Dijital Emek ve

Karl Marx

«Giriş Bölümü»

Dr. Gamze Aktuna

21 Mart 2016

Ankara Üniversitesi Kadın Çalışmaları

Tezli Yüksek Lisans Programı

«Yeni İletişim Teknolojileri ve Feminist Dijital

Aktivizm»

Sömürünün Yeni ve Sevimli YüzüDijital Emek

• Yeni Dünya

• Enformasyon(Bilgi) Toplumu

• Maddi Güç = Enformasyon Üretimi

• Gerçek?

♀ Farklı sömürü biçimlerini bünyesine ekleyen

kapitalist sömürü egemenliği

• Gelir düzeyine bakmaksızın neredeyse her insana

ulaşan ‘akıllı’ cihazlar ve internet

♀ Bu alanların eleştirel politik hatlarını çizmenin

anlamlılığı

Yeni Emek Biçimleri

• 1970’lardan bu yana

• Kapitalist üretim ilişkileri yeni alanlara sıçradı;

• Doğa, sağlık , eğitim sayısız yeni metalaşma

alanı

• Yeni tüketim alanları da yaratıldı;

• Bilgisayar teknolojisindeki hızlı ilerleyiş

♀ Bu yeni alanlarda hangi emek ve sömürü biçimlerinin

nesneleştiğini analiz etmek önemli görevi oluştu

Özgürlük ya da Sömürü

• 1990’lerden bu yana

• İnterneti kullanan 3 milyar kişi

• Tim O’Reilly Web2.0 Kullanıcı üretimleri dolaşımda

• Yükselen Yıldızlar - Facebook, Twitter, Youtube

♀ Demokratikleşme olanakları ve özgürlüğü

destekleyici mekanizma

ya da

♀ İnternet kullanıcılarının ürettikleri içerikler ve

çevrimiçi varoluşları nedeniyle sömürüldükleri

düşüncesi

Dallas Smythe; İzleyici Emeği

• TV izleyicileri gibi internet kullanıcıları da zamanlarını bu platformda geçirmekte

• Kullanıcıların izleyicilerden farklılıkları

• İçerik Üretimi

TV: Katkı Sunmaz

İnternet: İçerik Üretimi Var

• Zaman Kısıtı

TV: Serbest Zaman

İnternet: Her zaman

• Mekan Bağımlılık

TV: Sabit mekanda

İnternet: Her yerde

İnternete Bağlanabilmek Emek İster

• Maden Çıkarma

• Donanım İmalatı

• Yazılım Mühendisliği

• Hizmet İşi

• Kullanıcıların Üretken Tüketimi…

♀Tüm bu emek biçimleri Enformasyon ve İletişim

Teknolojileri(EİT) cihazında nesneleşmiştir ki bu da

EİT’lerinin karmaşık zamansal ve mekânsal bir üretim

geçmişi olduğunu göstermektedir

• Demokratik Kongo Cumhuriyeti

«Küçücük delikte sürünürken, ellerinizi ve

parmaklarınızı kullanarak kazıyorsunuz, doğru dürüst

kazmak için yeterince boşluk yok ve her tarafınız kötü bir

şekilde sıyrıklarla doluyor. Ve sonra elinizde kalay taşıyla

birlikte nihayet dışarı çıktığınızda, onu sizden silah zoruyla

almak için bekleyen askerlerle karşılaşıyorsunuz. Bunun

anlamı ekmek alabileceğiniz hiçbir şeyinizin olmamasıdır.

Dolayısıyla biz her zaman açız.»

Muhanga Kawaya

Dijital Dünya Gerisi ve Berisi

• Amazon- Almanya 5000 göçmen işçi ambarında istihdam ve

neo-nazi yöntemlere sahip güvenlik görevlileri

• Foxconn Çinli bir mühendis «sadece 13 günde bir

istirahatimiz vardı»

• Google’da çalışan bir mühendis « iyi bir iş yaşam dengesini

gerçekleştirmek zor oluyor»…………

♀ Örneklerin hepsinin ortak özelliği insan emek

gücünün parasal çıkarlar için sömürülmesi ve işçilerin

zihinlerinde, bedenlerinde ve yaşamlarında olumsuz

etkilere sahip olmasıdır

Dijital Emek

• Dijital medyanın varlığı kullanılması ve uygulanması için

gereken kolektif emek gücünün bir parçasıdır.

• Buluşma noktası ortak türde bir meslekten ziyade katkı

yaptıkları ve onları sömüren ortak bir sanayidir.

