Tạp chí Tranh & Sách

tranh sa ùch&

tranh-sach

!Hoïa só vôùi myõ caûm nude

!100 naêm hoäi hoïa tröøu töôïng

!Nhaø vaên treû & vaên hoïc bình daân

!Mario vargas Llosa: “Nhaø vaên khoâng theå thoaùt khoûi chính trò”

No.01 - 03/2011 ISSN: 0000-0000

tranh sa ùch& |No.03/2011 | Trang 2|

tranh 07~Maøu thôøi gian trong tranh phoá Phaùi 08

~Tö duy vaø caûm xuùc cuûa treû maãu giaùo qua tranh veõ 12

~Hoaøi coå vôùi tranh Ñoâng Hoà 16

~Troø chuyeän vôùi Ngheä nhaân Nguyeãn Ñaêng Cheá 18

~Hoïa só vôùi myõ caûm nude 20

~Tranh Vieät ñang mang “giaù trò aûo” 24

~Toba Mika 16 naêm veõ Vieät Nam treân tranh nhuoäm 26

~Maritta Nurmi vaø hôi thôû nhieät ñôùi 30

~Hoäi hoïa Phaùp theá kyû XIX 32

~Hoïa syõ vaø nhaø ñieâu khaéc Edgar Degas 36

~100 naêm hoäi hoïa tröøu töôïng 38

saùch 47~Toâ Hoaøi - bí aån vaên chöông 48

~Chuyeän cuõ Haø Noäi, cuoán saùch daønh cho ngöôøi yeâu Haø Noäi 50

~Nhaø vaên treû & vaên hoïc bình daân 52

~Nhaø vaên Baûo Ninh & thaân phaän “Noãi buoàn chieán tranh” 56

~Nguyeãn Nhaät AÙnh - nhaø vaên hot nhaát 2010 64

~Vaên hoùa ñoïc thôøi @ 66

~Mario vargas Llosa: “Nhaø vaên khoâng theå thoaùt khoûi chính trò” 70

~Troø chuyeän trong quaùn La Catedral 74

~Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt 76

www.staedtler.com

tranh

Nhöõng ñoâi tình nhaân daïo chôi trong khu vöôøn Montmarte (1887)Vincent van Gogh, 1880-1890Tranh sôn daàu: 75x112.5 cm

Chaøo!Quyù vò ñoäc giaû ñang caàm treân tay cuoán taïp chí Tranh & Saùch soá

ñaàu tieân, No.01, 3/2011.

Nhö teân goïi, Taïp chí naøy chuyeân saâu veà Tranh & Saùch. Noäi dung trong taïp chí ñöôïc vieát bôûi caùc nhaø baùo haøng ñaàu trong lónh vöïc vaên hoùa vaø chính caùc vaên ngheä só ñang hoaït ñoäng trong hai lónh vöïc naøy.

Moät cuoán saùch hay môû ra cho baïn moät chaân trôøi tri thöùc môùi. Moät böùc tranh ñeïp cho baïn nhöõng caûm nhaän tinh teá veà cuoäc soáng naøy. Tranh & Saùch, löu giöõ tri thöùc vaø caùi ñeïp cuûa nhaân loaïi. Vôùi phöông chaâm ñoù, Ban bieân taäp chuùng toâi seõ coá gaéng ñeå giôùi thieäu ñeán Quí ñoäc giaû nhöõng taùc phaåm hay, nhöõng chaân dung hoïa só, nhaø vaên noåi tieáng cuûa Theá giôùi vaø Vieät Nam, nhöõng tö töôûng môùi, nhöõng traøo löu môùi... cho ñeán nhöõng vaán ñeà thöïc teá maø cuoäc soáng ñang ñaët ra cho hai lónh vöïc naøy. Ñoàng thôøi chuùng toâi cuõng hy voïng cuoán taïp chí seõ laø nôi ñeå Quí ñoäc giaû - coâng chuùng chia seû nhöõng quan ñieåm cuûa mình ñoái vôùi nhöõng ngöôøi saùng taïo ngheä thuaät.

Hy voïng Quí vò seõ tìm ñöôïc nhöõng ñieàu thuù vò ôû caùc trang baùo sau!

Ban bieân taäp Tranh & Saùch

Toøa soaïn:Lôùp baùo chí Vaên baèng 2 - Khoùa 2009-2012Tröôøng ÑH Khoa hoïc Xaõ hoäi & Nhaân Vaên-------------------------------------------------------------------------------------------------------Toång bieân taäp: Traàn Quoác BaûoPhoù toång bieân taäp: Nguyeãn Thò Myõ HaøThö kyù toøa soaïn: Huyønh Thò Thaùi QuyønhThieát keá: nhatoi@xyvn.net-------------------------------------------------------------------------------------------------------Baøi vôû, yù kieán ñoùng goùp xin vui loøng göûi veà Toøa Soaïn-------------------------------------------------------------------------------------------------------Giaáy pheùp soá K2009-12/DH.KHXHNV do Vaên phoøng khoa Baùo Chí caáp ngaøy 26/02/2011! Cheá baûn vaø in taïi Nhaø in Xuaân Nguyeân. Soá löôïng phaùt haønh 02 baûn.


Queâ höông laø moät “maûnh tình rieâng” ñoái vôùi moãi ngheä só. Sinh ra vaø lôùn leân ôû Haø Noäi, Buøi Xuaân Phaùi ñaõ veõ veà phoá coå vôùi taát caû tình yeâu queâ höông cuûa mình.

Caû cuoäc ñôøi caàm coï, oâng ñaõ veõ raát nhieàu tranh vaø ôû nhieàu theå loaïi khaùc nhau nhöng thaønh coâng nhaát vaãn laø tranh sôn daàu taäp trung vaøo ñeà taøi phoá coå Haø Noäi. Tranh phoá coå cuûa oâng baét nguoàn töø hieän thöïc Phoá coå Haø Noäi thaäp nieân nhöõng naêm 50, 60, 70 coøn mang ñaäm neùt coå kính. Coù theå noùi raèng phoá coå ñaõ trôû thaønh ngöôøi baïn tri aâm cuûa Buøi Xuaân Phaùi vaø ngöôïc laïi khoâng bieát töï khi naøo Buøi Xuaân Phaùi ñaõ trôû thaønh moät phaàn cuûa phoá coå. Caùc maûng maàu treân tranh Phaùi thöôøng coù ñöôøng vieàn ñaäm neùt. Phoá coå trong tranh oâng khoâng nhöõng trôû thaønh chính noù maø coøn gaàn hôn vôùi con ngöôøi, töø beà maët ñeán caûnh quan ñeàu roõ chieàu saâu beân trong. Ngaém tranh phoá coå cuûa Phaùi, ngöôøi xem nhaän thaáy hoïa só ñaê göûi gaém nhöõng kæ nieäm, nhöõng hoaøi caûm cuøng noãi buoàn man maùc, tieác nuoái baâng khuaân treân töøng neùt veõ, nhö moät döï baùo taát yeáu veà söï ñoåi thay vaø bieán maát cuûa noù.

phoá PhaùiKhaùm phaù ñaàu tieân cuûa hoaï só Buøi Xuaân Phaùi veà phoá laø böùc sôn daàu

“Phoá Haøng Pheøn” (naêm 1940), ñöôïc veõ tröôùc khi oâng vaøo hoïc tröôøng

cao ñaúng Myõ Thuaät Ñoâng Döông. Sau ñoù böùc naøy ñöôïc göûi tham döï

trieån laõm Tokyo (Nhaät Baûn) vaø coù ngöôøi mua ngay laäp töùc.

baøi Buøi Thanh Phöông | aûnh töø Phoøng tröng baøy tranh cuûa Coá hoïa só Buøi Xuaân Phaùi

Maøu thôøi gian trong tranh

Coù theå chia ra maûng ñeà taøi veõ phoá coå Haø Noäi cuûa Buøi Xuaân Phaùi ra ba giai ñoaïn: Thôøi kyø Naâu (1960-1970), Thôøi kyø Xaùm (1970-1980) vaø Thôøi kyø Lam (1980-1988).

Thôøi kyø Naâu (1960-1970):Coù theå noùi Thôøi Kyø Naâu mang daáu aán ñaëc tröng

nhaát veà phong caùch, tinh thaàn cuûa Buøi Xuaân Phaùi. Nhöõng böùc veõ trong thôøi kyø naøy phaûn aùnh khung caûnh cuûa phoá coå Haø Noäi nguyeân chaát nhaát, chöa bò söûa sang, côi nôùi. Cuõng khoâng laáy laøm laï khi phaàn nhieàu nhöõng ngöôøi Haø Noäi coù tuoåi vaø am hieåu myõ thuaät thöôøng yeâu thích thôøi kyø naøy hôn caû, trong khi giôùi treû vaø ngöôøi ngoaïi quoác laïi noàng nhieät yeâu thích Thôøi kyø Lam.

Tranh oâng trong giai ñoaïn naøy thöôøng baøng baïc noãi buoàn da dieát, coâ ñôn, hoaøi coå, nhö tieác nuoái

moät thôøi tuoåi treû ñaõ maát, phoá thöôøng vaéng boùng ngöôøi qua, caùc caên nhaø coù cöûa maët tieàn luoân ñoùng chaët vôùi daùng veû traàm maëc, nhöõng maùi nhaø thaâm naâu cuûa khu phoá coå im lìm döôùi söùc naëng cuûa baàu trôøi xaùm nhö döï baùo moät côn gioâng saép aäp xuoáng. Ñieàu ñaëc bieät laø caùc oâ cöûa chæ ñöôïc moâ taû baèng moät veät maàu thaãm.

Ñaây laø thôøi kyø sung söùc vaø cuõng khoán khoù nhaát trong söï nghieäp ngheä thuaät cuûa Buøi Xuaân Phaùi. OÂng böôùc vaøo cuoäc chôi vôùi hình vaø maàu trong giai ñoaïn lòch söû traàm luaân cuûa ñaát nöôùc, neân caùc taùc phaåm cuûa oâng nhuoám veû traàm buoàn saâu xa, neùt bi ai, söï coâ ñôn khoán khoå. Tranh töïa nhö moät phöông tieän giaûi toûa aån öùc noäi taâm cuõng nhö yù thöùc veà söï baát löïc cuûa oâng tröôùc thôøi cuoäc.

Hieän nay, nhöõng böùc tranh ñöôïc caùc nhaø söu Chaân dung coá hoïa syõ Buøi Xuaân Phaùi

Phoá (1968)

Maøu thôøi gian trong tranh phoá PhaùiNghieân cöùu & Lyù luaän


taäp ñaët giaù cao nhaát vaãn thuoäc veà nhöõng taùc phaåm ñöôïc veõ trong Thôøi Kyø Naâu. Thí duï nhö böùc “Haø Noäi khaùng chieán” (veõ naêm 1966) thuoäc söu taäp cuûa Traàn Haäu Tuaán ñaõ ñöôïc khôûi giaù laø 200.000 USD treân tröôøng quoác teá.

Thôøi kyø Xaùm (1970-1980):Khoâng neân hieåu laø heã thaáy böùc mang toâng

maàu naøo laø xeáp noù vaøo thôøi kyø ñoù. Thöôøng thì caùc chuyeân gia chæ caàn thoaùng nhìn ñaõ bieát ngay böùc tranh ñoù ñöôïc veõ vaøo thaäp nieân naøo, bôûi ngoaøi gam maàu vaø buùt phaùp, ngöôøi ta coøn caên cöù vaøo caûnh vaø ngöôøi trong tranh cuûa oâng.

Thôøi kyø xaùm coù ñieåm noåi baät nhaát laø treân phoá khoâng coøn ngöôøi ñaøn oâng maëc aùo daøi vaø caàm oâ ñi treân heø phoá nöõa. Nhöõng ngöôøi baùn dong cuõng coù trang phuïc khaùc, caùc oâ cöûa soå ñöôïc veõ kyõ löôõng vaø chi tieát hôn, xe boø khoâng ñöôïc pheùp ñi vaøo thaønh phoá nöõa neân khoâng hieän dieän trong tranh oâng.

Trong thaäp nieân 70, hoïa só rôi vaø caûnh khoù khaên, ngaët ngheøo caû veà kinh teá laãn tinh thaàn. Trong nhaät kyù, oâng töøng vieát: “Cuoäc soáng naøo thaáy gì vui?

Chæ thaáy kinh khuûng vaø kinh khuûng”. .... Thôøi kyø naøy Buøi Xuaân Phaùi veõ tranh phoá coå Haø Noäi baèng boät maàu, nhieàu böùc ñöôïc veõ treân giaáy baùo, ñöôïc theå hieän vôùi gam maàu ghi xaùm. Phoá trong tranh oâng ñaõ bôùt ñi veû coâ lieâu, traàm maëc, neùt veõ tung taåy, nheï nhaøng, nhieàu böùc phoá cuûa oâng ngaû daàn theo höôùng tröøu töôïng, nhieàu böùc mang tính chaát theå nghieäm... Ñaây laø giai ñoaïn höng phaán vaø ñöôïc saùng taùc nhieàu tranh cuøng caùc ñeà taøi khaùc trong söï nghieäp cuûa oâng.

Thôøi kyø Lam (1980-1988):8 naêm cuoái cuøng cuûa cuoäc ñôøi, taùc phaåm cuûa hoaï

só Buøi Xuaân Phaùi ñöôïc môøi ñi trieån laõm ôû nhieàu nöôùc, neân coâng chuùng Vieät vaø theá giôùi bieát ñeán teân tuoåi oâng nhieàu hôn. Luùc naøy tranh phoá cuûa oâng môùi nheï nhoõm hôn, xuaát hieän nhöõng gam maàu aám cuûa naéng, cuûa taø aùo ñoû qua ñöôøng...

Giaù trò cuûa caùc phoá coå laø giaù trò cuûa thôøi gian laéng ñoïng ôû nhöõng maùi ngoùi, nhöõng böùc töôøng reâu phong cuûa chuùng. Buøi Xuaân Phaùi cuõng ñaõ töøng nhaän xeùt laø trong söï reâu phong coå kính coù “maøu thôøi gian”. Thôøi gian cuõng ñaõ laøm cho caùc böùc tranh cuûa oâng caøng ngaøy

caøng coù giaù trò ,töø choã moãi böùc chæ ñoåi ñöôïc vaøi laïng caø pheâ, daêm bao thuoác laù döôùi thôøi bao caáp, ñeán choã moãi böùc laø caû moät gia taøi theo qui luaät “giaù trò thaëng dö cuûa thôøi gian”. Tuy nhieân, thôøi gian ñaõ laøm ñieàu naøy quaù chaäm ñoái vôùi caù nhaân Buøi Xuaân Phaùi, hay noùi caùch khaùc laø oâng ñaõ khoâng ôû laïi traàn theá ñeå thuï höôûng thaønh quaû lao ñoäng ngheä thuaät cuûa mình.

“Phoá Phaùi” duø coù xuaát hieän con ngöôøi hay khoâng ñeàu coù moät khoâng gian ñaëc bieät. Khoâng gian aáy coù khi nhö cheát laëng cuøng thôøi gian, coù khi laïi nhö ñang chuyeån ñoäng. Caûnh vaät coù theå hieän höõu ngay ñaáy nhöng cuõng coù theå laø thuoäc veà moät theá giôùi khaùc - theá giôùi taâm hoàn Buøi Xuaân Phaùi.

Töø thaäp nieân 60 cuûa theá kyû tröôùc, oâng ñaõ ñöôïc ghi nhaän laø moät hoïa syõ baäc thaày trong laøng hoäi hoïa Vieät Nam vôùi moät thöù ngoân ngöõ hoäi hoïa môùi meû. Haøng ngaøn böùc tranh, haøng vaïn ngoâi nhaø, haøng traêm böùc chaân dung… döôùi neùt veõ cuûa oâng ñeàu mang thöù hoàn phaùch laï kyø, coù tieát taáu rieâng vaø aån chöùa moät tình yeâu thieát tha daønh cho Haø Noäi. Cuõng bôûi theá maø ngöôøi yeâu tranh phoá Phaùi muoán tìm vaø löu giöõ laïi buùt hoïa cuøng oâng. AÂu cuõng laø muoán gìn giöõ cho muoân ñôøi sau thaáy ñöôïc veû ñeïp cuûa moät Haø Noäi coù neùt phaûng phaát u buoàn nhöng ñaày hoaøi nieäm, thaân thöông./.

Phoá

(197

3)

Phoá (1982)

Maøu thôøi gian trong tranh phoá Phaùi Maøu thôøi gian trong tranh phoá Phaùi

Phoá (1987)


laø “hình ngheä thuaät” thöïc söï cuûa taùc phaåm. Treû caøng nhoû caøng ít quan taâm tôùi söï ñaùnh giaù thaåm myõ cuûa ngöôøi xem maø chæ coá gaéng truyeàn ñaït, giuùp ngöôøi xem hieåu ñöôïc nhöõng suy nghó, thaùi ñoä, tình caûm cuûa mình qua nhöõng gì ñöôïc mieâu taû.

Cuøng vôùi tính duy kæ, tính khoâng chuû ñònh cuõng laø moät ñaëc ñieåm taâm lyù raát ñaëc tröng taïo cho tranh veõ cuûa treû coù veû haáp daãn rieâng. Do ñoù, treû chöa coù khaû naêng ñoäc laäp suy tính coâng vieäc moät caùch chi tieát, caùc yù ñònh mieâu taû cuûa treû thöôøng naûy sinh moät caùch tình côø(2).

Ban ñaàu laø nhöõng kieán thöùc, kyõ naêng cô baûn, theo thôøi gian, qua luyeän taäp, daàn daàn treû tích luyõ ñöôïc kinh nghieäm vaø phaùt trieån khaû naêng thaåm myõ, naêng khieáu thaåm myõ. Theá giôùi trong maét treû thô laø moät theá giôùi sinh ñoäng, röïc rôõ saéc maøu vaø ñöôïc treû theå hieän nhöõng ñieàu treû muoán noùi qua nhöõng “taùc phaåm ngheä thuaät” mang daáu aán cuûa rieâng mình. Nhöõng gì treû mieâu taû trong tranh veõ theå hieän trí töôûng töôïng voâ cuøng phong phuù, ñaùng yeâu vaø ngoä nghónh. Maøu saéc, ñöôøng neùt maø treû veõ nhieàu khi phi lí, traùi vôùi thöïc teá nhöng laïi voâ cuøng coù lí khi nghe treû lí giaûi. Ví duï: treû veõ nhöõng ñöôøng ngoaèn ngheøo sau con gaø vaø baûo ñoù laø con gaø ñang ñi veä sinh. Chuùng ta thöôøng coù thoùi quen duøng

maøu saéc thöïc teá ñeå toâ maøu nhöng vôùi treû maøu saéc khoâng nhaát thieát laø maøu xanh toâ laù caây, maøu naâu toâ cho maët ñaát..., ñieàu thuù vò nhaát khi khaùm phaù caùc taùc phaåm cuûa treû laø nhöõng ñieàu dieãn giaûi thuù vò ñaèng sau nhöõng neùt veõ ngoä nghónh, ngaây thô.

Khaû naêng theå hieän tö duy hình töôïng vaø xuùc caûm, tình caûm trong tranh veõ cuûa treû ñöôïc phaùt trieån theo töøng löùa tuoåi.

