộithảolãnhđạocủachúngtôiởMonaco,ByronMcCormicktừnhómchínhsáchvàtôicùngngồivớiMungoParktạiquầybarcủakháchsạnđểbànvềmộtýtưởngmàMungođangtheođuổi.HaylàtổchứcmộtgiảiđuaôtôhàngnămthứhaitạiMonacovớinhữngchiếcxeđuachạyđiệnvàhydrotừkhắpnơitrênthếgiới?Cácxesẽchạybằngđiệnkhaitháctừcáctấmpinnănglượngmặttrời,tuabingiótheochiềudọcvàcácnguồnnănglượngtáitạokhácđượcthuthậptừcáctòanhàcủaMonaco.LiệucòncócáchnàotốthơnđểbáohiệusựkếtthúccủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIvàchàođónCáchmạngcôngnghiệplầnIII?TôitòmòmuốnbiếtphảnứngcủaByron.ÔnglàngườiđãdànhcảcuộcđờitạiGeneralMotorsvàlàmộttrongvàingườichịutráchnhiệmvềviệcpháttriểnxehơichocôngtytrongtươnglai,kểcảcácxechạypinnhiênliệuhydro.Ôngđãtrảlờirấtnhanhvàchânthành:“Tôiphảiđăngkýởđâu?”

KhinhómchúngtôihoànthànhcôngviệctạiMonaco,dọnđồvàrasânbay,tôichợtnghĩliệuthánhđịathuhútnhữngngườigiàucóvànổitiếngnàycóthểthayđổihìnhảnhthànhmộtnơipháttriểncôngnghệcaotiêntiếnvàbềnvữngđểtrởthànhtiêuchuẩnthẩmmỹmớichothếgiớihaykhông.

GIẢIPHÓNGUTRECHTKHỎICARBON

NếuMonacolàthiênđườnggiảitríthìUtrechtlạinổitiếngvềsựcầncù.Vớibảnchấtnghiệncôngviệc,tinhthầndoanhnghiệpvàvôcùngthựcdụng,tỉnhnhỏnằmtrongvùngnộiđịacủaHàLannàylàmộtnơinghiêmtúcvớitoànhoạtđộngkinhdoanh.TỉnhUtrechtlàmộttrongnhữngvùngpháttriểnnhanhnhấtởLiênminhchâuÂu.Vớitỷlệthấtnghiệpthấp,mứcsốngtươngđốicao,UtrechttựhàolànơicómộttrườngđạihọcđẳngcấpthếgiớikhiếnnơiđâytrởthànhmộttrungtâmquantrọngtrongnềnkinhtếtrithứcchâuÂu.

Khônggiốngnhưmộtsốnơikhácchúngtôitừnglàmviệccùng,Utrechtkhônghềbỏquaviệclậpkếhoạch.Họtrangbịđầyđủcác

kếhoạchcho10năm,20năm,nhữngkếhoạchđượcvạchrachitiếtđếnmứchiếmkhithấyđượctrongmôitrườngquảnlýcấptỉnh.Tôingờrằngnhữngngườichịutráchnhiệmđầusóngngọngióquanhiềuthếkỷđãcómộtbảnnănglậpkếhoạchkhôngthểxóabỏtrongbộgentậpthểcủamình.

ĐiềunàycónghĩalàngườiHàLancóthóiquenchuẩnbịđốiphóvớinhữngmốinguyhiểmởphíatrướcvàhọcàngpháthuyđiềuđókhithếgiớiđangphảiđốimặtvớitìnhtrạngthiếuhụtnănglượng,giánănglượngluônbiếnđộngcũngnhưcácrốiloạnsinhtháivàxãhộiđầynguyhiểmtừbiếnđổikhíhậudoconngườigâyra.

Trướcthựctếnày,tỉnhUtrechtđãđặtramộtchươngtrìnhnghịsựđầythamvọng:dẫnđầucáckhuvựcthuộcLiênminhchâuÂutiếnvàomộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvớimụctiêugiảm30%(vượt10%sovớimụctiêucủaEU)cácloạikhílàmtráiđấtnónglênvàonăm2020vàđạtmứccarbontrungtínhvàonăm2040.HiệnnaymớichỉcómộtvàikhuvựccânnhắcvềkếhoạchmàUtrechtđangtheođuổi.

Đểđạtđượcmụctiêunày,tỉnhUtrechtvàHộinghịkinhdoanhbàntròncácCEOvềCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđãcùnghợptácđểbànthảovềpháttriểnkinhtếtrongthếkỷXXI.NhiệmvụđặtralàchuẩnbịchoUtrechttrởthànhtỉnhđầutiêncủakỷnguyênsinhquyển.NếuUtrechtcóthểđạtđượcnhữngbướctiếnnhanhchóngtớimứckhôngphátthảitrong30nămnữa,nósẽcóthểtruyềncảmhứngđểhàngngànkhuvựckháclàmtheo.

Nhưcáckhuvựcđôngdâncưkhác,Utrechtcầnphảimởrộngkhuvựcđôthịvàxâydựngcáccộngđồngngoạiômớiđểđápứngcácnhucầunhânkhẩuhọccủamìnhtrongvòng20nămtới.Utrechtđãlênkếhoạchxâydựnghaicộngđồngmới:RijnenburgvàSoesterburg.Rijnenburgsẽlàmộtcộngđồnggồmkhoảng7.000hộgiađình,cònSoesterburglàmộtcộngđồngướctínhcókhoảng500hộ.Tỉnhcũngcầnphảinângcấpcơsởhạtầnghiệncótrongkhuvựcđôthịcũ.

Giốngnhưởcácthànhphốvàkhuvựcpháttriểnnhanhkhác,banlãnhđạotỉnhphảiđốimặtvớimộttháchthứclớn:làmthếnàođểmởrộngcáckhunhàởmớitrongkhivẫnđảmbảorằngcáckhuvựccũcủathànhphốkhôngbịbỏlại.Chúngtôicónhiệmvụduytrìtăngtrưởngkinhtếvàbắtnhịpvớisựbùngnổdânsốđồngthờiphảigiảmlượngkhíthảicarboncủakhuvực.

Thayvìrơivàonghịchlýthườngthấygiữapháttriểnkinhtếvàtínhbềnvữngvềmôitrường,tỉnhđãbắtđầunghiêncứukhảnăngdùngtăngtrưởngđểhỗtrợchopháttriểnbềnvững.Nóicáchkhác,cáctòanhàmớimàthôngthườngsẽcầnnhiềunănglượnghơnvàlàmgiatăngkhíthảiCO2sẽphảituânthủquyđịnhkhôngphátthảicarbonvàhỗtrợcácngànhkinhtếcũcủathànhphốnângcấpcơsởhạtầng.

Ýtưởngnàytươngtựnhưphươngpháptàitrợquagiatăngthuế(TIF)đượcápdụngtrongcôngcuộctáithiếtcáckhuvựcbịxuốngcấpởcácthànhphốnhưChicago,AlbuquerquevàAlmeda.Ýtưởngcơbảnởđâylàtỉnhsẽdùngthuếbấtđộngsảnthutừcáckhuvựcmớixâydựngđểtàitrợchocácdựáncảitạođôthịtrongcáckhuvựckinhtếcũcủathànhphố.Tuynhiên,vìcácsángkiếnnàyđềucómụctiêucuốicùnglàkinhtế,chúngthườngxuyênbịchỉtríchlàkhôngkhácgìmộtkếhoạchcủaRobinHoodlấycắpcủangườigiàuvàchiachongườinghèo.

Nhưngnếukháiniệmvềcảitạođôthịcũngbaogồmviệctiếtkiệmnănglượngvàbảovệmôitrườngchotoànbộkhuvực,“việctàitrợnănglượng”cuốicùngsẽcólợichocảngườigiàuvàngườinghèo.Thuếnhàđấttừnhữngkhunhàởmớicóthểđượcđưavàoquỹtrợcấpcácchủsởhữunhàtrongnhữngkhuvựcnghèocủathànhphốđểnângcấptòanhàcủahọ.Việccảitiếncáctòanhàdẫnđếngiảmsựsửdụngnănglượng,tiếtkiệmnănglượngnhiềuhơnvàgiảmlượngCO2thảivàokhíquyển,dođómangđếnlợiíchtíchcựcchocácchủnhà,doanhnghiệpvàtoànxãhội.

Tuynhiênngaycảkhiđãcómộtkếhoạchcấpvốnđộtphánhưvậy,việcnângcấptoànbộthànhphốlàkhônghềdễdàng.Nhưvớibấtkỳvấnđềkinhtếnào,vấnđềđặtralàthứtựưutiên.Làmthếnàođểcơquanchứcnăngcóthểquyếtđịnhcáctòanhàđượcnângcấptrướctiên?Việcbảovệcáctòanhàđơnlẻlàmộtýtưởngtuyệtvờivàcóthểcómộttácđộngđángkểđếnviệcsửdụngnănglượng,nhưngviệcnângcấptòathápWillisTowertạiChicago,chẳnghạn,sẽgiúptiếtkiệmđủđiệnđểcungcấpcho2.500hộgiađình.

Rõràng,tỉnhUtrechtcầnmộtbảnkếhoạchtoàndiệnvàcóhiệuquảvềtàichính.AdrianSmith+GordonGillArchitecture,mộtcôngtyquyhoạchđôthịởngoàiChicagođồngthờilàthànhviênnhómpháttriểntoàncầucủachúngtôi,đềxuấtmộtgiảiphápphầnmềmchoUtrechtsẽkếthợpđượctoànthểcộngđồngtrongmụctiêukhôngphátthảicủamình.

Kếhoạchnàybaogồmviệcxâydựngmộtmôhình3-Dảochothànhphố.BướcđầutiênlàlàmviệcvớicácsinhviênvàgiáosưtạitrườngđạihọcđịaphươngđểthựchiệnviệcđolườngnănglượngtoàndiệntạimọitòanhàởUtrecht.Cáccôngtrìnhcôngcộngsẽđượcđođạcđầutiên,sauđólàcáccôngtrìnhnhàởvàthươngmại.Tiếpđó,mỗitòanhàsẽđượcphânloạidựatrêntiềmnăngtiếtkiệmnănglượngcủanó(chẳnghạncáctòanhàmàuđỏcótiềmnăngtiếtkiệmnănglượnglớnnhất,cáctòanhàmàuvàngcótiềmnănglớnthứhai,v.v…)

Saukhitiềmnăngtiếtkiệmnănglượngđượcđịnhlượng,bướctiếptheolàướctínhchiphícủaviệcnângcấpmỗicôngtrình.Khiđãcónhữngthôngtinnày,việcxácđịnhnênđầutưvàođâutrướctiênsẽtrởnênrõrànghơnnhiều.Khiđãxácđịnhđượctiềmnăngtiếtkiệmnănglượngvàchiphíđầutưdựkiến,bướccònlạichỉlàđảmbảochoviệctìmkinhphíthựchiệnvàràsoátdựánvàcácđềxuất.

Môhìnhloạitrừcarbon3-Dảođãtạoramộtthịtrườngnănglượngtrựctuyến.Mộttrongnhữngràocảnlớnnhấtđốivớiviệcnângcấpcáccôngtrìnhnhàởlàkhảnăngsinhlợinhuận.Vìlýdonày,cáccôngtydịchvụnănglượng(ESCO)chủyếutậptrungvàocácdựánthươngmạilớnvìchúngcólợinhuậncaohơn,trongkhitỷsuấtlợinhuậntínhtrênmộtcănnhànhỏhơnrấtnhiều.Tuynhiên,thôngtinvềnănglượngđượccungcấpmiễnphítrênInternetđãmangđếnhyvọngchonhữnggiảiphápmởrộngquymô.Thayvìviệcmộtcôngtychàobánmộtngôinhàriênglẻhaymộtngườidântìmmộtđốitácđểcảithiệnngôinhàcủamình,mọitòanhàmàuđỏcóthểgắnliềnvớinhau,hoặctấtcảcáctòanhàmàuvàngtrongkhuvựccóthểliênkếtvớinhauđểmộtcôngtyESCOnhómcáckhốinhàvàđưaramứcgiágiảmđángkểchoviệcnângcấp,quađótạonênmộtdựánngangtầmvềquymôvàlợinhuậnsovớimộthợpđồngthươngmạilớn.PhươngphápphânnhómđưaESCOvàcácchủsởhữubấtđộngsảnxíchlạigầnnhautrongcáckhuvựclâncậntrongmộtcuộcthảoluậncôngkhaivềtínhbềnvững.Bởiviệcmởrộngquymôđòihỏiphảicóđủsốchủnhàtrongmộtnhómđồngýgặpnhauvàcùngthamgianângcấptậpthể,quátrìnhđảmbảo“bánđượchàng”sẽcủngcốsựhỗtrợcủangườidânchokếhoạchTIRtrongcáckhuvực.

Vớimongmuốnkhuyếnkhíchnhữngsựthamgiacủacộngđồngtươngtự,tỉnhUtrechtđãlậpmộttrangwebcóchứacácphântíchvàkhuyếnnghịvềquyhoạchtổngthểcủaTIRgồmcódanhsáchcácdựánưutiênvàđãbắtđầumộtcuộctròchuyệnvớicáccôngdân,cộngđồngdoanhnghiệpđịaphương,cácnhànghiêncứutạiđạihọcvàthậmchícảcáctrườngtrunghọc–gầnnhưkêugọicảkhuvựcvàocuộcchơi.Quyhoạchtổngthểđãđượcphântán.BâygiờnóđãlàmộtnềntảngchomộtcuộcthảoluậntoàntỉnhvềcáchthứcđổimớiđểbướcsangnềnkinhtếTIR.

Mọingườiđangchỉtríchcácyếutốcủanềntảngquyhoạchtổngthể,đưaraýkiếnriêngvàthậmchíbỏphiếuchonhữngdựányêuthíchcủahọ.Trongquátrìnhnày,nhữngthànhviênmớikếtnốiđểchiasẻkinhnghiệm,tổnghợpnhữnglợiíchchungvàxâydựngcácmạnglướixuyênsuốttầmnhìnvềbộkhung5trụcột.TIRđãtrởthànhmộthoạtđộngcộngđồng,phiênbảnHàLancủamôhìnhchănnuôitrangtrạitạiMỹcũ,nơicảcộngđồnghợptácđểxâydựngcơsở.Đâylàviệcdânchủhóanănglượngvàchínhlàmụcđíchthựcsựcủachủnghĩatưbảnphânphối.

Vànóđangcóhiệuquả.Ngườidântrongtỉnhngàycàngquantâmđếntươnglaikinhtếcủacảvùng.Câunóicửamiệng“Khôngphảichuyệnnhàtôi”đangđượcthaythếbằngmộtnỗlựctậpthểđểthúcđẩysinhquyểnđịaphương.

Nếucómộtbàihọcnàocóthểrútratừnhữngkinhnghiệmcủachúngtôivớicácbảnquyhoạchtổngthể,đólàchínhquátrìnhnàylàmộthoạtđộngcộngđồng.Tứclànóđòihỏisựthamgiatíchcựccủacảbakhuvực:chínhphủ,cộngđồngdoanhnghiệpvàcáctổchứcxãhộidânsựđịaphương.Việccáchmạnghóacơsởhạtầngcủamộtthànhphố,khuvựchayquốcgiacóảnhhưởngmậtthiếttớicuộcsốngcủatấtcảmọingườiquaviệcthayđổicáchhọsinhsống,làmviệcvàvuichơi.Việcđảmbảorằngmọiquyềnlợiđềuđượccânnhắctạicácbướccủaquátrìnhthảoluậnsẽđảmbảosựủnghộcủacộngđồng.Nếukhôngcóđượcsựđồngthuậnrộngrãivềcácmụctiêu,gầnnhưsẽkhôngcóbấtkỳcơquanquyềnlựcchínhtrịcóđủvốnxãhộiđểhuyđộngcôngdâncủanóthamgiavàonhữngthayđổivềcấutrúcquantrọngnhưvậy.

Cácquyhoạchtổngthểlànhữngkinhnghiệmquýgiáchocảnhómpháttriểnvàcácđịaphương.ChúngtabắtđầunhậnrarằngcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIkhôngchỉlàmthayđổichếđộnănglượngcủamình.Hệthốngmớihìnhthànhtừsựhợptáctrongcơsởhạtầng5trụcộthoàntoànkhácbiệtvớihệthốnghiệncóvàđangtạonênnhữngmôhìnhkinhdoanhhoàntoànmới.Cácnguồnnănglượngnhiênliệuhóathạchhạnchếcủahaicuộccáchmạngcôngnghiệpđầutiênlàmcủngcốtínhkinhtếcủaquymôtheochiềudọcvàtạonênnhữngdoanhnghiệptậptrunghóakhổnglồtrongsuốtchuỗicungứngđượcquảnlýbởicáctổchứcphâncấpđượccảitổcạnhtranhvớinhautrongnhữngthịtrườngđốinghịch.Tráilại,cácnguồnnănglượngtáitạodồidàocủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIlàmphátsinhhàngngàncôngtyphânphốicóquanhệhợptáckinhdoanhtheonhững

mạnglướihoạtđộnggiốngvớicáchệsinhtháihợnlàthịtrường.

Trongthờiđạimới,cácthịtrườngcạnhtranhsẽngàycàngnhườngchỗchocácmạnglướihợptácvàchủnghĩatưbảnquảnlýtừtrênxuốngcũngsẽdầnđượcthaythếbởinhữnglựclượngmớicủachủnghĩatưbảnphânphối.

PHẦNII.ĐIỆNNGANGHÀNG

CHƯƠNG 4. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN PHÂNPHỐICácchếđộnănglượngtạonênbảnchấtcủacácnềnvănminh−cáchthứcchúngđượctổchức,cáchthứcphânphốinhữngthànhquảthươngmại,cáchthứcthựcthicácquyềnlựcchínhtrịvàtiếnhànhcácmốiquanhệxãhội.TrongthếkỷXXI,vaitròkiểmsoátviệcsảnxuấtvàphânphốinănglượngsẽchuyểndầntừcáccôngtynănglượngtậptrungkhổnglồsửdụngnhiênliệuhóathạchsanghàngtriệunhàsảnxuấtđiệnnhỏlẻ−nhữngngườitựsảnxuấtnănglượngtáitạotạinhàvàtraođổiphầnthặngdưtrongcáccộngđồngthôngtin-nănglượng.Việcdânchủhóanănglượngcótácđộngsâusắctớicáchchúngtatổchứctoànbộcuộcsốngcủaconngườitrongthếkỷtới.Chúngtôiđangbướcvàokỷnguyêncủachủnghĩatưbảnphânphối.

ĐểhiểurõcáchthứccơsởhạtầngmớicủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIImớicóthểthayđổitoàndiệnsựphânchiaquyềnlựckinhtế,chínhtrịvàxãhộitrongthếkỷXXI,tacầnphảidừnglạivànghiêncứucáchthứchaicuộccáchmạngcôngnghiệpđầutiênthayđổitrậttựcácmốiquanhệvềquyềnlựctrongthếkỷXIXvàXX.

NGUỒNĐIỆNCŨHIẾMCÓ

Cácnhiênliệuhóathạch:than,dầuvàkhíthiênnhiênlànhữngnguồnnănglượnghiếmcóvìlýdođơngiảnlàchúngchỉcóởmộtsốđịađiểm.Cầnphảiđầutưmộtkhoảnchiphíquânsựkhổnglồđểcóthểkhaithácchúngvàmộtsựcanthiệpđịachínhtrịliêntụcđểđảmbảođiềuđó.Chúngcũngđòihỏinhữnghệthốngkiểmsoáttậptrungtừtrênxuốngvànguồnvốnkhổnglồđểchuyểntừdướimặtđấtđếnvớingườitiêudùng.Khảnăngtậptrungvốn−bảnchấtcủachủnghĩatưbảnhiệnđại−làvôcùngquantrọngđốivớiviệcvậnhànhhiệuquảtoànbộhệthống.Cơsởhạtầngnănglượngtậptrungđếnlượtmìnhlạiđặtracácđiềukiệnchophầncònlạicủanềnkinhtế,khuyếnkhíchcácmôhìnhkinhdoanhtươngtựởmọilĩnhvực.

Hãyxemxétngànhđườngsắt,đượccoilàtrungtâmcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnthứnhấtdựavàothanvàhơinước.ĐườngsắtđãtrởthànhhìnhmẫucủacácdoanhnghiệpkinhdoanhtậptrungđãthốngtrịhaicuộcCáchmạngcôngnghiệpđầutiên.Đầutiên,việcxâydựngđườngsắtcầnkinhphílớnhơnnhiềuviệcxâydựngcácnhàmáydệtmay,đóngtàu,xâykênhđàohoặccácmặthàngđắtgiákháctrongthờikỳnày.Ngaycảnhữnggiađìnhgiàucónhấtcũngkhôngthểtựcấpvốnchotoànbộđườngsắt.Dođókinhphíphảihuyđộngtừbênngoàivàthậmchítừcácnguồntừxa.Đểcóđượckhoảnvốncầnthiết,ngànhđườngsắtbắtđầubáncổphần.Banđầu,cácnhàđầutưchâuÂu–chủyếutừAnh,PhápvàĐứcđãtàitrợchophầnlớnhoạtđộngmởrộngđườngsắtthờikỳđầucủaMỹ.NhucầuvềmộtlượngvốntậptrunglớnđãbiếnthịtrườngchứngkhoánNewYorkcấptỉnhnhỏbéthànhmộtngườikhổnglồvàphốWalltrởthànhtâmđiểmcủachủnghĩatưbảnhiệnđại.

Vớisựrađờicủacáctuyếnđườngsắt,quyềnsởhữutrởnêntáchbiệtkhỏivaitròquảnlý.Mộtthếhệmớicácnhàquảntrịchuyênnghiệpđãnắmgiữvịtrílãnhđạocủanhữngdoanhnghiệpmớikhổnglồnày,trongkhiquyềnsởhữuđượcphântánkhắpnơitrêntráiđất.Cácnhàquản

lýmớirấtkhácbiệtsovớinhữngnhàkinhdoanhhộgiađìnhquymônhỏđượctônsùngbởicácnhàkinhtếhọccổđiểnnhưAdamSmithvàJean-BaptisteSayvàobuổiđầucủathờikỳkinhtếthịtrườngcuốithếkỷXVIII.

Nhữngtháchthứcvềtổchứctrongvậnhànhđườngsắtđềurấtmớimẻ.Việcxâydựngđườngraysuốthàngtrămdặmởđịahìnhthườnghiểmtrởlàviệckhôngdễdàng.Việcbảotrìnềnđườngsắt,sữachửacácđộngcơ,đầumáyvàphòngngừatainạncòn làmchoviệcquảnlýthêmkhókhănhơn.Thêmnữa,việcvậnchuyểnhànghóa,cậpnhật liên tụcvị trícủahàngngànđầumáyđangtrungchuyểnvàđảmbảođúnglịchtrìnhvàthờigianvậntảihànhkháchtrêntoànchâulụclàmộtnhiệmvụnặngnềđòihỏinhiềucấpquảnlývàmộtlựclượnglaođộngkhổnglồ.

Đểcóthểhìnhdungvềquymôthựcsựcủaloạihìnhdoanhnghiệpmớinàyhãynghĩvềthựctếlànăm1891,ĐườngsắtPennsylvaniasửdụng110.000laođộng,trongkhiquânđộiMỹchỉcó39.492línhvũtrang.Thậmchíđángkinhngạchơn,tổngchitiêucủaĐườngsắtPennsylvaniatrongnăm1893là95,5triệuđô-la,gần25%tổngchitiêucôngcủachínhphủMỹ.Thêmnữa,doanhthucủaĐườngsắtPennsylvanianămđólà135,1triệuđô-la,còndoanhthucủachínhphủ liênbang là385,8 triệuđô-la.VàĐườngsắtPennsylvaniachỉ làmột trongbảycông tykiểmsoát2/3hoạtđộnggiaothôngđườngsắttạiMỹ.

Việcđiềuhànhmộtdoanhnghiệpthươngmạicóquymôcủacáctuyếnđườngsắttoànchâulụclàmộtnhiệmvụkhókhăn.Vìthếviệccảitiếncáchoạtđộngvậnhànhkinhdoanhđãtrởthànhmộtphầnkhôngthểthiếucủaquátrìnhtốiưuhóacáccơhộithươngmại.

Vậychínhxácthìviệccảitiếnmôhìnhkinhdoanhđòihỏinhữnggì?MaxWeber,nhàxãhộihọcxuấtsắccủathếkỷXXđãđivàotrọngtâmvấnđềbằngcáchxácđịnhcáctiêuchívàcácgiảđịnhvềvậnhànhđượcsửdụngtrướctiênbởingànhđườngsắtvàsauđólàcácdoanhnghiệptrongcácngànhkhác.Bộmáyhànhchínhkinhdoanhhợplýhiệnđạiđượcđặctrưngbởimộtsốyếutốchủchốt.Nócócấutrúckimtựthápvớiquyềnlựcchuyểngiaotừtrênxuống.Cónhữngquytắcđượcxácđịnhtrướcchiphốitấtcảcáchoạtđộngvàcáchướngdẫncụthểvềcáchthứcmôtảvàthựchiệncôngviệcởmọicấpbậctrongtổchức.Đểtốiưuhóasảnlượng,cácnhiệmvụđượcchianhỏthôngquaphâncônglaođộngvàcôngviệcđượctổchứcthànhcáckhâucốđịnh.Sựthăngtiếnđượcxétdựatrênthànhtíchvàtiêuchíkháchquan.Cácquytrìnhcảitổkhácnhaunàygiúpmộtdoanhnghiệpcóthểtổnghợpvàtíchhợpnhiềuhoạtđộngvànhờđósẽtăngnăngsuấtmàvẫnduytrìkiểmsoátviệcvậnhànhtổngthể.

Nhànghiêncứulịchsửkinhtế,AlfredChandler,đãtìmrabảnchấtcủacơchếquảnlýđườngsắtmớivàvaitròcủanótrongviệcxâydựngmôhìnhkinhdoanhkiểumẫuchocácngànhcôngnghiệpkhác.Ôngnói:

đường sắt làngànhđầu tiênđòihỏimột số lượng lớn cácnhàquản lý làmcôngăn lương,ngànhđầutiêncómộtvănphòngđầunãovậnhànhbởicácnhàquảnlýcấptrungvàchỉhuybởi cácquản lý cấp cao–nhữngngườibáo cáo chohộiđồngquản trị.Họ lànhữngdoanhnghiệpđầutiêncủaMỹxâydựngđượcmộtbộmáytổchứcnộibộlớnvớicácquyđịnhchặtchẽvềtráchnhiệm,quyềnhạnvàtươngtácgiữavănphòngtrungtâm,cácphòngbanvàcácđơnvịthựcđịa.Họlànhữngngườiđầutiênxâydựngcácbiểuđồtàichínhvàthốngkêđểkiểmsoátvàđánhgiácôngviệccủacácnhàquảnlý.

Cầnphảinhấnmạnhrằngcáctổchứcđượcquảnlýtậptrungtừtrênxuốngnhưnhữngdoanhnghiệptrongngànhđườngsắtđòihỏimộtlựclượnglaođộngcóhọcthức.Nếukhôngcókhảnăngbanhànhcácchỉthịbằngvănbảnxuốngcáccấpdướivàtiếpnhậnvănbảnbáocáotừđộingũlaođộngởcáckhuvựckhácnhau,làmsaomộtdoanhnghiệpkhổnglồnhưvậycóthểquảnlýhoạtđộnghậucầnphứctạpcủamình?Mộtđộingũnhânviêncóhọcthứctứclàđượctrangbịmộtcôngcụgiaotiếptạođiềukiệnchovănhóahợpđồngthươngmại.Nếukhôngcócáctàiliệuin,ngườitasẽkhôngthểđiềuphốicácgiaodịchthịtrườngphứctạpvàcậpnhậtvềcáchoạtđộngthươngmạitrongtoànchuỗicungứng.Cácsổsáchkếtoánhiệnđại,vậnđơn,hóađơn,sécvàlịchtrìnhlànhữngcôngcụquảnlýquantrọngtrongviệctổchứcdoanhnghiệphiệnđại.Cácvănbảncũnghỗtrợchomộthệthốngđịnhgiáđồngnhấtcóvaitròvôcùngquantrọngđốivớihoạtđộngcủamộtnềnkinhtếcôngnghiệp.

Mạnglướiđườngsắttậptrungquymôlớnđãngaylậptứclàmchuyểnbiếncácngànhcôngnghiệpcóliênquan.Quymôcủacáchoạtđộngcầnthiếtđểxâydựngcơsởhạtầngđườngsắtđãkhuyếnkhíchviệcthànhlậpcáccôngtycungcấpdịchvụkhổnglồđểgiámsáthàngtrămnhàthầuphụtrongquátrìnhxâydựng.Cácdoanhnghiệpđườngsắtcũngxâydựngđộingũdoanhnghiệpphụtrợchoriêngmình.ĐườngsắtPennsylvania,cũngnhưcáccôngtykhácđãmuacáccôngtykhaithácmỏđểđảmbảonguồncungcấpthanổnđịnhchocácđầumáyxelửa.CôngtynàycòncấpvốnchocôngtythépPennsylvaniađểđảmbảocóđủlượngthépcầnthiếtđểlàmđườngray.

Cáccôngtyđườngsắtcũnghỗtrợchongànhcôngnghiệpđiệnbáo.Trongnhữngthậpniênđầutiên,đườngsắtlưuthônghaichiềudựavàocáctuyếnđườngđơnkhiếntainạnthườngxuyênxảyravàgâynhiềuthiệthại.Cáclãnhđạongànhđườngsắtnhanhchóngtậndụngđiệnbáonhưmộtphươngtiệntruyềnthôngđểtheodõivàđiềuphốigiaothôngđườngsắttrêncáctuyến.WesternUnionnhanhchóngvượtquacácđốithủcạnhtranhbằngcáchlắpđặtđườngdâydọctheocácnềnđườngsắtvàmởcácvănphòngđiệnbáotạicácnhàga.Sựthànhcôngcủanócómộtphầnkhôngnhỏtừviệcápdụngphongcáchquảnlýtậptrungtừtrênxuốngcủangànhđườngsắt.

Cơchếquanliêucồngkềnhvàtậptrungđượccảitổcủangànhđườngsắtrấtthíchhợpđểđiềuphốicácquanhệthươngmạiphứctạphơndựavàothanvàhơinước.Sựthuhẹpkhoảngcáchvàrútngắnthờigiancóđượcnhờsựkếthợpcủacôngnghệsửdụngthanvàhơinướcvớingànhinấnđãđẩynhanhcáchoạtđộngthươngmạitạimọigiaiđoạncủachuỗicungứng,từlúckhaithácvàvậnchuyểnthanvàcácquặngkhácđếncácnhàmáy,đếnviệcvậnchuyểncácthànhphẩmtớicácnhàbánbuôn,phânphốivàbánlẻ.

Hoạtđộngthươngmạităngnhanhkhiếnchochiphígiaodịchgiảmxuốngđángkể.Điềunàychủyếulànhờtínhkinhtếcủaquymôtheochiềudọcmới.Việcsảnxuấthàngloạtsảnphẩmtrongcácnhàmáytậptrungkhổnglồlàmgiảmchiphíđơnvị,giúpcácnhàsảnxuấtchuyểnnhữngkhoảntiếtkiệmđódọcchuỗicungứngtớingườitiêudùngcuốicùng.Hànghóagiárẻvớisốlượnglớnkhuyếnkhíchtiêuthụnhiềuhơn,khiếnnhiềunhàmáytăngcườngsảnxuấtsảnphẩmvớimứcgiárẻchưatừngcó.

Tínhkinhtếcủaquymôtheochiềudọctrởthànhđiểnhìnhcủathờikỳcôngnghiệpmớihìnhthànhvànhữnghoạtđộngkinhdoanhởquymôkhổnglồtrởnênphổbiến.Cácdoanhnghiệp

mớitheomôhìnhcủangànhđườngsắtvàđiệnbáobắtđầusinhsôinảynở.CácnhàbánbuônhàngloạtnổilênsaucuộcNộichiến,tiếpđólàcácnhàbánlẻhàngloạtnhưMarshallField’sởChicago,MacyởNewYorkvàWanamaker’sởPhiladelphia.CáccôngtynhậnđặthàngquathưnhưMontgomeryWardandSears,RoebuckandCo.cũngxuấthiệnvàothờigiannày.

Nhữngchuỗicửahàngtạphóatoànquốcđầutiên−GrandUnion,Kroger,côngtytràJewelvàcông ty tràGreatEasternđã tậndụngcác tuyếnđườngsắt lụcđịamớivàbắtđầucủngcốquyềnlựccủamìnhtrênthịtrường.Đếnđầunhữngnăm1900,cáctrangtrạinhỏphụcvụthịtrườngđịaphươngđãbắtđầunhườngchỗchocáchoạtđộngkinhdoanhnôngnghiệpquymôlớnđầutiên,biếnviệcsảnxuấtthựcphẩmthànhmộthệthốngnhàmáy.

CácsảnphẩmcóthươnghiệunhưngũcốcQuakerOats,súpCampbel,bộtmìPillsbury,Heinz,Carnation, thuốc lá American Tobacco, máy may Singer, Kodak, Procter & Gamble, diêmDiamondđượctungrathịtrườngvànhanhchóngtrởthànhmộtthếlựcmớichiếmưuthếvàvượtquacácdoanhnghiệpgiađìnhnhỏlẻởđịaphương.Cácthươnghiệumớilậpranhữngcơchếđịnhgiáổnđịnhvàchuẩnhóachấtlượngsảnphẩm,cảitổquátrìnhtiêuthụvàđảmbảotínhthốngnhấttrêncácthịtrườngtoànquốc.

Việccảitiếnquátrìnhsảnxuấtvàphânphốicácsảnphẩmđòihỏiphảicảitổlựclượnglaođộng.FrederickTaylorlàchuyêngiavềquảnlýđầutiên.Ôngđãđưaralýthuyếtvềquảnlýmộtcáchkhoahọcnhằmchọnlọclạicácphẩmchấtcủangườilaođộngđểứngxửvớicáctiêuchuẩn vận hành được dùng để duy trì các chế độ phân cấp tập trung mới trong doanhnghiệp.Taylorsửdụngcácnguyêntắcvềhiệusuấtđãđượccáckỹsưpháttriểnvàápdụngchúngchocôngnhânvớihyvọngbiếnhọthànhnhữngcỗmáysốngcóthểtốiưuhóahiệusuất,giốngnhưcácquytrìnhsảnxuấtliêntụctungracácsảnphẩmđượcchuẩnhóa.

Taylortinrằngcáchtốtnhấtđểtốiưuhóahiệuquảcủacôngnhânlàtáchrờisuynghĩvàhànhđộng, đặt toàn quyền kiểm soát cách thức hoàn thành công việc trong tay quản lý. Theoông:“Nếungườilaođộngnỗlựctheoquanniệmriêngcủamìnhthìsẽkhôngthểnàokhiếnhọđạtđượcsựhiệuquảđúngphươngpháphaytốcđộlàmviệcmongmuốncủagiớitưbản.”

Taylorđãlấyýtưởngcốtlõivềviệcthựcthiquyềnlựctriệtđểhơntrongmộtchươngtrìnhquảnlýtậptrungtừtrênxuốngvàápdụngnótrênmọicôngnhân.Ôngviết:

Côngviệccủamọingườithợđượclênkếhoạchhoàntoànbởinhàquảnlýtrướcđóítnhấtmộtngày,vàtronghầuhếtcáctrườnghợpmỗingườiđềunhậnđượchướngdẫnđầyđủbằngvănbảnmô tảchi tiết côngviệcanh tacần thựchiệncũngnhưcácphương tiệnđượcsửdụngtrongcôngviệc...Nhiệmvụởđâykhôngchỉnêurõviệccầnlàmmàcònquyđịnhcáchthứccầnthựchiệnvàlượngthờigianchínhxácđểlàmviệcđó.

Cácnguyêntắcquảnlýkhoahọcđãnhanhchóngvượtrakhỏicácnhàmáyvàvănphòngcôngtytớicáchộdânvàcộngđồng, làmchotínhhiệuquảtrởthànhgiátrịcốtyếucủathờiđạicôngnghiệpmới.Kểtừđây,việctốiđahóađầuratừmộtlượngtốithiểuthờigian,laođộngvàvốntrởthànhđiềukiệnthiếtyếuđểđiềuhànhhầunhưmọikhíacạnhcủacuộcsốngtrongxãhộihiệnđại.

Khôngcónơinàocácnguyêntắccảitổdoanhnghiệpkinhdoanhhiệnđạiđượcchàođónhơn

tạihệthốngtrườngcông,đầutiênởMỹvàchâuÂuvàsauđólàcảthếgiới.Việctạoranhữngngườilaođộngcónăngsuấtcaođãtrởthànhnhiệmvụtrọngtâmcủagiáodụchiệnđại.Cáctrườnghọcnhậnnhiệmvụtạoramộtlựclượnglaođộngcóhọcthứcvàchuẩnbịđểhọlàmviệcchocácdoanhnghiệpchuyênquyềnvàtậptrunghóa,nơihọnhậnchỉthịtừcấptrênvàtốiưuhóasảnlượngcủamìnhtheocáchthứchiệuquảnhấtmàkhôngbaogiờchấtvấnlạilãnhđạo.

Cáctrườnghọcđãtrởthànhmôhìnhthunhỏcủacácnhàmáy.Cácnhàtrườngchỉcómộtphònghọcdầnnhườngchỗchocáctrườngtậptrungquymôlớnmànhìnbênngoàicóthểdễdàngnhầmlẫnvớicácnhàmáy.Họcsinhđượcdạykhôngbaogiờtháchthứcvaitròcủagiáoviên.Cácemđượcgiaocáccôngviệchàngngàycùngcáchướngdẫnchitiếtvềcáchthứcthựchiện.Cácbàikiểmtrađượctiêuchuẩnhóavàthànhtíchcủahọcsinhđượcđobằngtốcđộvàhiệuquảcủacáccâutrảlời.Cácembịtáchthànhcácđơnvịđộclậpvàđượcdạyrằngviệcchiasẻthôngtinvớicácbạnkháclàgianlậnvàcóthểbịphạt.Chúngđượcxếplớpdựavàocáctiêuchíkháchquanvàxétlênlớpdựavàothànhtích.MôhìnhgiáodụcnàyvẫnđượcápdụngchođếnngàynayvàhiệntạimớiđangbịđặtcâuhỏitừsausựxuấthiệncủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIImàbảnchấtphânphốivàhợptácđòihỏimộtmôhìnhgiáodụcđikèm.

MôhìnhkinhdoanhtậptrungvàđượccảitổrađờitrongcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnthứnhấtđượcduytrìtrongCáchmạngcôngnghiệplầnII.Năm1868,JohnD.RockefellerthànhlậpCôngtydầuStandardOiltạiPennsylvania.11nămsau,ôngđãkiểmsoát90%cáchoạtđộnglọcdầutạiMỹ.SaukhiTòaántốicaoMỹralệnhchianhỏcôngtycủaôngvàonăm1911,buộcStandardOilphảitáicơcấuthànhcáccôngtynhỏhơnởcácbangcóhoạtđộngkinhdoanh,cáccôngtydầukhácđãnhảyvàothịtrường.Mọicôngtyđềutìmcáchthâutómtấtcảcôngđoạncủachuỗicungứngdầuthànhmộtdoanhnghiệpđộclậpđểcóthểkiểmsoátcácmỏdầu,đườngốngvànhàmáylọcdầu,cũngnhưviệcvậnchuyểnvàtiếpthịcácsảnphẩmtớicáctrạmxănggầnnhất.

Vàonhữngnăm1930,26côngtydầukhígồmcóStandardOilNewJersey,GulfOil,CôngtylọcdầuĐạiTâyDương,Phillips66,Sun,Union76,SinclairvàTexacođãsởhữu2/3cơcấuvốncủangành,60%hoạtđộngkhoandầu,90%cácđườngống,70%hoạtđộnglọcdầuvà80%hoạtđộngtiếpthị.Năm1951,dầuđãvượtquathanđểtrởthànhnguồnnănglượnghàngđầutạiMỹ.

Cáccôngtyôtôcũngđitheoconđườngnày.HàngchụccôngtyôtôđượcthànhlậptạiMỹvàchâuÂutronghaithậpkỷđầutiêncủathếkỷXX.Nhưngđếnnăm1929,ngànhnàychỉcònmộtsốítcáccôngtykhổnglồvàmộtvàicôngtybámtrụlại.TạiMỹ,banhàsảnxuấtlớnlàGM,FordvàChryslerđãthốngtrịngànhôtô.

Cáccôngtyđiệnthoạithậmchícònchiếmsốlượngíthơnvàothờikỳđầu.AT&Tđãnắmgiữhoạtđộngvậnhành,trởthànhgầnnhưđộcquyềnchođếnnhữngnăm1980khinóbịtáchra.

Trongkhinhiềunhàkinh tếvàhầuhếtcácchính trịgiacủa thếkỷ trướckhôngngừngtándươngưuđiểm của các doanhnghiệp nhỏ với việc vẽ ramột bức tranh về hàng ngàn cácdoanhnghiệpđịaphươngđangthúcđẩychủnghĩatưbảnhiệnđại,mộtthựctếhoàntoànkhácđãdiễnratrongthếgiớikinhdoanhvàthươngmại.Ngaytừđầukỷnguyêndầumỏđãmangđặctrưngcủaquymôkhổnglồvàtínhtậptrunghóa.Đólàvìviệckhaithácdầuvàcácnhiên

liệuhóathạchkhanhiếmkhácđòihỏilượngvốnlớnvàkhuyếnkhíchtínhkinhtếcủaquymôtheochiềudọc,đồngnghĩavớimộtcơchếquảnlývàralệnhtừtrênxuống.Ngànhkinhdoanhdầulàmộttrongnhữngngànhcôngnghiệplớnnhấttrênthếgiới.Nócũnglàhìnhthứckhaithác,xửlývàphânphốinănglượngtốnkémnhấtcủanhânloại.

Hầuhếtcácngànhcôngnghiệpquantrọngkháchìnhthànhtừvănhóadầunhưtàichínhhiệnđại,ôtô,điệnvàtiệních,viễnthôngvàxâydựngthươngmạivàđượcthúcđẩytừnhiênliệuhóathạchđềucókhuynhhướngbànhtrướngrađểđạtđượctínhkinhtếcủaquymôriêng.Vàgiốngnhưngànhdầukhí,chúngđòihỏinhữngkhoảnvốnrấtlớnđểvậnhànhvàđượctổchứctheohìnhthứctậptrunghóa.

Ba trongbốn công ty lớnnhất trên thế giớihiệnnay là các công tydầu-RoyalDutchShell,ExxonMobilvàBP.Theosaucáccôngtynănglượngkhổnglồnàylàkhoảng500côngtytoàncầuđạidiệnchomọilĩnhvựcvàngànhcôngnghiệpvớidoanhthutổngcộng22,5nghìntỷđô-la,tươngđươngmộtphầnbaGDPtoànthếgiớiởmức62nghìntỷđô-la.Nhữngcôngtynàyđềucóliênhệmậtthiếtvớinhiênliệuhóathạchvàphụthuộcvàonóđểtồntại.

Trongnhữngnăm1950,chủtịchcủaGeneralMôtôrs,CharlesErwinWilson,đượccholàđãnóimộtcâuđạiloạinhư“ĐiềugìtốtchoGeneralMôtôrslàtốtchođấtnước.”Điềunàyđúng,tuynhiênchúngtacầnhiểumộtvấnđềsâuxahơn:độngcơđốttronglàmộtcỗmáyđượcchếtạođểbiếndầuthànhnănglượngvàkhảnăngvậntải.Chínhnhiênliệuhóathạch,chủyếulàdầutrongthếkỷXX,làđộnglựcchínhcủanềnkinhtế.ChínhtrịgiangườiAnh,ErnestBevin,từngchâmbiếmrằng,“Thiênđườngcóthểđượcvậnhànhdựatrênsựbìnhđẳng,nhưngtráiđấtthìphảichạybằngdầumỏ”.

Hiểnnhiên,nhữngngườihưởnglợitừkỷnguyêndầumỏlànhữngngườilàmviệctronglĩnhvựcnănglượng,tàichínhvànhữngngườinắmgiữvịtríchiếnlượctrongchuỗicungứngcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnthứnhấtvàthứhai.Họđãgặtháiđượcnhữnggiatàikhổnglồ.

Đếnnăm2001,cácCEOcủanhữngcôngtylớnnhấtnướcMỹkiếmđượctrungbìnhgấp531lầnngườilaođộngbìnhthường,tăngvọtsovớimức42lầnvàonăm1980.Điềuđángkinhngạchơn,từnăm1980đếnnăm2005hơn80%sựgiatăngthunhậpởMỹrơivàotúicủa1%dânsốgiàunhất.Vàonăm2007,1%sốngườicóthunhậpcaonhấtởMỹchiếm23,5%thunhậptrướcthuếcủaquốcgia,tăngtừmức9%vàonăm1976.Trongkhiđócùngthờikỳnày,thunhậptrungvịcủahộgiađìnhkhôngcóngườigiàởMỹgiảmvàtỷlệnhữngngườisốngtrongnghèođóitănglên.

CólẽmôtảphùhợpnhấtcủaviệctổchứcđờisốngkinhtếtừtrênxuốngđặctrưngchohaicuộcCáchmạngcôngnghiệpđầutiênlàthuậtngữthườngđượcdùng“lýthuyếtnhỏgiọt”−ýtưởngrằngkhinhữngngườiởđỉnhkimtựthápcôngnghiệpdựatrênnhiên liệuhóathạchđượchưởnglợi,mộtphầncủacảicònlạisẽchảyxuốngcácdoanhnghiệpnhỏvàngườilaođộngởcácnấc thấphơncủabậc thangkinh tếkhiếncho toànbộnềnkinh tếđượchưởnglợi.MặcdùkhôngthểphủnhậnrằngmứcsốngcủahàngtriệungườiđãtănglênởcuốicuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIsovớithờikỳđầucủaCáchmạngcôngnghiệplầnI,mộtthựctếkháclànhữngngườiởtầnglớptrênđãđượchưởnglợitừkỷnguyêncarbonmộtcáchkhôngcânxứng,nhấtlàtạiMỹ,nơithịtrườngítcóràocảnvàcórấtítnỗlựcnhằmđảmbảonhững

thànhquảcủathươngmạicôngnghiệpđượcchiasẻrộngrãi.

NỀNKINHTẾHỢPTÁC

Tráilại,cuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIImớinổitậptrungvàocácnguồnnănglượngtáitạophântánđượctìmthấyởkhắpmọinơivàhầuhết làmiễnphí:ánhnắngmặttrời,gió,hydro,địanhiệt,sinhkhối,sóngbiểnvàthủytriều.Nhữngnguồnnănglượngphântánnàysẽđượcthuthậptạihàngtriệuđịađiểm,gomlạivàchiasẻthôngquacácmạngđiệnthôngminhđểđạtđượcmứcnănglượngtốiưuvàduytrìmộtnềnkinhtếhiệusuấtcaobềnvững.Tínhchấtphântáncủacácnguồnnăng lượngtái tạođòihỏicáccơchếhợptácchứkhôngphảikiểmsoátphâncấp.

Chếđộnănglượngnganghàngmớinàytạonênmôhìnhtổchứcchovôsốcáchoạtđộngkinhtếphátsinhtừnó.Mộtcuộccáchmạngcôngnghiệpmangtínhhợptácvàphântánhơn,đếnlượtmìnhsẽluôndẫnđếnhoạtđộngchiasẻcủacảitạoramangtínhphântánnhiềuhơn.

Sựdịchchuyểnmộtphầntừcácthịtrườngtớicácmạnglướimangtớimộtđịnhhướngkinhdoanhmớimẻ.Mốiquanhệđốinghịchgiữangườimuavàngườibánđượcthaythếbằngquanhệhợptácgiữanhàcungcấpvàngườisửdụng.Lợiíchcánhânđượcgộpvàolợiíchchung.Sựcởimởvàniềmtintậpthểđượcchútrọnghơnthôngtinđộcquyền.Sựchútrọngvàotínhminhbạchhơnlàsựchegiấuđượcdựatrêntiềnđềrằngviệctănggiátrịchomạnglướikhônglàmgiảmđigiátrịcủachínhmìnhmàcònlàmtăngtàisảncủatấtcảmọingườimộtcáchbìnhđẳng.

Tronghàngloạtngànhcôngnghiệp,cácmạnglướiđangcạnhtranhvớicácthịtrườngvàcácmôi trường mã nguồn mở đang đặt ra thách thức cho hoạt động kinh doanh độcquyền.Microsoft,mộtcôngtycótruyềnthốngdựavàothịtrườngluônkiểmsoátchặtchẽtàisảntrítuệđộcquyềncủamìnhđãkhôngchuẩnbịđểđốimặtvớinhữngcôngtynhưLinux.Làmạnglướiphầnmềmmãnguồnmởđầutiên,cộngđồngLinuxđượctạonêntừhàngngànlậptrìnhviênphầnmềmcộngtácvớinhau,cốnghiếnthờigianvàchuyênmôncủamìnhđểsửachữavànângcấpmãphầnmềmđượcsửdụngbởihàngtriệungười.Tấtcảcácthayđổi,cậpnhậtvànângcấpmãphầnmềmđượclưugiữởphạmvicôngcộngvàđượccungcấpmiễnphíchotấtcảmọingườitrongmạnglướiLinux.HàngtrămcôngtytoàncầunhưGoogle,IBM,BưuđiệnMỹvàConocođãgianhậpmạnglướimãnguồnmởLinuxvàtrởthànhmộtphầncủacộngđồngtoàncầucáclậptrìnhviênvàngườidùngkhôngngừngmởrộng.

Tươngtựnhưvậy,cáccôngtybáchkhoatoànthưlớnnhưBritannica,ColumbiavàEncartacótruyềnthốngtrảtiềnchogiớitríthứcđểviếtracácbàiviếthọcthuậtchobộsáchkhổnglồcôđọngcáctrithứctrênthếgiớicủahọkhôngthểtưởngtượngđếnsựrađờiWikipedia.20nămtrước,ýtưởngrằnghàngtrămngàncáchọcgiảchuyênnghiệpvànghiệpdưtừkhắpnơitrênthếgiớisẽcộngtácvớinhauđểtạoracácbàiviếthọcthuậtvàphổthôngvềhầuhếtcácchủđềtrongmọilĩnhvực,khôngcóthùlaovàcungcấpthôngtinmiễnphíchotấtcảmọingườitrênhànhtinhquảlàchuyệnkhôngtưởng.ĐiềuđángngạcnhiênlàhiệnnayphiênbảntiếngAnhcủaWikipediađãcóhơn3,5triệumục,gầngấp30lầnquymôcủaBáchkhoatoànthưBritannica.Điềutuyệtvờihơn làcóhàngchụcngànngườikiểmtratínhđúngđắnvàthamchiếucácbàiviết,đảmbảosựchínhxáccủanhữngđónggópởmứccạnhtranhvớicácbáchkhoatoànthưtruyềnthống.Ngàynay,Wikipedialàtrangwebđượctruycậpnhiềuthứtám

trênInternet,thuhútkhoảng13%lượngkháchtruycậpInternetmỗingày.

Cácmạnglướitồntạiđểphụcvụmụcđíchchiasẻâmnhạc,video,thôngtinytế,cácmẹovặtdulịchvàhàngngànlợiíchkhác.CáccôngcụtìmkiếmnhưGooglevàcácmạngxãhộinhưFacebookvàMyspaceđã thayđổicáchchúng ta làmviệcvàgiải trí.Hàngchụcngànmạngtruyềnthôngxãhộivớicáccộngđồnglêntớihàngtriệuvàhàngtrămtriệuthànhviênđãnởrộtrongvòngchưađầy15năm,tạoramộtkhônggianhợptácvàphânphốimớiđểchiasẻkiến thứccũngnhưthúcđẩysựsáng tạovàđổimới trênmọi lĩnhvực.Nhiềunền tảngmãnguồnmởnàyđãtrởthànhnơiươmmầmcácdoanhnghiệpmới,mộtsốtrongđóvẫnlàtàisảnchungtrongkhônggianmạng,trongkhimộtsốkhácchuyểnsangcácthịtrườnghoặccáclĩnhvựcphilợinhuận.

THAYĐỔICÁCHTHỨCKINHDOANH

Cácnhàmáytậptrunghóakhổnglồcóvốnlớn,đượctrangbịmáymóchạngnặngvàđộingũlaođộngchântaysảnxuấtrahàngloạtcácsảnphẩmtrêndâychuyềnlắpráplàđặctrưngrõrệtnhấtcủalốisốngcôngnghiệp.Nhưngđiềugìsẽxảyranếuhàngtriệungườicóthểsảnxuấthànghóa theo lôhay riêng lẻ tạinhàhoặcdoanhnghiệp của riêngmìnhmột cách rẻhơn,nhanhchónghơnvàđượckiểmsoátchấtlượnggiốngnhưtạicácnhàmáyhiệnđạinhấttráiđất?

CũngnhưnềnkinhtếTIRchophéphàngtriệungườitựsảnxuấtnănglượngcủariêngmình,mộtcuộccáchmạngsảnxuấtkỹthuậtsốmớihiệnnayđangmởrakhảnăngsảnxuấthànghóa lâubền theocách tương tự.Trong thờiđạimới, tất cảmọingườiđềucókhảnăng trởthànhnhàsảnxuấtcũngnhưlàcôngtyđiệncủachínhmình.Chàomừngbạnđếnvớithếgiớicủasảnxuấtphântán.

Quátrìnhnàyđượcgọilàin3-D,vàmặcdùnghecóvẻnhưkhoahọcviễntưởng,nóđãđượcđưavàothựctếvàhứahẹnsẽthayđổihoàntoàncáchnghĩcủachúngtavềsảnxuấtcôngnghiệp.

Hãynghĩvềviệcbấmnútintrênmáytínhcủabạnvàgửimộttậptinkỹthuậtsốtớimộtmáyinphun,ngoạitrừkhiin3-D,máysẽchạyramộtsảnphẩmbachiều.Sửdụngthiếtkếtrênmáytính,mộtphầnmềmđiềukhiểnmáyin3-Dxâydựngcáclớpkếtiếpcủasảnphẩmtừbột,nhựanungchảyhoặckimloạiđểtạonênkhuônvậtchất.Máyin3-Dcóthểtạoranhiềubảnsaogiốngnhưmáyphôtôcopy.Mọiloạihànghoá,từđồtrangsứcđếnđiệnthoạidiđộng,linhkiệnôtôvàmáybay,vậtghépytếvàpinđược“inra”trongquátrìnhđượcgọi là“sảnxuấtbổsung”đểphânbiệtvới“sảnxuấtgiảmtrừ”trongđócóviệccắtrờivàghépcặpnguyênliệurồigắnchúnglạivớinhau.Cácnhàphântíchngànhdựbáorằnghàngtriệukháchhàngsẽthườngxuyêntảivềcácsảnphẩmtùychỉnhđượcsảnxuấtbằngkỹthuậtsốvà“inra”ởnơilàmviệchoặcnơiởcủahọ.

Cácdoanhnhân3-Drấtlạcquanvềsảnxuấtbổsungbởiquátrìnhnàychỉđòihỏi10%nguyênliệuthôđượcdùngtrongsảnxuấttruyềnthốngvàsửdụngítnănglượnghơnsovớinhàmáysảnxuấtthôngthường,dođólàmgiảmđángkểchiphí.Khicôngnghệmớinàytrởnênphổbiếnhơn,việcin3-Dcácsảnphẩmtùychỉnhtạichỗvànhanhchóngsẽngàycànglàmgiảmchiphíkhovậnvớikhảnăngtiếtkiệmnănglượngrấtlớn.Nănglượngđượctiếtkiệmởmọibước

củaquátrìnhsảnxuấtkỹthuậtsố,từgiảmvậtliệusửdụng,đếnviệcdùngítnănglượnghơnkhisảnxuấtvàloạibỏnănglượngcầnđểvậnchuyển,khiđượcápdụngtrongnềnkinhtếtoàncầusẽlàmtănghiệuquảsửdụngnănglượngởmứckhôngthểtưởngtượngđượctronghaicuộccáchmạngcôngnghiệpđầutiên.Khinănglượngđượcsửdụngtrongquátrìnhnàylàtáitạođượcvàđượcsảnxuấttạichỗ,tácđộngtoàndiệncủamộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIInganghàngcàngtrởnênvôcùngrõnét.

TheocùngcáchthứcInternetlàmgiảmtriệtđểchiphígianhậptrongviệctạoravàphổbiếnthôngtin,tạođiềukiệnchocácdoanhnghiệpmớinhưGooglevàFacebook,việcsảnxuấtbổsungcókhảnănglàmgiảmđángkểchiphísảnxuấthànghoácứng,khiếnchiphígianhậpgiảmxuốngthấpđủđểkhuyếnkhíchhàngtrămngànnhàsảnxuấtmini–cácdoanhnghiệpvừavànhỏ(SME)–cóthểcạnhtranhvàvượtquacáccôngtysảnxuấtkhổnglồởtrungtâmcủacácnềnkinhtếCáchmạngcôngnghiệplầnIvàlầnII.

Mộtloạtcáccôngtykhởinghiệpmớiđãvàđangbướcvàothịtrườnginấn3-DvớinhữngcáitênnhưWithinTechnologies,DigitalForming,ShapeWays,RapidQualityManufacturingvàStratasysđangđặtquyếttâmđịnhnghĩalạisảnxuấttrongthờiđạicôngnghiệpthứba.Hoạtđộngsảnxuấtđangđitheohướngnganghàng,vớinhữnghệquảtolớnchoxãhội.

Sựdânchủhóaquátrìnhsảnxuấtđikèmvớisựsụtgiảmmạnhchiphímarketing.Dotínhchấttậptrungcủacáccôngnghệtruyềnthôngcủahaicuộccáchmạngcôngnghiệpđầutiên–tứcbáođàivàtruyềnhình–chiphímarketingtrướcđâyrấtcaovàcólợithếchonhữngcôngty khổng lồ có thể chi những khoản tiền lớn để quảng bá sản phẩm và dịch vụ củamình.Internetđãbiếnmarketingtừmộtkhoảnchilớnđếnmộtkhoảnkhôngđángkể,chophépcáccôngtykhởinghiệpvàdoanhnghiệpvừavànhỏquảngbáhànghóavàdịchvụcủamìnhtrêncáctrangweb,giúphọcạnhtranhvàthậmchívượtquanhiềudoanhnghiệpkhổnglồcủathếkỷXXI.

ĐểhìnhdungđượcsựkhácbiệthoàntoàngiữacácmôhìnhkinhdoanhphânphốivàhợptácsovớicácmôhìnhkinhdoanhtậptrungtruyềnthốngcủathếkỷXIXvàXX,hãyxétđếnEtsy,mộtcôngtykhởinghiệpvềmạngđãthànhcôngtrongvòngchưađầy4năm.EtsyđượcthànhlậpbởimộtthanhniêntrẻtốtnghiệpđạihọcNewYorktênlàRobKalin,ngườitựlàmđồnộithấttrongcănhộcủamình.Cảmthấybựcmìnhvìkhôngcócáchnàođểkếtnốivớicáckháchhàngtiềmnăngquantâmđếnđồnộithấtthủcông,Kalinhợptácvớimộtvàingườibạnvàlậpramộttrangwebnhằmkếtnốicácthợthủcôngtừmọilĩnhvực,từkhắpnơitrênthếgiớivớinhữngkháchhàngtiềmnăng.Trangwebđãtrởthànhmộtphòngtrưngbàyảotoàncầu,nơihàngtriệungườimuavàngườibántừhơn50quốcgiakếtnốivớinhauvàvựcdậyhoạtđộngsảnxuấtthủcông,mộtngànhnghềđãgầnnhưbiếnmấtcùngvớisựrađờicủachủnghĩatưbảncôngnghiệphiệnđại.

NgànhdệtmayvàsảnxuấtthủcôngkhácđãtrởthànhnạnnhâncủasảnxuấtcôngnghiệpngaytừđầucuộcCáchmạngcôngnghiệplầnthứnhất.Tiểuthủcôngnghiệpđịaphươngkhôngthểcạnhtranhvớicácnhàmáysảnxuấttậptrungvàtínhkinhtếcủaquymônhờcócáckhoảnđầutưtàichínhlớn.Hànghóatừnhàmáycógiárẻhơnkhiếnsảnxuấtthủcônggầnnhưbịxóasổ.

Internetđãthayđổibảnchấtcủacuộcchơibằngcáchsanbằngsânchơi.Việckếtnốihàng

triệungườibánvàngườimuatrongkhônggianảogầnnhưmiễnphí.Bằngviệcthaythếtấtcảcácbêntrunggian−từcácnhàbánbuônđếnbánlẻ−vớimộtmạnglướiphânphốigồmhàngtriệungườivàloạibỏchiphígiaodịchtạimỗigiaiđoạncủachuỗicungứng,Etsyđãtạoramộthộichợthủcôngtoàncầumớipháttriểntheochiềungangthayvìtheothứbậcvàhoạtđộngtheohướnghợptácchứkhôngphảitừtrênxuống.

Etsymangđếnmộtchiềuhướngmớichothịtrường–sựcánhânhóacácmốiquanhệgiữangườimuavàngườibán.Trangwebmởcácphòngchat, tổchứccácbuổitrưngbàyđồthủcôngtrựctuyếnvàcáccuộchộithảo,chophépngườibánvàngườimuacóthểtươngtác,traođổiýkiếnvàtạoracácliênkếtxãhộicóthểkéodàisuốtđời.Cáccôngtytoàncầukhổnglồsảnxuấthàngloạtsảnphẩmđượctiêuchuẩnhóatrêndâychuyềnlắprápvậnhànhbởiđộingũlaođộngbấtkỳkhôngthểcạnhtranhvớimốiquanhệthânthiếtmộtđốimộtgiữacácnghệnhânvàngườibảo trợ.Kalinnói rằng “mốiquanhệnhânvăngiữangười làmra sảnphẩmvớingườimuanóchínhlàcốtlõicủaEtsy.”

Việcmởrộngquymôtheochiềungangvàchiphígiaodịchgầnnhưkhôngtồntạitrừphívậnchuyểnchophépsảnxuấtthủcôngcóthểcạnhtranhvềgiásovớisảnxuấthàngloạt.Mặcdùvẫncònnon trẻ,Etsyđã cómột sựphát triểnnhanhchóng.Trongnửađầunăm2009,khidoanhsốbánhànghóalâubềnchữnglạitrêntoànthếgiớisaukhinềnkinhtếtoàncầusụpđổ,hộichợthủcôngEtsyđạtđược70triệuđô-ladoanhsốbánhàngvàbổsung1triệungườibánvàngườimuamớivàomạnglưới.Năm2011,doanhsốbánhàngđạtgần500triệuđô-la.

Trongmộtcuộctròchuyệngầnđây,Kalinnóivớitôirằngmụctiêucủaanhlàgiúpthúcđẩy“ýthức đồng cảm” trong nền kinh tế toàn cầu và đặt nền móng cho một xã hội toàn diệnhơn.Tầmnhìncủaanhvềviệctạora“hàngtriệucácnềnkinhtếsốngtạiđịaphươngsẽmộtlầnnữatạonênýthứccộngđồngtrongnềnkinhtế”chínhlàcốtlõicủamôhìnhcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

EtsychỉlàmộttronghàngtrămcáccôngtyInternettoàncầuđangđưacácnhàsảnxuấtvàngườitiêudùngxíchlạivớinhautrongcáckhônggianmarketingảovàquađóbìnhđẳnghóacácchiphímarketingtrongnềnkinhtếtoàncầu.

TươngtựnhưcáctrangmạnglướinhưEtsygiúpcácnhàsảnxuấtthủcôngquymônhỏtiếpcậnvớithịtrườngtoàncầuvớichiphígianhậpgầnnhưbằng0,việcsảnxuấtnănglượngxanhtại chỗcũngsẽ làmgiảmchiphí sảnxuất.Khingàycàngnhiều thợ thủcôngvàcácdoanhnghiệpnhỏvàvừabiếncácxưởngsảnxuấtnhỏcủamìnhthànhcácnhàmáyđiệnmini,chiphísảnxuấtcủahọsẽgiảmnhanhchóngđemlạilợithếlớnhơntrongnềnkinhtếkếtnốimới.

Khicôngnghệ3-Dmớingàycàngphổbiến,việcsảnxuấthànghóatạichỗvànhanhchóngcũngsẽlàmgiảmchiphíkhovậnvớitiềmnăngtiếtkiệmnănglượngcựclớn.Chiphívậntảihànghóasẽgiảmmạnhtrongnhữngthậpkỷtớidomột lượnghànghóangàycàngtăngsẽđượcsảnxuấttạiđịaphươngtronghàngngànnhàmáysảnxuấtvimôvàđượcvậnchuyểntrongkhuvựcbởicácxetảichạybằngnănglượngxanhvàhydrokhaitháctạichỗ.

Sựmởrộng theochiềungangcủacuộcCáchmạngcôngnghiệp lần III chophépcácdoanhnghiệpvừavànhỏpháttriểnmạnh.Tuynhiêncáccôngtytoàncầusẽkhôngbiếnmấtmàdầnchuyểntừnhữngnhàsảnxuấtvàphânphốiđơnthuầnthànhnhữngcôngtytổnghợp.Trong

kỷnguyênkinhtếmới,họsẽgiữvaitròđiềuphốivàquảnlýnhiềumạnglướicótácđộngđếnhoạtđộngthươngmạitrongchuỗigiátrị.

HãynhớlạirằngtrongcuộcCáchmạngcôngnghiệpđầutiênvàthứhai,chiphíkhaithác,xửlývàphânphốinhiênliệuhóathạchđắtđỏđếnmứcchỉcómộtvàicôngtytậptrungcóquymôlớncóthểtíchlũyđủvốnđểquảnlýdòngchảynănglượng.Cáctậpđoàndầumỏlớncầncócácngânhànglớn.

Hiệnnay,cáctổchứctàichínhvimônhưngânhàngGrameen,ASA,EKIvàcáctổchứctíndụngkhácđãgiảingântổngcộnghơn65tỷđô-lađểchohơn100triệungườiởnhữngvùngnghèonhấtthếgiớivayvốn.Tíndụngvimôđangđượcsửdụngngàycàngnhiềuđểcấpvốnchoviệcsảnxuấtnănglượngxanhtạichỗởnhữngnơichưabaogiờcóđiện.GrameenShakti(GS)làmộtnhánhcủangânhàngGrameenchuyêncungcấpcáckhoảnvaycỡnhỏđểlắpđặtcáchệthốngnănglượngmặttrờitạinhàvàcáccôngnghệnănglượngtáitạokhácchohàngngànngôilàngtạinôngthôn.Đếncuốinăm2010,GSđãtàitrợchoviệclắpđặtnửatriệuhệthốngnănglượngmặttrờitạinhàvớitốcđộkhoảng17.000lắpđặtmớimộttháng.Côngtyđãđàotạođượchàngngànphụnữthànhcáckỹthuậtviên,giúphọcóviệclàmvàđảmbảochuyênmônphùhợpđểbảotrìcáccàiđặt.

Bằngcáchcungcấpcáckhoảnvaynhỏchocácdoanhnhânnghèonhấttrêntráiđất,môhìnhngânhàngGrameenđãkếthợpthànhcônghoạtđộngngânhàngthươngmạitruyềnthốngvớinhiệmvụđộcđáonhằmxóanghèo.Kiva,mộtnhàcungcấpphilợinhuậncáckhoảnvaynhỏđãđưaquytrìnhcấpvốntiếnmộtbướcxahơnbằngcáchthiếtlậpmộtmôhìnhngânhànghoàntoànmangtínhphânphốivàhợptác.Đượcthànhlậpvàonăm2005,tiềnđềchosựrađờicủaKivahoàntoànkhácbiệtsovớiđộnglựccủacácngânhàngthươngmại.NhữngnhàsánglậpKivatinrằng“conngườicóbảnchấthàophóngvàsẽgiúpđỡngườikhácnếucócơhộilàmđiềuđótheocáchthứcminhbạchvàcótráchnhiệm”.Đểđạtđượcmụctiêu,Kiva“khuyếnkhíchcácmốiquanhệhợptácchứkhôngphảicácquanhệxincho”.Mỗidoanhnhântiềmnăng đều cómột trang thông tin với ảnh cá nhân vàmô tảmục đích cho khoản vay củahọ.Nhữngngườichovaylựachọnyêucầuvaymàhọmuốntàitrợvàsốtiềntàitrợ(ítnhấtlà25đô-la)vàsauđóhợptácvớinhữngngườichovaykhácđểtàitrợtoànbộsốtiềncủakhoảnvay.Tấtcảnhữngngườichovaynhậnđượccậpnhậthàngthángvềviệctrảnợvay.

Quátrìnhxửlýcáckhoảnvayhoàntoànmangtínhphânphối.Hơn100đốitácthựcđịaởcácvùngkhácnhautrênthếgiớiđặtrayêucầuvaynhiềutuầntrướckhiyêucầuvayđượcđăngtrêntrangwebKiva.CácđốitácthựcđịasauđósẽnhậncáckhoảnvaytừKiva.Cácđốitácthựcđịaxácđịnhlãisuấtchocáckhoảnvay.Kivakhôngtínhlãivớicácđốitácvàcũngkhôngtrảlãichonhữngngườichovaycủamình.Saukhikhoảnvayđượctrảđầyđủ,ngườichovaytạiKivacóquyềnchomộtdoanhnhânkhácvaylạisốtiềnđó,ủnghộchoKiva,hoặcthulạitiền.

Sửdụngphươngphápsángtạonàyđểcấpvốn,Kivađãkếtnốiđượchơnnửatriệungườichovay tại 209quốc gia với469.076doanhnghiệpnhỏở57quốc gia.Nóđãhỗ trợđược cáckhoản vay tổng cộng 178.338.325 đô-la, trong đó, 81% được dành cho người vay là phụnữ.KhoảnvaytrungbìnhtạiKivalà380đô-lavàtỷlệtrảnợlà98,9%.Tấtcảcáckhoảnvayđượccấpchocácdoanhnghiệpnhỏmàhoạtđộngkinhdoanhcóxuhướngítgâyảnhhưởng

đếnsinhthái.

