Emek Yağ Sanayi A.Ş

1.GİRİŞ

1.1. Amaç

Günümüzde nüfus artışına, teknolojik gelişmeye, sanayileşme ve kentleşmeye paralel

olarak gerek miktar, gerekse içerik açısından hızla artan endüstriyel kaynaklı kirliliğin

olumsuz etkileri önemli bir çevre problemi haline gelmiştir. Atıklar, atıksular ve

emisyonlardaki artış bir yandan çevrenin yükünün artmakta olduğunu, bir yandan da

doğal kaynakların sorumsuzca tüketildiğini, hammadde ve enerjinin de israf edildiğini

göstermektedir. Özellikle de endüstrilerden kaynaklanan bu atıklar büyük sorun teşkil

etmektedir.

Bu çalışmada Endüstriyel Kirlilik ve Kontrolü Dersi kapsamında bir fabrikayı (Emek

Yağ Sanayi A.Ş.) çevre yönetim sistemlerinin incelenmesi ve geliştirilmesini ele alarak

genel değerlendirilmesi yapılacaktır. Oluşan atıkların yönetimi değerlendirilerek

çevreye olabilecek etkileri araştırılıp, bu etkilerin ortadan kaldırılması veya kaynağında

azaltmaya yönelik çalışmalar yapılacaktır. Tesisin eksik yanlarının olup olmadığı ve

eğer varsa bunları gidermeye yönelik çalışma amaçlanmaktadır.

1.2 ÇALIŞMA PLANI

1

2. TESİSİN TANITIMI

2

Tar

ih

İsimler

Yapılan Çalışmalar

SE

LA

HA

TT

İN

ÖZ

AT

EŞ

FE

RH

AT

TO

PT

AŞ

ES

MA

DU

RM

UŞ

Z.G

İZE

M E

VC

İ

GÖ

ZD

E H

. KA

RA

YE

L

ES

İN E

RA

Y

10.e

kim

2012

Genel Toplantı

17

-23.

ek

im20

12

Tesisle İlgili Bilgilerin

Toparlanması ve

Paylaşım

23.e

kim

201

2

Elde Edilen Bilgilerin

Derlenmesi ve

Değerlendirilmesi

23.e

kim

-07.

kas

ım

2012

Tesiste İşletme

Verimliliğinin

Arttırılmasına

Yönelik Adımların

Değerlendirmesi

07-2

1. k

asım

2012

Tesisin Eko-

Haritasının

Oluşturulması

21.k

asım

-5.a

ralı

k

2012

Kütle Dengesinin

Oluşturulması ve

İşletme Proses ve

Yapılarının

Geliştirilmesi

5- 12.a

ralı

k Sonuç ve Öneriler

19.a

ralı

k

2012

Son Teslim İçin Eksik

Verilerin

Tamamlanması

2.1. Tesisin üretim yaptığı konuda dünyadaki ve ülkemizdeki durum

Türkiye’de 153 adet bitkisel yağ sanayi işletmesi bulunmaktadır (Anonim,1997). Bu

işletmeler Marmara ve Akdeniz bölgesinde yoğunlaşmıştır. Marmara bölgesindeki yağ

sanayi işletmeleri daha çok ayçiçeği ve zeytinyağı islerken, Akdeniz bölgesindeki

işletmeler ağırlıklı olarak pamuk işlemekte ve ayrıca soya işleyen bazı tesisler de

bulunmaktadır. Bu işletmelerin yıllık cirosu tahminen 2.3 milyar $ civarlarında olup

yıllık ihracat bedeli 300 milyon $‟ınüzerindedir (Aksoy ve ark, 1997). Türkiye’deki

bitkisel yağ sanayinin tohum isleme kapasitesi 4.5 milyon ton/yıl olmasına rağmen

kapasite kullanım oranı % 50’nin altındadır. Bunun en önemli nedeni, yağlı tohumlu

bitkilerin yurtiçi üretimlerinin talebi karşılayamayacak düzeyde yetersiz olmasıdır.

Üretimi yapılan tüm yağlı tohumlu bitkiler (ayçiçeği, soya, pamuk vd.) ülke ihtiyacının

ancak % 50-60‟ını karşılamakta, geriye kalan miktar ise doğal olarak ithal edilmektedir.

1998 yılı verilerine göre 629 bin ton ayçiçeği ithal edilmiş ve karşılığında yaklaşık

163.4 milyon $ ödenmiştir (İGEME, 1999).

Türkiye’de sabun üretimi 19. yüzyılın başlarına kadar taş kazanlarda

gerçekleştiriliyordu. Cumhuriyet döneminde ise zeytinyağı beldesi

Ayvalık‟tasabunculuk gelişmiştir. Türkiye’de 20 yy’ın ortalarına kadar sabun üretimi

basit sergi sabunculuğu şeklinde devam etmiş olup, bugün de hala özellikle küçük

yerleşim birimlerinde bu tür üretim yaygındır.

Türkiye talebin çok üzerinde sabun üretim kapasitesine sahiptir. Mevcut kurulu

tesislerin kapasitelerinin büyük olması, fakat yurtiçi talebin ve ihracatın yetersiz kalması

sebebi ile sektördeki firmalar düşük kapasite ile çalışmak zorunda kalmaktadır. Mevcut

kapasite kullanım oranlarını arttırmak için ihracatı arttırmak gerekmektedir. Son yıllarda

ise özellikle ambalajlama ve verimliliği arttırıcı yatırımlarda kapasite arttırıcı yatırımlar

yapılmaktadır. Sabun sektörü, temizlik ürünleri pazarının % 12‟sini oluşturmaktadır.

Sabun sektörünün yıllık ortalama kapasitesi 250.000 ton/yıl olup, yaklaşık 110 firma

faaliyet göstermektedir.(İstanbul Ticaret Odası Mayıs, 2003)

3

Emek Yağ Sanayii A.Ş’ndeüretim;ürünün dünya standartlarında,kalite ve sağlıklı

olmasına dikkat edilerek en son teknoloji ile gerçekleştirilir.

2.2. Tesisle İlgili Genel Bilgiler

1946 yılında temeli atılan Emek Yağ Sanayi A.Ş,1968 yılında Limited

Şirket,1981 yılında ise 8 ortaklı bir aile şirketi olarak anonim şirkete dönüştürüldü.

Bursa İli, Nilüfer İlçesi, Çağrışan Köyü, Sarıyerler Mevkii, Geçit Köprü Yanı No:186

adresinde, 20.000 m2toplam alan üzerinde 18.400 m2 yüzölçümlü kapalı alanda yer

almaktadır. İşletme ‘Rafine Ayçiçek Yağı, Mısırözü Yağı,Soya Yağı, Zeytin Yağı,

Harman Yağı ve Sabun Üretimi’ konusunda faaliyet göstermektedir. Emek Yağ

Sanayi A.Ş’de 2 mühendis, 5 teknisyen, 2 usta, 27 işçi ve 6 idari personel olmak üzere

toplam 48 kişi, 7,5 (yedi buçuk) saat üzerinden 3 vardiya şeklinde yılda 300 gün sürekli

çalışmaktadır.

Tesiste üretilen ürünler ve yıllık kapasiteleri Tablo 2.1’de verilmiştir.