Treû 3 tuoåi laø kieåu tö duy tröïc quan- haønh ñoäng chuyeån sang kieåu tö duy tröïc quan - hình

töôïng (chuyeån tö duy töø bình dieän beân ngoaøi thaønh nhöõng haønh ñoäng ñònh höôùng beân trong theo cô cheá nhaäp taâm). Tö duy cuûa treû ñaõ ñöa vaøo nhöõng hình aûnh hieän coù trong oùc chöù khoâng chæ döïa vaøo nhöõng haønh ñoäng dieãn ra baèng tay(3).

Treû tö duy theá giôùi xung quanh baèng con maét ngaây thô trong saùng vaø non nôùt. Khi coù theå caàm buùt trong tay thì moät trong nhöõng hoaït ñoäng thuù vò nhaát cuûa treû laø ngueäch ngoaïc nhöõng hình thuø treân giaáy. Treû veõ khoâng theo moät tieâu chuaån veà kyõ thuaät nhö boá cuïc, phoái maøu hay phaûi gioáng thöïc. Vôùi nhöõng böùc veõ hình thuø kì laï laïi laø moät thoâng ñieäp hay moät baûn “moâ taû baûn thaân” khaù phong phuù. Qua ñoù treû baøy toû moät caùch hoaøn toaøn voâ thöùc nhöõng gì caùc em ñaõ thaáy, ñaõ hình dung vaø caû nhöõng mong öôùc thaàm kín cuûa mình. Ñieàu naøy “thöïc” hôn raát nhieàu nhöõng gì caùc em ñaõ veõ döôùi söï höôùng daãn cuûa ngöôøi lôùn.

Khaû naêng söû duïng ñöôøng neùt, hình daïng nhö nhöõng phöông tieän truyeàn caûm, theå hieän ôû möùc ñoä tích cöïc vaø töông ñoái chuaån xaùc trong vieäc theå hieän caùc söï vaät coù hình daïng troøn, hình vuoâng, hình tam giaùc, linh hoaït söû duïng phöông thöùc veõ caùc söï vaät ñôn giaûn maø treû quan saùt ñöôïc trong moâi tröôøng xung quanh. Maëc duø caùc hình veõ ôû ñoä tuoåi naøy taïo neân coøn thaät sô löôïc, aáu tró vaø khoù hieåu ñoái vôùi ngöôøi lôùn nhöng trong con maét treû thô chuùng laïi raát soáng ñoäng vaø nhö thaät. Ñaây laø moät ñaëc ñieåm maø ngöôøi lôùn caàn chuù yù taän duïng ñeå phaùt trieån höùng thuù, tö duy vaø töôûng töôïng saùng taïo cuûa treû trong tranh veõ(4). Ngoaøi ra ôû löùa tuoåi naøy treû thöôøng coù xu höôùng duøng maøu töï do theå hieän theo yù thích, khoâng nhaát thieát gioáng vôùi maøu saéc cuûa vaät thaät(5). Vì ñaëc ñieåm naøy maø xem tra-nh treû em chuùng ta coù caûm nhaän raèng, treû thöôøng phaù vôõ hình aûnh troïn veïn cuûa söï vaät thaønh nhöõng boä phaän rôøi raïc khi chuùng veõ moãi boä phaän, moãi chi tieát cuûa hình veõ baèng moät maøu khaùc nhau.

Treû 4 tuoåi baét ñaàu suy nghó, xem xeùt hoaït ñoäng, löïa choïn phöông phaùp, phöông tieän ñeå giaûi quyeát nhieäm vuï tö duy sao cho phuø hôïp. Nhôø coù söï phaùt trieån ngoân ngöõ treû xuaát hieän loaïi tö duy tröøu töôïng, phaàn lôùn treû ñaõ bieát khaû naêng suy luaän. ôû cuoái tuoåi naøy treû thöôøng söû duïng kí hieäu, sô ñoà ñeå laøm ñieåm töïa. Haønh ñoäng tö duy loâ gíc phaùt trieån nhôø khaû naêng söû duïng kí hieäu daàn daàn treû ñaõ coù tö duy tröøu

Hoaït ñoäng veõ laø moät trong nhöõng noäi dung giaùo duïc thaåm myõ nhaèm phaùt trieån toaøn dieän cho treû maãu giaùo, thoâng qua ñoù phaùt trieån caûm giaùc, tri giaùc,

phaùt trieån khaû naêng caûm thuï vaø khaû naêng saùng taïo, ñoàng thôøi veõ coøn laø söï bieåu loä thaùi ñoä, tình caûm yeâu gheùt cuûa treû ñoái vôùi theá giôùi xung quanh.

Ñoái vôùi treû, theá giôùi xung quanh thaät môùi meû vaø lyù thuù, treû luoân muoán thoâng qua moïi phöông tieän ñeå bieåu ñaït nhöõng caûm xuùc cuûa mình. Trong ñieàu kieän khaû naêng ngoân ngöõ phaùt trieån chöa hoaøn thieän thì hoäi hoïa laø phöông tieän ñeå bieåu ñaït hieäu quaû nhaát, lyù thuù nhaát, ñaëc bieät laø vôùi treû ôû gaàn tuoåi ñi hoïc lôùp moät. Hôn theá nöõa, tranh veõ cuõng laø moät phöông phaùp truyeàn ñaït thoâng tin khaù hieäu quaû cuûa treû.

Trong cuoäc soáng haøng ngaøy, treû ñaõ tieáp thu moät löôïng tri thöùc ñaùng keå veà theá giôùi xung quanh do treû tröïc tieáp nhìn thaáy, nghe thaáy vaø sôø thaáy hoaëc do ngöôøi lôùn keå laïi qua caùc caâu chuyeän, phim aûnh. Töø ñoù theá giôùi bieåu töôïng cuûa treû cuõng phong phuù daàn leân vaø laøm naûy sinh tính ham hieåu bieát, höùng thuù nhaän thöùc, muoán khaùm phaù nhöõng ñieàu môùi laï. Xuaát phaùt töø ñoù treû baét ñaàu quan taâm ñeán caùc kieåu daùng, caùch trang trí, thieát keá, boãng keát hôïp laïi vôùi nhau vaø ñöôïc treû theå hieän qua tranh veõ moät caùch tröôïng tröng. Nhöõng neùt veõ nghueäch ngoaïc, hoàn nhieân, heát söùc bình dò nhöng raát caàn thieát trong quaù trình hình thaønh khaû naêng caûm thuï caùi ñeïp vaø khaû naêng tö duy saùng taïo cuûa treû. Töø nhöõng neùt veõ, böùc tranh ñoù chính laø caûm xuùc, tình caûm laø öôùc mô maø treû ñaõ theå hieän treân trang giaáy.

Löùa tuoåi maãu giaùo laø löùa tuoåi traøn ngaäp xuùc caûm, phaùt trieån trí toø moø, trí töôûng töôïng bay boång, khaû naêng lieân töôûng maïnh. Vì vaäy ñaây laø giai ñoaïn toái öu, laø “maûnh ñaát” maøu môõ ñeå gieo haønh vi saùng taïo. Moïi treû em ñeàu tieàm aån naêng löïc saùng taïo, söï saùng taïo cuûa treû khoâng gioáng söï saùng taïo cuûa ngöôøi lôùn. Saùng taïo cuûa ngöôøi lôùn laø taïo ra caùi môùi,

caùi ñoäc ñaùo, gaén vôùi tính chuû ñích, coù tính beàn vöõng vaø thöôøng laø keát quaû cuûa quaù trình noã löïc tìm toøi... Söï saùng taïo cuûa treû em laïi khaùc, thöôøng baét ñaàu baèng söï taùi taïo, baét chöôùc, moâ phoûng vaø thöôøng khoâng coù tính chuû ñích. Söï saùng taïo cuûa treû em phuï thuoäc nhieàu vaøo caûm xuùc, vaøo tình huoáng vaø thöôøng keùm beàn vöõng. Do ñoù tranh veõ cuûa treû nhoû chöa phaûi laø nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät thöïc thuï. Moät ñaëc ñieåm roõ neùt trong tranh veõ cuûa treû laø tính duy kæ. Tính duy kæ laøm cho treû ñeán vôùi tranh veõ moät caùch deã daøng: treû saün saøng veõ baát cöù caùi gì, khoâng bieát sôï, khoâng bieát tôùi khoù khaên trong mieâu taû. Caøng nhoû tuoåi treû caøng deã löïa choïn ñoái töôïng mieâu taû, bôûi leõ ñoái töôïng ñoù thöôøng laø caùi treû thích, treû muoán chöù khoâng phaûi laø caùi deã veõ (1).

Moái quan taâm chính trong tranh veõ cuûa treû taäp trung vaøo söï theå hieän, bieåu caûm chöù chöa phaûi

Tö duy vaø caûm xuùc cuûa treû maãu giaùo qua tranh veõbaøi Ngoâ Baù Coâng

Nghieân cöùu & Lyù luaän Tö duy vaø caûm xuùc cuûa treû maãu giaùo qua tranh veõ


mô cuûa mình qua nhöõng böùc tranh treû veõ.

Qua 3 löùa tuoåi ta coù theå thaáy raèng khaû naêng caûm nhaän vaø theå hieän caùch veõ cuûa treû coù söï thay ñoåi roõ reät veà caû tö duy cuõng nhö trí töôûng töôïng vaø saùng taïo. Ñieàu ñoù cho ta thaáy hoaït ñoäng veõ cuûa treû maãu giaùo laø hoaït ñoäng treû söû duïng heä thoáng caùc bieåu töôïng myõ thuaät mang tính hình hoïc khoâng gian ña daïng ñeå theå hieän nhöõng caûm xuùc vaø tình caûm chính baûn thaân treû. Caûm nhaän myõ thuaät qua tranh veõ vöøa laø söï caûm nhaän veà caùi ñeïp cuûa taùc phaåm thoâng qua caûm giaùc vaø tri giaùc. Ñoàng thôøi vöøa laø quaù trình tieáp nhaän vaøo beân trong cuûa nhöõng caûm xuùc phaùn ñoaùn. Vì vaäy tranh veõ coù giaù trò giaùo duïc raát lôùn ñoái vôùi treû maãu giaùo.

Treû em noùi chung ñeàu thích veõ tranh maëc duø ñoù laø nhöõng böùc tranh veõ theo caûm höùng, daãu ñoäng taùc coøn vuïng veà nhöng treû vaãn muoán theå hieän “taøi naêng” cuûa mình. Treû ñöôïc töï do töôûng töôïng, boäc loä nieàm vui, yù thích cuûa mình trong tranh veõ. Cha meï, coâ giaùo vaø caûnh vaät luoân laø ñoái töôïng treû mu-oán theå hieän ñaàu tieân vaø laø hình töôïng ngheä thuaät quan troïng, coù taùc duïng gôïi môû khaû naêng hoäi hoïa

cuûa treû. Boài döôõng naêng löïc hoäi hoïa cho treû caàn ñöôïc baét ñaàu khi treû coøn nhoû tuoåi. Ngöôøi lôùn caàn höôùng daãn treû veõ moät caùch phuø hôïp, ñuùng vôùi löùa tuoåi keát hôïp vôùi reøn kyõ naêng cô baûn ñeå khai thaùc vaø phaùt huy ñöôïc trí töôûng töôïng saùng taïo cuõng nhö naêng löïc beân trong cuûa treû. Nhöõng hoaït ñoäng veõ tranh ñoái vôùi treû maãu giaùo vöøa coù giaù trò giaùo duïc saâu saéc, vöøa tích hôïp ñöôïc taát caû caùc lónh vöïc phaùt trieån khaùc. Vì vaäy caùc baäc cha meï khoâng nhìn nhaän moät caùch phieán dieän ñoái vôùi nhöõng böùc tranh cuûa con caùi mình maø caàn coù thaùi ñoä aân caàn, quan taâm, hoûi han treû xem vì sao treû laïi laøm nhö vaäy, veõ nhö theá coù yù nghóa gì? Ñieàu ñoù seõ giuùp cha meï, coâ giaùo hieåu ñöôïc nhöõng nhaän thöùc, suy nghó veà theá giôùi xung quanh, töø ñoù giuùp treû theå hieän ñöôïc söï hieåu bieát phong phuù veà cuoäc soáng ñôøi thöôøng thoâng qua nhöõng böùc tranh cuûa treû. Ñoàng thôøi, veõ tranh coøn giuùp treû coù ñöôïc nhöõng giaây phuùt thö giaõn, saùng taïo cuõng nhö khaû naêng dieãn ñaït cuûa treû. Chuùng ta phaûi ñaët mình vaøo vò trí cuûa treû, quan saùt, tö duy theo caùch cuûa treû thì môùi hieåu ñöôïc tranh cuûa treû muoán noùi gì./.

töôïng- khaùi quaùt khi giaûi quyeát caùc nhieäm vuï trí tueä(6). Nhôø ñoù treû ñaõ baét ñaàu hieåu ñöôïc chöùc naêng thaåm myõ cuûa caùc ñöôøng neùt, caùc hình daïng. ôû tuoåi naøy, treû coù khaû naêng phaân bieät vaø hoïc ñieàu chænh ñöôøng neùt ñeå veõ nhieàu loaïi hình hoïc coù quan heä gaàn guõi vôùi nhau nhö hình troøn, hình oâ van, hình vuoâng, hình chöõ nhaät, caùc hình daïng tam giaùc nhö caây, nhaø, oâ toâ, con vaät, nhaân vaät..., khaû naêng naøy taïo ñieàu kieän cho treû deã daøng môû roäng phaïm vi caùc ñoái töôïng mieâu taû töï choïn. Tuy nhieân, caùc hình veõ cuûa treû coøn mang naëng tính laép raùp vaø coøn gaàn guõi vôùi caùc hình hoïc cô baûn. ôû löùa tuoåi naøy, treû veõ maøu töông öùng vôùi maøu cuûa moïi vaät trong hieän thöïc. Trong quaù trình veõ, treû baét ñaàu nhaän bieát, phaân bieät maøu saéc thaät cuûa moät soá ñoà vaät, hoa quaû nhö moät daáu hieäu baét buoäc, nhö neùt ñaëc thuø cuûa moïi vaät vaø veõ hình baèng maøu “qui ñònh baét buoäc” ñoù maø khoâng quan taâm tôùi söï bieán ñoåi maøu saéc raát sinh ñoäng do ñaëc ñieåm chieáu saùng, ñaëc ñieåm thôøi gian, khoâng gian trong hieän thöïc(7).

Treû 5 tuoåi hình thaønh kieåu tö duy môùi- tröïc quan sô ñoà giuùp treû hieåu ñöôïc nhöõng thuoäc tính baûn chaát cuûa söï vaät hieän töôïng. Ñaây laø moät böôùc

ngoaët trong söï phaùt trieån tö duy cuûa treû chuyeån töø tính hình töôïng sang tính tröøu töôïng(8). ôû tuoåi naøy do söï phaùt trieån veà theå löïc, cô baép vaø söï kheùo cuûa vaän ñoäng, treû ñaõ coù khaû naêng taïo neân caùc ñöôøng neùt vôùi tính chaát khaùc nhau khaù phöùc taïp. Cuøng vôùi söï taêng leân ngaøy caøng phong phuù cuûa caùc kinh nghieäm nhaän thöùc, caùc aán töôïng, xuùc caûm, tình caûm, treû baét ñaàu nhaän ra ñöôïc söï haïn cheá vaø veû haáp daãn cuûa caùc hình veõ khaùi quaùt vôùi nhöõng ñöôøng neùt ñôn ñieäu, sô löôïc. Ñaëc bieät treû ôû tuoåi naøy khaù linh hoaït trong vieäc bieán ñoåi, phoái hôïp tính chaát cuûa ñöôøng neùt vaø hình theå ñeå theå hieän hình veõ ñoäc ñaùo, raát rieâng cuûa moãi hình töôïng, söï vaät cuï theå. ôû ñoä tuoåi naøy nhieàu treû ñaõ coù voán hieåu bieát khaù phong phuù veà caûm giaùc maøu saéc, ñaõ coù khaû naêng ñoäc laäp quan saùt ñeå thaáy ñöôïc veû linh hoaït trong söï thay ñoåi maøu saéc cuûa caùc söï vaät hieän töôïng trong hieän thöïc vaø laøm quen qua quaù trình tri giaùc vôùi moät soá caùch phoái hôïp maøu saéc(9). Tính tích cöïc quan saùt, nhaän thöùc chính laø ñieàu kieän giuùp treû bieát söû duïng maøu saéc moät caùch sinh ñoäng ñeå theå hieän moät caùch saùng taïo noäi dung tra-nh veõ, qua ñoù maø bieåu loä suy nghó, tình caûm, öôùc

Taøi lieäu tham khaûo

1 2.4.5.7.9. Leâ Thanh Thuûy. Phöông phaùp toå chöùc hoaït ñoäng taïo hình cho treû maàm non. NXB ÑHSPHN. 2006.

3.6.8. Nguyeãn aùnh Tuyeát, Nguyeãn Thò Nhö Mai, Ñinh Thò Kim Thoa. Taâm lyù hoïc treû em löùa tuoåi maàm non. NXB ÑH-SPHN. 2004.

10. Xem vaø daïy veõ moät soá giôø naêng khieáu cuûa 4 tröôøng maàm non: Maàm non Hoa Hoàng, Maàm non Hoïa Mi. Quaän Caàu Giaáy, Maàm non Ñoáng Ña, Maàm non Trung Töï .Quaän Ñoáng Ña.

Tö duy vaø caûm xuùc cuûa treû maãu giaùo qua tranh veõTö duy vaø caûm xuùc cuûa treû maãu giaùo qua tranh veõ


”Maøu daân toäc saùng böøng treân giaáy ñieäp”Giaùp Teát neân khoâng khí khaép laøng nhoän nhòp

laém. Giaáy maøu phôi treân caùc bôø töôøng, goùc saân röïc rôõ caû laøng. Baây giôø soá gia ñình chuyeân laøm veà tranh Ñoâng Hoà coøn laïi khoâng nhieàu, khieán nhöõng gì coøn löu laïi caøng trôû neân quyù giaù.

Khoâng ai bieát chính xaùc ngheà tranh Ñoâng Hoà ra ñôøi töø bao giôø, nhöng caên cöù vaøo caùc gia phaû trong laøng thì muoän nhaát laø vaøo ñôøi Leâ, töùc laø caùch ñaây khoaûng 500 naêm. Ñaëc tröng laøm neân neùt rieâng coù cuûa tranh Ñoâng Hoà laø tranh baét buoäc veõ treân giaáy doù. Giaáy doù laøm töø voû caây doù, phuû leân moät lôùp boät laøm töø voû ñieäp.

Maøu ñeå veõ thì hoaøn toaøn laøm töø chaát lieäu töï nhieân nhö: maøu xanh töø laù chaøm, maøu ñoû töø soûi son, maøu ñen töø than laù tre, maøu vaøng töø hoa hoøe, maøu traéng töø voû ñieäp…Ban ñaàu tranh laøm ra phaàn nhieàu mang maøu saéc tín ngöôõng, daàn daàn môû roäng ñeå trang trí nhaø cöûa, phaûn aùnh sinh hoaït ñôøi thöôøng cuõng nhö phaûn aùnh öôùc mô nguyeän voïng cuûa nhaân daân.