Cáctậpquánhợptáckinhdoanhmớiđangđượcápdụngởmọikhíacạnhcủađờisốngkinhtế.CommunitySupportedAgriculture(Nôngnghiệpđượccộngđồnghỗtrợ−CSA)làmộtvídụđiểnhìnhvề tácđộngcủacácmôhìnhkinhdoanhTIRmới tới cách thức thựcphẩmđượctrồngvàphânphối.SaumộtthếkỷcủanôngnghiệpdựavàohóadầudẫnđếnsựthấtbạicủacáctrangtrạigiađìnhvàchorađờinhữngcôngtynôngnghiệpkhổnglồnhưCargillvàADM,mộtthếhệnôngdânmớiđangxoaychuyểntìnhthếbằngcáchkếtnốitrựctiếpvớicáchộgiađìnhđểbáncácsảnphẩmcủamình.HoạtđộngnôngnghiệpđượccộngđồnghỗtrợbắtđầuởchâuÂuvàNhậtBảntrongnhữngnăm1960vàlansangMỹvàogiữanhữngnăm1980.

Cáccổđông,thườnglàcáchộgiađìnhởthànhthị,camkếttrảmộtkhoảntiềncốđịnhtrướckhivàomùađểtrangtrảichiphíhàngnămcủangườinôngdân.Đổilại,họnhậnđượcmộtphầnnôngsảncủangườinôngdântrongsuốtmùavụ.Cácphầnnôngsảnthườnggồmcómộthộptráicâyvàrauquảđượcgửiđếnnhàhọ(hoặcđếnmộtđịachỉgiaohàngđượcchỉđịnh)ngaykhivừachín,cungcấpmộtlượngnôngsảnđịaphươngcòntươitrongsuốtvụmùa.

Hầuhếtcáctrangtrạiđềuthamgiavàocáchoạtđộngnôngnghiệpsinhtháivàsửdụngcácphươngphápcanhtáctựnhiênvàhữucơ.Vìnôngnghiệpđượccộngđồnghỗtrợlàhoạtđộngliêndoanhdựatrênviệcchiasẻrủirogiữangườinôngdânvàngườitiêudùng,ngườitiêudùngđượchưởnglợitừmộtvụmùabộithuvàchịuhậuquảnếuthấtthu.Nếuthờitiếtkhắcnghiệthoặcnhữngrủirokhácxảyđếnvớingườinôngdân,cáccổđôngchịutổnthấtvớiviệclượnggiaocác loạithựcphẩmnhấtđịnhhàngtuầnbịgiảmsút.Hìnhthứcchiasẻrủirovàthànhquảnganghàngnàygắnkếtmọicổđônglạithànhmộtdoanhnghiệpchung.

Internetchínhlàcôngcụgiúpkếtnốingườinôngdânvàngườitiêudùngđểtiếnhànhphươngpháptổchứcchuỗicungứngthựcphẩmmộtcáchphântánvàhợptác.Chỉtrongmộtvàinăm,ngànhnôngnghiệpđượccộngđồnghỗtrợđãpháttriểntừmộtvàitrườnghợpthíđiểmlêntớigần3.000doanhnghiệpphụcvụchohàngchụcngànhộgiađình.

MôhìnhkinhdoanhCSAđặcbiệtthuhútthếhệtrẻvốnquenvớiýtưởnghợptáctrongcáckhônggianxãhộikỹthuậtsố.Sựphổbiếncủanóchothấyngườitiêudùngngàycàngnhậnthứcđượcvàquantâmđếnsựcầnthiếtphảigiảmbớtdấuchânsinhtháicủahọ.Bằngviệcloạibỏphânbónvà thuốc trừ sâuhóadầu,khíCO2 thải ra từviệcvận chuyển thựcphẩmđườngdàiquacácđạidươngvàchâulụccũngnhưcácchiphíquảngcáo,tiếpthịvàđónggóigắnliềnvớiviệcsảnxuấtthựcphẩmvàcácdâychuyềnphânphốitruyềnthốngcủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII,mỗicổđôngđãcómộtlốisốngbềnvữnghơn.

Ngày càng cónhiềunôngdân theo chương trìnhCSAbắtđầu cải tạo các trang trại củahọthànhcácnhàmáyđiệnminiđểkhaithácgió,ánhsángmặttrời,địanhiệtvàsinhkhốitạichỗ,từđólàmgiảmđángkểchiphínănglượngcủahọ.Cáckhoảntiếtkiệmđượcchuyểntớicáccổđôngthôngquaviệcgiảmphíthànhviênvàđăngkýhàngnăm.

Mộtlầnnữa,giốngnhưrấtnhiềuhoạtđộngkinhdoanhmangtínhhợptáckhácđangđượcápdụngtrongmọilĩnhvựcthươngmại,việcmởrộngquymôtheochiềungangmớicóthểvàthườngxuyênđemlạihiệuquảcaohơnphươngpháptậptrunghóatruyềnthốngchuyêntạonêncáctổchứckhổnglồpháttriểntheochiềudọcvàtổchứccáchoạtđộngkinhtếtheocấp

bậc.

Mộtsốdoanhnghiệpgắnliềnvớichủnghĩatưbảnvàthịtrườngtậptrunghóatruyềnthốnghiệnđangbịtháchthứcbởisựrađờicủanhữngmôhìnhkinhdoanhphânphốivàhợptácmới.Hãyxemxétngànhcôngnghiệpôtô,ngànhcốtlõicủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII.ViệcchuyểnsangmộtnềnkinhtếCáchmạngcôngnghiệplầnIII,vớisựtậptrungvàoviệctăngcườnghiệuquảsửdụngnănglượngvàgiảmlượngkhíthảicarbonđãthúcđẩycácmạnglướisửdụngchungôtôphilợinhuậntrêntoànthếgiới.

TạiMỹ,cácdịchvụdùngchungôtôđangmọclênởkhắpđấtnước.CityWheelsởCleveland,HourCar ở Minneapolis/St. Paul, Philly Car Share, I-Go ở Chicago và City Car Share ở SanFranciscolàmộttrongnhữngtổchứcmạnglướiliênkếtphilợinhuậnmớiphụcvụnhucầuvận tải chohàng trămngànngười sửdụng. Vớimột khoảnphí thành viên khôngđáng kể,ngườidùngthamgiamạnglướidùngchungôtôvànhậnđượcmộtchiếcthẻthôngminhchophéphọsửdụngcácbãiđậuxevàcácloạixe.Ngườidùngtrảtiềnchoquãngđườngmìnhđi,nhưngvìhầuhếtcáctổchứcdùngchungôtôlàphilợinhuận,sốtiềnphảitrảthấphơnchiphícủacáccôngtychothuêxequymôlớn.Nhiềuđộixethamgiachươngtrìnhnàycũnglànhữngchiếcxetiếtkiệmnănglượngnhấttrênthịtrường.

I-GotạiChicagothậmchícòncungcấpmộtdịchvụInternetsángtạochophépcácthànhviêncủamìnhtíchhợpcácchuyếnđitừđiểmAđếnđiểmBbằngcáchkếtnốinhiềuphươngthứcvậntảidọctheotuyếnđường.Mộtngườisửdụngcóthểbắtđầuchuyếnđibằngtàuhỏahoặcxebuýt,chuyểnsangxeđạpdùngchungvàsauđósửdụngôtôtronghànhtrìnhcònlại.Mụctiêucủahọlàhạnchếquãngđườngđibằngôtôvàdođólàmgiảmđángkểlượngkhíthảicarboncủamỗingườidùng.

Ngườitaướctínhrằngmỗichiếcxeđượcsửdụngchungcóthểgiảmđến20ôtôlưuthôngtrênđường.Nhữngngườidùngchungxechobiếthọthườngxuyêngiảmquãngđườngđixexuốngkhoảng44%.ViệcgiảmlượngphátthảiCO2cóthểđạtkếtquảrấtcao.Communauto,dịchvụdùngchungxetạiQuebec(Canada)chobiết11.000thànhviêncủahọđãlàmgiảmphátthải13.000tấnCO2.MộtnghiêncứutạichâuÂupháthiệnraviệcdùngchungôtôcóthểlàmcắtgiảmphátthảiCO2lêntới50%.

Zipcar,doanhnghiệpkinhdoanhxedùngchunglớnnhấtthếgiớilàmộttổchứcphilợinhuậnđượcthànhlậpvàonăm2000.Chỉtrong10năm,côngtyđãcóhàngtrămngànthànhviên.CóđếnvàinghìnđịađiểmcủaZipcartrêntoànthếgiớivàhơn8.000xeđểlựachọn.Côngtyđạtdoanhthutrên130triệuđô-lavàonăm2009vàđangtăngtrưởngvớitốcđộphithường30%một năm. Vào năm 2010, Zipcar đã bắt đầu dự án thí điểm dòng xe lai điện tại SanFrancisco.Nhãnhiệunàyđãtrởnênphổbiếnđốivớithếhệthiênniênkỷquantâmđếnmôitrường,nhữngngườitựgọimìnhlà“nhữngngườilậpdịkiểumới”.

KhinănglượngtáitạovàcơsởhạtầngTIRtrởnênphổbiếnhơn,cácdịchvụdùngchungxenhưZipcarsẽcóthểsảnxuấtđiệnxanhtạichỗđểcungcấpnănglượngchocácôtôchạybằngđiện.Hoạtđộngdùngchungxenhiềukhảnăngsẽtrởthànhmộtgiảiphápthaythếphổbiếnđốivớimôhìnhtruyềnthốngmuaxengoàithịtrường,đặcbiệtlàởnhữngkhuvựcđôthịđôngđúcnơichiphíduytrìmộtchiếcxeítkhisửdụngkháđắtđỏ.

TôicódịpgặpRobinChase,ngườisánglậpvàlàcựuCEOcủaZipcartạiDiễnđànGiaothôngvậntảiquốctếcủaOECDởLeipzig(Đức)năm2011.Tôiđếnđâyđểphátbiểukhaimạcvềnhucầuxâydựngmộtmạnglướigiaothôngvàhậucầnhậucarbontíchhợp–trụcộtthứ5–tạicácchâulụctừnayđếnnăm2050đểthúcđẩyviệctạoracácthịtrườnglụcđịaliềnmạch.Robinthamgiavàobangiaothôngngaysauphầntrìnhbàycủatôi.Trongbàiphátbiểucủamình,cônhấnmạnhrằngmôhìnhkinhdoanhxedùngchungmớiđạidiệnchomộtcuộccáchmạngđộtphávềbảnchấtcủavậntải,biếnôtôtừtàisảncánhânthànhmộttiệníchtậpthểvàtừhoạtđộngđộclậpthànhmộtdoanhnghiệphợptác.

Saubuổihọp,Robinvàtôingồivớinhauvàtraođổicụthểhơnvềchủnghĩatưbảnphântánmớinổiđanglàmchấnđộngnềnkinhtếthịtrườngtruyềnthống.RobinđangxâydựngmộtdoanhnghiệpdùngchungxemớicótênBuzzcarvớimụcđíchđưakháiniệmvềvậntảimangtínhphântánvàhợptáclênmộttầmcaomới−mộtmôhìnhkinhdoanhhoàntoàntheochiềungang.Côpháthiệnrarằnghàngtriệungườisởhữuôtôsửdụngxecủahọíthơnmộthoặchaigiờmỗingàyvàthờigiancònlạithìbỏkhông.Côhyvọngsẽđưahàngtriệuchiếcxeđóvàohoạtđộng,biếnchúngthànhmộtphầncủamộtđộixedùngchungcóthểđượcsửdụngbởinhữngngườikhác,chophépcácchủxekiếmthêmthunhậptừôtôcủamìnhđồngthờigiúpnhữngngườikhácđilạidễdànghơnởmọikhuvựctrênthếgiới.Vấnđềmấuchốtcònthiếulàphảithuyếtphụccáccôngtybảohiểmbảohiểmchocáccánhânchứkhôngphảilàxeôtôđểchocảchủxevàngườidùngđềuđượcbảohiểmtráchnhiệmpháplý.Robinnóirằngcôđanglàmviệcvớimộtsốcôngtybảohiểmvàhyvọngsẽkýđượccácthỏathuậntrongtươnglaigần.

Mộtthếhệtrẻđangbắtđầuchiasẻnhiềuthứhơnlàxehơi.CouchSurfinglàmộthiệphộiphilợinhuậnquốctếđanglàmthayđổingànhdulịchvàquađólàmgiảmdấuchâncarboncủahàngtrămngànkháchdulịch.Mạnglướitoàncầunàykếtnốicácdukháchvớicácchủnhàngườiđịaphương,nhữngngườimởrộngcửavàcungcấpchỗởmiễnphíchohọ.Hiệnđãcóhơn1triệungườisửdụngCouchSurfingđếnthămnhànhautại69.000thànhphốtrênkhắpthếgiới.

Cácthànhviêncóthểtruycậpthôngtinvềsởthíchvàquanđiểmcủanhau,cũngnhưtìmhiểucáchnhữngthànhviênkhácđánhgiátrảinghiệmcủahọvớicácchủnhàđịaphương.Nhữngngườithamgiađượckhuyếnkhíchliênhệvớinhautrướccácchuyếnthămvàtiếptụcgiữliênlạcsauđó.Cộngđồngxãhộiphânphốivàhợptácnàyđượcthiếtkếđểkếtnốinhữngngườitừcácnềnvănhóađadạngvớinhauđểchiasẻvềcuộcsốngcủamình.Mụctiêucủahọlàgiúp“đoànkếtmọingườithôngquasựgiaotiếptrungthựcvàđồngcảm.”CònnhiệmvụmàCouchSurfingđặtralàthúcđẩyquanniệmrằngchúngtađềulàthànhviêncủamộtgiađìnhtoàncầumởrộng.

Mạnglướinàyđãđạtđượcthànhcôngđángngạcnhiênkểtừkhithànhlậpvàonăm2003.Cácthànhviênghinhận4,7triệutrảinghiệmtíchcực,chiếm99,7%mọitrảinghiệmquaCouchSurfing.Điềuấntượnghơnlàcácthànhviênchobiếtnhữngtrảinghiệmcủahọđãdẫnđếnhơn2,9triệumốiquanhệbạnbè,trongđó120.000đượcđánhgiálàthânthiết.

Mộtphầncủatráchnhiệmđikèmvớitưcáchcôngdântoàncầulàphảithamgiaquảnlýsinhquyểnchungcủachúngtabằngcáchsốngbềnvữnghơn.Bằngviệccungcấpchỗởmiễnphítại

cácđịaphươngchohơn1triệudukhách,CouchSurfinggiúplàmgiảmđángkểlượngcarbonsẽthảiranếunhưcácdukháchởtạicáckháchsạnsửdụngnhiềunănglượnghơn.

NềnkinhtếTIRmớinổiđangsảnsinhracáchoạtđộngkinhdoanhhợptácchưatừngđượcbiếtđếnchỉmộtvàinămtrướcđó,vàngaycảnhữngcôngtytoàncầulớncũngđangbướcvàocuộcchơinày.Mộtsốmôhìnhkinhdoanhmớikhácbiệtvàđộcđáođếnmứcchúngđòihỏiphảitáitưduyhoàntoànvềbảnchấtcủacácgiaodịchthươngmại.Cơchế“cảitiếnhiệusuấttiếtkiệm”làmộtvídụđiểnhìnhvềđiềunày.

MộtcôngtynhưPhilipsLightingsẽkýhợpđồngvớimộtthànhphốđểlắpđặtcácbóngđènLEDtiếtkiệmđiệnhiệusuấtcaotạicácđịađiểmchiếusángcôngcộngvàngoàitrời.NgânhàngcủaPhilipstàitrợchodựánvàthànhphốsẽthanhtoánchoPhilipstrongnhiềunămnhờkhoảnnănglượngtiếtkiệmđược.NếuPhilipskhôngđạtđượcmứctiếtkiệmnănglượngdựkiến,côngtynàysẽchịulỗ.ĐâylàloạihìnhquanhệhợptácsẽngàycàngphổbiếntrongnềnkinhtếCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

“Cácthỏathuậntiếtkiệmchung”làmộtmôhìnhkinhdoanhTIRkháccómộtsốđiểmchungvớihìnhthứccảitiếnhiệusuấttiếtkiệm,nhưngđượcthiếtkếđểđápứngnhữngmụcđíchkhác.Loạihìnhkinhdoanhmớinàyđangbắtđầuđượcứngdụngtrongthịtrườngbấtđộngsảnnhàởtạimộtsốnướcvớimộtsốthànhcôngnhấtđịnh.TrongkhiởMỹgần68%cácgiađìnhcónhàriêng,ởnhiềunướckhácphầnlớncácgiađìnhđềuđithuênhà.ỞTâyBanNhavàĐức,hơnmộtnửacácgiađìnhsốngtrongcáccănhộ.Ởnhữngnơisốhộđithuêvượtquásốhộsởhữunhà,cácchủsởhữubấtđộngsảncórấtítđộnglựcđểtrangbịthêmchocáccănnhàcủahọvàchuyểnđổichúngthànhcácnhàmáyđiệnminibởivìcáchóađơntiện ích làdongườithuênhàthanhtoán.ỞThụySĩ,nơichỉcó30%hộgiađìnhcónhàriêngvàhầuhếtcácgiađìnhđềuđithuê,mộtsốchủnhàđangtiếnhànhcácthỏathuậnvềtiếtkiệmchungvớingườithuênhà.Theocácđiềukhoảncủahợpđồng,chủnhàđồngýchuyểnđổicănnhàthànhmộtnhàmáyđiệnxanhminivànhữngngườithuênhàsẽchiasẻmộtphầnkhoảntiếtkiệmtừhóađơntiềnđiệncủahọvớichủnhàtrongmộtkhoảngthờigianđủđểbùđắpkhoảnđầutưcủangườichủ.Chủnhàsẽcóđượcmộtcănnhàcógiátrịcaohơnvìnócóthểtựsảnxuấtđiệnxanh.Giátrịgiatăngnàycóthểđượcdùngđểtănggiáchothuêvớinhữngngườithuêmới,nhưngvớimứctăngthấphơncáckhoảntiếtkiệmtrêncáchóađơntiềnđiệntươnglaicủahọ,tạonênmộtthỏathuậncólợichocảchủnhàvàngườithuênhà.

NếunềnkinhtếtoàncầuchuyểnđổithànhcôngsangmộtcơsởhạtầngchocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,cácdoanhnhânvànhàquảnlýsẽcầnphảiđượcđàotạođểcóthểtậndụngcácmôhìnhkinhdoanhmớinhấtgồmcóhoạtđộngthươngmạiquamạngvàmãnguồnmở,cácchiếnlượcnghiêncứuvàpháttriểnphântánvàhợptác,vàquảnlýchuỗicungứngvàhậucầnbềnvữngítphátthảicarbon.

DOANHNGHIỆPXÃHỘI

Bảnchấthợptáccủanềnkinhtếmớivềcơbảnlàmâuthuẫnvớilýthuyếtkinhtếcổđiểnvốntậptrungvàogiảđịnhrằngsựtheođuổilợiíchcánhântrênthịtrườnglàcáchduynhấtcóhiệuquảđểthúcđẩytăngtrưởngkinhtế.MôhìnhcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcũngtránhxahìnhthứcchỉhuyvàkiểmsoáttậptrunghóagắnliềnvớicácnềnkinhtếxãhộichủnghĩatheokiểuXôViếttruyềnthống.Môhìnhmớikhuyếnkhíchcácdựánnganghàngcảở

cáccộngđồngxãhộivàtrênthịtrườngdựatrêngiảđịnhrằngviệccùngtheođuổinhữnglợiíchchunglàcáchtốtnhấtđểpháttriểnkinhtếbềnvững.Kỷnguyênmớiđạidiệnchosựdânchủhóahoạtđộngkinhdoanhnơimọingườiđềutựsảnxuấtđiện,nhưngnócũngđòihỏimộtcáchtiếpcậnmangtínhhợptácđểchiasẻnănglượngtrongcácđịaphương,khuvựcvàtoànbộcácchâulục.

NềnkinhtếTIRthểhiệntinhthầncủaphongtràokinhdoanhxãhộiđanglanratoàncầu.Việcvừakinhdoanhvừahợptáckhôngcònbịcoilàviệclàmmâuthuẫnmàlàmộtgiảiphápđểtổchứclạiđờisốngkinhtế,xãhộivàchínhtrịtrongthếkỷXXI.

Cácdoanhnhânxãhộiđangrađờitừcáctrườngđạihọctrênkhắpthếgiớivàtạoranhữngdoanhnghiệpmớilàmcầunốigiữacáclĩnhvựchoạtđộngvìlợinhuậnvàphilợinhuận–cácdoanhnghiệpkếthợpcókhảnăngsẽngàycàngphổbiếntrongnhữngnămtới.

BạnđãnghenóivềTOMSchưa?Doanhnghiệpsảnxuấtgiàynày,gồmcảbộphậntạolợinhuậnvàphilợinhuận,chuyênlàmnhữngloạigiàytừcácvậtliệutáichếhữucơbềnvữnghaythậmchícónguồngốcthựcvật.Nhưngđóchỉlàkhởiđầucủacâuchuyệnvềcôngtygiàycólẽlàđộcđáonhấttrênthếgiớinày.NhữngloạigiàyvảibạthoặcbôngvảiđượcsảnxuấtdựatrênmộtloạigiàytruyềnthốngđượcgọilàalpargatađượcnhữngngườinôngdântạiArgentinasửdụngtừlâu.BlakeMycoskie,mộtdoanhnhânxãhộitrẻđếntừArlington(Texas)đãsánglậpracôngtynàyvàonăm2006.HiệnnaysảnphẩmgiàyTOMSđượcbántạihơn500cửahàngởMỹvànướcngoàibaogồmcáchệthốngNeimanMarcus,NordstromvàWholeFoods.

HoạtđộngtạolợinhuậncủaMycoskieđặttạiSantaMonica,California,đãbánrahơn1triệuđôigiày.Nhưngđiềuthúvịlàvớimỗiđôigiàybánđược,côngtyconphilợinhuậncủaBlakecótênFriendsofTOMS(NhữngngườibạncủaTOMS)sẽdànhtặngmiễnphímộtđôigiàychomộtđứatrẻcónhucầutạimộtnơinàođótrênthếgiới.Hơn1triệuđôigiàymiễnphíđãđượctraochocáctrẻemtheophongtrào“mộtđổimột”trongcáccộngđồngnghèoởMỹ,Haiti,Guatemala,Argentina,Ethiopia,RwandavàNamPhi.

Tạisaolạichokhôngmộtđôigiàyvớimỗiđôigiàyđượcbánra?Mycoskiechỉrarằngởnhiềukhuvựcnghèonhấttrênthếgiới,nếukhôngcógiàytrẻemsẽkhôngđượcđếntrường.Việcđichântrầnkhiếnchúngdễmắcmộtchứngbệnhsuynhượcgọilàpodoconiosishay“chânrêu”,mộtloạinấmcótrongđấtxâmnhậpvàocáclỗchânlôngởbànchânvàpháhủyhệthốngbạchhuyết.Theocácbáocáocóhơn1tỷngườicónguycơmắccácbệnhlâytruyềnquađất.Giảiphápđơngiảnchoviệcnàychínhlàđigiày.

Điềugì sẽxảyravớihàng triệuđôigiàynàykhichúngcũmònđi?TrangwebTườngcộngđồngTOMSkêugọikháchhàngcủamìnhgửinhữngýtưởngsángtạođểtáichếnhữngđôigiàythành các sảnphẩm thếhệ thứhaihữu íchnhưvòngđeo tay, bóngđá, chậu câyvàđế lótly.TOMSchínhlàminhhọacủanhữngmôhìnhkinhdoanhxãhộimớiđangnổilêntrongkỷnguyêncủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

Sựthayđổitrongcáchthứcvậnhànhkinhdoanhđãgâyramộtcuộcxungđộtgaygắtgiữanhữngngười bảo vệ cũ củaCuộc cáchmạng côngnghiệp lần II với quyết tâmbấu víu vàonhữngtàndưquyềnlựcngàymộtthuhẹpcủamìnhvàcácdoanhnhântrẻcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,nhữngngườicũngrấtquyếttâmthúcđẩymộtkếhoạchhànhđộngkinhtế

bềnvữngtheochiềungangchothếgiới.VấnđềgâytranhchấplàaisẽnắmquyềnkiểmsoátđiệntrongnềnkinhtếtoàncầucủathếkỷXXI.Cảhaithếlựcđềuđangtranhgiànhlợithếthịtrườngvàvậnđộnghànhlangđểđảmbảosựủnghộbaogồmcáckhoảntrợcấpchínhphủvàưuđãithuếtrịgiáhàngtỷđô-la.

Câuhỏithựcsựcầnđặtralà,“Ngànhđiệnvàchínhphủmuốnởđâuvào20nămtới:tiếptụcbámvàonhữngnguồnnănglượngvàcôngnghệkiểucũcùngvớicơsởhạtầngcủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIđangthấtbại,hayhướngđếnnhữngnguồnnănglượngvàcôngnghệkiểumớivàcơsởhạtầngcủamộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđanghìnhthành?”

Câutrảlờikhárõràng,tuynhiênviệcmởrakỷnguyênmớicủachủnghĩatưbảnphânphốichắcchắnlàmộthànhtrìnhkhókhăn.Vấnđềvàothờiđiểmnàykhôngphảilàthiếuđimộtkếhoạchđểđạtđượcđiềuđó,điềuchúngtađãcó.CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII làmộtcáchtiếpcậnhợplýđểchuyểnsangmộtkỷnguyênhậucarbon.Điềuchưarõởđâylàphảnứngcủangườidân.Vàđâychínhlànơichúngtôiphảiđốiđầuvớimộtýtưởngsailầmgầnnhưảotưởngvềdiễnbiếncủacáccuộccáchmạngkinhtế.

NHỮNGCUỘCCÁCHMẠNGKINHTẾTHỰCSỰDIỄNRANHƯTHẾNÀO

NhiềungườiMỹtừlâuluôntâmniệmrằngnhữngtiếnbộkinhtếvĩđạiluônlàkếtquảcủaviệcchínhphủrútluivàchophépbàntayvôhìnhcủachủnghĩatưbảntựdohoạtđộngtrongmộtthịtrườngthảnổi.Trongkhiđó,châuÂuvàcácnhànướckháctrênthếgiớilạiíttintưởngvàonhữngưuđiểmcủachủnghĩatưbảntựdovàmởcửa,hiếmkhiủnghộchosựchủđộngthamgiacủachínhphủvàocácquátrìnhkinhtếđểduytrìmộtmôhìnhthịtrườngxãhộicânbằnghơn.Chođếnnay,ngaycảtrongcácnềnkinhtếphúc lợixãhộiônhoàhơn,vẫncómộttưtưởngchủnghĩadântúyngàycàngphổbiến–tuyvẫncònlàthiểusố,nhằmthúcđẩytrởlạivaitròtruyềnthốngcủachínhphủtrongnềnkinhtế,ngaytạithờiđiểmchúngtacầnsựthamgiacủachínhphủnhiềuhơnvàokhuvựctưnhânđểvựcdậyhoạtđộngthươngmại.

Phảiđốimặtvớithâmhụtngânsáchkỷlụccủachínhphủvàcácmứcthuếcao,hàngtriệucửtribấtmãnđanglongạimộtcáchchínhđángvềviệcbảolãnhchotươnglaicủamìnhbằnghàngđốngnợkhôngtrảđượcvàdồngánhnặngchothếhệsauvớimộtxãhộibịphásản.Tuynhiên,niềm tin rằngnếu chínhphủkhông can thiệp thì tinh thầnkinhdoanh sẽđượcgiảiphóng,hàngloạtcơhộikinhtếmớisẽmởravàphúclợichungcủanhânloạisẽđượccảithiệnđángkểlàđiềutráivớihiệnthựclịchsử.

Hãykiểmtralạithựctế!Trongkhithịtrườngđãtrởthànhmộtcôngcụthươngmạihàngđầuđểthúcđẩysựsángtạovàtinhthầnkinhdoanh,nóchưabaogiờtạonênmộtcuộccáchmạngkinhtế.ĐâylàbíẩnluôngâyđauđầuchongườiMỹvàkhiếnchonhiềungườibấtmãnthayđổiquanđiểm.Sựgiảtạolàchấpnhậnđượcvàonhữngthờiđiểmthuậnlợi.Tuynhiênvàothờikhắcquantrọngnàytronglịchsửloàingười,khichínhsựtồntạicủachúngtavàtươnglaicủahànhtinhđangbịđedọa,chúngtakhôngthểtiếptụcmơvềnhữngđiềukỳdiệu.

Nhữngcuộccáchmạngkinhtếkhôngtựdưngsinhra.Việcxâydựngmộtcơsởhạtầngtruyềnthông và năng lượng mới luôn là một nỗ lực chung giữa chính phủ và các ngành côngnghiệp.Quanđiểmkhôngcanthiệpvàothịtrườngchorằngcáccuộccáchmạngkinhtếchắcchắnsẽnảysinhtừsựhợptácgiữacácnhàphátminhvàdoanhnghiệp−trongđónhàphát

minh dành thời gian để tìm ramột công nghệ, sản phẩmhoặc dịch vụmới và nhà doanhnghiệp sẵn sàng đầu tư vốn để đưa ý tưởngmới ra thị trường − chỉ làmột phần của câuchuyện.CảhaicuộcCáchmạngcôngnghiệpđầutiênđềuđòihỏimộtnỗlựclớncủachínhphủ(vềcôngquỹ)đểxâydựngcơsởhạtầng.Chínhphủcũngthiếtlậpcácquyđịnhvàtiêuchuẩnđểquảnlýdòngchảycủacáchoạtđộngkinhtếmớivàcungcấpnhữngưuđãithuếvàtrợcấphàophóngđểđảmbảochosựtăngtrưởngvàổnđịnhcủatrậttựkinhtếmới.

Khitôiđangviếtcuốnsáchnày,PhốWallvàNhàTrắngđangtranhluậndữdộivềmứcđộcanthiệpphùhợpcủachínhphủvàonềnkinhtếMỹ.Cuộctranhluậnđóhiệnđãlansangcáckhuvựckhác.Phảnứngdữdộicủanhữngngườitheochủnghĩadântúychốnglại“sựcanthiệpcủachínhphủlớn”đanggiatăngkhingườidânđổlỗichoNhàTrắngvàQuốchộivềtìnhtrạngảmđạmcủanềnkinhtếMỹ.HàngtriệungườiMỹđãđặtcâuhỏivềtínhhợpphápcủaviệcchínhphủtácđộngvàohoạtđộngthươngmạicủađấtnước.Thomas J.Donohue,ChủtịchPhòngThươngmạiMỹ,đãcóýrằngchínhquyềncủatổngthốngObamagâytổnhạichonềnkinhtế,điềucólẽlàcáobuộctồitệnhấtdànhchomộtchínhtrịgiaởMỹ.Đâylàmộtcáobuộckhácthườngdiễnrachỉvài thángsaukhichínhquyềnObamavàQuốchộigiảicứuPhốWallvàngănchặnkinhtếMỹrơivàomộtcuộcđạisuythoái.

ThựctếthìquanđiểmcủaPhòngthươngmạilàkhôngcócơsở,vàquanniệmphổbiếncủachủnghĩadântúychorằngmộtthịtrườngkhôngbịcảntrở,khôngcósựcanthiệpcủachínhphủluôn làcôngthứccủathànhcôngthươngmạichỉ là thôngtinsai lạc.Chínhphủvàcácdoanhnghiệpđãcùngchungmộtchiếntuyến,nếukhôngphảitừnhữngngàyđầulậpquốcthìítnhấtcũngtừkhikếtthúcnộichiến,khicáctuyếnđườngsắtđòihỏisựhỗtrợtolớntừliênbangđểcóthểxâydựngnêncơsởhạtầngđườngsắtlụcđịa.

ChínhvàothờiđiểmnàythuậtngữvậnđộnghànhlangđãđượcTổngthốngUlyssesS.GrantđặtrađểmôtảcácnhàngânhàngvàviênchứcngànhđườngsắtchuyênlảngvảngởhànhlangcủakháchsạnWillard tráng lệđốidiệnNhàTrắngvớihyvọngsẽcódịp tra tấn lỗ taimộtthànhviên củanội cáchoặcquốchộiđại diện cho luậtphápđángmến.Không lâu sauđó,nhữngngườitrongngànhdầumỏcũnggianhậpđộingũnày.Họđãtrởthànhmộtlựclượngkhôngđượcdânbầu luônhiệndiệnởthủđô,vậnđộngchoviệcsửdụngtiềnnộpthuếcủangườidânđểbôitrơnhoạtđộngthươngmại.

NhữngbạnbèởchâuÂucủachúng tôi luôn thẳng thắnhơnvềmốiquanhệchặt chẽgiữachínhphủvàcácngànhcôngnghiệp.CácchínhquyềntrungươngtàitrợchophầnlớncơsởhạtầngtruyềnthôngvànănglượngởchâuÂu,cũngnhưhệthốnggiaothôngcôngcộngchohaicuộccáchmạngcôngnghiệpđầutiên.TạiMỹ,chínhphủliênbangvàtiểubangtàitrợtrựctiếpíthơnnhưnglạicungcấpnhữngkhoảnhỗtrợpháttriểngiántiếpkhổnglồ.

Trongkhiviệccangợithịtrườngkhôngcógìlàsai,việcphủnhậnhoàntoànsựtươngtácliêntụcgiữacáclĩnhvựccôngvàtưnhânđãgópcônglớntrongviệchỗtrợvàđảmbảosựthànhcôngthươngmạicủamọiquốcgiapháttriểncóthểgâyhậuquảtiêucựcchoxãhội.Trướchết,sựphủnhậnnàykhuyếnkhíchchínhphủvàcácdoanhnghiệpkiềmchếmốiquanhệcủamìnhvàcheđậycácgiaodịchtrongmộtbứcmànbímậtẩnsâudướinhữngtầnglớpluậtphápphứctạp.Đổilại,cácquanchứcđượcbầunhậnđượcnhữngkhoảnđónggóphàophóngđảmbảochohọđượctáiđắccử.Thứhai,sựthiếuminhbạchnàygiúpchocộngđồngdoanhnghiệp

tiếptụctruyềnbáquanniệmrằngthànhcôngcủanướcMỹhoàntoànlànhờsựvậnđộngvẻvangcủathịtrườngtựdo,đồngthờichohọcáiuyđểchỉtríchnhữngthayđổiluậtphápcóthểđiềuchỉnhlạisựlạmdụnghaythốnglĩnhtháiquácủanóđốivớicácvấnđềkinhtếvàxãhội.

Trongnhữngthờikỳkhủnghoảngnhưhiệntại,khitiềmnăngsángtạocủađấtnướccầnphảiđượckhaitháctốiđađểbảovệnềnkinhtếkhỏitácđộngcủamộtcơsởhạtầngnănglượng-truyềnthôngđanglụitànvàxâydựngmộtmôhìnhthươngmạimới,chỉkhicómộtquanhệhợptácmở,minhbạchvàtoàndiệngiữacộngđồngkinhdoanh,chínhphủvàxãhộidânsựthìchúngtamớicóthểtạođàchosựchuyểnđổinày.HìnhthứchợptácnàyđãtồntạitrongLiênminhchâuÂu,nơicómôhìnhxãhội-thịtrườngđủmạnhđểgiànhđượcsựủnghộcủacôngluậnchomộtquanhệđốitáccôngtưmới.TuynhiênởMỹ,khichúngtabànđếnnhucầuphảiđưachínhphủvàcácngànhcôngnghiệplạivớinhauđểthúcđẩymộttầmnhìnvàkếhoạchkinhtếmớichođấtnước,nhiềungườiMỹphảnứngbằngcáchlaóchorằngđâylàbiểuhiệncủa“chủnghĩaxãhội”vàcôngkíchsựmấtđitựdocủanướcMỹ.

Dưluậncóvẻkhôngthốngnhấtvềmốiquanhệgiữakhốidoanhnghiệpvàchínhphủ.Mộtmặt,cáccửtriđịaphươnghiếmkhiphànnànvàthườnghoannghênhkhicácnghịsĩcủahọcóthểkhiếnchínhquyềnliênbangphânbổcácdựántrịgiáhàngtriệuđô-lachobanghoặcđịahạtchínhtrịcủamình,nhấtlàkhiviệcđócóthểtạoracáccơhộiviệclàmmới.Trênthựctế,nếuvịđạibiểudohọbầurakhôngthểmanglợiíchvềchođịaphương,nhiềukhảnănghọsẽkhôngđượctáicử.Mặtkhác,cácchínhtrịgiaởcácbangvàđịahạtchínhtrịkháclạibịchỉtríchkhigiữriêngcácdựánchokhuvựccủahọ.Rõràngviệcmọingườivuimừnghaythấtvọngphụthuộcvàoviệcmiếngănsẽvềkhuvựccủahọhaycủangườikhác.

Vấnđềlàhệthốngchínhtrịngaytừđầuđãđượcdựngnênđểđạidiệnchocácthếlựcthươngmạichủchốt,khiếnchocáccửtrivàngườinộpthuếkhôngcósựlựachọnnàongoàiviệcủnghộchođạibiểucủamìnhmangmiếngbánhvềchođịaphươngtrướckhinóđượcphânbổchonơikhác.

Điềutôivừamôtảchínhlàbiểuhiệncủa“ChủnghĩaNgoạilệMỹ.”Chúngtagầnnhưlànềndânchủchínmuồiduynhấtchophépcáccôngtyđónggóptiềnđểmuachuộccácchiếndịchbầucử.HầuhếtcácquốcgiathànhviênLiênminhchâuÂuđềuhạnchếhoặccấmhoạtđộngnàyvàyêucầucáccuộcbầucửdonhànướctàitrợ.TheoTrungtâmPhảnhồiChínhtrị,chiphíbìnhquânđểchiếnthắngmộtcuộcđuavàoHạviệnvàonăm2008làgần1,1triệuđô-la.ĐểgiànhmộtghếtrongThượngviệntốngần6,5triệuđô-la.Cáccuộcbầucửtổngthốngthậmchícòntốnkémhơn.Trungtâmnàychobiếtcácứngcửviênđãchihơn1,3tỷđô-latrongcuộcbầucửtổngthốngnăm2008.

Cácquỹtàitrợchiếndịchđóngvaitròquantrọngnhưthếnàođểchiếnthắngcáccuộcbầucử?Theomộtphântíchsaubầucửcácchiếndịchtranhcửnăm2008củaTrungtâmPhảnhồiChínhtrị,trong94%cáccuộcđuaởThượngviệnvà93%ởHạviệncókếtquảtrongvòng24giờsaukhichấmdứtbỏphiếu,cácứngcửviênchinhiềutiềnnhấtđãgiànhchiếnthắng.

ViệcchấmdứthoạtđộngtàitrợtưnhântrongcáccuộcbầucửvàbắtbuộcsửdụngcôngquỹsẽlàmộtbướctiếnlớnđểkhôiphụctiếntrìnhdânchủởnướcMỹ.Tuynhiên,côngchúngMỹlạikhôngmấyquantâmđếnviệcsửdụngngânsáchcôngchocáccuộcbầucử.Vấnđềnàychưabaogiờlàmốiquantâmchínhcủacửtrikhitiếnhànhthămdòýkiến.

Hơnnữa,vớitỷlệđasốnămtrênbốnvàonăm2010,TòaántốicaoMỹđãphánquyếtrằngviệccấmđoánbấtkỳaihaycôngtynàoủnghộtiềnchomộtchiếndịchtranhcửlàtráiluậtvìnóviphạmquyềncơbảncủangườiMỹđượcphépthểhiệnsựlựachọncủahọvềchínhtrị.

Điềuchúngtaphảiđốimặtlàmộtnghịchlýkhácthường.HàngtriệungườiMỹmuốnchínhphủkhôngcanthiệpvàothươngmại,nhưnglạikhôngsẵnsànghuyđộngphảnhồidưluậncầnthiếtđểchấmdứtviệccáccôngtytưnhânmuachuộccáccuộcbầucửvàlèoláitiềnthuếcủangườidânvàonhữngdựánthươngmạivàcácquyềnlợingànhcủahọ.

Vìvậy,trongkhinhiềungườiMỹtuyênbốlàmhếtmìnhđểtáchkhuvựcthịtrườngkhỏinhànước–thậmchíhơncảmongmuốntáchrờinhàthờvànhànước,trênthựctếhọthàgiànhđượcmộtphầnchiếnlợiphẩmthươngmạitừliênminhbấtthườnggiữagiớidoanhnghiệpvàchínhphủliênbanghơnlàbịbỏrơihoàntoànkhỏibữatiệc.

PhầnlớnngườiMỹcótưtưởnggầnnhưsùngbáiđốivớihoạtđộngkinhdoanh.Đứctintuyệtđốicủahọvớikinhtếthịtrườngvàsựphảnđốichủtrươngchínhphủlớn−tớimứccoinónhưchủnghĩaxãhộivôthần–khiếnhọkhôngnhậnrasựthamlamtronggiớidoanhnghiệp,giúpcáccôngtycóthểtạoramộthìnhtháichủnghĩaxãhộiphânbiệtđốixửvàlàmngườidânnghèođi.Nhiềungười lầm tưởng rằnggiấcmơMỹchắc chắnđến từmột thị trường tựdokhôngbị cản trởvàbỏqua thực tế lâuđờicủaviệc thôngđồnggiữacácdoanhnghiệpvớichínhphủ.ChừngnàongườiMỹcòntiếptụctinrằngcácthịtrườngvậnhànhhiệuquảnhấtchoxãhộikhikhôngbịchínhphủcanthiệp,đồngthờilàmngơvớimộtquátrìnhchínhtrịmàcácquanchứcđượcbầuchophépcáchiệphộithươngmạisoạnthảoluậtpháptheohướnglàmlợichohọmàbỏquaphầncònlạicủaxãhội,nướcMỹchắcchắnsẽphảigánhchịuhậuquả.

CácgiảiphápbắtđầutừviệcthừanhậnrằngtấtcảnhữngbướctiếnlớntronglịchsửkinhtếMỹchỉxảyrakhichínhphủtàitrợchocơsởhạtầngnănglượngvàtruyềnthôngcóvaitròquantrọngvàtiếptụcbảotrợchonóđểhàngngàndoanhnghiệpmớicóthểpháttriểnvàlớnmạnh.Tôikhôngthểtìmramộtcáchthứcthựctiễnnàođểthúcđẩymộtkỷnguyênkinhtếmớichođấtnướcmàlạibỏquamộtquanhệđốitáctoàndiệnvàmạnhmẽgiữachínhphủvàgiớikinhdoanhởmọicấpđộthànhphố,quậnvàliênbang.

Thứhai,chúngtacầnphảirútkinhnghiệmtừnhữngbàihọcvềlịchsửhàonhoángcủamốiquanhệgiữachínhphủvàdoanhnghiệptrongquákhứđểđảmbảorằngcuộcCáchmạngcôngnghiệp lần III cóbảnchấtkhácbiệt, tức làmộtquanhệhợptáccởimởvàminhbạchgiữachínhphủ,doanhnghiệpvàkhốixãhộidânsựđạidiệnchoquyềnlợicủatấtcảcôngchúngMỹchứkhôngchỉcáclãnhđạotronggiớikinhdoanh.

Đểhiểuđượclịchsửthựcsựcủamốiquanhệgiữagiớikinhdoanhvàchínhphủkhôngphảilàviệcdễdàng.TôitừngthamgiamộtcuộctranhluậntrêntruyềnhìnhvàinămtrướcvớimộtnhânvậtnổibậttheochủnghĩatựdotừmộtcơquannghiêncứucóuytíntạiWashington.Tronglúcthảoluận,ôngtakhẳngđịnhrằngbấtcứkhinàochínhphủcanthiệpvàothịtrườngthìnềnkinhtếđềubịtổnhại.Sauđó,ôngquaysangtôivàhỏimộtcáchchâmchọclàliệutôicóthểnghĩramộtvídụcụthểvềtìnhhuốngkhimộtdựánthươngmạiđượcmộtchínhphủliênbangtàitrợcótácđộngtíchcựcđếnthươngmạimànếuđểlĩnhvựctưnhântựlàmsẽkhôngcóhiệuquảhơn.TôibènnhắcđếnDựluậtCaotốcLiênbang,dựánxâydựngcôngcộng

tốnkémnhấttronglịchsửnhằmxâydựngcácđườngcaotốctrênkhắpnướcMỹđãdẫnđếnsựpháttriểnkinhtếchưatừngcókéodàisuốtmộtthếhệ.

Kếhoạchcókinhphí25tỷđô-lanàyđòihỏiphảigiànhriêng1,6triệumẫuđấtđểxâydựngmạnglướicaotốcdài41.000dặm.Hơn32tỷmétkhốiđấtđãđượcđàovàchuyểnđitrongquátrìnhlàmnềnđường.Hàngchụcngàndặmđườngốngthoátnướcđãđượclắpđặtdướilòngđường.Cấutrúctuyếnđườnggồmcómộtlớpbềmặtmỏngphủtrênlớpbêtôngvàtrongcùnglàcác thanhgiacốbằng thép.Đểđảmbảochocácxecộkhôngbaogiờphảidừng lạigiữađường,54.663câycầuvà104đườnghầmđãđượcxâydựnggiữacáctiểubang.

Việcxâydựngcơsởhạtầngđườngcaotốcliênbangvừacóảnhhưởngkíchthíchtứcthìđốivớicácngànhcôngnghiệpthamgiavàoquátrìnhnày,vừacótácđộngtheomôhìnhsốnhântớitoànthểnềnkinhtếcuốicùngđãchạmđỉnhvàocuốithậpniên1980.Cáccôngtydầumỏ,tổngthầu,nhàsảnxuấtximăng,côngtythép,côngtythiếtbịnặng,cáccôngtygỗ,nhàsảnxuấtsơn,côngtythiếtbịchiếusáng,cáccôngtycảnhquanvàcôngtycaosunằmtrongsốhàngchụcngànhcôngnghiệpthamgiavàoquátrìnhxâydựnghệthốngđườngcaotốcliênbangvĩđạinày.

GiấcmơcủatổngthốngEisenhowervề“nhữngdảiruybăngtrảikhắpđấtnước”đãsửdụnghàngtriệucôngnhân,mất40nămđểhoànthành,trảidàiqua3múigiờvàđãđượcxemlàthànhtựukinhtếlớnnhấtcủaMỹtrongthờikỳhậuChiếntranhthếgiớithứII.

Dựánkhổnglồcủachínhphủnhằmxâydựngcơsởhạtầngđườngcaotốcliênbangnàykhôngphảilàđiềubấtthường.NgaytừkhibắtđầuCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII,nhữngngànhcôngnghiệpchủchốtcấuthànhnêncơsởhạtầngcủanó−dầumỏ,ôtô,viễnthông,điệnlực,xâydựng,bấtđộngsản,…đãhợptácvớinhautrongmộtnỗlựcvậnđộnghànhlangkhổnglồđểđảmbảomọicấpchínhphủsẽcungcấpbảolãnhtàichínhcầnthiếtcũngnhưđặtracácquyđịnhvàtiêuchuẩncólợichohọđểđảmbảothànhcôngcủathịtrường.Việctạoramộtchếđộnănglượngdựatrênnhiênliệuhóathạch,lắpđặtmộtmạnglướiviễnthôngtíchhợp,xâydựngmạngđiệnquốcgiavàcáckhunhàởngoạiôtrêncảnước,tấtcảđềunhờvàosựpháttriểnngànhdầumỏtronggầnnhưcảthếkỷXX,đãđượchiệnthựchóanhờsựhỗtrợhàophóngmàthầmlặngcủachínhphủ.

NgànhcôngnghiệpnhiênliệuhóathạchvànănglượnghạtnhânđãđượctrợcấptừtiềnnộpthuếcủangườidânMỹtrongnhiềuthếhệ.Thậmchírất lâusaukhicácngànhcôngnghiệpnănglượngđãbãohòa,chínhphủliênbangvẫncònbơmhàngchụctỷđô-lavàohoạtđộngnghiêncứuvàpháttriểncácngànhnày.Từnăm1973đếnnăm2003,chínhphủMỹđãtrợcấpngànhnănglượngkhoảnkinhphítổngcộng74tỷđô-lađểthúcđẩyhoạtđộngnghiêncứuvàpháttriểnnhiênliệuhóathạchvànănglượnghạtnhân,dùnhữngngànhnàyđãcódoanhthurấtcaovàtạonênnhữngtậpđoànkhổnglồnằmtrongsốnhữngcôngtylớnnhấtthếgiới.

ChínhphủliênbangđãthôngđồngvớiAT&TtừđầuthếkỷXX,biếnnóthànhmộtđếchếđộcquyềnvềviễnthôngđượcvậnhànhbáncôngcộng,giúpcôngtynàythuvềhàngtỷđô-ladướisựbảohộcủachínhphủmàkhôngphảicạnhtranhtrênthịtrườngmở.

Chínhquyềncáctiểubangcũngtiếpbướcvớiviệcquảnlýcáccôngtyđiệnvàtiệních,biếnchúngthànhcáccôngtyđộcquyềnbáncôngcộngvàđảmbảohọcóđượcgiábánđiệncao,

quyềnsửdụngtàisảncôngcộngvànhữnglợithếkhácthườngchỉcóởcáccơsởdonhànướcđiềuhành.

Trongkhitrêndanhnghĩachịusựgiámsátcủachínhquyềntiểubang,trongthựctế,nhiềucôngtytựkiểmsoátmộtcáchhiệuquảvàthuvềlợinhuậnkếchxùtừkháchhàngvàngườinộpthuế.Họlàmđiềuđónhờhoạtđộngvậnđộnghànhlangchuyênnghiệpvàhiệuquảtạicácthủphủtiểubangvàtạoramôhình“cánhcửaxoay”taitiếnggiúpcácquanchứcchínhphủtrongcáccơquangiámsát sẽđịnhkỳ rờinhiệmsởđểđảmnhậnnhữngvị tríbéobở làmngườivậnđộnghànhlangtrongnhữngcôngtyhọđãgiámsáttrướcđây,cònnhữngngườikháctừchínhcáccôngtyđónhanhchóngđượcchínhphủbổnhiệmvàonhữngvịtrívừabịbỏtrống.

ViệcđiệnkhíhóanướcMỹtạođiềukiệnchoviệcchiếusángcácthànhphốcủaMỹ,cấpđiệncho các nhà máy, sưởi ấm và làmmát các tòa nhà và việc sử dụng các thiết bị điện giadụng.Điềuquantrọnghơn,quátrìnhđiệnkhíhóađikèmmộtcuộccáchmạngtruyềnthôngmớiđểquảnlýmộtnềnkinhtếCáchmạngcôngnghiệplầnIIphứctạphơn.

KhôngcólĩnhvựcnàonhậnđượcsựhỗtrợcủachínhphủliênbangđốivớithịtrườngthươngmạirõrệthơnnhưngcũngítđượcthừanhậnhơnnhưtrongcơnsốtxâydựngngoạiôcủathếkỷXX.CụcQuảnlýnhàởliênbang(FHA),đượcchínhphủMỹthànhlậpnăm1934gầnnhưđãbảolãnhtoànbộngànhxâydựng–lĩnhvựcthươngmạilớnnhấtcủaMỹ−chođếncuốithếkỷ.CáckhoảnbảolãnhvốnvaycủaFHAchonhữngngườichovaythếchấp,đượchỗtrợbởiNgânkhốMỹ,cùngvớiluậtthuếchophépcácchủsởhữunhàkhấutrừlãisuấttrêncáckhoảnthanh toán thế chấp của họ đã làm kích thích cơn sốt xây dựng nhàở lớn nhất trong lịchsử.Đếnnhữngnăm1960,FHAđãbảolãnhtàitrợvốncho4,5triệungôinhàởngoạithànhmỗinăm,gần1/3sốnhàđượccấpvốntrêncảnước.

Cáccôngtyxâydựngthươngmạicũngnhậnđượccáckhoảntrợcấphàophóngkhôngkémtừchínhphủ.QuốchộiMỹđãđiềuchỉnhluậtdoanhthunộibộ(IRS)chophépcáccôngtyxâydựngxóabỏchiphíxâymộttòanhàmớitrongvòng7năm,chứkhôngcầntuântheolịchtrìnhkhấuhaotiêuchuẩntrong40năm.Sựtrợcấptrịgiáhàngtỷđô-lanàyđãthúcđẩyviệcxâydựnghàngngàntrungtâmmuasắmởngoàicửangõcáccaotốcliênbangmớivàdọctheocácdựánnhàởngoạithành.

ChínhphủđãtàitrợchohầunhưmọigiaiđoạnpháttriểncơsởhạtầngchủchốtcủaCuộccáchmạngcôngnghiệp lần II, cũngnhưbảo trợchonhiềucơhội thươngmạiphát sinh từđó.Cáckhoảnchitừquỹcủachínhphủđểkíchhoạt,triểnkhaivàduytrìhệthốngcôngnghiệpnàylêntớihàngnghìntỷđô-lavàlàkhoảnđầutưcôngcộnglớnnhấttrênthịtrườngmàlịchsửghinhậnđược.SựthamgiacủachínhphủtronglĩnhvựcthươngmạiđãgiúpbiếnnướcMỹthànhmộtsiêucườngkinhtếvôđịch.

ĐốivớinhữngngườinghingờvềvaitròquantrọngcủachínhphủđốivớithànhcôngthươngmạicủaMỹ, tôiđãđăngmộtbàiviết riêng trên trangwebcủacông tyghi lạimốiquanhệkhôngđượcthừanhậnnày,vớihyvọngnósẽgiúpgiảiquyếtmộtlầnvàmãimãibíẩnvềlýdonướcMỹlạitrởthànhnềnkinhtếvĩđạinhấttrêntráiđất.

NHẬNRABỨCTRANHTỔNGTHỂ

NhiệmvụkhókhănnhấttrongviệcchuyểnđổitừCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIsangCáchmạngcôngnghiệplầnIIIthuộcvềnhậnthứcthayvìlýdokỹthuật.NhữngtácnhântrongCáchmạngcôngnghiệplầnIIđãnhanhchónghiểuđượcítnhấtbằngtrựcgiáccủamìnhrằngmộtphươngtiệntruyềnthôngvàchếđộnănglượngmớiđãtạoramộtmôhìnhkinhtếđơnnhấtkhôngthểphânchia,trongđómộtyếutốkhôngthểpháttriểnnếuthiếuđimốiquanhệvớiyếutốcònlại.Họcũngnhậnrarằngcơsởhạtầngmớihìnhthànhtừsựkếthợpnàysẽlàmthayđổivềcơbảnđịnhhướngvềthờigianvàkhônggiancủaxãhộivàđòihỏinhữngcáchthứcmớiđểtổchứcvàquảnlýcáchoạtđộngthươngmạivàcácdạngsống.

Cáccôngtydầumỏ,ôtô,điệnthoại,điệnlực,xâydựngvàbấtđộngsảncủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIkhôngmấtnhiềuthờigianđểpháthiệnrarằngcôngviệccủahọlàmtăngcườngcáccơhộithươngmạicủacácngànhkhácvàhọsẽkhôngbaogiờtậndụngđượctínhkinh tế của tốcđộvàquymôgiúp tốiưuhóa tiềmnăng thươngmại tốiđanếuđứngmộtmình.Cáccôngtychếbiếndầu,sảnxuấtôtô,xâydựngđường,lắpđặtđườngdâyđiệnthoạivàcácthiếtbịđiện,xâydựngcáccộngđồngngoạiôvàthểchếhóahoạtđộngkinhdoanhhiệnđạikhôngphảilàcácthựcthểthươngmạiriêngrẽmàlànhữngthànhphầncủamộtdoanhnghiệpđơnnhất−mộtCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII.

CácnhàdoanhnghiệpđãhiểuđượcđiềunàyngaytừđầuvàkếthợplợiíchchungcủamìnhđểxâydựngmộtlựclượngvậnđộnghànhlangmạnhmẽởMỹvàchâuÂu,sauđólàcảthếgiớiđểthúcđẩysựnghiệpchung.Trongkhilựclượngvậnđộnghànhlangnàythườnghiếuchiếnvàkhóchịu,chỉtậptrungvàolợiíchcủamìnhmàkhôngquantâmđếnnhữngphúclợicôngcộng,nóđãđảmnhiệmmộtdịchvụcôngcộngrấtthườngxuyênbịbỏqua.Nhữngngườivậnđộnghànhlangchínhlàngườikếtnốicácdấuchấm:họtậphợptấtcảcácthếlựcthươngmạikhácnhautrongcácmốiquanhệsẽđóngvaitròphôithaichomộtcơchếkinhtếmới.

Cácnhàvậnđộnghànhlangsauđósẽthuyếtphục,thaotúngvàkhaitháctoànbộsứcmạnhcủachínhphủđểthúcđẩynềnkinhtếmới.Nhờcóhọ,cácnhàđầutư,doanhnhânvànhàtàiphiệtcủaCuộccáchmạngcôngnghiệp lần IIcó thểhiểuđượchệ thốngmàhọđangtạoratrướckhigiớitríthứcmôtảvàphânloạinóvàchínhphủcóbiệnphápquảnlýphùhợp.

Mặcdùchúngtathườngnghĩvềhoạtđộngkinhdoanhnhưnhữngthànhtíchthươngmạiriênglẻdướihìnhthứccácphátminhhayýtưởngkinhdoanhmới,nhữngđónggópkinhdoanhvĩđạimangtínhhệthốngnhiềuhơn.Điềunàyxảyrakhicộngđồngdoanhnghiệpnhậnranhữnghoạt động thươngmại củamìnhphùhợp vớimột tầmnhìn kinh tế rộng lớnhơnnhư thếnào.Khiđó,cáckỷnguyênkinhtếmớisẽrađời.Saunày,nhữngmôhìnhkinhtếmớiđómớiđượcđặt tênvàdiễngiải thànhmộtcâuchuyệnhấpdẫn thuhút trí tưởng tượngcủacôngchúng vàmang đếnmột nguồn tham khảo cho việc huy động nguồn lực xã hội toàn diện.(ArnoldToynbee,nhàsửhọcnổitiếngngườiAnh,lầnđầutiênphổbiếnkháiniệm“Cáchmạngcôngnghiệp”trongmộtchuỗibàigiảngvàocuốinhữngnăm1880,saukhiCuộccáchmạngcôngnghiệpđầutiênđãxảyra.)

Ngàynay,chúngtađangchứngkiếnsựhộitụcủamộtphươngtiệntruyềnthôngvàchếđộnănglượngmới−cuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Cácdoanhnghiệpởnhiềulĩnhvựckhácnhaunhưnănglượngsạch,xâydựngxanh,viễnthông,sảnxuấtđiệnquymônhỏ,côngnghệthôngtinmạnglướiphânphối,vậntảithiếtbịchạyđiệnvàpinnhiênliệu,hóahọcbềnvững,

côngnghệnano,quảnlýchuỗicungứngvàyếutốhậucầnkhôngphátthảicarbon,v.v…đangpháttriểnmộtloạtcáccôngnghệ,sảnphẩmvàdịchvụmới.

Chođếngầnđây,nhữngcơhộithươngmạimớinàychỉthuhútđượcsựquantâmhạnchếtừgiớiđầutưcũngnhưcôngchúng.Đólàvìchúngtasốngbằngnhữngcâuchuyện,vànhữngcâuchuyệnluônđềucậpđếncácmốiquanhệvàsựtươngtácgiữacácnhânvật.Giốngnhưnhữngtừriêng lẻkhôngthểkểmộtcâuchuyện,cáccôngnghệ,dòngsảnphẩmvàdịchvụđộc lậpkhôngtạorađượcmộtdiễngiảikinhtếmới.Khichúngtakhámpháramốiliênquangiữachúngvàtạonênmộttươngtáckinhtếmớithìmọingườimớibắtđầuchúý.Chínhnhữngtươngtácnàyđangcùngviếtnênnhữngchươngmởđầuchomộttươnglaimớicủanềnkinhtếtoàncầu.

CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđanghìnhthànhkhôngchỉthayđổicáchthứcchúngtalàmkinhdoanhmàcònthayđổicáchchúngtasuynghĩvềchínhtrị.Sựxungđộtgiữanhữngquanhệsởhữuđiệntheocấpbậccũvớinhữngquanhệsởhữuđiệntheochiềungangcònnontrẻcủahaicuộccáchmạngcôngnghiệpđầutiênđangtạođàchomộtsựchiarẽchínhtrịmớilàbiểuhiệncủacácthếlựcđanggiànhquyềnthốnglĩnhthịtrườngthươngmại.Mộtkịchbảnchínhtrịmớiđangđượcviếtralàmthayđổichínhcáchthứcmọingườinghĩvềchínhtrịkhichúngtabướctiếpvàokỷnguyênmới.

CHƯƠNG5:ĐẰNGSAU,TRÁIVÀPHẢICómộthiệntượnglạđangxảyra:ýthứchệđangdầnbiếnmất.Nhữngngườitrẻkhôngcònquantâmđếnviệctranhluậnvềnhữngưuđiểmcủaýthứchệtưbảnchủnghĩahayxãhộichủnghĩahoặcnhữngsắctháicủalýthuyếtđịachínhtrị.Việctìmhiểuvềchínhtrịcủahọđãđượcđiềuchỉnhtheomộtcáchthứckháchẳn.

NhómchínhsáchtoàncầucủachúngtôibắtđầuchúýđếnhiệntượngnàykhithamgianhiềuhơnvàocácquátrìnhchínhtrịởchâuÂu,Mỹvàcácnướckhác.ChúngtôinghĩmìnhđãpháthiệnramộttưtưởngchínhtrịmớihìnhthànhtrongthếhệcácnhàlãnhđạochínhtrịtrẻgiaolưuquaInternet.Hệthốngchínhtrịcủahọítmangtínhcạnhtranhgiữacánhtảvàcánhhữumàtậptrungvàomâuthuẫngiữaquanhệtậptrungvàchuyênquyềnvớimôhìnhphânphốivàhợptác.Điềunàylàhoàntoànhợplý.

HaithếhệmàkhảnăngtươngtácxãhộichủyếudựavàocácphươngtiệntruyềnthôngInternetnhiềukhảnăngsẽphânchiathếgiớithànhnhữngconngườivàtổchứccólốitưduysởhữukhépkíntừtrênxuốngvànhữngngườicótưduymở,minhbạchvànganghàng.Khiđếntuổitrưởngthành,họtácđộngđếnsựdịchchuyểntrongtưduychínhtrị−điềusẽlàmthayđổivềcănbảntiếntrìnhchínhtrịtrongthếkỷXXI.

INTERNETĐÃLOẠITRỪBẠOLỰCNHƯTHẾNÀO

PhủchủtịchởMadridđượcbaoquanhbởimộtbãicỏxanhtươivàrợpbóngcây,vớicáckhómhoavàcâybụinhiệtđớichàođóndukháchởmỗikhúcquanh.Toànnhàcủachủtịchchínhphủđượcnốivớicáctòanhàphụkháclànơiởcủađộingũtùytùngbằngnhữnglốiđinhỏ.Khungcảnhnơiđâytạonênmộtbầukhôngkhíthanhbình.TôithấybồnchồntrướckhigặpJoséLuisRodríguezZapatero,chínhtrịgia48tuổihiệnđanglãnhđạoquốcgiahùngmạnhnhấttrongcácnướcnóitiếngTâyBanNha.Khiôngbướcraphòngngoàiđểđóntôi,tôichúýngaynụcườiấmápvàsựthoảimáitoátratừông.Chúngtôidànhhơnhaigiờđểtròchuyenvenhieulınhvưctưtriethocvasưphattrienvanhoatơitınhtranglonxoncuanenkinhtetoancau.Toichiaserangcatôivàvợmình,Carol,đềurấtquantâmtheodõisựnghiệpchínhtrịcủaông.ChúngtôiđặcbiệtấntượngvềtuyênbốbấtngờcủaôngkhinhậmchứcchủtịchchínhphủrằngmộttrongnhữngưutiênhàngđầucủaônglàchấmdứtnạnbạolựcởTâyBanNha.Tôingảsanggầnhơnvàhỏimộtcâutếnhị:“Điềugìđãkhiếnôngbắtđầumộtnhiệmkỳvớituyênbốđó,nhấtlàtạiTâyBanNha?”

Câutrảlờicủaôngrấtcởimở.ÔngnhắctôirằngtrongnhiềuthếkỷởTâyBanNha,giáohộicônggiáovàchếđộquânchủđãkiểmsoátchặtchẽcácvấnđềcủaxãhộivàbạolựcđãtrởthànhmộtvănhóagiúpcáchìnhthứckiểmsoáttheocấpbậcđượcthịnhhànhtừđỉnhcaoquyềnlựccủagiáohộivàchínhphủxuốngtớicácquanhệnộibộtrongmọigiađình.Bạolựcchínhlàchấtkeoxãhộitácđộngtớicácthếhệsaukhiếnhọchấpnhậnviệcquyềnlựcđượcthựcthimàkhôngcókiểmsoát,dùlàtừnhàthờ,nhànướchaychủlaođộngmàkhôngđặtcâuhỏihaytháchthứctínhhợpphápcủanó.

Ôngchủtịchdừnglạimộtlúc.Tôicócảmgiácrằngôngđangcânnhắctừngữphùhợpđểnóivềđiềuđãkhơigợisứmệnhcủacuộcđờimình.“Bạolực”ôngnói,“làthứgiúpduytrìtrậttự.Đócũnglàthứđãđầuđộcđộnglựccủaconngườihướngtớiphẩmgiá.Nókìmhãmtinhthầncủaconngườivàgiếtchếttựdocánhân.NgườiTâyBanNhachúngtôiđãtậnmắtchứngkiếntáchạicủanóđốivớitâmlýconngườitừđờinàyquađờikhác.Chúngtôiphảixóabỏnómộtcáchtriệtđểcóthểhướngđếnmộttươnglaicóýnghĩachodântộc.”Sauđó,ôngnóilờicuốicùngvềchủđềnày.“ĐốivớithếhệtrẻlớnlêncùngInternetvàtựdotươngtácquamạngxãhội,cáchtổchứcquyềnlựctheocấpbậctừtrênxuốngdướiđãlỗithời”.BạolựcđãphảiđốimặtvớiFacebookvàTwitter.

Zapatero làmột trongnhữngngườiđầu tiên thuộc thếhệcácnhà lãnhđạochính trị trẻcómộtsự thayđổi sâusắcvềnhậnthức.Cáchtổchứccácquanhệxãhộitheocấpbậccũđangnhườngchỗcholốitưduytheomạnglưới,đặtratháchthứcđốivớicácgiảđịnhlànòngcốtcủacácmốiquanhệcơbảnnhấtcủachúngtabaogồmcácquanhệgiađình,tôngiáo,hệthốnggiáodục,cácmôhìnhkinhdoanhvàcáchìnhthứcquảntrị.

Zapaterovàtôiđãnóivềviệcápdụnglốitưduymạnglướivàolĩnhvựckinhtế.ChúngtôithảoluậnchitiếtvềsựcầnthiếtphảichuyểnđổinềnkinhtếTâyBanNhatừmôhìnhCáchmạngcôngnghiệplầnIIsangmôhìnhcủaCáchmạngcôngnghiệpthứbavàlýdosựdânchủhóanănglượnglàhướngđitốiquantrọngđểchuyểnbiếnxãhộitừcáccơchếchuyênquyềnsanghợptác.

Khichúngtôikếtthúccuộcgặpđầutiêntrongrấtnhiềucuộcgặpvàthảoluậntrongnhữngnămsauđó,ThủtướngZapateroquay

sangtôivànói:“Anhbiếtđấy,Jeremy,TâyBanNhađãhoàntoànbỏlỡcuộcCáchmạngcôngnghiệpđầutiênvàđứngngoàicuộctrongphầnlớnCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII.TôimuốncamkếtvớianhrằngchúngtôisẽkhôngđểlỡcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIInày.Chínhphủcủachúngtôiquyếttâmsẽlàmtiênphongđếnmộttươnglaikinhtếdânchủvàbềnvững.”

ThủtướngZapaterođãđặtmôhìnhkinhtếcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIIlàmtrọngtâmtrongtầmnhìncủaôngdànhchođấtnước.Dướisựlãnhđạocủaông,TâyBanNhađãvươnlêntừvịtrícuốibảngtrởthànhnhàsảnxuấtnănglượngtáitạođứngthứhaiởchâuÂu,chỉsaunướcĐức.

Thậtkhôngmay,chínhquyềncủaThủtướngZapaterođãbịmấttậptrungvàogiữanhiệmkỳcuốicùngcủaôngvàhủyhoạinhiềuthànhtựuđãđưaTâyBanNhalênhàngđầutrongcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.TâyBanNhabịcuốnvàotìnhtrạngnợcôngđãhạgụcHyLạp,IrelandvàBồĐàoNha.SựsụpđổbongbóngnhàđấttạiTâyBanNhađãbiếnnướcnàytừđứaconcưngcủanềnthươngmạimớitạichâuÂu–tốcđộtăngtrưởngcủaTâyBanNhavượtquaĐứctrong15năm–trởthànhđứatrẻhưhỏngcủathịtrườngnày.KhitôimớibắtđầutưvấnchothủtướngZapatero,nềnkinhtếTâyBanNhađangbùngnổ,tỷlệcóviệclàmcao,nướcnàyđangcócácchươngtrìnhphúclợixãhộithuộcdiệnhàophóngnhấtởchâuÂuvàngânsáchchínhphủđạtmứcthặngdưlànhmạnh.Đếnnăm2007,thịtrườngnhàởnướcnàybịsụpđổ,tỷlệthấtnghiệpvượtquá20%−vàoloạicaonhấtởchâuÂucònchínhphủthìngậptrongnợnần.ThủtướngZapaterođãchịuáplựctừcácthịtrườngtàichínhphảikiềmchếchitiêuchínhphủđểtránhlàmmấtđiểmxếphạngtíndụngcủaquốcgiahayphảitrôngchờvàomộtsựcứutrợkhôngvẻvanggìtừLiênminhchâuÂu.

