-
Tahsin Banguoğlu’n6. Kurultay daki konuşması
İLERt, ZENGİN TÜRKÇE — e. Kurultayda konuşan Tahsin Banguoğlu
şöyle diyordu: «Türfe dili kendi bünyesinden terimler yaratacaktır.
Münevverlerimiz 'teo- rübe etmek ' diyorlardı. Ama ‘denem ek ’
elbette tecrübe etmek kelimesinin başını yiyecektir .»
- 15 -6. Kurultay(19.12.1949.23.12.1949)
6 Kurultay Dil Kurumu nun doğal bakkam olan Milli Eğitim Bakam
Tah sin Banguoğlu’nun konuş masıyla açıldı. Bu konuşmadan birkaç
parça alıyorum.
«...Bizim yazı dili davamız diğer milli kültür davalarımız gibi
yüz yıldan beri mütalaa mevzuudur, münakaşa mevzuudur. Yüzyıldan
ben üzerinde çalışılan, uğraşılan bir mevzudur. Çünkü biz bir
millet olarak imparatorluk tan bir milli dil tevarüs etmedik.
Tevarüs ettiğimiz şey bir sınıf dilidir. Bu, anahtarı ancak mahdut
kimselerin elinde o- lan bir İfade vasıtasıdır.
...Edebiyatımız gibi resmi dilimiz de İlim dilimiz de 1908
inkılabına gelinceye kadar henüz bir sınıf dili olmaktan
kurtulamamıştır. Bunun adına biz Osmanlıca diyoruz. Hakikat şudur
ki bu dil, grameri ayrı, lügati ayn, üslubu ayrı ve yaşayan Türk
diliyle alakası pek az bir dildir... Yazı dilinin milli olması ve
halk tarafından anlaşılması o yazı dilinin halk dilinden neşet
etmiş olması demektir.
...Ziya Gökalp ve arkadaşları «konuştuğun gibi yaz» parolasıyla,
yazı yazan münevvere, memura. devlet dilini kullananlara, ilim
adamlarına ko nuşurken kullandıkları vokabüleri yazıya geçirmek
yolunu açmışlardı. Fakat bu vokabülerin mahiyeti ne idi? Bu vokabü-
ler o devirde küçük bir münevver zümrenin malı olan ve eski yazı
dilinin şiddetli tesiri altında bulu nan bir vokabülerdi. Konuşulan
dil demek, geniş
ölçüde halkın konuştuğu dil demek değildi. Bu, o devir
münevverlerinin a- ralarmda konuştukları bir dildi. Bu ise oldukça
dar bir vokabülere ve yabancı kelimelerle fazlaca mahmül bulunan
bir vokabülere sahipti.
...Bu yeni dilimizde te rimlerimiz nasıl olacaktı? Bu davayı da
Türkçüler halledememişlerdi. Hatta onlarda yer yer şu ifadeyi
bulursunuz: «Arapçamekteplerimizde klasik dil olarak devam
edecektir. Fransızlar için Latince nasıl klasik bir dil ise bizim
için de Arapça öyle bir klasik dil olacaktır.»
îşte Cumhuriyet devri bu iki noktadan Türk dili nin tekamül
imkânları ü zerinde durmuştur. Birisi yazı dilinin vokabüleri
davası, İkincisi de terimler meselesi. Şu kanaate
varıldı: Küçük bir zümrenin konuşma dili olan bu vokabüler halk
dili istikametinde genişliyecektlr. Bu kararı Cumhuriyet devrinde
Atatürk’ün işaretinden aldık.- Halk dilinin bütün servetleri yazı
dilinin malı olacaktır. İ- kinci karar şudur: Türk dili kendi
bünyesinden te rimler yaratacaktır.
Birinci dava ilerlemiş ve günümüze kadar ilerle mekte
bulunmuştur. Münevverlerimiz «tecrübe et | mek» diyorlardı. Fakat ı
•denemek» kelimesi halk I dilinde dipdiri yaşamakta idi. «Denemek»
elbette «tecrübe etmek»le rekabet edecek ve birgün «tecrübe etmek»
kelimesinin ba şını yiyecektir, _______
YARIN: İki ayn kurul seçilmesi kabul edildi...
-
Ömer Asım AKSOYun anıları TDKde 42 yil
iki ayrı kurul seçilmesi kabul edildi
1950’LERDE — 1950’11 yıllarda yapılan dılr TDK Kurultayı İlgiyle
İzleniyor, ön sıradaysa, sırayla Ruşen Eşref Ünaydın, Peyaml Safa
ve hemen yanında Nurullah Ataç’m bulunması ilginç.
- 16 -...Bu vokabüler millileş
meşinin, sadeleşmesinin önüne geçmek de hiç kim senin kârı
değildir... Yazı dilinin halklaşması, bu, Türkçüler devrini
«Yaşayan dil» ölçüsünü çok geç miş, çok daha ileri var mış
bulunmaktadır.
...Bu Kurumu Atatürk meydana getirmiştir ve ona sarih
direktifler vermiştir. Kurum, on yedi seneden beri bu istikam mette
çalıştı. Bundan boy le yalnız o ideal yolunda ileri Türkçe,
müstakil Türkçe ve zengin Türkçe yolunda çalışacaktır.»
Banguoğlu bu konuşmasında Dil Kurumunun yeni bir örgütlenme
zorunda bulunduğunu da söyleyerek «Projeye göre beş kişilik bir
idare heyetiyle yir mi beş kişilik bir ilim heyeti bulunacaktır.
Bütün ilmi meseleler bu ilim heyetinde konuşulacak, oradan
geçtikten sonra ef kar-ı umumiyeye arz edilecektir. Bu suretle işle
rimizin daha isabetli ol ması imkânını bulacağımız ümidindeyiz»
dedi.
Hüseyin Cahit Yalçın ve Ataç
Banguoğlu, açış konuşması sonunda kurultay başkanlık divanı
seçimlerine geçti ve başkanlık i- çln İstanbul milletvekili Hüseyin
Cahit Yalçın’m önerildiğini söyliyerek ö- neriyi oya sundu ve kabul
edildiğini bildirdi. Bu ama da Nurullah Ataç şöyle de di: «Bize
niçin teklif edildiğini söyleyin, niçin kabul etmediğimizi söyliye-
lim. Hüseyin Cahit Yal çm, hiçbir zaman Türk di li davasına
katılmamıştır. Ben Şükrü Saraçoğlu’nu teklif ediyorum.»
Bu arada başkanlık divanı için başka adlar önerenler de oldu.
Ancak Banguoğlu, Hüseyin Cahit
Yalçm'ın daha önce kabuledildiğini söyledi. Tekrar oylama
yapılmasının ka bul edilip edilmediğini oya sundu, kabul edilmediği
anlaşıldı.
Kürsüye gelen Hüseyin Cahit, gösterilen güvene teşekkür etti ve
on yedi yıldan beri Dil Kurumunun çalışmalarıyla Türk- çenin
gelişmesi v# zengin leşmesi yolunda epey işler başarıldığını
söyledi.Bilim kurulu, yönetim kurulu
Bu tarihe değin kurultayca (genel kurulca) seçilip hem yönetim
hem ilim işlerini yürüten kurul Genel Merkez Kurulu iken 6.
Kurultayca yapılan tüzük değişikliğiyle biri yönetim kurulu, biri
de bilim kurulu olmak üzere iki ayn kurul seçilmesi kabul edildi.
Bu iki kuru
lun birleşmesiyle oluşacak ve yılda en az bir kez toplanacak
kurulun adı Genel Merkez Kurulu oldu. Bilim Kurulu, Dil Ku rumunun
bilimsel çalışmalarım düzenlemekle. Yönetim Kurulu da sadece
yönetim ve hesap işleriyle görevli İdL
Sürekli olarak iş başında bulunması gereken Yö netim Kurulu şu
kişilerden oluştu:
Genel yazman: Haşan Reşit Tonkut
Sayman üye: KemalTuran
Üyeler: Agah Sim Le- vend. Hamdı Akverdi, Hû şeyin Avnl
Göktürk.
Bilim Kurulu da şu kişilerden oluşuyordu: Mem- duh Şevket
Esendal (baş kan), Saim Ali Dilemre, Kadri Yörükoğlu, Halil Ni
metullah Öztürk, Suut Ke
mal Yetkin, Mehmet Ali Ağakay, Falih Rıfkı Atay. Besim Atalay,
Naim Ha zım Onat, İsmail Hikmet Ertaylan, Haşan Ali Yücel,
Necmettin Halil O nan, Mustafa Nihat Özön, Bedrettin Tuncel, Hakkı
Tank Us, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Reşat Nuri Güntekin, Zeki Zeren,
Adnan Saygun, Hikmet Bi- rand, Hüseyin Cahit Yal çın. Peyami Safa.
Ömer Asım Aksoy, Mehmet Tuğ rul, Samım Sinanoğlu, Suat Baydur,
Macit Gökberk, Selahattin Batu, Ahmet Cevat Emre, Nihat Sami Ban
arlı.
YARIN: Çalışma alanımız daraldı, denetim arttı...
-
1950 seçimleriyle iktidar değişiyor— 17 —
du adların kimisi Dil Kurumunun üyesi bile değildi. Dahası Ataç
gibi bir dil devrimcisi seçilmemişti de Nihat Sami gibi Dil
Kurumunun karşısında cilan bir kişi listeye girmiş ti.Bu düzen
işlemiyordu
Banguoğlu bu düzenden çok şey bekliyordu. Bilim Kurulu,
dilimizin bütün sorunlarını enine boyuna görüşecek, çalışmalara yön
verecekti. Düşünce, soyut olarak güzeldi. Ama bunun
somutlaştırılmasını sağlıyacak koşullar, ör gütler
düşünülmemişti.
a) Yönetim Kurulu kendini görevlilerin devamı, aylıklarının
verilmesi, özlük işlerinin izlenmesi, bi nanin temizlik, yakıt,
aydınlatma gibi işlerine bakılması... ile yükümlü sa yiyor,
görevlilerin bilimsel çalışmalarına karışma yetkisini kendinde
görmü yordu. Üstelik hergün Ku ruma gelmelerine de hem olanak hem
gerek yoktu. Genel yazman bile sürek li olarak iş başında bulun
muyordu.
b) Yılda bîr ya da iki
kez toplanacak bilim kurulu, dilimizin bütün sorunlarını nasıl
ele alabilir, hepsini nasıl görüşüp tartışabilir, nasıl doğru
kararlar verebilirdi? Sürekli çalışacak daha küçük bir kuruluş da
bulun malı idi ki hem çalışma lan günü gününe izlesin hem de büyük
bilim kuruluna, üzerinde görüşülecek konular götürsün. Ka rarlann
uygulanmasını.
idiyse de Gramer, Tarama ve Yaym konulan bir yana
itilemezdi.
Bilim Kurulu uygun gör düğü üç çalışma alanı için kendi
arasından ikişer denetçi seçti. Mehmet Ali Ağakay ile Mustafa Nihat
Özön Sözlük Bürosu denetçiliğine, Ömer Ak- soy ile Adnan Saygun Der
leme Bürosu denetçiliğine, Kadri Yörükoğlu İle Sa- mim Sinanoğlu
Terim Bü
Tüzüğe göre kurumun koruyucu Genel Baş. kanı İsmet İnönü, Doğal
Başkam Milli Eğitim Bakam’ydı. Ama yeni iktidarın Bakanı Tevfik
İleri bu duruma karşı çıkıyordu.
çalışmalann sürekli olarak izlenmesini sağlayacak bir örgüt
yoktu.
c) Bilim kurulu eski çalışma kollarının sayısını üçe indirmişti:
Sözlük Der leme, Terim. Eskiden var olan Gramer, Filoloji (Tarama)
, Teknik Terimler. Yayın, Etimoloji, Lengüistik kollan
kaldmlıyordu. Her ne kadar Lengüistik ve Etimoloji konulannda bir
varlık gösterilemiyor
rosu denetçiliğine getirildiler. Bu görevler ücret sizdi.
Denetçiler sürekli olarak iş başında buluna cak değillerdi- Haftada
bir iki saat, bürolarına bağlı görevlileri denetleye çeklerdi.
Görüldüğü gibi Kurumun çalışma alanlan daraltılmış olmakla
birlikte bu alanlardaki çalışmala nn sürekli olarak denetlenmesi de
sağlanmıştı. Es
kiden her kolun başkam, hem bilim, hem yönetim işlerinin
sorumlusu olduğundan ve sürekli olarak kolunun başında
bulunduğundan çalışmalar düzgün yürürdü. Şimdi kol başkanlan yoktu.
Çalışma lar gereği gibi izlenemi yordu. Görevliler sanki kendi
hallerine bırakılmışlardı. Kurum başıboş kalmıştı.
ç) Düzenin işlemeyiş nedenleri arasında, beş ay sonra bir de
siyasal neden eklendi. 1950 seçimleriyle iktidar değişti. Tüzüğümü
ze göre Kurumun Koruyucu Genel Başkanı İsmet İnönü’nün, Doğal
Başkanı Milli Eğitim Bakanı idi. Yeni iktidarın Milli Eğitim Bakanı
Tevfik ileri, bir Kurumda hem İnönü’ nün Koruyucu Genel Başkan, hem
karşı partiden olan kendisinin Doğal Başkan olarak bulunama yacağmı
söylüyordu.
YARIN: Birinci Olağanüstü Kurultay (1951)
-
Birinci Olağanüstü Kurultay (1951)- 13-
Bir yandan Dil Kuru- munda çalışına düzeni kal maması, öte
yandan tüzüğümüzdeki Koruyucu Baş kanlıkla Doğal Başkanlık
maddelerinin gözden geçirilmesi zorunluluğu olağanüstü bir
kurultayın toplanarak aksaklıkları giderecek yeni bir düzen leme
yapmasını gerekti riyordu. Bunu Doğal Başkan Tevfik İleri de
istiyordu.
Sanıyorum ki, yeni Yönetim Kurulunun, onun düşüncesinde olan
kişilerden oluşacağını umuyordu. Ama bundan sonraki bölümde
görüleceği gibi, sonuç böyle çıkmadı.Birinci Olağanüstü Kurultay
(8.2.1951)
Toplanması bir zorunlu luk durumunu alan 1, Ola ğanüstü
Kurultay, 8.2.195 L günü Dil Kurumu’nun Do ğal Başkanı Tevfik
İleri' nin bir konuşmasıyla açıldı. Tevfik İleri şöyle diyordu:
«... Türk Dil Kurumu’ nun vazifesi, Türk halkının çoğunluğu
arasında yaşamakta, Türk fikir ve sanat adamları tarafından
kullanılıp güzelleştiril-1
mekte olan dilimizi, üzerinde yürüdüğü millileşmek ve
zenginleşmek yolunda hızlandırmaktır... Böyle bir cemiyetin ta
marnıyla milli ve ilmi bir hedefe doğru yürümesi ve bu yürüyüş
yolunda en u- fak siyasi bir endişeye ka pılmaksızm, en ufak bir
siyasi baskıya boyun eğ- meksizin yalnız Türk milletinin mukaddes
dili için çalışmasından daha tabii hiç bir hareket tasavvur
edemiyorum Bu sebepledir ki, hükümet teşekkülünde vazifeli ve
siyasi şahsiyete haiz bir Milli E- ğitim Bakanının, şimdiye kadar
olduğu gibi böyle bir ilim cemiyetinde başkan olmasında ve başkan
kalmasında büyük mahzur görüyorum. Bunun için Türk Dil Kurumu’nun
Başkanı bir devlet, siyaset adamı değil, bir dil adamı, bir ilim
adamı olmalıdır kanaatindeyim.
... Ben halk arasında do
laştıkça. köylerde, kasabalarda, şehirlerde, okul ve aile
birliklerinde halk ve münevver birçok Türk va tandaşı bana müracaat
etti. Okullarımızda çocuklarına öğretilmekte o- lan Türkçenin bir
işe yaramadığını ve onu asla sevmediklerini yana yakıla anlattılar.
Bu iddialar, bu şikâyetler, üzerinde hiç durulmadan reddedi-
lebilecek şeyler değildir. Türkiye’de halk arasında,
münevverler arasında bu mevzu üzerinde bir huzursuzluk, bir
hoşnutsuzluk vardır... Bunlar dil çalışmalarında tutulan bazı
yanlış yolların, bilhassa dili sadeleştirme ve millileştirme
hareketlerini müfrit bir tasfiyecilik- le birleştirmeyi öteden be
ri âdet haline getirmiş kimselerin eseri olabilir. Benim burada
bilvesile ü- zerinde durmak İstediğim bunların dışında bir
noktadır: Bizim büyük ve
milli dil davamızı istismar ederek Türkiye’de doğacak
anlaşmazlıklardan fay dalanmak isteyenler vardır. Çünkü
birbirleriyle anlaşacak ve sevişecek o- lan vatandaşları
birbirlerine bağlayan vasıtaların başlıcası dildir. Dil, bir
milletin birliğini kuracak ve yaşatacak olan bir kuv vettir. Bir
milletin çocuklarım atalar yadigârı o- lan dil ve sanat eserlerin
den soğutacak, milletin muhtelif nesillerini birbirinin dilinden
anlamaz ha le getirecek herhangi bir hareket milli birliği boza
bilir.Tüzükte yapılan değişiklikler
Kurultay'm en önemli konusu olan tüzük değişikliği, çeşitli
önerilerin tartışılmasından sonra şu ilkelerin kabulü ile
gerçekleştirildi,
X. İsmet İnönü’nün koruyucu Genel Başkan olduğunu belirten madde
tüzükten çıkarıldı.
2. Milli Eğitim B alt anının Doğal Başkan olduğu nu gösteren
madde tüzük ten çıkarıldı.YARIN: İki eski dost: A. Sırrt Levent ve
Ataç...
«Siyasi şahsiyete haiz bir Milli Eğitim Baka, nının böyle bir
ilmin cemiyetinde başkan ol. masında ve başkan kalmasında büyük
mah. zur görüyorum» diyordu Tevfik İleri.
-
Çıkacak derginin adı4 Türk Dili oluyor- 19 -
8. Otuz kişilik Bilim Ku rulu ile beş kişilik Yönetim Kurulu
yerine Kurumun bütün yönetim ve bilim işlerini düzenlemeye yetkili,
yılda en az üç kez toplanacak otuz beş kişilik bir Yönetim Ku rulu
seçilmesi kararlaştırıldı.
4. Yönetim Kurulu ara- sından sürekli olarak işbaşında bulunup
bilim ve yönetim işlerini yürütmek üzere. Genel Yazman, Sayman ve
gerekli görü-* len sayıda Kol Başkanın- dan oluşacak bir Yürütme
Kurulu seçilmesi ve bun lara ücret verilmesi ka-i bul edildi.Yeni
düzenin uygulanması
İşte otuz iki yıldan Beri sürüp gelen yapısal dü zen budur.
1951’den beri (1960-1963 dışında) Dil Kurtımu'nun çalışmaları şu
beş kol ile yürütülmüş tün Derleme ve Tarama, Dilbilgisi ve
Dilbilim, Söz lük, Terim, Yayın.
Atılım ve coşku döne* minde «Kolbaşı» denilen kişilerin adı da
artık «Kol Başkanı»dır.
1960 -1963 arasında «yayın«» kolundan başka bir do «tanıtma»
kolu kuruldu ise de 1963’te tanıtma işi yayın koluna eklenerek
kolun adı «Yayın ve
Tanıtma» oldu. Tüzükte ara ara birtakım değişiklikler daha
yapıldı ama bunlar temel yapı ile ilgili değildin 1951’den son ra
üç yılda bir toplanan Kurultayların, 1972’de çıkan Demekler
Kanununa göre iki yılda bir yapılması gibi.Dergi, yayın kolu v*
İstanbul bürosu
Dil devrimine karşı yazılan yazılara yanıt vermek. Dil Devrimin!
savunup açıklamak. Kurumun
bilimsel çalışmalarını, dil İle İlgili yazıları ve öe leşen dil
ürünlerini yayım lamak bir dergi çıkarmak gerektiği üzerinde uzun
uzun konuşulduktan sonra bir yayın kolu kurulmasına karar verildi.
Kurumun orgam olacak derginin İstanbul’da mı, Ankara’da mı,
çıkarılması konusu da tartışıldı. Kimi arkadaşları, Peyami Safa’nm
deneyimlerinden yararlanılmak üzere dergi nin İstanbul’da
çıkarılmasının uygun olacağını söy
lediler. Kimi arkadaşlar ise, Yayın Kolu Başkam Ankara’da
bulunacağına göre derginin Ankara'da çıkarılmasını, İstanbul’da
oturmakta olan Peyami Safa’nm yazacağı ya da toplayacağı yazıları
Anka- raya göndermesinin daha uygun olacağım bildirdiler. Bu sırada
kimi üyeler kol başkanlığına Peyami Safa’yı önerdiler. Başkan Hakkı
Tank Uş Peyami Safa’nm kol başkanlığım oya sundu Sekiz olumlu
sekiz olumsuz oy çıktı. Başkan kendi oyunu da Peyami lehine
kullandı. Ancak dokuz ay, toplan-! tıdaki sayısının çoğunluğu nu
bulamamıştı. Öte yan-1 dan kimi arkadaşlar da kol başkanlığına
Ataç’ı aday gösterdiler. Ataç’a dokuz olumlu yedi olumsuz oy
verildi. Her iki aday da dokuzar oy alınca Peyami. bu denli az
güvenle çalışamayacağım söyledi. Ataç ise, bu sonuçtan rahatsız
oldu, gücenip toplantıyı bıraktı. Bunun ü
zerine kol başkanlığı seçiminin gelecek toplantı- ya bırakılması
ve yayın Agâh Sırrı Levend’in vekillikle yönetmesi kararlaştırıldı.
Macit Gökberk ile ben bir ara Ataç’m evi- ne giderek öfkesini
yatıştırdık. Yönetim Kurulu’- nun bundan sonraki toplantısı 26 . 29
Mayıs 1951’ deyapıldı. 28/5/1951 oturumunda derginin adı üzerindeki
öneriler görüşüldü. Peyami Safa «Dilimiz»!. Suat Baydur «De- de
Korkut»u, Nurullah A- taç, «Bizim Dil»i önerdi. Sonunda Falih
Rıfkı’nın önerdiği, «Türk Dili» adı on bir oyla kabul edildi.
29 Mayış 1951, oturu- munda ise Yayın Kolu Başkanlığı’na 14 oy
ile A- taç seçilmekle birlikte İstanbul’da da bir büro a- çılması
ve bu büronun dergi yayımlarına yardım etmesi kararlaştırıldı.
Peyami Safa da 13 oyla İs« tanbul Bürosu temsilciliği ne seçildi.
Toplantıda 20 üye bulunuyordu.
Bundan önce, ölümsüzlü ğe kavuşmuş Yürütme Ku rulu üyesi
arkadaşlarım için yaptığım gibi bu kez de Yürütme Kurulu’na yeni
girmiş olan Agâh Sırrı Levend ile Nurullah Ataç’ı anmak
istiyorumı
YARIN: İki eski dost
Bir dergi çıkarma gereği üzerinde uzun uzun konuşuldu. Peyami
Safa «Dilimiz», Suat Baydur «Dede Korkut», Nurullah Ataç «BL zim
Dil» adlarım önerdi. Sonunda Falih Rıfkı’ıun önerdiği «Türk Dili»
adı kabul edildi.
-
flSiki dost: Agâh Sırrı Levend
- 20 -Agâh Sırrı Levend’in
Dil Kurumu'nda görev alması, Aralık 1949’da toplanan Altıncı
Kurultay seçimleri ile başlar. O zaman beş kişilik Yönetim
Kurulu'nda üye idi. Şubat 1951’de toplanan Olağanüstü Kurultay’dan
sonra seçildiği Genel Yazmanlığı dokuz yıl sürdü (1951 . 1960).
1963 . 1966 arasında üç yıl da Kurum Başkan- lığı'nda bulundu.
Bundan sonra 1974 tarihine değin sadece Yönetim Kurulu üyesi
idi.Agâh Sırrı Levend
Agâh Sırrı ile 1940’ta Büyük Millet Meclisi’nde başlayan
tanışmamız, 1951’de Dil Kurumu’nun toplayıcı kucağında yirmi yedi
yıl süren yakın bir arkadaşlıkla geçti. Bu süre içinde Kurumun
güçlük lerini birlikte göğüsledik; başarılarını birlikte
gerçekleştirdik.
Değerli bir Türk edebiyatı tarihçisi olan Levend’ in Türk Dil
Kurumu yayınlan arasında da ölmez yapıtlan basıldı. «Türk Di linde
Gelişme ve Sadeleşme Evreleri» adlı yapıtı Dil devrimi tarihi için
zengin belgelerle dolu, ge niş çaplı, eşi bulunmaz bir kaynaktır.
Dört cilt «Ali Şir Nevai» de bu büyük Türk’ü bütün yapıt- lanyla
tanıtan yetkin bir çalışmadır. Ahmet Rasim, Hüseyin Rahmi,
Şemsettin Sami için de güzel birer tanıtma ve inceleme kitabı
ortaya koymuştur.
öldüğü zaman Türk Di
li’nde (Aralık 1978) çıkan yazımda Dil Kurumu dışındaki yaşamı
ve yapıt- lan üzerine bilgi verdiğimden burada aynntıla- ra
girmeyeceğim. O yazıdan şu satırları alıyorum. «Çalışkanlık ve
titizlik, Levend’in çok belirgin iki niteliği idi. Türk Dil Ku-
rumundaki Genel Yazman lığı süresince öğleye değin evinde
yazılarını ve kitaplarını hazırlamakla uğraşın Kuruma öğleden sonra
gelirdi. Ben bütün gün Kurum’da bulunduğumdan kendisinin yokluğunda
Kurum İşlerini yürütmeyi bana bırakmıştı.»
Türk Dil Kurumu, tanıt
ma yayınlan arasında o nuh için bir anma kitabı çıkarmakla büyük
bir değerbilirlik göstermiştir (Agâh Sim Levend, 1982, Dil Kurumu
Yayınlan 495, 304 s. Haz.: İsmail Ulçu- gür.)
Levend’in doğum tarihi 1894, ölüm tarihi 28 Ekim 1978’dir-
Nurullah AtaçAtatürk’ün dil devrimi-
ni başlattığı yıllarda Ataç dil devriminin karşısında idi. Bunu
bir yazısında şöyle anlatır: «Ben de ön ce dil devrimine dayatma ya
kalkmıştım. Olmaz bu iş, alıştığımız sözleri bıra
kamayız, bırakırsak dilimizi yoksullaştınrız diyordum. Sonradan
anladım yanlış düşündüğümü. Dil devrimi üzerine söylenenleri
dinledim de öyle anladım... Eski dilin yetersizliğini,
kullanışsızlığını, bugünün isterlerine uyma dığını,
elverişsizliğini günden güne gördüm, anladım da onun için (öz
Türkçe yazmakta) direndim.»
Nurullah Ataç Dil Kuru mu içinde etkin görev a- lınca dili
özleştirme çabasına daha çok hız verdi. Öyle ki. Dil Kurumu’nun
özleştirme ölçüsünü aştı, antıcılığa yöneldi. Yaban
cı sözcüklere karşılık bulmak için sürekli olarak kafa yoruyor,
«tilcik»ler üretiyor, Dil Kurumu’nca yayımlanmış eski yapıtlardan,
lehçelerden karşılıklar bulup kullanıyordu. Sözgelişi eski
yapıtlardan ve lehçelerden: Ağm (temayül), Boşuğ (izin), di- ka
(nokta), dörüt (sanat), enez (zayıf), iyemli (latif), iyik (heves),
keleci (kelime), nen (şey), öy- lek (zaman), salkı (haber), savut
(silah), tapa (rağmen), taplamak (kabul etmek), tellim (daima),
tükeli (tamamiyle), uçur (saat), ücük (harf)..; ve benzeri
sözcükler bu«
ve Ataçlup yazılarına geçiriyordu Bir gün bana «Ben roman okur
gibi sözlük okurum» demişti- Demek ki. eski, yeni, lehçe, ağız
demeden sözlüklerden karşılıklar arıyordu.
Halk ağzındaki sözcüklerden de: Betlek (defter), çizek (satır),
dibelik (zaten), eseme (mantık), gerelti (perde), günce (anı
defteri)... gibi sözcükler alıp kullanıyordu. Bunların yaşama gücü
bulunup bulunmadığına bakmıyordu.
Kendisi de sözcük uyduruyordu: Buğulu (vapur), bilimtay
(akademi), danışka (anket), doğalla- yin (bittabii), düşece
(tesadüfi), düzence (disiplin), kıpı (an), sayıbilik (matematik),
sunca (itha- fiye), tilcik (kelime), kışı evi (hapishane),
sayrılar- evi (hastane), söyleşi (musahabe)..., gibi.
Örneğin (mesela) ve ilginç (enterasan) sözcüklerini kullanmadan
önce, bana bunların dil bilgisi kurallarına uyup uymadığını,
kullanılmaları konusunda benim ne düşün düğümü sormuş, olumlu
yanıtımı alınca çok sevinmişti.
Bilindiği gibi devrik tümceler kullanmayı yay gmlaştıran da
Ataç’tır. O- nun etkileyici anlatımıyla devrik tümceler
kullandığını görenler, yeril yersiz devrik tümce kullanmaya
başlamışlardır.YARIN: TBMM’de Kurum’un ödeneği kesiliyor...
«Çalışkanlık ve titizlik Levend’in çok belir, gin iki
niteliğiydi... Nurullah Ataç, Dil Ku. rumu’nun içinde etkin görev
alında dili özleştirme çabasına daha çok hız verdi.»
-
Ömer Asım AKSOYun anıları TDKU 42 YIL
Teşkilat- 1 Esasiye’ye dönülüyor- 22 -
1950'de Demokrat Parti iktidara geçince partililer Halk
Partisinin etkinliklerinden saydıkları dil devrimini de karşılarına
aldılar. Çeşitli yollarla baltalamaya çalıştıkları dil devriminin,
en ö- nemli ürünlerinden biri olan Anayasa'yı da 1952' de. yani
yedi yıl yürürlükte kaldıktan sonra eski biçimine döndürmeyi
düşündüler. Bu arada düşünceyi gerçekleştirmek için partilerinin
parla- mantodaki bilim ve sanat adımlarım kendilerine yardım etmeye
hazır buldular. İstanbul Milletvekili Fuat Köprülü ve iki yüz üç
arkadaşının önerisiyle Anayasanın değiştirilecek Teşkilatı Esasiye
kanunu geri getirildi. Öneride deniliyordu ki «dilde yaşayan birçok
kelime ve ıstılahların atılarak yerlerine ya yeniden uydurulan
birtakım kelime ve ıstılahlar fosilleşmiş olan kelimelerin
şekilleri değiştirilerek... yeni bir halita vucuda getirilmiştir...
Anayasamızın bugünkü dili Türk milletinin gerek tabii şekilde
kullandığı yazı diline ve gerekse yine tabiiliğini muhafaza eden
konuşma diline aykırı ve ondan ayrı bir dil mahiyetini
taşımaktadır... 1945 den sonra yaratılmak istenilen resmi dil,
nesiller
arasındaki bağları kırarak dilde bir ikilik ve karışıklık
yaratmıştır... Mek teplerdeki çocuklar ana ve babaları ile anlaşmak
ta güçlük çekmeye başladılar Diğer taraftan Türk dilinin kendi
bünyesi içindeki gelişmesinin ve sadeleşmesinin hızını kıran bu
yapmacık dil, nesiller arasında bir uçurum yaratmaya başladı. Bu
suretle imparatorluk devrinde yaratılmış olan avam ve havas diline
benzer
bir ikilik vücuda geldi? Millet dili ve devlet dili.*
Fuat Köprülü nün önayak olduğu önergeyi imza edenler araşında
Refik Koraltan, Adnan Menderes, Fevzi Lütfü Karaos- manoğlu, Refik
Şevket ince ile birlikte Halide Edip Adıvar'ın, Ali Canip Yöntem in
ve Hamdullah Suphi Tanrıöver’in adları bulunmakta idi. Oysa Fuat
Köprülü, 1932'de Atatürk'ün hazır bulunduğu 1. Türk dil
kurultayında şöyle demişti: «Son asırlarda türlü yabancı tesirler
altında tabii yolunu şaşırmış olan dilimize tekrar o eski
zenginliğini, istiklalini getirmek
için ilk Türk Dil Kurultayı toplanmış bulunuyor... Milli şuura
ve milli imana dayanan insan iradesinin şu son asırdan milli
lisanların inkişafına, siz de bilirsiniz. Türk ruhunu herkesten
daha evvel ve daha derin sezen bu milli temayüllere daime vazıh ve
en doğru şeklini veren Gazi, milletine hediye ettiği büyük
inkılaplar zincirinin yeni bir halkası olan muazzam dil inkılabını
da ilmin sağ
lam esasları üzerine kuruyor... Diğer inkılaplarımızla olduğu
gibi bundan da muvaffak olacağımızdan bir an bile şüphe
edemeyiz».
Fuat Köprülü'nün bu yüz seksen dereceli dönüşü şimdi onun
siyaset arkadaşı olan, Türk O- cakları'nın eski genel başkanı,
ateşli konuşmacı Hamdullah Suphi Tanrı överde daha çirkin bir
şekilde görülüyordu. İstanbul milletvekili Hamdullah Suphi
Tanrıöver Büyük Millet Meclisinin 24.12.1953 günkü oturumunda
Türkçeni* takırdayan seslerinden duyduğu rahatsızlığı anlatıyor,
«İs
ter misiniz, size insan vucudunun azasım sayayım dikkatli
dinleyiniz» dedikten sonra şunları söylüyordu: «Kafa, şakak, kulak,
kıkırdak, sakal, bıyık; bir kelime diyeyim, Allah cümlemizi
muhafaza etsin, gırtlak. Daha çirkini olmaz. «Mide» bi- zim değil
Arabmdır; bizimki «kursaktır»; bağırsak, kol, dirsek, bilek,
parmak, tırnak... Bir ricam var: Arap kelimelerini kendi
kelimelerimiz addediniz. Çıkarmak ister- misiniz? «Devlet» kalmaz
«meclis» kalmaz, çok tehlikelidir. «maliye kalmaz «hazine kalmaz»,
«kanun kalmaz.»
Hamdullar Suphi bu sözleri ile dil devriminden çok kendi ulusal
dilini yeriyordu.
Yeni Lisan'cılardan (Genç Kalemler’den) ve Türk Dil Kurumunun
1934-1940 arası Genel Mer kez Kurulu üyelerinden ve kolbaşılanndan
Ali Canip’le bütün ulıisal eylemlerde ön safta görülen Kurtuluş
Savaş'mın Halide Onbaşısının da Köprü- lüzade ve Hamdullah
Suphi’nin yanında yer almaları, siyasetin kimi kişileri nerelere
sürüklediğinin ibret verici ömekle- rindendi.
YARIN: Kurum’un bildirisini Peyami Sala yazmıştı...
Fuat Köprülü’nün yüz seksen dereceli dö. nüşü, şimdi onun
siyaset arkadaşı olan Hamdullah Suphi Tanrıöver’de daha çirkin
görünüyordu.
-
Öm er Asım AKSOYun anıları tdk de 42 yil
Kurum bildirisini Peyami Safa yazdı- 2 3 -
Dil Kurumu’nun gösterdiği tepki
Büyük Millet Meclisinde Anayasadan Teşkilatı E- sasiyeye dönüş
önerisinin görüşüldüğü sırada 2.12. 1952 günü toplanan Türk Dil
Kurumu Yönetim Kurulunun kararında şu sözler görülür: «Dil Kurumu
ömürlerim tamamlamış yahut tamamlamak üzere bulunan kelimeleri
yeniden kanun metnine almayı dilimizin gelişmesine engel olacak bir
hareket saydığından bu yola gidilmemesini ve değiştirilmesi gereken
kelimeler için yetkili bilim adanı lan ile bilim kuruluşlarına da
sorulmasını dilemişti.Anayasa komisyonu buna Iuzum görmemiş, hatta
teklifteki (x) birtakim Türkçe kelimeleri de kaldırarak yerlerine
yabancı kelimeler konmuştur».
18 3-1952 günü toplanan Dil Kurumu Yönetim Kurulu ise oy
birliğiyle verdiği ve gerekçelerini uzun uzadıya karardan sonra bir
bildiri yayınlamış şöyle demişti: «Eldeki Ana yasa metni
hazırlanırken yapıldığı gibi bu tasarının da üniversitelerimizin,
yet kili kurumlarımızin hukukçularımızın. dil bilginlerimizin ve
edebiyatçılarımızın temelli ve dik
katli incelemelerinden son ra alacağı son şekli ile Bü yük
Millet Meclisinin yüksek tasvibine sunulma lıdır.»
Bu bildiriye Anayasa metnindeki kimi sözcüklerle Teşkilat-i
Esasiye'ye dönüş taslağındaki öneri leri karşılıklı olarak gös-
18.3.1952günütoplanan Dil Kurumu Yönetim Kurulu oybirliğiyle
verdiği karardan sonra bir bildin yayınladı.Bildiriyi Peyami Safa
kaleme almıştı.
teren bir çizelge eklemişti Bildiriyi o tarihte Yönetim
Kurulumuzda üye olan Peyami Safa kaleme almıştı. Eki olan çizelgeyi
ise ben hazırlamıştım Örnek olarak bu çizilgeden bir parça
sunuyorum:
Teşkilât-ıesaslyede AnayasadaTecelli eder belirirTemerküz eder
ToplanırNamına AdınaMüzakere GörüşmeCelse OturumVefat ölümİtimat,
GüvenKati KesinCemiyet Dernek
MemnuMahremiyetTaalluk
ettiğiZarfındaSelahiyetMaznunTahsisatVekilMatbuat
Yasak Gizlilik
İlişkin olduğu İçinde Yetki Sanık
ödenek Bakan Basın
Bu bildiriye kulak asılmadı ve Anayasa çoğunluk partisinin
oylarıyla yürürlükten kaldırılarak Teşkilat-ı Esasiye Kanunu
yeniden yürürlüğe kondu
Besim Atalay’la
yeni tartışmalarım
Besim Atalay 1949'dan sonra Yönetim Kurulu üyesi değildi.
1951’de seçildiği bilim kurulu üyeliğinden de çekilmişti Daha önce
Kurum içinde yaptığı eleştirilerini artık ya Kurum'a
gönderdiğiyazılarla ya da dışardakı yay m organlarıyla sürdü
rüyordu. Benim Türk Dili dergisinin Ekim 1955 tarihli 49. sayısında
çıkan «Ya - yi nisbiyi Türkçeye Çevirme Yollan» başlıklı yazım ile
Agâh Sim Le- vend'in Türk Dili dergi sinin 44- sayısında çıkan bir
yazısı üzerine iki eleş tirisini Dil Kurumuna gönderdi. Bunlar
Derginin Temmuz 1956 tarihli 58. sayısına konuldu. Bu eleştirileri
ben de Levend de yine o sayıda yanıtladık.fx) yani Fuat Köprülü ile
203 arkadaşının teklifindeki.
YARIN: 9. Türk
Dil Kurultayı....
-
Öm er Asım AKSOY un anıları TDKde 42 YIL
27 Mayıs sonrasındaki ilk Kurultay
Bütün tartışmalarımız bir yana. Besim Atalay dil tarihimizde adı
unutulmayacak kişidir. Bazı izler her bilim adamında görülebilir.
Bunlar hizmetleri silip süpürmez. E- vet, öfkeliydi, geçimsizdi,
kavgacıydı. Kendine çok güvendiği için «herşeyi ben bilirim, ille
de benim sözüm» derdi. Ama öz Türkçeye karşı duyduğu sevgi saygı
sonsuzdu. Dizin sözcüğü, dilimize o- nun armağanıdır- Tanrı- nın
rahmetine kavuştuğu zaman (1965) dargındık. Bununla birlikte onu
mezarlığa değin uğurlayan pek az kişiden biri de bendim. \ .
9. Türk Dil Kurultayı (11.7.1960.15.7.1960)
27 Mayıs 1960 Devrimi. Dil Kurumu'nda da coşkulu bir hava
yarattı.
Devrimden bir buçuk ay sonra toplanan 9. Olağan Kurultaya Milli
Eğitim Bakanı Profesör Fehmi Ya vuz şu telgrafı göndermişti.
»Atatürk'ün dilimizi zenginleştirmek, olgunlaş tırmak ve yabancı
dillerin etkisinden kurtarmak a- macıyla kurduğu Türk Dil Kurumu
kaynaklarımızı araştırıp ortaya koymak, dilimizi kendi imkanlarıyla
geliştirmek, bir bilim ve sanat dili haline getirmek yolunda çok
verimli emekler harcamış, son yıllarda bu feyzli yo
Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel 25.1.1962 günü Dil Kurumunu ziyaret
ediyor. Soldan sağa: Ömer Asım Aksoy, Gündüz Akıncı, Sami özerdim,
Cemal Gürsel, Uluğ İğdemir, Tahsin Banguoğlu, (arkada Mehmet Ali A
gak ay), Hikmet Dlz- daroğlu, Salah Birsel.
lu kapamak isteyenlerle yılmadan savaşmıştır- Bu gün, önünde
zafer ufukları açılmış olan dil ülkücülerine devamlı başarılar
diler. Kurultayın sayın üyelerini sevgi ile selamlarım.»
Kimi üyeler, anadilimizi özleştirmek, güzelleştir mek yolundaki
benimseme ve uygulamalarından dolayı Milli Birlik Komi tesi’nin
gösterdiği yakın ilgiye Kurultayca teşekkür edilmesi için bir ö-
nerge verdiler. Söz alan Behçet Kemal Çağlar şöy le konuştu: «Bu
hayran
lığı ve bağlılığı, bu sevgi ve saygıyı içimizden gelerek
gösteriyoruz 'veka- let'i ‘ bakanlık’ yaptılar. Bu, Atatürk
•zihniyetinin en güzel ifadesidir. Her türlü hayranlığı, her türlü
sevgi ve saygıyı hak etmişlerdir. Başkanlık Divanı ile yeni
seçilecek Yönetim Kurulu'nun bir likte ziyarete gitmelerini teklif
ediyorum.»
Kurultay Başkam Tahsin Banguoğlu’da Devlet ve Hükümet Başkanı ve
Milli Birlik Komitesi Baş kanı Cemal Gürsel'e şu telgrafı çekmişti:
»Ata
türk'ün büyük önem verdiği Dil Devrimi, başkanlığınızdaki
hükümetin ve Milli Birlik Komitesi' nin yakın ilgisiyle ülküsü
yolunda hız kazanmıştır- Türkçenin egemenliği savaşında mutlu bir
çağa giren Kurultay, bu inanla sizlere saygı ve sevgilerini sunmayı
oybirliğiyle kararlaştırmıştır.»
YARIN: Huzursuz,
luklar ve çalkantılar
-
Öm er Asım AKSOY un anıları TDKde 42 YIL
Eski yönetim kurulu üyeleri suçlanıyor- 25 -
Bu Kurultay'da «Anaya sayı, Teşkilat-ı Esasiyeye çevirerek dil
ülküsüne i- hanet eden ve şimdi Yas sıada'da bulunan» eski
iktidarın parlamento üyelerinin ve «yazılan ve dev rime karşı
savaşı ile Türk Dil Devrimini yıkmaya ça lışan Peyami Safa’nın» ü-
yelikten çıkanlmasım içe ren önergeler oya sunularak kabul edildi.
Üyelik ten çıkanlanlar arasında 1951’den beri Yönetim Ku rulumuzda
üye olan, ger çek Atatürkçü Hikmet Bay ur da vardı. Çünkü Bayur,
Demokrat Parti listesinden bağımsız olarak milletvekili seçilmiş
olduğundan Anayasayı Teşkilat-ı Esasiyeye çeviren Meclis içindeydi
ve Yassıadada’ydı. Ancak ben şuna inanıyorum ki Bayur, Anayasa’nın
Teşki- lat-ı Esasiyeye çevrilmesine oy vermiş olamazdı. (Ama
Meclis’te bunu önleyecek bir girişimde bulundu mu, bunu
bilmiyorum). O günkü coşku i- çinde bu değerli Atatürkçü ve, Dil
Devrimcisi de üyelikten çıkarıldı- Bu, benim için unutulmaz bir acı
olmuştur.Eski Yönetim Kurulu aleyhindeki savlar ve sonuçları
Süresi biten Yönetim Kurulu (ki içinde ben de vardım) aleyhinde
bir ha va yaratıp yönetimi ela geçirmek isteyenler. Sözlük
basımında ve bina yapımında yolsuzluklar bulunduğunu, Kurumun borç
içinde olduğunu. hesapların denetlenmesi gerektiğini ileri sürerek
Yönetim Kurulunun aklanmaması gerekti
ğini söylüyorlardı. Aynca dört kişi, kurumda yolsuzluklar
yapılmış olduğu «avıyla resmi makamlara ihbar dilekçesi vererek
soruşturma açılmasını istemişlerdi.
Kurultay’ın kararları şöyle belirdi:
a) Türkçe Sözlüğün üçüncü baskısı için Yönetim Kuruluna geçen
büt çeyle yüz bin lira harcar ma yetkisi verilmiş ise de bu paranın
basıma yet mediği anlaşıldığından Yö netim Kurulu, yetkisini aşan
harcamasından dolayı sorumlu tutulmadı.
b) Geçen dönemde Yönetim Kurulunda bulu- lunan kişilerin bu
dönem de aday gösterilmemesi önerisi kabul edilmedi
c) Geçen dönem hesaplarını yeni baştan incelemek üzere Maliye
Bakanlığından ve Mühendisler Odasından uzmanlar istenmesi önerisi
de reddedildi-
ç) Ancak bina hesaplarının incelenip kısa zamanda bir rapor
verilmesi önerisi kabul edildi. Bu incelemeyi yapmak üzere
üyelerden Haşan Çiftçi, Sabahattin Teoman ve Nazım Ilıkça'dan
oluşan bir komisyon seçildi.
d) ç maddesi dışındaki hesap işlerinden dolayı Yö netim Kurulu
aklandı.
e) Eski Yönetim Kurulu üyelerinin üçte ikisi yeniden yönetim
kurulu üyeliğine seçildi, ancak başkanlıkta ve yürüt
me kurulunda değişiklikler oldu. Şöyle ki:
Başkan: Tahsin Bangu- oğlu
Genel Yazman: BehçetKemal Çağlar
Terim Kolu Başkanlığı: Agâh Sırrı Levend
Gramer Kolu Başkanlığı: Hasibe Mazıoğlu
Yayın Kolu Başkanlığı. Salah Birsel
Tanıtma Kolu Başkanlığı: Sunullah Ansoy (Bu kol yeni kuruldu)
geldiler. Yürütme kurulunun öteki üç üyesi eski yerlerini
korudular. Yani Sayman Üye: Uluğ İğdemir
Derleme ve Tarama Kolu Başkanlığı: Ömer Asım Aksoy
Sözlük Kolu Başkanlığı: Mehmet Ali Ağakay ola
rak belirlendi. Ancak dönem içinde değişiklikler ol
du.Huzursuzluklar ve çalkantılar
Geçen dönemin genel yazmanı Levend, birkaç ay sonra Terim kolu
başkanlığından çekilerek yalnız yönetim Kurulu üyeliğinde kaldı.
Terim Kolu Başkanlığına ise Hikmet Dizdaroğlu seçildi.
Gramer Kolu Başkanlığı na seçilmiş olan Hasibe Mazıoğlu da bir
süre sonda çekildi; yerine Gündüz Akıncı geldi. Daha sonra o da
çekildiğinden. Zeynep Korkmaz Kol Başkanı oldu.
Behçet Kemal İstanbul’da oturuyordu- Genel Yaz
man sürekli olarak Ankara'da iş başında bulunmaz sa işleri
düzgün yürütmenin olanaksız bulunduğunu anladığından, iki ay on bir
gün sonra (26. 9. 1960) çekildi- Yerine Sami Özer dim seçildi.
Bu sırada, eski yöneticileri yolsuzlukla suçlayan ihbar üzerine
hükümet de Dil Kurum unda soruşturmaya başladı.
Ote yandan, Dil Kuru- mu’nu ortadan kaldırmak için bir akademi
kurulması girişiminde bulunanlar oldu.
1960 devrimi ile yurdun her köşesinde birçok ihbarlar ve
tahkikat almış yürümüştü. Bu dalga Türk Dil Kurumu kıyılarına da
çarptı. Kurumun Gramer Kolu’nda uzman olarak çalışan Talat Tekin
(x/l), Osman Nedim Tuna (x/2), yine kurumda görevli Ayhan Göksan
(x/3), ve kurum üyelerinden Doçent Ahmet Temir, İçişleri
Bakanlığına başvurarak kurumdaki yolsuzlukların teftiş edilmesi ni
istediler.
Öte yandan Doçent Ahmet Temir, Doçent Zeynep Yılmaz, Osman Nedim
Tuna ve Talat Tekin, Dil Kurumu’nu ortadan kaldırmayı amaçlayan bir
akademi tasarısı hazırlayarak Milli Birlik Komite- si’ne sundular.
(19.8-1960)
(x/3) Ayhan Göksan, Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi’ni yeni
bitirmiş bir gençti. Dil Kurumu’n- da görevli iken Talat Tekin ve
Osman Nedim ile işbirliği yaptığından görevden ayrılmıştı-
^K& RpJ: Kurumu Ortadan Kaldırma Girişimi
Eski yönetim kurulu üyelerinin üçte ikisi yeniden üyeliğe
seçildi. Ancak başkanlıkta ve yürütme kurulunda birtakım
değişiklikler oldu.
-
Öm er Asım AKSOY un anıları TDK de 42 YILKurumu ortadan kaldırma
girişimleri
- 26 -İçişleri Bakanlığı Müfet
tiş Ali Rıza Aydos’u Dil Kurumu'nda soruşturma yapmakla
görevlendirmiş ti Aydos, dört - beş ay Dil Kurumu'nda özel bir o-
dada emrine verilen budak tiloyla çalıştı. Her şeyi, ileriden beri
yönetim kurulu üyesi olan, şimdi de sabahtan akşama değin Dil
Kurumu'nda Kol Başkanı ve Genel Yazman Vekili olan bana
soruyordu.
Kurumu ortadan kaldırma girişimi
İhbar edilen yolsuzluk konularının sayısı kırk üçtü. En önemlisi
de yeni yaptırdığımız bina harcamalarıyla ilgili idi. Sonunda hepsi
aklandı.
Dil Kurumu'nu ortadan kaldırmak isteyenler şu planı
gerçekleştirmeyi dü şünmüşlerdi: içinde Dil ve Tarih Enstitüleri de
bulunan bir Bilimler Akademisi kurulmalı; Dil ve Ta rih
Kurumlan'nın bütün varlıkları Akademiye akta nlmalı; böylece bu Ku-
rumlann çalışmalarına son verilmeli.
Biraz önce de bildirdiğim gibi Doçent Ahmet Temir'in önayak
olmasıyla Doçent Zeynep Korkmaz, Talat Tekin ve Osman Nedim Tuna
bir tasarı hazırlamış. (19.6.1960) Milli Birlik Komitesi’ne
sunmuşlardı. Tasarıya koy duklan imzada dördü de
Dil Kurumu üyesi olduklarım, aynca Ahmet Te- mir ile Zeynep
Korkmaz Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi'nde Türk Dili ve
Edebiyatı Kürsüsü öğretim üyesi, Talat Tekin ile Osman Nedim Tuna
ise Dil Kurumu'nda uzman olduklarını belirtmişlerdi.
Tasan, bu konudaki dü şünceleri alınmak üzere kimi kuruluşlara,
bu arada Türk Dil Kurumu'na da gönderilmişti-
Tasarıda, Akademinin kuruluşuyla ilgili teknik hükümleri
kapsayan mad delerden sonra Dil ve Ta rih Kurumlarını hedef a- lan
şu hükümler bulunuyordu: «Türk Dil Kuru-mu’nun taşmır ve taşınmaz
bütün mallan Akade miye verilir. İşbaşında bu lunan yönetim kurulu
istifaya sevkedilir. Türk Dil Kurumu'nun Kavaklı dere’deki binasına
—kiraya verilen katlan boşaltılarak— Akademi yerleşir. Tarih
Kurumu'nun taşınır ve taşınmaz bütün malları da Akademiye geçer. Bu
arada Tarih Kurumu Basımevi, ‘Akademi Basım evi’ adını alır ve her
iki kurumun kitaplıklan Aka demi kitaplığı olur.«Tepkiler
Dil Kurumu, tasan ü- zerine eleştirici ve olumsuz görüşünü
bildirdiği gibi konu, basında da tep kilere yol açtı.
9.81961 ile 14.9.1961 a- rasmda çıkan birçok yazı, tasanyı ağır
biçim
de eleştirdi. Dil Kurumu bu yazılardan yaptığı seçmeleri. Bir
Tasarı Karşısında adı altındaki kitapçıkta toplayıp yayım ladı. Bu
seçmede Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun Bülent Ecevit’in, Agâh Su n
Levend’in, Uluğ Iğ- demir'in Ulus gazetesinde, Nadir Nadi’nin,
Haluk Şehsüvaroğlu’nun Cumhu riyet gazetesinde, Oktay Akbal’ın, Sam
im Kocagöz’ ün Vatan gazetesinde. Ö- mer Asım Aksoy’un Ye- nigün
gazetesinde çıkan yazılan ile Varlık, Akis, Kim, Dost dergilerinde
ve Cumhuriyet gazetesinde çıkan imzasız yazılar bulunmaktadır.
Benim yazım «Anayasa ya aykm bir tasan» başlığım taşıyordu-
Şöyle başlıyordu: «Bir yandaYüksek Adalet Divanı, A- nayasaya aykm
kanunlar çıkarmanın hesabını sorarken, beri yanda Anayasaya aykm
kanun tasarısı hazırlamak cüretini gösterenler bulunuyor. Elimizde
resmi yoldan gelen ve Türk Bilimler Akademisi Kanun Tasarısı adını
taşıyan ©İli dört maddelik bir metin var.
... Tasan sahipleri bunlan teklif edebilirler a- ma Milli Eğitim
Bakanlığı, her biri ayn ayn suç olan birçok hükümleri içine almış
bir tasanyı, düşünce sormak için de olsa ele almaya değer
görmemeliydi...»
Bu tepkiler üzerine ta
san bir istem görmedi; yüzüstü kaldı.
(x/l) Şimdi Hacettepe Üniversitesinde Türk Dili Profesörü olan
Talat Tekin. I959’da ben Genel Yazmanlığa vekillik ederken gelerek
Van L.'sinde Ed. öğretmeni olduğunu o- rada bilimsel araştırma o- 1
an aklan bulamadığı için görevden aynldığını, bilimsel çalışmalar
yapabilmek üzere Ankara’da kal mak ve Dil Kurumu'nda görev almak
istediğini söylemişti. Kendisine Gra mer Kolu'nda görev vermiştik.
Bir süre sonra Dil Kurumu yönetimi ile çatıştığından görevden ayn
larak Amerika'ya gitti. Orada öğretim üyesi olabilecek bir
yetkinlik kazandı.
(x/2) Osman Nedim Tuna, halk ağzından söz der leme çalışmalarına
en çok katkıda bulunanlardandır. Talat Tekin’le birlikte ona da Dil
Kurumu Gramer Kolu'nda görev vermiştik. Ancak Talat Tekin’le
işbirliği yaparak kurum yönetimini suçlar ması dolayısıyla çıkan an
laşmazlık üzerine kurumdan aynlıp Amerika’ya gitti.
YARIN: Hukuk Terimlerini Türkçeleştirmeye özel önem verdik
-
Öm er Asım AKSOY un anıları TDK de 42 YILDil Kurumu
çalışmalarına toplu bakış
- 2 7 -Meslek terimi olmasının
ötesinde toplum yaşamında geniş bir kullanım alanı bulunan hukuk
terimlerini Türkçeleştirmek için Anayasa ile atılan büyük Anayasa
ile atılan büyük a dundan sonra Türk Dil Ku rumu’nun
gerçekleştirdiği ya da desteklediği birtakım özel çalışmalar oldu.
Terim Kolu’nun uğraşı ala nında önemli bir yeri bulunan bu
çalışmaları ayrıca özetlemekte yarar görüyorum:
a) 1961 Anayasasında geçen yeni Türkçe terimleri topluma
tanıtmak için benim hazırladığım Anayasa Sözlüğü 1961 de basıldı.
1962’de ikinci ve ü- çüncü baskılan yapıldı
b) 1966'da Prof, ismet Sungurbey’in Medeni Hukuk Terimleri
Sözlüğü adıyla hazırladığı, birçok hukuk teriminin Türkçelerini
veren yapıtı bastı- nldı.
c) 1966’da Yargıtay üyelerinden Ali Rıza Önder’- in,
kanunlardaki ve büyOfc yargı organlarının kararlarındaki Türkçe
Hukuk terimlerini tarayarak hazırladığı Yasa Dili Sözlüğü
basıldı.
ç) Prof. Velidedeoğlu’- nun Yurttaşlar Yasası a- dıyla bugünkü
dile çevirdiği Kanun-u Medeni ve Borçlar Kanunu 1970’te, Terim ve
Sözcükler Kılavuzu 1975’te bastınldı. Bunlar, Türkçeyi çok güzel
kullanan değerli bir hukuk Profesörünün bulup önerdiği ve metinler
içinde tam yerini bulan Türkçe hukuk terimleri o- larak dilimize
çok şey ka- kandırmıştır. Medeni Ka
nunda yapılmakta olan değişiklikler sırasında bunlardan geniş
ölçüde yararlanılacağı kuşkusuzdur. Türk Dil Kurumu, Türkçe
leştirilen bu metinleri, Yar gıtay eski başkam ve Ana yasa
Mahkemesi üyesi ver diği kararlan öz Türkçe sözcükler ve Türkçe
hukuk terimleri ile yazarak bütün hâkimlere örnek o- lan değerli
hukukçu rahmetli Recai Seçkin’in başkanlığındaki bir hukuk ku
ruluna incelettikten sonra bastırmıştı.
d) Anayasa Mahkemesi üyelerinden Ahmet Erdoğ- du’nun metinlerini
Türkçeleştirdiği şu iki kanun
da Dil Kurumunca bastı- nldi: Memurların Yargılanmasına İlişkin
Yasa
(Memurin Muhakemat Kanunu», Ceza Yargılama- Yöntemi Yasası (Ceza
Mu hakemeleri Usulü Kanunu), Sözlüğü.
e) Dil Kurumu, Cumhuriyet Başsavcı yardımcıla nndan Şefik
Güner’in Türkçeleştirdiği Türk Ceza Kanunu’nu da bastırdı.Dil
Kurumu çalışmalarınatoplu bir bakış
Atatürk, Türk Dil Kuru- munu, yüzyıllarca ihmal edilmiş ve
kısırlaştırılmış olan dilimizi ulusal bir
güç içinde geliştirmek a- macıyla kurmuştur. Bu amaç, bir yandan
dilimiz üzerinde bilimsel araştırma yapmayı bir yandan da onu
yabancı dillerin e- gemenliğinden kurtarmayı gerektiriyordu. Her
iki yöndeki çalışmalar başarılı ve verimli olmuştur. Bunları
şöylece özetleyebiliriz:
1) Toplumda ulusal dil bilinci yaygın ve güçlü du ruma
getirilmiştir. Başarının temeli bununla atılmış, Dil Devrimi adı
verilen güçlü akım böylece o- luşmuştur. Ulusal olmayan eski dil
anlayışı ve tutumu bırakılmış, onun yeri
ni ulusal olan yeni bir dil anlayışı ve tutumu almıştır. Bu
anlayış ve tutumla ulusal dil hâzinelerimiz araştırılmış, ulusal
dil olanaklarımıza canlılık kazan dırılmıştır.
2) Türkçeleri bulunduğu, konuşma dilimizde de kullanıldığı halde
yazı dilinde küçümsenerek Arapça Farsçalan yeğlenmiş olan
kavramların Türkçe- lerine saygınlık kazandırıl mıştir Örneğin yazı
dilimizdeki «valide, peder, mahdum, kerime, lisan, ev vel, sene,
hane, taam, mahal, münasip, maada, memnu, mevcut, mani, kâ fi,
malumat, suhulet, imal
etmek, irsal etmek, zannet mek, müşahade etmek, ta lep etmek,
tevzi etmek, mü teessir olmak...» gibi sözcükler yerine «ana, baba,
oğul, kız, dil, önce, yıl, ev, yemek, yer, uygun, başka, yasak,
var, engel, yeter, bilgi, kolaylık, yapmak, göndermek, kullanmak,
sanmak, görmek, istemek, dağıtmak, üzülmek...» sözcüklerinin
kullanılması yaygınlaşmıştır.
3) Yurdumuzun çeşitli bölgelerinde halk ağzında bulunan
sözcüklerin değerlenmesiyle Derleme Sözlüğü adında 12 ciltlik bir
sözlük meydana getirilmiş, bundan alınan ve daha önce yazı dilinde
bu lunmayan birtakım sözcük ler kültür diline mal edilmiştin
Abartmak, alan, araç, asalak, çaba, doruk, güleç, güney, işkil,
kavşak, kıvanç, kuşku, kuzey, oysa, ödül, uz, sapak, sergen, sıvı,
ürün, yankı, yoğun, kınamak, yitirmek, yozlaşmak, yumak...
gibi.
4) Eski yapıtlarımızda bulunan ve son yüzyıllarda yazı dilimizde
kullanılmayan sözcüklerin taranmasıyla Tarama Sözlüğü adında 8
ciltlik bir sözlük meydana getirilmiş, bu söz lükteki birtakım
sözcüklere yeniden kullanılırlık ka zandınlmıştın An, bunluk.
değin, denli, esen, esrik. evren, g'ysv görkem, il, kez, konuk,
köken, nesne, nicelik, nitelik, oran, sonuç, tanık, yanıt, ağar
mak, ivmek, kınamak, sınamak. tartışmak, yeğlemek, utmak...
gibi
YARIN: Binlerce bilim terimi Türkçeleşti
Atatürk, Türk Dil Kurumu’nu yüzyıllarca ihmal edilmiş ve
kısırlaştırılmış olan dilimizi ulusal bir güç içinde geliştirmek
amacıyla kurmuştur. Bu amaç, bir yandan dilimiz üzerinde bilimsel
araştırma yapmayı, bir yandan da onu yabancı dillerin
egemenliğinden kurtarmayı gerektiriyordu.
-
Ömer Asım AKSOY un anıları TDK de 42 YIL
Binlerce bilim terimi Türkçeleşti - 28 -
5) Çok üretken olan dilimizin verimliliğinden yararlanma yolu
açılmış, pek çok yeni sözcük türetilmiş tir. Eskiden Arapça ve i
arşça yanlış sözcük türetmede bir salanca görülmemiştir de Türkçe
eklerle yeni sözcük türetıAe yo lu kapalı tutulmuştu. Söz gelişi
«imha, muaf, tatmin, tensip, tesit, teessüs, istimlâk, istihsal,
mütedair, felaket, nezaket, peşinen, memhur...» gibi yanlış Arapça
ve Farsça söz cükler benimsenmiştir ve Türkçenin «sütçü, avcı,
sobacı» gibi eski sözcüklerinde bulunan ve işlek o- lan *—ci» eki
bile işletil- memiştir. Dili özleştirme akımı başladıktan sonradır
ki «dilci, halkçı, deniz ci, solcu, sağcı, tarihçi, söz cü. gerici,
çıkarcı, emekçi...» gibi sözcükler yapılmıştır.
Yalnız işlek olan eklerimizle değil, az işlek olan eklerimizle
de bir çok söz cük türetilmiştir: Kazı, tanı. konu, egemen,
öğretmen, uzman, genel, özel, ilkel, bilimsel, ilke, süre, doğa,
süreç, sayaç, salonca. güvence, çağdaş, paydaş, uydu, alındı,
sömürge. gösterge, bölge, yörün ge, etkin, ilişkin, direnç, basınç,
demeç, birikim, bunalım, bildiri, çağn. ba sın, yayın, dizin,
tören, durum, verim, oluşum, ta nm, deyim, yatırım, özlem, gözlem,
çelişki, dergi,
ilgi, tepki, yetki, olanak, gelenek, tutanak, yetenek, ödenek,
görev, ödev, söylev, olumlu, yükümlü, dö nem, işlem, çekimser
küçümser, yakıt, anıt, konut, eşit, taşıt, özel, boyut u- çak.
tapmak, yaratık, bar ğışık, bencil, orantı, ayrıntı, çelişmek,
eleştirmek, kovuşturmak, uygulamak, yetinmek... gibi.
6) Eskiden beri dilimizde bulunan sözcüklerle ya da yeni
türetilmiş sözcük lerle bileşik sözcükler ya
pılmıştır: «Adçekme, akar yakıt, altyapı, alyuvar, a- tardamar,
basımevi, basıölçer, başkent, bilgisayar, bilirkişi, denizaltı,
eşdeğer li, gökdelen, içgüdü, sağduyu, ilkokul, katsayı, ola
ğanüstü, oldubitti, öngörmek, önsezi, sıkıyönetim, sıvıyağ, tekel,
uçaksavar, uyurgezer, uzunçalar, yurt sever... gibi.
7) Eskiden hep Arapça- lan ya da Farsçalan kullanılan binlerce
bilim terimi Türkçeleştirilmiştir. Çoğu Ortaöğrenimle bir bölümü
yüksek öğrenimle
ilgili olan bu terimlerden de örnekler verelim.
Dilbilgisinden: Özne,tümleç, belirteç, enlem, geçişli, dönüşlü,
ettirgen, edilgen, tezlik eylemi, —di’li geçmiş zaman...
Biyolojiden: Akyuvar, a- tardamar, dolaşım, sağ ka rrncık, orta
kulak, doku, sürüngenler, kurbağagil- ler, kökayaklılar...
Bitkibilim’den: Yumru-kök, kılcal kökler, özsu, iki çenekliler.
çiçeksizler, taçsızlar, söğütgiller...
Matematik'ten: Artı, eksi, pay, payda, birim, dar açı, dik açı.
iç ters açılar, yöndeş açılar, eşkenar üçgen...
Askerlik'ten Birlik, kuruluş, konum, öncü, artçı, er, asteğmen,
üsteğmen, yarbay, albay, subay, kur may, tugay, tümen, komutan,
denizaltı, uçaksavar...
Fizik - Kimya’dan: Kaldıraç, sarkaç, ışm, karışım, bileşim,
akkor, di renç,. akım, damıtık su, sarkıt, dikit, kumul...
Felsefe, Ruhbilim'den: Bunalım, tutku, bilinç, iz
lenim, çağrışım, içgüdü, dayanışma, varsayım, gerekircilik,
varoluşçuluk...
Hukuk’tan-. Aday, bağımsızlık, bilirkişi, çoğunluk, danıştay,
dilekçe, dokunulmazlık, egemenlik, eşitük, gensoru, gerekçe,
gündem, kamulaştırmak, kısıtlı, kovuşturma, onaylamak, önerge,
özerklik, salt çoğunluk, sanık, sav cı, seçmen, sorumluluk,
suçüstü, tanıt, tutanak, tu tuklu, tüzel kişilik, yargı-, lamak,
yasama, yeter sayı. yürürlük...
8) Birçok eski dil anı- tı, çeviri ya da tıpkıbaşım olarak
tanıtılmış, çeşitli alanlarda birçok bilimsel inceleme ve araştırma
ya yımlanmıştır. Birkaçının adı: Divanü Lugat-it-Türk tıpkıbasımı
ve çevirisi, Ku tadgubilig tıpkıbasımları ve metni, Eski Türk Ya-
zıtları, Uygurca Sözlüğü, Kırgızca Sözlüğü, Çuvaşça Sözlüğü, Eti
Dili Sözlüğü, Ali Şir Nevai'nin ya pıtları, Atabetü’l-hakayık,
Nehcül'l -feradis, Mantı- ku't-tayr. Yusuf ve Zeliha tıpkıbasımı ve
metni. Kadı Burhaneddin divanı tıp kıbasımı, Kitabü evsaf-ı
mesacidü’ş-şerife, Ettühfe- tü’z-zekiye, Eşşüzurü’z-ze- hebbiye, El
idrak haşiyesi, İbnü Mühenna Lügati, Mü- yessiretü’l - Ulum, Mecmu
atü’n-Nezair...
YARIN: Yeni sözcüklere karşı çıkmak çağdışıdır
Eskiden beri dilimizde bulunan sözcüklerle ya da yeni türetilmiş
sözcüklerle bileşik sözcükler yapıldı. Dilbilgisi, biyoloji,
bitkibilim, matematik, askerlik, fizik, kimya, felsefe, ruhbilim,
hukuk terimlerinin Türkçeleşmesi sağlandı.
-
Öm er Asım AKSOYun anıları TDK de 42 YIL
Yeni sözcüklere karşı , çağdışı- 2 9 -
9) Türk dilinin ve yazınının büyük adlan için birer tanıtıcı
kitap çıkanl- mıştır: Şinasi. Namık Kemal, Cevdet Paşa, Mütercim
Asım, Ahmet Vefik Paşa, Ahmet Mithat, Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yur
dakul, Ömer Seyfettin, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Ahmet Hikmet, Ahmet
Rasim, Şemşettin Sami, Agâh Sim Levend...
10) Cumhuriyet döneminin bütün sözlüklerine kaynaklık eden,
çağdaş yöntemlerle hazırlanmış bir Türkçe Sözlük çıkanlmış ve
düzenlenen Yazım Kılavuzu ile yazım birliği sağ lanmıştır.
11) Dil bilginlerinin değerli inceleme ve araştırmalarını içeren
ve 1953’ten beri yayımlanmakta olan Türk Dili Araştırmaları Yıl-
lığı-Belleten ve 1951'den be ri her ay çıkarılmakta olan Türk Dili
dergisi Türk Dil Kurumu’nun etkinlikleri arasında önemli bir yer
tutar
Özet olarak
Dil devriminin yürütülmesi görevini taşımakta olan Türk Dil
Kurumu, top lumun dil bilincini geliş tirmek. dilimizin
olanaklarından yararlanarak ve yüzyıllar boyu kapalı duran dil
hâzinelerimizin ka pılarını açarak Türkçemize
genişlik ve güç kazandırmıştır.
1932’den önce en büyük sözlüklerimizde 10.000’i geçmeyen Türkçe
sözcük sayısı şu elli yıl içinde birkaç kat artmış, aynca bilim
dilimiz, daha önce bulunma yan onbinlerce terim kazanmıştır-
50 yıl önceki Osmanlıca ile anlatılamayan birçok kavram, bugünkü
Türkçey- le rahatça karşılanabilmek' te ve o zaman dilimize
çevrilemeyen birçok yabancı yapıt, artık kolayca çev
rilebilmektedir.50 yıl önce tanınmış bi-
limadamlarmin ve sanatçıların yazılarındaki Türkçe oranı %40
dolaylarında iken son yılların yazılarında bu oran %90’a
yükselmiştir.
Demek ki dilimiz her yıl %1 oranında Türkçeleşmiş- tir.
Ortaya atılan kimi sözcüklerin yanlış ya da zevksiz sayılmasına
gelince: bunları kişisel ölçülerimizle hemen karalamak doğru de
ğildir. Bir sözcüğün a-
lmyazısı toplum karşısuı- da sınav verdikten sonra belli dur.
Kimimiz zevk siz bulduğu sözcükleri, kimimizin beğendiği çok gö
rülmektedir. Dahası kimi dil bilginlerinin yanlış dediği sözcükler
için kimi dil bilginleri doğru fetvası vermektedirler-
Sonra, öyle yeni sözcükler olmuştur ki ilkin herkes gülünç
bulmuşken birkaç yıl sonra dilin en değerli kazançları sayılmıştır.
Yeni çıktığında iğrendikleri sözcükleri za
manla dillerinden düşürmeyenler de az değildir. 30 yıl önce
«Teşkilatı Esa- siye»yi. «Müddeiumumi» yi savunanlara, bugün zorla-
sanız da -Anayasadan ve savcıdan vazgecirilip-eski lerini
söyletemezsiniz.
Belki tutunmaz korkusuyla yeni sözcükler önerilmiş olmasaydı
dilimiz bugün ulaştığı ulusal kimliğine kavuşamazdı.
İlerlemek, gelişmek, eski bildiklerimize yeni bilgiler katmakla
olur. Bunu dilde gerçekleştirmek, yaşayana
saplanıp kalmayı değil, dile zenginlikler getirmeyi gerektirir.
Bu nedenle «Kimsenin bilmediği» ya da «Yaşayan dile uymuyor»
gerekçesiyle yeni sözcüklere karşı çıkmak çağ dışı bir
davranıştır-
Özleştirme, ulusumuzun yüzyıllardır özlemini çek. tiği bir
gereksemedir. Bu gün kimsenin görmezlikten gelemeyeceği bir gerçek
vardır: Gazeteler, dergiler, kitaplar, resmi yazışmalar... hep
özleşen dil doğrultusundadır. Akım, toplumumuzun her kesi-
minde-dar ya da geniş öl- çülerle-benimsenmiştir.
Karınca karannca
42 yılı Türk Dil Kurumu içinde, 18 yılı da Dil Kuru munda görev
almadan önce olmak üzere 60 yıl boyunca en yoğun uğraşım Türk Dili
üzerinde oldu. Uğraşılarımın ürünlerini değerleri ne olursa olsun-
bastırdım. Kurumda görev almadan önce de sonra da Türk Dilinin
gelişmesine karınca karannca hizmet etmeğe çalıştım.
Türk Dil Kurumu yayınlarından olan Ömer Asım Aksoy Armağanı
kitabında görüldüğü gibi ortaya koyduğum küçük, büyük, ya P’tların
sayısı 6Q‘ı aştı-
— B İ T T İ —
İlerlemek, gelişmek, eski bildiklerimize yeni bilgiler katmakla
olur. Bunu dilde gerçekleştirmek, yaşayana saplanıp kalmayı değil,
dile zenginlikler getirmeyi gerektirir.
Taha Toros Arşivi
■ * 0 0 1 6 4 0 5 6 1 0 1 0 *