Veà Ñoâng Hoà, baïn coøn coù dòp ñi qua nhöõng trieàn ñeâ quanh co, thanh bình vôùi nhöõng luõy tre xanh vaø caùnh ñoàng roäng raõi. Töø ñaây coøn coù theå ñi tham quan moät soá nôi nhö chuøa Daâu, chuøa Buùt Thaùp, laêng Kinh Döông Vöông. Quaû ñuùng vôùi hình aûnh laøng queâ Kinh Baéc yeân bình truø phuù thöôøng bieát ñeán trong thô.

Thôøi gian gaàn ñaây ngaøy caøng coù nhieàu du khaùch nöôùc ngoaøi tìm ñeán vôùi Ñoâng Hoà. Laøng Ñoâng Hoà ñang caàn ñöôïc ñaùnh thöùc, ñeå moãi du khaùch moät laàn böôùc chaân ñeán ñaây ñeàu thaáy caàn phaûi quay trôû laïi, nhö lôøi ca xöa nhaén nhuû:

“Duø ai buoân baùn traêm beà

Nhôù ñeán thaùng chaïp thì veà buoân tranh”

./.

Tranh Ñoâng Hoà phaûn aùnh cuoäc soáng hoàn nhieân vaø öôùc mô giaûn dò cuûa ngöôøi daân queâ vôùi haøng traêm maãu tranh ôû 5 loaïi chính: Tranh thôø, tranh lòch söû, tranh

chuùc tuïng, tranh sinh hoaït vaø truyeän tranh. Ñi töø cuoäc soáng lao ñoäng, laïi ñöôïc nhöõng baøn tay ngheä nhaân tinh teá phaûn aùnh, tranh Ñoâng Hoà soáng ñoäng vaø raát coù hoàn.

Caùi reùt ngoït cuoái naêm khoâng laøm vôi ñi nieàm nao nöùc, cho chuùng toâi tìm veà laøng Ñoâng Hoà (xaõ Song Hoà, huyeän Thuaän Thaønh, tænh Baéc Ninh) - vuøng ñaát ñaõ noåi tieáng suoát 5 theá kyû qua vôùi moät doøng tranh daân gian ñöôïc coi nhö di saûn vaên hoùa khoâng theå thieáu cuûa ngöôøi Vieät.

Qua chôï Hoà, trieàn ñeâ ñaày gioù ñöa chuùng toâi ñeán laøng tranh naèm neùp mình thô moäng beân doøng soâng Ñuoáng - caùi mieàn queâ nhoû beù ñaõ trôû thaønh caûm höùng cuûa bao nhaø thô teân tuoåi: Tuù Xöông, Nguyeãn Bính, Hoaøng Caàm, Ngoâ Vaên Phuù, Cheá Lan Vieân...

HOAØI COÅ VÔÙI TRANH

ÑOÂNG HOÀbaøi Tuøng Laâm

Myõ thuaät Vieät Hoaøi coå vôùi tranh Ñoâng Hoà


ñeå khi nhaéc ñeán, ngöôøi meâ tranh coù theå bieát ñöôïc. Nhöng coù theå noùi ñaëc ñieåm noåi baät laøm neân neùt rieâng cuûa tranh Ñoâng Hoà ñoù laø tranh in treân giaáy ñieäp baèng nhöõng baûn khaéc. Nhöõng ngheä só saùng taùc tranh daân gian söû duïng tính öôùc leä trong boá cuïc cuõng nhö trong caùch mieâu taû veà hình khoái vaø maøu saéc, do ñoù khi xem tranh ta thöôøng baét gaëp caùi thuù vò ôû nhöõng neùt ngaây ngoâ ñôn giaûn vaø gaàn guõi vôùi cuoäc soáng. Coù leõ chính vì vaäy maø khi xem tranh, ngöôøi xem coù theå thaáy neùt bình dò nhöng mang ñaäm tình queâ höông, xöù sôû.

T&S: Xöa kia, laøng Hoà voán ôû ngoaøi baõi ven soâng Hoàng, laøng thöôøng bò luït neân caùc baûn khaéc ñeå in tranh vaø ñoà ngheà laøm tranh thöôøng bò nöôùc luõ cuoán troâi. Moät nguyeân nhaân nöõa khieán cho nhöõng baûn khaéc tranh khoâng coøn ñoù laø quaù trình hoäi nhaäp caùc neàn vaên hoùa töø nöôùc ngoaøi vaøo khieán cho tranh Ñoâng Hoà bò boû queân moät thôøi gian khaù daøi. Ñoù coù phaûi laø nguyeân nhaân ñeå oâng coá coâng khoâi phuïc vaø phaùt trieån doøng tranh cuûa queâ höông mình?

NN-NÑC: Ñuùng laø tranh Ñoâng Hoà ñaõ traûi qua bieát bao khoù khaên bôûi nhöõng bieán ñoåi cuûa thieân nhieân vaø cuûa lòch söû. Toâi laø ngöôøi con cuûa laøng Hoà, ngay töø khi môùi sinh ra ñaõ quen vôùi tieáng giaõ giaáy, tieáng ñuïc goã laøm baûn khaéc. Leân 10 tuoåi toâi ñaõ ñöôïc ñeán chôï tranh hoïp taïi ñình laøng vaøo dòp Teát ñeán Xuaân veà. Gia ñình toâi ñeán baây giôø cuõng ñaõ coù 20 ñôøi laøm tranh. Coù theå noùi nhöõng thaêng traàm cuûa laøng tranh ñaõ aûnh höôûng raát lôùn ñeân cuoäc soáng cuûa gia ñình toâi. Khi ngheà laøm tranh bò mai moät, toâi cuõng ñaõ suy nghó ñeå laøm sao gìn giöõ ñöôïc ngheà maø cha oâng ñeå laïi, cuõng laø ñeå löu giöõ laïi moät neùt vaên hoùa laøng Hoà. Naêm 1980, khi nghæ höu taïiNXB Vaên hoùa daân toäc (nay laø NXB Vaên hoùa - Thoâng tin) trôû veà laøng, toâi ñaõ laën loäi mua laïi nhöõng böùc tranh coå coøn löu laïc ñaâu ñoù trong caùc nhaø daân, töø nhöõng böùc tranh ñoù, toâi nghieân cöùu ñeå veà phuïc cheá laïi nhöõng baûn khaéc goã. Ñeán nay, ngoaøi nhöõng baûn khaéc coå quyù giaù, soá baûn khaéc maø toâi söu taàm vaø cheá taùc ñaõ hôn 1.000 baûn.

T&S: Baèng chính tình yeâu vaø taâm huyeát cuûa mình vaø cuõng baét nguoàn töø yù töôûng phaùt trieån doøng tranh naøy, oâng ñaõ thaønh laäp “Trung taâm giao löu vaên hoùa daân gian tranh Ñoâng Hoà” ngay chính maûnh ñaát ñaõ saûn sinh ra doøng tranh daân gian Ñoâng Hoà nöùc tieáng moät thôøi?

NN-NÑC: Coù theå noùi, ñaây laø coâng söùc hôn 30 naêm qua cuûa toâi vaø caû gia ñình. YÙ töôûng thaønh laäp trung taâm cuõng baét nguoàn töø mong muoán gìn giöõ nhöõng böùc tranh cuûa laøng Hoà. Nhöng, chæ löu giöõ khoâng thì ñeán moät ngaøy naøo ñoù, tranh Ñoâng Hoà seõ chæ coøn toàn taïi trong caùc vieän baûo taøng maø thoâi. Chính vì vaäy, toâi xaây döïng trung taâm vôùi moâ hình vöøa laø nôi tröng baøy, vöøa laø nôi saûn xuaát vaø giôùi thieäu 180 loaïi tranh khaùc nhau. Du khaùch khi ñeán vôùi trung taâm vöøa ñöôïc xem tranh, vöøa ñöôïc xem caùch laøm tranh qua töøng coâng ñoaïn.

T&S: Phaùt huy tính daân toäc voán coù trong tranh Ñoâng Hoà coäng vôùi kieán thöùc myõ thuaät hoïc ñöôïc taïi Tröôøng Myõ ngheä Ñoâng Döông (nay laø Ñaïi hoïc Myõ thuaät coâng nghieäp) oâng ñaõ veõ ñöôïc taát caû 15 böùc tranh treân chaát lieäu tranh daân gian Ñoâng Hoà... ñaõ ghi daáu aán caùi teân Nguyeãn Ñaêng Cheá trong loøng nhöõng ngöôøi yeâu tranh Ñoâng Hoà. Vaäy hieän nay, oâng ñaõ laøm gì ñeå khôi maïch soáng cho doøng tranh daân gian naøy?

NN-NÑC: Ñaây chính laø ñieàu toâi traên trôû nhaát töø khi coù yù thöùc phaùt trieån laïi ngheà tranh Ñoâng Hoà. Tranh muoán soáng ñöôïc thì ngoaøi giaù trò veà vaên hoùa, coøn phaûi gaàn guõi vaø gaén lieàn vôùi cuoäc soáng cuûa con ngöôøi. Ngoaøi nhöõng böùc tranh ñöôïc in treân giaáy truyeàn thoáng, toâi coøn in thaønh caùc taám thieäp nhoû baèng baøn tay ñeå tieän söû duïng vaø khoâng keùm phaàn tinh xaûo, laïi coù nhöõng böùc tranh khoå to, ñeå trong khung kính vôùi ñöôøng vieàn tinh teá taïo cho ngöôøi xem caûm giaùc vöøa sang troïng nhöng cuõng khoâng maát ñi tính daân daõ voán coù cuûa tranh Ñoâng Hoà. Toâi coøn ñoùng tranh thaønh nhöõng quyeån lòch baèng maønh truùc vöøa ñoäc ñaùo vöøa coù giaù trò söû duïng cao. Coù raát nhieàu khaùch du lòch nöôùc ngoaøi ñeán trung taâm ñeå mua nhöõng saûn phaåm naøy. Ñieåm ñaùng möøng nöõa laø trung taâm ñaõ nhaän ñöôïc nhöõng hôïp ñoàng xuaát khaåu tranh ra nöôùc ngoaøi. Nhöng ñoù chæ laø nhöõng khôûi ñaàu ñeå phaùt trieån ngheà tranh, coøn laâu daøi, toâi muoán cho moïi ngöôøi hieåu bieát veà giaù trò cuûa tranh neân ñaõ bieân soaïn cuoán saùch gaàn 300 trang, xuaát baûn baèng song ngöõ Anh - Vieät vôùi muïc ñích giôùi thieäu nhöõng giaù trò ñaëc saéc cuûa doøng tranh daân gian Ñoâng Hoà tôùi ñoâng ñaûo coâng chuùng trong vaø ngoaøi nöôùc. Hy voïng nhöõng vieäc toâi laøm ngaøy hoâm nay seõ goùp phaàn phaùt trieån ngheà tranh Ñoâng Hoà./.

T&S: Xin oâng cho bieát nhöõng neùt rieâng bieät cuûa doøng tranh Ñoâng Hoà so vôùi nhöõng doøng tranh daân gian khaùc cuûa Vieät Nam?

Ngheä nhaân Nguyeãn Ñaêng Cheá (NN-NÑC): Tranh Ñoâng Hoà laø moät trong 3 doøng tranh daân gian toàn taïi ôû mieàn Baéc Vieät Nam. Traûi qua nhöõng bieán coá lòch söû, moãi doøng tranh coù soá phaän rieâng, trong ñoù tranh Ñoâng Hoà hay teân ñaày ñuû laø tranh khaéc goã daân gian Ñoâng Hoà ñaõ chöùng minh ñöôïc söùc maïnh tröôøng toàn cuûa noù ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån cho ñeán ngaøy nay. Coù theá noùi moãi doøng tranh ñeàu coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng

Troø chuyeän vôùi ngheä nhaân

NGUYEÃN ÑAÊNG CHEÁNgöôøi khôi maïch cho tranh Ñoâng Hoà

Moät doøng tranh daân gian coù tuoåi vaøi traêm naêm khoâng heà thuoäc veà quaù khöù, maø vaãn vöôn leân baùm saùt thôøi cuoäc, ñeå laïi nhöõng thaønh töïu nhaát ñònh trong moãi thôøi kyø, töø thôøi Phaùp thuoäc ñeán thôøi choáng Phaùp vaø choáng Myõ. Caùc böùc tranh Ñoâng Hoà thôøi caän - hieän ñaïi naøy ít nhieàu ñaõ ghi ñaäm daáu aán caù nhaân cuûa nhöõng ngöôøi saùng taùc

chuùng - nhöõng ngheä nhaân khoâng coøn khuyeát danh nöõa, maø ñaõ coù teân tuoåi haún hoi.

Ñeå hieåu theâm veà vaán ñeà naøy phoùng vieân TT&VH ñaõ coù cuoäc troø chuyeän vôùi oâng Nguyeãn Ñaêng Cheá - moät ngheä nhaân khoâng nhöõng ñang laøm soáng daäy ngheà tranh Ñoâng Hoà maø coøn chính laø ngöôøi ñaõ saùng taùc nhieàu böùc tranh Ñoâng Hoà thôøi choáng Myõ.

baøi & aûnh Döông Khaùnh Chi

Myõ thuaät Vieät Troø chuyeän vôùi Ngheä nhaân Nguyeãn Ñaêng Cheá


Nguyeãn Thanh Hoa: Taát caû caùc taùc phaåm saùng taùc cuûa toâi ñeàu veõ nude. Toâi khoâng bao giôø veõ maëc quaàn aùo. Toâi muoán giöõ nguyeân caùi hình haøi nguyeân sô cuûa con ngöôøi. Toâi coù moät thoùi quen coù theå hôi khaùc ngöôøi. Khi ngoài tröôùc moät ai ñoù, toâi hình dung theá giôùi beân trong cuûa hoï. Toâi luoân boùc taùch caùc traïng thaùi caûm xuùc cuûa con ngöôøi ñeå hieåu theá giôùi tinh thaàn cuûa hoï. Vì vaäy, toâi coù theå veõ nude moät ngöôøi hoaøn toaøn xa laï theo töôûng töôïng cuûa toâi.

* Coù hoïa só noùi raèng, neáu ai ñoù tung hoâ veõ nude maø khoâng caàn coù löûa cuûa söï say meâ maõnh lieät laø noùi doái?

Leâ Thieát Cöông: Ñieàu ñoù ñuùng quaù roài. Ngöôøi hoïa só khoâng coù söï say meâ maõnh lieät thì ñöøng veõ ñeà taøi naøy. Moät hoïa só noåi tieáng ngöôøi AÙo ñaõ vieát veà tranh nude nhö theá naøy: “Thöïc khoù maø raïch roøi ñaâu laø myõ caûm, ñaâu laø nhuïc duïc”. Hai yeáu toá naøy phaûi hoøa troän nhuaàn nhuïy vôùi nhau môùi taïo ñöôïc moät taùc phaåm nude ñeïp. Toâi ñeà cao yeáu toá nhuïc caûm trong tranh nude. Neáu veõ nude maø khoâng coù ñaëc thuø cuûa noù thì vöùt. Coù theå ví thoâ thieån nhö theá naøy, noù cuõng töïa nhö nhö aên moät baùt phôû raát hôïp veä sinh nhöng dôû eït, chaúng coù muøi vò gì caû. Yeáu toá nhuïc caûm trong tranh nude khoâng phaûi laø söï ham muoán nhuïc duïc giöõa nam vaø nöõ, giöõa hoïa só vaø ngöôøi maãu, maø cao hôn theá laø söï khao khaùt vöôn tôùi caùi ñeïp cuûa taïo hoùa, cuûa con ngöôøi. Sex ñaâu coù xaáu. Yeáu toá thöù hai phaûi laø myõ caûm myõ thuaät, töùc laø thöù myõ caûm ñöôïc naâng leân thaønh caûm höùng saùng taïo cho ngöôøi ngheä só chöù khoâng döøng laïi ôû nhöõng caûm xuùc veà caùi ñeïp nhö ôû ngöôøi thöôûng thöùc.

Ñoã Sôn: Toâi nhôù laàn ñaàu tieân ñöôïc veõ maãu nude khi coøn trong tröôøng ñaïi hoïc, khi ñoù toâi caûm thaáy rung ñoäng maõnh lieät... Khi toâi “caûm” moät ai ñoù, toâi hoûi thaúng hoï coù theå laøm maãu cho toâi khoâng. Neáu hoï ñoàng yù toâi ñöa hoï veà xöôûng veõ. Ngöôøi phuï nöõ luoân laøm toâi say meâ vì ñaèng sau veû ñeïp taïo hình cuûa hoï laø nhöõng theá giôùi raát rieâng, nhöõng thuoäc tính raát rieâng. Ñoâi khi chæ moät gioïng noùi, moät aùnh maét, moät cöû chæ, hay moät daùng ñi cuûa hoï cuõng ñuû khôi leân ngoïn löûa ñam meâ ñöôïc caàm buùt veõ cuûa ngöôøi hoïa só vaø chính ñieàu ñoù taïo neân söï khaùc bieät giöõa caùc ngöôøi maãu trong caùc taùc phaåm nude cuûa toâi.

T&S: Caùc nam hoïa só cho raèng söï ñam meâ laø chaát keát dính ngöôøi hoïa só ñeán vôùi tranh nude, vaäy thì ñieàu gì haáp daãn caùc nöõ hoïa só theo ñuoåi ñeà taøi naøy?

Leâ Thieát Cöông: Neáu noùi phaûi coù ñam meâ khi veõ tranh nude thì khoâng ñuùng, nhö vaäy thì toâi ñaõ oâm raát nhieàu ngöôøi vaøo loøng... (cöôøi). Noùi ñuøa thoâi, vôùi toâi, ñoâi khi veõ nude laø söï khaùm phaù chính mình. Neáu nhìn theo caùch tuïc thì keå caû moät coâ gaùi maëc aùo hai daây vaãn bò coi laø tuïc, coøn neáu nhìn söï vaät, hieän töôïng theo ñuùng baûn chaát cuûa noù thì raát bình thöôøng.

Lyù Traàn Quyønh Giang: Trong moãi ngöôøi con gaùi, hay moät ngöôøi ñaøn baø ñeàu coù nhu caàu khaùm phaù chính baûn thaân mình. Khi nhu caàu aáy ñoøi hoûi döõ doäi buoäc ngöôøi hoïa só phaûi caàm buùt veõ. Treân theá giôùi coù moät nöõ hoïa só veõ nude chính thaân theå baø bò nhieàu nhaùt dao ñaâm treân ngöôøi. Gaàn ñaây coù

Hoïa só vôùi m

yõ caûm

Leâ Thieát Cöông ñaõ quyeát ñònh gaây “soác” nhöõng ngöôøi yeâu hoäi hoïa baèng moät cuoäc trieån laõm tranh nude taïi tö gia cuûa anh vaøo ngaøy 11.11 tôùi, vôùi caùc taùc phaåm

cuûa nhieàu teân tuoåi nhö Buøi Xuaân Phaùi, Löu Coâng Nhaân, Phan Caåm Thöôïng, Nguyeãn Quaân, Ñoã Sôn, Döông Minh Long, Traàn Huy Hoan... trong ñoù coù hai nöõ hoïa só coøn raát treû Nguyeãn Thanh Hoa vaø Lyù Traàn Quyønh Giang. Haõy nghe hoï taâm söï veà maûng ñeà taøi “teá nhò” naøy.

T&S: Töø coå chí kim, nude luoân laø maûng ñeà taøi haáp daãn ñoái vôùi giôùi hoïa só, vaø coù nhieàu ngöôøi ñaõ yeâu, ñaõ say ñeà taøi naøy....