Côngbằngmànói,ôngZapaterophảithừahưởngmộtcơnbongbóngnhàđấtđãdicăntừhơnmộtthậpkỷtrướckhiôngnhậmchức.ÔngđãbuộcphảicắtgiảmmộtcáchtriệtđểcácchươngtrìnhxãhộiđểtránhlàmmấtkhảnăngvayvốnvàgiữvữngnềnkinhtếTâyBanNha.Mộtkếhoạchchitiêungânsáchthắtlưngbuộcbụngđượcthôngquavàotháng12/2010đãảnhhưởngnặngnềtớingườidânTâyBanNha,đặcbiệtvớicácthanhniênmàtỷlệthấtnghiệpđãlênđến45%,khiếnbấtổnlanrộngtrêncảnước.

TôigặplạithủtướngZapaterotạiNewYorkvàotháng10/2009,khiôngđếntrìnhbàytrướcĐạihộiđồngLiênHợpQuốc.ÔngđãđềnghịtôigiúpchínhphủTâyBanNhasoạnthảomộtkếhoạchkinhtếTIRtoàndiệnđểvựcdậynềnkinhtếnướcnày.Tôiđồngývànóirằngsẽcầnphảitậptrungvàophụchồithịtrườngnhàđấtbằngcáchbanhànhcácquyđịnh,tiêuchuẩnvàưuđãichínhphủthíchhợpđểchuyểnngànhbấtđộngsảnđanghấphốicủaquốcgiathànhhàngtriệunhàmáyđiệnxanhmini−trụcộtthứhai.

ThủtướngZapaterotánthànhkếhoạchđóvàđềnghịtôilàmviệcvớiBernardinoLeónGross,tổngthưkýcủaThủtướng,đểđẩynhanhsángkiếnnày.Tuynhiên,trongcácthángtiếptheo,chínhphủđãbịsalầyvàoviệcthựcthichươngtrìnhthắtlưngbuộcbụnghàngngàytrongkhicộngđồngtàichínhquốctếluônchựcchờđedọamỗibướcđicủahọvàtạoratâmlýbịkìmhãm.Kếtquảlàkếhoạchvựcdậynềnkinhtếcủachúngtôibịđẩysangmộtbên.

TôigặpthủtướngZapateromộtlầnnữavàotháng3/2010.Chúngtôinhấttrírằngmộtchươngtrìnhthắtlưngbuộcbụngphảiđikèmvớimộtkếhoạchkinhtếđầythamvọngchođấtnướcđểmangđếnmộtýthứctráchnhiệm,sợrằngngườidânTâyBanNhasẽđánhmấthếthyvọngvềmộtsựphụchồikinhtế.ÔngđềnghịtôikhẩntrươnglàmviệcvớiBộtrưởngcôngnghiệp,thươngmạivàdulịchMiguelSebastiánGasconvàbắttayvàoxâydựngmộtbảnkếhoạchTIRtoàndiệnchođấtnước.CuộcgặpsauđócủatôivớiSebastiánthậtđángthấtvọng.TôicóấntượngrằngôngkhôngmuốnhợptácvàthậmchícònthờơnếukhôngphảilàphảnđốiviệctriểnkhaimộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.TôikhángạcnhiênkhithấysựkhácbiệtrõrệttronglờikêugọikhẩnthiếtcủathủtướngZapaterođểthúcđẩykếhoạchkinhtếmớivàsựphảnkhánglịchthiệpcủavịbộtrưởngtrongnộicáccủaông.MặcchocácnỗlựclẳnglặngcủaBernardinoLeónGrosstrongnămsauđóđểđưakếhoạchTIRđiđúnghướng,mọithứlạiđivàolốimòn,chínhphủbịtụtlạivàgiấcmơlớncủathủtướngZapateronhằmdẫnđầuchâuÂutrongcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIdầnphainhạt.LiệuTâyBanNhacóthểlấylạiđàđãmấtdohậuquảcủasuythoáikinhtếnăm2008vàgiànhlạivaitròlãnhđạonổibậttrongcuộcđuahướngtớiCáchmạngcôngnghiệplầnIIIhaykhônglàvấnđềcònphảichờthờigiantrảlời.

TẤTCẢĐẦUMỐIĐỀUDẪNĐẾNROME

ThủtướngZapaterolàmộtnhàxãhộichủnghĩavàchínhquyềncủaônglàmộttrongnhữngcườngquốctheochủnghĩaxãhộihàngđầuthếgiớihiệnnay.NhưngtầmnhìnCáchmạngcôngnghiệplầnIIIkhôngthuộcvềbấtcứđảngpháichínhtrịđặcbiệtnào.TạiRome,thịtrưởngGianniAlemannolàngườicủaĐảngNhândântựdothuộcvềliênminhtrunghữucủachínhquyềnBerlusconi.NhưngtầmnhìncủaôngvềmộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIchoRomakhiếnôngtrởnêngầngũivớitưtưởng

củathủtướngZapaterohơnchínhthủtướngcủamìnhlàSilvioBerlusconi.

Ôngthịtrưởngtậptrungvàohaimụctiêu:manglạisứcsốngmớichokinhtếRomebằngcáchđưathànhphốnàyđứngđầuthếgiớivềpháttriểnbềnvữngvàgiànhquyềntổchứcThếvậnhội2020chothànhphố(RomeđãkhôngđăngcaicáckỳOlympictừnăm1960).

Chúngtôikhôngdànhnhiềuthờigianvàonhữngcâuhỏimangtínhtriếthọctrongcuộcgặpđầutiên.Thayvàođó,vịthịtrưởngđịnhdànhchotôimộtbàihọclịchsửngắngọnlàmbốicảnhchocuộcthảoluận.Ôngnhắctôirằngtòanhànơichúngtôiđangngồi–tòathịchínhcủaRome−đượcthiếtkếvàxâydựngbởiMichelangelovàogiaiđoạnđỉnhcaocủathờikỳPhụchưngcủaÝvàmangýnghĩa tượng trưng cho sựkhơidậy tinh thầnnhânvăn trongnghệ thuật, vănhọcvàvănhóa trong thếgiớiphươngTây.Ôngbảotôiđicùngôngracửasổ.BênngoàivănphòngcủaônglàditíchđãđượckhaiquậtcủamộtquảngtrườngLaMãcổđại.Ôngthịtrưởngchỉvàomộthònđánhỏ−LapisNiger−ngaybêndướivàhỏitôicóbiếtnólàgìkhông.TôinhúnvairahiệukhôngbiếtvàônggiảithíchrằngthứchúngtôiđangnhìnlàphầnsâncònlạicủacơsởhạtầngđườnggiaothôngLaMãvĩđạitrảidàiramọihướngcủalụcđịachâuÂu.“AnhbiếtcâungạnngữMọiconđườngđềudẫnđếnthànhRomechứ?”Ôngchỉvàohònđáđenvànói“Đóchínhlàđiểmkhởinguồn.”

ChúngtôinóivềviệcRomesẽtạocảmhứngchomộtthờikỳPhụchưngmớinhờcómộtsiêuxalộthôngtin−nănglượngsẽbắtđầutạicửacủaTòathịchínhvàtrảidàikhắpnướcÝcũngnhưchâuÂu,TrungĐôngvàBắcPhi,phỏngtheotuyếnđườngcủađếchếLaMãcũ.Tuynhiên,đườngcaotốcnănglượngmớisẽkhôngđượcxâydựngđểphụcvụchocáccuộcchinhphụcmàđểkhuyếnkhíchmộthìnhthứchợptácmớigiữaconngườivàlàmthúcđẩyýthứcsinhquyển.

Trongcáccuộcthảoluậnsauđóvớithịtrưởng,vấnđềaisẽkiểmsoátviệcsảnxuấtvàphânphốiđiệntrongkhuvựcđãđượcnhắcđếnrấtnhiềulần.VấnđềđượcnhấnmạnhlànếutrướcđâyInternetnằmtrongtaycủamộtnhàcungcấptưnhântạimỗiđịaphươngthìdòngchảytựdocủathôngtintrongkhônggianmạngđãbịcảntrở.Tuynhiênvìthànhphốsởhữucơsởsảnxuấtđiệnriêngnênmạnglướiđiệnđãthuộcvềcáccôngdân.VìthếđốivớiRomevấnđềkhôngnằmởkhảnăngtiếpcậncácđườngdâytruyềntải,màlàkhảnăngsởhữuvàkiểmsoátviệcsảnxuấtđiệntáitạotạicácnguồn−trongcáckhudâncưtrêntoànthànhphốvàkhuvực.

Tôinóivớiôngthịtrưởngrằngtôiủnghộviệcthànhlậpcáchợptácxãnănglượngởmỗikhuvựcđểgiúpcácnhàsảnxuấtđiệnquymônhỏcóthểtậptrungvốnvàphântánrủirovàtrởnênhiệuquảtrongthịtrườngnănglượngphântán.HãynhớrằngviệcthànhlậpcáchiệphộihợptácđiệnnôngthônởcácvùngnôngthônnghèocủaMỹtrongnhữngthậpniên1930,1940và1950đãmangđiệntớichohàngtriệugiađìnhvàdoanhnghiệpnhỏ,trởthànhmộtvídụvềsứcmạnhvốncócủamôhìnhhợptácxã.Dohệthốngtruyềnthông-nănglượngCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcóbảnchấtlàmộtquátrìnhphântánvàhợptác,nótạođiềukiệnchomộtmôhìnhhợptáckinhdoanhtạicácđịađiểmđầumối.

KhitôiđặtvấnđềvềcáchợptácxãnănglượngtạiđịaphươngvớithịtrưởngAlemanno,tôikhôngchắcôngsẽphảnứngnhưthếnàonếunhưdựavàoliênkếtđảngpháichínhtrịcủaông.MộtsốngườitheocánhphảitrongchínhtrườngÝcótruyềnthốngphảnđốicáchợptácxãvàcoichúngnhưnhữngcôngcụcủachủnghĩaxãhộilàmsuyyếutinhthầnkinhdoanhcủacánhân.Trênthựctế,môhìnhnàykhôngđơngiảnnhưthế.PhongtràohợptácxãlàmộtthànhphầnkinhtếlớnởÝcũngnhưtạichâuÂuvàhầuhếtcác nước trên thế giới. Ở Ý có 3 phong trào hợp tác xã chính: Legacoop, bắt nguồn từ cánh trái theo chủ nghĩa cộng sản;ConfcooperativecóliênkếtvớigiáohộiCônggiáovàAGCIcóliênkếtvớithànhphầncánhtráiphicộngsản.Vìvậy,cáchợptácxãcótruyềnthốngvượtquacácranhgiớigiữabảothủvàtựdovànhậnđượcsựủnghộrộngrãi.

ThịtrưởngAlemannoxoadịusựlongạicủatôibằngthôngbáorằngvớitưcáchlàcựuBộtrưởngnôngnghiệpquốcgiatrongchínhquyềncủaôngBerlusconi,mộttrongnhữngthànhtựuquantrọngnhấtcủaônglàgiúpthànhlậpcáchợptácxãnôngnghiệpnôngthôntrêncảnước.Ôngnóirằngtheonhưôngbiết,cáchợptácxãnănglượngtạicáckhuvựccủaRomelàhướngđiđúngđắnvàchúngtacầnphảiđưacáchiệphộihợptácxãthànhcôngvàogiaiđoạnđầucủaquátrìnhhoạchđịnhTIR,việcmàchúngtôiđãtiếnhành.

SỰCHUYỂNĐỔILỚNVỀCHÍNHTRỊ

TôiphảiđồngývớibạnrằngnềnchínhtrịcủanướcÝcóphầnphichínhthống.Nhưngchúngtagiảithíchthếnàovềchínhbiếnlớn vào năm 2010 tại Vương quốc Anh? Vì lý do gì mà đảng của bàMargaret Thatcher lại đột nhiên vận hành theo chiềungang?Ngườiđànbàthépnàylàđiềugầnnhấtvớihìnhảnhmộtvịtộctrưởngđigiàycaogótmàchúngtatừngthấy.Bàchínhlà

đạidiệncủahìnhmẫuchínhtrịgiađộcđoánvàcứngrắnđãthốngtrịthếkỷXX–nhữngLyndonJohnson,WinstonChurchillvàCharlesdeGaullecủathếgiới(tôinóiđiềunàyvớisựkínhtrọng).Vàothờikìđó,chúngtacoicácnhàlãnhđạochínhtrịnhưnhữngbậcchaanhcónhiệmvụtrôngnomchotổquốctrongkhichúngtatậptrungvàocôngviệcvàcuộcsốnghàngngày.

BâygiờchúngtacóthủtướngDavidCameron,ngườiluônchomìnhlàngườitheopháibảothủnhưnglạisửdụngmộtsáchlượckhácmàcácnhàkhoahọcchínhtrịvẫnchưamổxẻvàphânloạiđược.Cuộcbầucửquốcgianăm2010đãbáotrướcchotôiđiềunàythôngquamộtsốcuộcgặpgỡkhákỳlạ.TấtcảbắtđầukhitôigặpDavidMilibandtạiLondonvàotháng3/2009.

Vàothờigianđó,MilibandđanglàmBộtrưởngmôitrườngtrongnộicácĐảngLaođộngcủaôngTonyBlair.Sauđó,ôngtrởthànhBộtrưởngngoạigiaotrongchínhquyềnGordonBrown.Khiđó,tôiđếnAnhđểgiảngbàivềlýthuyếtRalphMilibandtạitrườngKinhtếLondon(LSE).MônhọcnàyđượcđặttheotênchacủaDavid,mộthọcgiảnổibậtcủachủnghĩaMác.(GiađìnhMilibandcótruyềnthốnglâuđờithamgiavàophongtràoxãhộichủnghĩacủaAnh.)DavidlàmộtthầnđồngmàkhiởtuổihaimươichínđãtrởthànhngườiđứngđầubộphậnchínhsáchcủaThủtướngBlair.Vẻngoàitrẻtrungkhiếnôngtrôngnhưchưađến43tuổi.

Theokếhoạch,Davidsẽthamdựbàigiảngbuổichiềuvàgiớithiệutôi.Tôighéquavănphòngcủaôngvàobuổisángđểchàohỏitrước.Tôicóthểnhậnthấyngaytừlúcmớiđếnlàvịbộtrưởngtrẻtuổiđangbậnvàthậmchíhơikhóchịuvìphảidànhramộtchútthờigianđểgặpgỡ.Ôngnóirằngmìnhsẽkhôngcóthờigianthamdựbàigiảngbuổichiềuvàgiớithiệutôinhưđãsắpxếpvìcónhiềuviệccấpbách.Khitôibắtđầuthảoluậnvềcácgiátrịcủaviệcsảnxuấtnănglượngtáitạoquymônhỏvàchiasẻđiệnxanhnganghàng,rõràngrằngôngkhôngđồngývớitầmnhìncủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

MộtcuộctranhluậnđãnổratrongnộibộĐảngLaođộngAnhvềchủtrươngphảnđốiđiệnhạtnhânlâunămcủahọ.NgànhcôngnghiệphạtnhânđãphátđộngmộtchiếndịchquanhệcôngchúngbằngvậnđộnghànhlangởchâuÂuvàMỹ,lậpluậnrằngnănglượnghạtnhâncầnphảiđượctáithiếtnhưmộtnguồnsảnxuấtnănglượngchínhtrongcuộcchiếnchốnglạihiệntượngtráiđấtnónglênbởivìnókhôngthảiraCO2vàdođólàmộtcôngnghệnănglượngsạch.CácnhàhoạchđịnhchínhsáchtiêubiểuởAnhnhưNgàiDavidKing,cốvấnkhoahọctrưởngchochínhphủđãđấutranhchosựtrởlạicủađiệnhạtnhâncùngvớicácnhàlãnhđạoĐảngLaođộng,điểnhìnhlàTonyBlairvàGordonBrown.

Miliband,vớitưcáchBộtrưởngmôitrường,đãbịcuốnvàocuộcđụngđộgiữanhữngngườiủnghộvàphảnđốihạtnhântrongđảngLaođộng,vàđãcónhữngđềnghịtrongnhữngtuầntrướcđóchobiếtôngđểcửamởvớiýtưởngsửdụngnănglượnghạtnhântrongcuộcchiếnchốnglạihiệntượngtráiđấtnónglên−gâyrasựphảnđốimạnhmẽtronghàngngũđảng.

TôinhắcDavidrằngchỉcó442lòphảnứnghạtnhântrênthếgiớivàchúngchỉtạorakhoảng6%tổnglượngđiệncủachúngta.Theocácnhàkhoahọc,đểtạoramộttácđộngdùlànhỏnhấtđếnbiếnđổikhíhậu,điệnhạtnhânsẽphảichiếm20%lượngđiệntạoratrênthếgiới.Điềuđócónghĩalàthaythếmọinhàmáyđiệnhạtnhânđangtrởnênlỗithờivàxâydựngthêm1.000nhàmáykhác.Đểlàmđượcviệcnàysẽcầnphảixâydựngbanhàmáymớicứmỗi30ngàytrongvòng40nămtới,tổngcộngkhoảng1.500nhàmáyđiệnhạtnhânvớichiphí12nghìntỷđô-la.Tôihỏiôngliệutừgócđộchínhsách,ôngcóthựcsựtinrằngmộtcamkếtởquymôđólàthựctếvềmặtchínhtrịvàkhảthivềthươngmại.LúcnàyMilibandđãhơiphậtý,nóirằngôngkhônghoàntoàntinrằngcácnguồnnănglượngtáitạomớicóthểtựmìnhđưachúngtađếnmộtnềnkinhtếítphátthảicarbon−ngaycảkhiđượckếthợpvàmởrộngvớiviệcquảnlýcôngnghệthôngtintheomạnglưới.Ôngnóihiệntạimìnhtinrằngđiệnhạtnhânsẽphảiđóngmộtvaitròđángkểtrongviệchạnchếsựbiếnđổikhíhậu.Sauđó,ôngnóixinlỗivìkhôngthểtiếptụccuộctròchuyệnmàcầnthamdựmộtcuộchọp.Nóimộtcáchlạcquannhấtthìđócũnglàmộtcuộcgặpkhôngthoảimái.Tôiđãkỳvọngmộtngườiởđộtuổicủaôngvớitruyềnthốnggiađìnhtheoxãhộichủnghĩasẽnhiệttìnhhơnvớitriểnvọngdânchủhóanănglượng.

Cuốibuổichiềuhômđó,khitôivừahoànthànhbàithuyếttrìnhvềcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIItrướccácgiảngviênvàsinhviêntrườngLSEthìmộtngườiphụnữchạylạichỗtôi.BàchobiếtmìnhrấthàohứngvớitầmnhìncủamộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIInhưngcảnhbáorằngchínhphủAnhđangquaytrởlạivớinhữngnguồnnănglượngtậptrungcũcủathếkỷXX,đặcbiệtlàviệctáisửdụngnănglượnghạtnhânmàbàcholànguyhiểmđốivớiđờisốngcủanhânloạitrongtươnglai.BàmuốntôilàmmộtbộphimtàiliệuphảnđốiđiệnhạtnhânsẽđượclantruyềnrộngrãinhưbộphimAnInconvenientTruth(Mộtsựthậtxấuxí)màAlGoređãlàmvớihiệntượngtráiđấtnónglên,vàtỏýsẵnsànghỗtrợ.Nhậnthấybàrõràngđangxúcđộngvàrốitrí,tôihỏitêncủabàvàđượcbiếtđólàMarionMiliband,vợcủahọcgiảRalphMilibandquácốmàtênôngđượcđặtchobàigiảngtôivừatrìnhbày.Tôinói,“Tôivừagặpcontraibàmấytiếngtrướcvàanhtacóvẻquyếttâmđưađiệnhạtnhântrởlại.Chẳngphảibànênnóivớianhtahaysao?”.Bànói“Nókhôngchịungheđâu,vôíchthôi.”SaunàytôiđọcđượctinrằngbàMilibandtừchốiủnghộDavidhayngườiemtraiEdwardđangđốiđầuvớinhauđểgiànhquyền lãnhđạoĐảngLaođộngAnh trongbốicảnhông

GordonBrownthấtbạitrướcDavidCameron,lãnhđạoĐảngBảothủ.EdMilibandsauđóđãchiếnthắngemmìnhtrongmộtcuộcbầucửgaycấnvàtrởthànhngườiđứngđầutheodanhnghĩamớicủađảng.

Buổichiềuhômđócòndiễnbiếnbấtngờhơn.KhitôiđangrờikhỏiLSE,mộtchàngtraiđãbướclạichỗtôitrênđườngphốvàtựgiớithiệumìnhthuộcvềnhómđangsoạnthảochínhsáchvềnănglượngvàbiếnđổikhíhậuchoĐảngBảothủvànóirằngDavidCameronrấtquantâmtớicuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Anhnhắcđếnmộtđồngnghiệp,ZacGoldsmith,làmộtngườiphêphánngầmtrongđảngvềcácvấnđềnănglượngvàbiếnđổikhíhậu.TôinóivớicậutamìnhlàmộtngườibạncũcủachaZac,NgàiJamesGoldsmithđãquađờivàngườichúTeddyGoldsmith,vànhờanhgửilờichàothântìnhđếnZac.NgàiJameslàmộttỷphútheochủnghĩachiếttrungvàchínhtrịgiakhácbiệtcónhữngquanđiểmliêntụclàmchấnđộngchínhtrườngnướcAnh,cònTeddylàngườisánglậpvàxuấtbảncủatạpchíNhàsinhtháihọc,mộttrongnhữngtạpchímôitrườnghàngđầuthếgiới.AnhtahỏiliệutôicóthểgửimộtbảnthuyếttrìnhđểanhchiasẻvớinhómmôitrườngcủaĐảngBảothủkhôngvàtôiđồngý.Sauđó,tôikhôngnghetingìtừanhnữa.

Mộtvàithángsau,mộtthànhviêncủaQuốchộiAnhtênlàGregBarkerliênlạcvớitôi.ÔngnóiôngphụtráchlĩnhvựcbiếnđổikhíhậucủađảngBảothủAnhvàđảngnàyvừaxâydựngmộtchínhsáchnănglượngvàpháttriểnkinhtếbềnvữngtheosáttầmnhìnvàkếhoạchhànhđộngcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIII.ÔngđangkhôngbiếtcóthểsắpxếpmộtcuộcgặpvàhọpbáochungcùngvớitôivàôngCameronđểthôngbáovềýđịnhcủađảngmìnhnhằmtriểnkhaikếhoạchCáchmạngcôngnghiệplầnIIInếunhưđượcbầuđểlãnhđạođấtnước.Tôinóimìnhsẽthamgianếucóthểbànbạcmộtsốchitiếtgồmcócáckếtquảmụctiêuvàthờigianbiểu.Trongvàithángsauđó,Barkervàtôiđãnóichuyệnvàilầnquađiệnthoạivàgiữliênlạcquae-mail.Tuynhiên,cuốicùngchúngtôiđãkhôngthểtổchứcsựkiệnnày.

KhônglâusaukhiôngCamerontrởthànhthủtướng,tôitìnhcờgặpBarkerởLisbon,nơitôiđếnđểphátbiểukhaimạctạimộtcuộchộithảođượctổchứcbởitạpchíInternationalHeraldTribunevềpháttriểnkinhtếbềnvữngcósựthamdựcủamộtsốtêntuổihàngđầuthếgiớivềtàichínhxanh.GregmớiđượcbổnhiệmlàmthứtrưởngvềNănglượngvàBiếnđổikhíhậutrongchínhquyềncủaôngCameron.LãnhđạotrựctiếpcủaônglàChrisHuhne,BộtrưởngNănglượngvàBiếnđổikhíhậu,đãcôngkhaikêugọichuyểnđổisangmộtnềnkinhtếcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,nhưlàcáchđểthúcđẩyphụchồikinhtếvàtạorahàngtriệuviệclàmmớiđồngthờigiảiquyếtvấnđềbiếnđổikhíhậuvàanninhnănglượng.

TrongkhiđảngcủaôngCameroncũngnhưMilibandđãđưađiệnhạtnhânvàocơcấunănglượngtươnglaicủamìnhtrongchiếndịchtranhcử,cácđốitáccủaôngtrongchínhphủliênminhmới−nhữngngườitheođảngDânchủtựdođềukịchliệtphảnđốiviệcxâydựngcácnhàmáyđiệnhạtnhânmớitạiAnh.Điềunàycóthểlàmộtvậtcảnngănchặnhaibênxâydựngmộtchínhphủliênminhnếunhưtrướcđâyhọkhôngcómộtthỏathuậnrằngsẽkhôngcấptrợcấpchínhphủchongànhcôngnghiệphạtnhânđểxâydựngcácnhàmáyđiệnhạtnhânmới–việcvềcơbảnđãchấmdứttriểnvọngchấnhưngngànhhạtnhân.Đểđảmbảoxóabỏđiệnhạtnhân,chínhquyềnmớicủaôngCameronđãbổnhiệmChrisHuhne,mộtlãnhđạocủađảngDânchủTựdovàlàngườiluônphảnđốiđiệnhạtnhânlàmBộtrưởngNănglượngvàBiếnđổikhíhậu.

CameronvàHuhnelàcácnhàcổvũtíchcựccủanănglượngxanhphântán,biếnnóthànhtrọngtâmcủatầmnhìnkinhtếtươnglaicủahọchođấtnước.SựủnghộdànhchocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđãđưahọrađốimặtvớiDavidMilibandvàmộtsốđồngnghiệpcủaôngtrongĐảngLaođộngđểthúcđẩymộttầmnhìnmớivềđiệnnganghàngchođấtnước.

CôngbằngmànóithìĐảngLaođộngcủaDavidMilibandcũngủnghộnănglượngxanh,chínhsáchưuđãithuế,cácchươngtrìnhtiếtkiệmnănglượng“chitrảtheophầntiếtkiệmđược”vàthậmchícảcácmạnglướithôngminh.SựkhácbiệtởđâylàDavid,vàemtraicủaônglàEd,ngườigiữchứcbộtrưởngmôitrườngcuốicùngtrongchínhquyềncủaôngGordonBrownchưabaogiờcôngbốmộttầmnhìnvềmộtcuộccáchmạngđiệnphânphốimàchuộngviệccoicácsángkiếncủamìnhnhưcácdựánđộclập,giốngnhưđiềutổngthốngObamađãlàmởnướcMỹ.ChínhquyềncủaôngCameronítnhấtđãcómộtphươngphápcótínhhệthốnghơnvìhiểurằng5trụcộtcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđãtạonênmộtcơsởhạtầngliềnmạchđểxâydựngmộtmôhìnhkinhtếmới.

BarkerlàngườichịutráchnhiệmđềramộtlộtrìnhkinhtếTIRcụthể.ÔngđãhỏixemcácđạidiệntừnhómchínhsáchtoàncầucủachúngtôivàHộinghịbàntrònkinhdoanhcácCEOtoàncầuvềCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcósẵnsànghỗtrợbộcủaônghaykhông,vànóirằngchínhquyềnCameronđãnỗlựctăngtốcđểcóthểxâydựngmộtbảnkếhoạchkinhtếtoàndiệnvàomùaxuânnăm2011.Tôiđãđồngývàchúngtôicùngthamdựmộtcuộchọpgồm6chuyêngiachínhsáchvàdoanhnghiệpchủchốtcủamìnhvớichừngấycánbộcủachínhphủAnhđểthảoluậnvềcácyếutốcầnphảiđượctíchhợpvàolộtrìnhTIRchonướcnày

trongđócóràocảngianhậpthịtrường,việcmởrộngquymôvàthâmnhậpthịtrườngthươngmại.NhómcủaôngCameroncũngquantâmđếncácđiềuluật,quyđịnhvàtiêuchuẩn,cũngnhưcácbiệnphápkhuyếnkhíchvàđònbẩytàichínhcầnthiếtđểcótriểnkhaihiệuquảkếhoạchpháttriểnkinhtếcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Sauđó,chúngtôitrìnhbàymộtbáocáocụthểhơnvềcácđặcthùmàbộcầnxemxétđểchuẩnbịbáocáolộtrìnhcuốicùng.BarkerđảmbảovớitôirằngchínhquyềnCameronhoàntoànnhậnthứcđược“sựphứctạpcủaviệctíchhợpvàđiềuhòa5trụcộtquantrọngcủacơsởhạtầngcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII”vàkhuyếnkhíchviệctiếptụcđốithoạigiữahaibênkhihọtiếnhànhchươngtrìnhnghịsựTIR.

ĐiềulàmtôithấycuốnhútvềtrườnghợpcủanướcAnhlàởđâycóhaichínhtrịgiatrẻtuổi,MilibandvàCameron,mộtngườibịmắckẹttrongcáchtiếpcậntừtrênxuốngđãcũđốivớivấnđềnănglượngvàpháttriểnkinhtế,cònngườikiađặtvậnmaychínhtrịcủamìnhvàocáchtiếpcậnmạnglưới-phânphối,cảhaiđềuhànhđộngtráivớiquanniệmtruyềnthốngcủađảngmình.VấnđềliệuchínhquyềnCameronsẽthựcsựtheođuổicáccamkếtcủanómàkhôngrơivàoviệctiếpcậnmộttươnglaixanhmộtcáchrờirạc–chuyệnthườnggặpvớicácchínhphủkhác,vẫncònchưangãngũ.

Sựthayđổitrongcáchcácnhàlãnhđạochínhtrịvàcácđảngđềrahướngđicủamìnhtrongtrậttựmớinhiềukhảnăngsẽlàchủđềgâynhiềutranhcãi trongnhiềunămtớibởicácnhàkhoahọcchínhtrị, tâmlýhọcvàcácnhàxãhộihọc.TạisaoGeorgePapandreou,thủtướngcủaHyLạpkiêmchủtịchkhốiXãhộichủnghĩaquốctếvàAngelaMerkel,nguyênthủquốcgiaquyềnlựcnhấtthếgiớithuộcphebảothủlạiđồngývớivấnđềcănbảnvềcáchthứcquảnlývàphânphốiđiệntrongmộtkỷnguyênkinhtếmớiđanghìnhthành?

PapandreouđãmờitôiđếntrìnhbàytrongphiênhọptoànthểcủahộinghịkhốiXãhộichủnghĩaquốctếđượctổchức2lầnmộtnămvàotháng6/2008.SaunàytôimớibiếtrằngôngđãcómộthànhđộngbấtthườngtráivớichínhsáchcủaXãhộichủnghĩaquốctếtrongđócấmbấtcứaikhôngphảilàlãnhđạocácđảngxãhộichủnghĩaphátbiểutạicuộchọpsáuthángmộtlầncủahọ.Papandreourấtquyếttâmđểđưacộngđồngcácquốcgianàyđếnmộttươnglaixanhđượcđặctrưngbởisựdânchủhóanănglượng.

Thủ tướng Merkel cũng vậy. Tại bữa ăn tối của các nhà lãnh đạo kinh doanh Đức mà bà Merkel tổ chức (được nói đếntrongchương2),bàđãthểhiệnrõràngýđịnhcủachínhphủmìnhvềđịnhhướngtươnglaichonềnkinhtếĐức.Merkelđượcbiếtđếnlàmộtngườikhákíntiếng.Bàlàmộtchínhtrịgiahiếmcóthíchlàmviệclặnglẽvàtheophươngpháp,tránhxasựchúýđểtạonênmộtsựđồngthuậngiúpbàthúcđẩychươngtrìnhnghịsựcủachínhphủ.Vìvậytôiđãrấtngạcnhiênvớinhữngphátbiểukếtluậncủabàthủtướngvàocuốibữaăntối.Merkelnóirằngbàrấtquyếttâmxâydựng5trụcộtcủacơsởhạtầngCáchmạngcôngnghiệplầnIIIchonướcĐứcvàtinrằngtươnglaicủachâuÂuvàthếgiớinằmởsựchuyểntiếpvàomộtkỷnguyênxanhbềnvững.

Địnhhướngchínhtrịmớinàykhôngchỉlàtràolưukỳlạởcácchínhtrịgia,màcònđangbắtđầugắnkếtcáclựclượngkinhtếkhôngphảilúcnàocũngcócùngmụctiêu.ChúngtađangchứngkiếnbướcchuyểnmìnhđầutiêncủamộtphongtràochínhtrịmớiởchâuÂu.Vàocuốimùahènăm2010,AngeloConsoliđãliênlạcvớiGuglielmoEpifani,vịtổngthưkýquyềnlựccủaCGIL,côngđoànlớnnhấtnướcýgồm6triệucôngnhânđạidiệncho60%toànbộlựclượnglaođộngcóthamgiacôngđoàn.EpifanibàytỏmongmuốngặptôivàolầntớitôiđếnRomeđểthảoluậnvềviệccôngđoàncủaônghỗtrợchocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.TôiđãcókếhoạchởRomevàituầnsauđóvàongày27/9đểphátbiểutrướcQuốchộiÝvềsựcầnthiếtphảiđặtnềnmóngchomộtnềnvănminhđồngcảmvàýthứcsinhquyển.GianfrancoFini,phátngônviêntrunghữuônhòacủaHạviệnđãđọccuốnsáchcủatôicótênNềnvănminhđồngcảmvàbịcuốnhútbởidiễngiảimớivềlịchsửcủaýthứcconngườivàmongmuốn cuốn sách đến được với nhiều chính trị gia hơn. Tôi đã quyết định kết hợp chuyến đi của tôi vớimột cuộc gặpmặtEpifani.Vậylàtôiđãdànhngày27/9đểgặpvịlãnhđạoquốchộitrunghữucủaÝvàthủlĩnhcủaphongtràocôngđoànÝ–haingườicóliênkếtchínhtrịhoàntoàntráingược.

TôigặpEpifanivàSusannaCamusso,vịchủtịchđượcbầucửcủacôngđoànvàobuổisáng.Cùngthamdựcòncóbaquanchứccấpcaocủacôngđoàn.HọchotôibiếtcôngđoànđãsẵnsàngdồnhếtnguồnlựcđểthúcđẩykếhoạchhànhđộngCáchmạngcôngnghiệplầnIIIchonướcÝ.Ngoàira,côngđoànđãsẵnsànglàmviệcvớicácviênchứcdâncửởkhuvựcvàđịaphươngthuộccácđảngpháikhácnhaumàkhôngcầnthửtháchvềchínhtrị−miễnlàhọcamkếtthúcđẩycơsởhạtầng5trụcộttạiđịaphươnghaykhuvựccủahọ.

ĐốivớiEpifani,mốiquantâmhàngđầulàđảmbảotạoraviệclàmtrongngànhpháttriểnbềnvữngchohàngtriệucôngnhânÝ.LiệuđiềuđócónghĩalàCGILsẽhỗtrợviệctriểnkhaimộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIItạiRomemặcdùthịtrưởngthuộcphecánhhữu?Câutrảlờilàcó.

TôiđãđềnghịphongtràocôngđoànhợptácvớihaithànhphầnkinhtếmạnhmẽkháctạiÝlàcáchiệphộidoanhnghiệpnhỏvàvừacùngcáchợptácxãnhàsảnxuấtvàngườitiêudùngđểtạonênmộttiếngnóikinhtếduynhấtđạidiệnchocácdoanhnghiệp,ngườitiêudùngvàngườilaođộngÝ.Epifaniđồngývànhanhchóngliênhệvớicácnhómkhác,nhữngngườicũngbàytỏnhiệthuyếtvớisángkiếnmới.Côngtácchuẩnbịchocuộchônnhânchínhtrịmớiđãhoàntất.TôiđãgặpcáchiệphộidoanhnghiệpvừavànhỏđịaphươngởkhắpnướcÝtrongnửathậpkỷ,nóichuyệnvềnhữnglợiíchthươngmạitolớnmàmộtnềnkinhtếxanhphântánvàhợptácđemlạichocácdoanhnghiệpcủahọ.Cáchiệphộihợptácxãcũngnhiệttìnhnhưvậy.ChỉmộtnămtrướcLegacoop,hợptácxãlớnnhấtcủaÝđãđóngvaitròthenchốttrongviệcđưacáchợptácxãlớnkháccủanướcnàythamgiavàohỗtrợTIR.Khikếthợplạicáctổchứccôngđoàn,doanhnghiệpvừavànhỏcùngcáchợptácxãsẽlàmộtlựclượngmạnhmẽcóthểđịnhhìnhlạichínhtrườngcủaÝ−mộttriểnvọngmàcácbạnbèÝcủatôirấtquantâm.

Vàongày24/1/2011,tôithamgiacùngvớiCGILtạiRomeđểcôngbốliênminhchínhthứcgiữacôngđoàn,cáchiệphộidoanhnghiệpvừavànhỏcùngcáchiệphộihợptácxãnhằmbiếnnướcÝthànhmộtnềnkinhtếtheocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Liênminhmớiđãtrởthànhtintứcđượcquantâmtrêntoànquốcvàlàmkhuấyđộnggiớichínhtrị.Cácchínhtrịgiabắtđầuđiềuchỉnhcácnguyêntắccủađảngmìnhđểthíchứngvớithựctếmớicủamộtphongtràođiệnnganghàngđangbắtđầukhẳngđịnhmìnhởquymôtoànquốc.

ThếlựcchínhtrịTIRmớiđãnhanhchóngvượtquabiêngiớinướcÝvàlanrakhắpchâuÂu.Hiệphộicácdoanhnghiệpthủcông,nhỏvàvừachâuÂu(UEAPME)đãcóảnhhưởngđếnphongtràomớinày.TổchứcbảotrợkhổnglồnàybaogồmcáchiệphộidoanhnghiệpvừavànhỏquốcgiatạicácnướcthànhviênEUvàđạidiệncho12triệudoanhnghiệpvà55triệungườilaođộng.HiệphộiCoopsEuropegồmcó161tổchứchợptácxãquốcgiađộclậptại37nướccũngthamgia.Xéttoànbộ,cáchợptácxãnàyđạidiệnchoquyềnlợicủa160.000doanhnghiệphợptácxã;5,4triệuviệclàmvà123triệuthànhviên.TổchứcngườitiêudùngchâuÂu(BEUC),baogồm40nhómngườitiêudùngtừ30nướcchâuÂuđãmangtiếngnóicủahàngtrămtriệungườitiêudùngtạichâuÂuđếnvớiliênminhTIRmớihìnhthành.

Vàongày1/2/2011,bahiệphộicấpchâulụcđạidiệnchođạiđasốcácdoanhnghiệpvàngườitiêudùngởchâuÂunàyđãthamgiacùngvớitấtcảnămnhómđảngpháichínhtrịchủchốtcủaNghịviệnchâuÂuđểkýkếtmộtbảntuyênngônkêugọiỦybanchâuÂuchuẩnbịmộtbảnkếhoạchtoàndiệnđểxâydựngcơsởhạtầng5trụcộtchoCáchmạngcôngnghiệplầnIIItại27nướcthànhviênEU.

Mộtthángsau,vàongày7/3,haitổchứccôngđoànlớncủaTâyBanNhađãhợptáccùngvớihiệphộidoanhnghiệpvừavànhỏquốcgia,hiệphộicáchợptácxãvàdoanhnghiệpphilợinhuậnvàLiênđoànngườitiêudùngquốcgiađểthúcđẩyviệctriểnkhaiTIRtrongnềnkinhtếTâyBanNha.LiênminhnàycóchungniềmtinrằngchỉcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIImớicóthểmangđếnmộtkếhoạchkinhtếdàihạnđểvựcdậynềnkinhtếTâyBanNha,thúcđẩycáccơhộikinhdoanhmớivàtạoraviệclàm.CácdựánliênminhtươngtựcũngđangđượcxúctiếnởkhắpchâuÂu.

Sựhợptácbấtngờcủanhữngliênminhdoanhnghiệp,côngđoàn,hợptácxãvàcáchiệphộingườitiêudùngcókhảnăngsẽlàmthayđổicuộcchơitrongchínhtrườngchâuÂu.Cácdoanhnghiệpvừavànhỏcótruyềnthốngthiênvềcánhhữucòncácliênđoànlaođộngvềcánhtả,trongkhicáchợptácxãvàhiệphộingườitiêudùngphântángiữahaitháicựcnày.CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđưacácnhómnàylạivớinhautrongmộtlựclượngmớimạnhmẽtheochiềungang.VìcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcóbảnchấtphântánvàhợptác,nósẽđượcmởrộngquymônhờhàngtriệucácdoanhnhânvimôvàngườitiêudùngđặtlợiíchtậpthểcủahọtrongcácdoanhnghiệphợptácxã.Vàvìviệcxâydựngmộtcơsởhạtầng5trụcộtchocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIItrongvòng40nămđòihỏisửdụnghàngtriệulaođộngchântaytạicácđịaphương,nềnkinhtếmớisẽtrởthànhlốithoátchomộtlựclượnglaođộngliênkếtngàycànggiảmvaitròdotoàncầuhóa.

Việctổchứclạichínhtrịnàydiễnravàothờiđiểmthuậnlợi.Nhiềucôngtyđãpháttriểnvượtrakhỏithịtrườngtrongnướctạicácnềnkinhtếbãohòavàchuyểnsangcácthịtrườngmớinổi,mởracáccửahàngởkhắpcácnướcđangpháttriển.Nhữnggìhọđểlạilàhàngtriệungườithấtnghiệpvàthiếuviệclàmcùnghàngngàndoanhnghiệpnhỏbịsụtgiảmdoanhthuvìkhôngcòncóthểphụthuộcvàonhữngmẩubánhrơitừtrênbànkhicáccôngtylớnvẫncòntậptrungvàothịtrườngtrongnước.

Nhưngxinđừngnhầmlẫnvềsứcmạnhkinhtếtiềmnăngnếunhưhàngtriệuthànhphầnquymônhỏđượckếtnốitrongcácmạnglướiphântánvàhợptácgiữacáclĩnhvựcvàcácngànhcôngnghiệpvớinhau.TạiLiênminhchâuÂu,80%việclàmmớitrongnhữngnămgầnđâyđãđượctạoratrongcáccôngtyvừavànhỏcókhôngquá250nhânviên.Tươngtựnhưvậy,ởMỹ,65%việclàmmớitrong15nămquađãđượctạorabởicácdoanhnghiệpnhỏ.Nếucácdoanhnghiệpnàykếtnốivớinhautrongmộtcơsở

hạtầng5trụcộtcủanềnkinhtếTIRvàhợptáctrongcácmạnglướithươngmạitíchhợptrênkhắpcácchâulục,hiệuứngsốnhânkinhtếdàihạncóthểvượtquacácthànhquảkinhtếcủacáctổchứckinhdoanhtậptrungtheocấpbậcđãthốngtrịCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII–theocùngcáchthứcmàtruyềnthôngxãhộiphântánvàhợptácđanglấnátcácphươngtiệntruyềnthôngcũtừtrênxuốngcủathếkỷXX.

TẠISAOVỊTỔNGTHỐNGINTERNETLẠIKHÔNGHIỂUVẤNĐỀ?

TôingờrằnglúcnàycácđộcgiảngườiMỹcủatôiđangđặtracâuhỏi,“ThếcònTổngthốngObama?”Trongsuynghĩcủangườidân,Obamalàngườigầngũinhấtvớisựthayđổithếhệđangdiễnratrênthếgiới.VịTổngthốngtrẻtuổiđãthúnhậnrằngđiềukhókhănnhấtmàôngphảitừbỏkhitrởthànhtổngthốngkhôngphảilàsựriêngtưcủamìnhmàlàchiếcđiệnthoạiBlackBerryquýgiá.HẳnlàôngchắcchắnsẽbịthuhútbởiýtưởngvềmộtcuộccáchmạngnănglượngphântánvàhợptáctheomôhìnhInternet?

Obamađãđưanănglượngxanhvàokếhoạchphụchồikinhtếcủamình.Nhưngkhiquansátkỹhơn,chúngtacóthểthấyrằngchínhquyềncủaôngthậmchícòndànhnhiềunỗlựchơnđểkhôiphụcnănglượnghạtnhân,hoạtđộngkhoandầungoàikhơivàcáccôngnghệthửnghiệmđểlàmsạchkhíthảitừthangiúpmởrộnghàngloạtcácnhàmáyđiệnchạybằngthan.Thậmchícảchươngtrìnhphụchồikinhtếxanhcủaôngcũngđượcthiếtkếthiênvềquảnlývàphânphốinănglượngtáitạotậptrunghơnlàphântán,phảnánhmộtlốitưduytổchứctừtrênxuốngđãthốnglĩnhhaicuộccáchmạngcôngnghiệpđầutiên.Làmthếnàochúngtacóthểgiảithíchchonhữngchínhsáchcủatổngthống?

Hãycùngquaylạinăm2003đểtìmhiểumộtsốthôngtindẫnđếnlốisuynghĩcủaWashingtonvềpháttriểnkinhtếbềnvững.Khiđó,tôitìnhcờnhậnđượcđiệnthoạitừmộtnhàkhoahọccấpcaothuộcvănphòngcủathượngnghịsĩByronDorganhỏixemtôicóthểđếngặpôngđượckhông.WashingtonđãngheđượcthôngtinvềnhữngnỗlựccủaLiênminhchâuÂunhằmxâydựngmộtcơsởhạtầngchonănglượngxanhvàmộtnềnkinhtếítphátthảicarbon.Ôngthượngnghịsĩđặcbiệtquantâmđếnviệctìmhiểuthêmvềtrụcộtthứbatứclàcảitiếnviệclưutrữhydro.TờNewYorkTimesđãđăngmộtbàibáođềcậpđếndựánnghiêncứuhydrocủachủtịchProdi,vàDorganmuốnbiếtthêmvềđiềunày.ÔnglàngườiđứngđầuỦybanChínhsáchDânchủvàchịutráchnhiệmđưaranhữngýtưởngmớichopheDânchủtrongthượngviện.

LàngườivùngNorthDakota,mộttiểubangsảnxuấtthantheophebảothủ,DorganlạitrởthànhmộttrongnhữngngườiủnghộcấptiếnhàngđầuchonănglượngxanhtrongThượngviệnMỹ.ÔngmuốnbiếtnhữngviệcchúngtôiđãlàmởchâuÂuvàhỏitôinghĩgìvềnhữngviệccóthểlàmtạiMỹ.TôiđãtrảlờithẳngthắnvànóirằngchâuÂuđãvượtquanướcMỹtrênconđườngđếnmộtnềnkinhtếxanhvàviệcđuổitheosẽgặpkhókhănvớimộtvịtổngthốngcònhoàinghivềbiếnđổikhíhậu(TổngthốngBush)vàthựctếlàĐảngCộnghòađangkiểmsoátcảhaiviệncủaQuốchội.TuyvậyôngvẫnhỏiliệutôicóđồngýsoạnthảomộtbiênbảnghinhớđểôngphổbiếnvớicácđồngnghiệpcủamìnhtạiThượngviện,tươngtựnhưkếhoạchtôiđãthựchiệncùngchủtịchProditạiỦybanchâuÂu.Tôiđồngý.Sauđó,ôngđãmờitôiphátbiểuvềcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIchotấtcảcácđồngnghiệptrongThượngviệntạibuổiăntrưatruyềnthốngcủahọvàongàythứnăm.

Bữaăntrưađượcđặtvàongày20/3,chỉvàigiờsaukhiMỹbắtđầuchiếndịchđánhbomIraq.Cácthượngnghịsĩrõràngrấtbậntâmđếnchuyệnnàykhiđếnnơivàtôitựhỏilàmthếnàomìnhcóthểthuhútsựchúýcủahọđủlâuđểnóivềmộtnềnkinhtếhydrotươnglaivàsựliênquancủanóđếnnhữngtrụcộtkháctạonêncơsởhạtầngchomộtkỷnguyênthươngmạimới.

BâygiờchúngtôiđangởtrongmộtcuộcchiếnkháctạiTrungĐôngvớiviễncảnhthươngvonghàngloạtvàbịxâmchiếmnhiềunămliền.CácphươngtiệntruyềnthôngởcácnướckháctrênthếgiớichứkhôngriênggìMỹđãgọiđólàmột“cuộcchiếndầulửa”.Iraqcótrữlượngdầumỏlớnthứtưtrênthếgiới,mộtđiềukhôngthểquênvớicácchuyêngiachínhtrịđãđặtcâuhỏiliệuchúngtacóxâmchiếmnướcnàynếunókhôngphảilàmộtkhobáuvềdầumỏ.

Trướcsựngạcnhiêncủatôi,cuộcthảoluậndiễnrarấtsôinổi.Mộtsốthượngnghịsĩcóvẻthựcsựquantâmđếntriểnvọngcủanềnkinhtếhydro.TôiđểýthấythượngnghịsĩHillaryClintonngồiởphíasaulắngnghechămchúvàthỉnhthoảngghilại.Bàlàngườiphátbiểucuốicùng,nhưngnhữngnhậnxétcủabàrõràngchothấybànhậnthứcđượcnhữngtìnhtiếtbêntrongkhôngđượcnhắcđếntrongcuộcthảoluận.

Clintonđithẳngvàonhữngthựctếhócbúa.VớimộtQuốchộidoĐảngCộnghòađiềukhiển,mộttổngthốnghậuthuẫnchongànhdầumỏvàmộtđấtnướcđangsavàochiếntranhởTrungĐông,triểnvọngkhảdĩnhấtđểthúcđẩychươngtrìnhnghiêncứuvàpháttriểnhydro−trụcộtthứba−làgắnnóvớingânsáchdànhchohoạtđộngquốcphòng.CácthượngnghịsĩClintonvàDorgan

sauđóđềuhậuthuẫnviệcthôngquađiềunày.

TôikhônggặplạithượngnghịsĩDorganchođếntháng2/2009.Vàothờiđiểmđó,NghịviệnchâuÂuđãchínhthứcủnghộcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,cácphòngbanvàcơquancủaỦybanchâuÂuđangchuẩnbịchocácchươngtrìnhhànhđộng.CácnướcthànhviênnhưĐức,TâyBanNhavàĐanMạchđangtrênđườngxâydựngcơsởhạtầng5trụcộtchocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvàchínhthuậtngữnàyđãtrởthànhthôngdụngđốivớicácCEOcủacáccôngtychâuÂuvàtoàncầucũngnhưcácdoanhnghiệpvừavànhỏ.

Sau7năm,sựđắccửcủaTổngthốngObamavàĐảngdânchủtiếpquảncảhaiviệncủaQuốchộiđãtạocơhộiđểmộtlầnnữathửnghiệmtạiWashington.TôicùngngồivớiThượngnghịsĩDorganvàtómlượcchoôngvềtiếnđộcủaEUtrongthờigiankểtừlầntrướcchúngtôigặpnhau.GiốngnhưbàClinton,ônghiểucáctácđộngtolớnvềkinhtếcủaviệcchuyểnsangmộtchếđộnănglượngphântánvàhợptácvàlưuývớitôilàQuốchội,NhàTrắngvàhầuhếtcácngànhcôngnghiệpMỹđềuhoàntoànchưasẵnsàngchođiềunày.ÔngđềnghịsắpxếpmộtcuộchọpvớiBộtrưởngnănglượngmới,StevenChuvàchobiếtsẽnóivớitổngthốngvềviệcnàykhicódịpgặpgỡtiếptheo.Tôicảmơnôngvànóirằngnhómcủachúngtôihiệncóhơn100côngtytoàncầuvàhiệphộithươngmạiđãsẵnsànggặpgỡtổngthống,bộtrưởngnănglượngvàQuốchộiđểnóivềvaitrònềntảngcủacơsởhạtầngCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđốivớisựphụchồikinhtếdàihạnkinhtếcủađấtnước.TôikhôngngheđượcthêmtingìtừDorgantrongthờigianôngtạivịmặcdùtôichắcrằngôngđãcốgắnghếtsứcđểtạoracáckếtnốithíchhợp,chỉlàhọkhôngquantâmđếnviệcnày.

Tôinhậnrađiềunàyvàonăm2009khicómộtbàithuyếttrìnhchungvớiHenryKelly,thứtrưởngthườngtrựccủaBộNănglượngtạimộthộithảokinhdoanhdochươngtrìnhnghiêncứuWhartontổchứctạiWashington.Sauphầntrìnhbàycủatôi,KellyđượcmộtgiáosưtrườngWharton,JerryWindhỏivềnhữngsuynghĩcủaôngvềkhảnăngMỹsẽthamgiavàomộtkếhoạchhànhđộngchocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIImangtínhphântántươngtựnhưđiềuđangdiễnraởchâuÂu.GiáosưWinddùngẩndụvềtròchơibóngchàyvàhỏi,“Cáccầuthủcủachúngtađangởchốtmột,chốthai,chốtbahaytiếngầnđếnchốtnhàcủađộibạn?”Ôngtrảlời:“Chúngtamớiđếnlượtđậpbóngthôi.”

NhữnggìKellykhôngnhắcđếnlàđộiMỹđangchơimộttròchơihoàntoànkhác−đặtcượcvàoviệclắpđặtcáctrạmgióvànănglượngmặttrờikhổnglồtậptrungởcácbangởgiữavàphíanammiềntây.Mụctiêucủahọlàthôngquađạoluậtliênbangyêucầuxâydựngmộtmạngđiệnsiêucaoápcóthểtruyềnđiệnđượcsảnxuấtởnhữngkhuvựcthưathớtdâncưnàytớicáckháchhàngtrongcáckhuvựcđôngdânhơnởmiềnđôngcủađấtnước.Chiphíxâydựngmạnglướiđiệncaoápsẽđượcchiarachohàngtriệukháchhàngsửdụngđiện.

Phươngphápkhaithácnănglượngtáitạovàphânphốiđiệntậptrungnàyđãkhôngđượclòngcácthốngđốcvàcôngtyđiệnlựcphíađông.Vàotháng7/2010,11thốngđốcbangvùngNewEnglandvàtrungĐạiTâyDươngđãgửithưcholãnhđạopheđasốtrongThượngviệnMỹHarryReidcũngnhưlãnhđạophethiểusốMitchMcConnellđểphảnđốichínhsáchtruyềntảiđiệnquốcgia.Cácthốngđốcchorằngviệctậptrungsảnxuấtnănglượnggióvàmặttrờitạikhuvựcphíatâycủađấtnước“sẽlàmtổnhạiđếncácnỗlựccủakhuvựcnhằmthúcđẩyviệcsảnxuấtnănglượngtáitạotạiđịaphương…vàcảntrởnhữngnỗlựctạoraviệclàmtronglĩnhvựcnănglượngsạchtạicácbangcủachúngtôi.”Cácthốngđốcđặcbiệtlongạivềconsố160tỷđô-lađểxâydựngmộthànhlangtruyềntảiquốcgiatừđôngsangtây.

14côngtyđiệnmàđasốcóhoạtđộngtạicáckhuvựcsẽchịuthiệthạinặngnềtừviệcsảnxuấtđiệntậptrung,đãthamgiacùngcácthốngđốctrênđểkêugọiQuốchộichophéptấtcảcácvùngtrêncảnướcđượctựkhaitháccácnguồnnănglượngtáitạocủamình.Cáccôngtyđiệnlậpluậnrằng“chínhsáchquốcgiakhôngnênthiênlệchvềviệcxâydựngcáccơsởsảnxuấtđiệnxaxôiđược kết nối với các trung tâm dân cư bằng những đường dây truyền tải liên bang dài. “Các công ty trong đó có Entergy,NortheastUtilities,CôngtyNănglượngDTEvàSouthernCompanynóirằngviệchoạchđịnhtruyềntảinênnằmtrongphạmvitừngkhuvực.”MatthewWald,phóngviêntờNewYorkTimesđãtìmhiểuvềcuộcchiếnquantrọngliênquanđếntươnglaicủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,lưuýrằng“Bảnchấtcủaxungđộtvẫnlàgiữanănglượngtừxavànănglượngtạichỗ.”Đúng,nhưngvớimộtlờicảnhbáo.Câuhỏiđặtralàliệuviệcsảnxuấtnănglượngtáitạosẽđượctậptrungtạimộtkhuvựcvàsauđóphânphốiracảnướchaysẽđượcsảnxuấttạichỗởkhắpmọinơivàchiasẻkhắpchâulục.Nóicáchkhác,nướcMỹsẽquyếttâmxâydựngmộtsiêumạnglướitậptrungvàdòngchảymộtchiềuđưanănglượngtáitạotớingườisửdụngcuốicùng,haylàmộtmạnglướiphânphốithôngminhchophéphàngngànđịaphươngtựsảnxuấtnănglượngvàphânphốiđiệnnganghàngtrongmạnglướiquốcgia.

CáccôngtyđitheoTIRcủachúngtaphảiđốimặtvớihailầnthửtháchtừliênbang.Đầutiên,lĩnhvựcnănglượngtruyềnthốngđượcxâydựngdựatrênnhiênliệuhóathạchvànănglượnghạtnhânvậnhànhtheocáchthứctậptrunghóavàđượctổchứctừtrênxuống.CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđangkêugọichốnglạiphongcáchquảnlýđãănsâuđếnmứccáclãnhđạodoanhnghiệpgầnnhưkhôngthểnghĩraphươngánthaythế.

Thứhai,lốitưduydoanhnghiệpcũngđượcphảnánhtrongQuốchội.Cácchủtịchủyban,thượngnghịsĩ,đạibiểuvànhânviênlậpphápphốihợpchặtchẽvớingànhcôngnghiệpnănglượngtrongviệcsoạnthảoluậtđếnmứclốisuynghĩquenthuộctrongQuốchộivềcáchthứcthúcđẩyvàđiềuhànhnănglượngvàđiệncũngchínhlànhữngđiềuđượcnóitrongcácphònghọpcôngty.Trongtrườnghợpnày,đạoluậtđượcđềxuấtyêucầuxâydựngmộtlướiđiệncaoápmộtchiềutừtâysangđông,vớichiphí160tỷđô-lađượccấpvốntừhàngtriệungườitiêudùng,nhữngngườisẽphảitrảnhiềutiềnhơnđểsửdụngđiện,sẽđưacảnướcvàomộtcơchếkiểmsoátđiệntậptrunghóatươngtựnhưtronghaicuộccáchmạngcôngnghiệpđầutiênvàquađókhiếnmộtkhuvựccólợithếhơnnhữngkhuvựckhác.

Tuynhiên,nếuchínhphủliênbangxâydựngmộtlướiđiệnquốcgiamangtínhphântánkếtnốitoànbộchâulụcvàchophéptấtcảcácnhàsảnxuấtđịaphươngcungcấpđiệnvàomạnglưới,nósẽtạonênkhảnăngmởrộngquymôtheochiềungangmàchúngtađãchứngkiếnvớicáccôngtyInternetphântán.Giáđiệnvớimỗidoanhnghiệpvàngườitiêudùngsẽtiếptụcgiảmgiốngnhưtrongtrườnghợpchiasẻthôngtin.

TổngthốngObamađãtíchcựcgặpgỡgiớichínhtrịgiađểnóivềsựcầnthiếtphảithaythếmộtlướiđiệntựđiềutiếtđãkéodàinửathếkỷbằngmộtlướiđiệnthôngminhkỹthuậtsốhiệnđại,vàđangkêugọixâydựnghàngngàndặmđườngdâyđiệnmớiđểđápứngnhucầuđiệntrongtươnglaicủanướcMỹ.Nhưngtạisaotổngthốnglạiủnghộsửdụngcáchtiếpcậntậptrungnàyđểquảnlýcáctàinguyênnănglượngtáitạocóbảnchấtlàđượcphânbốrộngrãivàcósẵntạicácđịaphương?

TRẬNCHIẾNCUỐICÙNGCỦALỰCLƯỢNGHẬUTHUẪNCHO

Cơchếnănglượngcũ

Hãychạytheođồngtiền.CáccôngtynănglượnglớncóthểtựhàolànơisởhữulựclượngvậnđộnghànhlangquyềnlựcnhấtởWashington−mộtđộingũhơn600nhàvậnđộnghànhlangchínhthức−mộtthếlựccóảnhhưởnglớntớimứcítnhấtlàhiệnnaynóvẫncóthểquyếtđịnhcác“lựachọn”nănglượngchođấtnước.Nhữngngườivậnđộnghànhlanglàai?Theomộtnghiêncứu,cứbatrongsốbốnngườivậnđộnghànhlangđạidiệnchocáccôngtydầuvàkhíđốtlàcựunghịsĩQuốchộitrongcácủybangiámsátvàquảnlýngànhcôngnghiệpnày,hoặclàmviệcchocáccơquanliênbangchịutráchnhiệmquảnlýngànhnănglượng.Cụmtừnổitiếng“cánhcửaquay”cóýchâmbiếmviệccáclãnhđạongànhnănglượngvàquanchứcchínhphủđổighếvớinhaumộtcáchkínđáotrongthờigiandài.

Cácthượngnghịsĩvàdânbiểutrongnhữngủybanchủchốtđượctrảcôngbằngcáckhoảnđónggóptrongchiếndịchbầucửđểủnghộngànhnănglượngvàđưaracácluậtlệthíchhợp,vàsauđólạiđượcbùđắpmộtlầnnữakhirờinhiệmsởđểnhậncácvịtrívậnđộnghànhlangtrongngànhnănglượng.

Ngànhcôngnghiệpnàysẽnhậnđượcgìđểđổilấysựhàophóngcủahọ?Rấtnhiều.Tỷsuấtlợinhuậntrênvốnđầutưcủahọlàđiềuđángghentịđốivớibấtkỳngânhàngnào.Từnăm2002đếnnăm2008,cáckhoảntrợcấpnănglượngliênbangchongànhnhiênliệuhóathạchđạthơn72tỷđô-la.Cùngthờigianđótrợcấpchonănglượngtáitạochưatới29tỷđô-la.

Đểđảmbảorằngcácchínhtrịgiađềuđitheohướngnày,mạnglướivậnđộnghànhlangcủangànhnănglượngđãđổhàngtỷđô-lavàocácchiếndịchtruyềnthôngcôngcộng,tàitrợchocácviệngiáodụcriêngcủamìnhvàcácnhànghiêncứuủnghộngành,đồngthờihậuthuẫnchocácchiếndịchcấpcơsởnhằmthuyếtphụccáccửtrirằnghyvọnglớnnhấtcủanướcMỹlànhờvàosựủnghộđếchếdầumỏ.Trênthựctếchiếnlượccủahọđãkháthànhcông.

Phầnlớnnhữngnỗlựccủađếchếdầumỏtrongnhữngnămgầnđâytậptrungvàoviệcgieorắcsựhoàinghicủacôngchúngvềbiếnđổikhíhậu.Trongkhoảngthờigianngắntừnăm2009đếnnăm2010,cácngànhcôngnghiệpdầumỏ,thanđávàđiệnđãchi500triệuđô-lađểvậnđộngchínhphủchốnglạiviệcthôngqualuậtbiếnđổikhíhậu.

CácnhómnhưNgườiMỹvìsựthịnhvượngvàTựdo-Việclàmđượctàitrợphầnlớntừcáccôngtydầumỏđãrấtthànhcôngtrongviệc thuyếtphụcphongtràoTiệc tràđangphát triểnsửdụngthôngđiệpcủahọ trongcácchiếndịchbầucửtrên toàn

quốc.MộtcuộcthămdòcủaNewYorkTimesvàCBSvàomùathunăm2010vàongàyhômtrướccủacáccuộcbầucửđịaphươngđượctổchứcvàonămlẻchothấychỉ14%nhữngngườiủnghộTiệctràtinrằnghiệntượngtráiđấtnónglênlàmộtvấnđềvềmôitrường,sovớitỷlệgần50%củangườidânnóichung.

Sựhoàinghiđanggiatăngcủangườidânvềbiếnđổikhíhậuđãthuhútsựchúýcủacácứngcửviênchínhtrị,đặcbiệtlàtrongnhữngcuộcbầucửcạnhtranhsátnútmàchỉvàiđiểmphầntrămcóthểquyếtđịnhchiếnthắnghaythấtbại.TạpchíNationalJournalchobiết19trên20ứngcửviênthượngnghịsĩđảngCộnghòatrongcuộcbầucửnăm2010nghingờvềbiếnđổikhíhậuvàphảnđốiluậtnhằmgiảiquyếthiệntượngtráiđấtnónglên.

LựclượngvậnđộngchonănglượngtừnhiênliệuhóathạchởMỹđãphảnđốiviệcđưanănglượngtáitạovàocơcấuđiệnhỗnhợptrongnhiềuthậpkỷ.Trongmộtsốíttrườnghợpmàcáccôngtydầulớngianhậpthịtrườngnănglượngtáitạo,họcũngđitheoconđườngtruyềnthốngvềtậptrunghóasảnxuấtvàtảiđiệnvàomộtmạnglướiđiệnmộtchiều.

TuynhiêncónhữngdấuhiệuchothấythếlựcvậnđộngvềnănglượngcủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIđangbắtđầumấtđisựkiểmsoáttừngvôcùngchắcchắnvớicácchínhsáchnănglượngởWashington.DavidCallahan,mộtnhànghiêncứucấpcaotạiDemos,tổchứcnghiêncứuchínhsáchcôngcótrụsởtạiWashington,đãviếtmộtbàichỉtríchtrongtờTheWashingtonPostnóirằngsốlượngnhững“nhữngngườigiàubẩn”−từôngdùngđểchỉnhữngngườiMỹgiàucónhấtkiếmtiềnnhờcácngànhcôngnghiệpkhaithácvàgâyônhiễmcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnII−đanggiảmdầnvềsốlượngsovớinhữngngười“giàusạch”tíchlũytàisảntừnhữngngànhthôngtincôngnghệcaomớicủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Ôngchỉrarằngtrongnăm1982,38%nhữngngườigiàunhấtnướcMỹtrongdanhsáchForbes400đếntừngànhdầumỏvàvàcácngànhsảnxuấtliênquan,trongkhichỉcó12%đếntừngànhcôngnghệvàtàichính.Đếnnăm2006,cụcdiệnđãđượcthayđổivới36%ngườiMỹgiàunhấtxuấtthântừngànhcôngnghệvàtàichínhvàchỉ12%đếntừngànhdầumỏvàsảnxuấtliênquan.

NhiềutỷphúcôngnghệcaonhưcácnhàsánglậpGoogle,LarryPagevàSergeyBrin,đangchuyểnđổicácvănphòngcủahọthànhcáccơsởítphátthảicarbonvàđầutưhàngtriệuđô-lavàonhữngcôngnghệnănglượngtáitạophântánmớicủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

MặcdùvẫnlàthếlựcvậnđộnghànhlangquyềnlựcnhấtởWashington,lựclượngvậnđộngchocơchếnănglượngcũvàcácngànhcôngnghiệpcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIgắnliềnvớinócólẽđangđiđếnhồikết.TuynhiênđiềuquantrọnghơncònchưaxảyralàsựkếthợpcủamộtlựclượngvậnđộngmạnhmẽchonănglượngtáitạovàcácngànhcôngnghiệpđikèmtạonêncơsởhạtầngnămtrụcộtchomộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.ĐiềunàymộtphầnlàdonhiềungànhcôngnghiệpquantrọngtừlâuđãgópphầnđưaCáchmạngcôngnghiệplầnIItớihồikếtbịkẹtgiữahaichếđộnănglượngvàkỷnguyênkinhtếcũngnhưhaimôhìnhkinhdoanhhoàntoànkhácnhau.Khôngkhóđểcóthểpháthiệnranhữngngườivậnđộnghànhlangtrongcácngànhcôngnghiệpôtô,xâydựng,điệnlực,côngnghệthôngtinvàgiaothôngcùnglúcvậnđộngchonhữngđềánluậtvàchínhsáchđiềuhànhtheoCáchmạngcôngnghiệplầnIIvàlầnIIImâuthuẫnvớinhau,gâyranhữnghậuquảtráingượcvàđôikhihàihước.

MộtmạnglướiTIRphântánvàhợptáccầnphảiđiềuchỉnhcácnỗlựcvậnđộnghànhlangcủamìnhđểthựchiệnsứmệnhtạonênmộtthếgiớiminhbạch,dânchủ,bềnvữngvàcôngbằng.ViệcthuêcácnhàvậnđộnghànhlangcónhiềuhiểubiếtđểthúcđẩytầmnhìnvàkếhoạchhànhđộngchoCáchmạngcôngnghiệp lầnIIIởnghịviện,Quốchộivàcáccơquanquản lýcầnphảiđượckhuyếnkhích.Việctàitrợchocácchiếndịchbầucửvàthưởngcôngchocácnhânviênchínhphủbằngnhữngvịtrítronglĩnhvựctưnhânđểđổilấysựủnghộcủahọcầnphảibịcấmhoàntoàn.

Cuộcđấutranhvềviệcxâydựngmộtsiêumạnglướitậptrunghaymộtlướiđiệnthôngminhcótínhphântánnhiềukhảnăngsẽxácđịnhloạihìnhkinhtếvàxãhộimàconcháuchúngtasẽkếthừatrongphầncònlạicủathếkỷ.Tạithờiđiểmnày,khôngcódấuhiệunàochothấyvịtổngthốngInternetsẽđichệchkhỏinhữngquanniệmthôngthườngvàcánhtaybaotrùmcủangànhcôngnghiệpnhiên liệuhóa thạch.Tuynhiên,một lực lượngvậnđộngchocuộcCáchmạngcôngnghiệp lần IIImớihình thành tạiWashington, các thủphủ tiểubangvàcác thànhphốcó thểsẽ tạonênmộtđối trọngmạnhmẽđưađấtnướchướng tớimộtchươngtrìnhhànhđộngkinhtếmới.Câuhỏiđặtralàliệuchúngtasẽnắmbắtđượccơhộihaybỏlỡnó.

Sựchuyểnbiếntrongnềnkinhtếvàthayđổitrongcácgiátrịchínhtrịđangtạoáplựcphảicómộtsựchuyểngiaoquyềnlựctươngứngtrongcáccơquanđiềuhành.TrongkhihaicuộcCáchmạngcôngnghiệpđầutiêngắnliềnvớicácnềnkinhtếquốcgia,sựquảntrịnhànướcđộclậpvàmộtsựphânchiavềđịachínhtrịcủathếgiớitheolốitậptrungtừtrênxuống,cuộcCáchmạng

côngnghiệplầnIII,dođặctínhphântán,hợptácvàmởrộngquymôtheochiềungangsangcácvùngtiếpgiápnhau,hỗtrợchocácnềnkinhtếvàliênminhchínhtrịcấpchâulục.Chúngtađangchuyểntừ“toàncầuhóa”sang“châulụchóa”.