Tablo 2.1.Tesisin ürettiği ürünler ve yıllık üretim kapasiteleri

ÜRÜN ADI ÜRETİM KAPASİTESİ

RAFİNE AYÇİÇEK YAĞI 57.000 Ton/Yıl

RAFİNE MISIRÖZÜ YAĞI 19.500 Ton /Yıl

RAFİNE SOYA YAĞI 7.500 Ton/ Yıl

RAFİNE ZEYTĠN YAĞI 4.500 Ton / Yıl

RAFİNE HARMAN YAĞI 1.500 Ton /Yıl

ÇAMAŞIR SABUNU(SERGİ) 2.700 Ton / Yıl

BANYO VE ÇAMAŞIR SABUNU 2.544 Ton / Yıl

TUVALET SABUNU 2.544 Ton / Yıl

2.3. Tesis genel Yerleşim Planı

4

2.4. Üretim Prosesi Akım Şeması

2.4.1.1 HamAyçiçekyağı Üretim Faaliyeti

Ayçiçek tohumları yabancı maddelerden ayrılıp temizlendikten sonra özel kırıcılar

kırılarak sırası ile tohum içinin ezilmesi, tohumların kavrulması, presyonda yağ

çıkarılması, süzme ve ekstrasyon işlemlerinden sonra yağ depolanır.

5

Şekil 2.1. Ham Yağ Üretim Akış Şeması

6

2.4.1.2 Rafine Yağ Üretim Faaliyeti

İşlenecek olan ham yağın önce laboratuvar da özelliklerine bakılır.( Serbest yağ asitliği,

renk, sabunlaşmayan madde, tortu v.s.gibi...) işlenmek üzere ara yağ tankına çekilir. Ara

yağ tankından sürekli olarak bir pompa vasıtasıyla sisteme beslenir. ( Proses kontinüdür

( Sürekli akım prensibi ) ). Pompadan çıkan yağın bir flowmetre ( Debi ölçer ) ile

miktarı sabitlenir. Burada ham ayçiçek yağı, soya yağı, harman yağı,mısırözü yağı ve

zeytin yağı rafine edilir. Sırası ile nötralizasyon, ağartma, vinterize ve deodarizasyon

işlemlerine tabi tutulur.

7

Şekil 2.2. Rafine Yağ Üretim Akış Şeması

8

2.4.1.3 Sabun üretimi

Sabunluk yağlar ( Donyağı, kokoyağı ,zeytin yağı asidi v.s.gibi... )bir tank içerisinde

eritilir ve sabunlaştırma reaktörüne bir pompa ile basılır. Daha sonra sırası ile

karıştırma, kurutma, homojenleştirme, kesme, kalıplama ve markalama işlemleriyle son

bulup paketlenir.

Şekil 2.3. Sabun Üretim Akış Şeması

2.5 Tesisin çevresel açısından mevcut durumu

2.6. Tesisin Oluşturduğu Çevresel Riskler ve İlgili Yasal Mevzuat

9

3. TESİSTE İŞLETME VERİMLİLİĞİNİN ARTTIRILMASINA YÖNELİK

ÇEVRE YÖNETİM ADIMLARI

3.1. Hammadde ve Malzemelerin Verimli Kullanımı

Emek Yağ, hammadde ve malzemelerin verimli kullanılması konusunda şanslı

sektörlerden biridir. Gereksiz atık çıkmasının önlenebilmesi için fabrika bünyesinde

gerekli tüm önlemler alınmaktadır. Ham ayçiçeği yağı üretim faaliyeti sırasında, ayçiçek

tohumları yabancı maddelerden ayrılıp temizlendikten sonra özel kırıcılar yardımıyla

kırılarak sırası ile tohum içinin ezilmesi, tohumların kavrulması, presyonda yağ

çıkarılması, süzme ve ekstrasyon işlemlerinden geçer. Bu esnada minimum seviyede

hammadde kaybı gerçekleşir. Taşıma sırasında etrafa dökülmüş ya da proses sonucu

açığa çıkmış ama bir ürün getirisi olmamış tüm hammadde ve malzemeler toplanarak

üretimin başına gönderilmektedir. Rafine yağ üretim faaliyeti sırasında, İşlenecek olan

ham yağın önce laboratuvar da özelliklerine bakılır.( Serbest yağ asitliği, renk,

sabunlaşmayan madde, tortu v.s.gibi... ) işlenmek üzere ara yağ tankına çekilir. Ara yağ

tankından sürekli olarak bir pompa vasıtasıyla sisteme beslenir. ( Proses kontinüdür

( Sürekli akım prensibi ) ). Pompadan çıkan yağın bir debi ölçer ile miktarı sabitlenir.

Burada ham ayçiçek yağı, soya yağı, harman yağı,mısırözü yağı ve zeytin yağı rafine

edilir. Sırası ile nötralizasyon, ağartma, vinterize ve deodarizasyon işlemlerine tabi

tutulur. Bu işleme sistemi kapalı ortam sistemi olduğundan yaşanan kayıplar yine

minimum seviyededir.

Yağ üretim prosesinden atık olarak çıkan yağ asitleri işlenerek sabun üretiminde

hammadde olarak kullanılır ve fabrikaya giren hammadde en verimli şekilde kullanılmış

olur. Bu sayede çoğu fabrikanın çöp olarak nitelendireceği yağ üretim prosesinin atıkları

Emek Yağ Fabrikasında ürüne dönüştürülmekte ve böylece hem gereksiz atık çıkışı

önlenmekte hem de atılacak maddeden ürün eldesi yapılmaktadır. Bunun yanında tüm

ekipmanların koruyucu bakımları yapılarak hem üretimin yavaşlaması hem de

hammadde kaybı engellenmektedir.

10

3.2. Bilinçli Atık Yönetimi

Emek Yağ Fabrikası, bilinçli atık yönetimi kapsamında gerekli önlemleri almış

durumdadır. Fabrika içinde, gerek idari binada gerekse üretim yapılan alanlarda oluşan

atıkların türlerine göre ayrılması esas alınmıştır. Türlerine göre ayrılan atıklar da yine

türlerine göre farklı olarak değerlendirilmektedir. Sabun üretim prosesi kapsamında

değerlendirilecek olan atıklar tesis için gerekli işlemlere tabi tutulmaktadır.

Tesisten çıkan kartuş, toner ve piller; T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

tarafından atık pillerin ayrı toplanması, taşınması, depolanması ve bertarafında

yetkilendirilmiş TAP Derneği tarafından bertaraf edilmektedir. Filtre kekleri ve

absorbanlar, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığından TA-IL-16-212-R1 Lisans nolu

Bursa Çimento Fab. A.Ş. tarafından taşınmakta ve bertaraf edilmektedir. Tehlikeli

nitelikte olup da Bursa Çimento’nun yakamayacağı atıklar İzaydaş’a gönderilmektedir.

Yenilenebilir sıvı ve katı yağlar (kullanım süresi geçmiş bitkisel yağlar), bunların

dışındaki sıvı ve katı yağlar (kullanılmış kızartmalık yağlar, yağ tutuculardan çıkan

yağlar), yıkama, temizleme, soyma, santrifüj ve ayırma işlemlerinden kaynaklanan

çamurlar (tank dibi tortu), tüketime ya da işlemeye uygun olmayan maddeler (soap-

stock, yağlı toprak) ; lisanslı Prometa, Hür Yağ, Maysa, Diktaş, Uygun, Tuna Kimya

firmalarına geri kazanılmak üzere verilmektedir.