Ñoã Sôn: Sinh vieân myõ thuaät naøo khi nhaäp moân vaøo ngheà hoïa cuõng ñeàu phaûi veõ nude vaø ñoù laø nguyeân nhaân maø hoïa só naøo cuõng “chaïm” tay vaøo maûng ñeà taøi naøy. Toâi veõ nude töø naêm 1994, vaø cho ñeán baây giôø toâi vaãn thích veõ nude. Böùc tranh ñaàu tieân cuûa toâi coù teân laø Taém tieân. Nhaø toâi ôû Baéc Ninh coù con soâng Caàu thô moäng chaûy quanh. Töø xa xöa, cöù moãi buoåi chieàu nhöõng ngöôøi phuï nöõ trong laøng thöôøng ra taém soâng - nhöõng maûng hình khoái tuyeät vôøi cuûa taïo hoùa, moät veû ñeïp maø baát cöù ai cuõng caûm nhaän ñöôïc. Toâi luoân khao khaùt ñöôïc theå hieän nhöõng caûm nhaän cuûa toâi veà veû ñeïp aáy baèng hình khoái vaø nhöõng saéc maøu. Ñeán nay toâi ñaõ coù treân 100 böùc tranh nude, khoâng keå con soá leû.

Leâ Thieát Cöông: Toâi veõ nude töø laâu, laâu laém. Böùc tranh ñaàu tieân Maát nguû, toâi veõ moät ngöôøi ñaøn baø ñang naèm nguû nhöng daùng veû traèn troïc, thao thöùc. Toâi ñaõ veõ treân döôùi 60 böùc tranh nude, trong ñoù coù moät soá böùc laø sex.

nu

de

Caùc hoïa syõ: Lyù Traàn Quyønh Giang, Ñoã Sôn, Nguyeãn Thanh Hoa, Leâ Thieát Cöông

Myõ thuaät Vieät Hoïa só vôùi myõ caûm nude

Nude, Sôn daàu cuûa Lyù Traàn Quyønh Giang

baøi T

hu H

oàng


ngheä thuaät cao, tö duy taïo hình vaø caûm xuùc thaåm myõ maïnh meõ, tieâu bieåu cho hoäi hoïa Vieät Nam.

Trieån laõm naøy cuõng laø keát quaû cuûa söï phoái hôïp chaët cheõ giöõa caùc toå chöùc vaø caù nhaân ba nöôùc Vieät Nam, Nhaät Baûn, Haøn Quoác, goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc thuùc ñaåy söï hieåu bieát vaø giao löu vaên hoùa giöõa nhaân daân caùc nöôùc, ñoàng thôøi ñöa ra thoâng ñieäp veà hoøa bình cho Vieät Nam, Nhaät Baûn vaø Haøn Quoác.

Trieån laõm seõ chia thaønh hai ñôït, ñôït 1 töø 13-3 ñeán 25-4, ñôït 2 töø 1-5 ñeán 11-7./.

moät soá hoïa só treû cuõng veõ theo phong caùch naøy. Toâi khoâng coù caûm giaùc khi xem nhöõng böùc tranh naøy vì noù coù phaàn “goàng” leân thaùi quaù. Ngöôøi phuï nöõ AÙ Ñoâng khoâng quaèn quaïi döõ doäi nhö phuï nöõ phöông Taây, hoï soáng laëng leõ vaø cam chòu.

T&S: Heã noùi ñeán nude ngöôøi ta thöôøng nghó ñeán maãu nöõ, caùc nöõ hoïa só ñaõ “thöû” khaùm phaù veû ñeïp nam tính töø caùc maãu nam chöa?

Lyù Traàn Quyønh Giang: Quaû laø khoâng coù söï coâng baèng veà maãu nam. Hôn chuïc naêm nay ñaõ coù nhieàu hoïa só veõ nude vôùi maãu nam nhöng dö luaän xaõ hoäi toû thaùi ñoä “taåy chay”, coù leõ vì thaáy maãu nam chöa “thuaän maét” hoaëc coù veû... baïo lieät quaù... Phaûi coâng baèng vôùi maãu nam chöù, hoï cuõng coù veû ñeïp taïo hình raát haáp daãn. Baûn thaân toâi cuõng veõ maãu nam, toâi vaãn e deø khi ñoäng chaïm ñeán ñeà taøi naøy. Nhieàu baïn beø toâi cuõng muoán veõ maãu nam nhöng dö luaän xaõ hoäi laøm cho hoï “cuït” heát höùng thuù saùng taùc.

T&S: Laïi noùi veà vaán ñeà dö luaän xaõ hoäi. Trong maûng ñeà taøi veà tranh nude, caùc hoïa só coù “ngaïi” raèng ngöôøi xem khoâng ñoàng caûm vôùi mình?

Nguyeãn Thanh Hoa: Nude ñaâu coù toäi tình gì, toâi veõ nude vaø chaúng caûm thaáy coù gì xaáu, tuïc taèn, maø raát bình thöôøng. Neáu ngöôøi hoïa só veõ nude baèng söï chaân thaønh, trung thöïc vôùi baûn thaân mình thì khoâng sôï ngöôøi xem khoâng hieåu, khoâng caûm vôùi taùc phaåm cuûa mình. Thaùng tö vöøa roài toâi laøm cuoäc trieån laõm ñaàu tieân vôùi phaàn lôùn laø tranh nude, coù raát nhieàu ngöôøi ñeán xem, trong ñoù coù caû giaùo vieân, nhieàu ngöôøi noùi raèng hoï thích caùc taùc phaåm cuûa toâi. Phoå caäp myõ thuaät cuûa chuùng ta hieän nay

coøn khaù thaáp, neáu ngöôøi ta coù moät phoâng vaên hoùa nhaát ñònh thì vieäc caûm nhaän tranh nude khoâng coù gì ñaùng baøn. Khoâng neân neù traùnh nude bôûi noù laø moät maûng cuûa ñôøi soáng.

Lyù Traàn Quyønh Giang: Quaû thöïc coù nhieàu ngöôøi veõ nude dung tuïc, thieân veà tính duïc hoaëc vì moät ñoäng cô naøo ñoù. Toâi raát thích veõ nude vì maûng ñeà taøi naøy phoùng khoaùng, hôïp vôùi loái veõ bieåu hieän cuûa toâi. Baûn thaân toâi khoâng sôï ñieàu gì khi veõ nude vì toâi veõ nude ñaõ nhieàu naêm, neáu ñi saâu vaøo maûng ñeà taøi naøy raát thuù vò. Tranh nude cuûa toâi khoâng coù tính duïc maø coâ ñôn moät caùch traàn truïi. Nhöõng ngöôøi ñaøn baø vaät vaõ trong khoái ru-bích ña chieàu cuûa theá giôùi noäi taâm.

Ñoã Sôn: Toâi khoâng ngaïi ngöôøi xem khoâng tìm ñöôïc tieáng noùi ñoàng ñieäu vôùi toâi, vì nhöõng rung ñoäng cuûa toâi raát ngöôøi, raát töï nhieân vaø trong saùng. Caùc böùc tranh nude cuûa toâi ñöôïc taïo taùc theo nhòp ñieäu cuûa taïo hình vôùi nhöõng maûng maøu saéc maïnh, taùo baïo chöù khoâng phaûi theo loái moâ taû hieän thöïc.

Leâ Thieát Cöông: Tranh nude khoâng phaûi laø moät caâu chuyeän môùi meû gì, töø coå ñeán kim ngöôøi ta ñaõ veõ nude, tuy nhieân ôû Vieät Nam tranh nude chæ phaùt trieån khi ngöôøi xem khaéc phuïc ñöôïc taâm lyù “töï sôï”. Taâm lyù “töï sôï” trong phaàn ñoâng coâng chuùng ñaõ gaây aùp löïc khoâng nhoû cho ngöôøi hoïa só. Chính vì vaäy toâi mong muoán trong cuoäc trieån laõm nude saép tôùi naøy, chuùng toâi seõ “keùo” ñöôïc ngöôøi xem cuøng chuùng toâi ñi tìm tieáng noùi ñoàng ñieäu cuûa ngheä thuaät./.

Hoïa só vôùi myõ caûm nude

Nude, Ñoã Sôn Nude, Leâ Thieát Cöông Muøa thu thieáu nöõ. Tranh: Döông Bích Lieân

Tin töùc

Tranh 3D lôùn nhaát theá giôùi

Moät böùc tranh 3D voâ cuøng aán töôïng vôùi dieän tích 892m2 treân moät con ñöôøng cuûa thaønh phoá Truøng Khaùnh, Trung Quoác vöøa ñöôïc xaùc laäp kyû luïc laø lôùn nhaát theá giôùi.

Ñaây laø taùc phaåm cuûa moät hoïa só Trung Quoác teân Teà Höng Hoa. Böùc tranh coù teân laø Shimen Xiagu (hay Lions gate gorge - Vöïc coång sö töû), daøi 32,2m, roäng 23,3m. Nhöõng böùc töôøng trong böùc tranh naøy cao khoaûng 6,09m. Böùc tranh khieán ngöôøi xem coù caûm giaùc nhö ñang ñöùng cheo leo treân moät sôïi daây thöøng, ôû giöõa laø khoaûng khoâng, coøn hai beân laø thaùc nöôùc.

Teà Höng Hoa ñaõ hoaøn thaønh böùc tranh naøy moät thaùng. Sau khi ra maét, böùc tranh ñaõ ñi vaøo saùch kyû luïc Guinness vôùi tö caùch laø böùc tranh 3D lôùn nhaát theá giôùi. Tranh seõ ñöôïc tröng baøy treân ñöôøng phoá Trung Quoác trong 15 ngaøy./.

Trieån laõm tranh Vieät Nam taïi Haøn Quoác

100 böùc hoïa cuûa 25 hoïa só, trong ñoù coù nhöõng teân tuoåi lôùn cuûa hoäi hoïa Vieät Nam nhö Döông Bích Lieân, Nguyeãn Gia Trí, Nguyeãn Saùng, Nguyeãn Tö Nghieâm, Traàn Vaên Caån, Linh Chi, Löu Vaên Sìn... ñang ñöôïc tröng baøy taïi Baûo taøng Ngheä thuaät thaønh phoá Busan (Haøn Quoác) trong khuoân khoå Trieån laõm ngheä thuaät ñöông ñaïi Vieät Nam taïi Haøn Quoác.

Ñaây laø nhöõng taùc phaåm xuaát saéc ñöôïc löïa choïn trong soá 374 taùc phaåm thuoäc boä söu taäp HUOEI, do hai nhaø söu taäp Nhaät Baûn laø Ito Toy-ochiki vaø Ito Tamiko kyù thaùc vaø göûi taëng Baûo taøng Ngheä thuaät thaønh phoá Busan. Nhaø söu taäp Ito Toyochiki ñaõ daønh hôn 20 naêm ñeå söu taäp caùc taùc phaåm ngheä thuaät Vieät Nam.

Caùc nhaø pheâ bình ngheä thuaät Haøn Quoác ñaùnh giaù cao caùc taùc phaåm hoäi hoïa ñöông ñaïi Vieät Nam, ñaõ keát hôïp haøi hoøa giöõa ngheä thuaät truyeàn thoáng, baûn saéc daân toäc vaø kyõ thuaät taïo hình phöông Taây, do vaäy coù moät vò trí raát ñoäc ñaùo trong lòch söû ngheä thuaät ñöông ñaïi chaâu AÙ.

Nhöõng taùc phaåm naøy bao goàm caùc theå loaïi nhö tranh veõ, sôn daàu, sôn maøi, khaéc goã...; moâ taû phong caûnh, ñôøi soáng thöôøng nhaät, caùc söï kieän lòch söû, vaên hoùa vaø truyeàn thoáng cuûa daân toäc Vieät Nam; coù chaát löôïng


“hoaøn toaøn vaéng boùng trieát lyù, toân giaùo vaø ngheä thuaät, thieáu thô moäng, khoâng mang thoâng ñieäp tin yeâu vaø khoâng noái goùt truyeàn thoáng cuûa caùi ñeïp” laém luùc laïi “phaát” hôn giaù trò thöïc cuûa noù raát nhieàu.

Ñieàu ñaùng noùi laø nhöõng naêm ñaàu thôøi kyø ñoåi môùi, myõ thuaät VN ñaõ naém baét ñöôïc ngoïn nguoàn töôi môùi vaø saùng taïo, nhaát laø trong maûng myõ thuaät daân toäc, thì caøng veà sau, nhöõng ngöôøi laøm myõ thu-

aät treû aøo aït choïn nhöõng hình thöùc ngheä thuaät môùi nhö pop art hoaëc laø saép ñaët vaø trình dieãn, video art, maø nhöõng hình thöùc naøy chæ môùi ñöôïc tieáp caän treân thoâng tin coùp nhaët laø chính chöù chöa coù nhöõng cô sôû lyù luaän vöõng chaéc. Tính chuyeân nghieäp cuûa ngheä só ñöông ñaïi cuõng vì theá ñöôïc nhaän ñònh laø yeáu, taùc ñoäng khoâng nhoû tôùi hình aûnh naêng ñoäng, coù chaát löôïng cuûa myõ thuaät VN ñöông ñaïi.

Moät trong nhöõng ví duï noùng hoåi veà söï say söa tìm toøi hình thöùc môùi laø maøn trình dieãn nude vôùi teân goïi Bay leân cuûa hoïa só Laïi Thò Dieäu Haø taïi chöông trình ngheä thu-aät ñöông ñaïi vôùi teân goïi IN-ACT. Trong maøn trình dieãn naøy, nöõ hoïa só ngoài treân moät taám thaûm loâng gaø loâng chim nhuoäm xanh, töø töø côûi heát quaàn aùo ra, boâi keo leân taám thaân traàn truïi vaø naèm leân thaûm cho loâng chim

nhuoäm xanh dính leân ngöôøi nhö moät taám choaøng voan choã thöa choã daøy, choã kín choã hôû roài böôùc ñi quanh phoøng nhö ngöôøi maãu trình dieãn tröôùc khaùn giaû. Cuoái cuøng, hoïa só ñeå con chim nhoû vaøo mieäng roài phoùng sinh cho noù bay ñi. Cuoäc trình dieãn naøy ñaõ vaáp phaûi nhöõng yù kieán traùi chieàu, chöa phaân thaéng baïi.

Maëc duø söï tìm toøi coøn baát caäp vaø thöôøng gaây nhieàu tranh caõi, chuùng ta vaãn coù quyeàn hy voïng vaøo caùc hoïa só treû VN, hoï muoán coù nhöõng loaïi hình ngheä thuaät giuùp hoï boäc loä ñöôïc caûm xuùc cuûa xaõ hoäi ñöông ñaïi maø hoï ñang soáng. Neáu chuùng ta giaät mình tröôùc con soá hôn 5.000 hoïa só VN vôùi coâng vieäc chính laø keû veõ, veõ bìa saùch, veõ quaûng caùo thì cuõng coù theå hy voïng veà 200 hoïa só baùn ñöôïc tranh vaø töï haøo veà 20 hoïa só giaøu coù vì baùn tranh. Nhöng khoâng vì theá maø coù theå phuû nhaän thöïc teá nhö hoïa só Nguyeãn Xuaân Tieäp, nguyeân Phoù GÑ Baûo taøng Myõ thuaät VN nhaän ñònh: “Treân thò tröôøng tranh VN, caùc taùc phaåm chuû yeáu nghieâng veà thöông maïi maø thieáu chuù yù tôùi chaát löôïng. Vieäc xaây döïng moät thò tröôøng tranh noäi ñòa cuõng laø moät vaán ñeà nhöùc nhoái, bôûi muoán ngheä thuaät phaùt trieån thì caàn phaûi coù söï quan taâm cuûa chính ngöôøi daân baûn ñòa, vì chính hoï laø taùc nhaân quan troïng giöõ gìn vaø quaûng baù ngheä thuaät cuûa ngöôøi Vieät. Vieäc khoâng coù thò tröôøng noäi ñòa seõ laøm chaäm söï coâng nhaän ôû quoác teá ñoái vôùi ngheä thuaät VN”. Hôn bao giôø heát, ngay luùc naøy, vaán ñeà troïng taâm cuûa nhöõng nhaø quaûn lyù myõ thuaät laø ngaên chaën hieän töôïng “chaûy maùu chaát xaùm” cuûa myõ thuaät VN.

“So veà chuyeân moân ngheä thuaät, hoäi hoïa VN ñöôïc ñaùnh giaù cao haøng ñaàu khu vöïc”, hoïa só Ñaëng Xuaân Hoøa, moät trong nhöõng hoïa só coù soá tranh ôû caùc boä söu taäp nöôùc ngoaøi vôùi giaù cao nhaát hieän nay phaûn baùc laïi yù kieán tranh Vieät ñang rôùt giaù vaø cuõng theo hoïa só naøy, “giaù tranh Vieät khoâng theå taêng leân neáu khoâng coù nhöõng nhaø ñaàu tö trong nöôùc”. Ñoù phaûi chaêng laø moät gôïi daãn coù tính môû vì moät neàn myõ thuaät ñöông ñaïi Vieät Nam ñang khao khaùt ñöôïc vöôn cao. Vieäc sôùm hình thaønh caùc trung taâm hoaëc haõng ñaáu giaù tranh ngheä thuaät trong nöôùc, vieäc tìm ñöôïc ñieåm gaëp gôõ, trao ñoåi ngheä thuaät, theå nghieäm söï saùng taïo cuûa nhöõng hoïa só treû, nhöõng ngöôøi yeâu hoäi hoïa vaø nhaát laø caùc chuyeân gia thaåm ñònh taùc phaåm mang tính phaùp lyù laø nhöõng hoaït ñoäng keát hôïp mang laïi hieäu quaû cao, taïo ñöôïc nieàm tin cho khaùch khaûo cöùu tranh, mua tranh hay ñôn giaûn chæ laø thöôûng thöùc tranh.

Hôn taát caû nhöõng giaûi phaùp treân, tinh thaàn töï hoïc, daùm theå nghieäm, daán thaân laø ñieàu caàn coù ôû caùc hoïa só VN ñeå myõ thuaät nöôùc nhaø coù baûn saéc rieâng trong neàn myõ thuaät ñöông ñaïi theá giôùi./.

Vieäc xaây döïng moät thò tröôøng tranh noäi ñòa ñang laø moät vaán ñeà nhöùc nhoái hieän nay vì neáu khoâng coù söï quan taâm cuûa chính ngöôøi daân baûn ñòa - taùc nhaân quan

troïng cuûa söï giöõ gìn vaø quaûng baù ngheä thuaät cuûa ngöôøi Vieät - thì ngheä thuaät khoâng theå phaùt trieån.