CHƯƠNG6.TỪTOÀNCẦUHÓAĐẾNCHÂULỤCHÓALầnđầutiêntôingheđếnthuậtngữchâulụchóalàtạimộtcuộchọpquymônhỏtrongmộtkháchsạnhẻolánhởvùngnôngthônngoạiôParis.Đólàvàocuốitháng5/2008.CEOcủacáccôngtybưuchínhhàngđầuchiếmphầnlớnhoạtđộnghậucầntrênthếgiớiđếnđâyđểthamdựmộtcuộcđốithoạinhằmtìmrahướngđichonềnkinhtếtoàncầu.

Bầukhôngkhíhoàinghitrànngậpcănphòng.Nhữngngườithamdựđangrấtlolắng.Tronggiớikinhdoanhcómộtnguyêntắckhihoạtđộngvậntảisuygiảmlàdấuhiệucảnhbáocủanhữngbấtổntrongnềnkinhtế.Hoạtđộngvậntảitoàncầuđãchữnglại–mộtđiềumàcácvịCEOchưatừngthấytrongđời.Sứcmuagiảmmạnhtrêntoànthếgiớivàhàngtồnkhochấtđốngtrongcáccảngvàkhobãi.Dườngnhưtoànbộđộngcơcủanềnkinhtếtoàncầuđangtắtngóm.

TôithamdựcuộchọpđượctổchứcbởiTậpđoànBưuchínhquốctế−hiệphộibảotrợchocáccôngtybưuchínhtrênthếgiớinàyđểphátbiểuvềtầmnhìnvàkếhoạchhànhđộngkinhtếdàihạnmớicủaNghịviệnchâuÂu.

Trongphầnthuyếttrìnhcủamình,tôiđãgiảithíchrằngcũnggiốngnhưthôngtincóxuhướng“dichuyểntựdo”trênInternet,nănglượngtáitạophântáncũngcóxuhướngdịchchuyểnkhônggiớihạnquacácranhgiớiquốcgia.Khihàngtriệungườitựsảnxuấtđiệnxungquanhnhàở,nhàmáyvàvănphòngcủamìnhvàchiasẻđiệngiữacácvùngvàkhuvựcvớinhau,tấtcảmọingườisẽtrởthànhmộtnúttrongmộtmạnglướiđiệnxanhkhôngbiêngiớitrảirộngtheochiềungangởkhắpcácchâulục.TôilưuýrằngcácnguồnnănglượngvàphươngtiệntruyềnthôngcủahaicuộcCáchmạngcôngnghiệpđầutiênđãthúcđẩycácthịtrườngtoànquốcvàchínhquyềnnhànướcđộclập.Tráilại,cácnguồnnănglượng,phươngtiệntruyềnthôngvàcơsởhạtầngcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIlanrộngquacácvùngtiếpgiápnhau.TrongcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIsửdụngnănglượngxanh,cácchâulụctrởthànhmộtsânchơimớichođờisốngkinhtế,vàcácliênminhchínhtrịcấpchâulụcnhưLiênminhchâuÂutrởthànhmôhìnhquảntrịchínhphủmới.

Ngaysauphầntrìnhbàycủatôi,PeterBakker,CEOcủaTNT(trướcđâylàcôngtybưuchínhHàLanđượctưnhânhóavàlàmộttrongnhữngcôngtyhậucầnhàngđầutrênthếgiới)lênphátbiểu.Trướcsựbấtngờcủatôi,ôngquaysangkhángiảvànói“Toàncầuhóađanghấphối.”Theoquanđiểmcủaông,sựgiatăngchóngmặtcủagiádầutrênthịtrườngthếgiớikhiếnchoviệcvậnchuyểnhànghóaquađạidươngbằngđườnghàngkhôngcànggặpkhókhănvàcácáplựcchínhphủnhằmđánhthuếphátthảiCO2sẽchỉlàmtăngchiphíhậucần.Ôngchorằngdòngchảykinhtếđangchuyểntừtoàncầuhóasangchâulụchóa,tăngtrưởngtrongthươngmạisẽngàycàngtậptrungtạicácthịtrườngchâulục,vàngànhhậucầnđãvàđangchuyểnhướngtậptrungvàonộiđịachâulục.

NếuđiềuBakkernóilàđúng,việctáiđịnhvịmộtphầnhoạtđộngthươngmạitừtoàncầuhóasangchâulụchóa,cùngvớisựlanrộngcơsởhạtầnghậucầnTIRquacácvùngtrongcùngchâulụcgiốngnhưmạngkhôngdâycókhảnăngsẽđẩynhanhsựhìnhthànhcácnềnkinhtếvàliênminhchínhtrịchâulục.

NhữngngườithamdựcuộchọpnhấttríủnghộkếhoạchcủaLiênminhchâuÂunhằmxâydựngmộtcơsởhạtầngcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Nhưngkhihọbỏphiếu,tôikhôngthểkhôngnhậnthấysựimlặngtrongphòngkhimỗingườiđềutrầmtưvềnhữnggìcóthểxảyra.

TRỞVỀPANGAEA

MặcdùtôiđãnóitừvàinămtrướcvềviệccơsởhạtầngcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIsẽhỗtrợcácthịtrườngvàliênminhchínhtrịchâulụcvàkếtnốixuyênlụcđịa,nhữngtácđộngsâusắcvềkhônggianmớithựcsựdiễnratrongthờigiangầnđây.Tháng6/2009,tôicómộtchuyếnbayđêmtớiDakar.Quacửasổmáybay,tôinhìnthấynhữngánhđènlấplánhtừhònđảoGorée nổi danh,một trong những đầumối trung chuyển tại Senegal của hoạt động buôn bán nô lệ châu Phi xuyênĐại TâyDương.DakarlàđiểmxanhấtvềphíatâycủachâuPhilụcđịavàdođóđãtrởthànhmộtđiểmtậptrungvàvậnchuyểnnôlệtớicácnướcchâuMỹ.

Vàingàysau,tôiđangăntrưatrênbãibiểnvớiMoustaphaNdiaye,mộtcốvấnriêngcủaTổngthốngSenegalAbdoulayeWadevề

khảnăngđấtnướcôngsẽđitiênphongtrongmộtkếhoạchpháttriểnkinhtếtheoCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcóthểlàmmôhìnhchocácnướccònlạiởchâuPhi.Trongcuộctròchuyện,tôikhôngthểkhôngchúýtớihònđảoGoréengayởngoàikhơi−mộtlờinhắckhôngngừngvềsựtànkhốcmàchếđộnôlệvàchủnghĩađếquốcđãgâyravớilụcđịavàngườidânchâuPhi.

TrongcuộcnóichuyệncókhichủđềchuyểnsangnhữngnétđặctrưngcủađườngbờbiểnTâyPhivàtôinhậnxétlàthậtthúvịkhiđộcongcủabờbiểnchâuPhigầnnhưhoàntoànkhớpvớiđườngbờbiểnphíađôngcủaNamMỹ,giốngnhưhaimảnhcủamộttròchơighéphình.

Cácnhàkhoahọctừlâuđãnghingờrằngtạimộtthờiđiểmbanđầutronglịchsửtráiđất,haichâulụcnàycóthểđãlàmộtvùngđấtduynhấtvàmộtquátrìnhđịachấtđãtáchrờichúngquathờigian.Trongthậpniên1960,cácnhàđịachấtđãxônxaovềnhữnggiảthuyếtmớivềsựdịchchuyểnmảngkiếntạovàtrôidạtlụcđịa.Nhiềunhàkhoahọcđồngthuậnrằngchođến200triệunămtrướcđây,trongthờikỳTrungSinh,cáclụcđịavẫnđượckếtnốitrongmộtvùngđấtrộngmàcácnhàđịachấtgọilàPangaea.CácnhàkhoahọctinrằngmộtsựdịchchuyểntrongmảngkiếntạocủatráiđấtđãkhiếnchoPangaeabịtáchrờithànhcáclụcđịahiệnnay.Hiệngiờlầnđầutiênđãcómộtsốtraođổivềviệcgắnkếtlạicáclụcđịathànhmộtvùngđấttoàncầuduynhất,đánhdấusựtrởlạicủasiêulụcđịaPangaea.Hãyđểtôigiảithíchvềđiềunày.

CơsởhạtầngTIRchỉmớibắtđầulanrakhắpcácchâulụccùngvớisựhìnhthànhcácthịtrườnglụcđịamớivàcácliênminhđiềuhànhchâulục.LiênminhchâuÂulànềnkinhtếchâulụcvàliênminhchínhtrịđầutiênbắtđầuquáđộsangmộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.CácliênminhchâulụcgầnđâyđãđượcthànhlậpởchâuÁ(LiênminhASEAN),châuPhi(LiênminhchâuPhi)vàNamMỹ(LiênhiệpcácquốcgiaNamMỹ).TạiBắcMỹ,HiệpđịnhthươngmạitựdoBắcMỹ(NAFTA)làtiềnthânchomộtliênminhlụcđịa.Cácđịaphương,khuvựcvàchínhphủquốcgiasẽkhôngbiếnmấttrongthếkỷtớimàcònđượccủngcốsứcmạnhnhờcácliênminhchâulụcmangđếnmộtthẩmquyềnchínhtrịbaotrùmgiúpđiềuchỉnhcácthịtrườnglụcđịatíchhợp.Cácliênminhlụcđịamớiđangbắtđầulậpkếhoạchđểkếtnốicácvùngđấtcủahọvềvậtlý,tạoramộtkhônggianđịalýliềnmạchđểtiếnhànhhoạtđộngthươngmạitoàncầutrongthếkỷXXI.Trênthựctế,quátrìnhchâulụchóađangthúcđẩysựquaylạivớimộtlụcđịatoàncầuduynhất−Pangaeathứhai,lầnnàyđượcthiếtkếbởibàntayconngười.

LiênminhchâuÂugầnđâyđãhợptácvớiLiênminhchâuPhiđểxâydựngcơsởhạtầngchocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIsẽgiúpkếtnốihaichâulụcnày.Chẳnghạn,mộtdựánnhiềutỷđô-lacótênlàDesertecđangđượclênkếhoạchđểđưanănglượngtạoratừcôngnghệgióvànănglượngmặttrờitừsamạcSaharaquacáccápnốitớichâuÂu,cungcấphơn15%tổngnhucầunănglượngcủaLiênminhchâuÂuđếnnăm2050.

Đồngthời,TâyBanNhavàMa-rốcđãthảoluậnvềviệcxâydựngmộtđườnghầmvậnchuyểnbêndướieobiểnGibraltarsẽnốiliềnchâuÂuvàchâuPhi.GiốngnhưđườnghầmChannelnốinướcAnhvớichâuÂu,đườnghầmmớisẽvậnchuyểnhànhkháchvàhànghóagiữachâuÂuvàchâuPhi,đưahaichâulụcnàylạivớinhautrongmộtmạnglướihậucầnduynhất.

NgavàMỹcũngđangtiếnhànhthảoluậnnhằmxâydựngmộtđườnghầmdài64dặmdướieobiểnBeringnốiSiberiavàAlaskavớichiphídựtínhtừ10đến12tỷđô-la.ĐườnghầmnàysẽcómộthệthốngđườngsắtcaotốcliênkếtlụcđịaÁ-ÂuvàchâuMỹphụcvụmụcđíchthươngmạivàdulịch,tạoramộtmạnglướihậucầnkếtnốitrênđấtliềntrảidài3/4quãngđườngvòngquanhthếgiớitừLondonđếnNewYork.ĐườnghầmnàysẽphụcvụmộtmụcđíchkháclàchophépcảhaichâulụcchiasẻđiệnkhaitháctừnguồnnănglượngtáitạokhổnglồởSiberiavàAlaska.

TheoquanđiểmkỹthuậtthìviệclắpđặtđườngdâyđiệncaothếdướinướcđểtraođổiđiệnsạchgiữachâuÂu,châuPhi,châuÁvàchâuMỹlàdễdànghơnsovớiviệcxâydựngcácđườnghầmởsâudướiđạidươngvàvìlýdođó,rấtcóthểsẽđượctriểnkhaitrongtươnglaigần.Việckếtnốicácđườnghầmsẽcầnnhiềuthờigianhơnvàcácnhàphântíchchínhsáchdựkiếnmấthơn20nămđểhoànthành.

Vớinhữngngườichorằngkhảnăngkếtnốicácchâulụclàkhótin,hãynhớtớisựhoàinghilantrànkhinhữngýtưởngvềkênhđàoSuezvàPanamalầnđầutiênđượcthảoluận.Mặcdùnhữngtháchthứcvềkỹthuậtvàthiếtkế,chưakểđếncácchiphíliênquanđãgâyrasựnghingờvềtínhkhảthicủachúng,nhữnglợithếvềthươngmạilàquálớnđểcóthểbỏqua.Chúngtađãtìmracáchđểxâydựngcảhaikênhđàonàytrongthờigianngắnkỷlục.

KênhđàoSuezcắtquaAiCậpđểkếtnốiĐịaTrungHảivàBiểnĐỏđãmởramộttuyếnđườngthủynhântạogiữachâuÂuvàchâuÁmàkhôngcầnphảiđiquabánđảoSừngchâuPhi.Kênhđàodài101dặmnàyđượcbắtđầuxâydựngvàonăm1859vàhoànthànhchỉ10nămsauđó.Hơn1,5triệungườilàmviệctrongdựánvàhàngngànngườiđãthiệtmạngtrongquátrìnhxâydựng

Suez.

KênhđàoPanamađượcngườiPhápkhởicôngxâydựngtrongnhữngnăm1880vàbỏrơikhônglâusauđó,đãđượcMỹhoànthành.KênhđàocắtngangquaTrungMỹnàynốiĐạiTâyDươngvàTháiBìnhDươngvàgiúptránhđượcquãngđườngdàiquanheobiểnMagellanởcựcnamcủaNamMỹ.KênhđàoPanamadoMỹxâydựngđượcbắtđầuvàonăm1904vàhoànthànhchỉ10nămsauđó,khiến5.609ngườithiệtmạng.

Trongkhinhữngtháchthứckỹthuậtliênquanđếnviệckếtnốicácvùnglụcđịacủathếgiớilàrấtkhókhăn,nhữngcơhộithươngmạilàrấtlớn.Mặcdùchưahềchắcchắn,cáclụcđịatrênthếgiớicókhảnăngsẽkếtnốilạitrongcơsởhạtầngcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvàogiữathếkỷnày,mởđườngchosựtrởlạicủasiêulụcđịaPangaea.

CũnggiốngnhưInternetkếtnốiloàingườitrongmộtkhônggianảoduynhấtphântánvàhợptác,cuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIkếtnốiconngườitrongmộtkhônggianchínhtrịPangaeasongsongvớinó.Khônggianchínhtrịnàysẽnhưthếnào?BởivìcơsởhạtầngTIR−trọngtâmcủacácthịtrườngsựquảntrịlụcđịa,mởrộngtheochiềungangvàmangtínhphântán,hợptácvàkếtnốitheomạnglưới,sựquảntrịlụcđịavàtoàncầucũngcóthểmangnhữngđặctínhđó.ÝtưởngvềmộtchínhquyềntoànthếgiớitậptrunghóacóthểphùhợpvềlogictrongCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIvớicơsởhạtầngmởrộngtheochiềudọcvàcơcấutổchứcphâncấpvàtậptrung,nhưngsẽlàlạclõngtrongmộtthếgiớicócơsởhạtầngnănglượng-truyềnthôngtheonút,phụthuộclẫnnhauvànganghàng.Cơchếtruyềnthông,nănglượngvàthươngmạitheomạnglướitrảidàikhắphànhtinhchắcchắnsẽthúcđẩymôhìnhquảntrịtheomạnglướiởcảcấpđộchâulụcvàtoàncầu.Sựthiếtkếmộtkhônggiansốngkếtnốiliênlụcđịatạoramộtđịnhhướngkhônggianmới.Trongmộtxãhộitoàncầungàycànghộinhập,ngườitabắtđầuxemmìnhnhưmộtphầncủamộtsinhvậthànhtinhkhôngthểphânchia.

LIÊNMINHLỤCĐỊAĐẦUTIÊNCỦATHẾGIỚI

CáchọcgiảthờiTrungcổkhôngthểtưởngtượngđượckháiniệmvềmộtquốcgia–mộtchếđộquảnlýthếtụccaiquảnbằngsựđồngthuậncủacáccôngdânchứkhôngphảitheomệnhlệnhtừđấngtốicao.Ngàynay,dùcóLiênminhchâuÂu,hầuhếtmọingườitrênthếgiớiđềukhótưởngtượnglàcôngdâncủamộtliênminhchâulụcvàxemmìnhnhưmộtphầncủamộtgiađìnhchínhtrịmởrộngtrảidàitừbờđạidươngnàyđếnbờđạidươngkia.Ýtưởngvềviệcmỗichâulụcđượcđiềuhànhbởimộtliênminhchính trịnghe cóvẻkỳ lạ.Tuynhiên, trừmột số trườnghợpbấtkhảkháng,điềunày cókhảnăng là tương lai củaxãhội.Thậtlạkhinghecácnhàphântíchchínhsáchvàcácnhàbáosuyđoánvềnhữngsựđiềuchỉnhquyềnlựcchínhtrịmới–G20,G8,G2vàBRIC,nhưngkhôngbaogiờđềcậpđếnmộtsựđiềuchỉnhchínhtrịsâurộnghơnđangbắtđầudiễnratrêntoànthếgiớidướihìnhthứcquảntrịlụcđịa.

CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIkhôngchỉmangđếnmộtthếhệcácnhàlãnhđạochínhtrịmớisuynghĩtheolốiphântánvàhợptác,màcònmangtớicácđịnhchếquảnlýmớicótínhphântánvàhợptáctươngtự.LiênminhchâuÂuchínhlàliênminhlụcđịađầutiên.Nóđượcrađờisauhaicuộcchiếntranhthếgiớitànkhốcvàđượchìnhthànhvớiýtưởngrằngđịachínhtrịtruyềnthống,trongđómỗiquốcgiacóchủquyềncạnhtranhcảtrênthịtrườngvàchiếntrườngđểgiànhquyềnlợichomìnhcầnphảinhườngchỗítnhấtlàmộtphầnchomộtcơchếchínhtrịchâulụcmới,trongđócácquốcgiahợptácvớinhauđểthúcđẩycácquyềnlợikinhtếvàanninhchung.TrongkhilợiíchriêngcủacácquốcgiakhôngbiếnmấtvớisựrađờicủaLiênminhchâuÂu,cácthếhệngườichâuÂungàycàngcởimởhơnvớiviệcđôikhiđịnhdanhmìnhlàngườichâuÂu.

LiênminhchâuÂuđầutiênđượckếthợpvớimụcđíchchiasẻnănglượng.HiệpđịnhCộngđồngThanvàThépchâuÂu(ECSC)vàonăm1951làđứacontinhthầncủaJeanMonnet,ngườiđượchầuhếtngườidânchâuÂucoilàchađẻcủaLiênminhchâuÂu.MonnetchorằngsựcạnhtranhkinhtếlâudàigiữaĐứcvàPháptốtnhấtnênđượchạnchếbằngcáchsátnhậpcácnguồntàinguyênthanvàhoạtđộngsảnxuấtthépcủahọ,đặcbiệtlàtheohànhlangcôngnghiệpcótranhchấplâudàidọctheosôngRuhrvàsôngSaar.HiệpướcECSCcủaParisđượckýkếtbởiPháp,Đức,Ý,Bỉ,HàLanvàLuxemburg.Năm1957,sáunướcthànhviênđãkýkếtHiệpướcRome,mởrộngsựhợptácbaogồmcảviệcxâydựngCộngđồngKinhtếchâuÂu(EEC).CácnướcnàycũngkýmộtthỏathuậnriêngđểxâydựngCộngđồngNănglượngNguyêntửchâuÂu(Euratom),mộtliêndoanhhợptácnhằmpháttriểnđiệnhạtnhântrongkhuvực.

Ngàynay,LiênminhchâuÂugồmcó27quốcgiathànhviênvớitổngdânsố500triệungườitrongmộtkhuvựctrảidàitừbiểnIrelandđếnNga.

Bâygiờ,khiEUbướcvàonửathếkỷthứhai,nănglượngmộtlầnnữađãtrởthànhtrungtâmtronggiaiđoạnpháttriểnlụcđịatiếp

theo.TrongkhiLiênminhchâuÂucótiềmnănglàthịtrườngthươngmạinộibộlớnnhấttrênthếgiớivới500triệungườitiêudùngvốncóvà500triệungườitiêudùngbổsungtừcáckhuvựchợptáctrảidàitớiĐịaTrungHảivàBắcPhi,nóvẫnchưatạorađượcmộtthịtrườnghộinhậpchung.

CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIItạođiềukiệnchoviệcxâydựngcơsởhạtầngtruyềnthôngvànănglượngtoànchâulụcmangtínhphântánsẽgiúptạoramộtkhônggiankinhtếxuyênsuốtnhờđóhơnmộttỷngườitrongkhuvựcEUcóthểthamgiavàohoạtđộngthươngmạimộtcáchdễdàngvàhiệuquảvớilượngkhíthảicarbonthấp,giúpchâuÂutrởthànhthịtrườnghộinhậpchunglớnnhấtvàonăm2050.ĐâylànhiệmvụthiếtyếucònchưahoànthànhcủaLiênminhchâuÂu.

CácquốcgiachâuÁ,châuPhivàNamMỹđangbắtđầuhọctheoEUvàthànhlậpcácliênminhlụcđịariêngcủahọvớicùngmụctiêutạoramộtthịtrườnghộinhậpchung.VàcũnggiốngnhưLiênminhchâuÂu,họđangkếthợpcácphươngtiệntruyềnthôngInternetmangtínhphântánvớinănglượngtáitạođểtạonêncơsởhạtầngchomộtnềnkinhtếCáchmạngcôngnghiệplầnIII–mộtnềnkinhtếcóthểtạođiềukiệnchomộtlướiđiệntíchhợphoàntoàn,mạnglướiviễnthôngvàhệthốngvậntảiphụcvụthươngmạitoànchâulục.Mộtcơsởhạtầngnănglượng-truyềnthônghợptácvàphântántrảidàitoànbộcácchâulụcsẽthúcđẩysựhoànthiệncủacáchìnhthứcquảntrịlụcđịa.

LIÊNMINHASEAN

QuátrìnhnàyđãđượctiếnhànhởchâuÁ,nơi10quốcgiaĐôngNamÁgồmcóIndonesia,Malaysia,Philippines,Singapore,TháiLan,Brunei,Myanmar,ViệtNam,LàovàCampuchiađãtạonênHiệphộicácnướcĐôngNamÁhayASEAN.BanướckháclàTrungQuốc,NhậtBảnvàHànQuốcđãliênkếtvớiASEANđểhìnhthànhASEAN+3hayAPT.

ASEANđượcthànhlậpvàonăm1967đểthúcđẩy“tăngtrưởngkinhtế,tiếnbộxãhộivàpháttriểnvănhóatrongkhuvựcthôngquacácnỗlựcchung”.Tuynhiênđếnnăm2003,cácquốcgiathànhviênmớiđiđếnthỏathuậnxâydựngmộtcộngđồngASEANtheomôhìnhtươngtựnhưLiênminhchâuÂu.Năm2007,cácnướcthànhviênđãnhómhọptạiđảoCebuởPhilippinesvàcómộtbướctiếnlớnbằngviệckýkếtTuyênbốCebuvềviệcđẩynhanhquátrìnhxâydựngmộtcộngđồngASEANvàonăm2015.CộngđồngASEANgồmcóbatrụcột:CộngđồngChínhtrị-AnninhASEAN,CộngđồngKinhtếASEANvàCộngđồngVănhóa-XãhộiASEAN.

HiếnchươngASEANcóhiệulựcvàonăm2008,quyđịnhcácnướcthànhviênphảihoạtđộngtrongmộtkhungpháplýchungvàthànhlậpcáccơquanchínhthứcđểhỗtrợviệcxâydựngmộtcộngđồnglụcđịagắnbó.

TạiHộinghịthượngđỉnhĐôngÁtạiCebu(Philippines)năm2007,cácnướcthànhviênASEANđãkýmộtthỏathuậnthứhailàTuyênbốvềAnninhnănglượngĐôngÁlàmnềntảngchoviệcxâydựngmộtcơsởhạtầngnănglượnglụcđịavàđặtnềnmóngchomộtnềnkinhtếTIRxuyênsuốtchâuÁ.ThỏathuậnnănglượngnàycũngđượckýkếtbởicácđốitáckhuvựccủaASEANlàTrungQuốcvàẤnĐộ,cảhainướcởlụcđịaĐôngNamÁvàcácquốcgiaTháiBìnhDươnggồmcóNhậtBản,HànQuốc,ÚcvàNewZealand.

Cácbênkýkếtthừanhận“dựtrữtoàncầuvềnănglượnghóathạchhạnchế,giádầunhiênliệutrênthếgiớikhôngổnđịnh,cácvấnđềmôitrườngvàytếngàycàngxấuđivànhucầucấpthiếtphảigiảiquyếtvấnđềtráiđấtnónglênvàbiếnđổikhíhậu.”Vớinhữnghạnchếnày,vấnđềcấpthiếtđốivớicácnướcASEANlàlàmthếnàođểtiếptụcpháttriểnkinhtếvớitốcđộcaomàkhônglàmảnhhưởngđếnmôitrườnghoặcgópphầnlàmTráiđấtnónglên.Đểthúcđẩytăngtrưởngkinhtế,cácnướcsẽcầnứngdụngnănglượngsạchtrênquymôlớn,việcsẽđòihỏimộtquyếttâmchungđểđưanănglượngtáitạovàothựctiễnmộtcáchnhanhchóngtrênkhắplụcđịavàkhuvựcTháiBìnhDương.

Vìvậycácbênđãđồngý“giảmsựphụthuộcvàonhiênliệutruyềnthống...tăngcôngsuấtvàgiảmchiphícủacácnguồnnănglượngtáitạovàthaythếthôngquacáckếhoạchtàitrợsángtạo”và“bảođảmmộtnguồncungcấpnănglượngổnđịnhthôngquađầutưvàocáccơsởhạtầngnănglượngkhuvựcnhưlướiđiệnASEAN.”

ĐiềukhoảncuốicùngcủaTuyênbốCebu−việcxâydựnglướiđiệnASEANđóngvaitròquantrọngtrongquátrìnhchuyểnđổisangnềnkinhtếlụcđịacủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvàsựcủngcốmộtkhônggianquảntrịlụcđịaASEAN.ASEAN,vớikhẩuhiệu“10quốcgia,mộtcộngđồng”đãđặtramộtkếhoạchnănglượngtoàndiệndàihạncholụcđịanàyvàtriểnkhaichươngtrìnhhànhđộng5nămlầnthứnhấtcótênlàKếhoạchhànhđộngvìhợptácnănglượngASEAN(APAEC)giaiđoạn2010-2015.TrọngtâmcủakếhoạchnàylàlướiđiệnASEAN–một“chươngtrìnhhàngđầu”đượckíchhoạttừnăm2004bởicácnguyênthủquốc

giaASEANvớimụctiêutạonên“mộtlướiđiệnĐôngNamÁhoàntoànhộinhập.”

ViệcxâydựngmộtlướiđiệnchungtrênkhắplụcđịaĐôngNamÁsẽtạotiềnđềchosựrađờimộtthịtrườnghộinhậpchungvàmộtliênminhchínhtrịlụcđịa.Hiệnnaycó4dựánlướiđiệnkếtnốiđangđượctriểnkhaivàhơn11dựánkhácđangtronggiaiđoạnlênkếhoạchvớichiphíướctính5,9tỷđô-la.

ASEANhiểurõtầmquantrọngcủaviệcchuyểnsangnănglượngtáitạovàvaitròthiếtyếucủamộtlướiđiệnkếtnốilụcđịatrongviệctạonênmộtcộngđồngASEAN.ASEANkhẳngđịnhrõràngrằnghọ“nhậnthấysựcầnthiếtphảiđưacácnướcASEANvượtquacácchínhsáchvàviệclậpkếhoạchvềnănglượngđểtiếntới...cácchínhsáchphụthuộclẫnnhauliênquốcgiavàhướngrabênngoàiđểđạtđượcsựhộinhậpkinhtếlớnhơn.”KhảnăngtạoramộtthịtrườnghộinhậpchungvàmộtliênminhchínhtrịlụcđịacủacácnướcASEANcuốicùngsẽphụthuộcvàotốcđộhọcóthểxâydựngmộtlướiđiệnxanhthôngminhđểkếtnốikhuvực.

MặcdùcộngđồngASEANđangnhanhchóngchuyểnbiếntầmnhìnthànhthựctếchínhtrị,cómộtsốvấnđềbỏngỏcóthểlàmtổnhạiđếnnỗlựccủahọnhằmtạoramộtliênminhlụcđịa.ĐầutiênlàcáibóngquálớncủaTrungQuốc.Với1,3tỷngườivàmộtnềnkinhtếđãvượtquaNhậtBảntrởthànhđộnglựccủachâuÁ,TrungQuốclàẩnsốlớntrongđấutrườngchâulục.Liệunócótiếptụcđứngbênlềnhưmộtkhuvựcđốitácliênkết,nhấtlàtrongtrườnghợpASEANtrởthànhmộtcộngđồngchínhtrịchunghaykhông?Mộtliênminhchínhtrịgồm605triệungườiĐôngNamÁ,mặcdùchỉbằngmộtnửadânsốcủaTrungQuốc,sẽvẫnlàmộtthếlựcđánggờm.NếuNhậtBản,HànQuốc,ÚcvàPhilippineschuyểntừvịtríđốitácsangthànhthànhviênchínhthứccủacộngđồngASEAN,điềunàysẽmanglạisứcmạnhkinhtếbổsungvàgần300triệungườinữabiếnliênminhnàythànhmộtđốitrọngmạnhmẽcủaTrungQuốctrongkhuvực.

NếuẤnĐộ,mộtngườikhổnglồchâuÁđangpháttriểnnhanhkhácvớigần1,2tỷngườitrởthànhthànhviênchínhthứccủacộngđồngASEAN,nướcnàysẽcóthểápđảocácnướccònlạivàthốnglĩnhvềchínhtrị.

LýdoLiênminhchâuÂucóthểxâydựngthànhcôngmộtkhônggianchínhtrịlụcđịađơnnhấtlàvìkhôngcóchínhphủnàocóthểhoàntoànquyếtđịnhcácđiềukhoảncủahoạtđộngliênkếtchínhtrị.TrongkhiĐứclàcỗmáykinhtếvàthànhphầnmạnhmẽnhấttrongliênminh,sứcmạnhcủanókhônglấnátđượctấtcảcácnướccònlại.

CộngđồngEUdừnglạiởngưỡngcửacủaNga.ĐiềuđókhôngcónghĩalànướcNgakhôngthểtuyênbốrằngnólàmộtphầncủachâuÂucũngnhưviệclàmộtphầncủachâuÁ,vàrằngnócầnphảiđượcxếpvàoLiênminhchâuÂu.Tuynhiênchođếnnay,nướcnàychỉđạtđượcvaitròđốitácđặcbiệtvàrấtítnhàquansátchorằngđiềuđócóthểthayđổitrongtươnglaigần.

TôiđềcậpđếnchủđềthànhviênLiênminhchâuÂuvàomộtdịpăntốivớiMikhailGorbachev.ÔngnóirằngnướcNgaquálớnđểđặtmìnhvàoLiênminhchâuÂuvàthayvàođóNgacóthểsẽtiếptụcquanhệđốitácngàycànggầngũivớichâuÂu,thậmchítớimứcđượckếtnốitrongmộtmạnglướiđiện,truyềnthôngvàgiaothônglụcđịatíchhợp,tứclàtrởthànhmộtphầncủathịtrườngchungnhưngkhôngthuộckhônggianchínhtrịchung.

ĐiềutươngtựcóthểxảyraởchâuÁtrongmốitươngquanvớiTrungQuốcvàẤnĐộ.CơsởhạtầngtậptrungchỉhuyvàkiểmsoátcủachínhphủTrungQuốckhiếnchonướcnàyítcótriểnvọngbằngẤnĐộtrongviệcthamgiavàocácquanhệmangtínhphântánvàhợptáclàđặctínhcủachínhtrịtrongcácliênminhlụcđịa.Mặtkhác,ẤnĐộvớicơcấuquyềnlựcdânchủvàphitậptrunghơnnhiềucóthểtạonêncácquanhệhợptácgầngũihơnvàthậmchícóthểtrởthànhthànhviêncủaASEAN.Tấtcảnhữngđiềuđóhoàntoànlàphỏngđoántạithờiđiểmnày.MộtthếhệtrẻđếntuổitrưởngthànhtạiTrungQuốccởimởhơnnhiềuvớicáchtiếpcậnkinhtế,chínhtrịvàtổchứcxãhộimangtínhphântánvàhợptáccóthểnhanhchóngthayđổicụcdiệncủatròchơivớinhữnghậuquảrấtkhódựđoánởgiaiđoạnđầucủaquátrìnhchâulụchóanày.

Mộtđiểmcuốicùngđángchúýcóliênquantớiviệctạoracácliênminhlụcđịaởtấtcảcácchâulụclàquyềnlựcngàycàngtăngcủacácđịaphươngvàkhuvựckhôngcònbịgiớihạnbởicácranhgiớiquốcgia.

SựchuyểndịchquyềnlựcchínhtrịnàydiễnrabấtngờkhidựánLiênminhchâuÂulầnđầutiênđượctriểnkhai.ĐiềugâytranhcãithựcsựduynhấtlúcđólàcộngđồngchâuÂusẽgiốngvớimộtthịtrườngchunghaylàmộtnhànướcliênbangtậptrunghơn.NgườiAnhủnghộmôhìnhthịtrườngchung,hyvọngsẽduytrìchủquyềnquốcgiacủahọtrongkhitậnhưởngnhữnglợithếthươngmạitừviệctrởthànhmộtphầncủamộtthịtrườnghộinhậplớnhơn.NgườiPháplạichuộngcơchếtậptrunghơnvớihyvọngcóthểđiềukhiểnhoặcítnhấtgâyảnhhưởngmàkhôngthiệthạiquánhiềuvềchủquyềnquốcgia.Cuốicùng,LiênminhchâuÂupháttriểntheocáchướnghoàntoànkhác,vượtxamộtthịtrườngchungvàmangrấtíttínhchấtcủamộtnhànướcliênbang

tậptrung.KinhnghiệmcủaEUchothấylàkhicácnhànướcđộclậpkếthợpvớinhauđểtạoramộtcộngđồngchínhtrịchungvớicácthịtrườnghộinhậpvàbiêngiớimởcửa,cácquanhệthươngmạivàchínhtrịcóxuhướngtrởnênnganghàngvàmởrộngrangoàicácbiêngiớiquốcgiatrướcđây,tạonênmộtcấuhìnhnănglượngmớimangtínhđiểmnútvàphântánnhiềuhơnlàtậptrungtừtrênxuống.MôhìnhquảntrịEUtươngđồnghơnvớimộtmạnglướicácnhànướcđộclập,khuvựcvàthànhphố,trongđókhôngcólựclượngđơnlẻnàocóthểquyếtđịnhphươnghướngcủaliênminh,buộctấtcảcácthànhphầnchínhtrịcùngthamgiahợptácđểđạtđượcsựđồngthuậnvềcácmụctiêuchung.

Việctạoramộtthịtrườnglụcđịavàquảntrịlụcđịavớicácbiêngiớimởcũnggiúpcáckhuvựcvươnrakhỏichínhphủquốcgiacủahọvàthiếtlậpcácquanhệthươngmạivớicáckhuvựckhác,đôikhilàgiápranhvàchỉcáchđườngbiêngiớiquốcgiahoặccáchxavềđịalývớiđấtnướccủahọ.CáckhuvựcgiápranhquabiêngiớitrongEUđangngàycàngtíchcựcthamgiavàocácquanhệhợptácthươngmạidướinhiềuhìnhthứcvàthườngcóđượcquanhệthươngmạichặtchẽhơnsovớichínhphủcủamìnhhoặccáckhuvựcxahơntrongcùngđấtnước.

Dođịnhhướngnganghàng,môhìnhtruyềnthông-nănglượngcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIrấtpháttriểntrongcáckhônggianmởkhôngbiêngiới.ĐiềunàycónghĩalàkhiLiênminhASEANtrởthànhhiệnthực,cácbiêngiớimởcửasẽchophépcáckhuvựctiếpgiápnhaukếtnốivàcùngxâydựngcơsởhạtầng5trụcộtchoTIR,giốngnhưgiaotiếpmạngkhôngdâylantruyềntừvùngnàysangvùngkhácvànhanhchóngpháttriểnthànhcácmạnglướiliênkếtrộnglớntrảidàiquacáckhuvựcgiápranh.

NếuTrungQuốcvàẤnĐộ,hainướcđãkýTuyênbốNănglượngCebu,mởcửabiêngiớiquađóchophépcácvùnglâncậnkếtnốivàxâydựngcơsởhạtầngchungTIR,mạnglướilantỏacóthểlàmgiảmđiquyềnlựctốicaomàmỗichínhphủtừngcóđốivớiviệcsảnxuấtnănglượngvàphânphốiđiệntrongphạmvibiêngiớicủahọ.Điềunàysẽlàmthayđổivềcănbảncơcấuquyềnlựcchínhtrị,giốngnhưđiềuđangdiễnraởchâuÂu.

TrungQuốcvàẤnĐộcóthểnhậnrahọkhôngcólựachọnnàokhácngoàiviệctrởthànhmộtphầncủamộtliênminhlụcđịanếumuốngiữnhịpvớikinhtếthếgiớitrongthếkỷXXI.HiệnnaycảhainướcđềutíchcựchànhđộngđểpháttriểncáccôngnghệTIR.Đặcbiệt,TrungQuốcđangtiếnrấtgầntớikhảnăngtiếpquảnvịtrílãnhđạomàLiênminhchâuÂuđãcótừlâutrongviệcpháttriểnvàquảngbámộtsốthànhphầncôngnghệtrọngđiểmcủanó.NhưngTrungQuốclạitáchbiệtmỗitrụcộtcôngnghệnhưthểchúnglàcácđốitượngđộclập.Vìthếtrongkhinướcnàyđangnhanhchóngtrởthànhnhàlãnhđạovềcôngnghệnănglượngtáitạovàbắtđầuxâydựngcáctòanhàkhôngphátthảivànănglượngdương,pháttriểncôngnghệhydrovàcáccôngnghệlưutrữkhác,xâydựnglướiđiệnthôngminhvàsảnxuấtcácxechạyđiệnvàpinnhiênliệu,họchưahoàntoànhiểuđượctácđộngxãhộicủanhữngviệclàmnàykhiđượckếtnốitrongmộthệthốngtươngtácđơnnhất.Khikếthợplại,chúngđòihỏimộtkhônggianchínhtrịphẳng,mởvàđượcchiasẻđểcóthểpháttriển,mởrộngquymôvàtốiưuhóatiềmnăngkinhtế.ĐiềutráikhoáylàTrungQuốccóthểđangpháttriểncácyếutốvềphầnmềmvàphầncứngsẽlàmhạbệhìnhthứcquảntrịtừtrênxuốnghiệnnaycủahọ.VànóitheocụmtừyêuthíchcủachủnghĩaMác,đâychínhlà“mộtsựphủđịnh”.

LIÊNMINHCHÂUPHI

Năm2002,cácnguyênthủquốcgiacủa54nướcchâuPhi,vớidânsốtổngcộnghơn1tỷngười,đãramắtLiênminhchâuPhi(AU)vớimụctiêuthúcđẩy“sựhộinhậpchínhtrịvàkinhtếxãhộicủachâulục”.CáccơchếtriểnkhaiAUđãrơivàosựchậmtrễquan liêu cho đến năm 2008, khi Liên minh này và Liên minh châu Âu tham gia vào Quan hệ Đối tác Năng lượng Phi-Âu(AEEP).MụcđíchcủasựhợptácnàylàthúcđẩysựpháttriểncủanănglượngtáitạovàxâydựngmộtkếhoạchtổngthểvềđiệnchochâuPhiquađókếtnốimộttỷngườidântrongmộtmạnglướitíchhợpsẽphủkhắpchâulục.

ChâuPhilàchâulụccócơsởhạtầngvềđiệnkémpháttriểnnhấtthếgiới.Cứ10ngườiởtiểuvùngSaharachâuPhithìcó7ngườikhôngđượcsửdụngđiện,trongkhinhiềungườikhácchỉđượcsửdụngnguồnđiệnngắtquãngvàkhôngổnđịnh.ThựctếlàphầnlớncácnướcchâuPhicònchưacócơsởhạtầngcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIcóthểlạilàmộtlợithế.MộtsốnhàphântíchchínhsáchchorằngchâuPhicóthể“đitắtđónđầu”tớimộtcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIImàkhôngphảigiảiquyếtvấnđềquảnlýchiphívàkhắcphụcgánhnặngtừviệcrờibỏmộtcơsởhạtầngCáchmạngcôngnghiệplầnIIđanghấphối.Trướcthựctếnày,LiênminhchâuÂuđãdành376triệueurocho77dựán,chủyếunhằmthúcđẩycácnguồnnănglượngtáitạovàmởrộngmạnglưới,vàcamkếtbổsungthêm588triệueurochocácdựántươnglaichưađượclênkếhoạch.

QuanhệđốitácnănglượnggiữaEUvàAUcóhaimụctiêungắnhạncụthể:đầutiênlàmangtớicácdịchvụnănglượnghiệnđạivà

bềnvữngchoítnhấtthêmmộttrămtriệungườichâuPhi;thứhailàtăngđángkểviệcsửdụngnănglượngtáitạoởchâuPhibằngcáchxâydựngcáccơsởđểcóthểsảnxuấtthêm10.000MWtừthủyđiện,5.000MWtừnănglượnggió,500MWtừcácnguồnnănglượngtáitạokhác.GiốngnhưASEAN,thựctếngàycàngrõràngrằngmộtchếđộnănglượngtáitạophântánvàhợptácsẽluônđikèmvớisựhìnhthànhmộtkhônggianquảntrịlụcđịatheomạnglưới.

TuynhiênchâuPhivẫnphảiđốimặtvớimộttrởngạilớn.DoCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIkhôngdiễnraởhầukhắptiểuvùngSaharachâuPhi,nơinàythiếuđinhữngchuyênmônnghiệpvụvàkỹthuậtcũngnhưcáckỹnăngnghềnghiệpđểhỗtrợcácngànhcôngnghiệpcầnthiếtđốivớiviệchoànthànhmụctiêu.ĐólàlýdoquanhệđốitácEU-AUtậptrungđồngđềuvàochiasẻkiếnthứcvàchuyênmônkỹthuậtcũngnhưvàohoạtđộngcấpvốnvàchuyểngiaocôngnghệ.ÝtưởngcủahọlàtạoramộtquanhệhợptácchặtchẽgiữahailiênminhchâulụcsẽgiúpchâuPhipháttriểncácdoanhnghiệpvàđàotạonênmộtlựclượnglaođộngcókỹnăngcóthểxâydựngvàquảnlýmộtcơsởhạtầngTIR.HyvọngcủahọlàcácsángkiếnnănglượngchungnhằmtạoramộtmạnglướiđiệnxanhtrênkhắpchâuPhisẽmởra“cáccơhộimớiquantrọngchohoạtđộnggiaothươngvàhợptáckinhdoanhgiữachâuPhivàchâuÂu”vàgiúpthànhlậpmộtthịtrườngliênlụcđịamạnhmẽ.

QuanhệđốitácEU-AUđãnhậnđượcsựtunghôtừkhắpnơitrênthếgiới.NhữngngườiủnghộTIRchỉrarằngkhônggiốngnhưhaicuộcCáchmạngcôngnghiệpđầutiêndựavàocácnguồnnănglượngnhiênliệuhóathạchhạnchếchỉcóởmộtsốđịađiểmvàđòihỏinhữngkhoảnđầutưquânsựlớnvàcanthiệpđịachínhtrịđểduytrìlànhữngđiềucólợichocácnướcphíabắcmạnhhơn,nănglượngtáitạocóởkhắpmọinơivàđặcbiệtphongphúởcácnướcđangpháttriểnnằmdướiđườngxíchđạo.Donănglượngtái tạođượcphântánrộngrãi,mộtcuộcCáchmạngcôngnghiệp lần IIIcó triểnvọngđồngđềutạicácnướcđangphát triểncũngnhưởcácnướcpháttriển.ChâuPhimớichỉbắtđầukhaitháctiềmnăngvềnănglượngtáitạocủahọ.Cácnhàphântíchnănglượngnóirằngcácnguồnnănglượngtừmặttrời,gió,thủyđiện,địanhiệtvàsinhkhốicókhảnăngcungcấpvượttrênnhucầunănglượngcủamọichâulục.Điềuquantrọnglàcầntạoramộtsânchơithuậnlợithôngquatrợgiúptàichính,chuyểngiaocôngnghệvàcácchươngtrìnhđàotạođểhỗtrợcácnướcđangpháttriểngiốngnhưhoạtđộngcủaquanhệđốitácEU-AU.

Tuynhiênnhữngnỗlựcđóđangvấpphảisựnghingờ.Nhữngngườihoàinghiđặtcâuhỏivềviệcliệucácchươngtrìnhnàycótạoramộthìnhthức“chủnghĩathựcdânsinhthái”mớivàviệndẫnDựánCôngnghiệpDesertectạisamạcSaharagâynhiềutranhcãinhưmộtdấuhiệu.Mộtcuộctranhluậngaygắtđangdiễnragiữanhữngngườiủnghộtậptrunghóaviệcsảnxuấtnănglượngphụcvụxuấtkhẩuvớinhữngngườiủnghộviệcsảnxuấtđiệntừcácnguồnnănglượngtáitạocósẵntạiđịaphươngvàchiasẻnótrongkhuvựcquacáclướiđiệnphântánthôngminh.NhữngmâuthuẫnnàycũngtươngtựnhưtranhcãitạiMỹvềviệctậptrunghóasảnxuấtnănglượnggióvàmặttrờiởmiềntâyvàvậnchuyểnđiệnquađườngdâyđiệnsiêucaoápchocácbangphíađông,vớinhữngngườiởcácvùngkháccủađấtnướcủnghộviệcsảnxuấtđiệntạiđịaphươngtừcácnguồnnănglượngtáitạovàchiasẻtrênmộtlướiđiệnthôngminhquốcgiacótínhphântán.

NhữngngườiủnghộSángkiếnCôngnghiệpDeserteclậpluậnrằng“nếubạnhỗtrợcáckhoảnđầutưquymôlớnvàoviệcsảnxuấtvàtruyềntảiđiệnởBắcPhi,việcnàysẽtựđộngthúcđẩyngànhđiệnđịaphương,chuyểngiaocôngnghệvàchuyểngiaokiếnthức”.MộtsốquanchứctạichâuPhicũngđồngývớiquanđiểmnày.AboubakariBabaMoussa,giámđốccơsởhạtầngvànănglượngcủaỦybanLiênminhchâuPhinóirằngdựánDeserteclàmộtgiảiphápđôibêncùngcólợichocảLiênminhchâuÂuvàLiênminhchâuPhi.“TạichâuPhi,chúngtôikhôngthiếubứcxạmặttrờivàđấtđai.NhữngngườichâuÂukhôngcócáctàinguyênnhưvậy.”BabaMoussahyvọngrằngcácdựántươngtựcóthểđượctriểnkhaitạisamạcKalahariởNamPhivàsamạcOgadenởĐôngPhi.Ôngđềnghịnhữngngườiphêphán“thửtưởngtượngvềhàngtrămngànviệclàmvàbaonhiêunănglượngcóthểđượctạora.”

Nhữngngườikháclạicảnhgiáchơnnhiều.Họthắcmắcliệucáccôngviệctiềmnăngsẽchỉlàviệclàmtạmthời,laođộngphổthôngvàhầuhếtlựclượnglaođộngcótaynghềcaođượcđưatừchâuÂuđểxâydựngvàduytrìcáccơsởvậtchất.HermannScheer,vịchủtịchquácốcủaHộiđồngThếgiớivềNănglượngtáitạovàlàmộtnghịsĩĐức,chorằngviệcvậnchuyểnnănglượngmặttrờiđườngdàilàkhônghiệuquảvàlãngphí,vàchâuPhinêntậptrungcácnỗlựcvàosảnxuấtnănglượngtáitạotạiđịaphương.TổchứcHòabìnhxanhGreenpeace−cũngthamgiavàocuộctranhluậnnày.SvenTeske,GiámđốcquốctếvềnănglượngtáitạocủaGreenpeaceủnghộdựánDesertecnhưngvớiđiềukiệnlànóphảiđượctriểnkhaicùngvớicácsángkiếnsảnxuấtnănglượngtáitạotạiđịaphươngtrêntoànchâulục.

Mâuthuẫngiữaquanđiểmtậptrunghóahayphântánviệcsảnxuấtnănglượngtáitạođangleothangtrênkhắpthếgiới.Trongkhitôikhôngphảnđốimộtsốhoạtđộngtậptrunghóasảnxuấtđiệntừmặttrời,gió,thủyđiện,địanhiệtvàsinhkhối,chúngcókhảnăngchỉchiếmmộtphầnnhỏsovớinănglượngtáitạođượctạorađểthúcđẩymộtnềnkinhtếCáchmạngcôngnghiệplần

III.Thựctếlànănglượngtáitạocótínhchấtphântánkhắpnơivànhữngcôngnghệtruyềnthôngphântánmớisẽtạođiềukiệnchoviệckhaithácvàlưutrữnhữngnguồnnănglượngnàytạichỗvàphânphốichúngquacácmạnglướithôngminhphủkhắpcácchâulục.Nhờđóchúngtasẽcókhảnăngsảnxuấtđiệnphântánvớihiệuquảcaohơnvàchiphírẻhơnvượtxaphươngphápkhaitháctậptrunghóatruyềnthống.

Điệnnganghàngđãvàđangbắtđầulàmchuyểnbiếncácnướcđangpháttriển.ĐiệnđangđếnvớicácvùngsâuvùngxaởchâuPhichưabaogiờđượctiếpcậnvớimạngđiệntậptrung.RõrànglàsựrađờicủađiệnthoạidiđộngđãthúcđẩysựpháttriểncủacơsởhạtầngTIRmới.

HàngtriệuhộgiađìnhởcácvùngnôngthôncủachâuPhiđãnhanhchóngdànhdụmtiền−từviệcbánđộngvậthaynôngsảndưthừa−đểmuađiệnthoạidiđộng.Nhữngchiếcđiệnthoạinàyđượcsửdụngvàocáchoạtđộngkinhdoanhcũngnhiềunhưđểliênlạccánhân.Ởcácvùngnôngthôncáchxacơsởngânhàng,ngườidânđangngàycàngdựavàođiệnthoạidiđộngđểthựchiệncácgiaodịchchuyểntiềnnhỏ.Vấnđềlàkhikhôngcóđiệnnhữngngườisửdụngđiệnthoạidiđộngthườngxuyênphảiđibộđếncácthịtrấnđểsạcpinđiệnthoại.

ElisabethRosenthalđãviếttrongtờNewYorkTimescâuchuyệnvềmộtngườiphụnữnôngthônởKenyamỗituầnlạiphảiđibộhaidặmđểthuêxemáyvàláixethêmbatiếngđếnmộtthịtrấnđểsạcpinđiệnthoạivớimộtkhoảnphí30xu.Gầnđây,giađìnhcôđãbánmộtsốvậtnuôiđểmuamộtthiếtbịnănglượngmặttrờitrịgiá80đô-la.Hiệngiờmộttấmpinnănglượngmặttrờiđượcgắntrênmáilềubằngthiếccủacôcungcấpđủđiệnđểkhôngchỉsạcpinđiệnthoạimàcòngiúpchiếusángbốnbóngđèntrần.Mặcdùcácsốliệuthốngkêcònchưađầyđủ,cóvẻnhưcácgiađìnhởkhắpchâuPhiđangtiếnhànhlắpđặtpinmặttrờivàcácnhàphântíchdựbáoviệcnàysẽđượcnhânrộngnhanhchóngkhihàngtriệungườikháccũnglàmtheođểtiếntớicuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.NhữnggìđangxảyraởchâuPhibáohiệumộtsựchuyểnbiếnmangtínhlịchsửvớiviệccáchộgiađìnhnhảyvọttừthờikỳchưacóđiệnđếnthẳngkỷnguyênTIR.

Ngoàinănglượngmặttrời,cáccôngnghệnănglượngxanhđượcsảnxuấtởquymônhỏkháccũngđangnhanhchóngđượctriểnkhai,baogồmcácbuồngkhísinhhọcnhỏtạorađiệnvànhiênliệutừphânbò,cácnhàmáyđiệnsiêunhỏtạorađiệntừvỏtrấuvàcácđậpthủyđiệnnhỏphátđiệntừcácdòngchảytạiđịaphương.Mảnhghépcònthiếulàmộtlướiđiệnphântánthôngminhgiúpcáccơsởsảnxuấtđiệnnhỏđộclậpnàychiasẻđiệnvớinhữngngườikháctrongtoànbộkhuvực.Điềunàycóthểxảyrakhihàngtriệugiađìnhbắtđầutựsảnxuấtđiệntừcácnguồnnănglượngtáitạotạichỗ.Quátrìnhnàylàbiểuhiệncủasựdânchủhóanănglượngtrongcáccộngđồngnghèonhấtthếgiới.

LIÊNMINHNAMMỸ

LiênminhNamMỹlàmộtngườiđisautrongquátrìnhchâulụchóa.HaihiệphộikhuvựctrướcđólàCộngđồngcácquốcgiavùngnúiAndesđượcthànhlậpvàonăm1969gồmcóBolivia,Chile,Columbia,EcuadorvàPeru;vàMercosurđượcthànhlậpvàonăm1991gồmcóBrazil,Paraguay,UruguayvàArgentinađềuđượcxâydựngđểtạoramộtkhuvựcmậudịchtựdochung.

Vàotháng5/2008,cácnguyênthủquốcgiađạidiệncho12nướcNamMỹđãnhấttrícùngthamgiavàthànhlậpLiênminhcácquốcgiaNamMỹ(UNASUR).LiênminhnàybaohàmcảhailiênminhhảiquanhiệntạilàMercosurvàCộngđồngAndeancũngnhưcácnướcGuyana,SurinamevàVenezuela, tạonênmộtkhuvựcrộng6.845.000dặmvuôngvới388triệudânvàtổngsảnphẩmnộiđịalà4nghìntỷđô-la.LiênminhNamMỹmớinàysẽcómộtlựclượngphòngthủchung.Tổngthưkýđầutiêncủaliênminh,cựutổngthốngArgentinaNéstorKirchnerđượcbổnhiệmtrongnăm2010nhưngđãmấtkhônglâusauđó.TổngthưkýhiệnnaylàMariaEmmaMejiaVélez,cựubộtrưởngngoạigiaoColombia.CácquốcgiathànhviêncũngđãnhấttríthànhlậpmộtQuốchộiNamMỹ,cấphộchiếuchung,tạoramộtđồngtiềnchungvàhướngtớimộtthịtrườngchunghộinhậpvàonăm2014.

Hiệpướcthànhlậpliênminhđặtnănglượngởhàngđầucủachươngtrìnhnghịsự,yêucầucácnướcthànhviêncamkếtxâydựngmộtcơsởhạtầnglụcđịađểchiasẻđiệnvànănglượng.HộiđồngNănglượngNamMỹ,đượcthànhlậpvàotháng4/2007bởi12nguyênthủquốcgia,đãđượccoilàbộphậnchínhthứccủaLiênminhUNASURvàđượcgiaotráchnhiệmpháttriểnmộtChiếnlượcNănglượngNamMỹ.Hộiđồngđãđặtưutiênvàoviệcpháttriểncácnguồnnănglượngtáitạodồidàocủachâulụcnàyvì“nóđóngmộtvaitròquantrọngtrongviệcđadạnghóamatrậnnănglượngcơbản,anninhnănglượng,việcxúctiếnphổcậpnănglượngtoàncầuvàbảovệmôitrường.”

Trongthựctế,nhiềuquốcgiaNamMỹđãchậmchạptrongviệctừbỏnhiênliệuhóathạch.Brazil,cườngquốckinhtếcủachâulụclàmộtngoạilệ.Nướcnàysảnxuấtra84%lượngđiệntừnguồnthủyđiệntáitạovàethanolnộiđịachiếmtừ20đến25%mỗilít

xăngđượcsửdụngtronggiaothông.SựchútrọngvàothủyđiệnvàethanolthựcvậtkhiếnBraziltrởthànhmộttrongnhữngnềnkinhtếnănglượngtáitạotiêntiếnnhấttrênthếgiới.

Tuynhiên,tìnhyêucủaBrazilvớinănglượngtáitạocóthểbịthayđổi.ViệcpháthiệnratrữlượngdầumỏlớnởvùngnướcsâungoàikhơitrongnhữngnămgầnđâyđãbiếnBrazilthànhmộttrongnhữngnhàsảnxuấtdầumỏhàngđầuthếgiới–hiệnnaynướcnàyđangđứngthứ12–làmnảysinhvấnđềliệuchínhsáchnănglượngcủanócảởtrongnướcvàquốctếcótiếptụcđitheohướngcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,haysẽquaylạivớivănhóadầumỏlâuđờihơn.

MộtẩnsốởBrazillàcôngsuấtthủyđiệntươnglaicủanướcnày.Trongkhinướclàmộtnguồnlựctáitạođược,hiệntượngtráiđấtnónglênđangtạoramộtthayđổilớntrongchutrìnhthủyvăncủahànhtinh,gâyralũlụtdữdộivànhữngđợthạnhándàihơn.SôngAmazon,nguồnthủyđiệnchính,làmộttrongnhữngkhuvựccủathếgiớiđãchịuảnhhưởngcủahạnhángâyradobiếnđổikhíhậu.Năm2001,Brazilđãtrảiquamộtđợthạnhánkỷlụclàmgiảmmạnhcôngsuấtthủyđiện,khiếnchomạnglướitruyềntảicủanướcnàybịsụtápvàmấtđiệntrongsuốtcảnăm.

Nhữngđợthạnhánnghiêmtrọnghơntrongtươnglaicũngcóthểlàmgiảmsảnlượngmíavàđẩygiáethanollêncaohơn.Tuynhiên,Brazilcómộtnguồnnănglượngmặttrờidồidàochưađượckhaithácvàcóthểtậndụng.

Venezuela làmộtngoại lệ thúvị khác.Đấtnướcnày có trữ lượngdầunặng rất lớnvà lànướcxuấtkhẩudầu lớn thứ9 thếgiới.HugoChavezđãsửdụngcácnguồnthutừdầumộtcáchchiếnlượctrênđấutrườngđịachínhtrịđểthúcđẩychươngtrìnhnghịsựvềýthứchệcủamìnhcũngnhưtrênmặttrậntrongnướcđểthúcđẩythươnghiệuđộcđáovềchủnghĩaxãhộidântúycủamình.Vớidoanhthudầuchiếmkhoảng30%GDPcảnước,ngườitacóthểnghĩrằngTổngthốngChavezkhôngphảilàngườisẽđấutranhđểchuyểnsangnănglượngtáitạovàCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Tuynhiên,trongmộtthếgiớichứađầysựkhôngchắcchắn,cáchànhvichínhtrịvàlựachọnvềchínhsáchcũngthườnggâybấtngờnhưvậy.

Ngày17/9/2006,tôivàvợđangcùngănsángvớitờNewYorkTimestrảiratrênbàn.Tôigiởmục“Ýtưởngvàxuhướng”trongđótoànbộmộttrangđượcdànhriêngđểnóivềnhữngcuốnsáchyêuthíchnhấtcủaôngHugoChavez.Ýtưởngcủabàiviếtlàthửđàosâutâmlýbêntrongcủanhàlãnhđạothấtthườngnàyvàtìmhiểuvềlốisuynghĩcủaông.TôiđọclướtquadanhsáchnhữngquyểnsáchưathíchnhấtcủaChavez:NhữngngườikhốnkhổcủaVictorHugocủa,DonQuixotecủaMigueldeCervantes,NướcMỹcủatôiđâurồicủaMichaelMoore,BướcngoặtcủaFritjofCapra,KinhtếhọcvềgianlậncủaJohnKennethGalbraithvàNềnkinhtếhydrocủaJeremyRifkin.Tôiđọclạimộtlầnnữa.TôichưabaogiờgặpôngChavezhaythậmchíliênlạcvớiông.TôiđọclướtquacảbàibáođểxemcóthểtìmbấtkỳthôngtinnàovềlýdoôngChavezbịthuhútbởicuốnsáchcủatôi–nóichocùng,nótoànnóivềsựkếtthúccủakỷnguyêndầumỏ,huyếtmạchcủanềnkinhtếđấtnướcông.ChaveznóitrongbàiviếtrằngFidelCastro,ChủtịchCubađãđềnghịôngđọccuốnsáchvàôngđãgiữlời(TôicũngchưabaogiờgặpFidelCastro).

Báochíđưatinvàotháng7/2006, trongchuyếnthămchínhthức Iran,TổngthốngChavezđãcómộtbàiphátbiểucảnhbáonhữngngườiIrandựkháncầnchuẩnbịchomộttươnglainănglượnghậudầumỏhoàntoànkhácbiệt.TổngthốngChaveztríchdẫncuốnNềnkinhtếhydrovànóivớikhángiảrằng“cuốnsáchđượcdựatrênmộtthứkhôngcònlàgiảthuyếtmàlàmộtluậnđiểm...mộtngàynàođódầusẽcạnkiệt”HầuhếtnhữngngườikỳcựuởTrungĐôngkhôngcầnmộtngườiMỹtríchdẫncácnghiêncứuvềsảnlượngdầucựcđiểmtoàncầuđểnóivớihọđiềuhọđãbiếtquárõ.CómộtcâunóiởTrungĐôngđạiloạithếnày:“Ôngtôicưỡilạcđà,chatôiláixehơi,tôiđimáybayphảnlựcvàcháutôisẽlạicưỡilạcđà.”

Khôngnhấtthiếtlànhưthế.CácsamạcởTrungĐôngvàBắcPhicónhiềutiềmnăngvềnănglượngmặttrờitrênmỗimétvuônghơnbấtkỳkhuvựcnàokháctrênthếgiới–thựctếlàchúngcótiềmnăngnănglượnglớnhơntấtcảlượngdầutừngđượckhaitháctừsâubêndướinhữngđụncátởđây.CáctiểuvươngquốcẢRậpthốngnhất,nhàsảnxuấtdầulớnthứnămthếgiới,đãvàđang chuẩn bị chomột thời kỳ hậu dầumỏ. AbuDhabi đang đầu tư hàng tỷ đô-la để xây dựngmột thành phốmới trên samạc.MangtênMasdar,đâylàmộtthànhphốhậucarbonsẽđượcvậnhànhhoàntoànnhờánhnắngmặttrời,gióvàcácdạngnănglượngtáitạokhác.ĐólàmộtkhônggianđôthịcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,thànhphốđầutiêntronghàngngànthànhphốsẽtrởthànhđiểmnúttrongcácmạnglướiphânphốisẽphủkhắpcácchâulục.TôiđãđếnMasdarvàonăm2009vàquansátcáckỹsưvàcôngnhânxâydựngtòanhàđầutiêncókiếntrúcmàtôichưatừngthấytrướcđây.Thiếtkế,vậtliệuxâydựngvàmặttiềntòanhàtrônggiốngnhưtừmộtbộphimvềtươnglaivàkhiếntôichoángváng.

VậythìbàihọctừbàiphátbiểucủaôngChavezlàgì?HãybắttayngayvàoviệcchuyểnđổisangmộtnềnkinhtếCáchmạngcôngnghiệplầnIII–đừngtrìhoãnđếnkhicácốngdẫndầucạnkiệtvìkhiđólàquámuộn.

Tôingheđượcthôngđiệpđólầnđầutiênvàomùahènăm2002từmộtnhânvậtbấtngờkháclàCEOcủamộttrongnhữngcôngtydầuhàngđầuthếgiới.TôivàvợđãởLosCabostạiBajaMexicođểthamdựHộinghịthượngđỉnhCEOvềHợptáckinhtếChâuÁ-TháiBìnhDương(APEC),cuộchọpthườngniêncủacácnguyênthủquốcgiatạiTháiBìnhDương.TôithamgiaphiênhọptoànthểcùngRaúlMuñozLeos,tổnggiámđốccủaPemex,côngtydầukhíquốcdoanhcủaMexico.Vàothờiđiểmđó,Mexicolànướcsảnxuấtdầumỏlớnthứnămtrênthếgiới.Tôiphátbiểuvềtrạngtháisảnlượngdầucựcđiểmsắpxảyra,kêugọicácnhàlãnhđạochínhphủbắttayvàochuẩnbịchoviệcchuyểnđổisangnềnkinhtếhậucarbon.TôinghĩlàôngMuñozLeossẽphủnhậnquanđiểmcủatôimộtcáchlịchsựvàđưaramộtdựbáolạcquanhơn.Thayvàođó,ôngchiasẻcácnghiêncứunộibộcủaPemexchothấysảnlượngdầucủaMexiconhiềukhảnăngsẽđạtđỉnhvàonăm2010.Điềunàykhiếnkhángiảvôcùngchoángvángvàcảhộitrườngimphăngphắc.MộtlãnhđạodoanhnghiệpngườiMexicođứnglênvàhỏiMuñozLeoshệquảcủađiềunàyvớiMexico,vớithựctếlàdoanhthudầumỏcủaPemexchiếmmộtphầnđángkểtrongcáckhoảnthucủachínhphủvàGDPcảnước.

MuñozLeostrảlờikháthậntrọng.ÔngnóimìnhđồngýrằngMexicovàthếgiớicầnphảibắttayngayvàoviệclênkếhoạchchomộtkỷnguyênnănglượngtáitạomới.Theoông,giảipháptốtnhấtcủaMexicolàsửdụngmộtphầnlớntrongnguồnthutừdầuhiệntạicủamìnhđểxâydựngcơsởhạtầngchomộtnềnkinhtếnănglượngtáitạo.ÔngnhắckhángiảrằngMexicosởhữucácnguồnnănglượngtáitạodồidàovớibứcxạmặttrờiquanhnămvàlượnggióởcácvùngbờbiển.

Nămsauđó,tôiđượcBộtrưởngNănglượngcủachínhphủliênbangMexicomờitớinướcnàyđểthảoluậnvềtriểnvọngcủaPemexkhichuyểnsangnănglượngtáitạovàđầutưvàocáctrụcộttạonênmộtnềnkinhtếTIR.Theotôibiếtthìcuộchọpkhôngđemlạihiệuquảgìnhiều.MuñozLeossauđórờikhỏiPemex.Dẫuvậybấtcứquốcgianàodùlànhànhậpkhẩuhayxuấtkhẩudầucũngsẽcốgắngđểtâmđếnnhữngnhậnxétmangtínhdựbáocủaông.ThờigianchoCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIcũngnhưviệcxâydựngcơsởhạtầngchoCáchmạngcôngnghiệplầnIIIkhôngcònnhiều.

TôinhớrằngnướcMỹ,mộtthờilàcườngquốcdầumỏhàngđầuthếgiới,đãđạtsảnlượngdầuđỉnhđiểmvàođầunhữngnăm1970vàkểtừđóphảidựavàolượngdầunhậpkhẩungàycàngđắtđỏđểduytrìnềnkinhtếcủamình.GiốngnhưMuñozLeostạiPemexvàtổngthốngChavezởVenezuela,tổngthốngMỹJimmyCarterđãcốgắngcảnhbáongườidânrằngchúngtacầnphảitìmcácgiảiphápthaythếchodầumỏtừhơn30nămtrước.

Vàonăm1979,trongnhữngngàyđentốicủacuộckhủnghoảngdầuthứhai,khicácmỏdầucủaIranđềubịđóngcửadotácđộngcủacuộccáchmạngIran,tìnhtrạngthiếuhụtdầudẫnđếnviệccácôtôxếphàngdàitạicáctrạmxăngđịaphươngởMỹgiốngnhưnhữnggìđãxảyravàonăm1973trongcuộckhủnghoảngdầulửađầutiên.NgườiMỹtứcgiậnvàmongtìmđượcgiảiphápchomộtvấnđềdườngnhưnằmngoàitầmkiểmsoátcủahọ.Nhậnratâmtrạngchungcủacảnước,tổngthốngCarterđãcóbàidiễnvănquantrọngnhấttrongnhiệmkỳtổngthốngcủamình,mặcdùvàothờiđiểmđónókhôngđượcđónnhậnvàcòntiếptụcbịcácchuyêngiachínhtrịcôngkíchchođếnngàynay.

NhàTrắnggọibàidiễnvănnàylà“Cuộckhủnghoảngniềmtin”,trongkhigiớitruyềnthôngđạichúnggọinólà“Bàidiễnvănốmyếu”.Bâygiờđọclạisauhơn30năm,tôimớithấybịlôicuốnvềtínhdựbáocủanó.Carterđãnhậnrarằngchúngtađangngàycàngphụthuộcvàodầumỏtừnướcngoàivàgiánănglượngchỉcóxuhướngtănglêntrongnhữngthậpkỷtới.Ôngnóirằngcuộckhủnghoảngdầulàđỉnhđiểmcủamộtloạtcácsựkiệntrongvòng25nămđangbắtđầulàmxóimònniềmtincủangườidânMỹvềmộttươnglaitốtđẹphơnlàđiểnhìnhcủagiấcmơMỹ.VụámsáttổngthốngKennedy,anhtraiTổngthốngRobertKennedyvàMartinLutherKingJr;cuộcchiếntranhViệtNamdaidẳngvàđauđớnđãlàmchiarẽnướcMỹ;lạmphátvàthấtnghiệpngàycàngtăngcũngnhưsựsụtgiảmtiềncôngđãlàmhéomòntinhthầncủangườiMỹ,tạoramộtcuộc“khủnghoảngniềmtin”.NhữnghàngdàitạicácđiểmbơmnhiênliệuvàgiáxăngcũngnhưcáchànghóadịchvụliênquanngàycàngtăngcànglàmtrầmtrọngthêmkhủnghoảngniềmtinvàbiếnnướcMỹtừmộtquốcgiacủahyvọngthànhmộtquốcgiatuyệtvọng.