Emek Yağ Sanayi A.Ş.’de emisyon kaynakları de mevcut olup, toplam 12

noktada emisyon kaynağı bulunmaktadır. İşletmede yakıt olarak çevreye daha az zarar

verdiği için doğalgaz kullanılmaktadır. Doğalgaz kazanının yıllık olarak periyodik

bakımı yapılmaktadır.Tesise ait bacanın temizliği düzenli aralıklarla kontrol edilmekte

ve gerekli ise bakımı yapılmaktadır. Ayrıca yanma prosesinin gerçekleştiği bacaya ait

brülörün periyodik olarak bakımı yapılmaktadır. Bunun yanı sıra tesiste çevre dostu

kimyasalların kullanılması tercih edilmektedir.

11

3.3. Etkin Atık Yönetiminde 5R Kuralı

Gerçek anlamda atık yönetimi fikri 1970’li yıllarda Orta Doğu petrol

üreticilerinin petrol fiyatlarını yükseltmesi ve petrol sevkiyatını kesmeleri tehditi ile

ortaya çıkan petrol krizi sonucunda gelişmeye başlamıştır. Aynı zamanda çevre

problemlerinin de farkına varılmış ve atık azaltımı, atık geri kazanımı ve tehlikeli atık

boşaltımının kontrolü de gelişmiştir.

Taslak atık yönetim şeması Şekil 3.1.’de görülmektedir. Bu diyagramdaki ana

sorun ne atık azaltımını ne de risk değerlendirme süreçlerinin içermesidir. Bu diyagram

bir taslak olarak atık teknolojisini kapsayacak bir çerçeveyi vermektedir.

Şekil 3.1. Atık Yönetim Süreci

Buna benzer stratejiler vardır. Örneğin Amerika’daki EPA’nın strateji seçenekleri;

1- Kaynağında azaltma

2- Geri dönüşüm (yeniden kullanım ve geri dönüşüm)

3- İyileştirme, yok etme yada atıkların nötralizasyonu

12

4- Atıkların boşaltılması (bertaraf)

Katı atıkları konu alan referansların birçoğunda “Atık Yönetim Hiyerarşisi” bölümü

bulunmaktadır. Bu toplumlardaki atık yönetim faaliyetlerinin düzenlenmesine yardımcı

olur. Bu basit olarak 3R formülü ile ifade edilebilir.

Atık yönetiminin ana hedefi atık miktarının azaltılması olmalıdır. Bundan sonraki

hedef atıkların yeniden kullanılabilmesinin düşünülmesi (örneğin dolabilen şişelerin

yeniden kullanılması), üçüncü olarak da geri dönüşüm materyallerin (örneğin

alüminyum kutuların geri kazanılması gibi) prosesten geçirilerek yeniden kullanılması

atık yönetiminin ana hedefi olmalıdır.

Şekil 3.2. 3R Atık Hiyerarşisi

Günümüzde atık yönetim stratejisi 3R ile sınırlı kalmamaktadır. Reduce (atık azaltımı) ,

reuse (yeniden kullanım) ve recycle (geri dönüşüm)’e ek olarak recover (geri kazanım)

ve replace (değiştir) eklenerek ; 3R kuralı güncellenerek 5R kuralı ortaya çıkmıştır. Bu

kural şöyledir.

13

R-1: Atık Azaltımı (Reduce):Üretilen atığın hacmini ve miktarını kaynağında

azaltarak, atığın depolanması ve bertarafı için gereksinim duyulan alanın azaltılmasını

sağlar ve arıtım maliyetini düşürür.

Kaynağında azaltma yada atık oluşumunu engelleme gibi tanımlanabilecek bu

maddenin sanayi kolları için uygulaması zordur. Özellikle prosesten kaynaklanan

atıkların azatlımı sanayi kolunun üretim şeklini değiştirmediği sürece azaltılması ve

oluşumunun engellenmesi mümkün değildir. Yine de süreçler iyi analiz edildiği sürece

atık minimize edilebilmektedir. Kapsamı oldukça geniş olan bu konu için yeterli mesai

harcandığında karşılığı firmalara uzun sürede geri gelmektedir

R-2: Yeniden Kullanım (Reuse): Atık niteliği kazanmış materyallerin kendi özelliğini

yitirmeden üretim amacına uygun olarak tekrar kullanılmasıdır. Yani atıkların toplama

ve temizleme dışında hiçbir işleme tabi tutulmadan aynı şekli ile ekonomik ömrü

doluncaya kadar defalarca kullanılmasını ifade eder.

Evsel nitelikli olan atıklarda kolay uygulanabilen bu yönteminde sanayide uygulanması

güçtür. Özellikle yağ, kimyasal vb. maddeler ile kontamine olmuş ambalaj nitelikli

malzemelerin lisanslı firmalara gönderilmesi gerekmektedir. Bu tür atıkların tekrar

kullanılması mevcut atık mevzuatına göre uygun değildir.

R-3: Geri Dönüşüm (Recycle): Geri kazanım kavramıyla sıklıkla karıştırılan bu

yöntem atık özelliği kazanmış bir maddenin kendi özelliğinden ayrı olarak kullanım

şekli dışında fiziksel ya da kimyasal bir yöntem ile yeni bir ürün elde edilmesidir. Geri

dönüşümle oluşan ürün ikincil hammadde olarak kabul edilir ve üretim sürecine

sokulur. Örneğin; pet şişelerin kırılıp eritilerek farklı endüstrilerde kullanılması en çok

kullanılan geri dönüşüm şeklidir.

Ancak atık yönetim hiyerarşisi bu kadar basit değildir. Şekil 1.2’de atık yönetim

stratejisi (ya da hiyerarşisi) düşük teknolojiden (arazi bertarafı) yüksek teknolojiye (geri

kazanım) doğru değişimi göstermektedir. Yüksek teknolojik uygulamalar aynı zamanda

atık azaltımının artmasına da işaret etmektedir.

14

R-4: Geri Kazanım (Recovery): Son yıllardaekonomik şartların giderek ağırlaşması

hammadde ihtiyacını arttırmaktadır. Sanayinin hızlanması ve kentleşme oluşan atık

miktarını da hızla arttırmaktadır. Oluşan bu atıklar çevre ve insan sağlığı açısından

büyük önem arz etmektedir. Uygun şekilde yönetilmeyen atıklar hem doğaya hem de

ekonomiye büyük zarar vermektedir. Bu yüzden fizibilitesi yapıldıktan sonra mümkün

olan tüm atıkların geri kazanımı gerekmektedir.

Geri kazanım bir atık maddenin özelliğini yitirmeden kullanım şeklinin değiştirilmeden,

fiziksel yada kimyasal bir yöntem ile atık niteliğinden çıkarılıp tekrar kullanılabilir hale

getirilmesini, ürünlere ve enerjiye döndürülmesini içermektedir. Firmamız bünyesinde

özellikle tehlikeli atık özelliği kazanmış bazı sanayi artıklarının geri kazanımı için

çalışmalar yapılmakta bu artıklar tehlikeli özelliğinden çıkarılarak ülke ekonomisine

geri kazandırılmaktadır.

R-5: Değiştir(Replace): Kullandığınız malzeme ve prosesleri çevre dostu olanlarla

değiştirin.

Son olarak 5R kuralına ek olarak bir madde daha getirilmiştir;

Bertaraf (Disposal): Geri kazanımı, geri dönüşümü mümkün olmayan yada farklı

yöntemler ile işlem gördükten sonra (yakma, artıma vb…) oluşan atıkların yerel

yönetimlerin belirlediği ve sürekli kontrol altında bulundurulan arazilere gönderilerek

belirsiz süreler için insan ve çevre sağlına etki yapmayacak şekilde saklanmasıdır.