Nhöõng naêm gaàn ñaây, giôùi hoïa só nöôùc ta khoâng

khoûi xoùt xa khi thò tröôøng tranh Vieät bò baùo ñoäng ñoû laø “mang giaù trò aûo”, “ñang bò ñoùng baêng” vaø chöa ñuû “nhieät” ñeå phaù baêng. Thò tröôøng myõ thu-aät maáy naêm gaàn ñaây khaù traàm laéng, caùc gallery Vieät haàu nhö phaûi goàng mình leân, phaûi töï thaân vaän ñoäng. Nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät ñích thöïc nhieàu khi bò laõng queân, coâng chuùng keùm maën maø. Trong khi nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät ñöôïc coi laø

Tranh Vieät ñang mang “giaù trò aûo”

Tranh Vieät ñang mang “giaù trò aûo”baøi Thuïy Ñieån | aûnh [email protected]

Tranh Vieät ñang mang “giaù trò aûo”

Moät phoøng tranh treân

phoá Taây, ñ ö ô ø n g Phaïm Nguõ Laõo, Quaän I


Toba Mika 16 naêm veõ Vieät Nam treân tranh nhuoäm

T heo ñaùnh giaù cuûa Ñaïi söù quaùn Nhaät Baûn taïi Vieät Nam: Trong nhieàu nhaân toá giuùp quan heä Vieät Nam - Nhaät Baûn phaùt trieån, söï töông ñoàng vaø hôïp taùc treân lónh vöïc vaên hoùa coù vai troø ñaëc bieät quan troïng. Moät trong nhöõng nhaân vaät coù nhieàu ñoùng goùp trong hoaït ñoäng giao löu vaên hoùa giöõa hai nöôùc laø hoïa só noåi

tieáng Toba Mika - giaùo sö Tröôøng Ñaïi hoïc Kyoto Seika, Nhaät Baûn.

Töø naêm 1994, nöõ hoïa só Nhaät Toba Mika theo ñuoåi ñeà taøi duy nhaát: Vieät Nam, moät Vieät Nam chuyeån ñoäng nhöng tónh laëng, treân maët tranh nhuoäm katazome truyeàn thoáng Nhaät Baûn.

Trieån laõm “Nara vaø Haø Noäi - keát noái nhöõng kinh ñoâ vónh haèng” cuûa Toba Mika, moät hoïa só Nhaät coù tình caûm saâu ñaäm vôùi Vieät Nam, ñöôïc toå chöùc nhaân kyû nieäm 1.300 naêm coá ñoâ Nara cuûa Nhaät Baûn vaø 1000 naêm Thaêng Long Haø Noäi.

Toba Mika ñeán Vieät Nam töø naêm 1994, sau khi ñaõ ñi qua moät soá nöôùc Nam AÙ. Theo nhaø pheâ bình myõ thuaät Phan Caåm Thöôïng, ñoù laø thôøi ñieåm hoïa só ñang gaëp beá taéc khi saùng taùc ôû Nhaät.

Khi ñeán Vieät Nam, coâ ñaõ tìm thaáy ôû xöù sôû naøy moät cuoäc soáng soâi ñoäng, nhöõng maâu thuaãn lyù thuù, nhöõng bieán chuyeån linh hoaït voán khoâng coøn toàn taïi trong moät ñaát nöôùc phaùt trieån nhö Nhaät Baûn. Ñieàu naøy ñaõ khieán nöõ hoïa só ñaït ñöôïc thaønh coâng khi saùng taùc veà Vieät Nam trong khi khoâng ñaït ñöôïc keát quaû töông töï khi coøn ôû Nhaät Baûn.

Trong caû söï nghieäp saùng taùc 20 naêm cuûa mình, Mika veõ ñöôïc treân döôùi 100 böùc tranh

Ñöôøng taøu


nhuoäm, trong ñoù haàu heát laø phong caûnh caùc mieàn Vieät Nam. Naêm 2003 vaø 2005, coâ töøng toå chöùc trieån laõm taïi Haø Noäi, Hueá vaø TP HCM. Moät Vieät Nam chuyeån ñoäng laø chuû ñeà chính trong caùc saùng taùc cuûa Toba Mika.

Katazome hieåu ñôn giaûn laø kyõ thuaät nhuoäm söû duïng khuoân cuûa ngöôøi Nhaät, thöôøng ñöôïc duøng ñeå nhuoäm kimono. Kyõ thuaät nhuoäm katazome ôû Nhaät Baûn coù töø laâu ñôøi, khoù xaùc ñònh chính xaùc, theo lôøi hoïa só, nhöõng taùc phaåm nhuoäm katazome coå nhaát ñöôïc tìm thaáy ôû Nhaät coù nieân ñaïi hôn 1000 naêm.

Trong quaù trình saùng taùc moät böùc tranh nhuoäm, Toba Mika chuïp aûnh, xöû lyù ñoà hoïa vi tính roài troå khuoân vaø khaéc tranh, sau ñoù in tranh leân maët luïa. Katazome bao goàm 18 coâng ñoaïn raát caàu kyø vaø phöùc taïp. Chính vì theá, ôû Nhaät hieän nay cuõng coù raát ít ngheä só theo ñuoåi loaïi hình saùng taùc naøy, chöa noùi ñeán vieäc phoå bieán katazome ra theá giôùi.

Nhaø pheâ bình Phan Caåm Thöôïng cho bieát, katazome thöïc chaát khaù töông ñoàng vôùi kyõ thuaät nhuoäm vaûi cuûa ngöôøi H’moâng hay ngöôøi Dao ôû Vieät Nam.

Katazome phuø hôïp ñeå in tranh khoå lôùn, vì theá caùc böùc tranh cuûa Toba Mika ñeàu coù kích côõ khoång

loà, coù böùc roäng ñeán caû chuïc meùt vuoâng. Trong tranh Toba Mika toàn taïi nhieàu ñieàu töông phaûn. Kích côõ lôùn nhöng kieäm maøu, thoâng thöôøng chæ söû duïng moät hay hai maøu chuû ñaïo. Caûnh saéc trong tranh quen maø laï, quen vì ñoù laø nhöõng khung caûnh thöôøng thaáy cuûa cuoäc soáng, coù theå baét gaëp ôû baát cöù nôi ñaâu treân ñaát nöôùc Vieät Nam, laï vì caùch theå hieän cuûa hoïa só. AÙnh nhìn trìu meán cuûa Mika ñoái vôùi caûnh vaät phaûn chieáu leân nhöõng böùc tranh moät cuoäc soáng roän raøng nhöng ñöôïc bao phuû bôûi böùc maøn tónh laëng.

Toba Mika sinh naêm 1961, hieän laø giaùo sö gi-aûng daïy taïi Ñaïi hoïc Ngheä thuaät Kyoto Seika (Nhaät Baûn), chuyeân veà Katazome. Nhöõng caûm nhaän veà caûnh saéc töï nhieân vaø taâm hoàn bình dò, côûi môû cuûa ngöôøi Vieät Nam ñaõ ñöôïc chò theå hieän taäp trung vaøo nhöõng böùc “tranh nhuoäm Katazome” ngaøy moät daøy theâm qua gaàn 20 naêm mieät maøi saùng taùc. Ñaây cuõng laø moät loaïi hình ngheä thuaät tranh ñoäc ñaùo cuûa Nhaät Baûn, ñoøi hoûi taøi naêng, söï tinh teá vaø coâng phu cuûa ngöôøi ngheä só maø chính hoïa só Toba Mika laø ngöôøi ñaõ doàn heát taâm huyeát ñeå baûo toàn vaø caùch taân cho phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån cuûa thôøi ñaïi./.

Quaàn tuï choán eâm ñeàm

Toba Mika 16 naêm veõ Vieät Nam treân tranh nhuoäm


Neùt veõ cuûa töï doKhoâng ít ngöôøi seõ ngaïc nhieân khi bieát raèng Maritta Nurmi vaøo

ngheà khaù muoän. Toát nghieäp khoa hoùa ôû Phaàn Lan, theo ñuoåi coâng vieäc nghieân cöùu ñeán gaàn 10 naêm, töôûng chöøng nhö vôùi Maritta Nur-mi ñoù laø cuoäc soáng lyù töôûng maø nhieàu ngöôøi mô tôùi.

Nhöng baát ngôø, gaàn 40 tuoåi cuoäc ñôøi chò reõ sang moät böôùc ngoaët môùi. Quyeát ñònh thay ñoåi cuoäc ñôøi ñöa ñaåy böôùc chaân chò vaøo Hoïc vieän Ngheä thuaät Turku (Turku Academy Of Art). 40 tuoåi chò toát nghieäp, vaãn bò coi laø moät “ñöùa treû” trong laøng hoäi hoïa. Löùa tuoåi maø haàu heát moïi ngöôøi vaãn cho raèng hoaëc ñang ôû ñoä chín cuûa söï nghieäp, hoaëc caûm xuùc ñaõ xô cöùng vaø chæ coù theå laø ngöôøi thôï veõ. Cuõng naêm ñoù, Maritta Nurmi leân ñöôøng sang VN soáng cuøng ngöôøi em trai laøm ngheà kinh doanh. Ngaøy ñoù, ngay caû Maritta Nurmi cuõng khoâng bao giôø nghó raèng chò seõ gaén boù vôùi VN sau 17 naêm trôøi.

Maritta Nurmi töøng laø sinh vieân Ñaïi hoïc Myõ thuaät VN, hoïc veà sôn maøi. Nhöng coù veû sôn maøi truyeàn thoáng khoâng phuø hôïp vôùi moät ngöôøi phuï nöõ luùc naøo cuõng muoán phaù boû moïi luaät leä. Chò chia seû: “Chaúng bao giôø toâi coù theå laøm moät böùc sôn maøi töû teá caû. Sôn maøi ñoøi hoûi nhöõng nguyeân taéc nhaát ñònh veà boá cuïc vaø chaát lieäu, coøn Maritta Nurmi chæ thích töï do thoâi”.

Hôn 17 naêm laøm ngheä thuaät, coù trong tay 14 trieån laõm caù nhaân ôû VN, Phaàn Lan, Myõ vaø Thaùi Lan. Ngoaøi ra cuøng vôùi nhieàu hoïa só ñöông ñaïi treân theá giôùi, taùc phaåm cuûa Maritta coù maët taïi caùc trieån laõm nhoùm töø chaâu AÙ sang chaâu AÂu vaø chaâu Myõ. Giôø ñaây khoâng ai coøn coi Maritta Nurmi laø moät “ñöùa treû” trong laøng hoäi hoïa nöõa. Nhöng döôøng nhö thôøi gian naèm ngoaøi quy luaät soáng cuûa Maritta, noù vaãn chöa heà laáy ñi moät taâm hoàn treû trung vaø yeâu töï do ñeán cuoàng nhieät cuûa chò./.Laàn naøy Maritta Nurmi thöû nghieäm baèng

caùch mang nhöõng hoïa tieát röïc rôõ saéc maøu cuûa chaâu Phi hoøa laãn vôùi chaát lieäu goã, nhoâm, baïc, ñoàng... Moät naêm lao ñoäng coâng phu,

mieät maøi cho ra ñôøi trieån laõm mang töïa ñeà khaù laï “Sau söï keát thuùc cuûa ngheä thuaät baát kyø ñieàu gì ñeán?” khai maïc taïi Art Vietnam gallery (7 Nguyeãn Khaéc Nhu, Haø Noäi) toái 23-26/02/2011.

Moät theá giôùi röïc rôõKhoâng ai bieát ngöôøi phuï nöõ coù nuï cöôøi phoùng

khoaùng naøy bao nhieâu tuoåi. Bôûi vì tranh cuûa chò röïc rôõ vaø treû trung, bôûi vì chò mang laïi söï vui veû vaø thoaûi maùi cho baát cöù ai coù yù ñònh böôùc chaân vaøo theá giôùi hoäi hoïa cuûa mình. Maritta Nurmi töï haøo khoe “vôùi moïi ngöôøi toâi luoân treû hôn soá tuoåi mình coù”.

Caùch ñaây hôn moät naêm Maritta Nurmi ñeán chaâu Phi. “Ñieàu laøm toâi ngôõ ngaøng nhaát laø trang phuïc

saëc sôõ cuûa nhöõng phuï nöõ da ñen”, Maritta Nurmi keå laïi. Trôû veà VN, Maritta Nurmi laïi maûi meâ tìm caùch theå hieän nhöõng hoïa tieát vaø maøu saéc ñoù trong taùc phaåm cuûa mình. Ñieàu baát ngôø khi xem trieån laõm laø chò ñaõ choïn caùch veõ treân nhöõng chieác baøn gaáp maø giôùi sinh vieân trong kyù tuùc xaù thöôøng duøng hoïc baøi hoaëc veõ treân nhöõng thôù goã.

Khi veõ xong, Maritta Nurmi chuïp laïi caùc böùc tra-nh roài göûi aûnh maãu sang taän AÁn Ñoä ñeå thueâ thôï in leân vaûi. Chò tieác nuoái: “Toâi thích laøm ôû VN nhöng vieäc naøy khoù quaù, ôû ñaây khoâng laøm ñöôïc”.

Nhöng töøng ñoù chöa phaûi laø giôùi haïn maø Mar-itta Nurmi theo ñuoåi. Töø nhöõng taám vaûi AÁn Ñoä, chò töï caét may nhöõng boä trang phuïc theo yù thích cuûa mình. Töø tranh, vaûi vaø quaàn aùo chò laïi taïo neân moät cuoäc saép ñaët keát hôïp giöõa ngheä thuaät vaø thôøi trang.

“Saéc maøu, sao noù ñeïp theá! Noù haáp daãn toâi kinh khuûng” - Maritta Nurmi noùi baèng thöù tieáng Vieät lô lôù. Ngoaøi VN, theá giôùi cuûa chò vaãn laø nhöõng chuyeán chu du meâ maûi qua nhöõng mieàn nhieät ñôùi khaùc nhau cuûa chaâu AÙ, chaâu Phi. Ñam meâ tìm kieám nhöõng phong caùch theå hieän môùi, ngöôøi phuï nöõ naøy döôøng nhö khoâng coù tuoåi.

baøi & aûnh Haø Höông

Maritta Nurmi vaø hôi thôû nhieät ñôùi

Ngheä thuaät cuûa Maritta

~Maritta Nurmi laø moät trong nhöõng ngöôøi ñi tieân phong trong thôøi ñaïi chuùng ta khi ñöa ra moät trieån laõm keát hôïp caû ngheä thuaät vaø thôøi trang moät caùch thuù vò. Thoaùt ra khoûi khaùi nieäm coá ñònh veà “ngheä th-uaät” theo caùch hieåu thoâng thöôøng, Nurmi khaùm phaù taát caû caùc chaát lieäu vaø vaät theå, ñöa töøng chi tieát ngaøy thöôøng, raát phoå thoâng leân moät caûnh giôùi cao hôn. Töø trong nhöõng khoâi haøi vaø nghòch ngôïm, Nurmi laïi ñöa ra nhöõng yù töôûng cuûa mình theo moät höôùng khaùc nöõa. Laáy caûm höùng töø chaát lieäu vaûi ñaày maøu saéc cuûa ngöôøi Benin, Taây Phi, ñaët vaûi deät töø AÁn Ñoä vaø bieán chuùng thaønh thôøi trang cuûa mình vôùi phong caùch rieâng, thôøi trang cuûa Maritta.

Baø SUZANNE LECHT (giaùm ñoác ngheä thuaät Art Vietnam gallery)

~Chæ baét ñaàu laøm hoïa só töø luùc sang VN naêm 1993 nhöng nhöõng taùc phaåm cuûa Maritta laøm toâi thaät söï baát ngôø. Duø vaãn aûnh höôûng lôùn cuûa buùt phaùp hieän ñaïi, song taùc phaåm cuûa Maritta laïi thaám ñöôïm tinh thaàn phöông Ñoâng vaø ñaày nöõ tính. Tính thieàn trong tranh cuûa chò bieåu hieän raát roõ. Maritta ñöùng giöõa hai neàn vaên hoùa, chòu aûnh höôûng raát lôùn cuûa myõ caûm phöông Ñoâng, neân duø nhìn ôû khía caïnh naøo taùc phaåm cuûa chò vaãn raát thaùnh thieän. Hôn nöõa, söï phaù caùch, saùng taïo cuûa Maritta ñaùng ñeå cho nhöõng ngheä só treû cuûa VN hoïc taäp.

PHAÏM TRUNG (tröôûng ban myõ thuaät hieän ñaïi Tröôøng ñaïi hoïc Myõ thuaät VN)

Myõ thuaät öùng duïng Maritta Nurmi vaø hôi thôû nhieät ñôùi


lay ñoäng phía döôùi raëng caây vaø baït ngaøn gôïn soùng laáp laùnh treân maët soâng, moät phoái caûnh laëp laïi quaù trình nhaän thöùc chính noù.

Nhöõng hình aûnh trong khung cuûa aùnh saùng ñaäp vaøo maét, treân moät toång theå hoaøn chænh vôùi phoâng neàn laø caûm giaùc chuû ñaïo. Khi aùnh saùng xuyeân qua, noù bò nghòch chuyeån vaø phaûn chieáu leân maët sau cuûa toång theå nhöõng xuùc caûm töø aùnh saùng- nôi naõo xöû lyù thoâng tin.

Hoäi hoïa cuûa Monet naém baét nhöõng rung ñoäng giöõa caûm giaùc vaø tri giaùc – noùi caùch khaùc, baèng caây coï vaø saéc maøu cuûa mình, oâng ñoaït ñöôïc nhöõng khoaûnh khaéc ngaãu nhieân. Nhöõng ngaãu nhieân aáy truyeàn ñaït moät caûm xuùc run raåy - khi aùnh saùng vaø maøu saéc cuûa caûnh vaät luaân chuyeån vaø thôøi gian thì cöù troâi ñi.

Vaøi naêm sau khi taùc phaåm Bennecourt cuûa Monet ra ñôøi, Georges Seurat baét ñaàu veõ böùc Ngaøy Chuû nhaät ôû La Grande Jatte – 1884 (1884-1886). Laø sinh vieân myõ thuaät cuûa Hoïc vieän Myõ thuaät ôû Paris, oâng nghieân cöùu thuoác maøu, vaø böùc tranh röïc rôõ naøy laø moät baøi taäp cuûa lyù thuyeát maøu saéc.

Khoâng gioáng nhö caùc ngheä só Phuïc höng vaø Haø Lan, Seurat vaø Monet khoâng pha troän maøu daàu. Hoï taän duïng thaønh töïu cuûa caùc nhaø hoùa

hoïc ngöôøi Phaùp ñaàu theá kyû 19, nhöõng ngöôøi ñaõ saùng cheá ra caû sôn troän saün ñoùng vaøo caùc tuyùp vaø caùc chaát maøu daïng toång hôïp, ví duï nhö maøu xanh bieác (xanh bieån ñaäm), thöù maøu maø tröôùc ñaây ñöôïc laøm töø ñaù da trôøi, vaø vì theá ñoù laø chaát maøu ñaét ñoû nhaát. Seurat vaø Monet vôùi nhöõng ñoàng tieàn ít oûi seõ khoâng theå coù ñöôïc thöù maøu xanh ngaét ngaäp traøn trong nhöõng taùc phaåm thöïc nghieäm cuûa hoï neáu khoâng coù nhöõng thaønh töïu khoa hoïc ñaàu theá kyû ñoù.

Söû duïng nhöõng loaïi sôn daàu môùi naøy, Seurat saùng cheá ra moät kyõ thuaät coù teân laø Pointilism [kyõ thuaät veõ tranh baèng nhöõng chaám li ti nhö moät söï pha troän maøu] ñeå nghieân cöùu xem nhöõng maøu lieàn keà nhau seõ hoøa hôïp nhö theá naøo khi ta nhìn baèng maét thöôøng.