Tổngthốngkêugọinhữngngườiđồngbàocủamìnhcùngthamgiamộtcuộcthậptựchinhvĩđạiđểgiànhlạiđộclậpnănglượng,đưanướcMỹtrởlạiđúnghướngvàphụchồiniềmtincủamọingườivềtươnglai:“Nănglượngsẽlàphépthửđầutiênvềkhảnăngđoànkếtcảquốcgiacủachúngtavànócũngcóthểlàtiêuchuẩnmàchúngtahướngtới.Trênchiếntrườngnănglượngchúngtacóthểgiànhlạimộtniềmtinmớichođấtnướcvàmộtlầnnữagiànhquyềnkiểmsoátvậnmệnhchung.”

TổngthốngđãlàmgươngvớiviệccholắpđặtnhữngtấmpinmặttrờiđầutiêntrênmáiNhàTrắngvàmộtlòsưởiđốtgỗtrongkhunhàcủamình.Ôngđặtranhữngsángkiếntáobạomớinhằmgiảmmộtnửasựphụthuộcvàodầumỏtừnướcngoàivàocuốithậpkỷsauđó,xâydựngcơchếbảotồnnănglượngvàpháttriểncácnguồnnhiênliệuthaythế.ÔngđềxuấtphêchuẩnxâydựngmộtngânhàngnănglượngmặttrờigiúpnướcMỹ“đạtđượcmụctiêuthiếtyếusảnxuấtđược20%nănglượngtừnguồnnănglượng

mặt trời vào trướcnăm2000.”Ôngđềnghị ngườiMỹvặnnhỏ các bộđiềunhiệt, sửdụng chung xehơi và giao thông côngcộng.ÔngkêugọithànhlậpmộthộiđồngquảntrịnănglượngtươngtựnhưỦybanSảnxuấtchiếntranhtrongThếchiếnIIđểgiámsátsựtriểnkhaitoàndiệncủađấtnướcvớimụctiêugiànhchiếnthắngtrongcuộcchiếnvềđộclậpnănglượng.

Khigiádầutrênthịtrườngthếgiớibắtđầugiảm,cộngđồngdoanhnghiệpMỹvàcôngchúngkhôngcònquantâmđếncáccuộcthậptựchinhnănglượngvĩđạinàynữa.NgườikếnhiệmcủaCarter,ôngRonaldReagan,chodỡbỏcáctấmpinnănglượngmặttrờitừmáiNhàTrắngvàcáclòsưởiđốtgỗtrongkhunhàtổngthống.NướcMỹquaytrởlạihoạtđộngkinhdoanhnhưthườnglệvàlưuhànhnhữngchiếcxetiêuhaoxănglớnhơnvàsửdụngnguồnnănglượnglớnchưatừngcóđểthúcđẩymộtlốisốngthiênvềhưởngthụvàlãngphí.

MặcdùnhữngcảnhbáocủaCarterđãbịcôngchúnglãngquêntrongthậpkỷtiếptheo,nhữngthayđổitolớntrongnềnkinhtếtoàncầuđãđặtranềnmóngchonhữngbướcđiđầutiênvàoquátrìnhchâulụchóaBắcMỹ,vàmộtlầnnữanănglượngsẽđóngmộtvaitròquantrọng.

MỘTLIÊNMINHBẮCMỸKÍNĐÁO

Cuộcsuythoáinăm1990-1991chuyểnsựtậptrungcủacảnướcvàophụchồităngtrưởngkinhtế.TạiWashington,cảhaipheCộnghòavàDânchủđềucoiviệctoàncầuhóa,xóabỏcácràocảnthươngmạivàthảnổithịtrườnglàconđườngtốtnhấtđểpháttriểnnềnkinhtếtrongnướcvàđưangườidânMỹtrởlạilàmviệc.Vớimongmuốnnêugương,tổngthốngGeorgeH.W.BushđãđàmphánthànhcôngHiệpđịnhthươngmạitựdoBắcMỹ(NAFTA)vớiCanadavàMexico.MặcdùmộtsốnhàquansátchínhtrịđặtcâuhỏiliệuđâycóphảilàtiềnthânchonềntảngcủamộtliênminhchínhtrịBắcMỹhaykhông,TổngthốngBushđãnhấnmạnhrằngcả3nướcđểkhôngcóýđịnhthànhlậpmộtliênminhchínhtrịnhưLiênminhchâuÂu.Thayvàođó,tầmnhìncủahọhoàntoànnằmởviệctạoramộtkhuvựcthươngmạiđểthúcđẩycáclợiíchkinhtếchungcủacácnướcthànhviên.

ChínhsáchnănglượnglàmộtyếutốquantrọngngaytừkhibắtđầuNAFTA,tuynhiêntrọngtâmcủanólàcácnguồnnănglượngtruyềnthống:than,dầu,khíthiênnhiênvàuranium–ítnhấtlàtheoquanđiểmcủaMỹ.Canadaởphíabắclànhàsảnxuấtdầulớnthứ6trênthếgiớivàMexicoởphíanamhiệnnayđứngthứ7.Kẹpgiữahainhàsảnxuấtdầuhàngđầuthếgiới,điềudễhiểulàMỹcómongmuốnsửdụngNAFTAnhưmộtcôngcụđểthúcđẩyanninhnănglượngcủamình.

RấtítngườiMỹbiếtrằngCanadalànhàcungcấpdầuvàcácsảnphẩmdầutinhchếlớnnhấtcủaMỹ,chiếm21%lượngdầunhậpkhẩucủanướcnày.Canadacũnglànướccótrữlượngdầulớnthứ2thếgiớichỉsauẢRậpXêÚt.Bêncạnhđó,Canadacòncungcấp90% lượngkhí thiênnhiênnhậpkhẩu vàoMỹ, chiếm15% tổng lượng tiêu thụ củanướcnày. Canada còn có trữ lượnguraniumđộgiàu cao lớnnhất thếgiớivà lànhà sảnxuấturaniumđứngđầuvàonăm2008, chiếm20%tổng sản lượng toàncầu.1/3lượnguraniumđượcsửdụngtrongcácnhàmáyhạtnhâncủaMỹđượckhaithácởCanada.CanadavàMỹcũngchiasẻmộtmạnglướiđiệntíchhợp,tấtcảnhữngđiềunàykhiếnchonướclánggiềngphươngBắctrởnênkhôngthểthiếuđốivớinềnkinhtếMỹvàlàđốitácthươngmạiquantrọngnhấtcủachúngta.

TuynhiênngàycàngcónhiềungườiCanadađặtcâuhỏiNAFTAlàmchođấtnướccủahọtrởthànhmộtđốitáccógiátrịhaylàmộtphầnbổsunghữuíchchonướcMỹ.NhiềungườiCanadakịchliệtphảnđốiviệctăngcườngNAFTAvàchorằngCanadađãvàđangbịhútvàonềnkinhtếlớnhơncủaMỹvàquađóđanglàmmấtdầnchủquyềnchínhtrịcủanó.CanadacũnglolắngrằngthamgiavàoNAFTAđồngnghĩavớiviệcphảichạytheohệtưtưởngthốngtrịcủaMỹthườngđingượclạivớinhữnggiátrịvănhóavàxãhộisâusắccủanướcnày.Họsợrằng“chủnghĩachâulụchóa”chỉlàlốinóichữcủaviệcxóabỏcácranhgiớidọctheokinhđộ49.Tómlại,CanadanghingờrằngNAFTAlàmặttrậnchomộtchủnghĩađếquốcMỹcôngnghệcaotrongthếkỷXXIđượcthiếtkếđểthâutómnguồntàinguyênphongphúcủaCanadavàbiếnnóthànhhìnhảnhcủaMỹ.

Nhữngngườiphảnđốiphươngphápchâulụchóa“mộtchiếchộpđựngtấtcả”cũnglolắngrằngCanadađangtrởnênphụthuộcvàoxuấtkhẩusangMỹ(hiện73%xuấtkhẩucủaCanadalàvềphíanam)tớimứcnướcnàycóthểbịbuộcphảichấpnhậnbấtcứđiềukhoảnthươngmạivàchínhtrịnàomàMỹápđặt.ĐâylàlýdocácnhànghiêncứuNAFTAcủaCanadakêugọitậptrungvàocácchínhsáchthươngmại,đầutưvàtàikhóagiúpthúcđẩysựpháttriểncủathịtrườngtrongnướcvàthươngmạivớicácnướckhác,nhữngcảicáchnhằmbảovệcácngànhcôngnghiệpcủaCanadakhỏichủnghĩabảohộcủaMỹvàcácbiệnphápkhắcphụctìnhtrạngmấtcânbằngthươngmạigiữaCanadavàMỹhiệnnay.

TrongkhingườidântậptrungvàonhữnglợiíchvàhạnchếcủaNAFTA,mộtloạihìnhtổchứcchínhtrịlụcđịakhácđãlặnglẽhìnhthànhvàpháttriểntrongvòng20nămquavàcókhảnăngvẽlạibảnđồchínhtrịBắcMỹ.CựuBộtrưởngngoạigiaoCanadaLloyd

Axworthylưuýrằngthậpkỷ1990chứngkiếnsựxuấthiệncủamộtloạtcácmạnglướikhuvựcxuyênbiêngiớitrongphạmvichâu lục.TạiMỹ,nhờ truyền thống tựchủ, các tiểubanggầnnhư là tựdo trongviệcquyếtđịnhcác thỏa thuậnkinh tế củamình.Trongnhữngnăm1990,cácbangởbiêngiớinướcMỹvàcáctỉnhcủaCanadađãcónhữngbướctiếnquantrọngđểtăngcườngcácmốiquanhệ.Vàonăm1999,thủhiếncủaOntariolúcđólàMikeHarristrongmộtbàiphátbiểutrướccácthốngđốcbangởbiêngiớicủaMỹđãnói:“Chúngtôithựcsựcoicácbạnlàcácđồngminhrấtmạnh,mạnhhơnnhiềuvùngcủaCanada,mộtquymôcólẽlớnhơnnhiềusovớichínhphủnướctôiđượcbiết.”Cácquanhệthươngmạixuyênbiêngiớigiữahainướcđãpháttriểnquanhiềuthậpkỷ.

Cácmốiquanhệthươngmạingàycànggầngũinàylạikéotheocácquanhệchínhtrịsâusắchơnbaogiờhết.HiệnnaycáchiệphộikhuvựccủacácthốngđốcbangMỹvàthủhiếntạiCanadatrảidàikhắpnơivớimụctiêuthúcđẩyvàhộinhậpcácchươngtrìnhhànhđộngthươngmạivàmôitrườngchung.Trênthựctế,sựhộinhậpchínhtrịcủacácbangvùngĐôngBắc,phíabắcvùngTrungTâyHoaKỳvàvenbiểnTháiBìnhDươngcùngvớicáctỉnhcủaCanadađãbắtđầulấnátnhữngliênkếtchínhtrịtruyềnthốngcủahọvớicáckhuvựcchínhtrịtrongcùngđấtnước.

HộinghịcácThốngđốcbangvùngNewEnglandvàThủhiếnmiềnĐôngCanada(NEG/ECP),đượcthànhlậpvàonăm1973đãdầndầnchuyểnsangmộtcáchtiếpcậnkhuvựcxuyênquốcgia.NEG/ECPgồmcó6bangcủaMỹvà5tỉnhcủaCanada:Connecticut,Maine, Massachusetts, New Hampshire, Vermont, Rhode Island, Quebec, Newfoundland và Labrador, Nova Scotia, NewBrunswickvàđảoPrinceEdward.Cácthốngđốcvàthủhiếngặpnhauhàngnămđểthảoluậnvềcácmốiquantâmchung.Giữanhữnghộinghịnày,NEG/ECPtriệutậpcáccuộchọpcủacácquanchứctiểubangvàtỉnhđểthựchiệncácchínhsách,tổchứccáchộithảovàchuẩnbịcácnghiêncứuvàbáocáovềcácvấnđềcóảnhhưởngtầmkhuvực.Hộinghịđãđạtđượcnhiềuthànhtựubaogồm“mởrộngcácquanhệkinhtếgiữacáctiểubangvàtỉnh;thúcđẩyhoạtđộngtraođổinănglượng;sựvậnđộngmạnhmẽchocácvấnđềmôitrườngvàpháttriểnbềnvững,vàsựphốihợpcủacácchínhsáchvàchươngtrìnhtrongcáclĩnhvựcnhưgiaothôngvậntải,quảnlýrừng,dulịch,nôngnghiệpquymônhỏvàthủysản.”

MộtkhuvựcchínhtrịxuyênquốcgiakháccóquymôtươngtựNEG/ECPnằmởtâybắcTháiBìnhDươngbaogồmcácvùngBritishColumbia,Alberta,vùnglãnhthổYukon,Washington,Oregon,Idaho,MontanavàAlaska.Đượcthànhlậpvàonăm1991,KhuvựckinhtếTâyBắcTháiBìnhDương(PNWER)cónhiệmvụ“tăngcườngpháttriểnkinhtếvàchấtlượngcuộcsốngchotấtcảmọicôngdâncủakhuvực.”

Tíchcựckhôngkémđốitrọngởphíađông,nhómPNWERđangcốgắngđiềutiếtcácbiệnpháptronglĩnhvựcnôngnghiệp,côngnghệmôitrường,sảnxuất lâmnghiệp,muasắmcông, táichế,viễnthông,du lịch, thươngmạivàtàichính,vàgiaothôngvậntải.CáctiểubanthuộcPNWERđanghướngtớimộtchiếnlượcnănglượngcấpkhuvực,tậptrungvàocácgiảipháppháttriểnbềnvữngtốtnhất,cũngnhưtìmkiếmcácphươngphápđểgiúpcácbangvàtỉnhgiảmcácchiphíytếđanggiatăng,thắtchặtvấnđềanninhbiêngiới,mởrộngđầutưnướcngoàivàchiasẻthôngtinđểnângcấpkỹnăngcholựclượnglaođộng.

CácnhómchínhtrịxuyênquốcgiamởramộtchươngmớitrongquátrìnhquảntrịcủaBắcMỹ,ởđócáctỉnhcủaCanadavàtiểubangMỹđềuđưanhữngthếmạnhriêngvàoquanhệhợptác.NguồndựtrữnănglượngtáitạokhổnglồcủaCanadamangtớimộtsựđảmbảoanninhnănglượngcầnthiếtđểgiúpcáckhuvựcchínhtrịxuyênquốcgiatrởnênbántựtrị.Canadacũngcómộtlựclượnglaođộngtrìnhđộcaovàcácchiphísảnxuấttươngđốithấp.Chẳnghạn,cácchủlaođộngngườiMỹtiếtkiệmchiphíytếbằngcáchđặtcáccơsởsảnxuấtởCanadahoặcthuêngoàicáccôngtyCanadabởingườilaođộngởCanadađượccấpbảohiểmytếquốcgia.

Mặtkhác,cácbangởbiêngiớinướcMỹlạicómộtsốtrườngđạihọctốtnhấtvàcơsởnghiêncứuvàoloạitốtnhấthànhtinh,mangtớichoquanhệđốitácnộichâulụcmớihìnhthànhmộtlợithếvềpháttriểnthươngmạihiệnđạisovớicáckhuvựckháctrênthếgiới.

ViệcxâydựngcácquanhệđốitáckhuvựcxuyênbiêngiớiởBắcMỹcũngtươngtựnhưnhữngquanhệđanghìnhthànhgiữacácvùngtrongLiênminhchâuÂuvànhữngquanhệtiềmnăngtrênmọichâulụckhicácnhànướcđộclậpgiảmbớtcácràocảnbiêngiớivềthươngmạivàxâydựngcáckhuvựcthươngmạirộnghơnhoặcthậmchícácliênminhchínhtrịchâulụctoàndiện.

Nhưđãnhắcđếntrongchươngnày,quátrìnhchâulụchóalàmsanphẳngchủquyềnquốcgiavàgiúpcáckhuvựckếtnốivượtquabiêngiớiquốcgiatheonhữngphươngcáchhoàntoànmớikhôngchỉtạoracơhộikinhtếmớimàcòntạoracácbảnsắcvănhóavàchínhtrịmới.Hãyxemxétvídụnày.Cólẽkhôngcócuộcthinàođượcđánhmạnhvàolòngtrungthànhvớiquốcgiahơn

hoạtđộnggiànhquyềnđăngcaiThếvậnhộiOlympic.KhiVancouvertranhcửquyềntổchứcOlympic2010,họđãđượchỗtrợbởitấtcảcácbangtrongKhuvựcKinhtếTâyBắcTháiBìnhDương,gâyraphảnđốitừcácvùngkháccủanướcMỹ.

Rõrànglàởnhữngnơimàquátrìnhchâulụchóađanghìnhthành,cáckhuvựcđangkếtnốivớinhauđểtạonênmộtcơsởhạtầngxanhcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Cũngnhưcácnguồnnănglượngnhiênliệuhóathạchhạnchếluônđượckhaitháctậptrungvàphânphốitừtrênxuống,hầuhếtcácnguồnnănglượngtáitạođượckhaitháchiệuquảtạiđịaphươngvàchiasẻnganghànggiữacáckhuvựctiếpgiápnhau.

TrongKhuvựcKinhtếTâyBắcTháiBìnhDương,CôngtyKhíđốtvàĐiệnTháiBìnhDương(PG&E)củaCalifornia,TậpđoànTruyềntảiđiệnBritishColumbia(BCTC)vàcôngtyAvistaUtilityđangcùngtìmhiểuviệcxâydựngmộtđườngdâyđiệnkéodàimộtngàndặmtừphíađôngnamtỉnhBritishColumbiatớimiềnbắcCalifornia,vớicôngsuấttruyềntải3.000MWđiệntừnguồnnănglượngtáitạođượckhaitháctạiđịaphươngvàtảilênlướiđiệndọctheotoànbộđườngdây.Phầnlớnlượngđiệnsẽđếntừcácnguồngió,sinhkhối,thủyđiệnnhỏvànănglượngđịanhiệtdồidàoởBritishColumbia.

ViệccoivùngTâyBắcTháiBìnhDươnglàmộtkhônggianchínhtrịkhôngphảilàhoàntoànviểnvông.Trongthựctếkhuvựcnàycómột lịchsửchungbắtnguồn từ trướckhi cócác ranhgiớiquốcgianhưngvẫncòn trong tâmtrí củanhữngngườidânởđây.NhữngngườisốngởkhuvựcTâyBắccủaBắcMỹthườngchorằngmìnhthuộcvùngCascadia,mộtkhuvựckhôngchínhthứcbaogồmAlaska,Yukon,BritishColumbia,Alberta,Washington,Oregon,Montanavà Idaho.Khuvựcnàycóđịahìnhbaoquanhvà cómột lịch sử chung gồm có các hệ sinh thái chung, nhữngkiểuhìnhdi cư củadânbảnđịa vàđịnh cư của châuÂu.ThomasJeffersoncoikhuvựcphíatâycủaLouisianaPurchasecótiềmnăngthànhmộtquốcgiariêngbiệt.

ÝtưởngvềCascadiađãđượckhắcsâutrongtâmtrícủacácnhàhoạchđịnhkhôngtưởngvàtrởthànhquanđiểmphổbiếntừrấtlâu.NếutínhcảCalifornia−thựctếnhiềungườidânởmiềnBắcCaliforniachắcchắnđềucoimìnhlàmộtphầncủaCascadia−khuvực60triệudânnàysẽcóGDP2nghìntỷđô-lavàtươngđươngvớiquymôcủanềnkinhtếTrungQuốc.

KhuvựckinhtếTâyBắcTháiBìnhDươngđãbaogồmphầnlớnCascadia,mộtthựctếmàcácnhàlãnhđạođảngtrongkhuvựckhôngbỏqua.Năm2007,thủhiếnBritishColumbia,GordonCampbellkhitraođổivềtiềmnăngkinhtếvàxãhộitolớncủakhuvựcthậmchíđãnói,“TôinghĩrằngcómộtảnhhưởngtựnhiênrấtmạnhmẽtrongkhuvựcđượcgọilàCascadia.”BởingườidâncủakhuvựcnàylànhữngngườiquantâmđếnmôitrườngnhấtởBắcMỹ,Campbellchorằngcáckhuvựcpháplýchínhtrịxuyênbiêngiớinêncùnghợptácđểxâydựngmộtthịtrườnggiaodịchcarbonchungnhằmgiảiquyếtvấnđềbiếnđổikhíhậu.Nămđó,BritishColumbiavàManitobađãcùngthốngđốcSchwarzeneggercủaCaliforniavàcácbangkháckýkếtSángkiếnKhíhậuMiềnTâyđểcùnghợptácthựchiệnmộtchươngtrìnhthươngmạivàhạnmứckhuvực.

HộinghịcácThốngđốcbangvùngNewEnglandvàThủhiếnmiềnĐôngCanadacũngđangphốihợpchặtchẽđểkếtnốicáckhuvựcpháplýcủahọtrongmộtkếhoạchchungnhằmchiasẻnguồnnănglượngtáitạođượcsảnxuấttrongkhuvựcquamộtmạnglướiđiệnphântánthôngminh.CáccơquanquảnlýđangkhẩntrươnghoànthiệncáctrụcộtcủamộtcơsởhạtầngTIRtrongkhuvựcvàkhihoànthành,cáccưdânsẽkhôngchỉchiasẻnănglượngmàcòntrởthànhmộtphầncủasinhquyểnkhuvựcđượckếtnốibởicácdoanhnghiệpvàđộingũlaođộnghậucarbon.Quantrọngkhôngkém,họsẽchiasẻchấtlượngcuộcsốngchungtrongmộtcộngđồngmởrộngvượtrakhỏicácranhgiớiquốcgia,tạonênliênminhnộichâulụcthựctiễncủariêngmình.

ThốngđốcbangMaineJohnBaldacciđãnóivềtínhchấtlịchsửcủanhiệmvụđặtrachocácthốngđốcvàthủhiếntrongmộtcuộchọpvàonăm2008.Mọingườiđangxemxétđềxuấtxâydựngmộtđườngtruyền345.000VolttừtrungtâmđếnphíabắcMainecóthểkếtnốivớimộtđườngtruyềnmớiđượcxâydựngtừPointLepreauởNewBrunswicktớiranhgiớicủaMaine.Đườngdâycaoápmớisẽcóthểtiếpnhậndòngđiệnkhaitháctừnguồnnănglượngtái tạoởCanadavàtruyềnqua lướiđiệncủavùngNewEngland.Trongphátbiểuủnghộdựán,ôngthốngđốcđãnóivớiđồngnghiệpCanadavàMỹ:

NewEnglandvàmiềnĐôngCanadacóvịthếđặcbiệtcóthểtậndụngnguồnlựckhổnglồtừsứcgió,thủyđiện,nhiênliệusinhhọcvànănglượngthủytriềuđểđápứngnhucầuvềđiệncủachúngta.Nhưngnếuhànhđộngriênglẻthìsẽkhôngcóbênnàocóthểkhaithácđượctốiđatiềmnăngnày…ChúngtaphảixâydựngmộtđườngtruyềnmớivừaphụcvụchocácdựánsảnxuấtđiệnởNewEnglandvừanângcaokhảnăngtruyềntảinguồnđiệnxanhtừCanadađếnMỹ.

RõràngkhicáckhuvựcđangbắtđầuđổimớinềnkinhtếtheoCáchmạngcôngnghiệplầnIIIthìmộtcụcdiệnchínhtrịmớinộichâulụcđangđượchìnhthànhdùcóđượccôngnhậnhaykhông.TrongHộinghịcácThốngđốcNewEnglandvàThủhiếnmiềnĐôngCanadanăm2010,thốngđốcbangMassachusettsDevalPatricknóirằng“Lànơiđãkhởiđộngcuộccáchmạngcôngnghiệp

(tạiBắcMỹ),khuvựcĐôngBắccũngcóthểtrởthànhnơidẫnđầuthếgiớitrongcuộccáchmạngnănglượngsạch.”Ôngtinrằng“bằngcáchcùngđưaracácmụctiêusửdụngnănglượnghiệuquảđầythamvọngvàtăngcườngsảnxuấtnănglượngtáitạo,chúngtasẽtạoracácviệclàmtronglĩnhvựcnănglượngsạch,tăngcườnganninhnănglượngvàcảithiệnchấtlượngkhôngkhí.”

Từ“chúngta”màôngnóiđếnchínhlàmộtcơchếchínhtrịkhuvựcxuyênquốcgiatrongnộibộchâulục.TuykhôngnhắcđếnWashingtontrongbàiphátbiểuđầycảmhứngnhưngchắchẳnôngcũngđểtâmđếnvấnđềnày.CùngngàyhômđóthốngđốcPatrickvànhóm11 thốngđốcvùngNewEnglandTrungĐạiTâyDươngđãgửi thưchoQuốchộivàLãnhđạopheđasố tạiThượngviệnHarryReidnhằmphảnđốikếhoạchxâydựngcáctrạmnănglượnggióvàmặttrờitậptrungởmiềnTâyvàchuyểnđiệntớimiềnĐôngbằngđườngdâycaothế,chorằngviệcnàysẽ“pháhoại”tiềmnăngkhaitháccácnguồnnănglượngtáitạoởbờbiểnphíaĐôngvà“bópnghẹt”triểnvọngkinhtếcủakhuvực.

CácliênminhkhuvựcxuyênquốcgianàychothấynếumộtliênminhchâulụctrởthànhhiệnthựcởBắcMỹ,chắcchắnnósẽkhôngchịusựđiềukhiểncủaWashingtonmàsẽpháttriểnvượtrangoàitrậttựchínhtrịkhuvựcđikèmvớicơsởhạtầngTIRxuyênbiêngiới.

TỪĐỊACHÍNHTRỊTỚICHÍNHTRỊSINHQUYỂN

Kỷnguyênliênlụcđịamớisẽbiếnđổidầndầncácquanhệquốctếtừđịachínhtrịsangchínhtrịsinhquyển.Nhưđãđềcập,sinhquyểnlàkhônggiantrảidàitừđáyđạidươngrangoàikhoảngkhôngvũtrụ,trongđócácsinhvậtsốngvàcácquátrìnhđịachấttươngtácvớinhauđểduytrìsựsốngtrêntráiđất.

Nhữngpháthiệnmớiđâycủacácnhàkhoahọcvềhoạtđộngcủabầusinhquyểntráiđấtđãgiúptáikhámpháhànhtinhchúngtađangsống.Trongrấtnhiềulĩnhvựcnhưvậtlý,hóahọc,sinhhọc,sinhtháihọc,địachấtvàkhítượnghọc,cácnhànghiêncứuđangbắtđầucoisinhquyểnhoạtđộngnhưmộtcơthểsốngvớicácdònghóachấtvàhệthốngsinhhọcliêntụctươngtácvớinhautrongvôvàncácvònglặpphảnhồigiúpsựsốngđượcsinhsôitrênhànhtinhnhỏbénày.

SựthayđổitrongquanniệmcủacácnhàkhoahọcvềtráiđấtcũngcóýnghĩatolớnnhưsựthayđổitưduytrongthờikỳhiệnđạimàcácnhàkhoahọcphủnhậnmiêutảcủabậctổphụAbrahamvềtráiđấtnhưmộtsảnphẩmcủaChúavàthaybằngquanđiểmrằngnólàtàndưcủamặttrờiđượcbắnvàokhônggian,nguộiđiquathờigianvàtrởthànhcáinôicủasựsống.Khisựsốngpháttriển,ítnhấtlàtheosựdiễngiảinhầmlẫnphổbiếncủaThuyếttiếnhóaDarwin,đãcómộtsựcạnhtranhkhốcliệtvềtàinguyênkhiếnchomuônloàirơivàomộtcuộcchiếnkhôngngừngđểtồntạivàsinhsản.

QuanđiểmxãhộihọcDarwinnhìnnhậntựnhiênnhưmộtchiếntrườngnơicácsinhvậtcạnhtranhvớinhauđểchiếmhữuthậtnhiềucácnguồntàinguyênchobảnthânvàconcháuđãđượccácquốcgiatiếpnhậnvàthểhiệntrongsuốtchiềudàilịchsửdướihìnhthứcđịachínhtrị.Chiếntranhkhôngngừngnổravàcácranhgiớichínhtrịliêntụcđượcvẽlạinhằmchiếmhữucácnguồnnhiênliệuhóathạchhiếmcóvàcáctàinguyêncógiátrịkhác–nguồnnănglượngsốngcủahaicuộccáchmạngcôngnghiệpđầutiên.

Tráilại,quanđiểmmớitrongkhoahọclạinhìnnhậnsựtiếnhóatrongđờisốngvàtrongcấutạođịahóahọccủatráiđấtlàmộtquátrìnhđồngsángtạomàsựtiếnhóanàythíchứngvớisựtiếnhóakiađảmbảochoviệcduytrìsựsốngbêntrongsinhquyểntráiđất.Cácnhàsinhtháihọcchorằngchínhcácquanhệhiệplựcvàcộngsinhtrongnộibộvàgiữacácloàivậtcũngnhưcácđộnglựccạnhtranhvàhiếuchiếnđãgiúpđảmbảosựtồntạicủamỗisinhvật.

Sựchuyểndịchcácchếđộnănglượngtừnhiênliệuhóathạchhạnchếsangcácnguồnnănglượngtáitạophântánsẽđịnhnghĩalạichínhkháiniệmquanhệquốctếgầnhơnvớitưduysinhthái.DocácnguồnnănglượngtáitạocủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIlàdồidàoởkhắpnơivàdễdàngchiasẻnhưngđòihỏiphảicósựquảnlýtậpthểcáchệsinhtháicủatráiđất,sựthùđịchvàtranhgiànhquyềnsửdụngnănglượngsẽítxảyrahơnvàthayvàođólàsựhợptáctoàncầu.Trongthờiđạimới,sinhtồnsẽđòihỏisựhợptáchơnlàcạnhtranhvàtậptrungvàosựgắnkếthơnlàtựquản.Nếutráiđấthoạtđộngnhưmộtcơthểsốngtạothànhtừnhiềutầnglớpcácquanhệsinhtháiphụthuộclẫnnhauthìsựsinhtồncủachúngtasẽphụthuộcvàoviệccùngnhaubảovệcáchệsinhtháitoàncầu.Đâychínhlàýnghĩasâuxacủapháttriểnbềnvữngvàbảnchấtcủachínhtrịsinhquyển.

Chínhtrịsinhquyểntạođiềukiệnchosựchuyểndịchmangtínhkiếntạocụcdiệnchínhtrịvàkhiếnchúngtabắtđầumởrộngtầmnhìnvàsuynghĩnhưnhữngcôngdântoàncầutrongmộtsinhquyểnchung.Cácmạnglướinhânquyền,ytế,cứutrợthiêntaitoàncầu,cáccơsởlưutrữtếbàonguyênsinh,ngânhànglươngthực,mạnglướithôngtin,mạnglướimôitrườngvàmạnglưới

bảovệđộngthựcvậttoàncầulàdấuhiệuđiểnhìnhcủasựdịchchuyểnmangtínhlịchsửtừđịachínhtrịtruyềnthốngsangchínhtrịsinhquyểnmớihìnhthành.

Khiconngườibắtđầuchiasẻnănglượngxanhquacáchệsinhtháilụcđịa,thamgiavàohoạtđộnggiaothươngtrongcácnềnkinhtếlụcđịahộinhậpvàcoimìnhnhưnhữngcôngdâncủacácliênminhchínhtrịlụcđịa,ýthứclàmộtphầncủamộtgiađìnhmởrộngnhiềukhảnăngsẽthúcđẩymộtsựdịchchuyểndầntừđịachínhtrịsangchínhtrịsinhquyểnmangtínhgắnkếthơn.Việchọctậpđểchiasẻsinhquyểnchungchínhlàbiểuhiệncủaýthứcsinhquyển.

Nếumộtsựthayđổinhưvậylàkhótưởngtượng,haynghĩđếnsựphilýmàcáclãnhchúaphongkiến,cáchiệpsĩcủaôngtavàcácnôngnôsẽcảmthấykhinghĩvềkhảnăngnhữngngườilàmcôngănlươngđượctựdobánsứclaođộngcủamìnhtrêncảnước,mỗingườiđềucóchủquyềncánhânvềchínhtrịvàràngbuộcvớinhaubởimộttậphợpcácquyềnlợivàsựtựdođãthốngnhấttừtrướcvàýthứctrungthànhvớitổquốc.

Giốngnhưmọicuộccáchmạngkinhtếtrướcđó,CáchmạngcôngnghiệplầnIIIsẽlàmthayđổinhiềutrongsốcácgiảđịnhcơbảnnhấtcủachúngtavềcáchthứcthếgiớihoạtđộng.Trongkhicácđịnhchếquảnlýđangchuyểnsanghìnhtháimớithìcácnguyêntắchọcthuậtcủachúngtacũngthayđổitheo.

Đãgần50nămkểtừkhitôihọclớpnhậpmônlýthuyếtkinhtếcổđiểnởtrườngWhartonthuộcĐạihọcPennsylvania.Tôiđãtheodõinhữngchuyểnbiếndiễnratrongsựvậnđộngcủanềnkinhtếtrongvòngnửathếkỷtiếptheo,hầuhếtchưahềđượcđưavàogiáotrìnhkinhtếhọcchuẩnnào.Giátrịcủasựtăngtrưởngkinhtếkhônggiớihạntừngrấthiểnnhiênđãphảinhườngchỗchoýtưởngvềpháttriểnkinhtếbềnvững.PhươngpháptổchứchoạtđộngkinhtếtậptrungtừtrênxuốngtruyềnthốnglàđiểnhìnhcủahaicuộccáchmạngcôngnghiệpđầutiêndựavàonguyênliệuhóathạchhiệnđangbịtháchthứcbởicácmôhìnhtổchứchợptácvàphântánmớiđikèmvớiCuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Tínhchấtthiêngliêngcủaviệctraođổitàisảntrêncácthịtrườngđãdầnbịthaythếbởisựchiasẻcácdịchvụthươngmạitrongcácmạnglướimãnguồnmở.Kếtquảlàphầnlớnkiếnthứckinhtếhọcđượcdạyngàynayngàycàngtrởlênkhôngphùhợpđểgiảithíchquákhứ,tìmhiểuhiệntạivàdựbáotươnglai.

Mặcdùthuậtngữchuyểnđổimôthứctưduyđãbịsửdụngtrànlantrongnhữngnămgầnđây,tôichorằngnóvẫnphùhợpkhinóivềlýthuyếtkinhtế.Sựhiểubiếtcủaconemchúngtavềlýthuyếtkinhtếvàcácgiảđịnhchủchốtvềhoạtđộngkinhtếsẽhoàntoànkhácbiệtvớichúngtacũngnhưtưtưởngcủacácnhàlýthuyếtthịtrườngkhácbiệtvớitriếtlý“giácảcôngbằng”thịnhhànhtronghoạtđộngthươngmạicuốithờitrungcổ.

NhàsinhhóaJosephHendersontừngnhậnxét,“Độngcơhơinướcthúcđẩykhoahọcnhiềuhơnlàkhoahọclàmthúcđẩyđộngcơhơinước”.Nóicáchkháccáckếtluậnhọcthuậtcủachúngtathườnglànhữngdiễngiảivềchínhnhữnggìchúngtađãtrảinghiệmtrongcácứngdụngcôngnghệ.Chúngtacóthểnhìnlạiquákhứvào50nămsauvànhậnxétgiốnghệtvềcáccôngnghệcủaCuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvàlýthuyếtkinhtếmớisẽđikèmvớichúng.

PHẦNIII.KỶNGUYÊNHỢPTÁC

CHƯƠNG7.ADAMSMITHNGHỈHƯUSựlórạngcủakỷnguyênthịtrườngvàsựtấncôngmạnhmẽcủacuộccáchmạngcôngnghiệplầnthứnhấtởcuốithếkỷXVIIIđãmangcùngvớinómộtlĩnhvựckinhviệnđượcgọilànhữngnềnkinhtế.Trongnhữngnỗlựccủahọđểhiểunhữngsứcmạnhmớiđượctạorabởicôngnghệhơinước,thanvànhữngxưởngsảnxuất,nhữngvịchađẻcủamộtquyluậtmới–nhưAdamSmith,Jean-BaptiseSay–chútâmđếncáclĩnhvựcmớicủavậtlýchomộttậphợpcácnguyênlýhướngdẫnvànhữngphépấndụđểcấuthànhnênnhữnghọcthuyếtcủariênghọvềcáchvậnhànhcủathịtrường.

ĐỊNHLUẬTNEWTONVÀSỰTỰĐIỀUCHỈNHCỦACÁCTHỊTRƯỜNG

PhươngpháptoánhọccủaIssacNewtonvềchuyểnđộngcơhọclàphươngphápthịnhhànhvàothờiđiểmđó.Nóđượchầuhếtnhữngnhàtưtưởngdùngđểgiảithíchýnghĩacủasựtồntạivànhữngcáchvậnhànhcủathếgiới.

BađịnhluậtcủaNewtonchỉrõrarằng

Nếumộtvậtkhôngchịutácdụngcủalựcnàohoặcchịutácdụngcủacáclựccóhợplựcbằngkhôngthìnógiữnguyêntrạngtháiđứngyênhoặcchuyểnđộngthẳngđều.Giatốccủamộtvậtcùnghướngvớilựctácdụnglênvật.Độlớncủagiatốctỉlệthuậnvớiđộlớncủalựcvàtỉlệnghịchvớikhốilượngcủavật.Trongmọitrườnghợp,khivậtAtácdụnglênvậtBmộtlực,thìvậtBcũngtácdụnglạivậtAmộtlực.Hailựcnàycócùnggiá,cùngđộlớn,nhưngngượcchiều.

Khaokháttruyềnthụsuytưởngcủahọvềnhữngbiếncốtoánhọcchắcchắncủavậtlý,AdamSmithvànhữngcôngsựcủamìnhđãchỉrõrằngcũnggiốngnhưvũ trụ,mộtkhiđặt trongchuyểnđộng,nhữngsựtácđộngsẽtựđộnggiốngnhưmộtchiếcđồnghồcơkhícânbằng,vàthịtrườngcũngnhưvậy.TrongkhiChúalànguồnnănglượngcủavũtrụ,thìbảnnăngcạnhtranhcholợiíchcánhâncủaconngườilànguồnnănglượngcủathịtrường.Cũnggiốngnhưđịnhluậthấpdẫnthốngtrịvũtrụ,địnhluậtbàntayvôhìnhbaotrùmlênthịtrường.DựatrênsựquansátcủaNewtonrằng“mỗimộtlựctácdụngsẽđềucómộtlựcngangbằngvàmộtlựcngượcchiều,”Smithvànhữngngườikhácchỉrarằngviệctựđiềuchỉnhcủathịtrườngcũnghoạtđộngtheocùngmộtcáchnhưvậy,vớicungvàcầu liêntụctácđộngvàđiềuchỉnh lẫnnhau.Nếunhucầucủangườitiêudùngđốivớihànghóavàdịchvụtăng,nhữngngườibántheođósẽtănggiá.Nếugiácủangườibántăngquácao,cầusẽgiảm,khiếnnhữngngườibánsẽgiảmgiáđểkíchcầu.

VấnđềcủaviệcsửdụngnhữngđịnhluậtcơhọccủaNewtonđểcốgắnghiểuđượccáchvậnhànhcủathịtrườnglànhữngđịnhluậtcủaôngchỉnóichochúngtavềtốcđộvàđịađiểm.ÝnghĩavềchuyểnđộngcủanhữngđịnhluậtcủaNewtonkhôngthựcsựgiúpchúngtahiểuđượcnhiềuvềcáchhoạtđộngkinhtếhoạtđộng.Trênthựctế,chúngthựcsựchochúngtamộtđịnhnghĩasailầmvềcáchhoạtđộngkinhtếphơibàybởichúngkhôngxétđếnviệcthờigiantrôivàsựcốđịnhcủanhữngsựkiện.TrongvũtrụluậncủaNewton,tấtcảnhữngquátrìnhcơkhí,theolýthuyết,đềuthuậnnghịch,vớimỗiT+nócầnphảicóT-.Lấymộtvídụcổđiểnvềnhững

quảbóngbi-avavàonhautrênbàn.TrongthuyếtvậtlýcủaNewton,mọitácđộngtrênbànđềulàchuyểnđộngthuậnnghịchbởinhữngđịnhluậtcủavậtchấttrongchuyểnđộngkhônghạnchếsựtrôicủathờigian.Nhưnghoạtđộngkinhtếthựctếlàvềnhữngsựkiệncốđịnh–bằngcáchnàonănglượngvànguồnnguyênliệubịlạmdụng,chuyểnđổi,sửdụng,vàloạibỏ.

TẠISAOĐỊNHLUẬTNĂNGLƯỢNGTHỐNGTRỊMỌIHOẠTĐỘNGKINHTẾ.

PhảiđếnnửasaucủathếkỷXIX,khinhữngnhàvậtlýhọckhớpnốiđịnhluậtthứnhấtvàthứhaivềnhiệtđộnghọc–nhữngđịnhluậtvềnănglượng–mànhữngnhàkinhtếhọccómộtnềntảngkhoahọcđểmôtảchínhxáchoạtđộngkinhtế.Nhưngtạithờiđiểmđó,triếthọckinhtếquábịsalầyvàonhữngphépẩndụcơkhícủaNewton,mànhữngngườiápdụngnókhôngthểrờibỏđượcnhữnghọcthuyếtnày,ngaycảkhichúngdựatrênnhữnggiảđịnhkhoahọckhôngđượcápdụngrộngrãichoviệcthựchànhkinhtế.

Haiđịnhluậtvềnhiệthọcđầutiênchỉrarằng“tổngnănglượngcủavũtrụlàkhôngđổi,vàtổngentropi1đangtăngkhôngngừng.”Địnhluậtđầutiên,“địnhluậttươngtác”, thừanhậnrằngnănglượngkhôngtựnhiênsinhracũngkhôngtựnhiênmấtđi–lượngnănglượngcủavụtrụluôngiữnguyêntừkhibắtđầuchotớilúckếtthúc.Trongkhinănglượngcốđịnh,nótiếptụcthayđổidạngthức,nhưngchỉtheomộtchiều,từcósẵnthànhkhôngcósẵn.Theođịnhluậtthứhai,nănglượngluôntheochiềutừnóngđếnlạnh,từtậptrungđếnphântán,từtrậttựđếnhỗnloạn.

Hãynghĩvềviệcmộtmẩuthanbịcháy.Khôngcónănglượngnàotrongmẩuthanđóbịmấtđi.Hơnnữa,nóchuyển thànhCO2, lưuhuỳnh,vànhữngkhígakhácđượcphân tánvào trongkhôngkhí.Mặcdùnănglượngvẫngiữnguyên,chúngtacóthểkhôngbaogiờtáithiếtđượcnhữngnănglượngphântánđóđểtrởlạithànhmẩuthanvàtáisửdụngnó.RudolphClausius,mộtnhàkhoahọcngườiĐức,tạoratừEtropyvàonăm1868đểámchỉnănglượngkhôngcòncóthểđượcsửdụng.

Clausiusnhậnrarằngviệcđóxảyrakhinănglượngđitừdạngtậptrungcaođểdạngphântán–nóimộtcáchkháctừnhiệtđộcaohơnđếnnhiệtđộthấphơn.Nếumộtkhắcnungđượclấyratừlò,nóngaylậptứctrởnênnguộiđibởidòngnhiệtsẽchuyểntừbềmặtnóngpháttánrahơilạnh xung quanh. Saumột lúc, khắc nung đó sẽ có nhiệt độ bằng với không khí quanh nó.Nhữngnhàvậtlýhọcámchỉđiềunàynhưmộttrạngtháicânbằng–nơimànókhôngcòncósựkhácbiệtvềmứcđộnănglượng.

Câuhỏiđượcnảyngay là“Tạisaonhữngnăng lượngbịphântán lạikhôngthểđượctáisửdụng?”Mộtvài trongsốchúngcó thể,nhưngnósẽđòihỏiphải tiếp thêmnăng lượngvàotrongquátrìnhtáisựdụng.Nănglượngđó,khibịkhaithác,sẽlàmtănglênlượngnộichuyểnnhiệt.

Khitôidiễnthuyếtvềnhiệtđộnghọc,câuhỏithườngxuyênđặtralàliệutôicóđangquábiquankhông,mộtvídụvềmặttrời,nguồnnănglượngcủachúngta,từhàngtỷnămnayvẫncungcấpđủnănglượngchomọinhucầucủatấtcảchủngloạisinhvậttrênTráiđất.Nhưngcónhữngnguồnnăng lượngkhác trênTráiđấtđangdầnbịcạnkiệt–nguồnnăng lượngdướidạngvậtchấttrongnănglượnghóathạchvàkimloại.Nhữngnguồnnănglượngđólàcốđịnhvàcóhạn.

Nhữngnhàvậtlýhọcgiảithíchrằng,từquanđiểmnhiệtđộnghọc,Tráiđấthoạtđộngnhưmộthệgầnnhưkhépkínvớimặttrờivàvũtrụ.Nhữnghệthốngnhiệtđộnghọccóthểđượcchiaralàmbadạng:nhữnghệthốngmởtraođổicảnănglượngvàvậtchất;hệthốngkhépkínchỉtraođổinănglượng;vàhệthốngcôlậpkhôngtraođổicảnănglượnglẫnvậtchất.Trongmốiquanhệvớitháidươnghệ,Tráiđấtlàmộthệtươngđốikhépkín.Điềuđócónghĩalà,nólấynănglượngtừmặttrời,nhưngtrừmộtsốthiênthạchđặcbiệtvàbụivũtrụ,nónhậnmộtsốlượngrấtnhỏvậtchấttừvụtrụxungquanh.

Nguồnnănglượnghóathạchlàmộtvídụđiểnhìnhchohìnhthứcvậtchấtđượcđặtdướidạngnănglượng,màđốivớitấtcảýnghĩavàmụcđích,làmộtnguồnhữuhạnnhanhchóngbịsuyyếuvà có vẻ sẽkhông tái xuấthiện trênTráiđất.Nguồnnăng lượnghóa thạchđượchìnhthànhhơnhàngtriệunămtừsựphânhủykỵkhícủaxácsinhvật.Khinhữngnănglượngnàyđượcđốtcháy,nănglượngđãsửdụng,dướidạngkhíga,khôngcòncókhảnăngsửdụngđượcnữa.Trongkhivềmặtlýthuyết,nócóthểđôikhitrongtươnglaixa–hàngtriệunămvềsau–làmộtquátrìnhtươngtựcóthểmanglạimộtlượngdựtrừnguồnnănglượnghóathạchđángkể,khảnăngđiềuđóxảyralàrấthiếmhoivàquymôthờigianquáxa,đótấtcảchỉlàmộtluậnđiểmđểtranhluậnmàthôi.

ĐấthiếmlàmộtvídụkhácvềnguồnnhiệtđộnghọcgiớihạnmàchúngtacầnđốimặttrênTráiđất.Có17loạikimloạiđấthiếmđượcsửdụngrộngrãitrongcôngnghiệpvàkỹthuậtvàcómặttrongnhữngcôngnghệvàsảnphẩmquantrọngvớisựtồntạivàthịnhvượngcủaxãhội.Chúngđượcgọilà“khanhiếm”bởichúnghữuhạnvàtrởnênnhanhchóngbịphântánđểđápứngnhucầucủasựpháttriểndânsốcũngnhưkinhtếtoàncầuhóa.

Mặcdùsựchuyểnđổinănglượng,trongnhữngdạngthứcđadạngcủanó,lànềntảngcủamọihoạtđộngkinhtế,chỉcómộtphầnrấtnhỏnhữngnhàkinhtếhọcnghiêncứuvềnhiệtđộnghọc.Vàchỉmộtsốítcánhântrongcácngànhnghềthửtáiđịnhnghĩahọcthuyếtkinhtếvàthựchiệndựatrênđịnhluậtnănglượng.

SựcốgắngđầutiênđểgiớithiệunhữngđịnhluậtcủanhiệtđộnghọcvàothuyếtkinhtếđượctạorabởinhàhóahọcđượcnhậngiảiNobel,FredrickSoddytrongcuốnsáchcủaôngvàonăm1911MatterandEnergy(tạmdịch:VậtchấtvàNănglượng).Soddynhắcnhớnhữngngườibạnlànhàkinhtếcủaôngrằngnhữngđịnhluậtnhiệtđộnghọc“kiểmsoátsựnổilênhaysụpđổcủahệthốngchínhtrị,sựtựdohoặcbóbuộc,lệthuộccủacácquốcgia,sựchuyểnđộngcủathươngmạiđiệntửvàcôngnghiệp,nguồngốccủasựhưngthịnhvànghèokhổ,vàphúclợichungcủacácloài.”

Nhàkinh tếhọcđầu tiên có tuyênbố trực tiếp làNicholasGeorgescu-Roegen, giáo sư củatrườngVanderbiltUniversity,người cócuốnsáchmang tínhbướcngoặt,TheEntropyLawandtheEconomicProcess(tạmdịch:ĐịnhluậtEntropivàTiếntrìnhkinhtế),gâyramộtlànsóngnhỏtạithờiđiểmđó,nhưngđãnhanhchóngbịbácbỏbởiphầnlớnnhữngđồngnghiệpcủaông,HermanDaly,mộtsinhviêncủaGeorgescu-RoegenvàsauđómộtnhàkinhtếhọctạiWorldBank,vàmộtgiáosưcủađạihọcMaryland,xâydựngtừcôngtrìnhcủaGeorgescu,vớicuốn sách của ông được xuất bản năm 1973, Toward a Steady State Economy (Tạm dịch:Hướngtớimộttrạngtháikinhtếvữngbền).Cuốnsáchthúcđẩymộtcuộctranhmởbênlềcủanhữngngànhnghềkinh tếbằngviệcđưakhoahọcsinh tháivào trongsuynghĩkinh tếvà,

khôngkémphầnquantrọng,tạomộtnềntảngchonhữngcuộctranhluậnsauđóxungquanhviệcápdụngcácgiảđịnhcủasựpháttriểnbềnvữngtronglĩnhvựckinhtế.

Vàonăm1980,tôiđãxuấtbảncuốnEntropy,hyvọngmởrộngcuộchộithoạivượtquanhữngnềnkinhtếcủacácquốcgiađểhoànthiệntoànbộkinhnghiệmcủaconngười.Cuốnsáchđúckếtlịchsửtừmộtquanđiểmnhiệtđộnghọc,vớisựchúýđặcbiệtđếnhậuquảcủanộichuyểnnhiệtmanglạitừsựtiếnbộvănminhnhânloại.Entropylàmộttrongnhữngcuốnsáchđầutiênthửnghiệm,theochiềusâu,nhữngtácđộngnộichuyểnnhiệtcủacáchmạngcôngnghiệplênsựthayđổikhíhậu.

Nhìnlạithếkỷquacủanhữngnỗlựcđểđúckếtlạihọcthuyếtkinhtếtrongphạmvinhiệtđộnghọc,nhữngđiềunổibậtlàbằngcáchnàolĩnhvựcbấtkhảxâmphạmnàyđượccânnhắcvớicơsởkhoahọccủanhữnghướngdẫngiảđịnhcủanó.Thậmchítrongnhiềunămqua,ngàycàngcónhiềucáctrườngkinhdoanhtrênthếgiớiồạtđưanhữngcânnhắcvềsinhtháivàcácvấnđềpháttriểnbềnvữngvàotrongviệcgiảngdạy,vàđãbắtđầuchúýcaođộvàotrungtâmmốiquantâmliênquanđếnnănglượngvàthayđổikhíhậu,chúngđãđượcthửdướisựbảohộcủakinhtếhọccổđiểnvàkinhtếhọctâncổđiển,mànhữnggiảđịnhhoạtđộngmâuthuẫnvớiđịnhluậtnhiệtđộnghọc.

NhàsửhọckinhtếE.RayCanterbery lưuýrằngviệcchấpnhậnnhữngđiềugiốngnhưcủaAdamSmithngàycàngtrởnênkhókhănbởiôngđãdựavàonhữngthuyếtcủaIssacNewtonvĩđại.Ôngviết,“Theothờigian,mộtsốnhàkinhtếquantâmđếnnhữngquyđịnhvềkinhtếchínmuồiđểcảicách,nhưngbấtkỳnhàcảicáchkinhtếnàocũngphảivượtquaràocảnchốnglạithiên tài IssacNewtoncũngnhưchống lạiAdamSmithvàmộtdanhsáchdàinhữngngườitheo sau củaông.”Dùvậybâygiờ, lầnđầu tiên, rấtnhiềunhữngvết rạn trongnền tảng lýthuyếtcủaquytắcnàyđãbịđedọalàmxáotrộnthànhtrìkiêncốcủakinhtếhọccổđiển.

SỰHƯNGTHỊNHCỦACÁCQUỐCGIA

JohnLocke,triếtgiangườiAnh,tuyênbốrằngthiênnhiêntựnólàvôdụngvàchỉtrởnêncógiátrịkhiconngườilàmviệctrênnó,chuyểnđốinóthànhnhữngtàisảnsảnxuất.

Địnhluậtvềnhiệtđộnghọcnóichochúngtavềmộtthứkhákhácbiệt.Hoạtđộngkinhtếchỉđangmượnnguồnnănglượngđầuvàoítnộichuyểnnhiệttừthiênnhiênvàchuyểnhóanóthànhnhữngsảnphẩmvàdịchvụcủagiá trị tạmthời.Trongquá trìnhchuyểnhóa,nguồnnăng lượng thườngbịhaophívàbịmấtvàomôi trườngnhiềuhơn làđượcđưavào trongnhữngsảnphẩmvàdịchvụ.

Trongvấnđềnày,quátrìnhkinhtếphảnchiếuquátrìnhsinhhọctrongtựnhiên.Khinhữngđịnhluậtvềnhiệtđộnghọckhớpnốilạivớinhaulầnđầutiên,nhữngnhàsinhhọcđãbịbốirốivìcáchnănglượngtiếptụcchuyểntừmộttrậttựsangmộttrạngtháihỗnloạnkhihệthốngsốngxuấthiệnđểhoạtđộngtronghướnghoàntoànngượclại.

HaroldBlum,nhàsinhvậthọcnổi tiếngcủa thếkỷXX,giải thíchrằngnhữngsinhvậtsốngkhôngviphạmđịnhluậtthứhaimàchỉcólàmộtsựbiểuhiệnkhácbiệttrongcáchvậnhànhcủanó.Nhữngsinhvậtsống,màBlumđãquansát,lànhữnghệthốngnhiệtđộnghọckhôngcânbằng.Điềuđólà,mọisinhvậtsốngtồntạixakhỏisựcânbằngbằngcáchtiếptụckiếm

nguồnthứcăntừnhữngnguồnnănglượngcósẵntrongmôitrường.Càngcónhiềuloàipháttriển,chúngcàngtiêuthụnhiềunănglượnghơnđểcảithiệnbảnthântrongmộttrạngtháibấtcânbằngvàcàngnhiềunănglượngđãbịtiêudùng,nótràongượclạimôitrườngtrongquátrìnhsinhtồn.

Chúngtatiếptụcnạpnănglượngvàocơthểmỗikhiănvà,trongquátrìnhtồntại,tiếptụcphântánnănglượngvàđónggópvàochấtthảinộichuyểnnhiệt.Nếunguồnnănglượngđượchấpthụbịdừnglạihoặcnếucơthểcủachúngrakhôngcònkhảnăngđểxửlýnómộtcáchđúngđắnbởibệnhtật,chúngtasẽchết.Khichết,cơthểcủachúngtanhanhchóngphânhủyvàomôitrường.

NhàhóahọcG.TylerMillersửdụngmộtchuỗithứcăntómlượcđểgiảithíchcáchnănglượngcósẵnđượcxửlývànộichuyểnnhiệtđượctạoratạimỗigiaiđoạncủasựchiếmđoạttronghệsinhthái.Ôngbắtđầubằngviệcchỉrarằng,“khoảng80đến90%nănglượngbịphungphívàmấtđivìnhiệtđộcủamôitrường.”Chỉ10đến20%nănglượngcủathứcănđượchấpthụ.Đólàbởiviệcchuyểnhóanănglượngtừmộtvậtthểsangmộtvậtthểkhácđòihỏimộtsựtiêutốnnănglượng.

Millermôtảmộtkhối lượngnăng lượngđángkinhngạcđượcsửdụngvànộichuyểnnhiệtđượctạoratrongmộtchuỗithứcănđơngiảnbaogồm:cỏ,châuchấu,ếch,cáhồivàconngười.Millertínhtoánrằng“Mộtngườimỗinămtiêuthụ300concáhồi.Cáhồicầnăn90.000conếch,cần27triệuconchâuchấuđểcungcấpchoếch,vàchâuchấusẽcần1.000tấncỏ.”

Bâygiờ,hãynhìnvàohậuquảnhiệtđộnghọccủaviệcchuyểnhóanguồntàinguyênthiênnhiênthànhthứcănchoconngườitiêuthụtrongmộtphứchệ,nềnvănminhcôngnghiệpvànhữnggìnóbáotrướcchochúngtacáchnhậnbiếtđượcsựgiàucócủacácquốcgia.

Hãyxemxétnănglượngchuyểnhóavàomộtmiếngthịtbò:

1. Phảimất9poundthứcănhạtđểlàmnên1poundthịtbò.Điềunàycónghĩalàchỉ11%thứcăntựsảnxuấtrathịtbò,phầncònlạiđốtcháydocầnnănglượngtrongquátrìnhchuyểnhóa,đượcsửdụngđểduytrìcácchứcnăngcủamộtcơthểbìnhthường,hoặcbịtáchrahoặcbịhấpthụvàotrongnhữngphầncủacơthểkháccủaconngười–nhưtóchoặcxương.Trongkhichúngtaphànnànvềsựthiếuhiệuquảcủanănglượngvàchấtthảicủaviệcchạyxebằngxăng,thìsựthiểuhiệuquảcủanănglượngvàsựphíphạmcủaviệcủnghộ,hỗtrợmộtchếđộănthịtgrain-orientedcòntệhạihơnrấtnhiều.FrancesMooreLappé,trongcuốnsáchcủamìnhDietforaSmallPlanet(Tạmdịch:Chếđộănchomộthànhtinhnhỏ),chỉrarằng0,4hectangũcốcsảnsinhragấp5lầnproteinsovới0,4hectadànhchoviệcsảnxuấtthịt.Cácloạiđậusảnxuấtproteinnhiềuhơn10lầnvànhữngloạiraucónhiềulátạoralượngproteingấp15lầnsovớiviệcsảnxuấtthịtbòtrênmỗi0,4hecta.Gần1/3lượngngũcốctrênthếgiớiđượcdùngđểchănnuôigiasúchơnlàdùnglàmthứcăntrựctiếpchoconngười;vìvậytrongkhimộtphầnnhỏnhữngngườigiàucósốngxahoatrongchuỗithứcăn, thìhàngtrămtriệuconngườikhácđangđốimặtvớisựsuydinhdưỡng,nạnđói,vàcáichết.

2. Nhữngngườinôngdânphảisửdụngmộtlượnglớnnhiênliệuhóathạch–phânbónhóadầu,thuốctrừsâuvàthuốcdiệtcỏđểtrồngngũcốc.Nhiênliệuhóathạchkháccũngđượcsửdụngvàoviệcvậnhànhnhữngthiếtbịnôngtrại.Xetải,tàu,vàthuyền,thậmchícònsửdụngnhiềunhiênliệuhóathạchhơn,cầnđượctriểnkhaiđểvậnchuyểnngũcốctớinhữnggiant,trangtrạichănnuôiđượccơkhíhóanơinóđượclàmthứcănđểchănnuôigiasúc.

3. Trongtrạichănnuôi,cácgiasúcđượccungcấpmộtloạtdượcphẩm,baogồmthuốckíchthíchtăngtrưởnghooc-môn,phụgiathứcăn,vàthuốckhángsinhđặcbiệt,sẽlạisửdụngnhiềunănglượnghơn.Giasúcbịnhồi

nhétvàocùngvớinhau–nhữngtrangtrạiđôikhicònchứakhoảng50.000giasúchoặcnhiềuhơn–nơimàchúngsẽlàvậtchủcủaviệcnhiễmkýsinhvàruồimuỗiđểpháttánbệnhdịchnhưbệnhmắtđỏvàbệnhviêmkhíquảntruyềnnhiễmởbò(dovirusBHV1gâyra).Đểngănngừanhữngbệnhdịchnày,mộtlượnglớnchấtđộctừthuốctrừsâuđượclấytừnhiênliệuhóathạch,đượcxịttừốngcóáplựccao,vàvòiphunsương.

4. Khiđãđủcânnặng,giasúcsẽđượcvậnchuyểnhànggiờ,thậmchílàhàngngày,trongxetảigiữacácbang,đếnlògiếtmổ-mộtlầnnữa,nhiênliệuhóathạchlạibịtiêuthụ.

5. Saukhiđượcmổxong,nhữnggiasúcnàysẽđượcchuyểnđếnmộtmáyđểloạibỏnộitạng.Sauđó,cưađiệnsẽcắtchúngrathànhnhiềuphầnbaogồmvai,ức,sườn,vàthịtmiếng.

6. Sauđóchúngđượcđónggóithànhthànhphẩmvàđượcvậnchuyểnđếncácsiêuthịtrêncảnướcbằngnhữngxetảiđônglạnh.

7. Saukhiđượcđưatớisiêuthị,chúngđượcđónggóilạitrongnhữngtúinhựađượclàmtừnhiênliệuhóathạch,vàđượcbàytrongtủđônglạnh.

8. Ngườitiêudùngsẽláixeđếncáccửahàngđểmuathịtvàcấtnóvàonhữngngănlạnhhoặctrongtủlạnh,trướckhinấuchúngbằnggahoặcbằngbếpđiệnvàănchúng.

Nguồnnănglượngtrongthịtbòởtừnggiaiđoạncủaquátrìnhchuyểnhóanhỏhơnrấtnhiềusovớinguồnnănglượngđượctiêuthụđểnuôitrồngthứcănvàvỗbéogiasúc,vậnchuyểnđếnchợ,giếtmổgiasúc,đónggóithịt,vàchuyểnchúngtớiđiểmđếncuốicùnglàtrênbànăncủamỗigiađình.

Đóchỉlàmộtphầncủacâuchuyệnvềnguồnnănglượng.Mộtphầnkháclànộichuyểnnhiệt.Giasúcvàvậtnuôilànhữngvậtthểthứhaigópphầnvàoviệcthayđổikhíhậusaunhữngtòanhà,sinhra18%phátthảikhínhàkính.Điềunàycònnhiềuhơnnhữnggìđượctạorabởigiaothôngtrêntoànthếgiới.Trongkhivậtnuôi–đaphầnlàgiasúc–sảnsinhra9%khíCO2cónguồngốctừnhữnghoạtđộngkinhtếcủaconngười,chúngsảnsinhramộtlượnglớnkhínhàkínhđộchạihơnnhiều.Giasúcchiếm65%phátthảikhínito-oxidecủaconngười–khínito-oxidetạorahiệuứngtráiđấtnónglêncaogấp300lầnCO2.Phầnlớnkhinito-oxideđếntừphânbón.Giasúccũngđónggóp37%khícủatấtcảconngười–baogồmcảkhímetan–mộtloạikhícóảnhhưởngtớihiệntượngtráiđấtnónglênnhiềuhơn23%sovớiCO2.

Cuốicùng,1poundthịtbòkhitiêuthụ,đượctiêuhóabởiconngườivàsaucùnglạiquaytrởvềvớimôitrườngtheodạngnănglượngđãsửdụnghoặcchấtthải.

Chúngtadựavàođiềugìđểkếtluậnvềbảnchấtcủatổngsảnphẩmquốcnội(GDP)?ChúngtacoiGDPnhưmộtthướcđosựthịnhvượngcủamộtquốcgia.Nhưngtừquanđiểmnhiệtđộnghọc,nólàmộtthướcđocủagiátrịnănglượngtạmthờiđượcđưavàohànghóavàdịchvụđượcsảnxuấttạichiphícủaviệcgiảmtíchtrữnănglượngsẵncóvàsựtíchtụcácchấtthảinộichuyểnnhiệt.Vìngaycảhànghóavàdịchvụchúngtasảnxuấtcuốicùngcũngtrởthànhmộtphầncủadòngnộichuyểnnhiệt.Nhìnnhậntheocáchnày,GDPchínhxáclàtổngchiphíquốcnội,vìcứmỗilầnnguồntàinguyênbịkhaithácvàtiêuthụ,chúngtasẽbịthâmhụtmộtphầntàinguyêndànhchoviệcsửdụngtrongtươnglai.

Mặcdùmộtthựctếkhôngthểchốicãirằngtấtcảnhữnghoạtđộngkinhtếchỉtạoragiátrịtạmthời,tạichiphícủasựxuốngcấpcủanguồntàinguyêndựatrênnhữnggìnóphụthuộc,đaphầnnhữngnhàkinhtếkhôngnhìnvàotiếntrìnhcủanềnkinhtếdướiquanđiểmnhiệt

độnghọc.NhữngtriếtgianhìnchungđềutinrằngviệctheođuổihoạtđộngkinhtếlàmộtquátrìnhtuyếntínhluôndẫnđếnsựtiếnbộvềmặtvậtchấtkhônggiớihạntrênTráiđất,nếuchỉcócơchếthịtrườngcònlạikhôngbịngăncấmthìlýthuyếtvề“bàntayvôhình”cóthểđiềuchỉnhcungvàcầu.

Nhữngnhàkinhtếhọccổđiển,trừThomasMalthuslàtrườnghợpngoạilệ,đềuthốngnhấttrongquanđiểmcủahọrằngsựcầncùcủaconngườisẽcóthểtạoramộtthiênđườngkhôngtưởng.Ýtưởngrằngmộtsựgiatănghoạtđộngkinhtếcóthểdẫnđếnmộtmôitrườngsuythoáivàmộttươnglaiđentốichonhữngthếhệchưađượcsinhrasẽlàkhônglườngtrướcđược.

BẰNGCÁCHNÀOHỌCTHUYẾTKINHTẾĐÃTRỞNÊNKHÔNGTHÍCHHỢP

Cácđiểmmùvềýthứchệxuấthiệngầnnhưtrongtấtcảmọigiảđịnhcủahọcthuyếtkinhtếcổđiểnvàtâncổđiển.Cóthểkhôngcókháiniệmnàođượcđánhgiácaobởicácnhàkinhtếhơnkháiniệmvềnăngsuất.Nhữngnhàkinhtếhọcđịnhnghĩanăngsuấtliênquantớisảnlượngtrênmộtđơnvịđầuvào.Mộtthướcđonhiệtđộnghọcphùhợphơncủanăngsuất,mặcdùvậy,sẽnhấnmạnhviệcnộichuyểnnhiệtđượcsảnsinhratrênmộtđơnvịđầura.

Tôinhớlạimộtnghiêncứuđãđượchoànthànhhơn30nămvềtrướcvềviệccầnbaonhiêunănglượngđểsảnxuấtramộtchiếcôtô.Nănglượngđãđượcsửdụngnhiềuhơnmứccầnthiếtthựctế.Nănglượngphụtrộiđóđượctiêuthụđểtăngtốcquátrìnhvàđểhoànthànhsảnphẩmnhanhhơn.Nỗiámảnhcủachúngtavớitốcđộchuyểnhóavàchuyểnphátsảnphẩmđếntừchiphí–năng lượngchi thêm.Vàviệcsửdụngnăng lượngnhiềuhơnnghĩa lànănglượngbịlãngphínhiềuhơnvàtíchtụnhiềunộichuyểnnhiệthơntrongmôitrường.

Chúngtađãđiđếnviệctinrằngbằngviệctăngtốcđộhoạtđộng,chúngtabằngcáchnàođósẽtiếtkiệmđượcnguồnnănglượng,cònvềphầnnhiệtđộnghọcthìngượclại.Bạnđãbaogiờtừngtựláixetrênđườnggiữađêmvànhậnraxebạnđanggầnhếtxăng,màbạnthìkhôngbiếttrạmxănggầnnhấtnằmởđâu?Xuhướngcủamộtsốngườiláixelànhấngavàtăngtốc,hyvọngtìmđượcmộttrạmxăngnàođó.Chúngtahợplýhóarằngbằngviệcđinhanhhơn,chúngtasẽcảithiệnđượccơhộiđếnđượctrạmxăngtrướckhixecủachúngtacạnnhiênliệu,điềuđómâuthuẫnvớiđịnhluậtnhiệtđộnghọc.Bằngcáchláichậmhơn,chúngtatăngđoạnđườngchúngtacóthểđiquavàcảithiệncơhộiđếnđượctrạmxăng.

Khinhữngnhàkinhtếhọctâncổđiểnnóivềnăngsuấtvàsựtăngtrưởngkinhtếnhưlàthướcđocủasảnlượngtrêntừngđơnvịđầuvào,đầuvàotrongsuynghĩcủahọlàvốnvàlựclượnglaođộng.Tuynhiên,khinhữngnhàkinhtếphântíchsựtăngtrưởngkinhtếthựccủanướcMỹvànhữngnướccôngnghiệpkhác,tổngvốnđầutưchomỗilaođộngchỉchiếm14%củasựtăngtrưởng,còn86%củasựtăngtrưởngkhôngthểgiảithíchđược.RobertSolow,ngườimàvớihọc thuyếtvề tăng trưởngkinhtếđãmang lạichoônggiải thưởngNobel,đãnóimộtcáchthẳngthắnrằng86%bịmấttíchđólà“thướcđosựngudốtcủachúngta.”

ReinerKummel,củatrườngđạihọcWuerzburgtạiĐức,đãxâydựngmộtmôhìnhtăngtrưởngbaogồmnănglượng,cùngvớinguồnvốnvàlựclượnglaođộngđầuvào,vàthửnghiệmnóđốivớinhữngdữliệutăngtrưởngquathờikỳgiữanăm1945và2000tạiHoaKỳ,AnhQuốc,vàĐức,vànhậnthấyrằngnănglượnglà“yếutốbịmấttích”,chiếmphầncònlạicủanăngsuấtvà

tăngtrưởngkinhtế.

