127
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN VẬT LÝ ĐẠI CƯƠNG 2 ĐIN – QUANG Hà Nội 31/12/2013

Tài Liệu Điện Quang .-Hoàng Trọng

Embed Size (px)

Citation preview

  • I HC QUC GIA H NI

    TRNG I HC KHOA HC T NHIN

    VT L I CNG 2

    IN QUANG

    H Ni 31/12/2013

  • I HC QUC GIA H NI

    TRNG I HC KHOA HC T NHIN

    VT L I CNG 2

    IN QUANG

    SINH VIN : HONG VN TRNG

    LP : K54 a l

    IN THOI : 0974 971 149

    MAIL : [email protected]

    H Ni 31/12/2013

  • Li chia s

    in Quang l mn hc thuc "Khi kin thc c bn chung ca nhm ngnh" v cc ngnh o to ca trng HKHTN, HQGHN u hc mn hc ny.

    Ni dung ca in Quang gm 2 phn chnh c lin quan cht ch vi nhau:

    + in hc (bao gm in v T)

    + Quang hc (tnh cht sng v tnh cht ht ca nh sng)

    Trong phn in hc l nhng ni dung c bn v trng in v trng t. Trc ht, cn nm c cc khi nim, hiu v nh cc nh lut gii quyt cc bi tp lin quan y l iu kin cn. tip thu kin thc ca mn hc bt kh khn th cn phi xem li nhng kin thc lin quan ti mn Ton nh: o hm vi phn, tch phn hm mt bin (mn Gii tch 1 gio trnh Ton hc cao cp tp 2), tch phn hm nhiu bin (mn Gii tch 2 gio trnh Ton hc cao cp tp 3), ton t rot, ton t div,

    Cc nh lut pht biu cho in tch im, ht c bn, yu t dng,.nhng bi ton li cn tm gi tr tng hp. V th, trong qu trnh vn dng l thuyt vo bi tp th thng gp kh khn do lin quan n php tnh tch phn m c th l i tm biu thc di du tch phn.

    Bn cht ca php ly tch phn ch l php cng: cng v s cc s hng trong

    mi s hng c gi tr v cng nh:

    n

    1i

    in

    b

    a

    )f(xn

    ablimdxf(x)

    Ta s dng tch phn khi c mt hoc nhiu yu t bin i, v d in trng do cc in tch v tr khc nhau l khc nhau, cc in tch phn b lin tc. Mun tm biu thc di du tch phn th phi xc nh gi tr (v d in trng) do mt yu t vi phn v cng nh gy nn sau ly tch phn cng cc gi tr li vi nhau. Ngoi ra, biu thc di du tch phn c th xut hin vct tc l chiu ca cc vct thay i theo tng yu t vi phn. Nu c 1 yu t bin i th ta c tch phn ca hm 1 bin, nu c 2 yu t bin i th ta c tch phn mt, nu c 2 yu t bin i m bin s ny l hm ca bin s kia th c th a v tch phn ng,

    Ngoi ra, mt s nh l v nh lut cn c th hin di dng vi phn v lin quan ti ton t rot, ton t div: nh l O G trong in trng, t trng; nh lut Faraday v hin tng cm ng in t, nh lut Ampere v dng ton phn, cc phng trnh ca Maxwell. V vy cn phi hiu c rot v div:

    S

    dlE

    limErot L0S

    (trong S l din tch gii hn bi ng cong kn L)

    V

    dSE

    limEdiv S0V

    (trong V l th tch gii hn bi mt kn S)

  • Mt vn kh khn na l khi xc nh chiu theo quy tc bn tay phi th thng b gng tay. Cc bn c th thay bng quy tc vn inh c cho d tng tng, vi quy c: vn inh c xoay theo chiu kim ng h th inh c s chuyn ng tnh tin v pha trc v ngc li.

    Phn Quang hc cng cha nhiu ni dung tng ng vi lch s pht trin ca n. Trong khun kh ca mn hc v cng phc v cho thi kt thc mn, chng ta nn tp trung vo bn cht sng ca nh sng (giao thoa, nhiu x, phn cc) v bn cht ht ca nh sng (hiu ng quang in, hiu ng Compton). Nhn chung, bi tp trong phn ny d hn phn in nhng l thuyt cn phi nh th kh nhiu.

    File ny c cu trc nh sau: i vi mi phn th u tin l tm tt l thuyt vi cc cng thc hay s dng c bao quanh bi vin mu , sau l p dng l thuyt vo gii mt s bi ton lin quan. Cui file l mt s thi v kim tra. Cn hiu v ghi nh nhng ni dung l thuyt c bn, cch xy dng cng thc,v rt c th chng s xut hin trong bi thi kt thc mn hc.

    Trn y l cht kin thc t i m mnh mun chia s cng cc bn. Do hn ch nhn thc v mn hc nn c th cn ni dung no vit cha ng hoc cha y , rt mong cc bn thng cm v gp mnh chnh sa thm.

    Cc bn c iu g thc mc xin gi v a ch: [email protected]

    Hoc ng kin ln page: THI HUS KHTN H NI ca trang web facebook.com cng trao i v tho lun.

    Hong Vn Trng

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 1

    MC LC

    PHN I: IN HC .................................................................................................................. 7 A. L THUYT ......................................................................................................................... 7

    1. in trng ........................................................................................................................ 7 a. in tch ......................................................................................................................... 7 b. nh lut Coulomb ......................................................................................................... 7 c. in trng ..................................................................................................................... 8 d. ng sc in trng ................................................................................................... 8 e. Nguyn l chng cht in trng .................................................................................. 8

    2. nh l Ostrogradski Gauss (O G) .............................................................................. 9 a. Thng lng in trng ................................................................................................ 9 b. nh l O G ................................................................................................................. 9

    3. in th .............................................................................................................................. 9 a. Cng ca lc tnh in.................................................................................................... 9 b. Tnh cht th ca trng tnh in ............................................................................... 10 c. Th nng ca mt in tch trong in trng ............................................................. 10 d. in th - Hiu in th ................................................................................................ 10 e. Mt ng th ................................................................................................................. 11 g. Mi lin h gia in th v cng in trng ..................................................... 11

    4. Nng lng in trng ................................................................................................... 12 a. Nng lng tnh in ca vt dn ................................................................................ 12 b. Nng lng ca t in ................................................................................................ 12 c. Nng lng v mt nng lng in trng ........................................................... 13

    5. Dng in ......................................................................................................................... 13 a. Mt dng in .......................................................................................................... 13 b. Phng trnh lin tc .................................................................................................... 14 c. Lc l ............................................................................................................................ 14

    6. T trng ......................................................................................................................... 14 a. nh lut Ampere v tng tc t gia hai yu t dng c bn .................................. 14 b. T trng ...................................................................................................................... 15 c. nh lut Biot Savart Laplace ................................................................................ 15 d. Lc tc dng ca t trng ln dng in ................................................................... 15

    7. nh lut Ampere v dng ton phn v ng dng ......................................................... 16 a. nh lut Ampere v dng ton phn ........................................................................... 16 b. ng dng ca nh lut Ampere v dng ton phn .................................................... 16 c. nh l Ostrogradski Gauss trong t trng ............................................................ 17

    8. Lc Lorentz Hiu ng Hall ........................................................................................... 17 a. Lc Lorentz ................................................................................................................... 17 b. Hiu ng Hall ............................................................................................................... 17

    9. Cc nh lut v cm ng in t .................................................................................... 18 a. nh lut Faraday ........................................................................................................ 18 b. nh lut Lenz .............................................................................................................. 18

    10. Hin tng h cm v hin tng t cm ...................................................................... 18 a. Hin tng h cm ....................................................................................................... 18 b. Hin tng t cm ........................................................................................................ 19

    11. Nng lng t trng .................................................................................................... 19 a. Nng lng t trng ................................................................................................... 19 b. Mt nng lng t trng ....................................................................................... 19

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 2

    12. H phng trnh Maxwell v h qu ............................................................................. 19 B. BI TP .............................................................................................................................. 21

    Bi 1: in trng ca in tch im ................................................................................. 21 Bi 2: in th ca in tch im ....................................................................................... 22 Bi 3: in trng ca lng cc in ................................................................................ 22 Bi 4: in th ca lng cc in ...................................................................................... 24 Bi 5: in trng v in th ca dy dn thng di tch in .......................................... 24

    Trng hp 1: M nm trn ng trung trc ca si dy v cch trung im ca si dy

    mt khong l z. Xt trng hp c bit khi a ....................................................... 24 Trng hp 2: M nm trn ng thng AB v cch trung im O mt khong l z...... 27 Trng hp 3: M nm trn ng thng vung goc vi mt u ca si dy v cch u si dy mt khong l z .................................................................................................... 29 Trng hp 4: M nm trn ng thng vung goc vi si dy ti im cch u si dy mt khong l h, M cch si dy mt khong l z. y l trng hp tng qut cho 3 trng hp trn. ............................................................................................................ 31

    Bi 6: in trng v in th ca vng dy trn tch in ................................................ 33

    Trng hp 1: Vng dy trn tm O bn knh R, tch in q, mt in di l . im M nm trn trc ca vng dy v cch O mt khong l z. Xt trng hp c bit khi z bng 0. .............................................................................................................................. 33 Trng hp 2: Mt ng hnh tr rt mng co chiu cao h, tch in dng vi mt

    in mt l . im M nm trn trc ca hnh tr v cch tm ca mt y mt khong l z .................................................................................................................................... 35

    Trng hp 3: Bn cu rng co bn knh R, tch in dng vi mt in mt . im M nm ti tm ca bn cu..................................................................................... 36

    Bi 7: in trng v in th ca a trn tch in .......................................................... 39

    Trng hp 1: a trn tm O bn knh R, tch in dng vi mt in mt . im M nm trn trc ca a v cch O mt khong l z. Xt trng hp c bit khi z >> R

    v khi R . ................................................................................................................... 39 Trng hp 2: Hnh tr c bn knh R, tch in dng vi mt in khi l . im M nm trn trc ca khi tr v cch tm ca mt y mt khong l z. ....................... 41

    Bi 8: Xc nh vc t cm ng t B do mt dy dn thng di c dng I chy qua ti im M cch dy mt khong l z. ................................................................................. 44

    Bi 9: Xc nh vct cm ng t B do mt dng in trn tm O bn knh R, cng I gy ra ti im M nm trn trc ca vng dy trn v cch O mt khong l z. Tm cm ng t ti tm O ca vng dy trn. ................................................................................ 46

    Bi 10: Na vng dy dn in bn knh R = 0,49m v khi lng m = 250g, c dng in

    I = 25A chy qua (hnh v). Hi cn mt t trng B c hng v ln nh th no na vng dy trn l lng trong khng gian. ............................................................. 47

    Bi 11: Mt dy cp ng trc c ng knh trong d1 = 2mm v ngoi bc ch ng knh

    d2 = 8 cm, gia li v v bc l cht in mi c hng s in mi = 3. Trong li v v bc tch in tri du nhau vi mt in di = 3,14.10-4 C/m. Hy xc nh cng in trng ti cc im cch trc mt khong: ............................................. 48

    (a) r1 = 3 cm. ..................................................................................................................... 48 (b) r2 = 10 cm. ................................................................................................................... 48

    Bi 12: Cho qu cu khng dn in tm O, bn knh R = 15 cm c tch in u vi

    mt in tch khi = 1,699.10-7 C/m3, c t trong chn khng. ........................ 50 (1) Xc nh cng in trng ti im M cch tm O mt on: (a) r1 = 10 cm; (b) r2 = 30 cm. ........................................................................................................................ 50 (2) Ly in th ti v cng bng 0. Xc nh in th ti P cch tm 20 cm. ................ 50