Nhìn gaàn, beà maët böùc tranh cuûa oâng chöùa haøng ngaøn chaám nhoû vaø neùt, nhöõng vuøng maøu rieâng bieät. Nhöng Seurat ñaõ ñaët nhöõng chaám maøu boå sung naøy keà nhau – tím vaø vaøng, cam vaø xanh da trôøi, xanh laù caây vaø ñoû - vì theá, khi nhìn ôû khoaûng caùch xa, chuùng seõ töông taùc ñeå taïo ra nhöõng maøu saéc ñöôïc pha troän ñaày aán töôïng vaø trôû neân roäng hôn trong toaøn theå caùc daïng hình. Ñem phöông phaùp khoa hoïc vaøo lyù thuyeát maøu saéc vaø traûi roäng bieân ñoä taùc phaåm, Seurat ñaõ mieâu taû ñöôïc moät phoå maøu saéc ñöôïc khoång cheá bôûi nhöõng ñöôøng bo ñoû vaø xanh.../.

Vaøo cuoái theá kyû 19, ñaàu theá kyû 20, sinh lyù hoïc, taâm lyù hoïc, vaø hieäu quaû coù theå nhaän thöùc baèng giaùc quan cuûa maøu saéc vaø aùnh saùng laø moái quan taâm lôùn nhaát cuûa

caùc ngheä só AÁn töôïng vaø Haäu AÁn töôïng nhö Ed-gar Degas (1834-1917), Vincent van Gogh (1853-1890), Auguste Renoir (1841-1919), Paul Gauguin (1843-1903) vaø Claude Monet (1840-1926).

Ñöôïc coi laø hoïa só töï nhieân vó ñaïi nhaát trong lòch söû ngheä thuaät hieän ñaïi, Monet cho raèng caûm xuùc cuûa con ngöôøi tröôùc moâi tröôøng vaät lyù xung quanh thay ñoåi lieân tuïc cuøng vôùi nhöõng nhaän thöùc veà aùnh

saùng vaø maøu saéc.

Trong taùc phaåm Beân bôø soâng Seine, Bennecourt (1868), moät böùc hoïa maø ngöôøi nöõ trong ñoù chính laø vò hoân theâ cuûa Monet, Monet ñaõ naém baét ñöôïc moät caûm giaùc thoaùng qua veà caûnh vaät baèng buùt phaùp phoùng khoaùng vaø boá cuïc ñoäc ñaùo cuûa mình.

Caûm giaùc maø böùc tranh mang laïi laø caûm giaùc tieàn nhaän thöùc – töùc laø tröôùc khi trí oùc ghi nhaän vaø chuyeån nhöõng gì noù thaáy thaønh kyù öùc. Ngöôøi ñaøn baø trong böùc hoïa khoâng nhìn veà phía ngoâi nhaø vaø nhöõng haøng caây doïc bôø soâng, maø nhìn vaøo nhöõng

Hoäi hoïa Phaùp theá kyû XIXbaøi Nhueä Anh

Ngaøy Chuû nhaät ôû La Grande Jatte cuûa Seurat

Beân bôø soâng Seine, Bennecourt (1868) cuûa Monet


Young Spartans Exercising, c. 1860, National Gallery, London


Tröôøng phaùi aán töôïng ñoàng thôøi vôùi Vin-cent Van Gogh vaø Edouard Manet. De-gas laø moät nhaø hoïa só noåi tieáng trong caùc böùc tranh cuûa oâng ñaëc bieät rieâng

qua vieäc veõ laïi hình daùng caùc coâ beù muùa Ba leâ. Moät trong nhöõng böùc tranh naøy laø böùc hoïa sôn daàu coù teân laø “The Dance Class” OÂng ñaõ phaùc hoïa caùc coâ gaùi vuõ Ba Leâ töø nhöõng models thaät taïi phoøng studio cuûa oâng ta.

Haàu heát caùc taùc phaåm cuûa oâng dieãn taû caûnh tröôøng ñua ngöïa, nhaø haùt, tieäm caø pheâ, aâm nhaïc, hoaëc trong phoøng khueâ. Degas thöôøng coù caùi nhìn quan saùt saéc beùn myõ mieàu veà phuï nöõ. Nhöõng ñeà taøi cuûa oâng taû caùc chuû ñeà coù trong töï nhieân hoïaëc laø nhöõng poses trong ngheä thuaät chuïp aûnh. OÂng laøm ngheä thuaät töø nhöõng vaät maø khoâng moät ngöôøi hoaï só naøo thöôøng laøm tröôùc ñaây. Thí duï caùch hoï veùn aùo, nhöõng caûnh aám aùp töø ngöôøi maãu khoûa thaân, giöõ laïi nhöõng neáp aùo cuûa ngöôøi maãu, hoaëc laø caûnh ngöôøi muùa Ba Leâ gaõi löng trong giöõa luùc hai laàn taäp dôït.

Naêm 1880, khi maø söùc nhìn cuûa maét oâng yeáu daàn, Degas baét ñaàu laøm vieäc treân caùc böùc töôïng hoaëc duøng pastel veõ treân giaáy thay vì veõ sôn daàu. Trong caùc böùc töôïng cuûa oâng, thöôøng baét gaëp caùch oâng ghi laïi nhöõng caûnh sinh hoïat sinh ñoäng.

OÂng thöôøng mieâu taû nhöõng ngöôøi muùa Ba leâ hoaëc phuï nöõ khoûa thaân döôùi nhöõng poses maø hoï ñaõ coá che daáu nhöõng coá gaéng thuoäc veà thaân theå cuûa hoï. Nhöõng tranh pastels (moät loïai phaán maàu) cuûa oâng thöôøng thì ñôn giaûn hôn vôùi vaøi hình daùng. OÂng thöôøng duøng maøu saéc soâi noåi vaø yù nghóa cuûa hình daùng hôn laø leä thuoäc vaøo nhöõng ñöôøng neùt chính xaùc vôùi söï quan saùt caån thaän töøng chi tieát. Tuy nhieân nhöõng taùc phaåm cuûa oâng thöôøng laø nhöõng söï gôûi gaém ñaèm thaém vaø mang daùng veû huy hoaøng cao quùy qua caùch oâng taïo neân neùt cho taùc phaåm cuûa chính oâng.

Böùc töôïng “Little Dancer Aged Fourteen” ñöôïc taïo ra bôûi nhaø ñieâu khaéc Edgar Degas ñöôïc tìm thaáy taïi National Gallery of Art. Chaát lieäu ñoàng ñöôïc duøng ñeå ñuùc böùc töôïng sau khi oâng cheát. Böùc nguyeân thuûy ñöôïc tröng baøy naêm 1881 duøng laøm maãu ñeå ñuùc baèng saùp khi maø oâng ñaõ gaén toùc giaû vaø vaûi vaùy xoøe cuûa vuõ nöõ leân, vôùi bao nhieâu lôøi pheâ bình treân ñôøi raèng ñoù laø moät ñeà taøi laï ñöôïc ñuùc baèng chaát lieäu khoâng xöùng vôùi moät coâng trình cuûa ñænh cao ngheä thuaät.

Degas ñaõ khoâng noåi tieáng trong luùc oâng sinh thôøi. Chæ ñeán khi oâng qua ñôøi, ngöôøi ta môùi nhaän ra chaân giaù trò thieân taøi ñích thöïc cuûa oâng./.

Edgar Degasbaøi Hoàng Linh

Hoaï syõ

& nhaø

ñieâu khaéc

Laêng kính hoäi hoïa Hoïa syõ vaø nhaø ñieâu khaéc Edgar Degas

Chaân dung

Taäp vuõ ñaïo, 1878-1879 Coâ beù 14 tuoåi taäp muùa, ñieâu khaécNhöõng chuù ngöïa treân ñoài coû, 1871


100hoäi hoïa tröøu töôïng

Laêng kính hoäi hoïa

naêm

Taùc phaåm Caùnh ñoàng luùa mì vôùi quaï (Wheatfield with Crows - Les champs de bleù aux corbeaux), 103 x 50cm, sôn daàu treân boá, 1890, cuûa Van Gogh, nay thuoäc Baûo taøng Van Gogh ôû Amsterdam – ñöôïc xem laø tieàn thaân cuûa hoäi hoïa tröøu töôïng.

Böùc tranh veõ nhöùng caaùnh ñoàng luùa mì ñang vaøo muøa gaët, 3 loái moøn theo 3 höôùng khaùc nhau, treân ñaàu laø baàu trôøi u aùm vaø baày quaï ñen bay lôûn vôûn... nhö baùo hieäu ñieàu gì ñoù khoâng hay saép xaûy ñeán.

Böùc tranh ñöôïc veõ trong giai ñoaïn cuoái ñôøi cuûa oâng ôû Auvers, nôi oâng ñeán ñeå trò beänh, vaø cuõng laø nôi oâng ñaõ töï ruùt suùng baén vaøo mình. OÂng maát 2 ngaøy sau ñoù.

Chaân dung hoïa só Van Gogh

baøi Vaên Ngoïc

Moät trong nhöõng böôùc ngoaët quan troïng cuûa hoäi hoaï phöông Taây vaøo nhöõng naêm ñaàu cuûa theá kyû 20, laø söï xuaát hieän chính thöùc cuûa tröôøng phaùi ‘Hoäi hoaï tröøu töôïng’. Thôøi ñoaïn 1908 – 1920 ñöôïc xem laø giai ñoaïn ñaàu cuûa ‘Hoäi hoaï tröøu töông’ vaø ñöôïc ñaùnh daáu bôûi nhöõng taùc phaåm hoäi hoaï tröøu töôïng ñaàu tieân cuûa:

Picabia (böùc tranh Caoutchouc, 1909), Kandinsky (Aquarelle abstraite, 1910) ; Mondrian, Ma-levitch, Leùger, Kupka, Magnelli (caùc taùc phaåm veõ trong caùc naêm 1911-1920). Caùc taùc phaåm hoäi hoaï naøy khaúng ñònh söï toàn taïi ‘ñoäc laäp’ cuûa chöùc naêng thaåm myõ ñoái vôùi caùc chöùc naêng khaùc cuûa hoäi hoaï, nhö : chöùc naêng theå hieän baèng hình töôïng ngheä thuaät caùi ñeïp cuûa thieân nhieân vaø hieän thöïc cuoäc soáng cuûa con ngöôøi, döôùi caùc goùc caïnh lòch söû, xaõ hoäi, ñaïo ñöùc, toân giaùo, v.v. Maët khaùc, söï ra ñôøi cuûa hoäi hoaï tröøu töôïng coøn khaúng ñònh baûn chaát töï do cuûa ngheä thuaät, ñi ñoâi vôùi yù thöùc veà vai troø quan troïng cuûa chuû theå saùng taïo laø ngöôøi hoaï só. Ngheä thuaät khoâng coøn phuï thuoäc vaøo nhöõng ñoäng cô chính trò, toân giaùo, hay ñaïo ñöùc nöõa, maø trôû thaønh moät hoaït ñoäng thuaàn tuyù thaåm myõ, vôùi nhöõng tieâu chuaån, quy öôùc, khoâng vöôït ra ngoaøi phaïm vi vaên hoaù.

Khaùi nieäm tröøu töôïngTheo Töø ñieån myõ thuaät (NXB Vaên hoùa thoâng tin,

3/1998) do Leâ Thanh Loäc bieân soaïn thì “Ngheä th-uaät tröøu töôïng coù theå ñöôïc duøng theo nghóa roäng nhaát ñeå chæ baát cöù ngheä thuaät naøo khoâng theå hieän nhöõng ñoái töôïng deã nhaän bieát (thí duï nhö ngheä thuaät trang trí), nhöng thöôøng ñöôïc duøng nhieàu nhaát cho caùc hình thöùc ngheä thuaät cuûa theá kyû 20, trong ñoù quan nieäm ngheä thuaät truyeàn thoáng chaâu AÂu, nhö söï moâ phoûng thieân nhieân chaúng haïn, bò

gaït boû. Maëc daàu ngheä thuaät tröøu töôïng hieän ñaïi ñaõ phaùt trieån trong raát nhieàu phong traøo vaø “chuû nghóa”, ta coù theå nhaän thaáy 3 khuynh höôùng cô baûn, trong ñoù: 1) giaûm boä maët thieân nhieân tôùi möùc toái thieåu, nghóa laø nhöõng hình thöùc ñöôïc ñôn giaûn hoùa trieät ñeå, ñieån hình laø taùc phaåm cuûa Brancusi; 2) xaây döïng ñoái töôïng ngheä thuaät töø nhöõng hình thöùc phi bieåu hình cô baûn, nhö trong caùc phuø ñieâu cuûa Ben Nicholson; 3) söï dieãn ñaït “töï do” theo ngaãu höùng, nhö trong hoäi hoïa ñoäng taùc (action painting)”.

100 naêm hoäi hoïa tröøu töôïng


Caùi ñeïp tröøu töôïng Ngöôøi ta coøn nhôù giai thoaïi keå raèng Kandin-

sky ñaõ laø ngöôøi ñaàu tieân phaùt hieän ra caùi ñeïp tröøu töôïng, moät laàn khi nhìn nghieâng chính moät böùc tranh töôïng hình cuûa mình döïng ôû döôùi ñaát, vaø moät laàn treân böùc tranh “Nhöõng ñoáng rôm” cuûa Monet, bò aùnh saùng laøm cho bieán maát heát moïi yeáu toá hieän thöïc, chæ coøn nhìn thaáy nhöõng maûng maøu vaø aùnh saùng. Söï kieän naøy ñaõ xaûy ra vaøo naêm 1885 ôû Moskova, taïi moät cuoäc trieån laõm tranh cuûa tröôøng phaùi aán töôïng Phaùp.

Kandinsky, Premieøre aquarelle abstraite, 1910 Thöïc ra, nhöõng tín hieäu ñaàu tieân cuûa caùi ñeïp tröøu töôïng ñaõ xuaát hieän ngay töø cuoái theá kyû XIX, khi ngöôøi ta baét ñaàu caûm thuï ñöôïc caùi ñeïp cuûa söï caùch ñieäu hoùa, cuûa nhòp ñieäu, nhö treân caùc böùc hoïa cuûa: Van Gogh, Les champs de bleù aux corbeaux, hoaëc Route aux cypreøs et aø l’eùtoile, 1890; Ceùzanne, La Montagne Sainte Victoire,1904, vaø Les jardins des Lauves,1906), Munch, Le Cri, 1893); Monet, Les Nympheùas,1910 )...; hay caùi ñeïp xuaát thaàn, töï thaân, cuûa nhöõng maûng maøu ñöôïc boá trí moät caùch khaùc thöôøng treân caùc taùc phaåm cuûa Gauguin, Le Cheval blanc, 1898, vaø Trois Tahitiennes sur fond jaune, 1899; hay cuûa caùc hoïa só nhoùm daõ thuù: Seùrusier, Le Talisman, 1888; Vuillard, Chaân dung töï hoïa, 1892, v.v.

Chaéc chaén khoâng phaûi laø moät söï tình côø, maø caùi ñeïp tröøu töôïng ñaõ manh nha xuaát hieän gaàn nhö cuøng moät luùc trong nhieàu phong caùch, nhieàu tröôøng phaùi, vaøo nhöõng naêm ñaàu cuûa theá kyû XX, töø töôïng tröng, aán töôïng, bieåu hieän, daõ thuù, vò lai, ñeán laäp theå...noùi leân söï khao khaùt cuûa ña soá caùc hoïa só ñöông thôøi muoán thoaùt ra khoûi söï leä thuoäc vaøo ñoái töôïng, vaøo nhöõng leä luaät cuõ, vaø vaøo theá giôùi töï nhieân - theá giôùi cuûa nhöõng khaùi nieäm - maø hoï thöôøng phaûi döïa vaøo ñeå dieãn ñaït nhöõng yù töôûng thaåm myõ cuûa mình.

Noùi toùm laïi, hoäi hoïa tröøu töôïng muoán döïa vaøo chính noù ñeå chinh phuïc caùi ñeïp vaø caùi gu thaåm myõ cuûa ngöôøi ñôøi, vì noù cho raèng caùi chöùc naêng chính cuûa noù, laø chöùc naêng thaåm myõ.

Cuõng coù theå, hieän töôïng coù nguoàn goác töø caùi phaûn öùng cuûa nhöõng ngöôøi ngheä só ñöông thôøi tröôùc nhöõng gì ñang dieãn ra tröôùc maét hoï, trong

ñôøi soáng thöïc teá haèng ngaøy, tröôùc moái ñe doaï cuûa cuoäc chieán tranh ñang saép xaûy ra (1914 -1918)?

Töø laäp theå ñeán tröøu töôïngGiai ñoaïn laäp theå cuûa Picasso, vaø nhaát laø cuûa

Braque, vaøo nhöõng naêm 1908, laø giai ñoaïn hoäi hoïa laäp theå ñaõ ñi ñeán gaàn vôùi hoäi hoïa tröøu töôïng nhaát.

Treân caùc böùc hoïa laäp theå ñaàu tieân veõ phong caûnh ôû Estaque vaø La Roche Guyon (mieàn nam nöôùc Phaùp) cuûa Picasso, Braque, vaø Dufy, ngöôøi ta nhaän thaáy moät söï “caùch ñieäu hoùa” khaù trieät ñeå. Caùc hoïa só haàu nhö ñaõ gaïn loïc ñi heát nhöõng yeáu toá “töôïng hình” - nghóa laø nhöõng yeáu toá coù thaät, maø con maét ta nhìn thaáy - vaø chæ giöõ laïi nhöõng neùt chính, ñoù laø caùi “nhòp ñieäu” ñaëc thuø cuûa phong caûnh ôû ñaây.

Noùi moät caùch khaùc, ngöôøi hoïa só xa rôøi caùi ñeïp töôïng hình cuûa thieân nhieân tröôùc maét, ñeå chæ taäp trung saùng taïo neân caùi ñeïp tröøu töôïng döïa vaøo moät söï caùch ñieäu hoùa trieät ñeå, bieán toaøn boä caùi phong caûnh thaät kia thaønh nhòp ñieäu tröøu töôïng.

Nhöng neáu ta cho raèng caùi ñeïp tröøu töôïng baét nguoàn töø söï caùch ñieäu hoùa, thì coù leõ phaûi ñi ngöôïc trôû leân ñeán Greco (theá kyû XVI), hay xa hôn nöõa! Coøn nhö, neáu ta cho raèng noù baét nguoàn töø caùi ñeïp cuûa nhòp ñieäu hay cuûa kyù hieäu, thì laïi phaûi xuaát phaùt ngay töø... nhöõng hieän töôïng thieân nhieân, töø caùi ñeïp cuûa nhöõng nhuõ ñaù trong moät thaïch ñoäng, cho ñeán caùi ñeïp cuûa moät caây coå thuï ñöùng giöõa trôøi, cuûa moät thaùc nöôùc, hay cuûa nhöõng neáp aùo...

Loä trình cuûa hoäi hoïa tröøu töôïng Hoäi hoïa tröøu töôïng, traûi qua nhieàu böôùc thaêng

traàm keå töø khi ra ñôøi, coù theå ñöôïc phaân ra laøm ba giai ñoaïn chính: giai ñoaïn ñaàu (1908-1920) vôùi moät soá hoïa só coù theå ñeám treân ñaàu ngoùn tay: phong caùch bieåu töôïng tröøu töôïng, coù: Kandin-sky, Franz Marc; phong caùch laäp theå tröøu töôïng, coù: Braque, Fernand Leùger, Delaunay, Marcel Duchamp...; phong caùch tröøu töôïng tröõ tình coù: Magnelli; phong caùch tröøu töôïng hình hoïc thuaàn tuyù coù: Mondrian, Theùo Van Doesburg, Malevitch, Albers...; phong caùch vò lai tröøu töôïng, coù nhoùm caùc hoïa só YÙ: Umberto Boccioni, Severini, Balla...; chuyeån töø aán töôïng sang tröøu töôïng, coù nhoùm caùc hoïa só ngöôøi Nga: Michel Larionov, Natalia

Nhöõng ñöôøng ngang (1923) - Taùc phaåm cuûa Wassily Kandinsky


Gontcharova...