15

Şekil 3.3. 5R Atık Hiyerarşisi

16

3.4. Tesisin eko-haritasının Oluşturulması

Gürültü Nem Buhar Tehlikeli Atık Tıbbi Atık

Enerji Atıksu Saman Taş Emisyon

17

Geri Dönüştürülebilen Atıklar Buhar Kazanı Bacası Emisyonu

3.5. Üretim Sırasında Oluşabilecek Tehlikeli/Zararlı Atıkların Belirlenmesi

Emek Yağ Fabrikasında, üretilen yağ ve sabunların kalite kontrolünün yapıldığı

1 adet laboratuar mevcuttur. (Laboratuarda çalışmalar, TS EN ISO/IEC17025

Standardına uygun olarak yapılmaktadır. Gerçekleştirilen çalışmalar esnasında

kullanılan kimyasal maddeler sonucu laboratuardan tehlikeli nitelikte atıklar

çıkmaktadır.)

İşletmede oluşan proses kaynaklı atıklar ve bertaraf yöntemleri aşağıda açıklanmaktadır,

Yenilenebilir sıvı ve katı yağlar (kullanım süresi geçmiş bitkisel yağlar), lisanslı

Prometa, Hür Yağ, Maysa, Diktaş, Uygun, Tuna Kimya firmalarına geri

kazanılmak üzere verilmektedir.

Sıvı ve katı yağlar (kullanılmış kızartmalık yağlar, yağ tutuculardan çıkan

yağlar), lisanslı Prometa, Hür Yağ, Maysa, Diktaş, Uygun, Tuna Kimya

firmalarına geri kazanılmak üzere verilmektedir.

Yıkama, temizleme, soyma, santrifüj ve ayırma işlemlerinden kaynaklanan

çamurlar(tank dibi tortu), lisanslı Prometa, Hür Yağ, Maysa, Diktaş, Uygun,

Tuna Kimya firmalarına geri kazanılmak üzere verilmektedir.

Tüketime ya da işlemeye uygun olmayan maddeler(soap-stock, yağlı toprak),

lisanslı Prometa, Hür Yağ, Maysa, Diktaş, Uygun, Tuna Kimya firmalarına geri

kazanılmak üzere verilmektedir.

18

Tehlikeli maddelerin kalıntılarını içeren ya da tehlikeli meddelerlekontamine

olmuş ambalajlar, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığından TA-GĠ 16-319-R12

Lisans nolu Civan Geri Dönüşüm San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından taşınmakta ve

bertaraf edilmektedir.

Tehlikeli maddelerle kirlenmiş emiciler, filtre malzemeleri (başka şekilde

tanımlanmamış ise yağ filtreleri), temizleme bezleri, koruyucu giysiler, henüz

biriktirilmekte olup yeterli miktara ulaştığında lisanslı firmalara bertaraf edilmek

üzere gönderilecektir.

Kurşun Piller, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından atık pillerin ayrı

toplanması, taşınması, depolanması ve bertarafında yetkilendirilmiş TAP

Derneği tarafından bertaraf edilmektedir.

Flüoresan tüpler(lambalar) ve diğer cıva içeren atıklar, oluştuğunda Çevre ve

Şehircilik Bakanlığından lisanslı firmalara bertaraf edilmek üzere

gönderilecektir.

3.6. Atık Yönetim Planının Oluşturulması

Atıkların bütün ülke genelinde belirli bir sistem içinde ayrı toplanması,

taşınması, geri

kazanılması ve bertaraf edilmesi sağlanacak,

Özellikle kağıt, karton gibi ambalaj atıklarının ve elektronik atıkların geri

kazanımısağlanacak,

Ekonomik bir değer olarak değerlendirilerek ülke ekonomisine katkı sağlanacak,

Tehlikeli atık kapsamında değerlendirilen pil ve akümülatörlerin ayrı toplanması

ve

bertaraf edilmesi sağlanacak,

Atık üretimi asgari düzeye indirilecek,

19

Üretiminde zararsız hammadde kullanımı ve kullanılan maddelerin geri kazanımı

sağlanacak,

Kirlilikleri önlemeye yönelik mevcut en iyi teknikler uygulanarak kirliliği

azaltmaya ve/veya önlemeye yönelik tedbirler alınacak,

Entegre kirliliğin önlenmesi ve kontrolü (IPPC Direktifi) kapsamında sanayi

kaynaklı kirliliğin önlenmesi için atık oluşumu ve bertarafı, enerji verimliliği,

hammadde kullanımı, gürültü, kazaların önlenmesi gibi hususlar bütünsel bir

yaklaşımla ele alınacak,

Kirliliğin kaynakta kontrolü, azaltımı, atıkların geri dönüşümü gibi önlemlere

yoğunlaşılacak.

Atık

Kodu

Atık Türü Oluşması

Tahmin

Edilen

Miktar(2012

)

Oluşması

Tahmin

Edilen

Miktar(2013

)

Oluşması

Tahmin

Edilen

Miktar(2014

)

Bertaraf/

Geri

Kazanım

(%’ler ile)

150202 Kontamine

Atık

600 kg/yıl 600 kg/yıl 600 kg/yıl %100 Geri

Kazanım

150110 Kontamine

Ambalaj


Kazanım

200121 Flüoresan

Lambalar ve

Diğer Civa

İçeren

Atıklar


Kazanım

130111 Sentetik

Hidrolik

Yağlar


Kazanım

160602 Nikel

Kadmiyum

Piller


Kazanım

20

160506 Laboratuvar

Kimyasalları


Kazanım

080317 Tehlikeli

Maddeler

İçeren Atık

Baskı

Tonerleri


Kazanım

070611 Saha İçi

Atıksu

Arıtımından

Kaynaklanan

Tehlikeli

Maddeler

İçeren

Çamurlar


Kazanım

Tablox: Emek Yağ Sanayi A.Ş’nin atık yönetim planı

Emek Yağ Sanayi A.Ş’de atık azaltımına yönelik Çevre Yönetim Sistemi çalışmaları

devam etmekle birlikte, sistem gereği uygulamaya yönelik araştırmalar yapılmaktadır.

Tesiste atık azaltımına yönelik proses değişikliği yapılması planlanmamaktadır.

3.7. Malzeme ve Ürünlerin Taşınması ve Depolanması

3.8. Su Tasarrufu

Su sızıntıları düzenli olarak kontrol edilip tamirleri yapılmaktadır. Tesisteki bozuk

vanalar yenileriyle değiştirilmektedir. Fakat musluklar eskimiş, bozulmuş, yıpranmış

olduğu için dakikada 8-10 litre su akıtırken düşük akımlı aeratörlü musluklar 4-6 litre

su tüketir. Muslukta düşük akımlı aerotörlu başlık kullanarak suyu %25-35 daha

21

etmekle birlikte sistem gereği uygulamaya yönelik verimli kullanabilir. Muslukların su

damlatmasını önlemektedir. Bu yüzden muslukların değiştirilmesini öneriyoruz.

3.9. Enerji Tasarrufu

Elektriğin verimli kullanılmasını sağlamak için akıllı sayaçlar kullanılmalıdır.

Aydınlatmada enerji tasarrufunun basit tedbirlerle sağlanması bizim için önemli bir

avantajdır.Aydınlatmada enerji tasarrufu,aydınlatmanın kalitesini düşürmeden iyi bir

aydınlatmanın gereklerini yerine getirerek yapılmaktadır.İyi bir aydınlatma daha

verimli aydınlatma elemanlarıyla sağlandığı için,sonuçta aynı aydınlatma seviyelerini

daha az enerji tüketimi ile sağlanmış olmaktadır.