Robert Ayres, giáo sư về quản lý và môi trường của trường kinh doanh INSEAD tạiFountainebleu,Pháp,ngườiđãđượcđàotạovềlĩnhvựcvậtlývàdànhphầnlớnsựnghiệpcủamìnhđểnghiêncứucácdòngnănglượngvàsựthayđổikỹthuật,cùngBenjaminWarr,trợlýnghiêncứu,đãxâydựngmôhình3yếutốđầuvàocủahọvàthửnghiệmnóđốivớiđườngcongtăngtrưởngkinhtếkéodàitrongcảthếkỷXXtạiMỹ,vàtiếpđóthựchiệnnhữngnghiêncứutạiAnh,NhậtvàÚc.AyresvàWarrnhậnthấyrằngviệctăngthêmnănglượngchomôhìnhđầuvàođượcgiảithích“gầnnhư100%sựtăngtrưởngkinhtếcủathếkỷXXchomỗi4quốcgia.”NhữnggìmàmôhìnhtăngtrưởngcủaAyressvàWarrchỉrarõrànglà“khảnăngnhiệtđộnghọctăng,vớinănglượngvànguyênliệuthôđượcchuyểnhóavàotrongcôngviệchữuích,”chiếmphầnlớncủaviệctăngnăngsuấtvàtăngtrưởngtrongxãhộicôngnghiệp.

Vaitròquantrọngmànănglượngnắmgiữtrongnăngsuấtvàlợinhuậncậnbiêntrởnênrõrànghơnkhi chúng tahạ xuống cấpđộ vimô của công ty cánhân.Tôi đã từng ăn tối vớiGabireleBurgio,CEOcótầmnhìncủaNHHotels,tạimộttrongnhữngkháchsạncủaôngtạiMadrid.NHdẫnđầuthịtrườngcảởTâyBanNhavàÝvàlàmộttrong50chuỗikháchsạnlớnnhấtchâuÂu.

BurgionằmtrongủybanđiềuhànhHộinghịbàntrònCuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcủacácCEOđiềuhànhkinhdoanhtoàncầu.Mộtquýôngtốtbụngvàănnóimềmmỏng,ngườicóđờitưcánhânphảnảnhniềmđammêcamkếtvớitươnglaixanhvàsựpháttriểnkinhtếbềnvững,Gabrielebịámảnhvềhiệusuấtnănglượng.VớiGabriele,việcchútâmđếnnhữngkhảnăngcủanhiệtđộnghọcvàcáchthứcmớiđểnângcaonăngsuấtkhôngphảilàmộtkháiniệmkinhtếphứctạp,màhơnthế,nólàmộtcôngcụkinhdoanhthựctế.ThànhcôngcủaôngtrongviệcbiếnthươnghiệuNHHotelstrởthànhthươnghiệuđứngđầuthịtrườngtạichâuÂulàmộtphầnkhôngnhỏdoviệctiếtkiệmchiphímàôngđãđạtđượctrongviệcgiảmtảisửdụngnănglượngvàtạoranhiềuhơnhoạtđộngtiếtkiệmnănglượng–việccắtgiảmchiphíkhiếnkháchhàngcủaôngcóthểtrảmộtcáigiárẻhơnchonhữngtiệnnghicaocấp.

NHHotelsđãgiớithiệumộthệthốngkiểmsoáttrựctuyếncótêngọiDatamart,nóliêntụcđiềukhiểnviệcsửdụngnănglượngcủakhắpmọinơitrongkháchsạn,sửdụngthôngtinđểgiảmthiểutốiđasựlãngphítrongkhitốiưuhóasựtiệnnghichokháchhàng.Giữanăm2007-2010,NHđãđạtđượcmộtconsốcắtgiảmsửdụngnănglượngấntượng:15,83%,giảm30,2%khíthảiCO2,giảm26,83%phátsinhchấtthải,vàgiảm28,2%lượngnướctiêuthụ.

NHđangtiênphongtrongkháiniệm“Phòngốcthôngminh”,mộthệthốnggiámsátthờigianthựccóthểtheokịpvớinhữngthôngtinthờiđiểmvềviệcsửdụngnước,đèn,điềuhòa,vàviệctiêuthụnhiệtvàđiềuchỉnhnhucầuthayđổicủakháchhàngtrongthờigian24giờ.Nhữngkháchhàngsửdụngítnănglượnghơnmứcbìnhthườngsẽnhậnđượctraothưởngchotháiđộýthứcvìmôitrườngcủahọkhihọcheck-out,vớicáckhoảntíndụngtrongthẻkháchhàngtrungthànhcủaNHcủahọ,sẽđượchoàntrảcholầnởtớicủahọtạimộtkháchsạncủaNHHotels.

NHcũngđangtrongnhữnggiaiđoạnđầucủaviệcchuyểnhóanhữngkháchsạncủanóthànhnhữngnhàmáyviđiện.TạiÝ,côngtyđãtrangbịtháidươngnăngtong15%sốkháchsạncủanó.KháchsạnVittorioVentocủanótạiRomeđượctrangbịnănglượngquangđiệnmặttrời,

cungcấp10%tổngsốnhucầuvềnănglượngcủakháchsạn.NHhiệntạiđangtronggiaiđoạnlênkếhoạchxâydựngkháchsạnkhôngphátthảiđầutiêntrênthếgiới.Trongdựđoạncủaviệcgiớithiệurathịtrườngdòngxesạcđiệnvàonăm2011,NHcũngtrởthànhnơiđầutiêncóđiểmsạcmiễnphítạitấtcảkháchsạntrongchuỗikháchsạncủanó.

CácsảnphẩmbằnggiấyvàgỗđượcsửdụngtạinhữngkháchsạncủaNHchỉđượclấytừnhữngkhurừngbềnvững,vàtấtcảnhữngtiệnnghivàvậttrangtrítrongphòngkháchsạnđềuđượclàmtừnhữngchấtliệusinhhọccóíttácđộngđếnmôitrường.TấtcảnhữngrácthảitạiNHHotelsđềuđượctáichế,vàcáctoi-let,phòngtắm,vànhữngvòinướcđượcsửdụngnhữngcôngnghệđểgiảmthiểuviệclãngphínước.

Chuỗikháchsạnnàycònthiếtlậpmộtcâulạcbộcungứng−đượctạorabởihơn40côngty–dòngsảnphẩmvàchuỗicungứngđượckiểmtra,đánhgiáđịnhkỳ,vànângcấpđểphùhợpvớiyêucầuvềnănglượngvànhữngđiềukiệntiênquyếtvềsinhtháiđượcthiếtlậpbởiNHHotels.

Bằngcáchtiếtkiệmnănglượngvàtạoranhữngkháchsạnthânthiệnvớimôitrường,NHđãthuđượclợinhuậnvàđồngthờigiúpthiếtlậpmộthoạtđộngkinhdoanhbềnvữngcungcấpgiáphònghợp lý chokháchhàng củanó.Vềphầnkháchhàng,họ có thể tậnhưởngnhữngphòngốcvàbiếtrằnghọđanglàmgiảmdấuchâncarbonvàgópphầncủahọvàoviệcgiữgìnsinhquyển.TấtcảnhữngkỹthuậtcôngnghệtiếtkiệmnănglượngvànhữnghoạtđộngkinhdoanhcủaNhHotelsđãtăngnăngsuấtcủacôngtylênđángkể,chophépnótốiưuhóanhữngdịchvụcùngvớiviệcgiảmđángkểchiphíđầuvào.

Vìgầnnhưmọihoạtđộngkinhtếcủanềncôngnghiệphiệnđạiđềuđượcvậnhànhbởinhiênliệuhóathạch–phânbónhóadầuvàthuốctrừsâutrongnôngnghiệp,máymóc,dượcphẩm,nhiệt,ánhsáng,giaothông,v.v…−nólàmnổibậtlênmộtlýdorằngkhảnăngcủanhiệtđộnghọclàtrungtâmcủacâuchuyệnvềnăngsuấtvàtăngtrưởngkinhtế.

Nhưng,sựmấtmátnộichuyểnnhiệtcũngvậy.Chúngtacầntiếptụcnhắcnhớrằngmỗikhichúngtatăngviệcsửdụngnănglượngđểđẩynhanhtiếnđộcủaquátrìnhkinhtế,việctăngnăngsuấtcầnđượcđolườngsovớiviệctăngnộichuyểnnhiệttrongmôitrường.Trongkỷnguyêncôngnghiệp lấynhiên liệuhóa thạch làmnền tảng, việcđốt than,dầuvàkhí ga tựnhiênđẩynhanhtiếnđộtăngtrưởngkinhtếmộtcáchđángkể,vàdẫnđếnviệctíchtụkhíCO2nguyhiểm(nănglượngđãsửdụng)trongkhíquyển,hậuquảcủaviệcthayđổivềcơbảncủakhíhậutrênTráiđất.

Ttrướckhinhữngnhàkhoahọchiểuđượcmốiquanhệgiữaviệcđốtcácnhiênliệucarbonvàhiệntượngtráiđấtnónglên,cómộtchútliênquanđếndòngnộichuyểnnhiệt.LượngtíchlũyphátthảinộichuyểnnhiệtcủakhíCO2củacôngnghiệpthảivàokhíquyểnđãlàmthayđổinhiệtđộcủahànhtinhvàđẩythếgiớivàoviệcbiếnđổikhíhậuthờigianthực,vớinhữngảnhhưởngđángkểđếnnôngnghiệpvàcơsởhạtầng.

Mộtthựctếđơngiảnnhưngsâusắclànhiênliệuhóathạchvànhữngloạiđấthiếmđangbịsuyyếunhanhchóngvàlượngnộichuyểnnhiệttừhoạtđộngkinhtếtrongquákhứđãtănglênvớimộttốcđộvượtngoàikhảnănghấpthụcủasinhquyển.Tìnhhìnhnàykêugọiviệctáiđánhgiámộtcáchcơbảncủagiảđịnhđãchỉdẫnnhữngkháiniệmcủachúngtavềnăngsuấttrongquákhứ.Từđây,năngsuấtsẽphảiđượcđolườngtheocáchtínhcảnhữngkhảnăngcủanhiệt

độnghọccũngnhưhậuquảnộichuyểnnhiệt.

Nhữngnhàkinhtếhọcthườngđáplạirằnghọđưaviệcthanhtoánnộichuyểnnhiệtvàoviệcxemxétbởibaothanhtoántrongcáimàhọgọilà“yếutốngoạilaitiêucực”,hoặcnhữngtácđộnggâyhạimàhoạtđộngthịtrườngcónhữngbênthứbakhôngtrựctiếpthamgiavàoquátrinhdtraođổi.Vấnđềlàđólàtoànbộchiphítheothờigianchocácbênthứba,xãhộinhưmộttậpthể,môitrường,vànhữngthếhệtươnglaikhôngbaogiờđượctính.Nếuđược,nhữngngười thamgia thươngmạiphảichi trảkhoảnbồi thườngđếnnayđãvượthơnconsố lợinhuậncủahọ,vàthịtrườngtưbảnsẽkhôngcòntồntại.

Lýdomàphầnlớnnhữngnhàkinhtếhọckhônghiểunóđólàhọđãthấtbạitrongviệchiểurằngtấtcảnhữnghoạtđộngkinhtếđềuvaymượnnănglượngvàvậtchấtdựtrữ.Nếuviệcvaymượnnàykhiếnchosựdồidàocủamôitrườngbịcạnkiệtnhanhhơnviệcbầusinhquyểncóthểtáichếcácchấtthảivàbổsungnguồncungcấp,sựtíchtụnợnộichuyểnnhiệtsẽsụpđổmặcchobấtkểchếđộkinhtếnàođangkhaithácnguồntàinguyên.

Mọilĩnhvựckinhtếlớnđềuđượcđánhdấubởiviệcđưavàomộtchếđộnănglượngmới.Sựmởđầu,khaithác,quátrìnhvàphânphốimộtnănglượngmớirấttốnkém.Nhữngtiếnbộcôngnghệvàquymôkinhtếgiảmcácchiphívàtăngdòngnănglượngchođếnkhidòngnănglượngdồidàotrởnêncôcùngkhanhiếmvànộichuyểnnhiệttừsựchuyểnhóanănglượngtrongquákhíbắtđầuđượctíchtụ.

NhưngđườngcongnănglượngcủaTIRcóđitheoquỹđạotươngtựkhông?Nócũngcòntùythuộc.Trongkhimặttrời,gió,vànhữngnănglượngtáitạokhácđủđểcungcấpnhucầuvềnănglượngchochúngtavànhữngsinhvậtkhác,miễnlàhệmặttrờivẫntồntại.Đểbắtđầu,nhữngnguồnnănglượngtáitạocầncónguyênliệulàmgiáđỡ.Pinđiện,turbingió,bóngđènhuỳnhquang,vàrấtnhiềunhữngchuyểnđổicôngnghệmớicủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIdựavào,mộtphần,nhữngnguyênliệuđấthiếm.Mộtbáocáođượcbanhànhvàotháng2/2011bởiHiệphộiVậtlýMỹvàHiệphộiNghiêncứuVậtChất,cảnhbáorằngmộttìnhtrạngthiếumộtvàinguyênliệuđấthiếmcóthể,trongthờigiandài,cóthểlàmsuyyếunhữngnỗlựcvớiquymô lớn trongviệc triểnkhainhữngnăng lượngsạch.Nhữngnhànghiêncứu trongnhữnglĩnhvựccôngnghệsinhhọcđangpháttriển,hóahọcvữngbền,vàcôngnghệnanotựtinrằnghọsẽ tìmrađượcnhữngchất liệu thay thếvớigiá rẻhơnvàhiệuquảhơnnhữngnguyênliệuđấthiếmtrongnhữngthậpkỷsắptớiđểphụcphụchocơsởhạtầngmớinổicủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

Mộtmốiquantâmlớnhơntrongdàihạnlàtácđộngtiềmẩncủanộichuyểnnhiệtcủaviệccósẵnmộtnguồncungcấpgầnnhưvôtậncủanguồnnănglượngtáitạosạchvớimứcgiárẻgầnnhưchokhông,cũnggiốngnhưtrongtrườnghợpvớisựsụpđổchiphícủaviệcthuthậpthôngtinvàsựtruyềntinxảyranhưmộtkếtquảcủanhữngcảicáchvềInternetvàcôngnghệtronghaithậpkỷtrước.Phảnứngđầutiêncóvẻnhưlà,“Tuyệtvời,Vôhạn,nănglượngtáitạogầnnhưmiễnphí.Tạisaophảilolắngchứ?”Mộtlầnnữa,hãynhắcnhớlạirằngTráiđấtlàmộthệthốngkhépkínkhôngtraođổinănglượngvớitháidươnghệtrừmộtsốlượngnhỏvậtchất.Nếuchúngtacónguồncungcấpnănglượnggầnnhưvôtận,nănglượngxanh,chúngtacóthểcókhuynhhướngchuyểnhóalượngnộichuyểnnhiệtthấphạnchếcủaTráiđấtvàohànghóavớimộttốcđộngàycàngtăng,tăngdòngnộichuyểnnhiệtvàtíchtụnhiềunhữngtạpchất

hơn.

Hãyxemxétmộtvídụvềviệckhaithácnhôm.Chúngtacóthếkhaithácvàsảnxuấtnhômchomụcđíchthươngmạisửdụngnănglượngxanhđểtiếnhànhquátrình.Quamộtthờigian,mặcdùvậy,cácgỉnhômvàphântửlỏnglẻođãbịphântánmộtcáchngẫunhiênquaytrởlạivớimôitrườngvàtrởthànhmộtphầncủadòngnộichuyểnnhiệt.Chúngsẽkhôngbaogiờđượcgomlạivàđượctáitạotrởlạiquặngnhômbanđầu.

Điềunàygợiýrằngtrongkhichúngtasẽcầnchuyểnđổisangmộtnguồnnănglượngmới,năng lượngxanhđượcphânbổ,nócũngsẽcầnthiếtđểsửdụngnhữngnăng lượngđómộtcáchchiliđểđảmbảorằngchúngtakhôngtáchhànhtinhcủamìnhkhỏivấnđềvềnộichuyểnnhiệt,mộtvấnđềcũngkhôngkémphầnquantrọngnhưviệchỗtrợsựsốngtrênTráiđất.Từquanđiểmnhiệtđộnghọc,bàihọcquantrọngnhấtchúngtacóthểrútralàbángcáchnàodựthảongânsáchnhữngmôhìnhtiêuthụcủachúngtađểphùhợpvớinhữnglịchtrìnhtáitạocủatựnhiên,dođóchúngtacóthểsốnglâudàihơntrênTráiđất.

Mặcdùcómộtcuộcthảoluậntoàncầuvềcânbằngngânsách,khinhữngchínhtrịgia,nhữngnhàlãnhđạokinhdoanh,vàphầnlớncôngchúngxemxétnhữnghạnchếcủangânsách,họítxemxétđếngiớihạnngânsáchđượcquyếtđịnhbằngviệcvaymượnnguồntàinguyênthiênnhiên.Nếuchúngtanghingờvềviệcngắtkếtnối,bấtcứkhinàocómộtgợiýnhỏvềviệcđánhthuếxăngdầuhoặcviệcphátthảicarbonđểkhuyếnkhíchviệctiếtkiệmnhiênliệuvànhữngkhảnăngđểgiảmhiệntượngtráiđấtnónglên,phầnlớncôngchúngsẽnhanhchóngphảnđối.Tuynhiên,chúngtacàngbổsungnhanhvàosựgiàucócủatựnhiênbaonhiêu,chúngtacàngtiêuthụnónhanhbấynhiêu,cácnguồntàinguyêncàngtrởnênkhanhiếmbaonhiêu,chúngtacàngtạorasựônhiễmbấynhiêu,khiếnchomọithứtốnkémhơntrênchuỗicungứng.Khigiácảcủamọithứchúngtasửdụngvàtiêuthụtăngcao,việctăngchiphísẽxuấthiệnởmọinơi,baogồmcảnhữnggìmàchínhphủcầnđểchitiêuvàonhữngsảnphẩmvàdịchvụcôngđểcảithiệncáchsốngcủachúngta.

Mộthệsinhtháitrưởngthànhtrongtựnhiênhoạtđộngkhákhácsovớinhữngthóiquencủachúngtatrongxãhội.TronghệsinhtháiđỉnhcaonhưchúngtanhìnthấytạiAmazonlàmộtvídụ,khảnăngcủanhiệtđộnghọclàgầnnhưmộttrạngtháiổnđịnhnhấtcóthể.Nhưngtrongnhữnghệsinhtháinàyđượcpháttriểnquahàngtriệunăm,sựtiêuthụnănglượngvàvậtchấtkhôngvượtquákhảnăngcủahệsinhtháiđểhấpthụvàtáitạochấtthảivàbổsungvàonguồncungcấp.Sựđồngvận,dấuhiệucủanhữngmốiquanhệ,vàvòngphảnhồiđượctinhchỉnhđểđảmbảokhảnăngcủahệduytrìđượcsựccânbằngliêntụcgiữacungvàcầu.

Tấtcảnhữngđiềuđauđớnrõràngnày,đặtramộtcâuhỏivềviệcliệunhữngnhàkinhtếcóthể được được đào tạo về nhiệt động học trước khi họ áp dụng những quy tắc củamình.FrederickSoddy,NicholasGeorgecus-Roegen,HermanDalyvàtôiđãnhấnmạnhtừtrướcđâyvaitròcủanhữngkhảnăngnhiệtđộnghọcđónggóptrongviệcxácđịnhnăngsuấtvàquảnlýsựbềnvữngtrongnhữngcuốnsáchcủachúngtôivềchủđềnày,hỗtrợnóvớibằngchứngchínhxáctrênchuỗicungứngtrongsuốtlịchsử.NhưngnhữnggìkhiếnchonhữngphântíchcủaAyers/Warrđặcbiệthợplýlàvìnócungcấpnhữngchứngcứquamộtthờikỳmởrộngđểhỗtrởgiảthiết–mộtdạngcủadữliệucứngmànhữngnhàkinhtếcóthểnắmbắt,nếuhọchọn,đểsuynghĩlạivềhọcthuyếtkinhtế.Phầnlớntrongsốhọlạichọnviệcphớtlờsựhiển

nhiênnày.

Đưaravaitròtrungtâmmànhữngkhảnăngnhiệtđộnghọcgópphầntrongnăngsuấtvàtangtrưởngkinhtế,tôihỏiJohnA.“Skip”Laitner,mộttrongnhữngđộingũcácnhàphântíchkinhtếhàngđầuthếgiớiđếntừACEEE(AmericanCouncilForanenergy-efficienteconomy),tạoramộtmôhìnhcôngviệcmàtheodõicácthayđổihiệusuấtnănglượngtrongthếkỷXXđểxemsuynghĩsâusắcnàochúngtôicóthểlượmlặtđượctrongviệcchuẩnbịmộtcáchthứcchosựchuyểnđổisangmôhìnhTIR.NghiêncứucủaLaitnertiếtlộrằng,trongkhimứcđộhiệusuấtcủanănglượngtạiMỹtăngổnđịnhgiữanăm1900và1980,từ2,5%đến12,3%,từthờiđiểmđó,nóđãgiaođộngkhoảng14%,phảnánhsựtrưởngthànhcủanănglượngvàcơsởhạtầngtrongCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII.Điềunàycónghĩalàtrong30nămtrước,chúngtađãlãngphí86%nănglượngmàchúngtasửdụngtrongviệcsảnxuấthànghóavàdịchvụ.

Sẽrasaonếuchúngtatínhđếnlợiíchhiệusuấtcủanănglượngtrongviệcsửdụnghydrogenvànhữngphươngtiệnlưutrữkhácdànhchonhữngnănglượngtáitạovàlợiíchtrongviệcchuyểnđổiđộitàuvậnchuyểntừthứkhônghiệuquảnhưđộngcơđốttrongchạybằngdầu,chođếnnhữngthứsiêuhiệuquả,cácphươngtiệnnạpđiệnvàhoạtđộngbằngnăng lượnghydrogen?SựhấpthutiềmnăngtronghiệusuấtnhiệtđộnghọcquachuỗicungứngvàtrongtừnglĩnhvựcxãhộitrongcuộccôngnghiệpcáchmạnglầnthứbamớinổiphảidẫnđếnkếtquảtrongnăngsuấtvượtxanhữnggìchúngtacóthểđạtđượcquaquátrìnhcủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIItrongthếkỷXX.

VỐNTÀICHÍNHVÀVỐNXÃHỘI

Khôngchỉriêngsựthịnhvượng,năngsuất,nhữngngânsáchcânbằng,vànhữngquyềnsởhữulànhữngđặctínhcủahọcthuyếtkinhtếcổđiểnđượccáchtân.NgaycảnguyênlýtrungtâmcủachủnghĩatưbảncũngtựbắtđầulunglaynhưngmộtkếtquảcủacáccơhộikinhtếbêncóthểđượctạorabởicôngnghệcủaTIR.

Chủnghĩatưbảnđượctạoratrênýtưởngrằngviệctíchlũysựgiàucócủamộtcánhâncóthểđượckhai thácdướihìnhthứccủatưbảntàichínhđểchiếmđoạtthậmchínhiềusựthịnhvượnghơnbằngcáchkiếmsoátcácphươngtiệnkỹthuậttạorasựthịnhvượngvàphươngtiệnhậucầnmànóđượcphânphối.

Nềntảngnhiênliệuhóathạchcủacuộccáchmangcôngnghiệpđòihỏirấtnhiềuchiphítrảtrước.Côngnghệhơiđốtthanđắtđỏhơnrấtnhiềusovớinhiênliệugỗ,nướcvàcôngnghệcốixaygió.Chiphícaocủanhữngnănglượngvàcôngnghệmớivànhữngnhiệmvụvàkỹnăngchuyênmônmàthiênvềquảnlýtậptrungvàsảnxuấtdướicùngmộtmáinhàtrongthứmàsaunàysẽđượcgọilàhệthốngphânxưởng.

NgànhdệttạiAnhlàngànhđầutiênđượcchuyểnđổisangmôhìnhmới.Nhữngngànhtiểuthủcôngnghiệpkháccũngsớmtiếpnối.Mộttầnglớpcácthươnggiagiàucómớiđãthuhútđủtàichínhđểsởhữunhữngcôngcụsảnxuất,màtrướcđóchúngđượcsởhữubởinhữngthợthủcông.Họđượcgọilànhữngnhàtưbản.Khôngthểcạnhtranhvớiquymôkinhtếvàtốcđộcủanhữngnhàmáyphânxưởngmới,nhữngngườithợthủcôngmấtsựtựchủvàtrởthànhnhâncông laođộng trongnhữngphânxưởng,và là lực lượng laođộngcủacuộccáchmạngcôngnghiệp.NhàsửhọcMauriceDobbtổngkếttrongviệcchuyểnđổinghềnghiệptừngànhnghề

thủcôngsangsảnxuấtcôngnghiệpvàtừnhữngngànhtiểuthủcôngnghiệpđếnnhữngcôngtytưbản:“Sựphụthuộcvềsảnxuấtvàovốn,vàsựxuấthiệncủanhữngmốiquanhệtầnglớpgiữanhữngnhàtưbảnvànhữngngườisảnxuấtlà,dođó,đượccoinhưlàmộtsựxungyếugiữahaimôhìnhsảnxuấtmớivàcũ.”

Trongmôhìnhmới,phânphối,hợp tác truyền thôngvànhữngkhônggiannăng lượngcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,mặcdùvậy,việctíchlũyvốnxãhộicũngtrởnênquantrọngvàgiátrịnhưviệctíchlũyvôntàichính.Đólàbởichiphíthamgiavàomạnglướiđanggiảmmạnhvìcôngnghệtruyềnthôngđãtrởnênrẻhơn.Ngàynay,gần2tỷngườiđượctrangbịnhữngchiếcmáytínhbàngiárẻhoặcnhữngchiếcđiệnthoạisửdụngđượcInternetvớitốcđộánhsáng,vớisứcmạnhphânphốicủachúnghơnnhiềusovớinhữngmạnglướiTVtoàncầu.Chẳngbaolâunữa,việcgiảmmạnhcủachiphícôngnghệnănglượngtáitạosẽcungcấpchomỗingườimộtquyền truycập tươngđươngvớinăng lượngquamạng lướiphânphốinănglượng.

Chiphívốnđặcbiệtcủaviệcsởhữuđiệnthoạitậptrungkhổnglồ,radio,vàcôngnghệtruyềnthôngtruyềnhìnhvànhiênliệuhóathạchvànhàmáyđiệnhạtnhântrongthịtrườngđangnhườngchỗchocáchthứcmới,chủnghĩa tưbảnphânphối, trongđóchiphíđầuvàothấptrongnhữngmạnglướibênkhiếnnótrởnênkhảthichohầuhếtmọingườiđểtrởthànhmộtnhàdoanhnghiệptiềmnăngvànhữngngườicộngtáctrongmôitrườngInternetmở.Thànhquảlàvốntàichínhthườngkhôngquantrọngnhưvốnxãhội,ítnhấttạigiaiđoạnkhởinghiệp,trongviệctạoranhữngdoanhnghiệplớnmới.Bằngchứnglàmộtvàingườitrẻtrongđộtuổi20đãtạoraGoogle,Facebook,vànhữngmạngxãhộitoàncầukhác,trongchínhphòngkýtúcxácủahọ.

Nókhôngcónghĩalàvốntàichínhkhôngcòncóchútliênquannào.Nóvẫngópphầnvàođó.Nhưngcáchmànóđượcsửdụngđãđượcthayđổimộtcáchcơbản.Vìnềnkinhtếđãđượcsanbằngvàtrởnênđượcphânphốinhiềuhơn,mốiquanhệđồngđẳngđượcưachuộnghơnviệctraođổitựtrị,bảnchấtcủacáchnhữngcôngtylấyđượcthayđổidoanhthu.Sảnxuấttàisảnđểtraođổi,mộtnềntảngcủachủnghĩatưbản,trởnênngàycàngthualỗtrongnềnkinhtếthôngminh,nơimàchiphítraođổingàycàngrẻhơn,vàcuốicùng,hầunhưlàmiễnphí.QuátrìnhđócũngđượctiếnhànhvàsẽchỉđẩynhanhtiếnđộtrongnhữngthậpkỷtớinhưnhữngcơsởhạtầngtrưởngthànhcủaTIR.Bởiđiềuđóxảyra,việctraođổitàisảntrongthịtrườngsẽnhườngchỗchonhữngmạnglướicácmốiquanhệhợptác,vàsảnxuấtđểbánsẽđượcgộpvào việc sản xuất cho việc sử dụng đúng thời gian. Phóng viên tờ New York Times,MarkLevinemôtảtưtưởngmớivớimộtquansátsắcsảorằng“việcchiasẻlàrõràng,sắcnét,tinhtế,hậuhiệnđại:sởhữulàngudốt,íchkỷ,rụtrè,tụthậu.”Nhữnggìtôiđangmiêutảlàmộtsựthayđổimộtcáchnềntảngtrongcáchchủnghĩatưbảnhoạtđộngmànayđangđượcphơibàyquaviệc sản xuất truyền thốngvànhững lĩnhvựcbán lẻ cũngnhưviệc tái địnhhình cáchnhữngcôngtylèoláiviệckinhdoanh.

Theotậpquán,trongnhữngthịtrườngtưbản,lợinhuậnđượctạoratạiđiểncậnbiêncủachiphígiaodịch.Điềuđólà,tạimỗibướccủaquátrìnhchuyểnđổitheochuỗigiátrịngườibánhàngtănggiáchiphíđốivớingườimuađểtạoralợinhuận.Giácuốicùngcủahànghóahoặcdịchvụdànhchongườisửdụngcuốibảnánhsựtănggiá.NhưngthôngtinvànhữngcôngnghệtruyềnthôngcủaTIRrútngắnlạimộtcáchđángkểchiphíchuyểnđổiquachuỗigiátrịtrong

từngngànhcôngnghiệpvà lĩnhvực,vàviệcphânphốinănglượngtáitạocungsẽsớmlàmđượcđiềunày.Nhữngngànhcôngnghiệpnănglượngxanhđangđượccảithiệnhiệusuấtvàgiảmchiphítạitốcđộngàycàngtăng.Vàcũngnhưcácthếhệvàsựphânphốithôngtinđangtrởnêngầnnhưmiễnphí,nănglượngtáitạocũngsẽnhưvậy.Mặttrời,giócósẵnchomọingườivàkhôngbaogiờđượcsửdụnghết.

Khichiphíchuyểnđổichoviệctiếphợptrongviệcgiaotiếp/hệthốngnănglượngmớicủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIItiếngầnđến0,nókhôngcòncóthểduytrìlãisuất,vàđịnhnghĩavềlợinhuậnphảiđượccânnhắclại.ĐiềuđóđãxảyravớithànhphầnthôngtinliênlạccủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Việcrútngắnchiphíchuyểnđổitrongviệckinhdoanhâmnhạcvàlĩnhvựcxuấtbảnvớisựnổilêncủaviệcđăngtảinhạcvàsáchđiệntử,nhữngtrangblogthôngtinđangtànphánhữngngànhcôngnghiệptruyềnthống.Chúngtacóthểmongđợinhữngtácđộnggâyrốitươngtựvớinănglượngxanh,việcsảnxuất3Dvànhữnglĩnhvựckhác.Vậylàmcáchnàocácdoanhnghiệptạoralợinhuậnkhichiphíchuyểnđổivàlãixuấtbiếnmất?

Trongmộtnềnkinhtếcóphíchuyểnđổigầnnhưmiễnphí,tàisảnvẫnluôntồntại,nhưngvẫnnằmtrongtaynhữngnhàsảnxuấtvànóđượctruycậpbờingườitiêudùngtheothờigian.Tạisaomọingườimuốnsởhữumọithứtrongmộtthếgiớiliêntụcnângcấp,nơimànhữngdòngsảnphẩmmớiluônlậptứcquétcảtrongvàngoàithịtrường?TrongnềnkinhtếcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,thờigiantrởthànhmộthànghóakhanhiếmvàlàđiềuquantrọngtrongviệcgiaodịch,vàtruycậpvàocácdịchvụthaythếquyềnsởhữunhưmộtxuthếthươngmạisơcấp.

ViệcmuađĩaCDđãnhanhchóng là cách thứccủanhững thậpniêncũ.Nhữngcông tynhưRhapsodyvàNapsterchophépnhữngthuêbaođượcquyềntruycậpvàothưviệnâmnhạccủahọvàđăngtảinhữngbảnthuyêuthíchcủamìnhquatừngthánghoặcnăm.

Việcsởhữunhữngchiếcxeô tô,đãtừngđượccoi làmộtnghi thứcbướcvàomộtthếgiớitrưởngthànhcủanhữngmốiquanhệtàisản,đãngàycàngmấtđichỗđứngchoviệcthuêxe.NhữngcôngtysảnxuấtôtônhưGM,DaimlervàToyotasẽgiữnhữngchiếcxecủahọvàbướcvàomốiquanhệlâudàivớikháchhàngcủahọ.Vớicáchnày,ngườidùngđangtrảtiềnchokinhnghiệmláixetrong24giờmộtngàytheothờigianđượchãngchothuêbảohiểm.Nhữngcôngtyxehơicóđượcnhữngkháchhàngcốđịnhvàngườidùngtậnhưởngsựtiệnnghicủasựdiđộngvàdễdàngchuyểnđổisangmộtchiếcxemớicứsau2hoặc3năm,trongkhiloạibỏđượcgánhnặngvềdịchvụvàsửachữacủacácđạilý.

Chiasẻthờigiansửdụngcáckỳnghỉcũngtrởthànhmộtmôhìnhkinhdoanhănkhách.Thayvìmuanhữngngôinhàthứhai,hàngtriệungườiđinghỉhiệnnayđãmualạithờigiansửdụngtrongnhữngngôinhàdànhchocáckỳnghỉ,chophéphọquyềnđượcởvàsửdụngnhữngtiệnnghitrongmộtkhoảngthởigiancụthể.Họcũngcóthểsửdụngnhữngđiểmchiasẻthờigianđểởtronghàngnghìnnhữngcănnhàtrênthếgiới.

Vẫncònthúvịhơn,trongmộtthếgiớinơiviệctuycậpbắtđầulàmmờđisựsởhữuvàtàisảnvẫnnằmtrongtaycủanhữngnhàcungcấp,đượcthuêtrongtừngphânđoạnthờigiandướihìnhthứcchochothuênhàởdàihạn,chothuêtrongcáckỳnghỉ,vànhữngcáchthỏathuậnkhác,kháiniệmvềsựbềnvữngtrởnêngắnkếtmộtcáchmậtthiếtvớiđiểmcốtyếu,hơnlàchỉ

đơngiảnlàmộthànhđộngtráchnhiệmxãhộicủalươngtâmthaymặtchoviệcquảnlýkhaisáng.

Khimộtchiếcôtôvẫnthuộcquyềnsởhữucủanhữngnhàsảnxuấttrongcảquãngđờicủaxe,côngtycóquyềnđượcđảmbảoviệctạoramộtchiếcxecóđộbềncao,vớichiphíbảotrìthấp,vànóđược làmbằngnhữngnguyênliệudễdàngtáichế,hạnchếdấuchâncủacarbon.KhikháchsạngiốngnhưStarwoodxâydựngvàsởhữunhữngngôinhàchothuê,chúngcómộtlợiíchtrongviệcsửdụngtổngsốnănglượngítvànhữngnguồntàinguyênbềnvữngnhấtđểcungcấpmộttrảinghiệmchấtlượngchonhữngngườithuê.

Việcchuyểnđổitừngườibánvàmuasangnhàcungứngvàngườisửdụng,từviệcchuyểngiaoquyềnsửdụngtrongthịtrườngđếnviệctruycậpvàonhữngdịchvụtrongnhữngphânđoạnthờigiantrongmạnglướiđangthayđổitheocáchchúngtanghĩvềhọcthuyếtkinhtếvàthựctiễn.

Tạimộtmứcđộcònsâuhơn,mặcdùvậy,cơsởhạtầngnănglượng-truyềnthôngđangthayđổicáchchúngtađolườngnhữngthànhcôngkinhtế.

GIẤCMƠVỀCHẤTLƯỢNGCUỘCSỐNG

CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIlàmthayđổiýthứccủachúngtavềmốiquanhệvàtráchnhiệmvớiđồngloại,khiếnchúngtanhìnrasứmệnhchung.ViệcchiasẻcácnguồnnănglượngtáitạocủaTráiđấttrongnhữngcơsởchungởkhắpcáclụcđịatấtyếutạoramộtnhậnthứcmớivềbảnsắccácloài.Nhậnthứcsơkhaivềsựliênkếtvàgắnkếtsinhquyểnđãtạoramộtgiấcmơmớivềchấtlượngcuộcsống,nhấtlàởgiớitrẻtrênthếgiới.

GiấcmơMỹ,từlâuđãđượccoilàtiêuchuẩnvàngchonhữngconngườithamvọngởkhắpmọinơi,đangẩnmìnhtrongtruyềnthốngcủathờiđạiKhaisáng,vớisựnhấnmạnhvàoviệctheođuổicáclợiíchvậtchất,quyềntựchủvàđộclập.Tuynhiên,chấtlượngcuộcsốnglạiphảnánhmộttầmnhìnmớicủatươnglai–tầmnhìndựatrênlợiíchhợptác,sựliênkếtvàphụthuộclẫnnhau.Chúngtanhậnrarằngtựdothựcsựkhôngphảilàviệckhôngchịuơnngườikháchaylàmmộtốcđảocủariêngmình,màởsựthamgiatíchcựcvớinhữngngườikhác.Nếutựdolàsựtốiưuhóacuộcsốngcủaconngười,nóđượcđobằngsựphongphúvàđadạngcủanhữngtrảinghiệmvàsứcmạnhcủanhữngmốiliênhệxãhộicủangườiđó.Mộtsựtồntạicàngđơnđộcthìcàngítmangýnghĩacủacuộcsống.

Giấcmơvềchấtlượngcuộcsốngchỉcóthểđượctrảinghiệmchung.Khôngthểtậnhưởngchấtlượngcuộcsốngtrongsựcôlậpvàloạitrừnhữngngườikhác.Đểđạtđượcchấtlượngcuộcsốngđòihỏisựthamgiatíchcựccủatấtcảmọingườitrongđờisốngcộngđồngvàýthứcsâusắcvềtráchnhiệmcủamỗithànhviênđểđảmbảokhôngaibịbỏlạiphíasau.

Cácnhàkinh tếhọcKhai sángbị thuyếtphụcrằnghạnhphúcvà “cuộcsống tốtđẹp”đồngnghĩavớiviệctíchlũytàisảncánhân.Tuynhiên,mộtthếhệtrẻhơn,ởđỉnhcaocủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIII,cũngcóthểtinrằngmặcdùsựthỏamãnvềkinhtếlàcầnthiết,hạnhphúccủaconngườicũngtỷlệthuậnvớisựtíchlũyvốnxãhội.

Sựthayđổitrongsuynghĩvềýnghĩacủahạnhphúcđangbắtđầuảnhhưởngđếnmộttrongnhữngchỉsốquantrọngđểđolườngsựthịnhvượngkinhtế.KháiniệmTổngsảnphẩmquốc

nội(GDP)đượcđưaravàonhữngnăm1930đểđo lườnggiátrị tínhbằngtiềncủatổngsốhànghóavàdịchvụkinhtếđượctạoratrongmộtnăm.Vấnđềđốivớichỉsốnàylànótínhđếncảnhữnghoạtđộngkinhtếtiêucựccũngnhưtíchcực.Nếumộtquốcgiađầutưnhữngkhoảntiềnlớnvàovũkhí,xâydựngnhàtù,pháttriểnngànhcôngan,vàphảilàmsạchcácmôitrườngbịônhiễmvàcácvấnđềtươngtự,nócũngđượctínhvàoGDP.

SimonKuznets,mộtngườiMỹđãphátminhracôngcụđolườngGDP,ngaytừđầuđãchỉrarằng“phúclợicủamộtquốcgia...hầunhưkhôngthểsuyratừmộtphépđothunhậpquốcdân”.Saunày,KuznetscònnhiềulầnnhấnmạnhhơnvềnhữnghạnchếcủaviệccoiGDPlàthướcđosựthịnhvượngkinhtế.Ôngcảnhbáorằng“Cầnphảiphânbiệtsựtăngtrưởngvềchấtlàlượng...Cácmụctiêutăngtrưởngcầnlàmrõtăngtrưởngcáigìvàđểlàmgì”.

Trongnhữngnămgầnđây,cácnhàkinhtếbắtđầuđặtracácchỉsốkhácđểđolườngsựthịnhvượngkinhtếdựatrênnhữngchỉbáovềchấtlượngcuộcsốngchứkhôngphảitổngsảnlượngkinhtếđơnthuần.ChỉsốPhúclợiKinhtếBềnvững(ISEW),ChỉsốYtếXãhộiFordham(FISH),ChỉsốPháttriểnthực(GPI),ChỉsốThịnhvượngKinhtế(IEWB)vàChỉsốPháttriểnConngườicủaLiênHợpQuốc(HDI)làmộtvàimôhìnhchỉsốkinhtếvềchấtlượngcuộcsốngmới.Cácchỉsốmớinàyđolườngnhữngcảithiệnchungvềphúclợixãhội,vàbaogồmnhữngthứnhưtỷlệtửvongcủatrẻsơsinh,tuổithọ,sựsẵncócủabảohiểmytế,trìnhđộhọcvấnđạtđược,thunhậptrungbìnhhàngtuần,sựxóanghèo,bấtbìnhđẳngthunhập,khảnăngchitrảnhàở,mứcđộsạchcủamôitrường,đadạngsinhhọc,sựgiảmtộiphạm,lượngthờigianrảnhrỗi,...ChínhphủPháp,AnhcũngnhưLiênminhchâuÂuvàcácnướcOECDđãđặtracácchỉsốchấtlượngcuộcsốngchínhthứcvớimongmuốntăngcườngápdụngnhữngthướcđomớinàyđểđánhgiáhiệusuấttổngthểcủanềnkinhtế.

Nếuchấtlượngcuộcsốngđòihỏimộtýthứcvềtráchnhiệmchungcủachúngtađốivớicộngđồnglớnhơnmàchúngtađangsống,câuhỏiđặtralàcộngđồngđósẽkếtthúcởđâu?Trongthờiđạimới,địnhhướngkhônggianvàthờigiancủachúngtavượtrakhỏicácranhgiớichínhtrịchuyênchếvàbaohàmcảsinhquyển.

TÁIKHÁMPHÁKHÔNGGIANVÀTHỜIGIAN

QuyếttâmcủacácnhàkinhtếhọcKhaisángnhằmđặtnềnmóngchonhữnglýluậnmớicủahọtheochânlýcủacơhọcNewtonđãdẫnhọđếnnhậnthứcvềkhônggianvàthờigiantheocáchrấtmáymócvàvịlợi.Khônggianđượcxemnhưmộtvậtchứa–mộtnhàkho–cóđầyđủcáctàinguyênhữuíchsẵnsàngbịchiếmđoạtchocácmụcđíchkinhtế.Cònthờigianlàmộtcôngcụdễuốnnắncóthểthaotúngđểđẩynhanhquátrìnhchiếmđoạtvàtạoracủacảikinhtếkhônggiớihạn.Tổchứccủaconngườiđượccoilàmộtlựclượngbênngoàitácđộngđếncácnguồntàinguyênrảiráctrongkhônggian,sửdụngcáccôngnghệtiếtkiệmsứclaođộngđểbiếnđổichúngmộtcáchhiệuquảnhấtthànhcáctiệních.Cáchtiếpcậnvịlợiđốivớikhônggianvàviệcsửdụngthờigianhiệuquảtrởthànhcácchỉsốkhônggianvàthờigianquantrọngtronglýthuyếtkinhtếcổđiển.

CácgiảthuyếtKhaisángvàhậuKhaisángvềkhônggian,thờigianvàtổchứccủaconngườiphảnánhsuynghĩcủathờikỳnày.CácnhàđịachấtvàhóahọctinrằngcácvậtchấtvôtrivôgiáccủaTráiđấttồntạinhưmộtdạngkhodựtrữthụđộng,vôtậnchưađượckhaithácđangchờđợiconngườikíchhoạtđểđivàohoạtđộngvàchuyểnthànhtàisản.Ngàynay,cáckhám

phákhoahọcmớivềhoạtđộngcủaTráiđất,đặcbiệtlàsựtươngtácgiữacácquytrìnhđịahóahọcvàcáchệsinhvậtđãđặtramốinghingờvềdấutíchcònlạicuốicùngcủatưduykinhtếcổđiển.

Chúngtađãđềcậpđếnhoạtđộngcủasinhquyểntrongcácchươngtrước.Vàonhữngnăm1970,nhàkhoahọcngườiAnh,JamesLovelock,vànhàsinhvậthọcngườiMỹ,LynnMargulis,đãnghiêncứucáchthứccácquátrìnhđịahóahọctươngtácvớicácquátrìnhsinhhọctrênTráiđấtđểduytrìcácđiềukiệnlýtưởngchosựsốngtrênhànhtinh.GiảthuyếtGaiagâytranhcãicủahọđãngàycàngnhậnđượcsựủnghộtrongcácthậpkỷtiếptheokhicácnhànghiêncứutừnhiều lĩnhvựckhoahọcđã lêntiếngvàbổsungcácbằngchứngchohọcthuyếtcủaLovelockvàMargulis.

LovelockvàMargulisnhậnđịnhrằngTráiđấtlàmộthệthốngtựđiềutiếthoạtđộnggiốngnhưmộtcơthểsống.Họlấyvídụvềviệcđiềutiếtkhíoxyvàmetanđểchứngminhquanđiểmcủamình.Nồngđộkhíoxytrênhànhtinhcầnphảiduytrìtrongmộtphạmvirấthẹpđểsựsốngcóthểtồntại.Nếunồngđộkhíoxytăngvượtquáphạmviđó,Tráiđấtsẽbùngnổthànhmộtquảcầulửavàsựsốngtrênmặtđấtsẽbịxóasổ.Vậykhíoxyđượcđiềutiếtnhưthếnào?

Hainhàkhoahọcnàytinrằngkhikhíoxytrongkhíquyểnvượtquámứcđộchấpnhậnđược,nókíchhoạtsựtăngcườngsảnxuấtvàpháttánkhímetantừcácvikhuẩnsiêunhỏ.Khímetanđivàobầukhíquyển,làmẩmlượngkhíoxychođếnkhinótrởlạimứcphùhợp.ĐâychỉlàmộttrongvôsốnhữngvònglặpphảnhồigiữchosinhquyểnthânthiệnvớisựsốngtrênTráiđất.

Hiểubiếtmớivềhoạtđộngcủacácvònglặpphảnhồitrongcácmạnglướisinhtháiđượcđặtsongsongvớiviệcmôhìnhhóacácmạnglướiphảnhồithôngtin-nănglượngtrongnềnkinhtếCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđanghìnhthành.NếunhưcôngnghệgiốngnghệthuậtởchỗmôphỏngcuộcsốngthìhạtầngđượckếtnốimớicủanềnkinhtếTIRtiếngầnhơnnữatớiviệcmôphỏnghoạtđộngcủacáchệsinhtháitựnhiêncủahànhtinh.Việctạoracácmốiquanhệkinhtế,xãhộivàchínhtrịmôphỏngtheocácmốiquanhệsinhhọccủacáchệsinhtháitrênTráiđấtlàbướcquantrọngđầutiêntrongviệctáigắnkếtloàingườivàocáccộngđồnglớnhơnmàchúngtađangsống.

MộtthếgiớiquankhoahọcmớiđangtrởnênthịnhhànhvớinhữngcơsởvàgiảđịnhphùhợphơnvớicáchtưduymạnglướiđằngsaumôhìnhkinhtếCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Nếukhoahọccũcoitựnhiênlàcácvậtthể,khoahọcmớicoitựnhiênlàcácmốiquanhệ.Khoahọccũđặctrưngbởisựtáchrời,chiếmđoạt,phântáchvàgiảmthiểu;khoahọcmớicóđặcđiểmkếtnối,bổsung,hộinhậpvàthốngnhất.Khoahọccũquantâmđếnviệclàmchotựnhiêntrởnênnăngsuất,khoahọcmớiquantâmđếnviệclàmchotựnhiênbềnvững.Khoahọccũtìmkiếmsứcmạnhđểlàmchủtựnhiên,khoahọcmớitìmkiếmsựhợptácvớitựnhiên.Khoahọccũkhuyếnkhíchsựtựchủvớitựnhiên,khoahọcmớikhuyếnkhíchsựthamgiavớitựnhiên.Khoahọcmớiđưachúngtatừcáchnhìnthựcdânvềtựnhiênnhưkẻthùđểcướpbócvànôdịchsangmộttầmnhìnmớivềtựnhiênnhưmộtcộngđồngđểnuôidưỡng.Quyềnbóclột,khaithácvàsởhữutựnhiêndướihìnhthứctàisảnđượckiềmchếbởinghĩavụquảnlýtựnhiênvớisựtôntrọng.Giátrịhữudụngcủatựnhiênđangdầnnhườngchỗchogiátrịbảnchấtcủatựnhiên.

Nếutấtcảcáccơthểsinhhọctiếptụctươngtácvớicácquátrìnhđịahóahọcđểduytrìmột

điềukiệncânbằngnộibộphùhợpvớisựtrườngtồncủasinhquyểnvàduytrìsựsốngtrênTráiđất,thìviệcđảmbảosựthịnhvượnglâudàicủaloàingườiphụthuộcvàokhảnăngsinhtồncủachúngtatrongcácgiớihạnkhônggianvàthờigiancủaTráiđất.CáclýthuyếtvàtậpquánkinhtếhọccổđiểnvàtâncổđiểnvớihộichứngcuồngtướcđoạtvàtiêuthụđãlàmsuyyếucáccơchếphảnhồigiữacácquátrìnhđịahóahọcvàsinhhọccủaTráiđất,khiếncáchệsinhtháitrởnênnghèonàn,vàgâyrasựthayđổilớntrongnhiệtđộvàkhíhậucủaTráiđất.

Đểcóthểtồntạivàpháttriển,chúngtasẽcầnsuynghĩlạicáckháiniệmvềkhônggianvàthờigian.Địnhnghĩacủakinhtếhọccổđiểnvềkhônggiannhưmộtvậtchứahaynhàkhochứacáctàinguyênbịđộngcầnđượcthaythếbằngquanniệmvềkhônggiannhưmộtcộngđồngcácmốiquanhệchủđộng.Tronglượcđồmới,cấutạođịahóahọccủaTráiđấtkhôngđượccoilàmộttàinguyênhaytàisảnmàlàmộtphầnphứctạpcủacácmốiquanhệtươngtácgiúpduytrìsựsốngtrênhànhtinh.Trongtrườnghợpđó,cácưutiênvềkinhtếcủachúngtacầnphảichuyểntừhiệusuấtsangtáisảnxuất,vàtừviệctheođuổitựnhiênhoàntoànvịlợisangviệcquảnlýcácmốiquanhệgiúpduytrìsinhquyển.

Tươngtự,sựhiệuquảcầnnhườngchỗchotínhbềnvữngtrongviệctổchứcthờigian.Cáchtiếpcậncủachúngtavớikỹthuậtphảiđượctáikiểmđịnhđểđồngbộhóavớichukỳtáitạocủatựnhiênchứkhôngchỉđơngiảnlànhịpđiệuhiệuquảcủathịtrường.

Sựchuyểndịchtừnăngsuấtsangtáisảnxuấtvàtừhiệuquảsangbềnvữngđưaloàingườichúngtavềlạicùngnhịpđiệuvàchukỳcủacộngđồngsinhquyểnlớnhơnmàchúngtalàmộtmảnhghépphứctạpkhôngthểtáchrời.ĐâychínhlàýnghĩacủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvàlàlýdotạisaolýthuyếtkinhtếhiệnđượcdạytrongcáctrườngkinhdoanhtrênthếgiớilàkhôngđủđểlàmkhungthamchiếuchoviệcđiềukhiểnthờiđạikinhtếmớivàtạoraýthứcvềsinhquyển.

Vớinhữngngườihoàinghichorằngmọinỗlựcgắnkếthoạtđộngkinhtếcủaconngườivớinhịpđiệuvàchukỳcủasinhquyểnlàvôíchvìđiềuđómâuthuẫnvớikhuynhhướngsinhhọccủachúngtanhằmđảmbảosựtựchủvàthểhiệnquyềnlựcvớitựnhiên,mộtsựkếtnốivớikháiniệmthờisinhhọcsẽgạtbỏnhữngquanđiểmđó.

Tấtcảcácdạngcủasựsống,từvikhuẩnđếnconngườiđềuđượctạonêntừvôsốcácđồnghồsinhhọcgiúpcácquátrìnhsinhlýcủachúngcónhịpđiệuthuậnvớisinhquyểnvàhànhtinh.NhàtâmlýhọcJohnE.Ormepháthiệnrarằng“vũtrụcóbảnchấtvậnhànhtheonhịpđiệu.MặttrăngquayxungquanhTráiđất,TráiđấtquayquanhMặttrời,vàbảnthânhệmặttrờithayđổivịtrítrongkhônggiantheothờigian.Mọihiệntượngnàydẫnđếnnhữngthayđổinhịpđiệuthườngxuyênvàsựsinhtồncủacácloàisinhvậtphụthuộcvàokhảnăngtuântheocácnhịpđiệunày.”

Bấtkỳaiđãtừngbịmệtmỏisaumộtchuyếnbaydoviệcđiquacácmúigiờtrongthờigianngắnđềuhiểurằngcơthểconngườiđượcđiềuchỉnhvàthiếtkếmộtcáchkhéoléotheocácnhịpđiệucủahànhtinh,vàbấtkỳsựgiánđoạnnàosẽđẩycácquátrìnhbêntrongcơthểvàotìnhtrạngmấtđồngbộ.Nhiệtđộcơthểchúngtatănggiảmtheoquytắccóthểdựđoánđượcsaumỗi24giờđồnghồ.Nhiệtđộcủachúngtacũngnhưvậy.Chukỳkinhnguyệtcủaphụnữcóxuhướngtheochukỳcủamặttrăng.HộichứngRốiloạncảmxúctheomùa(SAD)thườngxảyravàocácthángmùađông,khithờigiancóánhsángmặttrờingắnnhất,vàcảmgiácthờơvà

trầmcảmphỏngtheoquátrìnhngủđônglàmchậmđihoạtđộngsinhlýởnhiềuloàiđộngvậtcóvú.

CácnhànghiêncứutronglĩnhvựcThờidượclýhọcđangbắtđầunhậnrarằngthờiđiểmcấpthuốchoặcphẫuthuậttrongngàycóthểảnhhưởngđếnhiệuquảcủanóvàđãbắtđầuđồngbộhóaviệcđiềutrịvớiđồnghồsinhhọcbêntrongcủatừngbệnhnhân.

Thựctếlàconngười,giốngnhưcácloàikhác,bịcuốntheochukỳcủaTráiđấtvềmặtsinhhọcđãthayđổisuynghĩcủachúngtavềkhônggianvàthờigian.SựtồntạicủachúngtađượcgắnvớicáctọađộkhônggianvàthờigiancủaTráiđất.Cáctếbàotrongcơthểchúngtađangliêntụcđượcthaythế.Sựtồntạicủachúngtalàmộtkiểuhìnhhoạtđộngtheođónănglượngtừcáccalonộichuyểnnhiệtthấpđổvàocơthểchúngtatừtựnhiên,bổsungcáctếbàovớicùngtốcđộloạibỏchúngramôitrườngđểtáitạo.Mỗichúngtalàmộthiệnthâncủacácdòngnănglượngvàcácquátrìnhđịahóahọcvàsinhhọctrôitrongsinhquyển.Bêntronghànhtinh,sựsống,cácquátrìnhđịahóahọcvàcácchukỳcủaTráiđấttươngtácvớinhautheocácmốiquanhệđượctổchứcchặtchẽđểduytrìhoạtđộngcủamỗisinhvậtvàtoànbộsinhquyển.

Tronghầuhếtlịchsử,loàingườichúngtasốngthuậntheonhịpđiệucủahànhtinh.CácnguồndựtrữnănglượngnhiênliệuhóathạchcủacuộcCáchmạngcôngnghiệplầnthứnhấtvàthứhaiđãlầnđầutiêntáchconngườikhỏicácchukỳcủaTráiđất.Ngàynay,việcchiếusángđiện24/7,truyềnthôngInternetliêntục,sựdichuyểnbằngmáybay,làmviệctheoca,vàvôsốcáchoạtđộngkhácđãđánhbậtchúngtakhỏicácđồnghồsinhhọcnguyênthủy.Mặttrờivàsựthayđổimùamấtđivaitròcủachúngvớisựtồntạicủaconngười–hayítnhấtđólàcáchchúngtanghĩ.Sựphụthuộcngàycàngtăngcủachúngtavàotrữlượngphongphúcủamặttrờiđượclưutrữkhônghoạttính,dướidạngnhiênliệucarbon,đãtạoraảotưởngrằngthànhcôngcủachúngtatrênTráiđấtphụthuộcvàotàinăngcủaconngườivàsứcmạnhcôngnghệhơnlàcácchukỳtuầnhoàncủatựnhiên.Ngàynaychúngtabiếtrằngđiềuđólàsai.Việcápđặtcácnhịpđiệusảnxuấtnhântạo−nhấtlàsựthểchếhóahiệuquảmáymóc–đãmanglạicủacảivậtchấttolớnđốivớimộtbộphậnđángkểcủanhânloại,nhưngcáigiáphảitrảlàviệclàmtổnhạicáchệsinhtháicủaTráiđấtvớinhữnghậuquảđángsợchosựổnđịnhcủasinhquyểnTráiđất.

CuộcCáchmạngcôngnghiệpthứbađưachúngtatrởlạivớiánhsángmặttrời.BằngviệcdựavàocácdòngchảynănglượngđiquasinhquyểncủaTráiđất–mặttrời,gió,chutrìnhthủyvăn,sinhkhối,địanhiệt,sóngbiểnvàthủytriều–chúngtatáikếtnốivớicácnhịpđiệuvàchukỳcủahànhtinh.ChúngtatrởnêngắnkếtlạitrongcáchệsinhtháicủasinhquyểnvàhiểurarằngdấuchânsinhtháicủamỗicánhântácđộngđếnphúclợicủamọingườikhácvàmọisinhvậtkháctrênTráiđất.

ChodùđólàviệctưduylạivềGDPvàcáchđolườngsựthịnhvượngkinhtếcủaxãhội,hayviệcthayđổicáchnghĩcủachúngtavềnăngsuất,hiểubiếtkháiniệmvềnợvàcáchtốtnhấtđểcânbằngcácngânsáchsảnxuấtvàtiêudùngcủachúngtavớitựnhiên,xemxétlạiýniệmcủachúngtavềcácquanhệtàisản,táiđánhgiátầmquantrọngcủavốntàichínhsovớivốnxãhội,đánhgiálạigiátrịkinhtếcủathịtrườngsovớicácmạnglưới,thayđổiquanniệmcủachúngtavềkhônggianvàthờigian,hayxemxétlạicáchthứchoạtđộngcủasinhquyểnTráiđất,thìlýthuyếtkinhtếchuẩnmựcvẫnthểhiệnnhữngthiếusótlớn.

Vìnhữngnguyênnhânnàyvàmộtsốyếutốkhác,nhữngthayđổidiễnratronghiểubiếtcủachúngtavềbảnchấtconngườivàýnghĩacuộchànhtrìnhcủaloàingườicótínhđộtphásâusắcsovớicáchchúngtavẫnnghĩtrongvòng200nămqua,thờikỳđãsảnsinhrahaicuộccáchmạngcôngnghiệpđầutiên,đếnmứcchắcchắnphầnlớnlýthuyếtkinhtếhọccổđiểnvàtâncổđiểnđikèmvàhợpthứchóahaithờiđạicôngnghiệptrướcđósẽkhôngtồntạiđượcởmôhìnhkinhtếđanghìnhthành.

Điềuchắcchắnxảyralànhữnghiểubiếtvẫncòngiátrịvànộidungcủalýthuyếtkinhtếchuẩnmựcsẽđượctáisuyxétvàsửalạidướiphạmvicủacácốngkínhnhiệtđộnglựchọc.Sửdụngcácđịnhluậtnănglượngnhưmộtngônngữchungsẽchophépcácnhàkinhtếhọcthamgiavàocuộcđốithoạisâusắcvớicáckỹsư,cácnhàhóahọc,nhàsinhtháihọc,nhàsinhvậthọc,cáckiếntrúcsưvànhàquyhoạchđôthịtrongsốnhữngngườikhác,nhữngngườimàngànhcủahọdựatrênnềntảngcủađịnhluậtnănglượng.Bởilẽcáclĩnhvựckháclànhữnglĩnhvựcthựcsựtạorahoạtđộngkinhtế,mộtcuộcthảoluậnliênngànhquantrọngtheothờigiancóthểdẫnđếnmộttổnghợpmớigiữalýthuyếtkinhtếvàtậpquánthươngmạivàsựrađờicủamộtmôhìnhkinhtếgiảithíchmớiđểđicùngvớimôhìnhCáchmạngCôngnghiệplầnthứ3.

Kinhtếkhôngphảilàngànhhọcthuậtduynhấtcầnđượcchuyểnđổi.Hệthốnggiáodụccôngcủachúngta,giốngnhưlýthuyếtkinhtế,đãkhôngthayđổinhiềukểtừkhithànhlậpvàođầuthờikỳthịtrườnghiệnđại.Giốngnhưlýthuyếtkinhtếhọccổđiểnvàtâncổđiển,nócũngđicùngCáchmạngCôngnghiệplầnthứnhấtvàthứhai,phảnánhcácgiảthuyếthoạtđộng,chínhsách,vàcácthônglệcủatrậttựthươngmạimànóphụcvụ.

Ngàynay, sự chuyểndịch từCáchmạng côngnghiệp lần IImang tính tập trung sangCáchmạngcôngnghiệplầnIIItheochiềungangđangtạoraáplựccảicáchhệthốnggiáodục.Xemxétlạicáckháiniệmkhungchiphốinềngiáodụcvàsưphạmđikèmsẽkhôngdễdànggì.Cácgiáoviêntrênkhắpthếgiớichỉmớiđangbắtđầucơcấulạitrảinghiệmgiáodụcđểkhiếnnóthíchhợphơnvớilớpngườitrẻtuổi,nhữngngườicầnhọccáchsốngtrongmộtnềnkinhtếphântánvàcộngtácẩngiấubêntrongmộtthếgiớisinhquyển.

CHƯƠNG8.CẢICÁCHLỚPHỌCTôiđangởhậutrường,vânvêmấytấmthẻghichúvàsuynghĩvềnhữngđiểmchínhtôimuốnnhấnmạnhtrongbàinóichuyệncủamình.Tôilénnhìnquabứcmànvàthấy1.600giáoviêntrunghọcvàcáccánbộgiáodụcbangvàliênbangngồitrongsốkhángiả−vàđókhôngphảinhữnggiáoviênbìnhthườngmàlàgiáoviênthuộcchươngtrìnhXếpLớpNângCao,nhữnggiáoviêntrunghọcgiỏinhấtnướcMỹvàlànhữngngườichịutráchnhiệmchuẩnbịhànhtrangchonhữnghọcsinhưutúnhấtvàođạihọc.

ĐólàhộinghịthườngniêncủaHộiđồngĐạihọc,tổchứcgiámsátkỳthiSAT–kỳthichuẩnhóamàhàngtriệuhọcsinhtrunghọcMỹphảithamdựnếumuốntiếptụchọclêncaohơn.

GastonCaperton,cựuthốngđốcbangWestVirginia,hiệnlàchủtịchcủaHộiđồngĐạihọc,đãđềnghịtôitrìnhbàybàiphátbiểuchínhtrướcnhữngngườithamdự.Ôngchỉcómộtchỉdẫn:“Hãykhuấyđộnghọ.Hãyđưahọđếntươnglai.TháchthứchọphảisuynghĩlạivềsứmệnhcủanềngiáodụcMỹtrongmộtthếgiớiđangtoàncầuhóa.”

Điềunàynóithìdễ.Nhưngtôikhôngchắccácgiáoviênsẽphảnứngthếnàonếutôinóivớihọnhữnggìtôithựcsựnghĩvềnhữngđiềucầnlàm.ThậtramànóihệthốnggiáodụcởMỹvàtrêntoànthếgiớilàdấutíchcủamộtthờiđạiđãqua.Chươngtrìnhgiảngdạylỗithờivàthiếuliênhệvớithựctếcủacáccuộckhủnghoảngkinhtếvàmôitrườnghiệnnay.Nhữnggiảthuyếtvềphươngphápvàsưphạmđãđịnhhướnggiáodụctronghầuhết150năm–kểtừkhibắtđầugiáodụccôngbắtbuộc–làlýdochínhkhiếnconngườiđangđiđếnbờvực.

Liệucácgiáoviênđangkiênnhẫnngồichờvàchắcchắnđangmongđợimộtbàiphátbiểutruyềncảmhứngvềgiátrịcủamộtnềngiáodụcvữngchắccósẵnsànglắngngherằngphầnlớnnhữnggìchúngtadạyvàcáchthứcgiảngdạylàtráiquyluậtvàgâyhạiđếnsựpháttriểntươnglaicủaloàingười?

Tôibướcrangoài,hítmộthơithậtsâuvàbắtđầuvớisựphêbìnhvềtìnhtrạngcủathếgiới–mộtcảmxúcmàtôihyvọngsẽkhiếnmọingườitựdosuyngẫmvàocuốibàinóichuyện.Tôilướtquacáckhángiả,chúýtớinétmặtvàngônngữcơthểcủahọtrongkhitrìnhbàyvềquymôcuộckhủnghoảngmàchúngtađangđốimặt.Tôicảmthấymộtsựyênlặngtrongkhánphòng và tôi không chắc điều đó có nghĩa gì. Khi tôi bắt đầuphân tích hệ thống giáo dụctruyềnthống,tôinhậnthấycótiếngrìrầmnhẹtrongphòng.Nhưngkhitôichuyểnsangcácphươngphápgiảngdạyvàmôhìnhhọctậpmới,mangtínhphântánvàcộngtácthìđãcómộtsựthayđổirõrệttrongtâmtrạngcủanhữngngườinghe.Hàngtrămgiáoviêntrởnênhoạtbáthơnvàgậtđầutánthành.Khitôitổngkếtphầntrìnhbày,tôinhậnrarằngcórấtnhiềugiáoviênđãđitrướctôi,họđãđangđặtranhữngcâuhỏihócbúatrongchínhlớphọccủamìnhvềtươnglaicủagiáodụcvàthửnghiệmcácphươngphápgiảngdạyvàsưphạmmớiđểchuẩnbịchothếhệkếtiếpsốngtrongmộtxãhộiphântánvàcộngtác.

Kếtthúcbàinóimọingườiđềuđứngdậyvàvỗtay,khiđótôinhậnthấynhiềungườiquaysangnhauvàvỗtay.Đốivớinhiềungườitrongsốhọ,đâylàmộtkhoảnhkhắctựkhẳngđịnh–mộtcảmgiácrằnghọđangđiđúnghướng,rằngnhữngnỗlựccủahọtrongviệctáitưduyvềnềngiáodụcMỹlàcócăncứxácđáng.

Chúngtabắtđầungheđếnmộtcuộcđốithoạimớitrongcộngđồnggiáodục.KhiviễncảnhcủaCáchmạngcôngnghiệpthứbahìnhthànhtrongtrítưởngtượngcủacôngchúng,vànhữngbướcđiđầutiênhướngđếnmộtcơsởhạtầngvới5trụcộtđượchìnhthành,cácnhàgiáodục,cũngnhưnhữngngườisửdụnglaođộngvàcácnhàchínhtrịbắtđầuđặtcâuhỏivềnhữngthayđổicầnthiếtđểchuẩnbịchocácthếhệtươnglaitrướcmộtkỷnguyênkinhtếvàchínhtrịmới.Cóthểhiểurằngmối longạiđầutiênchínhlàvềcôngcụthựchiện.ĐãcónhữngthảoluậnquantrọngxoayquanhnhữngkỹnăngchuyênmônvàkỹthuậtmớimàhọcsinhcầnhọcđểtrởthànhnhữngngườilaođộngcónăngsuấtcaotrongnềnkinhtếCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

ĐÀOTẠOLỰCLƯỢNGLAOĐỘNGCHOCáchmạngcôngnghiệplầnIIICỦATHẾKỶXXI

CáctrườngđạihọcvàtrunghọcsẽcầntiếnhànhđàotạolựclượnglaođộngchoCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Chươngtrìnhgiảngdạycầntăngsựtậptrungvàocáccôngnghệthôngtin,côngnghệnanovàcôngnghệsinhhọccaocấp,khoahọcTráiđất,hệsinhtháivàlýthuyếthệthốngcũngnhưcáckỹnăngnghềnghiệp,baogồmsảnxuấtvàtiếpthịcáccôngnghệnănglượngtáitạo,chuyểnđổicáctòanhàthànhcácnhàmáyđiệnmini,lắpđặtcôngnghệhydrovàcáccôngnghệlưutrữkhác,xâydựngcácmạnglướiđiệnthôngminh,sảnxuấtphươngtiệnvậnchuyểnchạyđiệnvàpinnhiênliệuhydro,thànhlậpcácmạnglướihậucầnxanhvàtươngtự.

Nhậnthứcđượcnhucầuchuẩnbịchosinhviênnhữngkỹnăngchuyênmôn,kỹthuậtvànghềnghiệpcầnthiếtđểsốngvàlàmviệctrongmộtnềnkinhtếCáchmạngcôngnghiệplầnIIIbềnvững,độingũtoàncầucủachúngtôihiệnđanglàmviệcvớihệthốngcáctrườngđạihọcvàtrườngphổthôngđểchuyểnđổichúngthànhcácmôitrườnghọctậpCáchmạngcôngnghiệplần III.Chẳnghạntrongquyhoạchtổng thểcủaRome,chúngtôiđanghợptácvớiLiviodeSantoli,hiệutrưởngtrườngKiếntrúctạiĐạihọcLaSapienzavàđộingũcủaôngđểtáicấutrúccáctòanhàtrongkhuônviêntrườngthànhcơsởhạtầngchoCáchmạngcôngnghiệplầnIIIbằngcáchđưavàocácnguồnnănglượngtáitạo,côngnghệlưutrữhydrovàcácmạngđiệnthôngminh.MụctiêulàkếtnốitrườngđạihọcLaSapienzavớicáctrườngđạihọc,trunghọcvàtiểuhọckháctrongmộtmạnglướiCáchmạngcôngnghiệplầnIIItrảikhắpRome.Mạnglướitiênphongnàycóthểđượcliênkếtvớicáctổchứchợptácnănglượngthươngmạivàdândụngtrongnhữngnămtới,vàchuyểnbiếnthànhmộtcơsởhạtầnghoạtđộngtoàncôngsuất.