• Çağdaş medya ve iletişim çalışmaları, yaratıcı ve kültürel

ekonominin sermaye kısmına odaklanmış olup hep emek

kısmını geri planda bırakmıştır.

• Bu kitabın görevi ise EİT sanayisinde gerçekleştirilen

emeğin bir kısmı için eleştirel kuramsallaşmayı

geliştirmektir.

♀ Dijital emek nedir ve onun çalışma koşulları en iyi

nasıl anlaşılır? sorusu ile başlar

Emek

• Emek ve ekonomik değer bağlantılıdır

• Emek belirli mekanlarda gerçekleşir ve belirli zamanlarda

harcanır.

• Yani zaman ve mekan emeğin can alıcı boyutlarıdır.

• Belirli bir metanın üretimi için gereken emek tek bir

mekanda sınırlanmamış ve yer kürenin etrafına yayılmıştır.

• Emeğin zaman boyutu ise karşımıza çalışma zamanı, boş

zaman, üretimin hızlandırılması … gibi kavramlarla ilişkili

olarak çıkar.

Marksist Yaklaşım

• Emeğin her bir saniyesi paraya malolduğu için emek zaman kapitalizm için oldukça önemlidir.

• Bu da sermayenin, emeği en yüksek karlılığı sağlayacak kadar yoğunlaştırmasının nedenidir.

En yüksek karlılık: Karşılığı ödenmemiş emek zamanın çıktısıdır.

• Değer: belirli bir metayı üretmek için harcanmış emek zamanın miktarıdır.

• Her bir metanın üretimi için tekil bir emek zaman vardır.

• Ekonomik açıdan önemli olan bunun belirli bir zamandaki ortalamasıdır.

♀ Marksist kuram dijital emeği eleştirel bir şekilde anlamak için uygulanabilecek zengin bir kategori

sistemi sağlamaktadır.

EİT, Emek Zaman’ın önemi

• Köle maden işçileri

• Silikon vadisi kadın göçmen işçiler

• Foxconn işçileri fazla mesai ücreti alamadan uzun saatler çalışmaları

• Hindistan yazılım sanayisinde mühendislerin aşırı çalışmaları

• Can korkusu, açlık, işlerini kaybetme korkusu, geçici sınırlı sözleşmeler… yani daha uzun süreler düşük ücretle çalışma iknası

♀ Amaç, maliyetleri düşürmek yani aynı emek zamana daha az ödemek

Work.Shop.PlayÇalışma zamanı mı? Serbest Zaman mı?

• Sonuçları meta olarak satılan anketler

• Internet kullanıcılarının bu anketlerde yer alması

• Karşılığında biletler, kuponlar, özel teklifler şeklinde

hediyeler

• Herkese değil, çoğunluğun çalışmasının hakkı yok

• Kullanıcıların serbest zamanda çalışmaları

• Çok anket çok kupon çok kupon çok internette zaman

♀ Çalışma zamanı ile serbest zaman arasındaki sınırlar

akışkan bir hale gelmiştir

Marx’ın Kayboluşu

• Yükselen neoliberal sınıf mücadelesi

• Kamusal mülkiyet ve kamu üniversiteleri de dahil olmak

üzere her şeyin metalaşması

• Postmodernizmin yükselişi

• Alternatiflere duyulan güven eksikliği

• Mücadelelerin varlığının ve yoğunluğunun zayıflığı

• Akademinin muhafazakar geriye dönüşü ve metalaşma

ikliminde, Marksist çalışmalar yapmanın akademik itibar ve

akademik kariyer için elverişli ve yol açıcı olmaması

Makale sayıları, Marx

• 1968-1977

• İlgi yüksek

[yayınlanan makale sayısının arttığı da düşünülürse]

• 1988-1997 ve 1998-2007

• Marx’a odaklanan makalelerde daralma

• Neoliberalizminyoğunlaşması

• Metalaşma

• Postmodernizm ve kültürcülüğe dönüş

Marx Geri Döndü

• «Çatırdama Marx’ı diriltti»

• «Marx mezardan çıktı, kapitalizm gömüldü»

• «Marx başından beri haklı mıydı?»

• «Onun eserlerinin raflardan kapışıldığını söyleyen

kitapçıların kanaati»

♀ Bu gazete haberleri yeni bir Marksist döneme

girdiğimizin belirtisidir.

♀ 2008’de başlayan yeni dünya krizi Marx’ a dönüşün

en açık nedenidir.