Düşük verimli ışık kaynakları yerine yüksek verimli ışık kaynakları kullanılarak

uygun aydınlatma ve enerji tasarrufu sağlanmaktadır. Enerji koruyucu lambalar satın

alınarak aydınlatma maliyeti % 60 oranında azaltılmıştır.

4.GİRDİ ÇIKTI ANALİZİ İLE ATIK KÜTLE DENGESİNİN

OLUŞTURULMASI

Su Grubu

İşletmede atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır.Arıtma tesisinde evsel ve endüstriyel

atıksularbirarada arıtılmaktadır. Arıtma tesisi, fiziksel, kimyasal ve biyolojik arıtma

olarak üç kısımdan oluşmaktadır.

Atıksu (endüstriyel/evsel) miktarları;

Endüstriyel Atıksu:120 m3/gün

Evsel Atıksu:10 m3/gün (150 lt/kişi*gün)

22

Tesiste oluşan proses kaynaklı atıksular,tesis bünyesinde bulunan atıksu arıtma tesisinde

BUSKİ atıksu deşarj standartlarına uygun olarak arıtılmakta ve BUSKİ atıksu

kanalizasyon hattına deşarj edilecektir.Oluşan çamur Bursa Çimento Fabrikası A.ş.’ye

gönderilip yakılmaktadır.

Emek Yağ Sanayi A.Ş atıksu numunesine ait arıtma tesisi çıkışı parametre değerleri

aşağıdaki gibidir.

Analiz Edilen

Parametre

Birim Analiz Sonucu BUSKİ Tablo 1

KOI mg/L 30.4 800

pH - 7.08 6-9

T.Azot mg/L 9.4 75

AKM mg/L 18.5 350

Yağ-Gres mg/L <10 100

Sıcaklık 0C 33.7 40

Emek Yağ Sanayi A.Ş’den kaynaklanan atık yağlar II. Kategori atık yağdır.

Atık Yağ Miktarı : 200 kg/yıl

Emek Yağ Sanayi A.Ş’de kullanılan yağların ismi: Hidrolik Yağ

Yağların Miktarı: 2031 kg/yıl

Atık Yağlar üzerinde ‘Atık Yağ’ ibareli sızdırmaz 200 kg’lık variller içerisinde

toplanarak,tehlikeli atık depolama sahasında depolanmaktadır.

Tesiste oluşacak atık yağlar,atık koduna uygun lisanslı araçlarla taşınarak lisanslı

firmalara geri kazanım &bertarafa gönderilmektedir.

Bitkisel Atık Yağlar : Tesiste yemekler OBASAN yemek şirketinden

gelmektedir.Bitkisel atık yağ çıkışı söz konusu değildir.Yemekşirketinin NEVBİO ile

anlaşması mevcuttur.

23

Tesiste üretim-dolum hatası bitkisel atık yağlar tekrar üretimde

kullanılmaktadır.Kullanım ömrü dolmuş yağlar lisanslı bertaraf/geri kazanım tesislerine

gönderilmektedir.

Tesiste oluşan tıbbi atıklar ERA ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ (Bursa Büyükşehir

Belediyesi Strelizasyon Merkezi) tesisine gönderilmektedir.Tesisin ERA ile sözleşmesi

mevcuttur.

Katı ve Tehlikeli Atık Durumu

Evsel Nitelikli Katı Atıklar

Tesiste oluşan katı atıklar personelin günlük ihtiyacından oluşan katı atıklardır. Bu

atıklar 49 kişinin günlük ihtiyaçlarından (büro, yemekhane vs.) kaynaklanacaktır.

Tesiste kişi başına oluşan katı atık miktarı 1,21 kg/kişi.gün (www.tuik.gov.tr)

alındığında tesiste;

49 kişi x 1,21 kg/kişi.gün = 59,29 kg/gün evsel nitelikli katı atık oluşmaktadır

Emek Yağ Sanayi A.Ş 2011’de verilen atık beyan formuna göre;

Katı atık miktarı : 56,35 kg/gün (1.34 kg/kişi*gün)

Tesiste oluşan evsel nitelikli katı atıklar Mudanya Belediyesi tarafından toplanarak

Büyükşehir Belediyesi Düzenli Katı Atık Depolama Sahası’na iletilmektedir.

Kağıt atık:4660 kg

Plastik Atık: 680 kg

Tesiste oluşan ambalaj atıkları ayrı toplanarak tesis içerisinde ambalaj atıkları sahasında

geçici depolanmaktadır.ERKAĞIT Lisanslı Toplama Ayırma firmasına

verilmektedir.Ambalaj Atığı sözleşmesi mevcuttur.

Atık Pil Ve Akümülatörler: Tesiste kullanılan araçların ve forkliftlerin bakımları yetkili

servislerde yapılmaktadır.Atık piller diğer atıklardan ayrı biriktirilerek yetkiklendirilmiş

kuruluş TAP’a gönderilmektedir.

Tesiste oluşan ömrünü oluşturan lastikler LASDER Yetki Belgesi kapsamında Derman

Lastik’e verilmiştir.

Tesise ait Tehlikeli Atık Beyan Formu’na göre tehlikeli atık listesindeki (EWC) kodu ve

açıklaması her bir atık türü için miktar ve bertaraf şekli Tablox’deverilmiştir.Aşağıda

verilen değerler 2011 yılı verileridir.

24

150202 Tehlikeli maddelerle

kirlenmiş

absorbanlar,filtre

maddeleri (aksi

belirtilmemiş ise yağ

filtreleri

dahil),temizleme

bezleri,koruyucu

giysiler

(KONTAMİNE

ATIK)

580 kg/yıl Geri Kazanım

150110 Tehlikeli Maddelerin

kalıntılarını içeren

ya da tehlikeli

maddelerle

pislenmiş ambalaj

(KONTAMİNE

AMBALAJ)


130111 Sentetik hidrolik

yağlar


070611 Saha İçi Atıksu

Arıtımından

Kaynaklanan

Tehlikeli Maddeler

İçeren Çamurlar


Tesis sahasında geçici depolama yapılmakta,bertaraf işlemi

gerçekleştirilmemektedir.Tesiste oluşan atıkların geri kazanılması esas

alınmaktadır.Ancak atıkların yapısı gereği geri kazanımı mümkün olmayan atıklar

bertaraf edilmek üzere gönderilmektedir.Ayrıca geri kazanılacak atıkların uygun lisanslı

25

tesis bulunamaması dolayısıyla bertaraf edilmek üzere veya ek yakıt olarak kullanılmak

üzere gönderilmektedir.

Atık Türü Gönderildiği

Tesisler

Bertaraf Tesisi

Şekli

Bertaraf/Geri

Kazanım İşlemi

Kontamine Atık Bursa Çimento Fab.

A.Ş

İlave Yakıt Olarak

Kullanım %100

R1-Enerji üretimi

amacıyla başlıca

yakıt olarak veya

başka şekillerde

kullanma

Kontamine

Ambalaj

Civan Geri

Dönüşüm İzolasyon

Plastik Metal İnş.

Taah. San. Ve Tic.

Ltd.Şti.

Geri Kazanım R1-Enerji üretimi

amacıyla başlıca

yakıt olarak veya

başka şekillerde

kullanma

Atık Çamur Bursa Çimento Fab.