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 3

    Bi 13: Mt qu cu kim loi tm O, bn knh R = 15 cm. Ly in th ti v cng bng 0, tch in cho qu cu n hiu in th 1500V. Hy xc nh: ...................................... 53

    (a) in tch v mt in tch trn mt qu cu. .......................................................... 53 (b) Cng in trng, hiu in th ti cc im M v N ln lt cch tm O mt khong l 5 cm v 45 cm. ................................................................................................. 53 (c) Mt in trng ti cc im M, N. ....................................................................... 53

    Bi 14: Mt dng in thng di v hn c dng in khng i 1A chy qua. Mt khung dy hnh ch nht ABCD t trong mt phng i qua dng in. Cho cnh AB = 30cm, BC = 20cm. on AB song song vi dng in, cch dng in 10cm. Hy xc nh t thng i qua cun dy. Cho hng s t thm ca mi trng bng 1. ............................ 54

    Bi 15: Mt dy tch in lin tc nm dc theo trc Ox t im x = x0 n +. Mt in tch di trn dy l 0. Tnh cng in trng v in th ti gc ta O. ... 56

    Bi 16: Mt thanh dn hnh tr, khi lng 0.72 kg, bn knh tit din 6 cm, c dng in I = 48A chy qua theo chiu mi tn, nm trn hai thanh ray c di L = 45 cm t song song v cch nhau mt khong d = 12 cm. Ton b h c t trong mt t trng u c ln 0.24 T, hng vung gc vi mt phng cha thanh dn v thanh ray. Thanh dn ng yn mt u ca ray v bt u ln khng trt theo ray. Tnh tc ca thanh dn ti thi im ri khi u kia ca ray. .......................................... 57

    Bi 17: Mt dy dn c un nh hnh v, c dng I = 5A chy qua. Bn knh cung trn l R = 3 cm. Xc nh ln v hng ca cm ng t ti tm ca cung trn. ............. 58

    Bi 18: Mt solenoid vi n = 400 vng/m c dng in bin thin I = 30(1 e-1.6t) A chy qua. Mt cun dy c tng cng N = 250 vng, bn knh 6cm c t ng trc vo trong lng ca solenoid. Tm sut in ng cm ng xut hin trong cun dy. ......... 59

    Bi 19: Mt thanh di 14 cm c tch in u, c din tch tng cng l 22 C. Xc nh cng in trng v in th ti im nm trn trc thanh, cch trung im ca thanh mt khong l 36 cm....................................................................................... 60

    Bi 20: Mt thanh dn in c mt khi lng l 0.04 kg/m, c treo bng hai si dy dn mm cho dng in I chy qua, t trong t trng Bin = 3,6 T, hng vung gc vo trong mt phng. Dng in I phi c hng v ln nh th no khng c sc cng trn cc dy treo. ..................................................................................................... 62

    Bi 21: Mt dy dn gm vng dy trn c bn knh R v hai on dy thng, di, nm trong cng mt mt phng. Dy dn c dng in I = 7A chy qua theo chiu mi tn (hnh v). Tm biu thc ca vct cm ng t ti tm ca vng dy. ........................... 63

    Bi 22: Mt cun c 15 vng dy, bn knh R = 10 cm, c cun quanh mt solenoid c bn knh 2 cm v n = 1000 vng/m. Dng in chy trong solenoid theo chiu mi tn (hnh v) v bin thin theo quy lut I = 5sin(120t) A. Tm biu thc ca sut in ng cm ng trong cun c 15 vng dy. .............................................................................. 64

    Bi 23: Mt qu cu c, bn knh 40 cm, tch in u trong ton b th tch vi in tch

    tng cng l +26C. Tm ln v hng ca cng in trng ti nhng v tr cch tm qu cu mt khong: ........................................................................................ 65

    (a) 0 cm. ............................................................................................................................ 65 (b) 10 cm. .......................................................................................................................... 65

    (c) 40 cm. .......................................................................................................................... 65 (d) 60 cm. .......................................................................................................................... 65

    Bi 24: Mt thanh c di L nm dc theo trc x (hnh v). u bn tri ca thanh c

    t ti gc ta . Thanh c tch in khng u vi mt in tch di l = .x ( l mt hng s dng). ............................................................................................... 67

    (a) n v ca l g........................................................................................................ 67 (b) Tm in th ti im M cch gc ta mt khong d............................................. 67

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 4

    Bi 25: Bn dy dn thng song song di v hn c cng dng in I = 5A (hnh v). Cc dng in A v B hng vung gc vo trong mt phng hnh v. Cc dng C v D hng vung gc ra bn ngoi mt phng hnh v. Tm ln v hng ca cm ng t

    B ti im M nm tm hnh vung c cnh 0,2m. ..................................................... 68 Bi 26: Mt qu cu khng dn in ng knh 8 cm, tch in u trong ton b th tch

    vi in tch tng cng l +5,7C. Tnh in tch cha trong cc mt cu ng tm vi qu cu c bn knh. ........................................................................................................ 69

    (a) r1 = 2 cm. ..................................................................................................................... 69

    (b) r2 = 6 cm. ..................................................................................................................... 69 Tm ln v hng ca cng in trng ti cc mt cu ng tm . ............... 69

    Bi 27: Tnh cng in trng v in th ti im P nm trn trc ca bn vnh khn

    tch in u vi mt in tch mt (hnh v). ........................................................ 71 Bi 28: Mt vt dn hnh tr di v hn, bn knh R, c dng in I chy qua (hnh v) vi

    mt dng J khng u trn tit din vt dn, J = br (vi b l hng s v r l khong

    cch tnh t trc ca hnh tr). Tm ln cm ng t B ti nhng im nm cch trc hnh tr mt khong: ....................................................................................................... 73

    (a) r1 < R. ...................................................................................................................... 73

    (b) r2 > R. ..................................................................................................................... 73 Bi 29: Thanh dn c th trt khng ma st trn hai thanh ray song song, t cch nhau

    mt khong l. Ton b h c t trong t trng u B hng vung gc vo trong

    mt phng hnh v. Mt lc khng i c ln 1NFapp lm thanh dn trt u

    sang phi vi tc 2m/s. B qua lc ma st. ............................................................... 74

    (a) Tnh cng dng in chy trong in tr R = 8. ............................................... 74 (b) Tnh cng sut ta ra trn in tr R. ......................................................................... 74

    Bi 30: Mt electrn chuyn ng trn qu o trn (hnh v) c ng nng E = 22,5 eV (1eV = 1,6.10-19 J), cm ng t B = 4,55.10-4 T. ............................................................ 75

    (a) Tnh bn knh qu o in t, bit khi lng electrn m = 9,1.10-31 kg v in tch q = 1,6.10-19 C. .................................................................................................................. 75 (b) Chu k chuyn ng ca electrn. .............................................................................. 75

    Bi 31: Mt si dy thng t nm ngang c dng I = 28A. Hi chiu v ln ca t trng bng bao nhiu n gy ra mt lc cn bng vi trng lng ca si dy. Cho bit khi lng trn mt n v chiu di ca si dy l: m/L = 46,6 g/m. .................... 77

    Bi 32: Mt dy dn thng c tch thnh hai na vng trn nh nhau, c dng I chy qua. Xc nh cng t trng ti tm O ca vng trn. .......................................... 77

    Bi 33: Tnh vct cm ng t ti tm C ca hnh c dng di y (hnh v) khi c dng I chy qua. ......................................................................................................................... 78

    Bi 34: Hai vng dy dn mt ln mt nh t song song vi nhau (hnh v). Trong vng ln c dng I ang tng. Hi: .......................................................................................... 79

    (a) Chiu ca dng in cm ng trong cun nh. ........................................................... 79 (b) Chiu ca lc tc dng ln cun nh. ......................................................................... 79

    PHN II: QUANG HC .......................................................................................................... 81 A. L THUYT ....................................................................................................................... 81

    1. C s quang hnh hc ...................................................................................................... 81 2. Giao thoa nh sng ........................................................................................................... 82

    a. nh sng l mt song ................................................................................................... 82 b. Cng sng .............................................................................................................. 82 c. Giao thoa vn khng nh x ........................................................................................ 83 d. Giao thoa vn nh x .................................................................................................. 85 e. Cc giao thoa k ........................................................................................................... 88

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 5

    3. Nhiu x nh sng ............................................................................................................ 90 a. Nguyn l Hugen Fresnel .......................................................................................... 90 b. Nhiu x Fresnel ........................................................................................................... 90 c. Nhiu x Fraunhofer ..................................................................................................... 92

    4. Phn cc nh sng ............................................................................................................ 95 5. Lng t nh sng ........................................................................................................... 97

    a. Bc x nhit .................................................................................................................. 97 b. Cc nh lut bc x ca vt en tuyt i .................................................................. 97 c. Thuyt lng t nh sng ca Einstein ........................................................................ 98 d. Hin tng quang in ................................................................................................. 99 e. Hiu ng Compton ........................................................................................................ 99

    B. BI TP ............................................................................................................................ 100 Bi 1: Chiu chm nh sng trng xung bn mng c chit sut n = 1,33 trong khng kh

    vi gc ti 60o, nh sng c bc sng 550nm phn x cho cng cc i vi bc giao thoa bng 2. Hy xc nh b dy ca bn mng. Ngoi nh sng trn cn nh sng n sc no khi phn x cng cho cng cc i. ................................................... 100

    Bi 2: Trn b mt ca mt quang c lm bng thy tinh c chit sut n = 1,7 ngi ta ph

    mt lp trong sut c chit sut n1 = 1,7 . Hy xc nh b dy ti thiu ca lp trong

    sut nh sng c bc sng 550nm khng b phn x. Coi nh sng chiu vung gc.101 Bi 3: Mt cu ca thu knh phng li tip xc vi bn thy tinh. Bn knh cong ca thu

    knh l R = 100cm. Chiu chm sng n sc c bc sng = 0,5m ti vung gc vi bn thy tnh sao cho vn Newton xut hin mt trn mt cong ca thu knh. Cho bit chit sut ca vt liu lm thu knh l n1 = 1,5 v chit sut ca thy tinh l n3 = 1,7. ................................................................................................................................. 102

    a) Hy xc nh bn knh ca vn ti th 5. ................................................................... 102 b) Khng gian gia thu knh v bn cha y sulphua cacbon c chit sut n2 = 1,63. Hy xc nh bn knh ca vn ti th 5. .............................................................. 102

    Bi 4: Hai tm thy tinh di 120 mm c mt u chm nhau cn u kia cch nhau 48 m

    to thnh nm khng kh. Chiu chm nh sng n sc c bc sng = 0,48 m xung vung gc vi mt di ca nm. Hy xc nh: .............................................. 104

    a) Khong vn. ................................................................................................................ 104 b) S vn giao thoa quan st c. ................................................................................. 104

    Bi 6: Mt ngun sng im pht nh sng n sc bc sng = 0,5m c t trn trc vung gc i qua tm ca l trn truyn sng, bn knh r = 1 mm, cch l trn mt khong a = 1m. Hy xc nh khong cch b t mn n im quan st i vi im l trn cha ng 3 i Fresnel. .............................................................................. 105

    Bi 7: Chiu chm nh sng n sc bc sng = 0,44 m ti vung gc vi khe hp b rng a. Trn mn quan st t cch khe hp 1m ngi ta o c khong cch t cc tiu nhiu x th 2 n cc i chnh gia l 50cm. Hy xc nh: ............................. 106

    a) Gc nhiu x ng vi cc tiu th 2. ......................................................................... 106 b) B rng a ca khe hp. ............................................................................................... 106

    Bi 8: Trong mt th nghim nhiu x ca sng phng qua mt khe hp di v hn, b rng khe l a = 1200nm, khong cch t mn n khe hp l 1m, nh sng c bc sng 600nm. Ly chnh gia mn lm gc, hy xc nh v tr gc v v tr trn mn ca cc i ph v cc tiu th nht (v pha gc m) trong cc trng hp khi chm sng ti:107

    a) Vung gc vi khe hp. .............................................................................................. 108 b) To vi php tuyn ca khe hp mt gc 30o. ........................................................... 108

    Bi 9: Chiu chm sng n sc song song bc sng = 0,55 m ti hai khe hp ging nhau c b rng a = 0,25mm; khong cch hai khe l d = 1,55mm. Mn quan st cch mt phng cha hai khe on D = 1m........................................................................... 109

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 6

    a) Xc nh khong cch gia cc cc i giao thoa. ..................................................... 109 b) C bao nhiu vn sng quan st c trong cc i trung tm ca bao hnh nhiu x. ........................................................................................................................................ 109

    Bi 10: Chiu mt chm sng n sc bc sng 600nm ti vung gc vi mt cch t c hng s (chu k) l d = 1900nm v s khe l N = 104. Sau cch t t mt thu knh hi t, mn quan st t mt phng tiu din ca thu knh. Hy xc nh: .................... 111

    a) V tr v b rng gc ca vch quang ph bc 2. ....................................................... 111 b) Trn mn quan st c bao nhiu vch quang ph. ................................................. 111

    Bi 11: Chiu chm nh sng pht ra t ngun Natri ti vung gc vi cch t c cc thng s nh sau: hng s d = 1900 nm v s khe N = 104. Natri c hai nh sng n sc bc sng 589 nm v 589,59 nm. Hy xc nh: .................................................... 113

    a) Khong cch gc gia hai vch quang ph bc 2 ca hai nh sng trn. ................... 113 b) Cch t c phn bit c hai vch quang ph bc 1 ca hai nh sng trn khng. Ti sao? ................................................................................................................................. 113

    Bi 12: Chiu chm nh sng t nhin c cng Io ti h gm knh phn tch A v knh phn cc P. Hy xc nh gc gia hai quang trc ca hai knh P v A nh sng i qua h I = Io/8. B qua hin tng hp th nh sng khi qua hai knh. ........................ 114

    Bi 13: Mt ngi thng thng nhy cm nht i vi nh sng c bc sng = 550 nm. Hy xc nh nhit ca mt hc en tuyt i mt ngi nhn r nht nh sng do n pht ra. ........................................................................................................ 114

    Bi 14: Ph bc x ca mt tri cc i bc sng max = 480 nm. Coi b mt ca mt tri nh vt en tuyt i. Hy xc nh nhit b mt v nng sut bc x ton phn

    ca mt tri. Cho h s Stefan Boltzmann = 5,67.10-8 W/m2K4. H s dch chuyn Wien b = 2898 m.K. ................................................................................................... 115

    Bi 15: Mt ngun sng im cng sut 3W pht nh sng n sc bc sng 589 nm. Hy xc nh s photon i qua tit din 1cm2 theo phng vung gc vi phng truyn, cch ngun 1,75 m. ....................................................................................................... 115

    Bi 16: Mt photon nng lng 150 keV tn x n hi trn electron t do ng yn di

    gc tn x 90o. Cho bc sng Compton = 2,42.10-12 m, h = 6,625.10-34 J.s, c = 3.108 m/s. Hy xc nh:......................................................................................................... 116

    a) Nng lng photon tn x. ......................................................................................... 116 b) ng nng v vn tc ca electron Compton (sau tn x). ........................................ 116

    Bi 17: Mt photon nng lng 58 keV tn x n hi trn electron t do ng yn, sau tn x bc sng photon tng ln 25%. Hy xc nh: ....................................................... 117

    a) Gc tn x. .................................................................................................................. 117 b) Bc sng v nng lng photon tn x. ................................................................... 117 Cho h = 6,625.10-34 J.s, c = 3.108 m/s, k = 2,43.10-12 m v ly 1eV = 1,6.10-19J. .......... 117

    MT S THI V KIM TRA .................................................................................. 119 1. thi cui k h nm 2013 ........................................................................................... 119 2. thi cui k II nm hc 2012 2013 ......................................................................... 120 3. thi cui k h nm 2012 ........................................................................................... 122

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 7

    PHN I: IN HC

    A. L THUYT

    1. in trng

    a. in tch

    - L mt trong nhng thuc tnh vt l c bn ca vt cht.

    - nh lut bo ton in tch: Trong mt h c lp, in tch c bo ton.

    - in tch nguyn t: L in tch nh nht c bit trong t nhin. ln:

    e = 1,6. 10-19 C (in tch ca electrn)

    - Phn loi vt cht theo tnh cht dn in:

    + Vt dn in: l vt cht m cc in tch c th chuyn ng t do trong ton b th tch ca vt.

    + Vt cch in: l vt cht trong cc in tch khng th chuyn ng t do.

    + Vt bn dn: l vt cht ch dn in c mt iu kin xc nh.

    b. nh lut Coulomb

    - Th hin mi quan h tng tc gia hai in tch im ng yn.

    - Ni dung:

    Lc tng tc gia hai in tch im c phng nm trn ng thng ni hai in tch, c chiu l lc ht nu hai in tch tri du v l lc y nu hai in tch cng du, c ln t l thun vi tch ln ca hai in tch v t l nghch vi bnh phng khong cch gia chng.

    - Biu thc:

    Nr

    r.

    r

    qqkF

    2

    21 (I.1)

    Trong :

    F l lc tng tc gia hai in tch im, c n v N.

    q1, q2 c n v C.

    r l khong cch gia hai in tch im, c n v m. Vct r c hng t in tch gy nn tc dng n in tch b tc dng.

    k l hng s tnh in,0 l hng s in:

    2

    29

    0

    2

    212

    0C

    Nm8,99.10

    4

    1k;

    Nm

    C8,85.10

    - Lc Coulomb tun theo nguyn l chng cht:

    n

    1i

    iFF

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 8

    c. in trng

    - Khi nim: in trng l mi trng vt cht tn ti xung quanh in tch v tc dng lc in ln in tch khc t trong n.

    - Vct cng in trng: Cng in trng ti mt im l mt i lng vct, c o bng lc tc dng ca in trng ln mt n v in tch dng ti im .

    C

    N

    r

    r.

    r4

    q

    q

    FE

    2

    00 (I.2)

    + Hng ca E trng vi hng ca lc tc dng F ln q0

    E hng ra ngoi in tch im nu q > 0.

    E hng vo trong in tch im nu q < 0.

    + ln:

    200 r4

    q

    q

    FE

    Vc t r hng t in tch q n im cn kho st in trng.

    d. ng sc in trng

    - ng sc in trng l ng m tip tuyn ti mi im ca n trng vi phng ca vct cng in trng ti im . Chiu ca ng sc l chiu ca

    vct cng in trng E .

    - Quy c: S ng sc i qua mt n v din tch t vung gc vi ng

    sc th bng ln ca vct cng in trng E .

    - Tp hp cc ng sc in trng gi l in ph.

    Tnh cht:

    + S ng sc i qua mt n v din tch vung gc vi chng th t l vi ln ca vect cng in trng ti .

    + Hai ng sc bt k khng th ct nhau.

    + ng sc b gin on ti ni c in tch. Cc ng sc i ra t in tch dng v i vo in tch m.

    + Cc ng sc n vung gc vi b mt ca vt dn trong iu kin tnh in.

    e. Nguyn l chng cht in trng

    - Cng in trng do h cc in tch im gy ra ti mt im bng tng vct cng in trng do tng in tch im gy ra ti im .

    C

    NEE

    n

    1i

    i (I.3)

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 9

    2. nh l Ostrogradski Gauss (O G)

    a. Thng lng in trng

    - Thng lng in trng gi qua yu t din tch dS l tch v hng gia E

    v dS.

    E.dS.cosdS.Ed

    Trong o:

    + l gc gia E v dS.

    + dSl vct php tuyn ca yu t din tch dS.

    + ln ca vct dSbng ln din tch ca yu t dS.

    - Thng lng in trng gi qua mt kn S l:

    S

    E dS.E (I.4)

    Trong trng hp ny, dSl hng ca php tuyn ngoi ca mt S ti yu t dS.

    b. nh l O G

    Thit lp mi quan h gia in tch v in trng.

    - Ni dung: Thng lng in trng gi qua mt kn S bng tng i s cc in

    tch cha trong mt kn chia cho hng s in 0.

    - Biu thc:

    n

    1i

    i

    0S

    E q1

    dS.E

    (I.5)

    - Dng vi phn ca nh l (nu in tch phn b lin tc trong th tch ca vt):

    0

    ),,(),,(Ediv

    zyxzyx

    ( l mt in tch khi ti im c ta (x, y, z))

    3. in th

    a. Cng ca lc tnh in

    - Cng cn thit a in tch th q0 t M n N l:

    NM0

    0

    N

    M

    0MNr

    1

    r

    1

    4

    qqdlEqA

    (I.6)

    rM v rN ln lt l khong cch t in tch q ti M v N.

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 10

    - Cng ny khng ph thuc vo dng ng cong dch chuyn m ch ph thuc vo v tr im u v im cui.

    - Nu c n in tch th cng dch chuyn s l:

    n

    1i NiMi0

    0iMN

    r

    1

    r

    1

    4

    qqA

    (I.7)

    b. Tnh cht th ca trng tnh in

    - Nu mt mi trng c cng dch chuyn in tch trn mt ng cong khp kn bng 0 th mi trng c tnh cht th.

    0dl.Eqdl.FA 0

    0dl.E (I.8)

    - Gi tr dl.E gi l lu s ca vct cng in trng. Lu s ca vct cng in trng dc theo ng cong kn th bng 0.

    0Erot

    c. Th nng ca mt in tch trong in trng

    - Th nng ca mt in tch q0 ti mt im trong in trng l mt gi tr bng cng ca lc tnh in dch chuyn in tch t im ang xt ra xa v cng.

    - Th nng ca mt in tch im q0 trong in trng do q gy ra:

    r4

    qqW

    0

    0

    (I.9)

    - Nu h c n in tch th:

    n

    1i i0

    0in

    1i

    ir4

    qqWW

    (I.10)

    d. in th - Hiu in th

    - in th ti mt im c tnh bng cng ca lc tnh in dch chuyn mt n v in tch dng t im ra xa v cng.

    - in th ti mt im cch in tch q mt khong r, in tch th q0 l:

    r4

    q

    q

    Wdl.EV

    00M

    (I.11)

    - Nu c nhiu in tch qi th:

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 11

    n

    1i i0

    in

    1i

    ir4

    qVV

    (I.12)

    - Do cng dch chuyn in tch q0 t M n N:

    )V(VqA NM0MN

    - Hiu in th:

    Hiu in th gia hai im M v N trong in trng l mt i lng v tr s bng cng ca lc tnh in dch chuyn mt n v in tch dng t M n N.

    NM0

    MNMN VV

    q

    AU (I.13)

    0V

    AV MM

    e. Mt ng th

    - Mt ng th l tp hp nhng im c cng mt in th.

    - Mt ng th ca in trng do in tch im gy ra l cc mt cu c tm nm ti ni c in tch.

    - Tnh cht:

    + Cc mt ng th khng ct nhau.

    + Cng ca lc tnh in dch chuyn mt in tch trn mt ng th bng 0.

    + Vct cng in trng ti mi im trn mt ng th th vung gc vi mt ng th ti im .

    g. Mi lin h gia in th v cng in trng

    - Tnh in th t cng in trng:

    M

    M dl.EV (I.14)

    Trong dl l vi phn ca yu t chiu di theo ng dch chuyn.

    - Tnh cng in trng t in th:

    Vc t cng in trng ti mt im bt k trong in trng bng v ngc du vi gradient ca in th ti im .

    VgradE (I.15)

    Ex = Vx ; Ey = Vy ; Ez = Vz

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 12

    4. Nng lng in trng

    a. Nng lng tnh in ca vt dn

    - Tnh cht ca vt dn:

    + Vct cng in trng iE ti mi im bn trong vt dn bng 0.

    + Thnh phn tip tuyn tE ca vct cng in trng ti mi im trn b mt vt dn bng 0.

    + in trng E ch cn li thnh phn vung gc: nEE

    + Mt vt dn l mt mt ng th. Vt dn cn bng tnh in l mt khi ng th.

    + Mt vt dn khc nm trong mt vt dn rng s khng b nh hng ca in trng ngoi.

    + S phn b in tch trn b mt vt dn ch ph thuc vo hnh dng ca vt dn . in tch q ch phn b trn b mt ca vt dn.

    - Nng lng ca vt dn tch in;

    2

    2

    CV2

    1

    C

    q

    2

    1qV

    2

    1W (I.16)

    Trong C l in dung ca vt dn. in dung ca vt dn bng s in tch cn truyn cho vt dn in th ca n tng ln 1V.

    + Nu vt dn l mt cu bn knh R th: R4C 0

    + T in phng: d

    SC 0 (S din tch mt mt t, d khong cch)

    + T in tr:

    1

    2

    0

    R

    Rln

    2C

    l (l chiu di t tr; R1, R2 bn knh

    trong v ngoi)

    + T in cu: d

    SC 0 (S din tch mt mt cu, d khong cch gia

    hai bn t)

    b. Nng lng ca t in

    - T in l mt h gm hai vt dn c t rt gn nhau. Cc vt dn to nn t c gi l cc bn t.

    - in dung ca t:

    U

    qC (I.17)

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 13

    Trong , q l in tch trn mt bn t v U l hiu in th gia hai bn t.

    - Ghp t:

    + Ghp ni tip:

    n

    1i iC

    1

    C

    1

    + Ghp song song:

    n

    1i

    iCC

    - Nng lng ca t tch in:

    2

    2

    CU2

    1

    C

    q

    2

    1qU

    2

    1W (I.18)

    c. Nng lng v mt nng lng in trng

    - Nng lng in trng:

    .VE2

    1W 20 (I.19)

    Trong , V l th tch phn khng gian c in trng.

    - Mt nng lng in trng:

    2

    0E2

    1

    V

    Ww (I.20)

    5. Dng in

    a. Mt dng in

    - Dng in: l dng chuyn di c hng ca cc ht mang in tch.

    - Cng dng in l lng in tch chuyn qua trong mt n v thi gian.

    dt

    dqI

    - Chiu ca dng in c quy c l chiu chuyn ng ca cc ht mang in tch dng.

    - Vct mt dng in:

    Vct mt dng in ti mi im c ln bng cng dng dI chuyn qua yu t mt dSn t vung gc vi hng chuyn ng ca cc ht mang in ti chia cho dSn:

    ndS

    dIj (I.21)

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 14

    + Hng ca vct j trng vi hng chuyn ng ca cc ht mang in tch

    dng.

    - Do , cng dng qua mt mt c tit din S l:

    s

    dS.jI (I.22)

    b. Phng trnh lin tc

    Mt kn S nm trong mi trng c dng in chy qua th:

    dVt

    dVjdiv

    dt

    dqdS.j

    V VS

    t

    jdiv

    (I.23)

    - i vi dng dng th:

    0jdiv

    c. Lc l

    Lc l c c trng bng cng m n thc hin c a mt n v in tch dng i c theo mch in.

    Vq

    A (I.24)

    6. T trng

    a. nh lut Ampere v tng tc t gia hai yu t dng c bn

    - Yu t dng c bn: l mt on v cng ngn ca dy dn c dng chy qua

    (k hiu l dlI ) trong dlc chiu trng vi chiu dng in.

    - nh lut Ampere: lc t do yu t dng 11dlI tc dng ln yu t

    dng 22 dlI cng t trong chn khng l mt i lng vct 12dF c:

    + Phng vung gc vi mt phng cha yu t 22 dlI v php tuyn n ( n c

    chiu sao cho 1dl , r , n to thnh mt tam din thun).

    + C chiu sao cho 2dl , n , 12dF to thnh mt tam din thun.

    + ln:

    2111222

    12r

    sindl.IsindlIkdF

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 15

    Trong :

    n;dlI

    r;dlI

    222

    111

    ; k l h s t l: 4

    k 0

    Tng qut: 311220

    12r

    ]rdl[IdlI.

    4

    dF

    (I.25)

    b. T trng

    - nh ngha: T trng l mi trng vt cht tn ti xung quanh in tch chuyn ng v tc dng lc t ln in tch khc chuyn ng trong n.

    - Cm ng t do mt in tch q chuyn ng vi vn tc v l:

    30

    r

    ]rv[q.

    4

    B

    (I.26)

    Trong , r l khong cch t q n im cn xc nh cm ng t.

    c. nh lut Biot Savart Laplace

    Vct cm ng t dB do yu t dng dlI gy ra ti im P, cch yu t dng mt khong r l mt i lng vct c:

    + Gc ti P.

    + Phng vung gc vi mt phng cha phn t dng in dlI v P.

    + Chiu sao cho dl , r , dB to thnh mt tam din thun.

    + ln:

    20

    r

    sinIdl.

    4

    dB vi r,dlI

    Tng qut:

    30

    r

    ]rdl[I.

    4

    dB

    (I.27)

    d. Lc tc dng ca t trng ln dng in

    - Lc Ampere: lc t tc dng ln dng in I bng lc tc dng ln cc ht e chuyn ng c hng trong dy dn.

    - nh lut Ampere v lc tc dng ln yu t dng dlI :

    ]Bdl[IdF (I.28)

    Vy lc tc dng ln c dng in l: dng

    dFF

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 16

    7. nh lut Ampere v dng ton phn v ng dng

    a. nh lut Ampere v dng ton phn

    - Lu s ca vc t cm ng t theo ng cong kn L:

    L

    dlBL (I.29)

    - Ni dung nh lut: lu s ca vct cm ng t theo ng cong kn bng tch

    0 vi tng i s cc dng in xuyn qua mt S gii hn bi ng cong kn .

    n

    1k

    k0

    L

    IdlB (I.30)

    + Nu trong din tch gii hn bi ng cong kn L c mt dng l j th:

    S

    dSjI

    jBrot 0 (I.31)

    b. ng dng ca nh lut Ampere v dng ton phn

    - T trng do mt dy in thng co kch thc ngang ng k, bn knh tit din l R.

    + Ti im cch trc ng dy mt khong r < R:

    B c phng l tip tuyn ca ng trn bn knh r.

    B c chiu c xc nh theo quy tc vn inh c.

    ln: 20

    R2

    I.rB (I.32)

    + Ti im cch trc ng dy mt khong r > R:

    Chiu c xc nh theo quy tc vn inh c.

    ln: R2

    IB 0 (I.33)

    - T trng ca mt ng dy in thng (Solenoid)

    B c phng song song vi trc ca ng dy.

    B c chiu c xc nh theo quy tc vn inh c.

    ln: n.IB 0 (I.34)

    (vi n s vng dy trn mt n v di)

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 17

    - T trng trong cun dy hnh xuyn (Toroid)

    B c phng tip tuyn vi trc ca li.

    B c chiu c xc nh theo quy tc vn inh c.

    ln: n.IB 0 (I.35)

    (vi n s vng dy trn mt n v di)

    c. nh l Ostrogradski Gauss trong t trng

    Thng lng t trng qua mt kn bt k th bng 0.

    0dSBS

    B (I.36)

    0Bdiv (I.37)

    8. Lc Lorentz Hiu ng Hall

    a. Lc Lorentz

    - Lc t tc dng ln in tch q chuyn ng vi vn tc v:

    ]Bv[qF (I.38)

    ln:

    sinqvBF

    + Lc Lorentz khng sinh cng do vF

    + Khng th thay i nng lng ca cc ht in tch bng cch tc dng ln n mt t trng c nh.

    + Nu c ng thi E v B tc ng th:

    ]Bv[qEqF (I.39)

    b. Hiu ng Hall

    - Mt bn kim loi c dng mt chiu chy qua c t trong t trng B vung gc vi mt bn ca bn. Quan st thy c hiu in th gia mt trn v di ca bn.

    bjBRU HH (I.40)

    Trong o:

    + RH l h s Hall: ne

    1RH

    + j l ln mt dng in

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 18

    + B l ln ca cm ng t.

    + b l rng ca bn.

    9. Cc nh lut v cm ng in t

    a. nh lut Faraday

    Sut in ng cm ng trong mt vng dy dn bng v tri du vi tc bin thin theo thi gian ca t thng gi qua vng dy .

    (V)dt

    d B

    (I.41)

    Nu c N vng dy th:

    (V)dt

    dN B

    (I.42)

    b. nh lut Lenz

    - Ni dung: Sut in ng cm ng lun to ra dng cm ng sao cho t trng m n sinh ra chng li s bin thin ca thng lng t trng sinh ra n.

    - Cc cch co th to ra sut in ng cm ng nh sau, da vo (I.43):

    + Thay i cm ng t B

    + Thay i din tch A ca vng dy

    + Thay i gc gia vng dy v t trng.

    (V)cosBdSdt

    d

    S

    (I.43)

    10. Hin tng h cm v hin tng t cm

    a. Hin tng h cm

    Khi t hai ng dy gn nhau th dng in trong cun th nht bin thin s to nn sut in ng cm ng cun th 2. Sut in ng ny t l vi tc bin thin ca t thng qua cun 2 do dng trong cun 1 gy ra.

    21221 NM gi l h s h cm, c n v Henri

    - Sut in ng cm ng trong cun 2 l:

    dt

    dN 2122

    dt

    dIM 1212 (I.44)

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 19

    b. Hin tng t cm

    - L hin tng cm ng xy ra trong chnh cun dy c lp c dng xoay chiu.

    - Dng in qua cun dy bin thin, t thng do dng sinh ra cng bin thin v sinh ra sut in ng cm ng c chiu chng li nguyn nhn sinh ra n.

    L.IN

    L: h s t cm c n v Henri, ph thuc vo thng s hnh hc ca si dy v li vt liu t trong lng cun dy.

    dt

    dIL (I.45)

    11. Nng lng t trng

    a. Nng lng t trng

    2

    B LI2

    1W (I.46)

    b. Mt nng lng t trng

    0

    2

    BB

    B

    2

    1

    V

    Ww (I.47)

    Vi V l th tch trong lng cun cm.

    12. H phng trnh Maxwell v h qu

    a. S to thnh in trng do t trng bin thin. Phng trnh Maxwell Faraday

    - Bt k mt t trng no bin i theo thi gian cng sinh ra mt in trng

    xoy BE . Sut in ng bng lu s ca vct theo vng dy dn kn:

    dlE B

    Theo nh lut cm ng in t ca Faraday:

    S

    B dSBdt

    ddlE

    Lu s ca vct cng in trng xoy dc theo vng dy kn bt k bng v tri du vi tc bin thin theo thi gian ca t thng gi qua din tch gii hn bi vng dy kn o.

    - Biu thc in trng trong trng hp tng qut:

    t

    BErot

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 20

    b. S to thnh t trng do in trng bin thin

    - Dng in dch l dng in ng vi in trng bin i theo thi gian v phng din sinh ra t trng.

    - nh l dng ton phn trong trng hp tng qut:

    D0 IIdlB

    Trong , I v ID ln lt l cng dng in dn, cng dng in dch.

    Dng vi phn ca nh l:

    t

    EjBrot 00

    Trong , j v t

    Ej 0D

    ln lt l mt dng in dn v mt dng in dch.

    c. Cc phng trnh Maxwell

    - in trng v t trng ng thi tn ti trong khng gian to thnh mt trng thng nht gi l in t trng. H qu chnh ca l thuyt Maxwell l kt lun v bn cht sng in t ca nh sng.

    - Cc phng trnh Maxwell:

    + T trng bin thin theo thi gian sinh ra in trng xoy:

    t

    BErot

    (I.48) (phng trnh Maxwell Faraday)

    + T thng gi qua mt kn bt k bng 0:

    0Bdiv (I.49) (nh l O G trong t trng)

    + in trng xoy sinh ra dng in dch v t sinh ra t trng bin i:

    t

    EjBrot 00 (I.50) (phng trnh Maxwell Ampere)

    + in tch ngoi l ngun gc ca in trng:

    0

    Ediv (I.51) (nh l O G trong in trng)

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 21

    d. Sng in t

    - T trng bin thin sinh ra in trng bin thin v in trng bin thin ny li sinh ra t trng bin thin. Kt qu l c mt h trng in t bin i lan truyn trong khng gian. l sng in t.

    - Vn tc truyn song in t trong mi trng:

    cv (I.52)

    Trong : v ln lt l hng s in mi v hng s t thm ca mi trng,

    (m/s)458792299

    1c

    00

    l vn tc nh sng trong chn khng.

    - Nng lng ca song in t. Vct Pointing (khng cn hc)

    + Mt nng lng ca sng in t:

    0

    22

    0

    0

    22

    0

    BE

    B

    2

    1E

    2

    1

    + Vct Pointing biu th nng lng sng in t truyn qua mt n v din tch trong mt n v thi gian:

    BE

    1S

    0

    (I.53)

    ln trung bnh ca S :

    0

    00

    0

    2

    02

    00

    BE

    2

    1

    Bc

    2

    1Ec

    2

    1S (I.54)

    Trong , E0 v B0 ln lt l gi tr cc i ca in trng v t trng.

    B. BI TP

    Bi 1: in trng cua in tich im

    - Khi c 1 in tch im q: th cng in trng E ti im P cch in tch q mt khong l r c xc nh nh sau:

    + E c im t ti im P.

    + E c phng nm trn ng thng ni in tch q vi im P.

    + E c chiu t in tch q ti P nu q > 0 v c chiu ngc li nu q < 0.

    + ln ca E c xc nh theo cng thc (vi l hng s in mi ca mi trng):

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 22

    20r4

    qE

    C

    N

    Vy:

    r

    r

    r4

    qE

    2

    0 (I.50)

    - Khi c n in tch im:

    in trng tng cng v tr ang xt c xc nh theo nguyn l chng cht.

    n21 E...EEE

    Bi 2: in th cua in tich im

    - Khi c 1 in tch im q: th in th V ti im P cch in tch q mt khong l r c xc nh nh sau:

    - in th ti mt im c tnh bng cng ca lc tnh in dch chuyn mt n v in tch dng t im ra xa v cng. Th ti mt im l i lng v hng.

    P

    P dsEV vi ds l vi phn ca qung ng dch chuyn.

    ds.s4

    qV

    r

    2

    0

    P

    vi s l khong cch t yu t ds ti in tch p.

    1

    r

    1

    4

    q

    s

    1

    4

    qV

    0r0

    P

    r.4

    qV

    0

    P

    Coulomb

    JuneVol (I.51)

    - Th ti im P quanh mt in tch dng th c gi tr dng, quanh mt in tch m th c gi tr m.

    - Khi c n in tch im:

    Ta c th tnh th tng cng mt im gy ra bi mt nhm in tch im nh nguyn l chng cht. Vi n in tch, th tng cng l:

    n

    1i i0

    in

    1i

    ir4

    qVV

    Vol (I.52)

    Bi 3: in trng cua lng cc in

    - Lng cc in l mt h gm 2 in tch im c ln bng nhau v ngc nhau v du, t cch nhau mt khong l d.

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 23

    - Tnh in trng ca lng cc in ti im M nm trn trc ca lng cc (ng thng ni hai in tch im) v cch trung im ca n mt khong l z:

    in trng gy ra ti M do in tch dng v in tch m ca lng cc gy ra. Ap dng nguyn l chng cht in trng ta c:

    )()( EEE

    + E c phng nm trn ng thng ni hai in tch.

    + E c chiu t in tch m n in tch dng.

    + V ln (vi trng hp trn hnh v):

    22

    2

    0

    2

    0

    2

    0

    )()(

    2z

    d1

    2z

    d1

    z4

    q

    2

    dz

    q.

    4

    1

    2

    dz

    q.

    4

    1

    EEE

    Khi im M cch rt xa trung im ca lng cc (z >> d) th 12z

    d . Khai

    trin biu thc trn theo cng thc Taylor Maclaurin ta c:

    ...z

    d1

    2z

    d1

    2

    ; ...z

    d1

    2z

    d1

    2

    Do o:

    z

    2d.

    z4

    q

    z

    d1

    z

    d1

    z4

    qE

    2

    0

    2

    0

    30 z

    qd.

    2

    1E

    C

    N (I.53)

    - Tch qd c gi l mmen ca lng cc in. Mmen ca lng cc in l mt i lng vect, c ln bng tch qd, c chiu hng dc theo trc ca lng cc t in tch m n in tch dng.

    + - q q

    M d z

    )(E )(E

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 24

    - in trng gy ra bi lng cc in t l nghch vi lp phng khong cch t im cn xc nh n trung im ca lng cc.

    Bi 4: in th cua lng cc in

    Xt in th ti im M cch trung im ca lng cc mt on l z v cch in tch dng v m mt khong l z+ v z-

    Theo nguyn l chng cht, in th ti M l tng in th do in tch dng v in tch m gy ra:

    )()(0

    )()(

    2

    1i

    iz

    q

    z

    q

    4

    1VVVV

    )()(

    )()(

    0 .zz

    zz

    4

    1V

    Nu z >> d (d l khong cch gia hai in tch) th ta c mt cch gn ng:

    2

    )()(

    )()(

    z.zz

    d.coszz

    Do :

    qdz4

    cosV

    2

    0 Vol (I.54)

    - Tch qd gi l m men ca lng cc in.

    - in th M s khng thay i nu quay M quanh trc ca lng cc sao cho z

    v khng thay i.

    - in th bng 0 ti mi im nm trn mt phng vung gc vi trc ca lng cc ti trung im ca n.

    Bi 5: in trng v in th cua dy dn thng di tich in

    Si dy AB c di 2a, tch in dng vi mt din di .Tnh in trng ti im M.

    Trng hp 1: M nm trn ng trung trc ca si dy v cch trung im ca

    si dy mt khong l z. Xt trng hp c bit khi a

    q q

    M

    d

    z (+)

    z()

    +

    z

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 25

    in trng:

    - in trng gy ra ti M l in trng tng cng gy ra bi tt c cc in tch im c trong si dy.

    - Chia si dy tch in thnh nhng yu t c di dx v cng nh (nh ti mc coi nh l mt in tch im) v cch trung im O ca si dy mt on l x. tnh in trng ti M do si dy gy ra, ta phi tnh in trng do tng yu t dx

    gy ra ti M l cc Ed sau cng cc Ed li vi nhau theo nguyn l chng cht.

    Mt s bn thc mc: sao khng t vi phn l dx v khong cch t dx ti tm l d hoc t vi phn l dl v khong cch t dl ti tm l x. L do l trong khi nim ch c in trng do cc in tch im gy ra, v th ta phi chia si dy thnh v s cc in tch im v dx c chiu di rt nh, nh ti mc coi in tch trn n ging nh in tch im. on vi phn c chiu di rt nh th c th t l dx, dl, dk, nhng bin khi ly tch phn phi t tng ng vi n: t on vi phn l dx th khong cch t dx ti O l x, t on vi phn l dl th khong cch t n ti O l l.

    Ch : nu y l mt hm ca x th dx v dy l hon ton khc nhau v: dy = ydx.

    - Tnh in trng do yu t dx gy ra ti M:

    + C gc t ti M.

    + in tch ca yu t dx l: dq = .dx

    + in trng Ed c chiu nh hnh v, c phng hp vi ng trung trc ca

    AB mt gc .

    + ln ca Ed l:

    220

    2

    0

    zx

    dx

    4

    1

    r

    dq

    4

    1dE

    - in trng do c on dy gy ra ti M:

    a

    a

    y

    a

    a

    x

    a

    a

    EdEdEdE

    x

    -a

    a

    M

    dx

    xEd

    yEdEd

    z O

    r

    A

    B

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 26

    Do tnh cht i xng ca si dy nn 0Eda

    a

    y

    . Suy ra:

    a

    a

    xEdE

    + E c phng v chiu trng vi xEd

    + V ln:

    a

    a

    xdEE

    3/2220

    2222

    022

    x

    xz

    dx

    4

    z

    xz

    z

    xz

    dx

    4

    1

    xz

    zdEdEcosdE

    a

    a

    3/2220

    a

    a

    x

    xz

    dx

    4

    zdEE

    Ta c: dcos

    zdxz.tanx

    2

    Do o:

    3/2

    2

    3

    2

    0

    3/2232

    0

    3/22222

    0

    a

    a

    3/2220

    cos

    1z

    d

    cos

    z

    4

    z

    tan1z

    d

    cos

    z

    4

    z

    .tanzz

    d

    cos

    z

    4

    z

    xz

    dx

    4

    zE

    .sinz

    2

    1sin

    z2

    dcos

    z4

    2

    dcosz4

    z

    .dcos

    cos

    z

    4

    z

    00

    000

    -0

    3

    3

    2

    0

    220 za

    a.

    z2

    E

    C

    N (I.55)

    - Khi a th a >> z, sin = 1 hoc

    1

    za

    alim

    22av in trng ti

    M l:

    z2

    E

    0

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 27

    in th:

    in th ti M do yu t vi phn dx gy ra c tnh bng cng m lc in trng ca dx dch chuyn mt n v in tch dng t M ra xa v cng.

    in th ti M do dx gy ra l:

    22

    00 zx4

    dx

    r.4

    dqdV

    in th ti M do c on dy gy ra l: p dng nguyn l chng cht (i vi i lng v hng) ta c:

    a

    a22

    0

    n

    1i

    in zx4

    dxdVVlimV

    a

    0

    22

    0022

    0

    zxxln2

    zx

    dx

    4

    2V

    a

    zlnzaaln2

    V 22

    0

    z

    zaaln.

    2

    V

    22

    0

    Vol (I.56)

    - Khi a th a >> z v

    z

    zaa 22

    . Do , V

    Trng hp 2: M nm trn ng thng AB v cch trung im O mt khong l z

    in trng:

    - in trng gy ra ti M l in trng tng cng gy ra bi tt c cc in tch im trn si dy.

    - Chia si dy tch in thnh nhng yu t c di dx v cng nh (nh ti mc coi nh l mt in tch im) v cch u A ca si dy mt on l x. tnh

    z

    A

    B

    -a

    a

    dx

    x

    M

    Ed

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 28

    in trng ti M do si dy gy ra, ta phi tnh in trng do tng yu t dx gy ra

    ti M l cc Ed sau cng cc Ed li vi nhau theo nguyn l chng cht.

    - in trng do yu t dx gy ra ti M:

    + C gc t ti M.

    + in tch ca yu t dx l: dq = .dx

    + in trng gy ra ti M l Ed c phng trng vi ng thng AB v c chiu nh hnh v.

    + ln ca Ed l:

    20

    2

    0 x

    dx

    4

    x

    dq

    4

    1dE

    - in trng do c on dy gy ra ti M:

    B

    A

    EdE

    + ln:

    az

    az0

    az

    az

    2

    0

    B

    Ax

    1.

    4

    x

    dx

    4

    dEE

    az

    1

    az

    1.

    4

    E

    0

    C

    N (I.57)

    in th:

    in th ti M do yu t vi phn dx gy ra c tnh bng cng m lc in trng ca dx dch chuyn mt n v in tch dng t M ra xa v cng.

    in th ti M do dx gy ra l:

    x

    dx

    4

    x.4

    dx

    x.4

    dqdV

    000

    in th ti M do c on dy gy ra l: p dng nguyn l chng cht (i vi i lng v hng) ta c:

    az

    az00

    xln4

    x

    dx

    4

    dVV

    az

    az

    az

    azln

    4

    V

    0

    Vol (I.58)

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 29

    Trng hp 3: M nm trn ng thng vung gc vi mt u ca si dy v cch

    u si dy mt khong l z

    in trng:

    - in trng gy ra ti M l in trng tng cng gy ra bi tt c cc in tch im trn si dy.

    - Chia si dy thnh nhng yu t vi phn dx v cng nh, cch A mt on l x. tnh in trng ti M do si dy gy ra, ta phi tnh in trng do tng yu t dx

    gy ra ti M l cc Ed sau cng cc Ed li vi nhau theo nguyn l chng cht.

    - in trng do yu t dx gy ra ti M:

    + C gc t ti M.

    + Ed c chiu nh hnh v, c phng hp vi ng thng AM mt gc .

    + ln ca Ed l:

    22020 zxdx

    4

    1

    r

    dq

    4

    1dE

    (v dq = .dx)

    - in trng do c on dy gy ra ti M:

    2a

    0

    y

    2a

    0

    x

    2a

    0

    EdEdEdE

    + V ln:

    2a

    0

    2

    0

    22

    0

    2a

    0

    xx cos.xz

    dx

    4

    1dE.cosdEE

    a

    M: dcos

    zdxz.tanx

    2

    Do o:

    A

    dx

    z

    r

    M

    Ed

    B

    0

    x

    xEd

    yEd

    2a

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 30

    220000

    000

    2222

    0

    x

    z4az

    2a

    4

    sin

    z4

    .sin

    z4

    dcosz4

    tanzzcos

    dz.cos

    4

    E

    220000

    000

    2222

    0

    2a

    0

    22

    0

    2a

    0

    2a

    0

    yy

    z4az

    z

    4

    cos

    z4

    .cos

    z4

    dsinz4

    tanzzcos

    dz.sin

    4

    .sinzx

    dx

    4

    1dE.sindEE

    Du " " trong Ey th hin rng vct yE c chiu hng xung di so vi trc

    tung Oy.

    2

    y

    2

    x EEE

    )z(4az

    z

    )z(4az

    4a.

    4

    E

    222

    2

    222

    2

    0

    z4

    E

    0

    C

    N (I.59)

    + Chiu ca E hp vi phng ngang mt gc sao cho: x

    y

    E

    Etan

    in th:

    in th ti M do yu t vi phn dx gy ra c tnh bng cng m lc in trng ca dx dch chuyn mt n v in tch dng t M ra xa v cng.

    in th ti M do dx gy ra l:

    22

    000 zx

    dx

    4

    r.4

    dx

    r.4

    dqdV

    in th ti M do c on dy gy ra l: p dng nguyn l chng cht (i vi i lng v hng) ta c:

    2a

    0

    22

    0

    2

    022

    0

    zxxln4

    zx

    dx

    4

    dVV

    a

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 31

    z

    z4a2aln

    4

    V

    22

    0

    Vol (I.60)

    Trng hp 4: M nm trn ng thng vung gc vi si dy ti im cch u si dy mt khong l h, M cch si dy mt khong l z. y l trng hp tng qut cho 3 trng hp trn.

    in trng:

    - in trng gy ra ti M l in trng tng cng gy ra bi tt c cc in tch im trn si dy.

    Chia si dy thnh nhng yu t vi phn dx v cng nh, cch H mt on l x. tnh in trng ti M do si dy gy ra, ta phi tnh in trng do tng yu t dx

    gy ra ti M l cc Ed sau cng cc Ed li vi nhau theo nguyn l chng cht.

    - in trng do yu t dx gy ra ti M:

    + C im t ti M.

    + Ed c chiu nh hnh v, c phng hp vi ng thng HM mt gc .

    + ln ca Ed l:

    22020 zxdx

    4

    1

    r

    dq

    4

    1dE

    (do dq = dx)

    - in trng do c on dy gy ra ti M:

    B

    A

    y

    B

    A

    x

    B

    A

    EdEdEdE

    + V ln:

    a2h 2

    22

    0

    B

    A

    xx cos.xz

    dx

    4

    1dE.cosdEE

    h

    ah

    h

    z

    dx

    M

    Ed

    A

    B

    0

    a

    x

    xEd

    yEd

    h

    H

    r

    2

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 32

    M:

    dcos

    zdxz.tanx

    2

    Do :

    220000

    000

    2222

    0

    x

    zh)(2a

    h2a

    z4

    sin

    z4

    .sin

    z4

    dcosz4

    cos

    tanzzcos

    zd

    4

    E

    220000

    000

    2222

    0

    a2h

    22

    0

    a2h

    HA

    yy

    zh)(2a

    z

    z4

    cos

    z4

    .cos

    z4

    dsinz4

    sin

    tanzzcos

    zd

    4

    .sinzx

    dx

    4

    1dE.sindEE

    h

    B

    2

    y

    2

    x EEE

    cossinz4

    E 22

    0

    z4

    E

    0

    C

    N (I.61)

    + Chiu ca E hp vi phng ngang mt gc sao cho: x

    y

    E

    Etan

    in th:

    in th ti M do yu t vi phn dx gy ra c tnh bng cng m lc in trng ca dx dch chuyn mt n v in tch dng t M ra xa v cng.

    in th ti M do dx gy ra l:

    22

    000 zx

    dx

    4

    r.4

    dx

    r.4

    dqdV

    in th ti M do c on dy gy ra l: p dng nguyn l chng cht (i vi i lng v hng) ta c:

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 33

    2ah

    h

    22

    0

    2ah

    h22

    0

    zxxln4

    zx

    dx

    4

    dVV

    22

    22

    0 zhh

    zh)(2ah)(2aln

    4

    V

    Vol (I.62)

    Bi 6: in trng v in th cua vng dy trn tich in

    Tnh in trng v in th ti im M.

    Trng hp 1: Vng dy trn tm O bn knh R, tch in q, mt in di l . im M nm trn trc ca vng dy v cch O mt khong l z. Xt trng hp c

    bit khi z bng 0.

    in trng:

    - in trng gy ra ti M l in trng tng cng gy ra bi tt c cc in tch im trn vng dy trn.

    Chia vng dy thnh nhng yu t vi phn dx v cng nh. tnh in trng ti M do vng dy gy ra, ta phi tnh in trng do tng yu t dx gy ra ti M l

    cc Ed sau cng cc Ed li vi nhau theo nguyn l chng cht.

    - in trng do yu t dx gy ra ti M:

    + C im t ti im M.

    + in trng gy ra ti M l Ed c phng v chiu nh hnh v.

    + ln ca Ed :

    in tch ca yu t dx l: dq = .dx = .Rd

    22020 zRRd

    4

    1

    r

    dq

    4

    1dE

    - in trng do c vng dy gy ra ti M:

    2

    0

    y

    2

    0

    x

    2

    0

    EdEdEdE

    M

    dx

    z

    R

    xEd

    EdyEd

    O d

    q

    r

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 34

    Do tnh cht i xng ca vng dy nn 0Ed2

    0

    x

    . Suy ra: 2

    0

    yEdE

    + E c phng v chiu trng vi yEd

    + V ln:

    2

    0

    2

    0

    22

    0

    2

    0

    y .coszR

    Rd

    4

    1dE.cosdEE

    + Ta c:

    22 zR

    zcos

    2

    02222

    0 zR

    z

    zR

    Rd

    4

    1E

    2/3220 zRRz

    2

    1E

    C

    N (I.63)

    Khi z = 0 th ta c in trng ti tm ca vng dy trn tch in l: E = 0.

    in th:

    in th ti M do yu t vi phn dx gy ra c tnh bng cng m lc in trng ca dx dch chuyn mt n v in tch dng t M ra xa v cng.

    in th ti M do dx gy ra l:

    22

    000 zR

    d

    4

    R

    r.4

    Rd

    r.4

    dqdV

    in th ti M do c on dy gy ra l: p dng nguyn l chng cht (i vi i lng v hng) ta c:

    22

    0

    2

    022

    0 zR4

    R.2

    zR

    d

    4

    RdVV

    22

    0 zR2

    RV

    Vol (I.64)

    Khi z = 0 th in th ti tm ca vng dy trn tch in l: 02

    V

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 35

    Trng hp 2: Mt ng hnh tr rt mng c chiu cao h, tch in dng vi mt

    in mt l . im M nm trn trc ca hnh tr v cch tm ca mt y mt khong l z

    in trng:

    - in trng gy ra ti M l in trng tng cng gy ra bi tt c cc in tch im trn mt xung quanh ca hnh tr.

    Chia ng tr thnh cc nhn trn c rng dx v cng nh. tnh in trng ti M do ng tr gy ra, ta phi tnh in trng do tng nhn trn c rng dx gy

    ra ti M l cc Ed sau cng cc Ed li vi nhau theo nguyn l chng cht.

    - in trng do nhn trn co b rng dx gy ra ti M, tm vng trn cch M mt khong x l:

    + C im t ti im M.

    + Ed c phng v chiu nh hnh v.

    + ln ca Ed :

    in tch ca nhn trn b rng dx l: dq = 2R.dx (R l bn knh ng tr)

    Do o theo trng hp 1 ca bi ny ta c:

    dx

    xR

    R.x

    2

    1dx

    xR

    2R.x

    4

    1dE

    3/2220

    3/2220

    - in trng do c ng tr gy ra ti M:

    z

    h-z

    EdEdE

    O

    y x

    h

    z

    M

    z

    Ed

    Hnh tr rng

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 36

    + E c phng v chiu trng vi Ed

    + V ln:

    z

    h-z

    3/222

    22

    0

    z

    h-z

    3/2220

    z

    h-z xR

    )Rd(x

    4

    Rdx

    xR

    x

    2

    RdEE

    z

    hz

    22

    0 xR

    1

    2

    RE

    22220 zR

    1

    h)-z(R

    1

    2

    RE

    C

    N (I.65)

    in th:

    in th ti M do v s cc nhn trn c b rng v cng nh dx gy ra.

    in th ti M do mt nhn trn b rng dx gy ra l: theo trng hp 1 bi ny th:

    dxxR2

    Rdx

    xR4

    R2.dV

    22

    0

    22

    0

    in th ti M do c ng tr gy ra l:

    z

    hz

    22

    0

    z

    h-z22

    0

    xRxln2

    R

    xR

    dx

    2

    RdVV

    22

    22

    0 h)-(zRh)(z

    zRzln

    2

    RV

    Vol (I.66)

    Trng hp 3: Bn cu rng c bn knh R, tch in dng vi mt in mt . im M nm ti tm ca bn cu.

    in trng:

    - in trng gy ra ti M l in trng tng cng gy ra bi tt c cc in tch im trn b mt ca bn cu.

    R

    dx d

    z M

    Ed

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 37

    Chia bn cu thnh cc vng nhn trn c rng dx v cng nh. tnh in trng ti M do bn cu rng gy ra, ta phi tnh in trng do tng vng nhn trn

    c rng dx gy ra ti M l cc Ed sau cng cc Ed li vi nhau theo nguyn l chng cht.

    - in trng do vng nhn trn co b rng dx gy ra ti M, tm vng nhn trn cch M mt khong z v bn knh vng nhn l r:

    + C im t ti im M.

    + Ed c phng v chiu nh hnh v.

    + ln ca Ed :

    in tch ca vng nhn trn b rng dx l: dq = 2r.dx

    Do o theo trng hp 1 ca bi trc v in trng do vng dy trn tch in gy ra, ta c:

    dx

    zr

    rz

    2

    1dx

    zr

    2r.z

    4

    1dE

    3/2220

    3/2220

    - in trng do c bn cu gy ra ti M:

    EdE

    + E c phng v chiu trng vi Ed

    + V ln:

    dEE

    Ta c:

    Rcosz

    Rsinr

    Rddx

    (vi d l gc tm m cung dx chn)

    Do :

    2

    00

    2

    0

    3/2222

    3

    0

    2

    0

    3/222220

    .d.cossin2

    d

    )cos(sinR

    .cossinR

    2

    dcosRsinR

    .R.RcosRsin

    2

    dEE

    2

    0

    2

    0

    2

    002

    sin

    2

    )(sin.dsin

    2

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 38

    04

    E

    C

    N (I.67)

    Cch khc:

    Ta c th khng cn chia thnh cc vng nhn trn c b rng dx. u tin tnh in trng do yu t vi phn din tch dS gy ra ti M, sau ly tch phn theo mt ca bn cu.

    - in trng do yu t vi phn din tch dS gy ra c ln:

    20 R

    dq

    4

    1dE

    M: .dx.rddq (vi l gc m dx chn tm ng trn bn knh r)

    dd.sin.Rd.Rsin.Rddq 2

    Do : dd..sin4

    R

    dq

    4

    1dE

    0

    2

    0

    Khi ly tch phn trn ton mt bn tr th s c c d v d cng bin thin. tnh tch phn 2 lp ny th phi chuyn v tch phn 1 lp bng cch p dng h qu ca nh l Fubini.

    in trng do c bn cu gy ra ti M l:

    0

    2

    00

    2

    0

    2

    00

    S0S

    4

    .d.cossin4

    2d.d.cossin

    4

    dd.cos.sin4

    dE.cosE

    in th:

    in th ti M do v s cc vng nhn trn c b rng v cng nh dx gy ra.

    in th ti M do mt vng nhn trn b rng dx gy ra l: theo trng hp 1 v in th ca vng dy trn tch in th:

    dxxr2

    rdx

    xr4

    r2.dV

    22

    0

    22

    0

    M:

    Rcosz

    Rsinr

    Rddx

    nn ta c:

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 39

    dsin

    2

    RRd

    cosRsinR2

    RsindV

    02222

    0

    in th ti M do c bn tr rng gy ra l:

    200

    2

    00

    cos2

    Rdsin

    2

    RdVV

    02

    RV Vol (I.68)

    Bi 7: in trng v in th cua a trn tich in

    Tnh in trng v in th ti im M.

    Trng hp 1: a trn tm O bn knh R, tch in dng vi mt in mt . im M nm trn trc ca a v cch O mt khong l z. Xt trng hp c bit

    khi z >> R v khi R .

    in trng:

    - in trng gy ra ti M l in trng tng cng gy ra bi tt c cc in tch im nm trn din tch b mt ca a trn.

    Chia a trn thnh cc yu t xuyn c rng dr v cng nh, bn knh r. tnh in trng ti M do a gy ra, ta phi tnh in trng do tng yu t xuyn c

    b rng dr gy ra ti M l cc Ed sau cng cc Ed li vi nhau theo nguyn l chng cht.

    - in trng do yu t xuyn co b rng dr gy ra ti M, tm yu t xuyn cch M mt khong z l:

    + C im t ti im M.

    + Ed c phng v chiu nh hnh v.

    + ln ca Ed :

    in tch ca yu t xuyn b rng dr l: dq = 2r.dr (r l bn knh yu t xuyn tng ng)

    O d

    M

    z

    xEd

    EdyEd

    R

    q

    dr r

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 40

    Do o theo trng hp 1 ca bi trc v vng dy trn tch in ta c:

    dr

    zr

    r.z

    2

    1dr

    zr

    2r.z

    4

    1dEdE

    3/2220

    3/2220

    y

    - in trng do c a trn gy ra ti M:

    yx dEdEdEE

    Do tnh cht i xng ca a trn m: 0dEx nn: ydEE

    + E c phng v chiu trng vi ydE

    + V ln:

    R

    0

    3/222

    22

    00

    3/2220

    y

    zr

    )zd(r

    4

    zdr

    zr

    r

    2

    zdEE

    R

    R

    0

    220

    R

    0

    220 zr

    1

    2

    z

    zr2

    1

    1

    4

    zE

    220 zR

    1

    z

    1

    2

    zE

    220 zR

    z1

    2

    E

    C

    N (I.69)

    Khi z >> R th 1zR

    z22

    v in trng ti M l: 0E . Khi a

    trn tch in coi nh mt in tch im gy ra mt in trng cch xa v cng.

    Khi R th 0zR

    z22

    v in trng ti M l:

    02

    E

    . Khi

    a trn tch in coi nh mt mt phng rng v hn.

    in th:

    in th ti M do v s cc vng xuyn c b rng v cng nh dr gy ra.

    in th ti M do mt vng xuyn b rng dr gy ra l: theo trng hp 1 ca bi trc v in th do vng dy trn tch in gy ra th:

    drzr2

    .rdr

    zr4

    r2.dV

    22

    0

    22

    0

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 41

    in th ti M do c a trn gy ra l:

    R

    022

    22

    0

    R

    022

    0 zr

    )zd(r

    4

    zr

    drr

    2

    dVV

    R0

    22

    0

    R

    0

    22

    0

    zr2

    2

    1

    zr

    4

    zzR2

    V 22

    0

    Vol (I.70)

    Khi z >> R th zzR22 v in th ti M l: 0V . Khi a trn

    tch in coi nh mt in tch im c th v cng bng 0.

    Khi R th 22 zR v in th ti M l: V . Khi a trn

    tch in coi nh mt mt phng rng v hn gy ra mt in th im rt gn b mt ca n.

    Trng hp 2: Hnh tr c bn knh R, tch in dng vi mt in khi l . im M nm trn trc ca khi tr v cch tm ca mt y mt khong l z.

    in trng:

    - in trng gy ra ti M l in trng tng cng gy ra bi tt c cc in tch im ca khi tr.

    z

    z

    Hnh tr c

    O

    y x

    h

    M

    Ed

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 42

    Chia khi tr thnh cc a trn rt mng, c rng dx v cng nh, khong cch t M ti a trn l x. tnh in trng ti M do khi tr gy ra, ta phi tnh

    in trng do tng a trn c b rng dx gy ra ti M l cc Ed sau cng cc Ed li vi nhau theo nguyn l chng cht.

    - in trng do a trn co b rng dx gy ra ti M:

    + C im t ti im M.

    + Ed c phng v chiu nh hnh v.

    + ln ca Ed :

    in tch ca a trn b rng dx l: dq = .R2.dx

    Do o theo trng hp 1 ca bi ny ta c:

    220

    y

    xR

    x1

    2

    .dxdEdE

    - in trng do c khi tr gy ra ti M:

    yx dEdEdEE

    Do tnh cht i xng trc ca khi tr m: 0dEx nn: ydEE

    + E c phng v chiu trng vi dE

    + V ln:

    z

    hz22

    22z

    hz0

    z

    hz22

    z

    hz0

    z

    hz22

    0

    xR

    )xd(R

    2

    1dx

    2

    dx

    xR

    xdx

    2

    dxxR

    x1

    2

    dEE

    22220

    z

    hz

    22z

    hz0

    h)-(zRzRhzz2

    xRx2

    22220

    h)-(zRzRh2

    E

    C

    N (I.71)

    in th:

    in th ti M do v s cc a trn c b rng v cng nh dx gy ra.

    in th ti M do mt a trn b rng dx gy ra l: theo trng hp 1 ca bi ny th ta c:

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 43

    xxR2

    .dxdV 22

    0

    in th ti M do c khi tr gy ra l:

    dxxxR2

    dVV

    z

    h-z

    22

    0

    z

    hz

    z

    h-z

    22

    0

    z

    h-z

    z

    h-z

    22

    0

    x2

    1dxxR

    2

    dxxdxxR

    2

    h2

    1dxxR

    2

    z

    h-z

    22

    0

    Tnh: dxxRIz

    h-z

    22

    t:

    xvdxdv

    xR

    xduxRu

    22

    22

    Suy ra:

    zhz

    222z

    hz

    22

    z

    h-z22

    2z

    hz

    22

    z

    h-z22

    2z

    h-z

    22z

    hz

    22

    z

    h-z22

    222z

    hz

    22

    z

    h-z22

    2z

    hz

    22

    xRxlnRxRx2I

    dxxR

    RxRx2I

    dxxR

    RdxxRxRx

    dxxR

    RRxxRx

    dxxR

    xxRxI

    22

    2222222

    h)-(zRh)(z

    zRzlnRh)-(zRh)(zzRz

    2

    1I

    h

    h)-(zRh)(z

    zRzlnRh)-(zRh)(zzRz

    4

    V

    22

    2222222

    0

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 44

    Vol (I.72)

    (kt qu lng nhng qu, khng bit tnh ton c ng khng)

    Bi 8: Xc nh vc t cm ng t B do mt dy dn thng di c dng I chy qua ti im M cch dy mt khong l z.

    Cm ng t ti im M gy ra bi dng in thng AB c xc nh bng cm

    ng t tng hp gy ra bi cc yu t dng in dlI trn dng in thng .

    - Cm ng t ti M do yu t dng in dlI gy ra l mt i lng vct dB c xc nh theo nh lut Biot Savart Laplace:

    + C phng vung gc vi mt phng cha dlI v EM

    + C chiu sao cho dlI , EM v dB to thnh mt tam din thun.

    Mun xc nh chiu ca dB ta s dng quy tc vn inh c (d s dng hn quy tc bn tay phi). t u nhn ca inh c ti im M sao cho inh c vung gc

    vi mt phng cha dlI v EM (hy tng tng theo hnh hc khng gian). Xoay

    inh c sao cho chiu quay ca inh c t vct dlI n vct EM th chiu chuyn

    ng tnh tin ca inh c s l chiu ca vc t dB .

    Khi ta xoay inh c m mun bit inh c s chuyn ng tnh tin theo hng no th da vo quy c: nu inh c quay cng chiu kim ng h (nhn t u to n u nhn ca inh) th inh c s chuyn ng tnh tin v pha trc v ngc li. Nh vy, trng hp trn ta xoay inh c cng chiu kim ng h nn inh c s chuyn ng tnh tin theo hng t ngoi xuyn vo trong trang giy.

    d hnh dung chiu chuyn ng ca inh c cc bn lm th nghim sau: dng t vt xoy inh c vo mt cnh ca bng g. Khi ta xoay t vt theo chiu kim ng h th inh c s i su vo cnh ca. Mun ly inh c ra ta phi xoay t vt ngc chiu kim ng h.

    2 B

    I

    z

    dlI

    1 A

    E

    M

    dB

    r

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 45

    Lu : Trong thc t c mt vi inh c khi xoay ngc chiu kim ng h th n s chuyn ng tnh tin v pha trc v ngc li: van bnh gas, c gi cnh qut khi quay,. Nhng quy tc vn inh c m chng ta s dng ch tun theo quy c trn.

    + ln:

    20

    EM

    sinIdl.

    4

    dB vi EM,dlI

    di ca yu t vi phn dl tnh theo gc l:

    Do di dl v cng nh nn c th coi gc PKQ . Khi dl l cnh huyn

    ca tam gic PKQ nn: sin

    PQdl

    Do gc d v cng nh nn c th coi PQ l cung trn ca ng trn tm M bn

    knh r. Khi : PQ = r.d

    Suy ra: sin

    zd

    sin

    rddl

    2 . M

    sin

    zEM

    Vy: dsinz4

    I

    sin

    zsin

    sinIzd

    EM

    sinIdl

    4

    dB 0

    2

    22

    2

    0

    - Cm ng t ti M do dng in thng gy ra l B :

    dBB

    + B c im t ti M.

    + B c phng v chiu trng vi phng v chiu ca dB

    + ln:

    2

    1

    2

    1

    0

    0 cosz4

    Idsin

    z4

    IdBB

    210 coscosz4

    IB (Tesla) (I.73)

    K

    dlI

    d

    M

    Q

    P

    r

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 46

    Khi dy dn di v hn th 1 00 v 2 1800. Khi , cm ng t do dy dn di v hn gy ra ti M cch dy mt khong z l:

    z2

    IB 0 (Tesla) (I.74)

    Bi 9: Xc nh vct cm ng t B do mt dng in trn tm O bn knh R, cng I gy ra ti im M nm trn trc cua vng dy trn v cch O mt khong l z. Tm cm ng t ti tm O cua vng dy trn.

    Cm ng t ti im M gy ra bi dng in trn c xc nh bng cm ng t

    tng hp gy ra bi cc yu t dng in dlI trn dng in trn .

    - Cm ng t ti M do yu t dng in dlI gy ra l mt i lng vct dB c xc nh theo nh lut Biot Savart Laplace:

    + C phng vung gc vi mt phng cha dlI v AM

    + C chiu sao cho dlI , AM v dB to thnh mt tam din thun.

    + ln:

    20

    AM

    sinIdl.

    4

    dB vi 090AM,dlI

    220

    zR

    Idl.

    4

    dB

    - Cm ng t ti M do dng in trn gy ra l B :

    yx dBdBdBB

    Do tnh cht i xng ca dng in trn m 0dBx nn: ydBB

    + B c im t ti M.

    + B c phng vung gc vi vng in trn ti tm O.

    dlI

    R

    O

    z

    M

    dB

    xdB

    ydB

    A

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 47

    + B c chiu trng vi chiu ca ydB t M ti O.

    + ln:

    R2

    0

    R2

    02

    322

    0

    2222

    0

    R2

    0

    22

    0y

    dlzR4

    RI

    zR

    R

    zR

    Idl

    4

    sinzR

    Idl

    4

    dB.sindBB

    R.2

    zR4

    RI

    23

    22

    0

    2

    322

    2

    0

    zR2

    IRB

    (Tesla) (I.75)

    Khi z 0 th 323

    22 RzR v cm ng t ti tm O ca dng in trn l:

    2R

    IB 0 (Tesla) (I.76)

    Bi 10: Na vng dy dn in bn kinh R = 0,49m v khi lng m = 250g, c

    dng in I = 25A chy qua (hnh v). Hi cn mt t trng B c hng v ln nh th no na vng dy trn l lng trong khng gian.

    - Na vng dy l lng trong khng gian th n phi cn bng v lc, hay tng cc vct lc tc dng vo n bng 0.

    Na vng dy c khi lng m nn n chu tc dng ca trng lc:

    gmP (vi g l gia tc trng trng)

    ln: P = mg = 10m (ly g 10 m/s2)

    - Na vng dy l lng khi t trng tc dng lc t ln na vng dy v lc ny c ln bng trng lc P, c phng trng vi phng ca trng lc v c chiu

    hng ln trn. Tc l F c phng v chiu nh hnh v:

    I

    P

    F

    dlI

    I

    O

    M B

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 48

    Gi s rng t trng ngoi l t trng u. Ti im M, cho dlI , B , F to

    thnh mt tam din thun th B phi c phng vung gc vi mt phng giy v chiu i t ngoi xuyn vo trong t giy.

    - Khi c t trng B th t trng s tc dng lc t ln na vng dy, lc t c ln l:

    R

    0

    B.sindlIdFF vi 090B,dl

    RIB.

    - Vy khi na vng dy l lng th:

    P-F

    + ln:

    RIB.mg

    PF

    RI.

    mgB (I.77)

    (T)0,06549,0.14159,3.25

    10.25,0B

    Bi 11: Mt dy cp ng trc c ng kinh trong d1 = 2mm v ngoi bc ch

    ng kinh d2 = 8 cm, gia li v v bc l cht in mi c hng s in mi

    = 3. Trong li v v bc tich in tri du nhau vi mt in di = 3,14.10-4 C/m. Hy xc nh cng in trng ti cc im cch trc mt khong:

    (a) r1 = 3 cm.

    (b) r2 = 10 cm.

    d2 d1 S1

    S2

    O

    r2

    r1 = 3

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 49

    Gi s dy cp ng trc rt di, li gia tch in dng v v bc tch in m.

    Phn (a):

    Xc nh cng in trng ti im M1 cch trc ca dy cp mt khong l r1 = 3cm.

    Do c li gia v v bc u l cc vt dn nn cng in trng trong lng vt dn rng bng 0. V vy, im M1 nm gia hai vt dn nhng ch chu tc dng ca in trng do li gy ra.

    Do tnh cht i xng trc ca dy cp nn cng in trng ti cc im nm trn mt tr c trc l trc ca dy cp th c ln bng nhau:

    - Cng in trng 1E ti im M1:

    + C phng nm trn ng ni M1 vi tm O.

    + C chiu t O ti M1 (do li tch in dng).

    + ln:

    Chn mt Gauss l mt cu S1, c trc l trc ca dy cp v cha im M1. p dng nh l O G trong in trng ta c: Thng lng in trng gi qua mt kn S1 bng tng i s cc in tch nm trong mt kn S1 chia cho hng s in mi.

    Biu thc:

    0

    1

    S

    11

    QdSE

    1

    (Q1 l tng i s in tch trong mt kn S1)

    0

    1

    Squanh xung

    1

    QdSE

    1

    (v khng c in thng qua hai mt y)

    0

    1

    Squanh xung

    1

    QdSE

    1

    (v E1 bng nhau ti mi im trn mt

    xung quanh)

    0

    11

    .hhr2E

    (vi h l chiu di cp in)

    01

    1r2

    E

    (I.78)

    7

    12-

    -4

    1 10.28,68,85.103.3.2.3,14.0,0

    3,14.10E

    C

    N

    Phn (b):

    Xc nh cng in trng ti im M2 cch trc ca dy cp mt khong l r1 = 10 cm.

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 50

    Do c li gia v v bc u l cc vt dn nn cng in trng trong lng vt dn rng bng 0. V vy, im M2 nm ngoi v bc nn khng chu tc dng ca in trng do li gia gy ra. (ng sc b gin on ti ni c in tch)

    Do tnh cht i xng trc ca dy cp nn cng in trng ti cc im nm trn cng mt tr c trc l trc ca dy cp th c ln bng nhau:

    - Cng in trng 2E ti im M2:

    + C phng nm trn ng ni M2 vi tm O.

    + C chiu t M2 ti O (do v tch in m).

    + ln:

    Chn mt Gauss l mt cu S2, c trc l trc ca dy cp v cha im M2. p dng nh l O G trong in trng ta c: Thng lng in trng gi qua mt kn S2 bng tng i s cc in tch nm trong mt kn S2 chia cho hng s in mi.

    Biu thc:

    0

    2

    S

    22

    QdSE

    2

    (Q2 l tng i s in tch trong mt

    kn S2)

    0

    2

    Squanh xung

    2

    QdSE

    2

    (v khng c in thng qua hai mt y)

    0

    2

    Squanh xung

    2

    QdSE

    2

    (v E2 bng nhau ti mi im trn mt

    xung quanh)

    0

    22

    .hhr2E

    (vi h l chiu di cp in)

    02

    2r2

    E

    (I.79)

    7

    12-

    -4

    2 10.88,18,85.103..2.3,14.0,1

    3,14.10E

    C

    N

    Bi 12: Cho qu cu khng dn in tm O, bn kinh R = 15 cm c tich in

    u vi mt in tich khi = 1,699.10-7 C/m3, c t trong chn khng.

    (1) Xc nh cng in trng ti im M cch tm O mt on: (a) r1 = 10 cm; (b) r2 = 30 cm.

    (2) Ly in th ti v cng bng 0. Xc nh in th ti P cch tm 20 cm.

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 51

    Phn (1a): Xc nh cng in trng 1E ti im M1 cch O mt khong 10 cm:

    Do tnh cht i xng ca qu cu tch in nn cng in trng ti cc im nm trn cng mt mt cu tm O bn knh bt k th c ln bng nhau.

    + 1E c phng nm trn ng thng M1O.

    + 1E c chiu t O ti M1.

    + ln:

    - Chn mt Gauss l mt cu S1 tm O bn knh r1. Ap dng nh l O G (i vi in trng) ta c: T thng gi qua mt cu kn S1 bng tng i s in tch nm

    trong mt kn chia cho hng s in mi 0.

    - Biu thc:

    0

    1

    S

    11

    QdSE

    1

    (vi Q1 l tng in tch nm trong khi cu bn knh r1)

    0

    1

    S

    1

    QdSE

    1

    0

    1

    S

    1

    QdSE

    1

    (do E1 bng nhau ti mi im trn mt cu S1)

    0

    3

    12

    11

    r3

    4.

    r4E

    0

    11

    3

    r.E (I.80)

    38,20103.8,85.10

    0,1.3,14.1,699.10E

    12-

    -7

    1

    C

    N

    Phn (1b): Xc nh cng in trng 2E ti im M2 cch O mt khong 30 cm:

    2E

    1E

    S2

    S1

    M2

    O R r1

    M1

    r2

  • In xong 31/12/2013

    Hong Vn Trng 0974.971.149 52

    Do tnh cht i xng ca qu cu tch in nn cng in trng ti cc im nm trn cng mt mt cu tm O bn knh bt k th c ln bng nhau.

    + 2E c phng nm trn ng thng M2O.

    + 2E c chiu t O ti M2.

    + ln:

    - Chn mt Gauss l mt cu S2 tm O bn knh r2. Ap dng nh l O G (i vi in trng) ta c: T thng gi qua mt cu kn S2 bng tng i s in tch nm

    trong mt kn chia cho hng s in mi 0.

    - Biu thc:

    0

    2

    S

    21

    QdSE

    2

    (vi Q2 l tng in tch nm trong khi cu bn knh r2)

    0

    2

    S

    2

    QdSE

    2

    0

    2

    S

    2

    QdSE

    2

    (do E2 bng nhau ti mi im trn mt cu S2)

    0

    3

    2

    22

    R3

    4.

    r4E

    220

    3

    2r3

    R.E (I.81)

    89,7