MộtchươngtrìnhcómụctiêutươngtựđangđượctiếnhànhtrongcáckhuvựctrườnghọctrênkhắpCalifornia.Cáctrườngtrunghọcvàtiểuhọcđangxâydựngquanhệhợptácvớicácngânhàngvàcáccôngty thươngmạikhácđểxâydựngcácnhàđểxenăng lượngmặt trờitrongcácbãiđậuxe.Theothỏathuận,cácđốitácthươngmạisẽtàitrợchoviệclắpđặtvàbánlạiđiệnchotrườnghọctrongkhoảngthờigian20nămvớimứcgiáthỏathuậnthấphơnchiphímuađiệnthôngthườngtừlướiđiệntrungtâm.Vềphíacácđốitácthươngmại,họsẽtậndụngcácưuđãithuếcủabangvàliênbangđểkiếmlợinhuậntrêngiaodịchđó.

75trườngtrunghọcvàtiểuhọcđangtạoranănglượngxanhvàcácnhàchứctráchdựbáorằngýtưởngbãiđậuxenănglượngmặttrờisẽtrởnênphổbiếntrênkhắpcảnướctrongmộtvàinămtới.Chínhquyềnđưarahailýdochosựphổbiếncủacáckhuônviênnănglượngmặttrời.

Thứnhất,trongmộtnềnkinhtếthắtchặtvớingânsáchtrườnghọcgiảmsút,nănglượngđiệnxanhmangđếnmộtkhoảntiếtkiệmnănglượngđángkể.TạikhutrườnghọchợpnhấtMilpitasgầnSanJose,cáctấmpinnănglượngmặttrờitạora75%nhucầuđiệncủakhuvựctrườnghọctrongmộtnămhọcchínhkhóavà100%nhucầuđiệntrongkỳmùahè.Khoảntiếtkiệmtrênhóađơntiềnđiệncóthểdaođộngtừ12triệuđô-lađến40triệuđô-latrongthờihạnsửdụngcủacáctấmpinnănglượngmặttrời.CáchệthốngquangđiệntạitrườnghọcởkhuvựcvịnhSanFranciscođãtănggấp5lầntừnăm2008đếnnăm2009,vàđếnnăm2010đãcungcấpđủđiệnđểđápứngnhucầusửdụngcủa3.500hộgiađình.

Thứhai,việclắpđặtcơsởhạtầngnănglượngmặttrờitrongcáckhuônviêntrườnghọcchophépsinhviên làmquenvớicôngnghệmớicủaCáchmạngcôngnghiệp lần III, tạoramôitrườnghọctậpthựchànhđểtiếpthucáckỹnăngcầnthiếttrongnềnkinhtếxanhmớinổi.BradParker,mộtnhàtưvấnvềbãiđậuxenănglượngmặttrờichokhuvựctrườnghọchợpnhấtvenbiểnSanLuisởtrungtâmCaliforniachobiết:“Cácemhọcsinhđanglớnlêncùngvớinănglượngđiệnxanhvànósẽđivàonhậnthứccủacácemvềcáchthứcvậnhànhcủaxãhội”.

CũnggiốngnhưcáctrườnghọctrongthậpkỷquađượctrangbịmáytínhcánhânvàkếtnốiInternetđểhọcsinhcóthểtựtạorathôngtinvàchiasẻvớingườikháctrongkhônggianảo,thếhệhọcsinhhiệntạisẽcầnđượctrangbịcáccôngnghệcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđểcóthểtựsảnxuấtnănglượngtáitạovàchiasẻnótrongcáckhônggiannănglượngmãnguồnmở.

CáccôngnghệcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcầnđikèmvớimộtchươngtrìnhgiảngdạyCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Cácnhàgiáodụcđangbắtđầuđưacácchươngtrìnhgiảngdạyvềđiệnlướithôngminhvàocáctrườngtiểuhọcvàtrunghọc,cáctrườngdạynghềvàđạihọc.VớimộtnửasốcôngnhânngànhđiệncủaMỹdựkiếnsẽnghỉhưutrongvòng5đến10nămtới,chínhphủMỹđãphânbổ100triệuđô-lavàocácquỹhỗ trợđể thúcđẩychươngtrìnhgiảngdạyđiệnlướithôngminhởcáctrườngtrunghọcvàđạihọc.Khicôngbốvềkhoảnviệntrợnày,bộtrưởngnănglượngStevenChuchobiết“việcxâydựngvàvậnhànhcơsởhạtầngđiệnlướithôngminhsẽmanglạiviệclàmchohàngchụcngànngườidânMỹ”.BộNănglượngướctínhrằngcáckhoảntrợcấpliênbangsẽgiúpđàotạohơn30.000côngnhânchonhữngcôngviệcmớiđangđợihọtrongkỷnguyêncủaCáchmạngcôngnghiệplầnIII.

Việc làmchocáchọcsinhhàohứngvềđiệnvà lướiđiện làưutiênsốmột.LisaMagnuson,GiámđốcmarketingcủaSilverSpringNetworks,mộtcôngtychuyênsảnxuấtphầncứngvàphầnmềmđểcảitiếnlướiđiệnquốcgia,chorằngnướcMỹcầnpháthuysứcsángtạocủathếhệtrẻlớnlêncùngvớimạngInternet.TrongchươngtrìnhgiảngdạyđượcthíđiểmtrongcáctrườnghọcởOhiovàCalifornia,họcsinhđượcyêucầuviếtbàiluậnvềcácchủđềnhư:“Lướiđiệnthôngminhsẽthayđổicuộcsốngvàsựnghiệptươnglaicủabạnnhưthếnào?”KhiếntrẻemsuynghĩvềviệcsảnxuấtnănglượngvàchiasẻđiệnsạchtrênmộtliênmạnglướitheocáchchúngtạoravàchiasẻthôngtintrênInternethiệnnaysẽmởrộngcánhcửachocác“ứngdụnghàngđầu”mớicủaCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Magnusonnóirằng“Chúngtôimuốnlàmchongànhđiệnlạitrởnênthúvị”.

Ởcấpđạihọc,cácphòngthínghiệmnghiêncứutiêntiếnđangđượcxâydựngnhằmcungcấpchothếhệcácnhàphátminh,doanhnhân,kỹthuậtviênkếtiếpnhữngcôngcụcầnthiếtđểtạo

ranhữngcôngnghệđộtphácủakỷnguyênCáchmạngcôngnghiệplầnIII.ĐạihọcbangOhiohiệnđãđượctrangbịmộtphòngthínghiệmđiệnápcao–mộtcơsởhiếmhoichỉđếmtrênđầungóntaytạiMỹ.Cácnhànghiêncứuvàsinhviênđangsửdụngcơsởnàyđểtạoranhữngmôitrườngảomôphỏngcácđặcđiểmvàchứcnăngcủalướiđiệnthôngminh.

TrongquyhoạchtổngthểchoSanAntonio,chúngtôiđãđềxuấtthànhlậpmộtKhucôngnghệvàkhoahọcCáchmạngcôngnghiệp lần III liềnkềvớikhuônviênmới của trườngĐạihọcTexasA&Mđểhỗ trợviệckếthợpchéokhảnăngnghiêncứugiữacáckhoakhácnhaucủatrườngvàcáccôngtythamgiavàocôngnghệvàứngdụngCáchmạngcôngnghiệplầnIII.Đốivớicáccôngnghệvàgiớidoanhnghiệpcủa,cácquanhệđốitáctươngtựgiữatrườngĐạihọcvàkhốitưnhânđãtồntạitừlâu.

MặcdùcáckỹnăngchuyênmônvàkỹthuậtrấtquantrọngđốivớiviệcchuyểndịchsangCáchmạngcôngnghiệplầnIII,cácnhàgiáodụckhôngnênđảolộntrậttựbằngcáchchútrọngđiềunàymàbỏquanhữngthayđổisâusắchơncầnphảidiễnra.Nếuchúngtachỉthayđổicáckỹnăngcủasinhviênchứkhôngphảiýthứccủahọ,chúngtasẽgầnnhưkhônglàmđượcgìđểthayđổiquanniệmrằnglàmviệcnăngsuấtlànhiệmvụquantrọnghơncảcủagiáodục.Cuốicùngcáichúngtacósẽlàmộtlựclượnglaođộngmàphươngpháptiếpcậnđốivớihoạtđộngkinhtếvẫnsalầytrongnhữngđặctínhvịlợicủahaicuộccáchmạngcôngnghiệptrướcđó.Tuynhiên,cácsinhviêncóýthứcvềsinhquyểnsẽcoicáckỹnăngchuyênmôncủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIIkhôngchỉđơnthuầnlàcáccôngcụnghềnghiệpđểlàmviệcnăngsuấthơnmàcònlànhữnggiảipháphỗtrợsinhtháitrongviệcđiềukhiểnbầusinhquyểnchungcủachúngta.

TỔCHỨCLẠCHẬUNHẤTTRÊNTHẾGIỚI

QuanđiểmchorằngnhiệmvụchínhcủagiáodụclàtạoranhữngngườilaođộngnăngsuấtđượcdựatrênmộtkháiniệmcụthểvềbảnchấtconngườixuấthiệntrongthờikỳKhaisángởđầu thời đại công nghiệp. Từ “công nghiệp” (industrial) có nguồn gốc từ “siêng năng”(industrious)vàliênquanđếnmộttrạngtháitinhthầngắnliềnvàcóvaitròthiếtyếuvớinềnkinhtếthịtrườnghiện.CuốithờiđạiTrungcổ,cáchoạtđộngkinhtếđượctổchứcxungquanhtưtưởngduytrìmộtlốisốngtươngđốiđềuđặn.Nhữngngườitrẻtuổiđãtrảiquagiaiđoạnhọcviệcnghiêmngặttrongnghềtrướckhiđượcchínhthứccôngnhậnlànhữngbậcthầytrongnghềnghiệpcủamình.Trongkhichuyênmônnghềnghiệpđượcđánhgiácaovàbảovệchặtchẽ,nhưđãnóiởchươngtrước,hoạtđộngkinhtếbịhạnchếởviệcsaochéplạimộtlốisốngnhấtđịnh.Đểđảmbảođiềunày,giácảđượccốđịnhvàđầurabịhạnchế.Tưtưởngvềsựtiếnbộvẫnchưatồntạitrongýthứccủacôngchúng.

Thuậtngữ“siêngnăng”cónguồngốctừmụcsưJohnCalvinvàcácnhàcảicáchTinLànhthờikỳđầu,nhữngngườilậpluậnrằngmọingườiđềukhôngngừngphấnđấuđểcảithiệnsốphậncủamìnhnhưmộtdấuhiệucủasựcứurỗivàđềcửcánhânlênthiênđườngởthếgiớibênkiavớiChúaGiê-su.Ởđầuthờikỳthịtrường,tưtưởngcảithiệnsốmệnhconngườibiếnđổitừmộttoathuốcthầnhọcthànhmộtkỳvọngkinhtế,vàmộtngười“cóphẩmchấttốt”trởnênnổitiếng,đượcđánhgiávàcoitrọngbởisựsiêngnăngcủamình.CáctriếtgiathờiđạiKhaisángnhưJohnLockevàAdamSmithnhìnnhậnbảnchấtconngườilàthíchtíchtrữcủacải,vịlợivàchỉquantâmđếnbảnthân,vàcoisựcầncùnhưmộtnănglựcbẩmsinhthúcđẩysựtiến

bộvềvậtchất.VàothờiđiểmCáchmạngcôngnghiệplầnthứnhấttăngtốcvàocuốithếkỷXIX,nhữngngườichủlaođộngbắtđầuđolườngsựsiêngnăngcủamộtngườidựatrênnăngsuất,vàlaođộngnăngsuấttrởthànhđặctínhxácđịnhcủahànhviconngười.

PhongtràotrườngcônglậpởchâuÂuvàchâuMỹchủyếuđượcxâydựngnhằmthúcđẩynănglựcsảnxuấtvốncótrongmỗiconngườivàtạoramộtlựclượnglaođộngnăngsuấtđểđẩymạnhCáchmạngCôngnghiệp.Hàngtrămtriệuthanhniên,kéodàihơn8thếhệtronglịchsửđãđượcgiáodụcbằngnhữnggiảthuyếtKhaisángvềbảnchấtcốtlõicủaconngười.

Tưtưởngcủachúngtavềgiáodụcluônbắtnguồntừnhậnthứccủachúngtavềthựctạivàquanniệmvềtựnhiên–đặcbiệtlàgiảthuyếtcủachúngtavềbảnchấtcủaconngườivàýnghĩacuộchànhtrìnhcủaloàingười.Nhữnggiảthuyếtnàyđượcthểchếhóatrongquátrìnhgiáodụccủachúngta.Nhữnggìchúngtathựcsựgiảngdạy,tạibấtkỳthờiđiểmnào,làýthứccủathờiđạiđó.

Tuynhiên,ýthứccủaconngườithayđổitheolịchsử.CáchmàmộtchuyêngiaởđôthịsuynghĩngàyhômnayrấtkháccáchmộtnôngnôthờikỳTrungcổnghĩvàothếkỷXVhaymộtkẻsănbắtháilượmnghĩcáchđây20nghìnnăm.Nhữngthayđổilớntrongýthứcconngườixảyrakhicácchếđộnănglượngmớivàphứctạphơnphátsinh,tạotiềnđềchonhữngtrậttựxãhội phức tạp vàphụ thuộc lẫnnhaunhiềuhơn.Nhưđãđề cậpở chương2, việcđiềuphốinhữngnềnvănminhnàyđòihỏicáchệthốngtruyềnthôngmớivàtinhvihơn.Khicácchếđộnăng lượnghội tụvớinhữngcuộccáchmạngvềthôngtin liên lạc,ý thứccủaconngườisẽđượcthayđổi.

Tấtcảnhữngxãhộisănbắtháilượmđềulàcácnềnvănhóatruyềnmiệngvàmangđậmýthứcthầnthoại.Cácnềnvănminhnôngnghiệpdựavàonướcđượctổchứcdựavàovănbảnvàdẫnđếnsựrađờicủacáctôngiáolớnvàýthứcthầnhọctrênthếgiới.CôngnghệintrởthànhphươngtiệnliênlạcđểtổchứchàngloạtcáchoạtđộngcủaCáchmạngcôngnghiệplầnthứnhấtdựatrênthanđávàhơinướccáchđâyhaitrămnăm,vàdẫnđếnsựchuyểnđổitừýthứcthầnhọcsangýthứctưtưởngtrongthờikỳKhaisáng.VàothếkỷXX,truyềnthôngđiệntửđãtrởthànhcơchếmệnhlệnh-và-kiểmsoátđểquảnlýCuộccáchmạngcôngnghiệplầnIIdựatrênkinhtếdầumỏvàôtô.Truyềnthôngđiệntửđãkhaisinhramộtýthứctâmlýmới.

Ngàynay,cáccôngnghệthôngtinvàtruyềnthôngphântánđanghộitụvớicácnguồnnănglượngtáitạođượcphânbổ,tạoracơsởhạtầngchocuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvàmởđườngchoýthứcsinhquyển.Chúngtanhậnthấyloàingười,vớitấtcảsựđadạngcủanó,nhưmộtgiađìnhduynhất,vàtấtcảcácloàikhácsốngtrênTráiđấtchínhlàgiađìnhtiếnhóamởrộngcủachúngta,sốngphụthuộclẫnnhautrongmộtsinhquyểnchung.

ÝTHỨCSINHQUYỂN

TrongthờikỳmớicủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIIkếtnốitoàncầu,mụctiêucănbảncủagiáodụclàchuẩnbịchohọcsinhsuynghĩvàhànhđộngnhưmộtphầncủasinhquyểnchung.

Cảmnhậnvềýthứcsinhquyểnmớixuấthiệncủachúngtađồngnhấtvớinhữngkhámphátrongsinhhọctiếnhóa,khoahọcnhậnthứcthầnkinh,vàsựpháttriểncủatrẻemởchỗpháthiệnrằngvềmặtsinhhọcconngườicó thiênhướngđồngcảm–rằngbảnchấtcốt lõi của

chúngtakhônghềlýtrí,táchbiệt,hámlợi,hunghãn,vàtựmãnnhưnhiềutriếtgiathờikỳKhaisángđãnghĩ,màlạiquýmến,hòađồng,hợptácvàphụthuộclẫnnhau.NgườitinhkhônđangnhườngchỗchoNgườiđồngcảm.Cácnhàsửhọcxãhộichochúngtabiếtrằngsựđồngcảmlàchấtkeoxãhộilàmchocáccộngđồngdâncưngàycàngđadạngvàcánhânhóathiếtlậpnhữngmốiliênhệđểgắnkếtcảxãhộinhưmộttổngthể.Đồngcảmchínhlàvănminh.

Sựđồngcảmđãpháttriểnqualịchsử.Trongcácxãhộisănbắtháilượm,sựđồngcảmhiếmkhivượtquágiớihạncácquanhệhuyếtthốngcủabộlạc.Trongthờikỳnôngnghiệpdựatrênsứcnước,sựđồngcảmmởrộngquacácquanhệhuyếtthốngsangcácmốiliênhệdựatrêntôngiáo.NgườiDoTháibắtđầuđồngcảmvớinhữngngườiDoTháikhácnhưtrongmộtgiađìnhlớn,ngườitheođạothiênchúađồngcảmvớinhữngngườitheođạothiênchúakhác,ngườiHồigiáođồngcảmvớingườiHồigiáo,vàtươngtựnhưthế.Trongthờiđạicôngnghiệp,vớisựxuấthiệncủacácnhànướchiệnđại,sựđồngcảmmởrộngmộtlầnnữa,lầnnàylàtớinhữngngườicùngquốctịch.NgườiMỹbắtđầuđồngcảmvớingườiMỹ,ngườiĐứcvớingườiĐức,ngườiNhậtvớingườiNhật.Ngàynay,ngaytừlúckhởiđầuCáchmạngcôngnghiệplầnIII,sựđồngcảmbắtđầuvượtrakhỏibiêngiớiquốcgiatớibiêngiớisinhquyển.Chúngtađangtiếntớiviệcnhìnnhậnsinhquyểnnhưmộtcộngđồngchungvôhìnhvàđồngcảmvớimọingườicũngnhưcácsinhvậtkhácnhưtrongmộtgiađìnhtiếnhóa.

Việcnhậnthứcchúngtalàmộtloàiđồngcảm,rằngsựđồngcảmđãpháttriểnqualịchsửvàchúngtacómốiliênhệvớinhautrongsinhquyểngiốngnhưtrongcộngđồngmạngcóýnghĩatolớntrongviệctưduylạivềvaitròcủagiáodục.CácmôhìnhgiảngdạymớiđượcthiếtkếnhằmbiếngiáodụctừmộtcuộcthicạnhtranhsangmộttrảinghiệmhọctậpmangtínhcộngtácvàđồngcảmđangtrởnênthịnhhànhkhicáctrườnghọcvàtrườngĐạihọccốgắngtiếpcậnmộtthếhệlớnlêncùngvớimạngInternetvàquenvớiviệctươngtáctrongcácmạngxãhộimở,nơithôngtinđượcchiasẻnhiềuhơnlàtíchtrữ.Nhậnđịnhtruyềnthốngrằng“trithứclàsứcmạnh”đượcsửdụngvìmụcđíchcánhânđangđượcđồngnhấtvàoquanđiểmchorằngtrithứclàbiểuhiệncủacáctráchnhiệmchungvìlợiíchtậpthểcủaloàingườivàtoànthểhànhtinh.

Trongcáctrườnghọctrêntoànthếgiới,cácgiáoviênhướngdẫnhọcsinhtừcáclớpnhỏnhấtrằngcácemlàmộtbộphậnmậtthiếttronghoạtđộngcủasinhquyểnvàmọihoạtđộngcácemthamgiavào–thứcăncácemăn,quầnáocácemmặc,ôtôgiađìnhcácemđi,điệncácemdùng–đềuđểlạidấuchânsinhtháiảnhhưởngđếnnhữngngườikhácvàsinhvậtkháctrênTráiđất.Vídụnhư,nếuchúngtaănmộtchiếcbánhmìkẹptừmộtcửahàngđồănnhanh,nócóthểđếntừconbògặmcỏtrênđồngcỏđượccắtratừmộtkhurừngnhiệtđớiTrungMỹ.Cáccâybịđốnchặtđồngnghĩavớiđộchephủrừngíthơnvàmấtđinhiềuloàisốngtrongtánrừngđó.CâyíthơncũngcónghĩalàítrừnghơnđểhấpthụkhíCO2côngnghiệpthảivàokhíquyểntừviệcđốtthantrongcácnhàmáyđiệntậptrung.HệlụylàsựgiatăngnhiệtđộTráiđấtdoquánhiềukhíCO2trongkhíquyểnđãảnhhưởngđếnchutrìnhthủyvăn,dẫnđếnnhiềulũlụtvàhạnhántrêntoànthếgiới,làmsuygiảmnăngsuấtcâytrồngvàgiảmsútthunhậpđốivớicáchộnôngdânnghèo.Mấtmátvềthunhậpđồngnghĩavớinạnđóivàsuydinhdưỡngtănglênđốivớinhómdânsốcónguycơrủirocao–tấtcảnhữngđiềunàyđềucóthểbắtnguồntừmộtchiếcbánhkẹp.

Mộtthếhệcũnhữngngườihoàinghicóthểchorằngquanniệmvềýthứcsinhquyểnđãbị

thổiphồng,dùconcháuhọcóvẻkháthoảimáivớiviệccoisinhquyểnnhưcộngđồnglớnhơncủamình.

E.O.Wilson,nhàsinhvậthọcnổitiếngcủaHarvard,chorằngmốiliênhệmậtthiếtvớisinhquyểnkhônghềlàmộtgiấcmơkhôngtưởngmàlàmộttrigiáclâuđờiđượcgắnvàosinhhọccủachúngtanhưngđángbuồnlàđãbịmấtđiqualịchsử.Wilsontinrằngloàingườicóđộnglựcbẩmsinhgắnkếtvớitựnhiên–điềuônggọilà“tìnhyêubẩmsinhdànhchothếgiớitựnhiên”(biophilia).Vídụ,ôngtríchdẫncácnghiêncứutrênnhiềunềnvănhóađadạngchothấythiênhướngcủaloàingườiđốivớicáckhungcảnhrộngmở,cácđồngcỏtươitốtvàcáccánhđồngngăncáchbởicáccụmcâycốivàaonhỏ.Wilsontinrằngsựnhậnbiếtnàyngaytừgiaiđoạnsơkhaicủaloàingườitiếptụctồntạiẩnsâubêntrongconngườisinhhọcnhưmộtloạikýứcditruyềnvềmốiliênhệcảmxúcđốivớithếgiớitựnhiên.Trongcácnghiêncứugầnđâyvềcácbệnhnhânởbệnhviện,cácnhànghiêncứupháthiệnrarằngkhiđượcsắpxếpmộtcửasổnhìnracâycối,cáccảnhquanxanhtươirộngmởvàaohồ,bệnhnhânsẽnhanhchónghồiphụchơn,điềunàychothấygiátrịphụchồisứckhỏecủatựnhiên.

Tìnhyêubẩmsinhdànhchothếgiớitựnhiênvượtrangoàicáccảnhquansangđếnmốiquanhệcủachúngtavớinhữnghọhàngtiếnhóacủamình.Khiquansátvàtươngtácvớicácđộngvậtkhác,chúngtaliêntụcnhậnthấycácđiểmtươngđồng.Giốngnhưchúngta,cácsinhvậtkháccũngcóđộnglựcsinhtồn.Mỗisinhvậtlàmộtbảnthểđộcđáo.Mỗisinhvậtđềucómộthànhtrìnhsốngriêngkhônglặplại,mỗingàytrongđóchứađầynhữngcơhộivàrủiro.Tấtcảchúngtađềuchiasẻđặctínhdễbịtổnthương–mọisinhvậtdùlàmộtconcáotrongrừnghaymộtconngườitrongmôitrườngđôthịđềugặpđầyrẫyhiểmhọa.Chúngtađặcbiệtgầngũivớicácloàiđộngvậtcóvúkhác,nhữngloàitrônggiốngchúngtavàcónhiềuđặcđiểmgiốngchúngta.Chúnglànhữngsinhvậtcótrigiácbiếtnuôidưỡngconnhỏ,thểhiệncảmxúc,họchỏilẫnnhauvàtạoranhữngnềnvănhóasơkhaitruyềnquacácthếhệ.Chúngxâydựngcácmốiquanhệxãhộithôngquaviệcchơiđùavàchảichuốtchonhau,vàtruyềnđạtcảmxúccánhânvớinhautheonhữnglễnghixãhộiphứctạpnhưchínhchúngta.

Wilsonchorằngchúngtađồngđiệuvềcảmxúcvớicácloàivậtkhácđếnmứccóthểcảmnhậnsựtồntạicủachúngnhưchínhcủachúngta.Nóitómlại,chúngtađồngcảm.Ailạikhôngtừngcósựđồngcảmvớimộtsinhvậtkháctạimộtthờiđiểmnàođótrongcuộcsống–dùđólàmộtconvậtđồnghànhhaymộtsựtiếpxúcvôtìnhvớimộtsinhvậthoangdã?Khichúngtabắtgặpnhữngchúngựanonnôđùatrêncácđồngcỏrộngmở,đầyắpniềmvuisống,haymộtconsócbịthươngđangquằnquạitrongđauđớnvàsợhãi,chúngtacảmthấymộtsựđồngcảmsâusắc–đólàcáchchúngtanhìnnhậnbíẩncuộcsốngđãgắnkếtchúngtalạivớinhautrênTráiđấtnày.Đồngcảmchínhlàkhẳngđịnhcuộcđấutranhđểtồntạivàpháttriểncủacáthểkhác.Chúngtanhậnragiátrịbảnchấtvềcuộcsốngcủachúngnhưchínhcủachúngta.Bằngsựđồngcảm,chúngtathểhiệnquanhệgắnbóvớicácsinhvậtkhác.

Trongkhitấtcảchúngtađềutừngtrảiquamốiliênhệcảmxúcđốivớithếgiớitựnhiên,trongxãhộiđôthịhóavàcôngnghệcaohiệnnay,sựtiếpxúccủachúngtavớithiênnhiênvàcácsinhvậtkhácđangdầngiảmbớt.Lầnđầu tiên trong lịchsử,đạiđasốconngườiđềusốngtrongcácmôitrườngnhântạo,hầunhưbịcắtđứtkhỏiphầncònlạicủatựnhiên.Wilsonvàngàycàngnhiềunhàsinhvậthọcvàsinhtháihọclongạirằngsựmấtđikếtnốitìnhcảmvớithếgiớitựnhiênsẽđặtramốiđedọathựcsựđếnhạnhphúcvềvậtchất,cảmxúcvàtinhthần

củachúngta,vàdẫnđếncảntrởsựpháttriểnnhậnthứccủaloàingười.

Mộtđiềuchắcchắnlà–nếuchúngtakhôngthểkhôiphụctìnhcảmbẩmsinhvớithếgiớitựnhiên,chúngtasẽkhôngbaogiờđạtđượcýthứcsinhquyển.NămtrụcộtcủacuộcCáchmạngcôngnghiệp lần III chỉ lànhững công cụ giúp chúng ta tái hòanhậpvào thế giới tựnhiên.Chúngchophépchúngtatổchứclạicuộcsốngcủamìnhtheocáchmàmộtlầnnữakhẳngđịnhsựphụthuộclẫnnhautrongsinhquyểnchung.Tuynhiên,trừkhiCáchmạngCôngnghiệplầnthứ3đicùngvớisựthayđổitrongcáchchúngtanhìnvàtrảinghiệmcuộcsốnghayýthứcsinhquyển,cuộccáchmạngnàysẽchếtyểu.

KHÔIPHỤCMỐILIÊNHỆCẢMXÚCVỚITHẾGIỚITỰNHIÊN

Làmcáchnàochúngtacóthểtruyềnýthứcsinhquyểnvàocuộcsốngcủamìnhđểcóthểtáithiếtlậpquanhệvớitựnhiên,khôiphụcTráiđấtvàcứuloàingười?

OwenBarfield,mộttriếtgiangườiAnhđãquađời,đãnóiđếnthựctạimàloàingườichúngtađangđốimặt.Ôngpháthiệnrarằngnhânloạiđãtrảiquahaigiaiđoạnlớntrongmốiquanhệvớitựnhiên.

Tronghơn90%quátrìnhtồntạicủachúngtatrênTráiđất,chúngtasốngnhưnhữngkẻkiếmănvàsănbắt.Tổtiênxaxưacủachúngtađãtrảinghiệmtrựctiếpvàgắnbómậtthiếtvớitựnhiên.Córấtítranhgiớigiữabảnthânvàngườikhác.Cuộcsốngởtrongmộttrạngtháigiốngnhưmơ,ởđócáccáthểsốngvàcáchiệntượngkháctươngtácvớinhau,kếthợplạivàtraođổivịtrítrongtìnhtrạnglộnxộn–thứmàcácnhànhânchủnghọcgọilàsươngmùvôđịnhhình.

Cuộcsốnghàngngàyđượcđiềuchỉnhthíchhợpvớicácchukỳcủatựnhiênvàsựthayđổimùa,điềunàyvẫnđúngvớimọiloàisinhvậtkháctrênTráiđất.“MẹTráiđất”khôngchỉlàmộtphépẩndụmàhơnthếlàmộttrạngtháinguyênthủythựcsựmànhữngngườikiếmănvàsănbắtphảimangơnsâusắcvìsựsốngcủamình.Vìvậy,mẹTráiđấtđượcđốixửvớilòngkínhnể,vàđượcconngườivừayêuquývừasợhãi,bởihọhoàntoànphụthuộcvàothiệnchícủaTráiđất.

Sựchuyểnđổilớntừviệctìmkiếmthứcănvàsănbắtsangnôngnghiệpđãthayđổihoàntoànquanhệcủaconngườiđốivớitựnhiên–từsựphụthuộchoàntoànvàothiệnchívàsựhàophóngcủatựnhiênsangviệctăngcườngkiểmsoátvàquảnlýnónhưmộtnguồntàinguyên.Vớiviệcthuầnhóacâytrồngvậtnuôi,loàingườibắtđầutáchmìnhkhỏithếgiớitựnhiên,tạoramộtràocảnnhântạogiữahànhvicủaconngườivàloàivật.VàocuốithờikỳTrungcổ,vănminhlàviệcthoátkhỏibảnchấtthútínhcủađộngvật.Cácthếhệkếtiếpngàycàngtrởnêntựýthứcvàđộclậphơnvớicáigiáphảitrảlàmấtđisựthamgiamậtthiếtvớitựnhiêntrướcđó.

Barfieldviếtrằngloàingườiđangởtrênđỉnhcủagiaiđoạnthứbatrongmốiquanhệvớitựnhiên−ởđóconngườitáigắnkếtvớithếgiớitựnhiênkhôngphảivìsựphụthuộcvàsợhãi,màbởisựlựachọncóchủđíchnhằmtrởthànhmộtphầnmậtthiếtcủacộngđồngsốngtoàncầurộng lớnhơn.Đây làý thứcsinhquyển.Tuynhiên,điềumàBarfieldchưapháthiệnrachínhlàquátrìnhlịchsửđằngsaumàquađómộtloàingàycàngtrởnêncánhânhóavàtựýthứccóthểthayđổivàtáikhámquáquanhệphụthuộclẫnnhauvớitựnhiênmộtcáchtựnguyện.Sựhiểubiếtnàychínhlàchìakhóađểtưduylạicáchchúngtagiáodụccácthếhệhiện

tạivàtươnglainhằmthúcđẩyýthứcsinhquyển.

Mỗi cuộccáchmạngnăng lượng truyền thôngphức tạphơn lạikích thíchsựphâncông laođộngtinhvihơn,từđóthúcđẩysựcánhânhóavàtựýthức.Cáchgọi“chúngta”khôngphânbiệtthểhiệncuộcsốngkiếmănsănbắtđơngiảnđãnhườngchỗchongườibánthịt,ngườilàmbánh,ngườisảnxuấtnến,mỗingườiđềucósựthứctỉnhvềcáitôicủariêngmìnhđượctạorabởinhiệmvụkhácbiệtmàhọđảmnhiệmtrongxãhội.Thậmchíngàynay,tênhọcũngbắtnguồntừchínhcáckỹnăngnghềnghiệptruyềnquacácthếhệnhư:Smith(thợrèn),Tanner(thợthuộcda),Weaver(thợdệt),Cook(đầubếp),Trainer(ngườihuấnluyện),…

Sựtựýthứccủaloàingườigiatănglàcơchếtâmlýkhiếnchosựđồngcảmđượcpháttriểnvànảynở.Khichúngtangàycàngnhậnbiếtvềcáitôicủariêngmình,chúngtanhậnrarằngcuộcsốngcủachúngtalàđộcnhất,khôngthểlặplạivàrấtmongmanh.Chínhýthứctồntạitrongcuộcsốngchỉmộtvàduynhấtkhiếnchúng tađồngcảmvớihành trìnhsốngđộcnhấtcủanhữngngườikhácvàthểhiệntinhthầnđoànkết.Chúngtathểhiệnđiềunàybằngcáchthamgiavàonhữnghànhđộngnhằmgiúpđỡngườikháctrongcuộcđấutranhhoànthiệncuộcsốngcủahọ.Cảmthôngchínhlàtônvinhsựtồntạicủangườikhác.

Nếubảnchấtcốtlõicủachúngtalàsựđồngcảmvàchúngtacóthiênhướngbẩmsinhgắnbóvớitựnhiên,làmcáchnàochúngtacóthểđánhthứcvàhoànthiệnmốiliênhệcảmxúcvớithếgiớitựnhiênnày?Wilsonnóirằng“cácnhàtâmlýcầnphảivàocuộc”.Họcầngiúpchúngtathứctỉnhđộnglựcgắnbóvớitựnhiênđãbịchônvùitừlâutrongtiềmthứcchungcủachúngta.Quanđiểmnàycũngđượcnhiềungườikháctánthành.

TheodoreRoszak,ngườiphátminhrathuậtngữtâmlýhọcsinhthái(ecopsychology),đãchêbai giới tâm thầnhọc trong cuốn sáchnăm1992 của ông có tên “Tiếngnói củaTrái đất”.RoszakchorằngHiệphộiTâmthầnMỹđãliệtkêhơn300chứngbệnhtâmthầntrongCẩmnangChẩnđoánvàThốngkêmàkhônghềđềcậpđếnkhảnăngconngườibịtổnthươngvềtinhthầndomấtđisựgắnbóvớitựnhiên.Ôngviết,“Cácnhàtâmlýtrịliệuđãphântíchkỹlưỡngmọihìnhthứccủarốiloạnchứcnăngquanhệgiađìnhvàxãhội,tuynhiên,chứngrốiloạnquanhệvớimôitrườnglạikhônghềtồntạidùchỉởdạngkháiniệm.”RoszaklậpluậnrằngCẩmnangChẩnđoánvàThốngkê“địnhnghĩachứngrốiloạnloâudoxacáchlàsựlolắngtháiquákhiphảixanhàvànhữngngườicógắnbó.Tuynhiên,khôngsựxarờinàophổbiếntrongthờiđạinàyhơnlàsựmấtđikếtnốivớithếgiớitựnhiêncủachúngta.”Roszaktháchthứcngànhtâmthầnhọc,nóirằngđãđếnlúccầncó“mộtđịnhnghĩamớivềsứckhỏetâmthầndựatrênmôitrường”.

TrongkhoảngthờigianRoszakviếtvềchứngcăngthẳngthầnkinhcóthểgâyrabởisựcôlậpvớitựnhiên,mộtsốnhânvậttronglĩnhvựctriếthọcbắtđầuthamgiavàocuộcthảoluận.NhàsinhtháihọcbềsâukiêmtriếtgiaArneNæssđãphátminhra thuậtngữbảnthểsinhthái(ecologicalself).Cácnhàsinhtháihọcbềsâunhậnrarằngkhiconngườicoitựnhiênlàcôngcụ,họsẽtiếptụccoicácloàikhácchỉnhưcácnguồntàinguyênphụcvụchocácmongmuốnvịlợicủamình.Việcvậtchấthóacácsinhvậtkhácsẽmãimãingăncảnconngườinhậnbiếtchúngnhưnhữngbảnthểđộcnhấtgiốngnhưchúngtavàdođóchứanhiềugiátrịnộitạivàxứngđángđượcđốixửnhưmụcđíchchứkhôngphảiphươngtiện.Cácnhàsinhtháihọcbềsâuđặcbiệtgaygắtvớinhiềunhàmôitrườnghọctruyềnthốngvìhọđấutranhchonguyên

tắcbảotồndựatrênviệcquảnlýcáctàinguyênthiênnhiênhoàntoànvìmụcđíchhưởngthụcủaconngười.

Næssvàcácnhàsinhtháihọcbềsâukhác,nhữngngườitôiquenbiếttrựctiếpvàngưỡngmộ,tuyvậylạitỏrathiếusóttrongcáchsuynghĩvềmốiquanhệcủahọvớicácconvậtriêngrẽ.Trongkhihọbàytỏsựtôntrọngcánhânvớicácloàivậtkhác,mốiquanhệcủahọthiênvềnhậnthứchơnlàtìnhcảm.JoannaMacy,mộtngườitiênphongkháctrongtâmlýhọcsinhthái,lập luậnrằngbằngviệckhámphámối liênhệcảmxúccủachúng tavới các sinhvậtkhác,chúngtađãmởrộngýthứcvềbảnthểtừcánhânđếnsinhthái.Thôngquahànhviđồngcảmcùnghoàncảnhcụthểcủacácsinhvậtriêngbiệtmàchúngtacóthểvượtquasựcôlậptinhthầnvàtrởnêngắnkếtvớinguồngốcđộngvậtcủamình.Chúngtađồngcảmvớicácsinhvậtkhácvềmặtcảmxúcnhưthểchínhmìnhvàbắtđầuxemchúngnhưmộtphầntronggiađìnhtiếnhóamởrộngcủamình.Bằngcáchmởrộngsựđồngcảm,chúngtatrởthànhmộtbảnthểlớnhơn.

Sựđồngcảmvềcảmxúcnàykhôngchỉhướngđếncácdạngsốngkhácmàcòntớicảcáchệsinhtháivàsinhquyển.NhàhoạtđộngmôitrườngJohnSeedcólẽđãmôtảrõnhấtsựthứctỉnhcủamốiliênhệcảmxúcvớithếgiớitựnhiênnày.Khisuynghĩvềsốphậncủarừngnhiệtđới,ôngnóirằng,“Tôicốgắngnhớrằngđókhôngphảilàtôi,JohnSeed,đangcốgắngbảovệrừngnhiệtđới.Thayvàođó, tôi làmộtphầncủarừngnhiệtđớiđangbảovệchínhmình.Ýniệm coimình làmột phần của rừng nhiệt đới gần đây xuất hiện trong suy nghĩ của conngười.”Ýniệmvềmộtbảnthểsinhtháimởrộng,tựýthứcvàchủđộngthamgiavàovôsốcácquanhệphụthuộclẫnnhaucấuthànhsinhquyểnsốngchínhlàđiềuBarfieldnghĩđếntrongđầukhiôngnóivềgiaiđoạnthứbatrongsựpháttriểncủaconngười.

Việcchuẩnbịchoconemchúngtasuynghĩnhưnhữngbảnthểsinhtháimởrộng–đểđạtđượcýthứcsinhquyển–sẽlàphépthửquantrọngcủathờiđạihiệnnayvàcóthểxácđịnhliệuchúngtacókhảnăngtạoramộtquanhệmới,bềnvữngvớiTráiđấtkịpthờiđểlàmchậmlạibiếnđổikhíhậuvàngănchặnsựdiệtvongcủachínhchúngta.

Ýthứcvềnhữngthờikỳhiểmhọaphíatrước,cácnhàgiáodụcđangbắtđầuđặtcâuhỏiliệumụctiêuchủđạocủagiáodụccóphảiđơngiảnlàtrởnênnăngsuấtvềmặtkinhtế.Chẳnglẽchúngtakhôngnênđặtsựquantâmtươngtựvàoviệcpháttriểnkhuynhhướngđồngcảmbẩmsinhvàmốiliênhệcảmxúcvớitựnhiêncủalớptrẻđểgiúpchúngsẵnsàngsuynghĩvàhànhđộngnhưmộtphầncủagiađìnhtoàncầu,trongđókhôngchỉbaogồmloàingườichúngtamàcòncócácsinhvậtkhác?

LỚPHỌCPHÂNPHỐIVÀHỢPTÁC

MộtthếhệcácnhàgiáodụcmớiđangbắtđầumổxẻcácquátrìnhhọctronglớpđikèmvớiCáchmạngcôngnghiệplầnthứnhấtvàthứhai,vàcảitổtrảinghiệmgiáodụcđượcxâydựngnhằmkhuyếnkhíchmộtbảnthểsinhtháimởrộngvàthấmnhuầnýthứcsinhquyển.Phươngphápdạyhọcchiphối từtrênxuốngvớimụctiêutạoramộtconngườitựchủ,cạnhtranhđangbắtđầunhườngchỗchomộttrảinghiệmgiáodụcphânphốivàhợptácvớimụctiêutruyềnđạtýthứcvềbảnchấtxãhộicủatrithức.Trítuệ,theocáchnghĩmới,khôngphảilàthứđượcthừahưởnghaymộtthứtàinguyênđượctíchlũymàlàmộttrảinghiệmchiasẻđượcphânphốigiữamọingười.

Phươngpháptiếpcậnvớiviệchọcmớiphảnánhcáchthếhệtrẻhọcvàchiasẻthôngtin,ýtưởng,vàkinhnghiệmtrênmạngInternettrongcáckhônggianhọctậpmãnguồnmởvàcácmạngxãhội.ViệchọctậpphântánvàcộngtáccũngchuẩnbịcholựclượnglaođộngcủathếkỷXXItrướcnềnkinhtếCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvậnhànhdựatrêncácnguyêntắctươngtự.

Quantrọnghơn,thôngquaviệchọccáchnghĩvàhànhđộngtheocáchphântánvàcộngtác,cáchọcsinhsẽnhậnramìnhlànhữngconngườiđồngcảm,nằmtrongmạnglướicủacácmốiquanhệchiasẻtrongnhữngcộngđồnggắnbóhơnmàcuốicùngmởrộngratoànbộsinhquyển.

Quanđiểmphântánvàcộngtácbắtnguồntừgiảthuyếtrằnghọctậpluônlàmộttrảinghiệmxãhội sâu sắc. Chúng tahọcbằng cách thamgia.Trongkhi giáodục truyền thốngkhuyếnkhíchquanđiểmchorằnghọctậplàmộttrảinghiệmcánhân,trênthựctế,“hoạtđộngtưduyxảyragiữacáccánhâncũngnhiềunhưtrongtừngcánhân”.Mặcdùchúngtađềuthíchthúvớinhữngkhoảnhkhắcsuytưcánhân,saucùngthìbảnchấtsuynghĩcủachúngtacũngđượckếtnốibằngcáchnàyhaycáchkhácvớinhữngtrảinghiệmchiasẻtrướcđâyvớinhữngngườikhácmàtừđóchúngtatiếpthucácýnghĩachiasẻ.Cácnhàcảicáchgiáodụcmớinhấnmạnhviệcphábỏcácbứctườngvàgắnkếtcáccánhânđadạngtrongnhữngcộngđồnghọctậpphântánvàcộngtáchơn,cảtrongkhônggianảovàthực.

SựpháttriểncủacácmạngxãhộivàcáchìnhthứcthamgiacộngtáctrênmạngInternetđangđưagiáodụcvượtrakhỏihạnchếcủalớphọcđếnmộtmôitrườnghọctậptoàncầutrongkhônggianmạng.HọcsinhkếtnốivớicácbạnhọctừxatrongcáclớphọcảobằngcôngnghệcủaYahoo!vàSkype.Khingườihọctừcácnềnvănhóakhácnhauthamgiavàocácnhiệmvụvàdựánchungtrênthựctếtrongkhônggianảo,họctậpchuyểnthànhmộttrảinganghàngtrảirộngkhắpthếgiới.

CáchọcsinhtrườngtrunghọcViễnthôngBrooklynvàtrườngLeeởWinterthur,ThụySỹ,đãthamgiavàomộtdựánlớphọcchungảotrongthờikỳchiếntranhIraq,khámphácáchthứcnềnvănhóacủahọnhìnnhậncuộcchiếntranhởTrungĐôngcũngnhưcácxungđộttoàncầukhácvàcácsángkiếnhòabình.Cáchọcsinhtraođổiquanđiểm,đặtcâuhỏichonhauvàcộngtáctrongcácbàitậptrênlớpảothôngquacácphòngchattrựctuyến,cuộchọpquavideovàcácbảntin.

Trongmộtcuộctraođổi,mộthọcsinhThụySĩbàytỏniềmtinrằnghầuhếtngườiMỹủnghộchiếntranh,điềunàyđãkhơigợiphảnhồinhanhchóngtừhaihọcsinhMỹ,ngườiđầutiêncóchúđangphụcvụtronglựclượngvũtrangởIraq,vàngườikiacóchamẹgốcPalestine.Trongcácbuổithảoluậntrựctuyếnởlớphọcảo,ngườihọccũngthườngxuyênhiếukỳvềnhữngxungđổixảyraởgầnnơimìnhởhơn.MộttrongcáchọcsinhMỹhỏimộthọcsinhThụySĩrằngthanhniênởthànhphốcủacậuấycóthểmuadaovàsúngdễdàngnhưởNewYorkhaykhông.

Việcmởrộnglớphọcgiúplớptrẻtiếpxúcvớinhữngnhómngườikháctrongcácnềnvănhóakhácnhau, khiến sựđồng cảmđượcmở rộng và sâu sắchơn.Giáodục trở thànhmột trảinghiệmtoànhànhtinhthựcsự,thúcđẩynhanhsựchuyểndịchsangýthứcsinhquyển.

Sựmởrộngtoàncầucủacácmôitrườnghọctậptrongkhônggianmạngđangđượcphốihợpvớisựmởrộngởcấpđịaphươngcủacácmôitrườnghọctậptrongcáckhuvựctrườnghọc.Ràocảntruyềnthốngngăncảnlớphọcvớicộngđồngđangdầnnhườngchỗkhihọctậptrởthànhmộthoạtđộngphân tánbaogồmcảcácphương thứcgiáodụcchính thứcvàkhôngchínhthứctrongcáckhônggianxãhộirộnglớnvàđadạnghơncủaxãhộidânsự.

Trong25nămqua,cáctrườngtrunghọcvàđạihọcMỹđãđưacácchươngtrìnhhọctậpphụcvụcộngđồngvàochươngtrìnhgiảngdạy–mộtmôhìnhgiảngdạycộngtáccósựđồngcảmsâu sắcđã thayđổi trảinghiệmgiáodục củahàng triệu thanhniên.Theođiềukiệnđể tốtnghiệp,cáchọcsinhsinhviênđượckhuyếnkhíchthamgiatìnhnguyệntrongcáctổchứcphilợinhuậnởđịaphươnghoặccácsángkiếncộngđồngnhằmgiúpđỡnhữngngườikhókhănvàcải thiệnđời sống của cộngđồngmình.TheoBộGiáodụcMỹ, cứbốn trong sốnămngườithuộcthếhệthiênniênkỷđãthamgiadịchvụcôngíchkhiởtrườngphổthông.

SángkiếnCâycầukýứcởChicagođàotạohọcsinhtừmộtsốkhuvựcnghèonhấtởphíanamthànhphốđểcóthểhỗtrợchocácbệnhnhânAlzheimertrongcácnhàdưỡnglão.ĐiềukhiếnchochươngtrìnhởChicagokhácbiệtlàrấtnhiềusinhviênđếntừcácgiađìnhđổvỡvàđãlớnlêntrongnghèokhổđầyrẫynạnnghiệnngập,tộiphạmvàbạolựccònnhẫntâmlàmộtchiếnlượcsinhtồn.Việcgiúpđỡnhữngngườicaotuổikhôngnơinươngtựa,nhữngngườiphảivậtlộnđểthựchiệncácviệcđơngiảnnhấtđãđánhthứcsựđồngcảmtrongcáchọcsinhnày,giúphọvượtlênchínhmìnhvàkhơidậykhuynhhướngchiasẻđãbịkìmnéntừlâu.

Việcphụcvụtrongcácbếpăn,cơsởytế,cácdựánmôitrường,chươngtrìnhgiasư,cáctrungtâmtưvấnvàhàngtrămhoạtđộngphilợinhuậnkháctrongcộngđồngđãlàmbiếnđổitrảinghiệmhọctập.Sựtiếpxúcvớinhiềungườiởcáctầnglớpkhácnhauđãthúcđẩymộtlànsóngđồngcảmtrongnhiềuthanhniên.Cácnghiêncứuchothấynhiềuhọcsinhđãcósựđồngcảmsâusắcsaukhibịđặtvàonhữngmôitrườngkhôngquenthuộcnơihọđượckêugọigiúpđỡnhữngngườikhác.Những trảinghiệmnày thường làm thayđổi cuộc sống, ảnhhưởngđếnnhậnthứccủahọvềnhữngđiềumanglạiýnghĩachocuộcsống.Cáchệthốngtrườnghọcởcácnướckhácđangbắtđầutriểnkhaichươngtrìnhhọctậpphụcvụcộngđồngcủariêngmình.

Mộtsốhệthốngtrườnghọcvàđạihọcđangthúcđẩyviệchọctậpphụcvụcộngđồngbằngcáchkếthợpvàochươngtrìnhgiảngdạy.Cácmônhọctrởnênsốngđộngbởisựthamgiatrựctiếp.Họcsinhhọcvềxãhộihọc,khoahọcchínhtrị,tâmlýhọc,sinhhọc,toánhọc,âmnhạc,nghệthuật,vănhọcvàcácmônkháctronglớphọcvàbằngviệcthamgiatrựctiếpvớinhữngngườikhácthôngquahoạtđộngcôngích.

Vídụ,cácsinhviênlàmviệcvớinhữngngườicaotuổicóthểmangcáctrảinghiệmhọctậpphụcvụcộngđồngđãcóvàocáclớphọcnghiêncứuxãhộitrongcáccuộcthảoluậnvềcácưutiênngânsáchcủabangvàliênbangvàvấnđềnghĩavụcủathếhệtrẻtrongviệcchămsócnhữngngườicaotuổitrongmộtxãhộingàycànggiàđi.Lớptrẻcầnhysinhtàichínhởmứcnào chonhữngngười già trongnhữngnămcuối đời, nhất là khi điềuđó cónghĩa là từbỏnhữngcơhộitốiưuhóacuộcsốngtươnglaicủariênghọ?Nhữngbuổithảoluậntronglớphọctrởnênliênquan,gầngũivàrộngmởhơnbaogiờhếtkhixemxétcáctrảinghiệmcủahọcsinhvớinhữngngườikháctrongcộngđồng.

HỌCTẬPNGANGHÀNG

Giáodụcphântánvàcộngtácbắtnguồntừýtưởngkhimọingườitranhluậncùngnhau,kinhnghiệptậpthểchắcchắnsẽmanglạinhữngkếtquảtốthơnkhisuyluậnriêngrẽ.

Người đầu tiên trong giới học thuật tìm ra giá trị lớn lao của học tập ngang hàng là L.J.AbercrombieởBệnhviệnĐạihọcthuộcĐạihọcLondon.Trongmộtnghiêncứutiếnhànhvàonhữngnăm1950,Abercrombieghilạimộthiệntượngđángchúýlàkhicácsinhviênykhoađithànhnhómcùngmộtbácsĩtrongchuyếnthămcácbệnhnhânvàhợptácvớinhautrongviệcđánhgiátìnhtrạngcủabệnhnhân,họđưarachẩnđoánchínhxáchơnsovớiviệctừngngườiđicùngbácsĩ.Việctươngtáctrongnhómgiúpcácsinhviênchấtvấncácgiảthuyếtcủanhau,đưaranhữnghiểubiếtcủacánhânvàtậndụngquansátcủangườikhác,cuốicùngđiđếnsựđồngthuậntrongnhómvềtìnhtrạngcủabệnhnhân.

Chúngtađãquáquenthuộcvớicácmôitrườnghọctậptruyềnthốngđểcóthểdừnglạivàđặtranhữngcâuhỏiphảnbiệnvềbảnchấtcủaquátrìnhhọc.Chúngtanghiễmnhiêncoicáchmìnhđượcdạylàcáchthứctruyềnđạtkiếnthứccănbản.Tuynhiên,điềuchúngtathựcsựhọcchỉlàmộtcáchsắpxếpthựctạivàtổchứccácmốiquanhệvớithếgiớixungquanh.KennethBruffee,mộtgiáosưtiếngAnhtạicaođẳngBrooklyn,đạihọcthànhphốNewYork,đãxemxétlạicácgiả thuyếtchínhcủaquátrìnhhọctậphiệnđại,môtảvai tròquantrọngcủachúngtrongviệctạorađườnglốitưduyhiệnđại.

Bruffeebắtđầuvớiviệcnghiêncứugiáoviên,ngườichịutráchnhiệmchuyểngiaokiếnthứcchohọcsinh.Họlàmviệcnàybằngcáchtạoramộtmốiquanhệmệnhlệnhvớitừnghọcsinh,tứclàgọicáchọcsinhvàyêucầumỗingườiđọcthuộclònghoặcđưaracâutrảlờichomộtcâuhỏicóđịnhhướng.Mỗihọcsinhđượcmongđợisẽthựchiệnnhiệmvụmộtcáchchínhxácchogiáoviên,thôngquaviệcđọcthuộclònghoặcbàikiểmtraviết.Mốiquanhệnàyluônluônlàtừtrênxuốngvàmộtđốimột.Họcsinhkhôngđượckhuyếnkhíchtươngtácvớinhau,chodùlàđặtcâuhỏihayhỗtrợlẫnnhau.Hànhviđósẽảnhhưởngđếnuyquyềncủagiáoviên,vàtạoramộtkiểuquyềnlựcthaythếmangtínhnganghàngvàtươngtác.Việcsuynghĩcùngnhauđượccoilàgianlận.Mỗihọcsinhsẽlầnlượtđượcđánhgiávàchođiểmtheocánhân.

Họcsinhđượcdạyrằngkiếnthứclàmộthiệntượngkháchquantồntạidướihìnhthứccácmảnhthôngtinvàsựthật,vàvaitròcủagiáoviênlàgieonhữngphầnkiếnthứcđộclậpđóvàođầucácem.Chúngnhanhchónghiểurằngmỗicâuhỏiđềucónhữngcâutrảlờiđúngvàsaithông qua phảnứng tán thành hoặc phản đối của giáo viên.Học sinh không được khuyếnkhích,thậmchíbịphạtkhiđưarasuynghĩchủquancủamìnhvềvấnđềnàođótrongmônhọc,vàbịchỉ tríchnặngnềnếuthắcmắcquanđiểmcủagiáoviên.Bruffeetổngkết lại trảinghiệmgiáodụcđótheocáchnày:“Tráchnhiệmcủamỗisinhviêntheocácquyướclớphọccơsởnàylà“hấpthụ”điềumàgiáosưtruyềnđạttheocáchnàyhaycáchkhác.Tráchnhiệmcủangườigiáosưlàtruyềnđạtkiếnthứcđếnsinhviênvàđánhgiásựghinhậnkiếnthứcđó.”

Việchọctậpnganghàngbắtnguồntừmộtgiảđịnhhoàntoànkhácvềbảnchấtcủaviệchọc.Kiếnthứckhôngđượccoilànhữnghiệntượngkháchquan,độclậpmàlànhữnggiảithíchcủachúngtavềnhữngkinhnghiệmchungđượcchiasẻcùngnhau.Tìmkiếmsựthậtchínhlàtìmhiểucáchmọithứliênquanvớinhaurasao,vàchúngtakhámpháranhữngmốiquanhệđóbằngsựgắnkếtsâusắcvớinhữngngườikhác.Cáctrảinghiệmvàmốiquanhệcủachúngtacàngđadạng,chúngtacàngdễnắmbắtthựctạivàcáchmàmỗichúngtahòanhậpvàobức

tranhtổngthểlớnhơncủacuộcsống.

TheoBruffeevàcácnhàcảicáchgiáodụckhác,trithứclàmộtcấutrúcxãhội,mộtsựđồngthuậngiữacácthànhviêntrongmộtcộngđồnghọctập.Nếukiếnthứclàmộtthứtồntạigiữamọingườivàphátsinhtừnhữngtrảinghiệmchungcủahọ,thìcáchthứcquátrìnhgiáodụccủachúngtađượcxâydựnglàcóhạichoviệchọctậpchuyênsâu.Việchọcởtrườngthườngkhôngvượtquámộtquátrìnhkíchthíchphảnứng,mộtviệclàmmáymóctheođóhọcsinhđượclậptrìnhđểtrảlờinhữnghướngdẫnđượcđưavàođầu−giốngnhưquytrìnhvậnhànhtiêuchuẩncủaviệcquảnlýkhoahọcđãtạoranhữngcôngnhânchoCáchmạngcôngnghiệplầnthứnhấtvàthứhai.

Việchọctậpđồngđẳngchuyểntrọngtâmtừcáthểđộclậpsangnhómphụthuộclẫnnhau.Việchọckhôngcònlàmộttrảinghiệmbiệtlậpgiữamộtnhânvậtbềtrênvàhọcsinhmàđượcbiếnđổithànhmộttrảinghiệmcộngđồng.

Họcsinhchiathànhcácnhómlàmviệcnhỏvàđượcgiaocácnhiệmvụcụthể.Saukhigiáoviênđưarabài tập,họtựtáchmìnhra,chophéphọcsinhtổchứccộngđồngkiếnthứccủariêngmình.Họcsinhsẽtraođổiýkiến,đặtcâuhỏichonhau,phêbìnhphântíchcủanhau,tổnghợptừđónggópcủamỗingườivàthươnglượngđểcómộtsựđồngthuận.

Thôngthường,mỗinhómsẽtiếptụcphânchia,trongđómỗicánhânđượcgiaonhiệmvụtrởthànhchuyêngiavềmộttrongnhữngđềtàinhỏliênquanđếnbàitậpđượcgiao.Mỗichuyêngiasẽchiasẻkiếnthứccủamìnhvớinhómvà trởthànhngườidẫndắtcuộc thảo luậnkhiđượcđềcấpđếnlĩnhvựcchuyênmôncủamình.Theocáchnày,họcsinhsẽdạylẫnnhauvàhọccách lãnhđạomàkhông làmápđặt lêncuộcđối thoại.Họcsinhsẽ trởnênthànhthạotrongviệcđiềuphốixãhộivàgiảiquyếttranhchấp.

Cácnhómnàysauđóquaylạiphiêntoànthểđểchiasẻcácpháthiệncủamình.Vaitròcủagiáoviênlàngườiđiềuphốicuộcthảoluận.Mặcdùgiáoviênsẽchiasẻcáckiếnthứchọcthuậtcủamônhọc,đánhgiánhữngquanđiểmkhácbiệt tồn tại trongmônhọc,cũngnhưnhữngđồngthuậnhoặckhácbiệttồntạigiữangànhhọcvàcáccộngđồngtrithứckhác,nhữngđiềunàychỉmangýnghĩađónggópchocuộctraođổi.Bruffeecảnhbáorằng, “cácgiáosưphảicưỡnglạiviệcquayvềmôhìnhphâncấpcủalớphọctruyềnthống,ởđóhọcsinhtinrằngkhigiáoviênbắtđầunói,họsẽchohọcsinhbiếtcâutrảlờithựcsựlàgì.

Tronghọctậpnganghàng,vaitròcủahọcsinhđượcchuyểntừngườitiếpnhậnkiếnthứcthụđộng sangngười thamgia chủđộng trongquá trìnhhọc tập củamình.Mục tiêu làkhuyếnkhíchhọcsinhsuynghĩhơnlàthểhiện.Bảnchấtcộngtáccủaquátrìnhhọctậpcủngcốquanđiểmchorằngviệcthunhậnkiếnthứckhôngbaogiờlàmộthànhđộngđơnđộcmàlàmộthoạtđộngcộngđồng.

Họctậpnganghàngđịnhhướnglạiđiểmtựacủasứcmạnhvàuyquyềntronglớphọctừphâncấp,tậptrungvàtừtrênxuốngsangđốiứng,dânchủvàkếtnối.Họcsinhhiểuđượcrằnghọphảichịutráchnhiệmvềviệchọctậpcủanhau.Chịutráchnhiệmcónghĩalàlắngnghesuynghĩcủangườikhác,cởimởvớicácgócnhìnvàquanđiểmkhácnhau,có thểtiếpthuphêbình,nhiệttìnhgiúpđỡnhauvàsẵnsàngchịutráchnhiệmđốivớitoànthểcộngđồnghọctập.Đâycũngchínhlànhữngphẩmchấtcầnthiếtchosựhoànthiệnkhảnăngđồngcảm.

Họctậpnganghàngthúcđẩysựđồngcảmquaviệckhuyếnkhíchhọcsinhđặtmìnhvàovịtrícủangườikhácvàtrảinghiệmnhữngsuynghĩvàcảmxúccủangườiđónhưcủachínhmình.Bàikiểmtrachobiếtliệumộtcộngđồnghọcgiảcóthựcsựquytụvàgắnkếtlàkhimỗithànhviêntrongnhómđồngcảmsâusắcvớinỗlựcpháttriểncủacácđồngnghiệpvàcoinhómnhưmộtphầnmởrộngcủachínhconngườimình.

Rõrànglàcáchhọcmớikhuyếnkhíchviệcgiảngdạyliênngànhvànghiêncứuđavănhóa.Giớihọcthuậtđangtrảiquaquátrìnhbiếnđổitừcácngànhđộclậpvớinhữngranhgiớihọcthuậtrõràngsangcácmạnglướihợptácvớinhữngthànhviênđếntừcáclĩnhvựckhácnhauvàchiasẻkiếnthứctheohìnhthứcphântán.Cáchtiếpcậngiảnlượctruyềnthốngđốivớiviệcnghiêncứucáchiệntượngđangdầnnhườngchỗchoviệctheođuổimộtcáchhệthốngnhữngcâuhỏivĩmôvềbảnchấtcủathựctạivàýnghĩasựtồntại–việcđòihỏimộtgócnhìnđangànhhơn.

Cáchiệphộihànlâm,cáctạpchívàchươngtrìnhgiảngdạymangtínhliênngànhđãpháttriểnnhanhtrongnhữngnămgầnđây,phảnánhmốiquantâmđangnảynởvềtínhliênkếtcủatrithức.Mộtthếhệcáchọcgiả trẻhơnđangbắtđầuvượtquacácphạmtrùhọcthuậttruyềnthốngđểtạoramộtphươngphápnghiêncứumangtínhtíchhợphơn.Hàngtrămcáclĩnhvựcliênngànhnhưkinhtếhọchànhvi,tâmlýhọcsinhthái,lịchsửxãhội,triếthọcsinhthái,đạođứcysinhhọc,doanhnghiệpxãhội,vàsứckhỏetoàndiệnđanglàmbiếnđộnggiớihọcthuậtvàbáohiệumộtsựchuyểndịchvềtổngthểtrongquátrìnhgiáodục.

Trongkhiđó,việctoàncầuhóagiáodụcđãquytụnhữngngườitừcácnềnvănhóakhácnhau,mỗingườiđềucóhệthamchiếuvềnhânchủnghọcriêng,tạoravôvàncáchthứcmớimẻvềviệcnghiêncứucáchiệntượngđượchìnhthànhbởilịchsửvănhóavàcácdiễngiảikhácnhau.

Bằngcáchtiếpcậnmộtlĩnhvựcnghiêncứutừcácquanđiểmchuyênngànhvàvănhóakhácnhau,ngườihọctrởnêncởimởhơn.Nhữngđánhgiábanđầuvềcácchươngtrìnhcảicáchgiáodụcmangtínhphântánvàcộngtácrấtđángkhíchlệ.Cáctrườnghọcbáocáoviệcgiảmsútrõrệttìnhtrạnggâygổ,bạolực,vàcáchànhvichốngđốixãhộikhác,giảmviệcthihànhcácbiệnphápkỷluật,giatăngsựhợptácgiữacáchọcsinh,cáchànhvimangtínhxãhội,tăngsựtậptrungtronglớphọc,nhucầuhọctậptănglênvàcảithiệncáckỹnăngtưduyphảnbiện.

SINHQUYỂNTRỞTHÀNHMÔITRƯỜNGHỌCTẬP

Việchọctậpcộngtácgiúphọcsinhnângcaoýthứcvềbảnthânvàthúcđẩysựthamgiatíchcựcvàocáccộngđồngphụthuộclẫnnhau.Nómởrộngranhgiớiđồngcảm.Tuynhiên,nếuchúngtamuốnchuẩnbịchoconcáimìnhtrướccuộcsốngtrongthờiđạisinhquyển,hệthốnggiáodụccủachúngtacầnthúcđẩyviệchọctậpphântánvượtrangoàiphạmvicủaconngườiđểbaogồmcácsinhvậtkhácvàphạmvirộnglớncủatựnhiên.Cáctrườnghọcvàđạihọcchỉmớibắtđầukhámphácácphươngphápsưphạmvàhọctậpgiúpmởrộngcáitôiđểbaogồmcảbảnthểsinhthái.

ĐángbuồnlàhiệnnaytrẻemởMỹtrongđộtuổitừ8đến18dành6,5tiếngmỗingàytươngtácvớicácphươngtiệnđiệntử-tivi,máytính,tròchơivideovànhữngthứtươngtự.Trongkhoảngthờigianngắntừnăm1997đến2003,tỷlệtrẻem9-12tuổidànhthờigianthamgiacáchoạtđộngngoàitrờinhưđibộđườngdài,đidạo,làmvườnhaychơiđùatrênbãibiểnđãgiảmxuống50%.Chưađầy8%giớitrẻngàynaydànhthờigianchocáchoạtđộngngoàitrời

truyềnthống.

Trongcuốnsách“Đứatrẻcuốicùngtrongrừng”củamình,tácgiảRichardLouvnóirằngchúngtađangnuôidưỡngmộtthếhệtrẻemphảichịuđựngđiềumàônggọilà“rốiloạndothiếutiếpxúcvớithiênnhiên”–nhữngđứatrẻhầunhưkhôngtiếpxúchaytươngtácvớithiênnhiênhoangdã.Chúngkhôngcònchơiđùangoàitrời,nơichúngcóthểtiếpxúcdùởmứcđộhờihợtnhấtvớicácsinhvậtkhác,dùđólàcáckhuđấttrốngcủađịaphương,cáccôngviênlâncận,aohồ,đồngcỏhaycáckhurừng.Ôngkể lạinhậnxétcủamộthọcsinh lớp4: “Cháuthíchchơitrongnhàhơnvìtấtcảcácổcắmđiệnđềuởđó.”

Trẻemngàynayđượcchamẹdạykhôngđược tin tưởngnhữngkhuvựcngoài trờibởiđólànơinguyhiểmcónhữngkẻxấu,cácđộngvậthoangbịbệnhtậtđilangthang,vàcáctainạngâythươngtậtkhácnhauđangđợichúngởmọingócngách.Thêmvàođó,tấtcảcácluậtlệvàquyđịnhcủađịaphươngđềungăncấmviệcvuichơingoàitrờimàkhôngcóngườigiámsátdosợcácvụkiện,vàkếtquảlàchúngtachỉthấymộtbứctranhảmđạmvềthiênnhiên.Hiểnnhiênlàcácbậcphụhuynhđềukhôngkhuyếnkhíchviệcvuichơingoàitrờikhôngcótổchức.

Cácnhànghiêncứuđangbắtđầulậpdanhmụccácvấnđềsứckhỏeliênquanđếnchứngrốiloạndothiếutiếpxúcvớithiênnhiên,baogồmtỷlệmắcbệnhtrầmcảmvàcácbệnhtâmthầnkhácgiatăngcũngnhưcácbệnhthểchấtgâyradothiếuvậnđộng.Mộtsốnhànghiêncứucònbắtđầunghiêncứumối liênhệcó thểcógiữamột sốdạng rối loạn tăngđộnggiảmchúý(ADHD)vàrốiloạndothiếutiếpxúcvớithiênnhiên.

RobertMichaelPyle,mộtnhàvănvànhànghiêncứuvềbướmđãtiếnmộtbướcxahơn,ôngchorằngsựcôlậpcủatrẻemvớithiênnhiênngàycàngtăngsẽdẫnđến“sựtuyệtchủngvềtrảinghiệm”–cónghĩalàsựsụtgiảmdầnmọitiếpxúcvớithếgiớitựnhiênvàcùngvớiđólàsựxalánhhoàntoànkhỏitựnhiên,baogồmcảchínhchúngta.Sựmấtđitrảinghiệmvớicácdạngsốngcònlạicủahànhtinhcótácđộngvềmặttiềmthứcđếntâmlýconngười.ChúngtangàycàngtrởnênbấtmãnvớithếgiớitựnhiênvàkhôngquantâmđếntìnhtrạngcủaTráiđất.Chúngtacũngtrởnêncôlậpvàđơnđộchơn,vàcảmgiácnhưnhữngngườingoàicuộctrênchínhhànhtinhcủamình.Nhữngtrảinghiệmgiảlập,chodùgiốngthậtnhưthếnàocũngkhôngbaogiờcóthểthaythếđượcnhữngmốiliênhệchúngtatừngcảmthấyđốivớimọisinhvậtsốngcóliênquanđếnmình.Pyleviếtrằng:

Nóiđơngiản,sựmấtđicácloàilâncậngâynguyhiểmchotrảinghiệmcủachúngtavềthiênnhiên...Việctiếpxúctrựctiếpvớicácsinhvậtsốngảnhhưởngđếnchúngtatheonhữngcáchquantrọngmànhữngtrảinghiệmgiántiếpkhôngbaogiờcóthểthaythếđược.Tôitinrằngmộttrongnhữngnguyênnhân lớnnhấtcủakhủnghoảnghệsinhthái là tìnhtrạngsốngxalánhkhỏitựnhiêncủanhiềungườihiệnnay.Chúngtathiếuđimộtcảmgiácthânthuộcvớithếgiớisinhvật...Sựtuyệtchủngtrảinghiệm...dẫnđếnsựthờơcóthểgâyranhữnghậuquảnghiêmtrọng.