Makalelerde Yıllık Ortalama, Marx

• 2008-2012

• Yayınlanmış ortalama

makale sayısında artış

• Krizin bir etkisi olarak

Marksizm’e karşı

yenilenen ilgi

Marx’ın Dönüşünün Diğer Boyutları

• Kriz kavramına artan ilgi

• Yaşamın prekaryalaşması en iyi şekilde sınıf, sömürü ve metalaşma görüngüsüyle çözümlenir

• Yeni toplumsal hareketler sınıf sorunlarıyla ilgilidir

• Savaşlar ve emperyalizme ilgi

• Prekarya olarak çalışan tüm bir üniversite bilim insanları ve öğrenciler

• Çağdaş kapitalizmde medyalaşma, EİT ve bilgi işinin rolü Marx’ın genel zekaya verdiği dikkatle öngörülmüştü.

• Güncel devrimlerin özgürlüğe dikkat çekmesi

Marx’a Önyargılar ve Karşı SavlarMarx’ı Yanlış Anlamak ve Yorumlamak

1. Marksist Demodelik:

Eski modadır ve sanayi sonrası topluma uygun değildi

Marksist Güncellik:

İletişimi layıkıyla ve eleştirel kavramamız için Marx’aihtiyacımız var

2. Marksist Baskı:

Pratikte sadece terör, kitle katliamları ve zorbalık ile sonuçlanır

Kapitalist Baskı:

Geniş çaplı eşitsizlik, küresel savaşlar ve çevresel yıkım

Marx’a Önyargılar ve Karşı Savlar

3. Marksizm = Belirlenimcilik

Kapitalizmin kendisinden sona ermesine inanırdı

Marksizm = Diyalektik ve Karmaşıklık

Medyanın tarihini yapısal koşullanmalar gibi biçimlendirilmiş olarak görmemizi sağlıyor

4. Marksist Saflık

İnsanın iyiye dair saf bir bakış açısına sahipti bencil, açgözlü olanı görmezden geldi

Kapitalist Kötülük

Rekabet mantığı medyanın görünümünü de dönüştüren ve daha eşitsiz kılan kapitalizmin etkisi denenmiş ve görülmüştür

Marx’a Önyargılar ve Karşı Savlar

5. Marksist İndirgemecilik

Tüm kültürel olayları ekonomiye indirgemektedir

Marksist Karmaşıklık

Kapitalizmde ekonominin belirleyici olmadığı ancak sınıf boyutu olan özel bir sistem olduğu

6. Marksist Anti-Hümanizm

Din ve ahlaka ilgi göstermemiş, medya etiğine dayanak oluşturamaz

Marksist Hümanizm

Komünizm hümanizmin icrası idi, sınıf mücadelesi de uygulamalı etikti, onun kuramı köklü bir şekilde etikti.

Marx’a Önyargılar ve Karşı Savlar

7. Sınıfın Çağdışılığı

Sınıf saplantısı çağ dışıdır, bilgi işi sınıf sınırlarını kaldırır

Sınıfın Önemi

Bilgi işi içsel sınıf ilişkilerini içeren sınıf yapılı heterojen bir alandır

8. Marksist Demokrasi Karşıtlığı

Zorla devrimden yanadır ve barışçıl reformlara ve demokrasiye karşı çıkarlar

Sosyalizm = Demokrasi

Marksizm barış, demokrasi ve demokratik bir medya için bir taleptir.

Marx’a Önyargılar ve Karşı Savlar

9. Marksist Diktatörlük

Denetleyen, medyayı sansürleyen devasa bir parti kurulması mantığıdır

Kapitalist Diktatörlük

Kapitalizm medya denetleyen, sansürleyen devasa bir ekonomik diktatörlüktür

10. Sınıf Dışı Yönelimli Yeni Toplumsal Hareketler

Yeni toplumsal hareketler sınıfı geride bıraktı

Sınıf Yönelimli Yeni Toplumsal Hareketler

Yeni toplumsal hareketler sınıfa dair derin endişelerin kaçınılmaz olarak birbirine bağlanmasıdır.

Marksist Bir İletişim Kuramı

Marksist Bir İletişim Kuramı;

• İletişim ve kültürün nasıl maddi süreçler olduğunu

• Emek ve dilin karşılıklı olarak nasıl oluşturulduğunu

• İletişim ve enformasyonun nasıl aynı toplumsal etkinliğin, anlamın toplumsal inşasının diyalektik örnekleri olduğunu

açıklamalıdır.

• İletişimi kapitalizmle ilişkili olarak görür ve kapitalizm çözümlemesini ön planda tutar.

♀ Bu kuramsal çalışmaları kurumsal dönüşümlere aktarabilecek miyiz?

İnterneti Karl Marx İcat Etti

• «Herkes kendini diğerleri hakkında bilgilendirmeye çalışır»

• «Bağlantılar başladı»

dediği Küresel Enformasyon Ağı Tanımı

♀ Her ne kadar teknoloji olarak İnternet soğuk savaş ve

Kaliforniyalı karşı kültürün ürünü de olsa Marx

tarafından 19. Yüzyılda halihazırda öngörüldüğü

görülmektedir.

On Kavram

«Marx’ın çalışmalarını İnternet ve sosyal medyayı

anlamak için can alıcı kılan 10 kavram»

C. Fuchs & N. Dyer-Witheford

• Bu kavramlar eleştirel İnternet çalışmaları için bir

araştırma gündemini sorularla formülleştirmeye olanak

sağlar.

On Kavram

1. Diyalektik

İnternetin yaratımı, gelişimi ve çelişkileri diyalektik

perspektife sahip bir bakış açısıyla nasıl anlaşılabilir?

2. Kapitalizm

İnternet’in kapitalizmdeki rolü tam olarak nedir? Bu rol

nasıl kuramsallaştırılabilir ve deneysel olarak ölçülebilir?

Hangi tür İnternet tabanlı sermaye birikim şekilleri vardır?

3. Meta/Metalaşma

İnternet üzerinde hangi metalaşma biçimleriyle

karşılaşıyoruz ve bu biçimler nasıl çalışıyorlar?

On Kavram

4. Artı Değer, Sömürü, Yabancılaşma, Sınıf

İnternet üzerinden artı değer yaratımının hangi farklı

türleri mevcut? Nasıl çalışıyorlar? Onlar hakkında kullanıcılar

ne düşünüyor?

5. Küreselleşme

İnternet küreselleşme süreçleriyle nasıl etkileşimde

bulunuyor?

6. İdeoloji / İdeoloji Eleştirisi

İnternet hakkında hangi mitler ve ideolojiler var?

Bunlar nasıl açığa çıkabilir, çözümlenebilir ve eleştirilebilir?

On Kavram

7. Sınıf Mücadelesi

Sınıf mücadelesinde İnternet’in rolü nedir? Alternatif

bir İnternet mücadelesi için potansiyeller, gerçeklikler ve

sınırlar nelerdir?

8. Ortak Mülkiyet

İnternet ortak mülkiyeti nedir? Internet ortak

mülkiyetinin metalaşması nasıl çalışır? İnternet ortak

mülkiyetini güçlendirmek için hangi modeller vardır?

On Kavram

9. Kamusal Alan

İnternet için kamusal alana taşımanın potansiyelleri

ve sınırları nelerdir?

10. Komünizm

Ortak mülkiyete dayalı bir toplumda ortak mülkiyete

dayalı İnternet nedir? Ortak mülkiyete dayalı İnternet için

hangi nüveler ve modeller vardır? Ortak mülkiyete dayalı

İnternet’in kuruluşu ve ilgili mücadeleler nasıl güçlendirilebilir?

Emek Kör Noktasını Aşmaya Yönelik

• İş Örgütlenme Emek ve Küreselleşme

Bilgi, EİT ve medya bağlamında emek üzerine

eleştirel çalışmaların yayınlanması için bir platform

• Dijital Emek: İşçiler, Yazarlar, Yurttaşlar

Dijital Emek üzerine Konferanslar

• Triple C Dergisi

dijital medya ve Marksist çalışmalar

Yeni Çalışmalara Davet

Tüm geçmiş çalışmalar yaratıcı ve kültürel ekonomiyi,

• Sanayide küresel işbölümü

• Uluslarararası dijital işbölümünde çalışma koşulları

• Prekarya kültürel emek

• Özgür dijital emek ve dijital emeğin değer yaratımını kuramsallaştırma zorlukları

• Üretketim [Üreten Tüketim]

• Bilgi çalışması için oyunemek zorlukları

• Sanal çalışma üzerine politik perspektifler

• Bilgi işindeki mesleki kimlikler

konularda çalışmaya davet ediyor

Son Olarak…

«Her ne kadar ana akım hala yönetimsel

araştırmaların boyunduruğu altında olsa da Marx,

kapitalizm, emek ve dijital emek; medya ve iletişim

çalışmalarında daha önemli bir konuma geldi. Görev, bu

çalışmaları daha da kuramsallaştırmak ve böylece yeni

nesil Marksist medya ve iletişim araştırmacılarının ortaya

çıkması, canlanması ve yeni ana akım olarak büyümesi

sağlayabilmektir.»

Teşekkür Ederim