A.Ş


Kullanım %100

R1-Enerji üretimi

amacıyla başlıca

yakıt olarak veya

başka şekillerde

kullanma

II.Kategori Atık

Yağ

Bursa Çimento Fab.

A.Ş


Kullanım %100

R1-Enerji üretimi

amacıyla başlıca

yakıt olarak veya

başka şekillerde

kullanma

26

Tesiste oluşan tehlikeli atıklar yönetmelikte belirlenen standartlara uygun olarak inşa

edilmiş tehlikeli atık sahasında geçici depolanmaktadır.(Ayda 1000 kg kadar ve en fazla

180 gün)

Tehlikeli atıklar UATF eşliğinde atık koduna uygun lisanlı araçlarla taşınarak yine atık

koduna uygun lisanslı firmalara geri kazanım&bertarafa gönderilmektedir.

Hava Grubu

Emek Yağ Sanayii A.Ş. yakıt olarak çevreye daha az zarar verdiği için doğalgaz

kullanılmaktadır.

Tablox: Yakma Sistemleri ve Özellikleri

Kaynak

Adı

Yakıt Türü Yanma

Tekniği

Verim (%) Maksimum

Yakıt

Tüketimi

(m3saat)

Isıl Güç

(MW)

1 No’lu

Kızgın Yağ

Bacası

Doğalgaz Kazan 94.13 969.872 9.304

No’lu

Kızgın Yağ

Bacası

Doğalgaz Kazan 93.97 969.872 9.304

No’lu

Kızgın Yağ

Bacası

Doğalgaz Kazan 92.70 96.970 0.930

Toplam 2036.714 19.538

Tablox: Tesiste gerçekleşen emisyonların kütlesel debileri ve SKHKK Yönetmeliği

Sınır Değerleri

Kod/Kaynak Parametre (kg/saat)

27

Adı

CO NOX

(NO2)

NO SO2 Toz VOC

EK 1/1 No’lu

Kızgın Yağ

Kazanı

Bacası

0.0000 1.32855 0.86644 0.0000 0.03145 -

EK 2/2 No’lu

Kızgın Yağ

Kazanı

Bacası

0.0000 1.74322 1.13688 0.0000 0.05530 -

EK3/Buhar

Kazanı

0.05329 0.06236 0.05329 0.0000 0.00090 -

EP4/1 No’lu

Çekirdek

Preshane

- - - - 0.00014 0.03610

EP5/2 No’lu

Kızgın Yağ

Kazanı

Bacası

- - - - 0.00016 0.03610

EP6/3 No’lu

Kızgın Yağ

Kazanı

Bacası

- - - - 0.00012 0.04702

EP7/1 No’lu

Sabunhane

Kazanı

Havalandırm

a

- - - - 0.00091 0.00080

EP8/2 No’lu

Sabunhane

Kazanı

- - - - 0.00066 0.03054

28

Havalandırm

a

EP9/3 No’lu

Sabunhane

Kazanı

Havalandırm

a

- - - - 0.00055 0.00695

EP10/4 No’lu

Sabunhane

Kazanı

Havalandırm

a

- - - - 0.00094 0.02827

EP11/5 No’lu

Sabunhane

Kazanı

Havalandırm

a

- - - - 0.00064 0.00605

EP12/6 No’lu

Sabunhane

Kazanı

Havalandırm

a

- - - - 0.00082 0.00237

Toplam

Değer

0.05329 3.13413 2.05661 0.00000 0.09259 0.19022

Sınır Değerler

SKHKKY

Ek-3.d

5/50 - 20 60 10 10

SKHKKY

Ek-2 Baca

500 40 - 60 10 30

SKHKKY

Ek-2 Baca

Dışı

50 4 - 6 1 3

29

Tesisin Hava Emisyon Konulu 20/03/2012 tarihli Çevre İzin Belgesi

bulunmaktadır.Yenilemebaşvuıru yapılması planlanmaktdır.

Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinin Ek-1.h.3 maddesine göre;

ilgili emisyon kaynağının organik buhar kütlesel debisi I. Sınıf için 0,1 kg/saat’in II.

Sınıf için 3 kg/saat’in, III.sınıf için 6 kg/saat’in altında olduğundan organik buhar için

belirlenen sınır değere tabi değildir.

5. İŞLETME PROSES VE YAPILARININ GELİŞTİRİLMESİ

5.1. Önerilen İyileştirici Faaliyetler

Atıklarını ilk önce geri dönüşebilir, evsel ve tehlikeli olarak sınıflandırmalıdır.

Tehlikeli atıklarını ayrı bir yerde depolamaya çalışsa bile bunu standartları

sağlayacak şekilde yapmadığından Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından

cezai işlem uygulanması olasıdır. Palet gibi büyük hacim kaplayan atıklarını iş

güvenliğini de tehdit etmeyecek şekilde depolamalıdır. Elektronik atıklarını

sınıflandırmalıdır.

Sahip olduğunu fabrika alanını daha verimli kullanmak adına düzenli

depolama alanlarını atıklarının miktarlarına göre sınıflandırmalıdır.

İş güvenliği ve işçi sağlığı ilkelerini daha sağlıklı uygulamalıdır. Bunu

işçilerinin iş güvenliği eğitimlerine katılmalarını sağlayarak yapabilir. Bu

sayede sabun paketleme bölümünde çalışan personeller ve arıtma tesisinde

çalışan personeller daha uygun davranışlar sergileyecektir.

Arıtma tesisi revizyona alınmalı. Çalışmayan kimyasal arıtması düzenlenmeli

ve biyolojik arıtması günümüz teknolojisine göre ayarlanmalıdır.

Arıtma tesisine gelen su prosesin özelliği olan yağ konsantrasyonu yüksektir.

Bu nedenle çıkış suyundaki yağ konsantrasyonları deşarj standartlarını

30

tutturmak zor olacaktır. Bu yağ oranını biyolojik arıtma kısmında yağ yiyen

bakterileri kullanarak azaltabiliriz.

Endüstriyel Atık Yönetim Planı formatı Bakanlık tarafından yayımlanmış olup

tehlikeli ve tehlikesiz atıkları içerecek şekilde 3 yıllık Endüstriyel Atık

Yönetim Planı hazırlanması gerekmektedir.

Tesiste kullanılan MSDS’ler 26.12.2008 tarih ve sayılı 27092 resmi gazetede

yayımlanarak yürürlüğe giren TEHLİKELİ MADDELER VE

MÜSTAHZARLARA İLİŞKİN GÜVENLİK BİLGİ FORMLARININ

HAZIRLANMASI VE DAĞITILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK gereği

güncellenmeli ve SEVESO bildirimleri yapılmalıdır.

Tesisten kaynaklanan emisyonları azaltmak için filtre sistemleri, siklon

sistemleri, baca gazı yıkama sistemleri, distilasyon… gibi yöntemler

kullanılmalıdır.

Doğalgaz kazanının yıllık olarak periyodik bakımı yapılmalıdır.

Tesise ait bacanın temizliği düzenli aralıklarla yapılmalıdır. Ayrıca yanma

prosesinin gerçekleştiği bacaya ait brülörün periyodik olarak bakımı

yapılmalıdır.

Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’nde yapılan 13.04.2012

tarihli değişiklik ile emisyon ölçüm periyodu 3 yıldan 2 yıla indirilmiş olup

tesise ait emisyon ölçüm raporunun geçerlilik süresi dolmuştur.Tesise ait

emisyon kaynaklarında emisyon ölçümlerinin yenilenmesi gerekmektedir.

Tesiste çevre dostu kimyasalların kullanılması tercih edilmelidir.

5.2. Deşarj Standartlarını Sağlamaya Yönelik Proses Tasarımı

31

Arıtma tesisine gelen su 130m3/gün olarak verilmiştir. Bu su mevcut sistemle

kanalizasyona deşarj standartlarını zaman zaman zorlamaktadır. Bu nedenle arıtma

tesisinin revize edilmesi şarttır.

5.2.1. Prosesin Genel Özellikleri

Arıtma tesisi dengeleme havuzu girişi ile başlayıp ,sonrasında biyolojik arıtma

uygulanmaktadır. Arıtma tesisine günlük130m3atıksu gelecek şekilde dizayn edilmiştir.

Atıksular arıtıldıktan sonra Belediyenin Kanalizasyon sistemine verilmektedir.Oluşan

çamurlar Eskişehir ya da Bursa çimento fabrikasına fiyat tekliflerine göre değerlendirme

yapılarak verilmektedir.

5.2.2. Tasarım Parametreleri Ve Örnek Tesisler

Projede atıksu Arıtma tesisi giriş suyu değerleri:

KOI =3594 mg/lt

Yağ /Gress= 130 mg/lt

AKM= 327 mg/lt

BOI =842 mg/lt şeklindedir.

Örnek tesisimiz AKSA’dır. Türkiye'nin akrilik elyaf ihtiyacını karşılamak üzere 1968

'de kurulmuştur. İtalyan akrilik elyaf üreticisi Chatillon (bugünkü Montefibre) ile

yapılan lisans anlaşması ile 1969 yılında Yalova'da fabrika inşaatı ve montajına

başlanmış, 1970-71 yıllarında 70 kişilik bir mühendis ve teknisyen grubu Chatillon'un

Venedik yakınlarındaki Porto Marghera fabrikasında 2-6 ay arasında eğitim görmüştür.

AKSA' daki üretim alanlarının tümünün etrafı atıksu iletim hatları ile çevrilidir ve

üretim proseslerinden kaynaklanan endüstriyel atıksular, ünitelerdeki saha yıkama

atıksuları ve bürolar, yemekhane ve diğer sosyal kullanım alanlarından kaynaklanan

evsel atıksular AKSA Atıksu Arıtma Tesisine ulaşmaktadır. Üretim proseslerinden

kaynaklanan atıksuların arıtma tesisinde oluşturacağı kirlilik yükü kaynağında,

proseslerin otomasyon destekli işletilmesi ve çalışanların eğitim-bilinç düzeyi, etkin

32

izleme ve iletişim sayesinde sürekli kontrol altında bulundurulmaktadır.

Yağ içeren atıksular arıtma tesisimize girmeden önce yağ tutucularda ön arıtıma tabi

tutulmaktadır. AKSA Akrilik Kimya Sanayi A.Ş. Atıksu Arıtma Tesisi ilk olarak 1983

yılında kurulmuş olup, AKSA TÜBİTAK işbirliği ile projelendirilerek 1991 yılında

modernize edilmiştir.

2000 yılında yapılan son modernizasyon ile tam otomatik olarak çalışan, arıtma tesisi ile

tüm evsel ve endüstriyel atıksuların, mevzuat gereklilikleri doğrultusunda arıtılması

sağlanmaktadır. İleri arıtma teknolojisi ile işletilen tesiste diğer teknolojilere göre çok

daha verimli elektrik enerjisi kullanılarak enerji tasarruf edilmesi, diğer biyolojik arıtma

süreçlerinde yaşanan koku, köpük ve gürültü probleminin olmaması ile atıksular

çevreye zararsız hale getirilirken de çevrenin korunması sağlanmaktadır.

Tesis Su Kirliliği Kontrolü yönetmeliği 10.1 ve 10.7 numaralı tablolara tabiidir.

Kurulu tesisimiz, 6500 m3/gün'lük kurulu kapasitesi ile yaklaşık 60.000 kişilik bir

yerleşim biriminin atıksularını arıtabilecek kapasitede olup; denizlerde doğal yaşamı en

fazla etkileyen azot, bakteriler tarafından tüketilerek soluduğumuz havadaki azot gazına

dönüştürülmektedir.

Biyolojik arıtmanın yapıldığı (bakterilerin kullanıldığı) üniteler tamamen otomatik

olarak kontrol edilmekte, faaliyetlerimizden kaynaklanacak tüm atıksuları yaklaşık dört

gün süreyle depolayabilmektedir. Tesiste, başlıca üç adımda arıtım yapılmaktadır ;

Fiziksel İşlemler : eleme, dengeleme, karıştırma, çöktürme, yoğunlaştırma,

susuzlaştırma ve süzme

Kimyasal Süreçler : kimyasal oksidasyon (yükseltgenme), nötralizasyon, dezenfeksiyon,

pıhtılaştırma ve yumaklaştırma, çamur koşullandırma: atıksu içerisinde mevcut olan ve

istenmeyen bileşiklerin arıtma kimyasalları kullanılarak zararsız bileşiklere

dönüştürülmesi, ya da daha sonraki arıtma işlemlerinde arıtımını sağlayacak yapıya

getirilmesi

33

Biyolojik Süreçler : organik kirleticilerin doğada yok edilmeleri için gerekli biyo-

yumaklaştırma (biyolojik işlemlerle yumaklaştırma) ve mineralizasyon (parçalanma)

prosesleri gerçekleştirilmesidir.

5.2.3.Proses Tasarımı

Arıtma tesisinde biyolojik arıtma yapılmaktadır.

Biyolojik Büyüme Kinetiği;

Kesikli ve sürekli beslenen sistemlerde bakteri hücresi büyüme hızı;

dX/dt =rg = Μx

Logaritmik büyüme fazında mikroorganizma sayısında logaritmik bir artış gözlenir.

Büyüme hızı maksimudur.

dX/dt = μmX

Yavaşlayan büyüme fazında sınırlayıcı substrat devreye girmiştir ve mikroorganizma

aktivasyonu düşmüştür.

dX/dt = μX = μm.S . X

Ks + S

34

Durgun büyüme fazında ise mikroorganizmalar üredikleri oranda ölürler. Belli bir süre

sonra sınırlayıcı substrat eksilir ve mikroorganizmalar içsel solunuma

geçerler.Mikroorganizma konsantrasyonundaki değişim sıfır olur. Bu durumda net

büyüme hızı;

1 .dX = μ – kd

X dt

Ölüm fazında mikroorganizmaların üreme hızı ölüm hızlarından küçüktür ve bu

durumdaki net büyüme hızı;

dX/dt = -X.kd

Kesikli ve sürekli sistemlerde, substratın bir kısmı yeni hücrelere dönüştürülürken, bir

kısmı da inorganik ve organik son ürünlere oksitlenir.

Substrat kullanım hızı ile hücre büyüme hızı arasındaki ilişki aşağıdaki eşitlikle

verilebilir;

rg = -Y .rsu

Burada,

rg = bakteri büyüme hızı, (kütle/hacim.zaman)

Y= maksimum verim (biyokütle dönüşüm) katsayısı, (kütle/kütle)

rsu = substrat kullanım hızı, (kütle/hacim.zaman)

Substrat kullanım hızıda;

rsu= -µm . XS şeklinde ifade edilir.

Y(Ks+S)

Bağıntıda (μmax/Y) teriminin yerine k terimi konulabilir. Bu yeni terim, birim zamanda

maksimum substrat kullanımını ifade eder.

35

rsu = - kXS

Ks+S

Tasarlanan reaktörün istenilen verimde çalışıp çalışmadığını belirlemek için, spesifik

substrat kullanım hızı(U), çamur yaşı(Өc) , çamur yükü(F/M) oranlarının belirlenmesi

gerekir.

U = -rsu= V . (S0 – S) (F/M) = S0

X Q . Ө Ө.X

Ө = Өc = V.X

QW.Xr+QE.XE

Süreklilik denklemi, yazılıp düzenlenirse;

V.d S= Q.S0 – Q.S + V.rsu

dt

rsu= -k.S.X

Ks+S

0=Q(S0-S) – k.S.X.V

Ks+S

k’ = k S0 – S = KS .X . S Ө = S0 – S

KS Ө KS+S k’.S.X

36

Atılacak çamuru belirlemek ve çamur yoğunlaştırıcı tasarımını yapabilmek için günde

üreyen çamur miktarını bilmek önemlidir.

Px = Ygöz. Q (So – S) (103g/kg) -1

Px = atılan fazla aktif çamur, (kg/gün)

Ygöz = gözlenen verim, (g/g)

Aktif çamur sistemi için atıksudaki organik maddenin giderimi için gereken teorik

oksijen ihtiyacı:

kg O2/gün = (kullanılan BOİL nintop.kütlesi, kg/gün) – 1,42 (atılan çamur miktarı,

kg/gün)

kg O2/gün = Q ( S0 – S ) ( 10 3 g/kg ) -1 - 1.42 (Px)

f

f= BOİ5’den BOİL’ye dönüşüm faktörü

AKRlerdenitrifikasyonprosesininde gerçekleştiği düşünülürse, oksijen ihtiyacı:

kg O2/gün = Q ( S0 – S ) ( 10 3 g/kg ) -1 - 1.42 (Px) + 4.57 Q ( N0-N ) ( 103 g/kg )-1

f

No = Giriş atıksuyundaki TKN, mg/l

N = Çıkış suyundaki TKN, mg/l

4,57 = TKN’nin tam oksidasyonunda gereken oksijen ihtiyacı için dönüşüm faktörü.

5.3. İyileştirici Faaliyetlerin Maliyetlerin Ve Kazançların Hesaplanması

Yağ yiyen bakteri fiyatı :

37

MicrolifeDCT003

Trigliserid, yağlar, naftalen ve hidrokarbonları giderir. Gıda, peynir, yağ, sabun tekstil

ve petrokimya sanayilerinde kullanılır. 1kg = 30 Euro

Uygulama:

Haftada iki kez 100gr dozlanmalıdır. Ayda 800gr bakteri dozlanır = 24 Euro

Armatör Fiyatı :

Su tasarrufu yapan hava basınçlı armatör fiyatı 10tl. Tesiste bulunan 35 armatör

yenileriyle değiştirilir ise bunun maliyeti, 350tl.

6. SONUÇ

6.1. Tesis Değerlendirme Özeti

6.1.1. Tesisin SWOT Analizi

38

Şekil 6.1: SWOT Analizi

Güçlü Yönler

Pazar alanına yakın olması, ulaşım maliyetini azalttığından müşteri tarafından

tercih edilmesine sebep olmuştur.

İşletmemiz, belediye sınırları içerisinde olması sebebiyle, evsel atıklarını taşıma,

transfer maliyeti olmadan bertaraf edebilmektedir.

Kendi bünyesinde ikinci bir markanın üretimini yaparak yeni bir pazar alanı

oluşturmuştur.

Yağ üretimi sırasında açığa atık olarak çıkan yağ asitlerini kendi bünyesinde

işleyerek, sabun üretiminde hammadde olarak kullanmaktadır. Bu da atılarını

kendi bünyesinde değerlendirmesi açısından tesisi, ‘sıfır atık’ prensibine bir

adım daha yaklaştırmaktadır.

39

Zayıf Yönler

Proses kapalı sistem içerisinde ilerlediğinden, oluşacak bir aksaklık ve arıza

durumunda sistemde aksamalar ve müdahale zorluğu oluşmaktadır.

Çevre yönetim belgeleri bulunmamaktadır. Tesis içerisinde bu durum risk

oluşmaktadır.

Arıtma tesisi planlanan seviyede verimli bir şekilde çalışmamaktadır.

Tesiste çalışan bir çevre mühendisi yok. Çevre görevlisi niteliğinde çalışan

personel gıda mühendisliği kökenli olduğundan çevre kalite konularına yeterli

özeni ve önemi göstermiyor.

Tehditler

Arıtma tesisi çıkış suyunda belirlenen yağ kriterleri sağlanamamaktadır.

Katı atık depolama sahaları düzenli ve bölümlendirilmiş değildir. Tehlikeli

atıklar karışık ve birlikte rastgele depolandığından kontamine olmuş tehlikeli

atık miktarı artmaktadır.

Baca gazı emisyon izinlerinin süresi dolduğu ve yenilenmediği için baca gazı

emisyon değerleri kontrol altında değildir ve bu durum bölge halkının tepkisini

çekmektedir.

Sabun üretiminde pişirme sırasında oluşan emisyon direkt havaya verilmektedir.

Zeytinyağı üretim prosesinde, hammadde açısından dışa bağımlı olduğu için

üretimin sürekliliği sağlanamayabilir.

Fırsatlar

Atıksu arıtma tesisinde yapılacak revizyon ile çıkış suyu kalitesi arttırılırken

arıtma çamuru miktarı azaltılabilir.

40

6.2. Öneriler

Çalışanlar atık yönetimi konusunda eğitilmelidir.

Bir çevre yönetim sistemi oluşturulmalıdır.

Arıtma tesisi için önerilerimiz:

Arıtma tesisi revize edilmelidir.

Arıtma çamuru azaltımı ve yeterli kimyasal kullanma konusunda iyileştirici

yöntemler araştırılmalı (örn.yağ yiyen bakteri kullanılmalı.)

Üretim prosesinden oluşan geri dönüşebilir atıklar,katı atıklar ve tehlikeli atıklar

için geçici olarak düzenli bir depo alanının oluşturulması öngörülmektedir.

Fabrikadaki lavabo ve tuvaletler için muslukların düşük akımlı aeratörlü

musluklar ile değiştirilmelidir. (Eskimiş, bozulmuş, yıpranmış musluklar

dakikada 8-10 litre su akıtırken düşük akımlı aeratörlü musluklar 4-6 litre su

tüketir. Muslukta düşük akımlı aerotörlu başlık kullanarak suyu %25-35 daha

verimli kullanılabilir)

Elektriğin verimli kullanılmasını sağlamak için akıllı sayaçlar kullanılmalıdır.

6.3. Ödev Yorumumuz

Tesisimizde çevre yönetim birimi olmaması sebebiyle kişisel araştırmalarımız

neticesinde endüstriyel atık yönetimi hakkında daha fazla bilgi sahibi olmamız

sağlandı.Küçük/Orta ölçekli işletmelerde maliyet göz önüne alınarak mümkün

olduğunca tasarruflu olma konusu tartışıldı. Ayrıca bu tür işletmeler için nasıl bir çevre

yönetim sistemi yapılması gerektiği araştırıldı ve bu konunun tesise nasıl uygulanacağı

tesis ziyaret edilerek karar verildi. Gerekli görülen iyileştirmeler için yorum yapıldı.

Üretim ve verimliliğin nasıl artacağı konusunda bilgi sahibi olmamızı sağladı.

Kaynaklar

41

Documents

Emek Yağ Sanayi A.Ş