Ngàycàngnhiềucácnhàgiáodụcđangthamgiavàoquátrìnhcáchmạnghóachươngtrìnhgiảngdạyvàphươngphápsưphạmnhằmthiết lập lạimối liênhệcảmxúcvới thếgiới tựnhiên trongquá trình giáodục. E.O.Wilson lập luận rằng thế giới tựnhiên làmôi trườngphongphúthôngtinnhấttrênTráiđất.ThomasBerry,nhàsửhọcvàmộtlinhmụcCônggiáo,cũngđồngtìnhvàđềnghịchúngtathửtưởngtượnglàmcáchnàonhânloạicóthểpháttriển

cácphépẩndụcầnthiếtchoviệctạoranhữngchuyệnkểvàýthứccủaconngườinếunhưchúngtacóxuấtxứtừmặttrăngnơikhônghềcócácdạngsốngkhác.Nếuvậychúngtasẽkhôngcókhảnăngtưởngtượngvềcuộcsốngcủangườikhácnhưmộttìnhhuốngcóthểxảyravớitrảinghiệmcủachínhchúngta–đâychínhlàcơsởcủatưduyẩndụvàsựpháttriểnvềnhậnthức.

NhànhânchủnghọcElizabethLawrence,ngườiđưarathuậtngữtìnhyêubẩmsinhvớithếgiớitựnhiênmangtínhnhậnthức(cognitivebiophilia),nhậnthấyrằngthếgiớitựnhiêntừlâuđãlànguồnchủyếumàloàingườidựavàođểtạoracácbiểutượngvàhìnhảnhchosựphát triểnnhận thứccủaconngười.Cáckếtquảnghiêncứumớicho thấyviệc tiếpxúcvớithiênnhiênnhiềuhơncótácđộngđángkểđếnsựpháttriểnnhậnthứccủatrẻemtrongtuổiđihọcvàvịthànhniên.

NhàxãhộihọcStephenKellertđãđềcậpđếnmộtđiểmhiếmkhiđượccânnhắctới,chorằngsựtươngtácvớithiênnhiênlàcầnthiếtchotưduyphảnbiện.Tríócđangpháttriểncủađứatrẻkhôngngừngquansátcáchiệntượngtựnhiênvàcốgắngtìmhiểucáchsựảnhhưởngcủachúngđếnthếgiớiquanhmình.Tạisaomưarơixuốngtừtrêntrời,vàmặttrờimọcmỗingày?Tạisaocâynởhoavàonhữngthờiđiểmnhấtđịnhtrongnăm?Tạisaomèođuổibắtvàănthịtchuột?Bóngrâmlàgì?Gióđếntừđâu?Tạisaotađổmồhôikhitrờinóng?Khichúngtanóivềsựhìnhthànhýthức,điềuchúngtathựcsựámchỉlàcáchmộtđứatrẻtạorakếtnốigiữacáchiệntượngvàthiếtlậpcácmốiquanhệcóthểdựbáo,tấtcảnhữngđiềunàygiúpđứatrẻđặtbảnthânmìnhvàotrongthếgiới.Hạnchếtiếpxúcvớithiênnhiênlàmgiảmkhảnăngthấuhiểusựtồntại.Kellertkếtluậnrằng“hiếmcólĩnhvựcnàocủacuộcsốngcungcấpchogiớitrẻnhiềucơhộichoviệcpháttriểntưduyphảnbiện,nănglựcsángtạo,giảiquyếtvấnđề,vàpháttriểntrítuệnhưthếgiớitựnhiên.”Tựnhiênlànguồngốccủanhữngđiềukỳdiệuvàđángkinhngạcmànếu thiếunó, trí tưởngtượngcủaconngườikhông thể tồn tại,vànếu thiếuđi trítưởngtượng,ýthứcsẽdầnhaomòn.

Tôi thấy thật thú vị là một trong những từ phổ biến nhất của giới trẻ Mỹ là “tuyệt vời”(awesome).Hầunhưtấtcảcáccâunóiđềuđượcnhấnmạnhvớiđiệptừnày.Liệurằngviệclạmdụngtừnàycóphảilàbiểuhiệnsựthiếuhụtlớntừviệclớnlêntrongmộtthếgiớithiếuđicáckỳquancủatựnhiên,nơimàthựctếđượcmôphỏngbằngcôngnghệquacácđiểmảnhtrênnhữngmànhìnhmáytínhnhỏtíxíu?VớiviệcthunhỏmọisựvậtđểvừavặnvớimànhìnhBlackBerry3inch,liệuchúngtacónguycơbịthổiphồngcáitôivàmấtđiýniệmvềsựkinhngạc?Nếucảmộtthếhệkhôngthểrờimắtkhỏimộtmànhìnhphẳng2chiềuthayvìhướnglêncácvìsao,làmsaohọcóthểkinhngạcbởisựsốngthayvìphátchánbởisựkíchthíchquámứccủacôngnghệ?

RachelCarsonngẫmnghĩvềchủđềnàykhimànhìnhtivibắtđầulôikéohàngtriệutrẻemkhỏisânchơivàođầubuổitối.Trongvòng175nghìnnăm,nhữngđứatrẻđãnhìnngắmcácngôisaotrênbầutrờivàbănkhoănvềnhữngbíẩnsâuxacủamộtvũtrụvôhạn.Bâygiờthìthựctạiđộtnhiênbịthuhẹpvớiviệcngồitrướcmộtcáihộpphátsáng,nhìnchămchúvàonhữnghìnhthùnhỏxíulướtquatrênmànhình.

Carsonđãviết:

Thếgiớicủamộtđứatrẻtươimớivàđẹpđẽ,đầyắpsựngạcnhiênvàhứngthú...Đâulàgiátrị

củaviệcgìngiữvàcủngcốýthứcvềsựkinhngạcvàtrầmtrồ,sựcôngnhậnmộtthứgìđóvượtrakhỏigiớihạnsựtồntạicủaconngười?Liệuviệckhámpháthếgiớitựnhiênchỉlàmộthìnhthứcgiếtthờigiờvàngngọccủatuổithơmộtcáchdễchịuhaycómộtđiềugìđósâusắchơn?Tôichắcchắnrằngcómộtthứgìđósâusắchơn,thứgìđólâudàivàcóýnghĩalớnlao...Nhữngngười chiêmngưỡng vẻ đẹp củaTrái đất tìm thấy những nguồn dự trữ sứcmạnh kéo dàichừngnàocuộcsốngcòntiếpdiễn.

Điềumàcácnhàgiáodụccảmxúcgắnbóvớithếgiớitựnhiênmớiđangnóiđếnchínhlàtrongcơnsốtnắmbắtthựctếnhântạo,chúngtacóthểmấtđisựkếtnốimậtthiếtvớitựnhiên,cùngvớinhữnghậuquảđánglongạichosựpháttriểncủaýthứcconngườitrongtươnglai.

CácnghiêncứuvềsântrườngởMỹ,Canada,ÚcvàThụyĐiểncànglàmcủngcốmốilongạicủaCarson.Cácnhànghiêncứughinhậnsựkhácbiệtđángkểtrongcáchtrẻemchơitrongcáckhuvựcvuichơiđượcxâydựngvớinhữngkhônggianxanh.Trongnhữngbốicảnhnhântạo,trẻemtựtổchứcthànhcáchệthốngphâncấpxãhộidựatrêncácđặcđiểmthểchất.Ngượclại,ởcácsânchơithiênnhiên,việctổchứcxãhộibìnhđẳnghơnvàtrẻemthamgiavàocáctròchơiđùatưởngtượngnhiềuhơnvàbàytỏcảmgiáckinhngạc.Địavịxãhộicủachúngphụthuộcíthơnvàocácđặcđiểmthểchấtvànhiềuhơnvàosựsángtạo.CácnhànghiêncứuởPhòngthínghiệmNghiêncứuMôitrườngConngườithuộcĐạihọcIllinoisnóirằngmộtsựtổnghợpvềnhữngnghiêncứunàykhẳngđịnhrõràngrằng“khônggianxanhhỗtrợsựphát triển lànhmạnhcủatrẻem”.

Tuynhiên,mặcdùnhiềunghiêncứuchỉrarằngviệcvuichơiởcáckhungcảnhtựnhiênkíchthíchsựngạcnhiên,trítưởngtượngvàócsángtạo,LiênhiệpvìmộtThếhệKhỏemạnhhơnchobiết1/3cáctrườngtiểuhọcMỹkhôngsắpxếpgiờnghỉmộtcáchthườngxuyênvà25%trẻemkhôngthamgiabấtkỳhoạtđộngthểchấtnàotrongthờigianrảnh.Chỉcó7bangyêucầucáctrườngtiểuhọcphảicógiáoviênthểdụcđủtrìnhđộtrongđộingũ.

Thựctếnàycóthểđangđượcthayđổi.Cácnhàgiáodụcngàycànglolắngtrướcsựmấtkhảnăngtậptrungvàgiatăngcácchẩnđoánrốiloạntăngđộnggiảmchúý(ADHD)vànghingờrằngmộtphầnnguyênnhâncóthểlàsựmấtđikếtnốisinhlýhọcvớicácnhịpđiệutựnhiênvàcácchukỳtựnhiênmàloàingườiđãquenthuộcvềmặtsinhhọctrongsuốtlịchsửtiếnhóa,vàsựthaythếngàycàngphổbiếncủacácnhịpđiệunhântạotrongthếkỷqua,nhấtlàtronghai thậpkỷqua.Theonhiềunghiêncứuđược tiếnhànhtrongnhữngnămgầnđây,giới trẻđanglớnlêntrongmộtthếgiớichịuảnhhưởnglớncủamọiloạikíchthíchđiệntửvàliêntụcbịcácluồngthôngtintấncôngvàđangmấtđikhảnăngtậptrung.Trongcáclớphọc,nơimàlàmnhiềuviệccùnglúcvàsựxaonhãnglàđiềuphổbiến,khảnăngphảnánh,tổchứcsuynghĩvàtheođuổimộtýtưởngđểđiđếnkếtluậnngàycàngtrởnênkhónắmbắthơn.Rấtnhiềutrẻembịquátảivàkiệtsứckhilêntrunghọc.

Chứngrốiloạntăngđộnggiảmchúýđãtrởnênphổbiếnởchínhcáccộngđồngvàquốcgiacócôngnghệthôngtinvàtruyềnthôngthịnhhànhnhất.Ởkhắpmọinơi,cáctrườnghọcđềubáocáo sự sụt giảm trongkếtquảhọc tậpdođiềumà cácnhà giáodục gọi là “sựmất sức tậptrung”.Chođếnnaygiảiphápduynhấtđượcđưara làchouốngthuốc.Ngàynay,hàngtriệuthanhthiếuniêntạiMỹvàcácnướccôngnghệcaokhácđangphảidùngRitalinvàcác loạidượcphẩmkháctrongnỗlựckiềmchếcuộckhủnghoảngnày.Tuynhiên,nókhônghềgiảmđi

màngàycànglanrộng.

Làmthếnàochúngtacóthểmongđợicácthếhệhiệntạivàtươnglaithamgiavàoviệcquảnlýsinhquyểndàihạn,việcđòihỏisựtậptrungvàkiênnhẫnkéodàiquanhiềuđờikhimàhọdễdàngbịphântánbởinhữngtínhiệu,hìnhảnhvàdữliệuluônkêugàođòihỏisựchúýngaylậptức.Sứckhỏecủasinhquyểnđượcđolườngquahàngthiênniênkỷlịchsửvàđòihỏiýthứcconngườicóthểphảnánhvàdựbáoquamộtthờigianbiểutươngtự.

Làmcáchnàochúngtakéogiãnýthứcvềthờigianđểkếthợpnhậnthứcvềquákhứcổxưavàdựbáovềtươnglaixaxôi?Mộtsốnhàgiáodụcnóirằngcâutrảlờilàđặtsinhviênvàocácmôitrườngtựnhiênvànhịpđiệucủathếgiớitựnhiênvớicácchukỳtheomùatuầnhoàn,ítnhấtlàtrongnhữngkhoảngthờigianđủdài.CácnhàtâmlýhọcmôitrườngStephenvàRachelKaplanthuộcĐạihọcMichiganđãtiếnhànhmộtnghiêncứukéodài9nămvềnhữngthanhniênthamgiavàocácchươngtrìnhtrảinghiệmtựnhiêntheohìnhthứcOutwardBound.Sauhaituầnđắmchìmvàothếgiớihoangdã,nhữngngườithamgiachothấyýthứcvềsựbìnhancủabảnthântănglênvàhọcókhảnăngsuynghĩmạchlạchơn.

MộtnghiêncứutươngtựcủaTerryA.Hartig,giáosưtâmlýhọctạiViệnnghiêncứuNhàởvàĐôthịthuộcĐạihọcUppsala,ThụyĐiểnđãlàmthínghiệmvớimộtnhómngẫunhiên,yêucầuhọthựchiệnmộtchuỗicácnhiệmvụtrongvòng40phútnhằmlàmcạnkiệt“khảnăngchúýcókiểmsoát”củahọ.Sauđó,ônghướngdẫnnhữngngườithamgiadành40phút“đidạotrongkhubảotồnthiênnhiênđịaphương,đibộtrongkhuđôthịhoặcngồiyênlặngđọctạpchívànghenhạc.”Ôngpháthiệnrarằng“sauthờigiannày,nhữngngườiđibộtrongkhubảotồnthiênnhiênlàmtốthơnnhữngngườithamgiakhácởmộtnhiệmvụđọcsoátlỗitiêuchuẩn.Họcũngthểhiệnnhữngcảmxúctíchcựchơnvàítgiậndữhơn.”Cácnghiêncứukhácvềtrẻmắcchứngrốiloạntăngđộnggiảmchúýchothấykhichúngcàngđượctiếpxúcvớicáchoạtđộngngoàitrờitrongcáckhônggianxanhhoặcthậmchíchỉngắmcáccâyxanhquacửasổthìchúngcàngcókhảnăngtậptrungchúýtốthơn.

Vậycácnhàgiáodụcđanglàmgìđểtáikếtnốihọcsinhvớitựnhiên,khôiphụclạimốiliênhệcảmxúcvớithiênnhiên,nângcaosựđồngcảmvàcáckhảnăngtưduyphảnbiện?RichardLouvmôtảvềphươngphápdạyhọcđángchúýtronghệthốnggiáodụcPhầnLan.Theođánhgiánăm2003củaTổchứcHợptácvàPháttriểnKinhtế(OECD),PhầnLanxếpthứnhấtvềtỷlệbiếtđọcbiếtviết,vàđứngtrongtop5về toánvàkhoahọc trongsố31nướcthànhviênOECD.(Mỹxếpsaukháxa:ởkhoảnggiữatrongsốcácnướcOECD).PhầnLanđạtđượcthànhtíchnàytheocáchthứcrấtkhácbiệt.Đầutiên,họcsinhkhôngphảiđếntrườngchotớinămbảytuổi.Thứhai,hệthốngtrườnghọcởPhầnLanchútrọngđặcbiệtvàoviệccânbằnggiữasựchúýcókiểmsoáttronglớphọcvớiviệcvuichơitựdotrongsântrường.Cứsau45phút,họcsinhlạiđượcrasântrườngnghỉgiảilao15phút.Thứba,lớphọcPhầnLanmởrộngrangoài cộng đồng. Các lớp được tiến hành trong các khung cảnh tự nhiên khác nhauởmôitrườngxungquanh.BộXãhộivàYtếPhầnLanchobiếttriếtlýgiáodụccủanướcnàyxoayquanhniềmtinrằng“bảnchấtcủaviệchọckhôngnằmởthôngtin...đượcsắpđặttrướctừbênngoàimànằmởsựtươngtácgiữađứatrẻvàmôitrường”.

MộtsốcácthửnghiệmtrongtrườnghọcđangđượctiếnhànhởMỹđểchuẩnbịchohọcsinhvềýthứcsinhquyển.Nềngiáodụcdựatrênmôitrường,giáodụctrảinghiệm,việcdạyhọc

theođịađiểmvàhướngđếncộngđồngnằmtrongsốnhiềuphongtràocảicáchgiáodụcđangdiễnrangàynay.MộtbảnbáocáocủaHộinghịbàntrònvềGiáodụcvàMôitrườngquốcgiavềthànhtíchcủa40trườnghọcđịnhhướngsinhquyểnđãchothấytiếnbộvượtbậcvềđiểmsốtrongcáckỳthichuẩnhóaởnhiềungànhhọc.

CáctrườnghọcởchâuÂuvàchâuMỹcũngđangphủxanhsântrường.Mộtphầnbatrongsố30.000sântrườngởAnhQuốcđãđượccảitạothànhcáckhônggianxanhtrongchươngtrình“họctậpthôngquacáccảnhquan”.CácchươngtrìnhtươngtựcũngđangđượctiếnhànhởThụyĐiển,CanadavàHoaKỳ.

THIÊNNHIÊNKHÔNGKHÁCTHƯỜNG

Cáchệthốngtrườnghọcđangbắtđầuthiếtlậpquanhệđốitácchínhthứcvớicácvườnthựcvật,sởthú,hệthốngcôngviên,cáctrungtâmphụchồiđộngvậthoangdã,khubảotồnđộngvật,cáchộinhânđạo,cáctổchứcmôitrường,vàcáctrungtâmnghiêncứuởtrườngđạihọcnhằmtạoracáclớphọctrongcộngđồngnơihọcsinhcóthểtìmhiểucácmônhọcthôngquaviệcthamgiatrựctiếpvàchủđộngtươngtáccùngcácsinhvậtkhác.

Tấtcảnhữngnỗlựcgiáodụcnàyđềucóđiểmchunglàphươngpháphọctậpnganghàngmớitậptrungvàoviệcmởrộngcáitôibằngcáchđặthọcsinhtrongnhữngcộngđồngsinhtháilớnhơncấuthànhsinhquyển.

Cácnhàgiáodụcđãnhậnrarằngviệcxâydựngýthứcsinhquyểnkhôngphảilànhiệmvụdễdàng,nhấtlàkhihơnmộtnửadânsốthếgiớiđangsốngtrongcácmôitrườngđôthịvàngoạiôđôngđúcđượcthiếtkếđểtrởnênbiệtlậpvàcáchlyvớitựnhiên.Việcmangthiênnhiênvàocảnhquanđôthị,vàocuộcsốngcủachúngtađãtrởthànhmộtchủđềtrọngtâmcủacácnhàquyhoạchđôthịvàcáckiếntrúcsư.

Chúngtaquênmấtrằngngaycảnhữngmôitrườngđôthịcằncỗinhấtcũngđầyrẫyđộngvậthoangdã–chimchóc,côntrùng,cácloàigặmnhấm,thỏ,gấutrúc,cácloàithúcótúi,thậmchícảhươunai,cáo,chósóiđồngcỏvàmộthệthựcvậtphongphú.Thayvìngănchặnđộngthựcvậthoangdãhaygiếtbỏchúng,cácnhàquyhoạchđôthịvàngàycàngnhiềucáctổchứcdânsựđangtìmkiếmnhữngcáchthứcmớivàsángtạonhằmkhôiphụcsinhquyểnđôthịbằngcáchthiếtlậplạicáccụmsinhtháinằmrảiráckhắpcáckhuvựcthànhthị.Cuộcthảoluậnvềviệcđưathiênnhiênvàocáckhônggianđôthịvàngoạiôthườngxuyêngâytranhcãi.Khimôitrườngsốnghoangdãbịthuhẹpdosựpháttriểnngoạiô,nhiềuđộngvậthoangdãđãvàđangdicưvàocáckhuvựcđôthịđểtồntại.Sựcắtngangranhgiớiđộtngộtgiữa“hoangdã”và“vănminh”làdấuhiệuđánghoannghênhvớimộtsốngườinhưngcũnglàđiềmbáokhủngkhiếpđốivớicáccưdânđôthịvàngoạiôkhác.

Sựxâmnhậpcủađộngvậthoangdãvàocáckhuvựcdâncưvàthươngmạithườngxuyêngâyracácvụkiệnvềcácchấnthươngliênquanđếnđộngvậthoangdãvànhữngsựkêugọikhẩncấpcầnthựchiệncácviệcnhưchọnlọccácquầnthểhươunaiđịaphương.Nhiềucơquanpháplýđôthịđangphảivậtlộnvớivấnđềnàybằngviệctạođiềukiệnchocảđờisốngđôthịlẫnvàđộngvậthoangdã.

Sựđồngcảmvớicácsinhvậtkhácgiatăngđãkhơimàoviệctưduylạivề“đờisốngđôthị”.

Kiếntrúcđôthịcảnhquanvàkiếntrúcđôthịxanhlànhữngnỗlựcmớiđểxemxétlạiviệcquyhoạchđôthị.Cácđịaphươngđangtạoracácvùngrừng,đấtngậpnước,cáchẻmnúiđôthịvànhiềumôitrườngsốnghoangdãkhácvớinỗlựctíchhợpthiênnhiênhoangdãvàođờisốngcủacácthànhphốvàngoạiô.Trọngtâmmớilàgiữnguyêncáckhônggianmở,môitrườngsốngtựnhiên,cáctuyếnđườngdicưtrướcđâyvàcáccôngtrìnhxungquanhnhằmtạoramộtmôitrườngtíchhợpmàconngườicóthểcùngtồntạivớicácsinhvậtkhác.

MỹvàchâuÂucócáckiểumẫuđấtnôngthônvàđôthịrấtkhácnhauccũngnhưphươngphápkhácnhauđốivớiviệcphụchồivùngsinhquyểncủamình.ChúngtôinhậnrađiềunàytừsớmkhichuẩnbịquyhoạchtổngthểđầutiênchocácthànhphốSanAntoniovàRome.CáctrungtâmđôthịMỹđãmởrộngrangoài,vớiphầnrìacácvùngđấtngoạiôtiếpxúcvớikhuvựcnôngthôn.ỞchâuÂu,cáckhuvựcđôthịdàyđặchơnvàthườngbịgiớihạnbởicácbứctườngthời trung cổ từngbaoquanh chúng.Khuvựcnông thôn thườngkéodài đến tận các cổngthànhphố.Nhữngkhácbiệtnàyđòihỏicácphươngpháptiếpcậnmớitrongviệchìnhdungvàtáitạolạicáckhuvựcđôthịthànhcácsinhquyển.BenBreedlove,mộtnhàthiếtkếđôthịMỹ,tỏralạcquanmộtcáchthậntrọngvềviệctạonêncácmôitrườngmàconngườivàđộngvậthoangdãcóthểcùngtồntại.Breedlovelưuýrằng“HệsinhtháikhôngđượcquảnlýlớnnhấtởMỹchínhlàvùngngoạiô”,đâylàmộtquanđiểmphitrựcgiácđãtạođượcsựđồngthuận.

ỞchâuÂu,cáckhuvựctrungtâmđãtiếnxahơnnướcMỹvàcácnơikháctrênthếgiớitrongviệcđưatựnhiênvàocáckhuđôthịvàtạolậpmộtýthứcsinhquyểnđôthị.NhiềuthànhphốchâuÂuđãdànhmộtnửakhônggiancủamìnhhoặchơnchocáckhônggianxanhcôngcộng,cáckhurừngvànôngnghiệp.Họcũngđảmbảoviệcduytrìhoặcthulạicácnhánhsông,cụmrừngnhỏ,vàcácđồngcỏbêntronghoặcgầnvớicáctrungtâmđôthị.Chẳnghạn,mộtphầntưdiệntíchZurich(ThụySỹ)vẫnlàđấtrừng.

Maymắnthay,ởnhiềuthànhphốchâuÂu,đấttrồngrừngthuộcsởhữuhoànggiatrướcđâyvẫn được bảo vệ khỏi các nhà phát triển đô thị và được bảo tồn đời sống hoang dã hoặcchuyểnthànhcáccôngviênnơingườidânđịaphươngcóthểhòanhậpvớicácloàiđộngvậthoangdã.TimothyBeatley,tácgiảcuốn“KiếntrúcđôthịXanh:HọchỏitừcácthànhphốchâuÂu”,quansátthấynhiềucộngđồngchâuÂutránhné“sựđốilậplịchsửcủacácvấnđềđôthịvàthiênnhiên”vàưachuộngviệcsốngtrongcáckhuvựcđôthị“vềcơbảnđượcgắnliềntrongcácmôitrườngtựnhiên”.

Vàonăm1890,CụcđiềutradânsốMỹđãthôngbáovềsựđóngcửachínhthứcbiêngiớinướcMỹ.Ngàynay,mộtthếhệcácnhàgiáodụcvàthiếtkếđôthịmớiđangđềnghịchúngtaphábỏmộtsốràocảnvàtiếpnhậnmốiquanhệmớivớithiênnhiên–lầnnàytheohướngquantâm–đểchúngtacóthểbướcvàotựnhiênvàhọccáchsốngbềnvữngvàchúýđếnhệsinhtháihơn.E.O.Wilsonkêugọicácnhàgiáodụckhơigợikhuynhhướngtựnhiênkhámphácácphạmvimớicủahọcsinhbằngcáchchuyểnsựtòmòtừnhữngkhoảngkhôngcằncỗibênngoàivũtrụsanghànhtinhphầnlớn“chưađượckhámphá”củachúngta.Ôngtinrằng“tiềmnăngsángtạosẽkhôngđượcpháthuytốiđabằngviệcgửimộtnhómngườilênsaoHỏa.Nósẽđượcpháthuyquaviệckhámpháchínhhànhtinhnày,bằngsựliêntụcngợicavàcủngcốtrithứcvềsựsốngquanhmỗichúngta,ởcảcấpđộkhoahọcvàphổthông”.

Tựnhiênhóalạicáckhuvựcđôthịmangđếnchohọcsinhcơhộitrảinghiệmthiênnhiêngần

hơn,nốilạimốiliênhệcảmxúcvớinó,hiểumốiquanhệcủamìnhvớicáchọhàngtiếnhóakhác,vàpháttriểnýthứcsinhquyển.ĐólàlýdotrongquyhoạchtổngthểCáchmạngCôngnghiệplầnthứ3chúngtakháiniệmhóalạicáckhuvựcđôthịnhưRomethànhcácsinhquyểnđôthị.Nếuýthứcsinhquyểnlàmụctiêucuốicùngcủagiáodụcthìmọimôitrườngđôthịcầnđượclồngghépvàosinhquyểnđóđểbảnthânlớphọccũngtrởthànhsinhquyển–nơihọcsinhcóthểthamgiavàhọcvềmốiquanhệcũngnhưtráchnhiệmcủamìnhvớihànhtinhnày.

Bằngviệcchuyểnđổigiáodụcthànhmộttrảinghiệmđồngcảmvàmộtquátrìnhhọcphântánvàcộngtácmởrộngtớitoànbộsinhquyển,chúngtasẽpháttriểncáckỹnăngtưduyphảnbiệnvàýthứcđikèmvớimôhìnhCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcócùnglogicvậnhành.

Nhữngngườihoàinghicóthểsẽkhôngtinvàoýtưởngcáchmạnghóahệthốnggiáodụccủathếgiớiđểtạonênýthứcsinhquyển,vàchếgiễuýtưởngchorằngchúngtacóthểchuẩnbịmộtlựclượnglaođộngchoCáchmạngcôngnghiệplầnIIItrongvòngchưađầynửathếkỷ.HọcầnđượcnhắcnhởrằngnhữngýtưởngcủathờikỳKhaisángvềýthứcconngười,bảnchấtconngườivàloạihìnhhệthốnggiáodụccầnđượcxâydựngđểhỗtrợcuộcCáchmạngcôngnghiệplầnthứnhấtđãđượchoànthànhtrongcùngkhoảngthờigiannhưvậyởchâuÂuvàchâuMỹ.Tạisaochúngtalạikhôngthểhyvọngmộtđiềutươngtự?

CHƯƠNG 9. BIẾNĐỔI TỪ THỜI ĐẠI CÔNGNGHIỆPSANGTHỜIĐẠIHỢPTÁCTôiđãcânnhắchàngthángtrờivềtiêuđềcủacuốnsáchnày,tựhỏiliệucóaisẽđánhbạnvớimộttácphẩmcóchữ“côngnghiệp”trênbìa.Nghethậtcổhủ.Chẳngphảicôngnghiệplàthứchỉcócáckỹsưvàlãnhđạocôngđoànmớiquantâmđếnsao?Từcôngnghiệpgợilênhìnhảnhcủanhữngcôngnhânchămchỉdànhàngdọctheocácdâychuyềnlắpráp,gắncáclinhkiệnvàosảnphẩmmộtcáchvôthứckhinóchạydọctheobăngchuyền.Chẳngphảichúngtađãbỏ lạinhữngthứđóởđằngsaukhikếtnốivớiInternetvàgianhậpFacebookrồihaysao?Cóvàkhông.

CáchmạngcôngnghiệplầnIIIlàgiaiđoạncuốicùngcủatrườngthiênvềcôngnghiệpvĩđạivàgiaiđoạnđầutiêncủakỷnguyênhợptácđanghìnhthànhgốiđầuvàonhau.Nóđạidiệnchosựđứtquãnggiữahaithờikỳcủalịchsửkinhtế−thờikỳđầuđặctrưngbởihànhvicôngnghiệpcònthờikỳthứhaiđặctrưngbởihànhvihợptác.

Nếukỷnguyêncôngnghiệpnhấnmạnhgiátrịcủakỷluậtvàlaođộngchămchỉ,sựphânquyềntừtrênxuống,tầmquantrọngcủatưbảntàichính,sựvậnhànhcủathịtrường,vàcácmốiquanhệsởhữutưnhânthìkỷnguyênhợptácthiênvềlốichơisángtạo,tươngtácđồngđẳng,vốnxãhội,sựthamgiatrongcácbốicảnhchungvàsựtiếpcậnvớicácmạnglướitoàncầu.

CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIsẽtăngtốctrongvàithậpkỷtiếptheo,cóthểđạtđỉnhcaovàokhoảngnăm2050,vàbìnhổntrongnửasaucủathếkỷXXI.Trongbiểuđồtăngdầncủanó,chúngtacóthểnhìnthấymộtthờiđạikinhtếmớisẽđưachúngtavượtrakhỏichếđộlaođộngcầncùđặctrưngchohaithếkỷpháttriểnkinhtếvừaquavàbướcsangmộtlốisốngcộngtácmới.Sựbiếnđổitừcáchmạngcôngnghiệpsangcáchmạnghợptáclàmộttrongnhữngbướcngoặtvĩđạitronglịchsửkinhtế.Đểhiểuđượcsựthayđổiquantrọngnày,chúngtacầnxemxétlạinguyênlýcònlạicuốicùngcủalýthuyếtkinhtếcổđiểnvớinghịchlýđãtạoratiềnđềchothayđổiđó.

LIỆUCUNGCÓTẠORACẦUCỦACHÍNHNÓ?

Jean-BaptiseSay,mộtnhàkinhtếhọccổđiểnngườiPhápđầuthếkỷXIX,giốngnhưAdamSmith,đãtiếpthuphépẩndụthờiNewton,lậpluậnrằngcungliêntụcsẽtạoracầucủachínhnógiốngnhưmộtloạimáychuyểnđộngvĩnhcửu.Ôngviết,“mộtsảnphẩmchưađượctạorachođếnthờiđiểmnóđảmbảođượcmộtthịtrườngchocácsảnphẩmkháctớiphạmvitốiđagiátrịcủachínhnó...Việctạoramộtsảnphẩmngaylậptứcmởralốiđichocácsảnphẩmkhác.”Sauđó,cácnhàkinhtếhọctâncổđiểnđãtrauchuốtlạicáchsửdụngẩndụNewtoncủaSay,nóirằngcácthếlựckinhtếmộtkhiđãchuyểnđộngthìsẽliêntụcchuyểnđộngtrừkhibịtácđộngbởimộtthếlựcbênngoài.Theolậpluậnnày,cáccôngnghệtiếtkiệmsứclaođộngmớilàmtăngnăngsuất,giúpcácnhàcungcấpsảnxuấtranhiềuhànghóahơnvớichiphíđơnvịthấphơn.Nguồncungcáchànghóarẻhơntănglênsẽtạoranhucầucủachínhnó.Tiếpđến,cầutănglênsẽkíchthíchsảnxuấtbổsung,làmtăngcầumộtlầnnữatrongmộtchutrìnhmởrộngsảnxuấtvàtiêudùngkhônghồikết.

Giátrịgiatăngcủacáchànghóađượcbánrasẽđảmbảorằngmọitổnthấtviệclàmbanđầudonhữngcảitiếncôngnghệgâyrasẽnhanhchóngđượcbùđắpbởiviệcthuêthêmlaođộngnhằmđápứngcácquymôsảnxuấtmởrộng.Ngoàira,mứcgiáthấphơntừđổimớicôngnghệvàgiatăngnăngsuấtđồngnghĩavớiviệcngườitiêudùngcótiềndưthừađểmuacácsảnphẩmkhác,điềunàytiếptụckíchthíchnăngsuấtvàtăngviệclàmtrongcácbộphậnkháccủanềnkinhtế.

Mộthệquảcủalậpluậnnàykhẳngđịnhrằngkểcảnếucôngnhânbịthaythếbởicáccôngnghệmới,vấnđềthấtnghiệpsẽluônđượctựnógiảiquyết.Sốngườithấtnghiệptănglênsẽlàmgiảmmứctiềnlương.Mứclươngthấphơnsẽkíchthíchngườisửdụnglaođộngthuêthêmcôngnhânthayvìmuathêmcácthiếtbịtưbảnđắtđỏhơn,nhờđóđiềutiếttácđộngcủacôngnghệlênviệclàm.

Giảđịnhcốtlõicủalýthuyếtkinhtếcổđiểnnày–rằngcungtạoracầucủachínhnó–đãđingượclạinhữngthựctếmớigâyrasựnghingờnghiêmtrọngvàosựđúngđắncủanó.

Cácnhàkinhtếhọcthấtvọngnhậnrarằngsựgiatăngnăngsuấttheothờigiankhôngtựđộngdẫnđếntăngnhucầutiêudùngvànhiềuviệclàmhơn,màtrongmộtsốtrườnghợplạicótácđộngngượclạilàmmấtđiviệclàmvàsứcmua.Tôiđãtrìnhbàyvềhiện

tượngnàylầnđầutiêntrongcuốnsách“Sựkếtthúccủacôngviệc”xuấtbảnnăm1995.

Cácnhànghiêncứutheodõităngtrưởngkinhtếvàviệclàmtrong50nămquađãnhậnthấymộtxuhướngđánglongại–đólàmỗigiaiđoạnpháttriểnkinhtếởMỹtrongnửathếkỷquađềuđikèmvớitìnhtrạngtăngtrưởngviệclàmyếuhơn.Tronggiaiđoạnpháttriểnkinhtếthậpniên1950,1960và1970,việclàmởkhuvựctưnhântăng3,5%,trongkhiđógiaiđoạnpháttriểnkinhtếnhữngnăm1980và1990chỉcómứctăng2,4%sốviệclàm,còntrongthậpkỷđầutiêncủathếkỷXXI,mứctăngtrưởngviệclàmthựctếđãgiảmxuống0,9%mỗinăm.Cácnhàkinhtếhiệnnayđangnóiđếntìnhtrạng“phụchồikinhtếkhôngviệclàm”,mộthiệntượngđượccoilànựccườichỉmớinửathếkỷtrướcđó.

Trongkhimộtsốnhàquansátnhanhchóngđổlỗichoviệcthuêlaođộngnướcngoài,thủphạmquantrọnghơnthườngchínhlànăngsuất,nóđingượclạimọiđiềuchúngtatinvềcáchthứcvậnhànhcủahệthốngkinhtế.Từngànhcôngnghiệpnàyđếnngànhcôngnghiệpkhác,từsảnxuấtnhàmáychođếncácdịchvụngânhàng,cáccôngtyđãđạtđượcsựtăngtrưởngđángkểvềnăngsuấtchophéphọsảnxuấtranhiềusảnphẩmhơnvớiítcôngnhânhơn.Cácdoanhnghiệpbắtđầusathảicôngnhânvớitốcđộkỷlục.JanetL.Yellen,chủtịchNgânhàngDựtrữLiênbangSanFrancisco,đãpháthiệnraxuhướngnàyvàchỉrarằngtrongkhiGDPkhôngthayđổitrong4quýcủanăm2009,tổngtiềnlươngđãgiảmđi4%.Nóicáchkhác,cácdoanhnghiệpđãgiatăngsảnlượngtrênmỗicôngnhânlên4%.Nhữngtiếnbộmớitrongviệcquảnlýchuỗicungứnglànguyênnhânchínhcủasựgiatăngvềnăngsuấtnày.

Khônglĩnhvựcnàocósựcáchbiệtgiữatăngnăngsuấtvàgiảmviệclàmlớnhơntronglĩnhvựcsảnxuất.Tronggiaiđoạntừnăm1995đếnnăm2002,hơn31triệucôngviệctronglĩnhvựcnàyđãbiếnmấtở20nềnkinhtếlớnnhất,trongkhinăngsuấttăng4,3%vàsảnxuấtcôngnghiệptoàncầutăng30%.Thựctếlàcácnhàsảnxuấtcóthểtạoranhiềuhànghóahơnvớiítcôngnhânhơn.NgaycảTrungQuốccũngđãloạibỏ15triệuviệclàmtrongcácnhàmáy,tươngđươngvới15%toànbộlựclượnglaođộngtrongkhoảngthờigiannày,trongkhiđótăngmạnhsảnlượngvớiviệcsửdụngcáccôngnghệthôngminhtựđộngmới.Sốviệclàmngànhsảnxuấtgiảm16%ởcácnềnkinhtếlớnkhácvàhơn11%ởMỹtrongcùngthờikỳ.Vàonăm2010,cáccôngnhânsảnxuấttạiMỹđãtăngsảnlượngmỗigiờlên38%sovớinăm2000.Trongkhisảnlượngsảnxuấtvẫntươngđốiổnđịnhtrongthậpkỷqua,docầnítcôngnhânhơnđểsảnxuấtracùnglượnghànghóa,sốviệclàmđãgiảmhơn32%.

Ngànhcôngnghiệpthéplàmộtvídụđiểnhìnhcủaxuhướngnày.Trongkhoảngthờigiangiữanăm1982vànăm2002,sảnxuấtthépcủaMỹđãtăngtừ75triệutấnlên102triệutấn,trongkhisốlượngcôngnhânngànhthépgiảmtừ289.000xuống74.000.Sựtăngmạnhnăngsuấtnàyđanglanrakhắpcácngànhsảnxuấtdocôngnghệthôngminhthaythếlaođộngphổthôngtrongcácnhàmáy.Thậmchíởcácquốcgianghèonhất,nhữngngườicôngnhâncómứclươngthấpnhấtcũngkhôngrẻhayhiệuquảbằngcôngnghệthôngminhđangthaythếhọ.

Nếuxuhướngnàytiếpdiễn–vànócókhảnăngcòntăngtốcvớisựthaythếcủanhữngcôngnghệhiệuquảhơn–sốviệclàmsảnxuấttrêntoàncầuướctínhsẽgiảmtừ163triệuxuốngchỉcònvàitriệuvàonăm2040,loạibỏhầuhếtcáccôngviệctrongnhàmáytrêntoànthếgiới.

Cácngànhphisảnxuấtvàdịchvụcũngđangđạtđượccácmứctăngnăngsuấtđángkểtươngtựvàđangloạidầnnhânviênvớiconsốkỷlục.Cácthưký,nhânviênvănphòng,kếtoánsổsách,ngườitrựcđiệnthoại,vàgiaodịchviênngânhàngnằmtrongsốnhữngcôngviệcvănphòngtruyềnthốngđangtrởnêngầnnhưtuyệtchủngvớisựrađờicủacôngnghệthôngminh.

Ngànhbánlẻcũngđangtrongquátrìnhchuyểndịchtươngtự.Hệthốngquầytínhtiềntựđộngđãthaythếchocácnhânviênthungân,vàcácbộphậnvậnchuyểntựđộnghóađãthaythếnhucầunhâncôngởnhàkho.Tươngtự,ngànhdulịchcũngngàycàngtíchcựcsửdụngcôngnghệnhậnbiếtgiọngnóicóthểgiaotiếpvớikháchhàngcũngnhưsắpđặtchuyếnđivàkháchsạnmàkhôngcầnsựcanthiệpcủaconngười.Thậmchícácbệnhviệncũngđangchuyểnđổisangcôngnghệthôngminhvớicácrô-bốtthựchiệncácnhiệmvụthườngxuyêntừcácphẫuthuậtđơngiảnvàchẩnđoánykhoachođếnviệclaudọnvàbảodưỡng.Côngnghệthôngminhđangtiếpquảnvôsốcáccôngviệcmàconngườilàmtrướcđây,từvậnhànhđườngsắtvàcáchệthốngvũkhítựđộnghóachođếnviệcmuabántrênthịtrườngchứngkhoán.

Mộtthếhệrô-bốtmớisẽsớmrađờivớikhảnăngdichuyểncủaconngười,đượctrangbịcáckỹnăngnhậnthứcvàcảmxúc,vàcókhảnăngphảnxạvàphảnhồivớinhữngcâuhỏivàchỉthịcủaconngườivớisựnhanhnhẹnvàtháovátngàycàngtăng.

Tínhđếnnay,cácngànhsảnxuất,tàichính,bánbuônvàbánlẻchiếmhầuhếtnhữngsựgiatăngnăngsuấtgầnđây.Tuynhiên,khicôngnghệthôngminh,cũngnhưcácnguồnnănglượngtáitạo,trởnênnhanhhơnvàrẻhơn,nướcMỹcóthểđạtđượcsựtăng

trưởngnăngsuấttươngtựởcáclĩnhvựccònlạicủanềnkinhtếnơinăngsuấttươngđốibìnhổntrongvòng30nămqua.

Vấnđềđặtralànếunhữngcảitiếnnăngsuấtdoviệcápdụngcáccôngnghệthôngminh,rô-bốtvàtựđộnghóatiếptụcđẩyngàycàngnhiềucôngnhânđếnviệc làmtốithiểuhoặcthấtnghiệptrêntoànthếgiới,sứcmuagiảmsútchắcchắnsẽhạnchếtăngtrưởngkinhtế.Nóicáchkhác,nếucôngnghệthôngminhthaythếngàycàngnhiềucôngnhân,khiếnchonhiềungườimấtđinguồnthunhập,aisẽlàngườimuatấtcảnhữngsảnphẩmvàdịchvụđượctạora?

Côngnghệthôngminhchỉmớibướcđầutácđộngđếnnềnkinhtếthếgiới.Trongmộtvàithậpkỷtới,hàngchụctriệungườilaođộngtrênkhắpcácngànhnghềvàlĩnhvựcnhiềukhảnăngsẽbịthaythếbởitrítuệcủamáymóc.RayKurzweiltạiMITnhậnxétrằng“tốcđộthayđổicủacôngnghệdoconngườitạorađangtăngnhanhvàsứcmạnhcủanóđangmởrộngtheocấpsốnhân”.Kurzweiltínhtoánrằngvớitốcđộthayđổicôngnghệhiệntại,vàocuốithếkỷXXI,“chúngtasẽchứngkiếntìnhtrạngcủa20.000nămpháttriển(đượcđotheotốcđộpháttriểnhiệnnay)haykhoảng1.000lầnnhữnggìchúngtađạtđượctrongthếkỷXX.”Nóicáchkhác,bởilẽchúngtađangtănggấpđôitốcđộpháttriểnsaumỗithậpkỷ,chúngtasẽcóthểtrảiqua“sựtươngđươngcủamộtthếkỷpháttriển–vớitốcđộhiệnnay–chỉtrong25ngày”.

Kurzweilvàcácnhàkhoahọckhácđềnghịchúngtathửtưởngtượngnhữngtácđộngđếnxãhộiloàingườivớitrườnghợptrướckhikếtthúcthếkỷnày,côngnghệthôngminhsẽtrởnênmạnhgấp“hàngnghìntỷtỷlầnsovớitrítuệkhôngđượchỗtrợcủaconngười”.

Nhữnghệquảđếncôngviệccủaconngườidùlàtronglĩnhvựcchuyênmôn,kỹthuật,haydạynghềthậtđángkinhngạc.Cũnggiốngnhưthờiđạicôngnghiệpđãchấmdứtlaođộngnôlệ,thờiđạihợptácnhiềukhảnăngsẽkếtthúclaođộngtheotiềnlươnghàngloạt.Hầunhưtấtcảcáccôngtytoàncầumàtôihợptácđềudựđoáncôngnghệthôngminhsẽthaythếnhâncônghàngloạttrongvàithậpkỷtới.TrongkhithếkỷXIXvàXXđặctrưngbởihàngloạtlaođộngvậnhànhmáymóc,thếkỷXXIđượcđặctrưngbởilựclượnglaođộngchuyênnghiệp,côngnghệcaovàquymônhỏlậptrìnhvàgiámsátcáchệthốngcôngnghệthôngminh.Tấtcảnhữngđiềunàyđặtracâuhỏilàmthếnàogiữchohàngtrămtriệungườicóviệclàmkhichúngtabướctiếptrongthếkỷnày.

CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcólẽlàcơhộicuốicùngtronglịchsửđểtạorahàngtriệuviệclàmhàngloạttruyềnthốngnếunhưkhôngcónhữngbiếncốlớnlàmtrậtbướctiếncôngnghệtronghàngthậpkỷhaythậmchíhàngthếkỷ.TrongkhiCáchmạngcôngnghiệplầnIIIthiếtlậpcơsởhạtầngchosựchuyểndịchsangmộtkỷnguyênphântánvàcộngtác,báohiệusựkếtthúcthờiđạicôngnghiệpvàlựclượnglaođộnghàngloạtđikèm,việcđặtnềnmónghạtầngquantrọngtrong40nămtớisẽđòihỏimộtcơnsốtcuốicùngcủalaođộnghàngloạt.

Việcchuyểnđổihệthốngnănglượngtoàncầusangnănglượngđiệntáitạo,biếnhàngtrămtriệutòanhàthànhcácnhàmáyđiệnmini,ứngdụngcôngnghệhydrovàcáccôngnghệlưutrữkháctrênkhắpcáccơsởhạtầngtoàncầu,mắclạilướiđiệnvàđườngdâyđiệncủathếgiớivớicáccôngnghệkỹthuậtsốvàcácmạngđiệnthôngminh,vàcáchmạnghóagiaothôngvậntảivớisựrađờicácphươngtiệnchạyđiệnvàpinnhiênliệuhydrosẽđòihỏinhữngđộingũlậpkếhoạchchuyênbiệtcócôngnghệcaolàmviệccùngmộtlựclượnglaođộngcôngnghiệphàngloạtcótaynghềcao.Trớtrêuthay,lựclượnglaođộngcôngnghiệptruyềnthốngcủanửađầuthếkỷXXIsẽgiúpdựnglênmộtcơsởhạtầngthôngminhchomộthệthốngkinhtếmớimàtrongnửasaucủathếkỷsẽloạibỏchínhnhữngcôngviệcđãtạodựngranó.

MộtcamkếttoàncầutoàndiệnvềviệcxâydựngcơsởhạtầngCáchmạngcôngnghiệplầnIIIgồmnămtrụcộtsẽtạorahàngtrămnghìndoanhnghiệpmớivàhàngtrămtriệuviệclàmmới.Nếutheođúngcácdựbáohiệnnay,cơsởhạtầngnontrẻcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIIcầnphảisẵnsàngtrênkhắpcácchâulụcvàonăm2040đếnnăm2050,thờiđiểmlựclượnglaođộngcôngnghiệpsẽđạtđếnđỉnhvàbìnhổn.Đếnlúcđó,sựphốihợptạonênbởicơsởhạtầngCáchmạngcôngnghiệplầnIIImớisẽchuyểnnềnkinhtếtoàncầuđếnmộtbướcngoặtlịchsử,cùngvớithờiđạihợptáclàmlumờCáchmạngcôngnghiệpthứbaởnhiềunơitrênthếgiới.Cáchchúngtasốngsẽthayđổivềcănbản,cũngnhưkhitổtiênchúngtachuyểntừcuộcsốngsănbắtháilượmsangđờisốngnôngnghiệptậptrungdựatrênsứcnước,vàgầnđây,từthờiđạicôngnghiệpbướcsangnềnvănminhcôngnghiệp.

Tôinhớrằngphầnlớndânsốthếgiớichuyểntừchếđộnôngnghiệpsangcôngnghiệpvàtừcuộcsốngnôngthônsangthànhthịtrongvòngchưađầymộttrămnăm.Lầnnày,sựchuyểndịchtừthờiđạicôngnghiệpsangkỷnguyênhợptácchắcrằngsẽdiễnratrongmộtnửathờigianđóhoặcíthơn,nhưKurzweilvànhữngngườikhácđangdựbáo.

Chúngtasẽcầnchuẩnbịsẵnsàngđểđưanhânloạithoátrakhỏicuộcsốngcôngnghiệpvàbướcsangmộttươnglaihợptáccũnggiốngnhưchaôngchúngtađãchuyểntừcuộcsốngnôngnghiệpvànôngthônsangđờisốngcôngnghiệpvàđôthị.

TƯDUYLẠIVỀCÔNGVIỆC

Sựchuyểnđổitrongcáchchúngtasuynghĩvềcôngviệcsẽtrởnênkhókhănhơntronglầnnày.Khinôngnghiệpdầnthaythếsứclaođộngcủaconngườibằngcáctácnhâncơhọcvàhóahọc,hàngtriệungườilaođộngbịthaythếcóthểdicưđếncácthànhphốđểtìmkiếmcáccôngviệcđòihỏitaynghềhoặccôngviệcphổthôngtrongcácnhàmáy.Sauđó,khicácnhàmáybắtđầutựđộnghóasảnxuất,hàngtriệucôngnhânđãthayáo,nângcaokỹnăngvàtrởthànhmộtphầncủađộingũlaođộngvănphòngtrongcácngànhdịchvụđangpháttriển.Tươngtựnhưvậy,khicácngànhdịchvụbắtđầuthaythếlaođộnghàngloạtnhờcôngnghệthôngminh,lựclượnglaođộngnàylạichuyểnsangcácngànhchămsóchoặccáclĩnhvựccầnđếnkinhnghiệmnhưytế,côngtácxãhội,giảitrí,đilạivàdulịch.

Tuynhiên,ngàynay,tấtcảbốnlĩnhvực−nôngnghiệp,côngnghiệp,dịchvụ,chămsócvàkinhnghiệmđềuđangthaythếlaođộngtiềnlươnghàngloạtbằnglựclượnglaođộngcôngnghệcaovàchuyênbiệtcùngvớicáchệthốngcôngnghệthôngminhngàycàngtinhvivàmaulẹ.ĐiềunàyđặtracâuhỏivềnhữnggìsẽxảyravớihàngtriệunhữngngườilàmcôngănlươngcủathờiđạicôngnghiệpkhithếgiớibướcquagiaiđoạncơsởhạtầngcủaCáchmạngcôngnghiệplầnIIIđểsangmộtkỷnguyênhợptácphântántoàndiện.Xéttheomộtkhíacạnh,việctưduylạivềcôngviệclầnnàytươngđồngvớibiếnđộnglớnxảyrakhihàngtriệunôngnôđượcgiảiphóngkhỏikhếướctrongchếđộphongkiếnvàbuộcphảitrởthànhnhữngngườitựdovàlàmcôngănlươngtrongnềnkinhtếthịtrường.

Vấnđềnàysauđóchuyểnthànhcáchchúngtahìnhdungvềcôngviệchơnlàcáchchúngtađàotạolạilựclượnglaođộng.Có4khuvựcconngườicóthểthamgialàmviệc:thịtrường,chínhphủ,nềnkinhtếkhôngchínhthức,vàxãhộidânsự.Tuyvậy,cáccôngviệctrênthịtrườngsẽtiếptụcbịthuhẹpvớisựrađờicủacáchệthốngcôngnghệthôngminh.Cácchínhphủtrênkhắpthếgiớicũngđangchọnlọclựclượnglaođộngvàđưacôngnghệthôngminhvàocáclĩnhvựcđadạngnhưthuthuếvànghĩavụquânsự.Nềnkinhtếkhôngchínhthức,baogồmsảnxuấthộgiađình,đổichác,vàởmộttháicựclàchợđenvàcáchoạtđộngtộiphạmkinhtế,cũngnhiềukhảnăngbịgiảmsútkhicácnềnkinhtếtruyềnthốngchuyểnthànhcácxãhộicôngnghệcao.

Điềunàykhiếnchúngtachỉcònlạilựachọnxãhộidânsựlàphươngthứclàmviệc.Khuvựcnàythườngđượccoilà“khuvựcthứba”,ámchỉvaitròítquantrọnghơnthịtrườngvàchínhphủ.Tươngtự,cáctổchứctrongkhuvựcnàycũngthườngđượcnhắcđếnbằngnhữngtừngữlàmgiảmgiátrị.Cáctừ“philợinhuận”hay“tổchứcphichínhphủ”đồngnhấtchúngvớinhữnggìchúngkhôngphải.

Xãhộidânsựlànơiconngườitạoranguồnvốnxãhội,vàđượctạothànhtừrấtnhiềumốiquantâmkhácnhau–cáctổchứctôngiáovàvănhóa,cácnhómgiáodục,nghiêncứu,ytế,dịchvụxãhội,thểthao,môitrường,hoạtđộnggiảitrí,vàmộtsốcáccơquanvậnđộngcómụctiêutạoracácliênkếtxãhội.

Trongkhixãhộidânsựthườngbịđẩyxuốngtầngsaucủađờisốngxãhộivàbịcoilàcótầmquantrọngthấphơnsovớinềnkinhtếvàchínhphủ,đóchínhlàvũđàichínhcủanềnvănminh.Tôikhôngbiếtmộttrườnghợpnàotronglịchsửmàởđómộtdântộclậprathịtrườngvàchínhphủtrướcsauđómớitạoramộtnềnvănhóa.Thayvàođó,thịtrườngvàchínhphủlàsựmởrộngcủanềnvănhóa.Đólàbởivănhóalànơichúngtatạoranhữngdiễngiảixãhộikếtnốichúngtalạithànhmộtdântộc,khiếnchúngtađồngcảmvớinhữngngườikhácnhưtrongmộtgiađìnhmởrộng.Bằngcáchchiasẻmộtdisảnchung,chúngtanghĩvềmìnhnhưmộtcộngđồngvàtíchlũyniềmtinmànếuthiếunócácthịtrườngvàchínhphủkhôngthểđượchìnhthànhvàduytrì.Xãhộidânsựlànơichúngtatạoravốnxãhội–thựcralàniềmtinđượctíchlũy–vàđầutưnóvàocácthịtrườngvàviệcquảntrịđấtnước.Nếucácthịtrườnghaychínhphủhủyhoạiniềmtinxãhộiđượctraochohọ,mọingườisẽtừbỏsựhỗtrợcủamìnhhoặcthúcépviệctổchứclạihaikhuvựcđó.

Xãhộidânsựcũnglàmộtlựclượngkinhtếmớinổi.Mộtphântíchkinhtếnăm2010củaTrungtâmNghiêncứuXãhộidânsựJohnsHopkinskhảosáthơn40quốcgiachobiếtkhuvựcthứbachiếm2,2nghìntỷđô-lachiphívậnhành.Ở8quốcgiamàdữliệuđãhoàntất–Mỹ,Canada,Pháp,NhậtBản,Úc,CộnghòaSéc,Bỉ,vàNewZealand–khuvựcthứbađạidiệnchotrungbình5%GDP.ĐiềunàycónghĩalàđónggópcủakhuvựcphilợinhuậnđốivớiGDPởcácquốcgianàyđangvượtquáGDPcủangànhđiệnvàtiệních,baogồmđiện,ga,nước,vàthậtđángkinhngạcbằngvớiGDPcủangànhxâydựng(5,1%)vàgầnbằngGDPcủangànhngânhàng,côngtybảohiểmvàcácdịchvụtàichính(5,6%).KhuvựcphilợinhuậncũngđangđạtgầnmứcđónggópGDPtừcácngànhgiaothôngvậntải,lưutrữvàtruyềnthôngđạtbìnhquân7%GDP.

Điềunàycóthểgâybấtngờ,nhưng“khuvựcthứba”cũngđangchiếmmộtphầnđángkểsốlượngviệclàmởnhiềuquốcgia.Mặc

dùhàngtriệungườitìnhnguyệncốnghiếntàinăng,nguồnlực,kỹnăngvàthờigiantrongcáctổchứcxãhộidânsự(CSOs),hàngtriệungườikháclàmviệctrongcáctổchứcnàyvớivaitrònhânviênđượctrảlương.

Khuvựcphilợinhuậnsửdụnggần56triệulaođộngtoànthờigianhaytrungbình5,6%dânsốcóhoạtđộngkinhtếở42quốcgiađượckhảosát.Lựclượnglaođộngphilợinhuậnhiệnnayđãvượtquálựclượnglaođộngtrongmỗikhuvựcthịtrườngtruyềnthốngởcácnướcđượcnghiêncứu,gồmcóxâydựng,giaothôngvậntải,tiệních,truyềnthôngvàhầuhếtcácngànhsảnxuấtcôngnghiệp.ChâuÂulànơicósựtăngtrưởngtrongkhuvựcphilợinhuậncaonhất,hiệnđãvượtquacảnướcMỹ.15,9%laođộngđượctrảlươngởHàLan–mộtconsốấntượng,hiệnlàmtrongkhuvựcphilợinhuận.ỞBỉ,13,1%sốngườilaođộnglàmviệctronglĩnhvựcphilợinhuận,trongkhiđóconsốnàyởAnhlà11%,ởAi-lenlà10,9%,vàởPháplà9%trongtổngsốlaođộng.ỞMỹ,9,2%laođộngthuộckhuvựcphilợinhuậnvàởCanadalà12,3%.

Thúvịhơn,khuvựcthứbalàkhuvựctăngtrưởngviệclàmnhanhnhấtởnhiềunơitrênthếgiới.ỞPháp,Đức,HàLanvàAnh,khuvựcphilợinhuậnchiếm40%tổngsốviệclàmgiatăng–tươngđương3,8triệucôngviệctừnăm1990đếnnăm2000.

Mộtquanniệmsailầmphổbiếnchorằngkhuvựcthứbahoàntoànphụthuộcvàonhữngđónggóptừthiệncủatưnhânvàdoanhnghiệpvàcáckhoảntrợcấpchínhphủđểtồntại,vàdođókhôngthểtựmìnhvậnhành,chưanóiđếnviệctạorahàngtriệuviệclàm.Tuynhiên,thựctếlàphídịchvụvàsảnphẩmchiếmkhoảng50%tổngdoanhthuởkhuvựcthứbaở42quốcgiađượckhảosát,trongkhiđóviệntrợchínhphủchỉchiếm36%vàhoạtđộngtừthiệntưnhânchỉchiếm14%trêntổngdoanhthu.

Nhiềungườitrongsốnhữngthanhniêntàigiỏivàưutúnhấttrênkhắphànhtinhđangnétránhnhữngcôngviệctruyềnthốngtrênthịtrườngvàtrongnhànướcvàưachuộnglàmviệcchokhuvựcthứbaphilợinhuận.LýdolàbảnchấtphântánvàcộngtáccủakhuvựcthứbakhiếnnótrởthànhlựachọnhấpdẫnhơnđốivớimộtthếhệlớnlêncùngvớimạngInternetvàđãthamgiavàocáckhônggianxãhộimangtínhchấtphântánvàhợptáctươngtự.Giốngnhưnhữngcơsởmãnguồnmởtạonêntrụcộtcủakhônggianảo,khuvựcthứbacũngmangtínhcộngđồng,lànơimọingườichiasẻtàinăngvàcuộcsốngcủamìnhvớingườikháchoàntoànvìniềmvuikếtnốixãhội.VàcũnggiốngnhưmạngInternet,nhậnđịnhcốtlõitrongxãhộidânsựchínhlàviệcđónggópbảnthânchomộtcộngđồnggắnkếtlớnhơnlàmtốiưuhóagiátrịcủatậpthểcũngnhưcủamỗithànhviêncánhân.

Khônggiốngnhưtrênthịtrường,nơicácmốiquanhệgiữangườivàngườiphầnlớnchỉlàphươngtiệnnhằmtốiưuhóalợiíchvậtchấtcủamỗicánhân,trongkhuvựcthứba,bảnthâncácmốiquanhệchínhlàmụcđích,vàdođónóthấmnhuầncácgiátrịnộitạihơnlàgiátrịlợiíchđơnthuần.

Xãhộidânsựcóthểtrởthànhmộtnguồnviệclàmquantrọngnhưkhuvựcthịtrườngvàogiữathếkỷ,vìlýdođơngiảnrằngviệctạoravốnxãhộiphụthuộcvàosựtươngtácgiữaconngười,trongkhiđóviệctạoravốnthịtrườngngàycàngphụthuộcvàocôngnghệthôngminh.Tuynhiên,tăngtrưởngviệclàmtrongxãhộidânsựsẽtăngtỷlệthunhậptiêudùngcầnthiếtđểmuasắmhànghóavàdịchvụtrongnềnkinhtếtoàncầuthôngminhvàtựđộnghóahơnbaogiờhết.

CũnggiốngnhưcáccuộccáchmạngcôngnghiệpcủathếkỷXIXvàXXđãgiảiphóngconngườikhỏichếđộnôngnô,nôlệ,vàlaođộngtheokhếước,cuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvàkỷnguyênhợptácnómanglạisẽgiảiphóngconngườikhỏilaođộngcơgiớiđểthamgiatậnhưởngtheochiềusâu(deepplay)–đóchínhlàsựhòađồng.Tôisửdụngthuậtngữdeepplaybởiđiềutôinóiđếnkhôngphảilàsựgiảitríphùphiếmmàthayvàođólàsựliênhệđồngcảmvớinhữngngườikhác.Tậnhưởngtheochiềusâulàcáchchúngtatrảinghiệmvềngườikhác,vượtquachínhmìnhvàkếtnốivớicáccộngđồngsốngrộnglớnvàcởimởhơntrongcuộctìmkiếmsựhợpnhất.Khuvựcthứbalànơichúngtathamgia,dùởcấpđộđơngiảnnhất,vàohànhtrìnhquantrọngnhấtcủacuộcsống–đólàkhámpháýnghĩasựtồntạicủachínhmình.

Trongbàiluậncótên“Vềgiáodụcthẩmmỹcủaconngười”đượcviếtvàonăm1795ởbuổibìnhminhcủathờiđạithịtrường,FriedrichSchillernhậnthấy“conngườichỉgiảitríkhianhtaýthứcđầyđủnhấtvềtừ’conngười’,vàanhtalàmộtconngườitoàndiệnchỉkhianhtagiảitrí”.

TrongcácthếkỷXIXvàXX,siêngnănglàdấuhiệucủamộtconngườivàtrởthànhngườilaođộngnăngsuấtlàmụctiêutrongcuộcsống.Nhiềuthếhệconngườiđãbiếnthànhnhữngcỗmáytrongcuộcchạyđuacủacảivậtchấtkhôngngừngnghỉ.CuộcCáchmạngcôngnghiệplầnIIIvàkỷnguyênhợptácmangđếnchonhânloạicơhộigiảiphóngmìnhkhỏisựkìmkẹpcủacuộcsốngcơhọctrongmộtthếgiớivịlợivàthổivàohọniềmvuiđượctựdo:Chúngtasốngđểvuichơi.TriếtgiangườiPháp,Jean-PaulSartre,đãnắmbắtmốiquanhệgầngũigiữatựdovàvuichơi.Ôngviết“khiconngườicảmthấymìnhtựdovàmongmuốnsửdụngsựtựdođó...hoạtđộngcủaanhtalàvuichơi”.Tôicũngmuốnbổsungthêmrằng,liệucóaitừngcảmthấytựdohơnlàkhimìnhvui

chơi?

40nămtiếptheosẽmanglạichochúngtanhữngthờigianquýbáu.Thếhệthiênniênkỷvàconcáicủahọsẽcầnđượcgiáodụcđểlàmviệcvàsốngtrongmộtnềnkinhtếmangtínhcôngnghiệpvàhợptác.Tuynhiên,concáicủahọsẽngàycàngđượctrưngdụngtrongxãhộidânsự,tạoravốnxãhộitrongkhicôngnghệthôngminhsẽthaythếchophầnlớn,tuykhôngphảitấtcảlaođộngconngườitronglĩnhvựcthươngmại.

Viễncảnhgiảiphóngloàingườikhỏikiếplaodịchcủaviệcđảmbảođờisốngkinhtếtừlâuđãlàướcmơcủacáctriếtgia.Việcchophéptinhthầnconngườithănghoavàdạochơiởcácbiêngiớixãhộirộnglớnchưađượckhámphátrongcuộchànhtrìnhtâmlinhlâuđờitìmhiểuýnghĩasựtồntạivàvịtrícủachúngtatrongmộtbảnkếhoạchvạnvậtlớnlaochínhlàmónquàquýgiánhấtvớimỗiconngườisinhratrongthếgiớinày.LâunaychúngtađãphảidànhquánhiềutrongquỹthờigianeohẹpcủamìnhtrênTráiđấtđểbổsungnhữngtiệnnghisốngtốithiểu,cònlạiquáítthờigianchoviệctậnhưởngtheochiềusâuvượtrangoàithếgiớivậtchất–tạoramộtđờisốngítbịkiểmsoáthơn.

Khảnăngchuyểndịchphầnlớnthờigianvàsựchúýcủachúngtasangviệcthúcđẩyxãhộidânsựvàviệctạoranguồnvốnxãhộicótínhhấpdẫnmộtcáchtựnhiênvànhanhchóngnảynởởcácnướcpháttriểntrênkhắpthếgiới.Tuynhiênchúngtakhôngthểtrốntránhthựctếrằng40%nhânloạichỉkiếmđược2đô-lahoặcthấphơnthếmỗingàyvàhầunhưkhôngthểsinhtồn.Thựctếbithảmnàyđikèmvớibiếnđộnggiácảđángsợởmọithứtừcácmặthàngthựcphẩmcơbản,vàcácvậtliệuxâydựngchođếnxăngdầuphụcvụgiaothông,vàthậmchícảnhữngtácđộngthựctếđángsợcủabiếnđổikhíhậuđốivớinôngnghiệptrêntoànthếgiớikhichúngtabướcvàohồikếtdàiđằngđẵngcủaCuộccáchmạngcôngnghiệplầnII.

CuộcCáchmạngcôngnghiệpthứbamangđếntriểnvọngrằngítnhấtthìcácquốcgianghèonhấttrênTráiđất,nhữngngườihầunhưbịgạtrangoàitrongcáccuộcCáchmạngcôngnghiệplầnthứnhấtvàthứhai,cóthểnhảyvọtvàokỷnguyênmớicủachủnghĩatưbảnphântántrongvòngnửathếkỷtới.Tuynhiên,khôngmộtai,ngaycảtôi,mảymaynghingờvềthửtháchlớnlaophíatrước.Việcđảmbảo40%nhânloạiđạtđượcmứctiệnnghivậtchấtcầnthiếtđểtựgiảiphóngkhỏixiềngxíchcủanhữngcôngviệccựcnhọcvàkhôngcầnđộngnãotrênthịtrườngvànềnkinhtếkhôngchínhthức,đểhọcóthểtựdotậnhưởngtheochiềusâutrongkhitíchlũyvốnxãhộilàmộtnhiệmvụkhókhăn–vàcàngkhóhơnbởinhucầutáitổchứcđờisốngkinhtếđểgiảmnhẹbiếnđổikhíhậudocôngnghiệpgâyra.Tuyvậy,lầnđầutiêntronglịchsử,chúngtađangởvịtríđủgầnđểítnhấtcóthểtưởngtượngvềtriểnvọngđó,điềumàtôithậntrọnghyvọngrằngchúngtacóthểthànhcông.

Cácnềnvănminhxuyênsuốtlịchsửđãtrảiquanhữngkhoảnhkhắcquyếtđịnhnhậnthứcđượcthờiđiểmhọbuộcphảithayđổihướngđimộtcáchtriệtđểnhằmđápứngmộttươnglaimớihoặcđốimặtvớiviễncảnhsụpđổ.Mộtsốnềnvănminhcókhảnăngbiếnđổitheothờigian,mộtsốkhácthìkhông.Tuynhiên,trongquákhứ,hậuquảkhicácnềnvănminhsụpđổchỉgiớihạntrongkhônggianvàthờigianmàkhôngảnhhưởngđếntoànthểcácloài.ĐiềukhiếnchothờikỳnàykhácbiệtchínhlàxácsuấtngàycàngtăngcủasựthayđổiđịnhtínhtrongnhiệtđộvàcấutạocủaTráiđấtdobiếnđổikhíhậumanglại,điềunàycóthểkhơimàosựtuyệtchủnghàngloạtcủacácloàiđộngthựcvậtvàcùngvớiđólàkhảnăngtuyệtdiệtquymôlớncủachínhloàingười.

Nhiệmvụtrọngyếutrướcmắtcủachúngtalàkhaitháccácnguồnvốncông,vốnthịtrường,vàđặcbiệtlàvốnxãhộicủaloàingườiđểthựchiệnsứmệnhchuyểndịchthếgiớisangnềnkinhtếCáchmạngcôngnghiệpthứbavàkỷnguyênhậucarbon.Mộtsựchuyểnđổiởquymônàysẽđòihỏimộtbướcnhảyvọtđồngthờiđếnvớiýthứcsinhquyển.ChỉkhichúngtabắtđầusuynghĩnhưmộtgiađìnhtoàncầumởrộngkhôngchỉbaogồmloàingườimàcòntấtcảnhữngngườibạnđồnghànhkháctronghànhtrìnhtiếnhóatrênTráiđất,chúngtamớicóthểcứucộngđồngsinhquyểnchungvàphụchồihànhtinhnàychocácthếhệtươnglai.

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach