1

TAHILLARIN TAHILLARIN DEPOLANMASIDEPOLANMASI

Depolamada amaç:

Tanenin biyolojik aktivitesini, beslenme değerini, ticari ve teknolojik değerini, hijyenik şartlarda en az kuru madde kaybı ile, en uzun süre koruyabilmektir.

BUĞDAY DEPOLAMADA ETKİLİ FAKTÖRLER

Ürünün sıcaklık ve nemi

Deponun sıcaklık ve nemi

Üründeki yabancı madde miktarı

Mikroorganizmalar

Haşere ve zararlılar

TAHILIN NEM MİKTARI ÜZERİNE ETKİLİ FAKTÖRLER

Tanenin olgunluk derecesi

Depolamadan önce uygulanan diğer işlemler

Hava koşulları

TAHILIN NEM MİKTARI YÜKSEKSE ALINACAK TEDBİRLER

Depolamadan önce kurutulmalı

Yeterli kapasitede kurutucu yoksa soğutulmalı

Hava ile teması kesilmeli

Azot atmosferinde depolanmalı

Çimlenme gücünde düşüş, Kuru madde kaybı, Bileşenlerin kompozisyonunda değişim ve kayıp, Koku, besleme değeri ve sindirim derecesinde değişim, İşleme derecesinde değişim

TAHIL UZUN SÜRE DEPOLANIRSA Depolamaya uygun tahıl danesi; Yeterince olgun, Nem oranı % 14’ ün altında,Mikroorganizmalar %14 ve üzeri nemde gelişirler. Ortalama nem değil, maksimum nem önemlidir. Bir bölgedeki nem yüksekse burada mikroorganizma gelişir ve zarar büyür.

Hasat, harman ve nakliye sırasında zedelenmemiş, sağlam, Temiz ve sağlıklı,

Depo şartları:Depo atmosferi nisbi nem: %65’in altında

sıcaklık: 5-12oC

2

DEPOLAMA SIRASINDA KİTLEDE MEYDANA GELEN DEĞİŞİMLER

Kızışma

Küflenme

Çimlenme

Çürüme

Tutukluk (kütleleşme)

Yanma

Danede depolama sırasında solunum devam eder; C6H12O6 + 6O2 6CO2 + 6 H2O + 690 Kcal

Bu enerjinin bir kısmı (%60) fizyolojik faaliyette kullanılır, geri kalanı (%40=277 Kcal) çevreye ısı enerjisi olarak verilir. Ayrıca açığa çıkan su da enzimatik aktiviteyi arttırır.

Danede ağırlık kaybı olur. Normal şartlarda (uygun depolamada) 1 yıllık kuru madde kaybı %1 civarındadır,

DEPOLAMA SIRASINDA DANEDE OLUŞAN BİYOKİMYASAL DEĞİŞİMLER

Danede su, sıcaklık ve süreye bağlı olarak enzimatikaktivite çok düşükte olsa devam eder,

Amilaz aktivitesi karbonhidratların miktarını azaltır, Lipaz aktivitesi çoklu doymamış yağ asitlerinin serbest kalmasını sağlar (acılaşma)

Danede vitamin ve mineral kaybı olur,

Fitik asit fitaz ile parçalanmakta ve Ca, Fe, Mg ve Zn’ nin insan beslenmesi açısından faydalılığı artmaktadır.

DEPOLAMA SIRASINDAKİ MİKROBİYOLOJİK DEĞİŞMELER

Küf gelişimi olur (küf kokusu olur)

Aspergillus, Penicillium, Fusarium

Solunum sonucu tanede CO2 ve su miktarı artar

Bakteri gelişimi olur

Kızışma meydana gelir

Madde kaybı artar

Taneler kahverengi- siyah bir renk alır

Ürün tamamen bozulur

DEPO ATMOSFERİ & DANE İLİŞKİLERİDEPO ATMOSFERİ & DANE İLİŞKİLERİ

Hava Sıcaklığı & Nisbi Nem

Havanın sıcaklığı arttıkça kaldırabileceği su miktarı da artar, dolayısıyla buhar basıncı artar. Hava ısındığında çevreden su alır, soğuduğunda da fazla suyu serbest su olarak çevrede yoğuşturur,Tahılın depoda kuruması ve rutubetlenmesi bu olaylarla doğrudan ilişkilidir.

Hava Nisbi Nemi & Tane Nemi

Organik materyaller (odun, deri, kumaş, kağıt, tohum vs.) genelde higroskobik (nem çekici) özelliktedir,Atmosferde organik materyal ile hava arasındaki su alışverişi bir süre sonra durur, bu noktaya “higroskobik denge” denir Örneğin buğday tane suyu %8’den %14.5’a çıkarmak için oda şartlarında %75’lik nisbi nemli ortamda 8 güne ihtiyaç vardır.

3

Hava Nisbi Nemi ile Tane Nemi Arasındaki Denge Tane Nemi & Solunum Hızı

Tanenin solunum hızı tükenen O2 ya da üretilen CO2 miktarı ile takip edilir%14-15 tane neminden sonra solunum ani olarak artar, depodaki CO2, su ve sıcaklık artışı da paralel olarak artar. Bu dönüm noktası “kritik tane nem düzeyi” olarak tanımlanır.

Buğday; %14.6 Mısır; %13.8 Soya fasülyesi; %14.0

Tane nemini etkileyen diğer faktörler

1. Yığına yeni parti mal ilavesi2. Yığın üstündeki tanelerde yoğunlaşmadan dolayı fazla su birikir, belli aralıklarda yığın karıştırılmalıdır3. Yıkama suyu, yağmur suyu v.s. tane suyunu arttırabilir4. Su, önce ruşeyme girer dolayısıyla kritik tane nemi aşıldığında çimlenme tehlikesi başlar.

Tane Nemi %16-20 olursa;

• Çevre nisbi nemi %85’e ulaşır,• Küf aktivitesi artar, solunum hızlanır, hızlı bir sıcaklık artışı görülür, (52-55oC’ ye ulaşılır)

• Bu yüksek sıcaklıkta yığın merkezinde oksijen azlığıyla beraber küf kokulu koyu kahve renkte yanık taneler oluşur, buna “silo yanığı” yada “ambar yanığı” denir.

Tane Nemi %20-30 olursa;

• Çevre nisbi nemi %98’e ulaşır• Tahıl çimlenir,• Aerobik bakteri ve mayaların aktivitesi sonucu yığında ekşime ve çürüme görülür.

4

DEPO ZARARLILARIDEPO ZARARLILARI

İlaçlanmamış, iyi ambarlanmamış açıktaki yığınlarda fare ve böcek zararlıları görülür.

%13 tane nemi ve 21°C sıcaklık haşere zararı için idealdir.

Depo sıcaklığı 10°C; böcek gelişimini önler %9 tane nemi; böcek gelişimini önler

Haşerelerin zararı kemirerek ve zedeleyerek olur;

yığın ağırlık kaybına uğrarenzimatik aktivite yükselirböceklerin metabolizmasından dolayı taneler ısınır. sıcaklık artışından dolayı nem göçü olur ve tanede yüksek nemli bölgeler oluşur, mikroorganizma gelişimi başlar

Karıştırma ve HavalandırmaKarıştırma ve Havalandırma

1. Yığın içinde homojen nem dağılımı ve higroskobik denge sağlanır,

2. Genel ve lokal olarak yığını tehdit eden sıcaklık artışı ve kızışma engellenir,

3. Küf, ilaç vb. gibi yabancı kokuların yığından uzaklaştırılmasını sağlar,

4. Havalandırma işlemi, nisbi nemi düşük ve ürüne göre sıcak bir hava akımı ile sağlanırsa, tahıl danesi su kaybederek birlikte kurutma işlemine tabi tutulmuş olur.

KurutmaKurutmaKurutma işlemi, tane ile atmosfer arasındaki higroskobik

denge ilişkisinden faydalanarak, fazla tane suyunun uzaklaştırılmasıdır.

Dört yöntemle yapılır;1. Güneşte, 15 cm yüksekliğinde yayılarak2. Karıştırma ve havalandırma sistemleri ile3. Isıtılmış hava verilerek4. Kurutma kuleleri aracılığıyla

• Tahılın teknolojik yönden zarar görmemesi için sıcaklığın 63oC’yi geçmemesi gerekir

1. Kapalı Depo

a. Silo (yatay veya düşey silo)

b. Ambar (dökme veya çuval)

2. Açık Depo

3. Özel Depo

a. Hava almaz depo

b. Serin depo

DEPOLAMA YÖNTEMLERİDEPOLAMA YÖNTEMLERİAz miktarda tahıl kısa bir süre için, açıkta, bir çatı altında, ambar denilen depolarda, yerden biraz yüksek sundurmalara dökülerek depolanır, Fare, kuş ve böcek gibi zararlılara açıktır,Yığın tabanı sıkıştırılmış toprak veya beton olabilir, %13 rutubetli tahıl 4-5 metre yükseklikte 2 yıl depolanabilir,

Dökme Yığınlar:

5

Çuvallarda Depolama:

Haşere zararı mümkün olduğunca azalır, Tahıl rutubetinin % 14’ün altında olması istenir,Çuvallar yerden en az 10 cm yükseklikte tahta ızgaralar üzerine konulmalı Üst üste en fazla 4-5 çuval konulmalı İstifler düzenli olmalı, aralarında boşluk bırakılmalıAyda bir alttakiler üste gelecek şekilde çuvallar yer değiştirilmeli

Toprak Altı Kuyular

• Tane nemi % 13’ün altında olan tahıllar 1 yıldan fazla bir süre saklanabilir,• Toprak ile temas olduğundan taban kuru toprak olmalı• Toprakaltı kuyularda derinlik 2-6 metre yan kenarlar 3-6 metre olabilir. Beton tabanlıların en yaygını 35x8 metre kenar uzunluğunda 600 ton kapasiteli olanlardır.

Siloların Genel Özellikleri:Siloların Genel Özellikleri:

1. Yan yana dizilmiş 4 adetten 4 düzineye kadar varan sayıda dikey hücrelerden oluşmuştur.

2. Daha emin bir depolama için kaba temizleme ünitesine sahip olabilirler.

3. 50-250 tona varan hücre depolama kapasitesine sahiptirler. İç hacimleri yüksek ve ekonomiktirler.

4. Çeşitli yapı malzemesinden inşa edilebilirler ve bu özelliklerine göre sınıflandırılırlar.

Ahşap Silolar• Düşük kapasiteli, küçük değirmenlerde• Yangın tehlikesi

Beton Silolar• Isı ve gaz geçirgenliği düşük,• Sıcak ve sahil bölgeleri için uygun,• Haşere ve kemirgenlere karşı tedbir almak kolay

Çelik Silolar• Atmosfer sıcaklığından fazla etkilenirler, özellikle serin iklimlere uygun silo tipi olmaktadır.

DEPOLAMA ŞARTLARIDEPOLAMA ŞARTLARI

Tahılın nemi, %14-15’i geçmemeli

Depo nisbi nemi, %65’in altında olmalı

Depo sıcaklığı, 5-10oC olmalı

Hava sıcaklığı, tahıl sıcaklığı ve depo içi sıcaklığı sürekli ölçülmeli

Ürünün havalandırılması yapılmalı

Depo, iyi havalandırılabilmeli

Tahıldan numune alınarak kontroller yapılmalı

Depolarda Yardımcı DonanımlarDepolarda Yardımcı Donanımlar

Kaba Temizleme Ünitesi: Canlı ve ölü böcek ve parçaları, kırık daneler ve tozlar ayrılır.

• Yatay veya silindirik elekler,• Aspiratör elekler,• Triyörler,• Entoleterler

Elevatörler: konveyör veya taşıyıcılar• Tahılların hücrelere doldurulmalarında,• Yükseğe taşınmasında,• Yatay olarak istenen noktaya ilerletilmesinde

6

Helezon Taşıyıcılar: Daha çok eğik olmak üzere yatay taşıma da yapabilirler. Alt ucu yığına daldırılmış bir boru içinde dönen helezondan ibarettir.

Sarsak Taşıyıcılar: İki uçtan asılı yatay borular olup, buna bir krank sitemi ile uzunlamasına ileri geri hareket verilir. Ürün bir ucun üst tarafından bırakılır ve salınım sırasında yayılan ürün diğer uçta borunun alt tarafından dışarı alınır.

Kovalı Köşebent Taşıyıcılar: Biri aşağıda diğeri yukarıda bulunan iki kasnak üzerinde dönen sonsuz bant üzerine belli aralıklarla kova veya yukarıya meyilli köşebentler yerleştirilmiştir. Sistemin alt ucu yığına daldırıldığında, kovalar veya köşebentler aldıkları tahılı bantın dönmesi ile üst kısımlara taşırlar ve kasnak dönüşünde ters dönerek yüklerini bir başka yatay taşıyıcıya boşaltırlar.

Zincir Taşıyıcılar: Bir düz tabanlı olukta hareket eden merdiven şeklinde bağlantılı zincir aralıkları içine aldığı tahılı yatay olarak sürükler.

Bant Taşıyıcılar: Özellikle yatay taşımada kullanılırlar, iki kasnak arasında dönen sonsuz bant üzerinde taşıma yapılır.

Pnömatik Taşıyıcılar: En fonksiyonel, bunun yanında en fazla işletme giderlerine sahip olan taşıyıcı tipidir. Alt ucu tahıl yığınına daldırılmış yatay veya dik bir borunun üst ucundan kuvvetli bir aspiratörle emiş sağlanır. Bu şekilde yukarı çekilen ürün bir genişleme odasına alınarak hızı düşürülür. Birlikte çıktığı havadan ayırt edilir.