Kòp ñeán nhöõng naêm sau Ñaïi chieán thöù hai, ôû Myõ vaø AÂu chaâu, môùi laïi coù moät söï nôû roä cuûa hoäi hoïa tröøu töôïng vôùi nhöõng teân tuoåi môùi, nhö: Jack-son Pollock, vôùi phong caùch dripping, Frank Kline, Rothko, Reinhardt ...(Myõ); Hartung, Soulages, Ve-dova...(AÂu chaâu).

Trong neàn hoäi hoïa tröøu töôïng ñöông ñaïi, coù theå phaân bieät ñöôïc nhieàu xu höôùng vaø nhieàu phong caùch, nhöng nhìn chung, vaãn laø nhöõng phong caùch keå treân. Coù ñieàu, beân trong caùc phong caùch ñoù, ngöôøi ta phaân bieät ñöôïc theâm hai xu höôùng chính, coù theå coi nhö hai ñoái cöïc: ñoù laø xu höôùng thieân veà nhòp ñieäu, vaø xu höôùng thieân veà kyù hieäu.

Luaät chôi vaø nhöõng thoaû hieäp

Wassily Kandinsky(1866 - 1944): laø moät hoïa só, thôï in vaø nhaø lyù luaän ngöôøi Nga. OÂng laø moät trong nhöõng ngheä só noåi tieáng nhaát theá kyû 20, ngöôøi ñöôïc toân vinh vôùi nhöõng

taùc phaåm thuoäc tröôøng phaùi tröøu töôïng hieän ñaïi ñaàu tieân treân theá giôùi, sinh taïi Moskva nhöng Kandinsky laïi traûi qua tuoåi thô taïi Odessa. Kandinsky baét ñaàu hoïc veõ ôû tuoåi 30.

Caùc taùc phaåm tröøu töôïng noåi tieáng nhaát bao goàm: ‘Aquarelle abstraite’ (1910),‘Munich-Schwabing with the Church of St. Ursula’ (1908); ‘Der Blaue Reiter’(1903);

Composition VII (1913); “On White II” (1923)...Töø nhöõng tranh phong caûnh veõ theo kieåu daân gian, Kandinsky löôïc boû moïi yeáu toá taû

keå, voán laø xöông soáng cuûa ngheä thuaät coå truyeàn, xoùa boû moïi thöù giuùp ngöôøi xem nhaän dieän ñöôïc caùc ñoái töôïng maø hoï cho laø ñaõ ñöôïc hoïa só moâ taû. Chæ coøn laïi caùc yeáu toá hoäi

hoïa thuaàn tuùy nhö maøu, neùt, khoái, hoøa saéc cuøng khoâng gian, nhòp ñieäu, keát caáu cuûa caùc yeáu toá thò giaùc nguyeân thuûy nhaát



Parc Floral, Paris, laø ta thaáy roõ ñieàu ñoù. Vaø ñaây cuõng laø moät thoaû hieäp khaùc ñoái vôùi luaät chôi ñaõ ñöôïc ñaët ra.

Hoäi hoïa tröøu töôïng tröôùc sau cuõng chæ laø moät hoaït ñoäng tinh thaàn cuûa con ngöôøi, moät hoaït ñoäng vaên hoùa, vaø noù cuõng chæ ñaùp öùng moät nhu caàu duy nhaát, nhu caàu thaåm myõ thuaàn tuyù, moät nhu caàu baûn naêng cuûa con ngöôøi.

Caùi ñeïp cuï theå YÙ nieäm veà caùi ñeïp trong ñaàu oùc cuûa moãi ngöôøi chuùng ta, laø

moät caùi gì raát chuû quan, vaø raát mô hoà, laïi khoâng theå naøo truyeàn ñaït töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc ñöôïc, bôûi vì ñoù chæ laø moät yù nieäm aûo, ñoâi khi chöa ñònh hình roõ reät, cho neân chính maét ta coøn khoâng troâng thaáy ñöôïc, huoáng chi laø maét ngöôøi khaùc !

Bôûi vaäy cho neân caùi ñeïp chæ coù theå toàn taïi ôû ngoaøi ta, thoâng qua nhöõng söï vaät cuï theå, maø con maét cuûa ta vaø con maét cuûa ngöôøi khaùc ñeàu cuøng nhìn thaáy ñöôïc, ñeå neáu coù moät söï ñoàng caûm naøo ñoù, thì giöõa ta vaø hoï môùi coù theå ñi ñeán moät söï ñoàng thuaän treân caùi ñeïp ñoù.

Trong truyeàn thoáng daân gian ôû moät vaøi nöôùc AÙ Ñoâng, ñaëc bieät laø Trung Quoác vaø Vieät Nam, ñeå chæ caùi ñeïp cuûa moät ngöôøi phuï nöõ, ngöôøi ta thöôøng ñem caùi ñeïp cuûa moät vaät cuï theå naøo ñoù ñaõ ñöôïc coi laø maãu möïc vaø ñaõ ñöôïc söï ñoàng thuaän cuûa moïi ngöôøi ra ñeå so saùnh, chaúng haïn nhö trong Truyeän Kieàu cuûa Nguyeãn Du, khuoân maët cuûa Thuyù Vaân ñaõ ñöôïc ví vôùi maët traêng: “Khuoân traêng ñaày ñaën, neùt ngaøi nôû nang” (Nguyeãn Du, Truyeän Kieàu), hoaëc caâu noùi trong daân gian “maét phöôïng, maøy ngaøi”, v.v.

Cuõng bôûi vaäy cho neân trong ngheä thuaät, ta chæ coù theå ñaùnh giaù ñöôïc caùi ñeïp qua caùc taùc phaåm cuï theå, maø maét ta nhìn thaáy ñöôïc. Do ñoù, ñoái vôùi ngöôøi saùng taïo cuõng nhö ñoái vôùi ngöôøi thöôûng thöùc, caàn coù nhöõng cuoäc trieån laõm coâng coäng, nhöõng phoøng tranh, nhöõng vieän baûo taøng, vaø ôû thôøi ñaïi ngaøy nay, caàn coù nhöõng taøi lieäu ñieän aûnh, nhöõng cuoäc thaûo luaän coâng khai veà ngheä thuaät, thoâng qua nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng hieän ñaïi.

Quaû vaäy, laøm sao moät hoïa só, vôùi söï ñaùnh giaù taát nhieân chuû quan cuûa mình, maø coù theå bieát ñöôïc raèng taùc phaåm cuûa mình ñeïp, hay xaáu, neáu khoâng coù con maét thaåm ñònh cuûa ngöôøi khaùc?

Nhöng ngay caû vôùi con maét vaø yù kieán cuûa ngöôøi khaùc, cuøng laém thì ngöôøi ta cuõng chæ ñi ñeán ñöôïc moät söï ñoàng thuaän naøo ñoù maø thoâi, khoâng theå naøo coù ñöôïc moät söï ñaùnh giaù coù tính chaát tuyeät ñoái, vì yù kieán cuûa ngöôøi khaùc veà caùi ñeïp hay caùi xaáu cuûa taùc phaåm cuõng chæ laø chuû quan, vì noù tuyø thuoäc vaøo caùi gu cuûa moãi ngöôøi, maø cô sôû cuûa caùi gu thì cuõng chæ coù moät phaàn ñöôïc coi laø khaùch quan, ñoù laø nhöõng hieåu bieát veà ngheä thuaät, ñaëc bieät

Trong hoäi hoïa töôïng hình, töø xöa ñeán nay, caùi tieâu chuaån ñaàu tieân döïa treân ñoù ngöôøi ta vaãn ñaùnh giaù caùi ñeïp, hay caùi ñaït cuûa moät taùc phaåm, laø tính chaát “hieän thöïc” cuûa noù, hoaëc chæ ñôn giaûn laø söï “gioáng nhö thaät” cuûa ñoái töôïng ñöôïc veõ treân tra-nh. Xeùt cho cuøng, ngoân ngöõ cuûa hoäi hoïa töôïng hình khoâng phaûi laø ngoân ngöõ taïo hình (theo nghóa töôûng töôïng ra maø saùng taïo), maø laø moät ngoân ngöõ theå hieän, chuû yeáu laø sao cheùp ñoái töôïng, hoaëc caùch ñieäu hoùa noù, nhöng daãu sao cuõng söû duïng caùc yeáu toá coù teân goïi, coù ngöõ nghóa, ñeå dieãn ñaït.

Hoäi hoïa, trong nhieàu thôøi ñaïi, ñaõ töøng coù nhöõng chöùc naêng nhö: giao tieáp, thoâng tin, thaäm chí tuyeân truyeàn, hoaëc giaùo duïc. Khi ngöôøi ta ñaùnh giaù moät böùc hoïa vôùi ñeà taøi toân giaùo, hay lòch söû, ngöôøi ta thöôøng xeùt xem noù coù tính thuyeát phuïc hay khoâng: caùch theå hieän coù thaät, coù kheùo, coù sinh ñoäng hay khoâng. Cuõng nhö, khi ñaùnh giaù moät böùc chaân dung, hay moät böùc tónh vaät, ngöôøi ta thöôøng ñaùnh giaù tröôùc tieân treân söï “gioáng nhö thaät” cuûa noù...

Trong hoäi hoïa tröøu töôïng, khoâng coøn caùi tieâu chuaån hieän thöïc ñoù nöõa. Ngöôïc laïi, ôû ñaây, tieâu chuaån quan troïng nhaát chæ coù theå laø caùi ñeïp thaåm myõ, nhöng caùi ñeïp thaåm myõ thì laïi raát khoù thaåm ñònh, bôûi noù döïa treân raát nhieàu tieâu chuaån vaø quy öôùc ñoâi khi choàng cheùo leân nhau, vaø nhaát laø vì noù tuyø thuoäc ôû trình ñoä hieåu bieát veà thaåm myõ, ôû caùi gu cuûa moãi ngöôøi.

Cuõng vì nhöõng leõ aáy, maø trong hoäi hoïa tröøu töôïng, luaät chôi töôûng nhö ñôn giaûn, vì noù khaù töï do, chæ caàn ñaùp öùng hai ñieàu kieän: tröøu töôïng vaø ñeïp, nhöng thöïc ra ñieàu kieän ñeïp trong hoäi hoïa tröøu töôïng laïi khaù phöùc taïp, vì nhöõng tieâu chuaån, quy öôùc ñeå thaåm ñònh caùi ñeïp tröøu töôïng raát khoù xaùc ñònh. Do ñoù, tính chaát chuû quan cuûa söï thaåm ñònh laïi caøng cao hôn, so vôùi hoäi hoïa töôïng hình !

Nhöng coù leõ chính ñoù laïi laø caùi ñieàu maø ngöôøi hoïa só mong muoán chaêng? Hoaëc giaû, boái caûnh chung cuûa xaõ hoäi ñaõ ñöa ñaåy hoï ñeán caùi taâm thöùc aáy? Coù phaûi vì con ngöôøi thôøi nay khao khaùt nhöõng caùi gì maø hoï khoâng coù ñöôïc trong cuoäc soáng bon chen haèng ngaøy, trong moät xaõ hoäi maø luaät chôi ngaøy caøng goø boù, khaéc nghieät, hoaëc vöôït khoûi taàm kieåm soaùt cuûa hoï? Hay chæ ñôn giaûn vì hoï ngaøy caøng yù thöùc ñöôïc vai troø cuûa caùi toâi, töùc cuûa chuû

theå trong ngheä thuaät, cuõng nhö hoï ñaõ yù thöùc ñöôïc söï caàn thieát phaûi coù moät khoâng gian töï do cho ngheä thuaät vaø noùi chung cho moãi caù nhaân trong cuoäc soáng?

Luaät chôi trong hoäi hoïa tröøu töôïng laø tuyeät ñoái khoâng theå hieän nhöõng hình töôïng gôïi nhaéc ñeán nhöõng khaùi nieäm ñaõ coù teân goïi, ví duï nhö: caùi baøn, ñaùm maây, Maët traêng..., noùi chung, nhöõng söï vaät coù thaät trong thieân nhieân vaø trong cuoäc soáng cuûa con ngöôøi. Tuy nhieân, trong phong caùch tröøu töôïng hình hoïc, chaúng haïn, ngöôøi ta vaãn chaáp nhaän moät caùch thoaûi maùi nhöõng khaùi nieäm coù teân goïi, nhö: ñöôøng thaúng, ñöôøng cong, hình chöõ nhaät, hình tam giaùc, hình troøn... Hieän töôïng naøy roõ raøng noùi leân moät söï maâu thuaãn. Song chaéc haún ngöôøi ta cuõng ñaõ phaûi chaáp nhaän moät thoaû hieäp naøo ñoù treân ñònh nghóa cuûa khaùi nieäm tröøu töôïng? Coù leõ neân hieåu tröøu töôïng laø khoâng bao goàm nhöõng hình töôïng phaûn aùnh theá giôùi töï nhieân vaø con ngöôøi? Nhöng caùc hình theå hình hoïc ñeàu laø do oùc saùng taïo cuûa con ngöôøi maø ra caû. Phaûi chaêng hình hoïc ñaõ ñöôïc coi nhö laø moät ngoaïi leä?

Daãu sao, maâu thuaãn trong ngheä thuaät cuõng khoâng phaûi laø moät chuyeän gì to taùt, ñoâi khi ngöôøi ta vaãn phaûi chaáp nhaän noù nhö moät söï thoaû hieäp, cuõng nhö ngöôøi ta ñaõ phaûi chaáp nhaän khaùi nieäm tuyeät ñoái vôùi moät caùi nghóa raát töông ñoái, ñeå coù ñöôïc moät söï ñoàng thuaän, hoaëc ñeå phuïc vuï cho moät lôïi ích xaõ hoäi thieát thöïc naøo ñoù. Moät ví duï laø, coù theå noùi, chæ rieâng phong caùch tröøu töôïng hình hoïc cuûa nhöõng Mondrian, Theùo Van Doesburg, Maleùvitch, Ben Nicholson, Herbin..., cho ñeán taän ngaøy nay vaãn coù moät aûnh höôûng quyeát ñònh leân thaåm myõ hieän ñaïi, ñaëc bieät laø leân ngheä thuaät design aùp duïng vaøo trong coâng nghieäp, thöông nghieäp, vaø noùi chung, trong ñôøi soáng haèng ngaøy.

Nhìn chung, khoâng theå naøo coù moät khaùi nieäm tröøu töôïng tuyeät ñoái ñöôïc. Moät neùt coï, moät maûng maøu, ñaõ laø moät khaùi nieäm roài, vaø gaàn nhö laø bao giôø cuõng gôïi nhaéc ñeán moät caùi gì cuï theå trong theá giôùi ta ñang soáng. Do ñoù, coù nhöõng hoïa só, vì lyù do thuaàn tuyù thaåm myõ, ñaõ khoâng neà haø, keát hôïp thoaûi maùi nhöõng yeáu toá töôïng hình vôùi nhöõng yeáu toá tröøu töôïng treân cuøng moät böùc hoïa. Chæ caàn ñi xem moät cuoäc trieån laõm veà hoäi hoïa tröøu töôïng gaàn ñaây nhaát, nhö trieån laõm Reùaliteùs Nouvelles 2008 ôû


3 taùc phaåm cuûa Piet Mondrian, ~Composition II in Red, Blue, and Yel-low, 1930 ~Composition with Yellow, Blue, and Red, 1937-1942 ~Composition 10, 1939–1942,


hình theå töôïng tröng.

Bôùi tung neàn taûng cuõ, xaây ñaép neàn moùng môùi tröøu töôïng ñoàng thôøi môû roäng bieân giôùi cuûa saùng taïo thò giaùc nhö moät theå loaïi môùi. 100 naêm tröøu töôïng coù leõ ñaõ keát thuùc moät voøng ñôøi: töø tieân phong tôùi coå ñieån./.

(Môøi ñoùn ñoïc kyø sau vôùi baøi vieát cuûa taùc giaû Nguyeãn Quaân: “Tröøu töôïng.vn” cuøng luaán baøn veà tröôøng phaùi hoäi hoïa tröôøng töôïng cuûa Vieät Nam)

laø veà lòch söû ngheä thuaät, veà caùc tieâu chuaån quy öôùc, caùc kyõ thuaät thöïc hieän moät böùc tranh, caùc quy luaät vaät lyù thoâng thöôøng veà caùc vaät lieäu, chaát lieäu, veà maøu saéc vaø aùnh saùng... Chính treân nhöõng hieåu bieát coù tính chaát khaùch quan naøy, maø ít ra ngöôøi ta cuõng coù theå coù ñöôïc söï ñoàng thuaän treân moät soá khía caïnh cuûa taùc phaåm. Coøn caùi gu thì voâ cuøng, nhaát laø khi noùi ñeán maøu saéc, ngöôøi naøy thích maøu naøy, ngöôøi kia nhaïy caûm vôùi maøu kia, khoù coù theå tranh caõi treân moät cô sôû naøo ñöôïc caû, vì noù tuyø thuoäc vaøo sôû thích vaø vaøo nhöõng yeáu toá sinh lyù, vaên hoùa, giaùo duïc, ñaëc thuø cuûa moãi con ngöôøi.

Do ñoù, hoäi hoïa tröøu töôïng, maëc daàu ñaõ giaûi thoaùt ngöôøi hoïa só khoûi quyõ ñaïo cuûa caùc ñoái töôïng coù thöïc trong theá giôùi töï nhieân, nhöng vaãn ñaët y ñöùng tröôùc nhöõng luaät chôi môùi, nhöõng thöû thaùch môùi, vaø cuoäc saên tìm caùi ñeïp trong moät neàn hoäi hoïa khoâng coù ñoái töôïng naøy, duø cho coù gian khoå ñeán ñaâu, cuõng cho pheùp y theå hieän ñöôïc cho tôùi cuøng caùi tieàm naêng saùng taïo vaø caùi baûn saéc cuûa mình.

Khoâng theå phuû nhaän raèng lyù luaän vaø thöïc tieãn cuûa chuû nghóa tröøu töôïng ñaõ trôû thaønh neàn taûng cho myõ thuaät hieän ñaïi noùi chung maø nôi öùng duïng noù trieät ñeå nhaát laø design (thieát keá) vaø kieán truùc. Ngoâi nhaø choïc trôøi hình hoäp ñaàu tieân baèng kính, beâ toâng, theùp vôùi caùc ñöôøng tung vaø hoaønh cuûa Mies

Van der Rohe (1951) laø böùc tröøu töôïng khoång loà seõ keùo theo caû “ñaøn khuûng long kính theùp” voâ caûm seõ xaâm chieám toaøn boä caùc ñoâ thò hieän ñaïi! Trong moïi ñoà vaät ta duøng hoâm nay töø caùi buùt, caùi gheá tôùi maùy moùc, xe hôi, thôøi trang… ñeàu coù daáu veát caây ñuõa ñieàu khieån cuûa lyù thuyeát tröøu töôïng.

Töø nhöõng naêm 1960 söï “thoáng trò haø khaéc” chuû nghóa quoác teá vaø söï duy lyù voâ caûm cuûa tröøu töôïng ñaõ bò leân aùn. Luùc ñoù taïi Myõ xuaát hieän phaùi “tröôøng maøu” (Colorfield) chæ duøng caùc maûng maøu thuaàn tuùy vaø ñaëc bieät maïnh laø phaùi bieåu hieän tröøu töôïng (Abstract Expressionism) khôûi töø caùc böùc tranh veõ theo kieåu raéc maøu vaø haønh ñoäng ngaãu höùng- (Ac-tion painting). J.Pollock laø ngöôøi huøng tieàn phong, chuû soaùi cuûa phaùi naøy vaø cuõng laø bieåu töôïng ñöa Myõ leân vò trí caàm ñaàu ngheä thuaät phöông Taây cho tôùi gaàn ñaây.

Ngaøy nay tröøu töôïng phoå bieán khaép theá giôùi. Haàu nhö hoïa só, nhaø ñieâu khaéc naøo, ôû ñaâu cuõng coù luùc veõ tröøu töôïng vaø chæ ôû caùc tröôøng myõ thuaät raát laïc haäu thì caùc lyù luaän neàn taûng cuûa noù môùi khoâng ñöôïc giaûng daïy. Loaïi taùc phaåm baùn tröøu töôïng (semiabstract) coøn phoå bieán hôn. Noù taïo dö ñòa roäng lôùn giöõa caùi coù hình vaø khoâng hình, moâ taû moät caùch aùm chæ, nôi chôi ñuøa giöõa caùc yeáu toá taïo hình thuaàn tuùy vaø caùc aùm aûnh taâm lyù hay caùc

Francis Picabia (1879 – 1953): laø moät hoaï só vaø nhaø thô ngöôøi Phaùp.

2 böùc hoaï tröøu töôïng noåi tieáng nhaát cuûa oâng: ~Caoutchouc (1909)~Star Dancer on a Transat-lantic Steamer (1913)

Hai taùc phaåm theo tröôøng phaùi tröøu töôïng cuûa Braque

~Ngöôøi ñaøn oâng chôi guita, (Ceret, summer 1911)

~Ngöôøi ñaøn baø chôi guita, Sorgues, autumn 1913

Braque sinh ngaøy 13/5/1882 taïi thaønh phoá caûng Havre, Phaùp. Naêm 1902, oâng ñeán Paris theo hoïc myõ thu-aät. Chòu aûnh höôûng cuûa Henri Matisse vaø Andreù Derain, oâng taïo laäp phong caùch töông töï trong hai naêm 1906-1907. Tuy nhieân, ñeán naêm 1908, oâng laïi quan taâm vaø say meâ vôùi nhöõng neùt veõ Paul Ceùzanne theo hình thöùc caùc vaät theå bò boùp meùo - moät trong nhöõng yeáu toá daãn Braque ñeán vôùi tröôøng phaùi laäp theå.



Vôùi Tuyeån taäp Vaên Môùi 5 Naêm (2006 - 2010), ñoäc giaû seõ gaëp moät soá taùc giaû baét ñaàu ghi daáu aán vaø moät soá taùc giaû treû, beân caïnh nhöõng baäc tröôûng laõo cuûa ngheà vaø nhöõng taùc giaû coù uy tín trong ñoàng nghieäp vaø trong ngöôøi ñoïc.

ñaõ coù treân keä saùch

VINABOOK.COM

saùch


cuoán ñöa in. Coù tieàn nhuaän buùt, toâi ñi khaép nôi sang caû Laøo,Campuchia… coùp nhaët voán soáng vaø vieát… Sau caùch maïng toâi laøm phoùng vieân Baùo Cöùu quoác. Trong luùc ñoù toâi ñöôïc laøm tôø Cöùu quoác Vieät Baéc vieát tieáng Taøy in ôû chôï Raõ caïnh nuùi Phia. Baùo phaùt haønh chuû yeáu ôû Cao – Baéc – Laïng, do toâi laøm chuû nhieäm, anh Nam Cao laøm thö kyù toøa soaïn…

Ñieàu bí aån ôû choã laø moät ngöôøi khoâng hoïc haønh ñoã ñaït maø vaøo ñôøi vaên tieáng taêm noåi nhö coàn. Vieát ñaõ theá, roài oâng ñi laøm caùch maïng, leân Vieät Baéc laøm baùo vaø ñi Taây Baéc, Vieät Baéc vieát thaät hay veà vuøng ñaát con ngöôøi treân aáy. Hai maûng ñeà taøi laøm neân chaân dung oâng ñoù laø ngoaïi thaønh Haø Noäi vaø Taây Baéc. Vieát cho thieáu nhi, vieát veà Haø Noäi vaø Taây Baéc caùi naøo cuõng hay… Vieát nhieàu khoù ai bì kòp. Toâi khaúng ñònh taøi naêng vaø chæ coù taøi naêng môùi laøm neân ñieàu lôùn lao aáy. Chaû theá maø naêm 1957, Hoäi Nhaø vaên thaønh laäp, Toâ Hoaøi ñaõ laø Toång thö kyù, roài ôû trong Ban chaáp haønh ngoùt ba möôi naêm tröôùc khi veà laøm Chuû tòch Hoäi nhaø vaên Haø Noäi… Nhieàu ngöôøi chöa hieåu heát oâng vaø caùch soáng cuûa oâng. Ñoù cuõng laø ñieàu bình thöôøng. Con ngöôøi hoaït ñoäng caøng noåi tieáng thì coù nhieàu bí aån, thaäm chí coù ñieàu khoù hieåu. Chính nhöõng ñieàu aáy, laøm oâng lôùn lao hôn, baát töû hôn chaêng?

Vaø bí aån vaên chöôngVaên chöông Toâ Hoaøi khoâng bí aån, nhöng taøi naêng vaø

caùch vieát cuûa oâng cuõng nhö buùt löïc cuûa oâng laøm moät bí aån chöa theå giaûi maõ. Phaàn nhieàu nhaø vaên lôùn tuoåi thì vieát cuõ, trong khi ñoù Toâ Hoaøi caøng vieát caøng hay, caøng coù caùch nhìn, caùch vieát môùi. Ñoù laø moät söï laï. Laøm sao maø caàm buùt trong baûy chuïc naêm maø ngoøi vieát aáy khoâng cuøn maèn ñi môùi laï. Bao nhieâu ngöôøi vieát veà sau nhìn laïi, vieát laïi coù khi noåi giaän vôùi quaù khöù, hay chaùn naûn vieäc ñôøi hoaëc giaø caû maø cheånh maûng vieát laùch. Toâ Hoaøi töø tröôùc ñaõ chaúng theá, baây giôø duø ñaõ “cöûu thaäp” vaãn thaûn nhieân vieát, thaûn nhieân troø chuyeän vôùi cuoäc ñôøi, loøng trong nhö nöôùc…

Ñoâi khi ñem nhöõng chuyeän cuõ, chuyeän môùi noùi laïi cuøng oâng, xem thaùi ñoä phaûn öùng cuûa oâng theá naøo, vaãn moät caâu: “Chaúng ñaùng gì”. Vaâng, chaúng ñaùng gì, aâu laø moät caùch nhìn cuoäc ñôøi bao dung hay laø moät caùch “ngoä”. Coù leõ traûi nghieäm nhieàu maø nhaø vaên ñaõ “ngoä” ra nhieàu vieäc ñôøi, leõ ñôøi… Trong coõi voâ thöôøng naøy, coù leõ chaúng coù gì gheâ gôùm laém, chaúng coù gì ñaùng phaûi lôùn tieáng, ñaùng phaûi aàm ó caû. Caùi thaûn nhieân nôi oâng ñaõ laøm cho oâng soáng thoï, maø vieát chaúng khi naøo caïn doøng caûm xuùc. Phaûi chaêng caùi loøng yeâu cuoäc soáng, voán nhieàu bieán ñoäng – ñaõ taïo cho oâng moät taâm theá bình thöôøng, thích nghi vaø vì theá khoâng quaù lyù töôûng hoùa cuoäc ñôøi, roài ñeán luùc cuoái ñôøi ngaãm ngôïi giaän hôøn vôùi ñôøi maø boû buùt nhö nhieàu ngöôøi.

Vaâng! Khi toâi ñaët buùt vieát nhöõng doøng naøy thì oâng vöøa kyû nieäm ngaøy sinh laàn thöù 90. Moät cuoäc ñôøi caàm buùt nhö oâng thaät veû vang oanh lieät. OÂng ñaõ vieát dö 70 naêm, ñaõ coù treân 60 naêm tuoåi Ñaûng, ñaõ ñöôïc taëng Huaân chöông Ñoäc laäp vaø Giaûi thöôûng Hoà Chí Minh veà VHNT ñôït ñaàu tieân naêm 1991... Ñieàu kyø laï vaø bí aån laø caây ñaïi thu vaên chöông Vieät Toâ Hoaøi vaãn coøn aêm aép caûm xuùc vaø coøn muoán vieát nhieàu nöõa.

Vaâng! OÂng coøn ñang vieát nhöõng gì aáp uû, duø soá taùc phaåm vôùi hôn 150 ñaàu saùch, trong ñoù nhieàu cuoán taùi baûn ñaït haøng kyû luïc vaø soá ngöôøi ñoïc trong vaø ngoaøi nöôùc ñaõ ñuû laøm oâng noåi tieáng. Ngoài beân oâng, ngaém oâng trong caùi gheá baønh baèng maây kia, toâi baät cöôøi nhôù chuyeän nhaø vaên Haø Minh Ñöùc ví Toâ Hoaøi: “Anh nhö moät con meøo ñeïp daùng daáp nheï nhaøng ngoài thu mình söôûi naéng vaø khi caàn thì lao nhanh veà phía tröôùc hoøa nhaäp vaøo giöõa doøng ñôøi...”./.

Toâ Hoaøi – bí aån cuoäc ñôøiOÂng baûo thuôû nhoû teân toâi laø Nguyeãn Sen. Lôùn leân ñi

vieát baùo laøm vaên laáy buùt danh Toâ Hoaøi laø gheùp soâng Toâ moät con soâng coå chaûy qua laøng Nghóa Ñoâ vôùi phuû Hoaøi Ñöùc maø thaønh. Laøng Nghóa Ñoâ ôû gaàn chôï Böôûi cuûa oâng tröôùc thuoäc phuû Hoaøi Ñöùc tænh Haø Ñoâng chuyeân ngheà deät vaø laøm giaáy doù. Tuoåi thô oâng lôùn leân trong caùi laøng cuõ kyõ beân caïnh nhöõng con ngöôøi cuõ kyõ vaø lao khoå saùt naùch Haø Noäi cuõ. Caùi tuoåi thô nhieàu aùm aûnh aáy ñaõ theo oâng suoát cuoäc ñôøi ñeå töø ñoù oâng coù voán soáng ñeå maø vieát neân nhöõng cuoán saùch raát thaät, raát haáp daãn cho caû treû con vaø ngöôøi lôùn. Nhaø vaên Toâ Hoaøi ñaõ coù moät tuoåi treû lam luõ khoán khoù nhö bao ngöôøi daân laøng Nghóa Ñoâ queâ oâng. Hoïc vöøa heát tieåu hoïc ngöôøi ñaõ phaûi vaøo ñôøi ñi laøm vôùi nhieàu ngheà ñeå kieám soáng: thôï deät, daïy hoïc tö, baùn haøng thueâ, keá toaùn hieäu buoân...

Toâ Hoaøi keå: Toâi khoâng ñöôïc nhö moät soá nhaø vaên nhaø thô khaùc ñöôïc hoïc vaên hoùa cô baûn. Haàu heát cuoäc ñôøi Toâ Hoaøi laø töï hoïc, vöøa ñi hoïc vöøa ñi laøm. Thuôû thieáu nieân chæ hoïc ñeán tieåu hoïc roài ñi baùn giaøy ba ta ôû Haøng Khay. Ñi baùn haøng thueâ, toâi chòu khoù ñoïc, ñaëc bieät töï hoïc tieáng Phaùp baèng caùch mang taùc phaåm cuûa nhöõng taùc giaû toâi thích nhö Mopatxang; Ñoâñeâ vöøa ñoïc vöøa dòch haøng nghìn trang, nhôø ñoù maø toâi coù voán tieáng Phaùp töï ñoïc ñöôïc caùc cuoán saùch. Roài böôùc vaøo laøng baùo töø moät söï tình côø.

Thaùng thaùng baùn giaøy ñöôïc saùu ñoàng. Toâi muoán vaøo thö vieân ñoïc saùch nhöng ngaët noãi khoâng coù baèng Thaønh chung. Toâi ñeán baùo Haø Noäi Taân vaên do oâng Vuõ Ngoïc Phan laøm chuû buùt ñeå xin giaáy vaøo thö vieän. Thaáy toâi ít tuoåi maø ñaõ laø taùc giaû nhieàu truyeän nhö Nöôùc leân; Saùng giaêng suoâng neân baûo toâi ñeán nhaø oâng ñoïc saùch. OÂng Phan quyù toâi neân ñaõ traû tieàn nhuaän buùt cho caùc truyeän in cuûa toâi. Thôøi aáy thöôøng neáu taùc giaû khoâng ñöôïc môøi vieát thì duø baøi ñaêng vaãn khoâng ñöôïc traû nhuaän buùt. Toâi ñöôïc traû moãi truyeän ngaén 5 ñoàng, trong khi löông thaùng laøm thueâ cuõng chæ ñöôïc 6 ñoàng. Theá laø toâi ñi vieát vaên… Luùc ñaàu toâi xaùc ñònh ngheà vaên cuõng nhö ngheà ñaùnh maùy, ngheà lao ñoäng chaân tay chöù chaúng coù gì cao quyù ñaëc bieät. Chæ phaûi khoå coâng reøn giuõa caây buùt vaø coù chuùt naêng khieáu… Naêng khieáu nhieàu khi chæ laø moät phaàn thoâi, coøn vaán ñeà töï reøn luyeän laø treân heát…

Luùc naøy nhaø Taân Daân muoán xuaát baûn moät soá saùch cho thieáu nhi. OÂng Vuõ Ngoïc Phan giôùi thieäu toâi cho Vuõ Ñình Long vaø oâng Long “ñaët haøng” toâi vieát. Toâi beøn vieát truyeän Con deá meøn chæ ñoä ba möôi trang ñem ñöa nhaø xuaát baûn vaø khoâng ngôø ñöôïc in ngay. OÂng Vuõ Ñình Long traû toâi nhöõng hai möôi ñoàng vaø coå vuõ toâi: Saùch oâng baùn chaïy laém, oâng vieát nöõa ñi! Theá laø toâi möøng quaù vaø lao vaøo vieát tieáp Deá meøn phieâu löu kyù daøi gaáp ñoâi, dó nhieân soá tieàn oâng Long traû cuõng gaáp ñoâi. Töø naêm 1940 ñeán 1945 toâi vieát khoaûng hai möôi

Xöa vaø nay Toâ Hoaøi - bí aån vaên chöông

Toâ Hoaøi - bí aån vaên chöông

Toâ Hoaøi - nhaø vaên vieát veà Haø Noäi hay ñeán noãi ngöôøi ñôøi phong cho theâm caùi danh nhaø Haø Noäi hoïc. Nhöng oâng vieát caùi gì cuõng hay. Saùch cuûa oâng coù cuoán ñöôïc dòch nhieàu vaøo baäc nhaát theá giôùi... Vaâng! Vôùi toâi, ñeán baây giôø, khi möøng oâng ñaïi thoï 90 maø hình nhö toâi chöa caét nghóa heát chuyeän ñôøi oâng, moät cuoäc ñôøi thaät daøi vaø quaù nhieàu chaëng ñöôøng...

baøi Taân Linh


Moät ngöôøi thaày daïy Ñaïi hoïc cuûa toâi, moãi laàn nhaéc veà Haø Noäi thì ñoâi maét laïi traàm xuoáng nhö muoán khoùc. Vaø roài noùi raát nhoû moät lôøi thoâi “Haø Noäi ngaøy xöa cuûa toâi ñeïp laém”, nhöõng khi aáy laø bieát bao nhieâu caâu chuyeän cuõ gôïi veà. Haø Noäi vôùi doïc daøi nhöõng con phoá Haøng Ngang, Haøng Ñaøo, Haøng Giaáy, Haøng Buoàm…. laø moät chieàu muøa thu söông môø tìm Taây Hoà, moät buoåi saùng Hoaøn Kieám xanh vôøi vôïi… Haø Noäi vaãn coøn nhöõng trieàn ñeâ, nhöõng ngoâ khoai xanh rôøn…. Ñoïc “Chuyeän cuõ Haø Noäi” ñeå tìm laïi moät Haø Noäi ñeïp ñeán tinh khoâi vaø aám aùp.

Toâ Hoaøi ñaõ vieát cuoán saùch aáy khoâng chæ baèng moät quaù trình tìm hieåu, nghieân cöùu, chaét loïc, maø ôû ñoù coøn laø caû moät cuoäc ñôøi yeâu thöông ñeán saâu saéc töøng ngoâi nhaø, maùi phoá, haøng caây, vaø thaám ñaãm caû nhöõng nuï cöôøi, nhöõng gioït moà hoâi, nöôùc maét cuûa caû moät theá heä Haø Noäi thôøi aáy. Ñoù khoâng chæ laø

moùn quaø yù nghóa nhaát maø oâng giaønh taëng cho Haø Noäi thöông yeâu, maø coøn laø cho taát caû nhöõng ngöôøi con soáng giöõa maûnh ñaát aáy, cuõng laø cho chính oâng ñeå roài yeâu thöông ñeán taän cuøng.

Toâ Hoaøi ñaõ vieát “Chuyeän cuõ Haø Noäi” baèng cuoäc ñôøi oâng. Moät Haø Noäi hieän ra ñeán say meâ nhö chuùt men röôïu noàng, vaø nhö oâng ñaõ noùi ñaïi yù raèng, heát cuoäc ñôøi cuõng seõ coøn vieát veà moät Haø Noäi xöa theá thoâi…

Neáu ai khoâng yeâu Haø Noâi, coù theå chæ ñoïc ñeå bieát, nhöng vôùi nhöõng ngöôøi yeâu maûnh ñaát naøy, baïn ñöøng ngaàn ngaïi gì nöõa, ñoù laø cuoán saùch giaønh cho chính baïn, bôûi ñoù khoâng phaûi chæ laø bieát, maø hôn taát caû ñoù laø tình yeâu. Moät tình yeâu saâu saéc ñeán veïn nguyeân./.

Chieàu cuoái naêm, toâi nhaån nha böôùc qua nhöõng con phoá cuûa Haø Noäi, ñeå caûm nhaän roõ raøng töøng centimet cuûa nhöõng côn gioù mang hôi thôû cuûa muøa xuaân veà

giöõa nhöõng goùc phoá, haøng caây cuûa Haø Noäi. Chôït thaáy mình nhö böôùc chaäm laïi, taâm hoàn nheï teânh. Chæ coøn laïi nhöõng khoaûnh khaéc ngaén nguûi nhö theå ñeå toâi coù theå gaëp laïi moät Haø Noäi cuûa rieâng toâi, khuaát laáp ñaâu ñoù giöõa boän beà cuoäc soáng.

Böôùc chaân vaãn quen thuoäc ñaõ ñöa toâi böôùc vaøo hieäu saùch ngay gaàn bôø hoà. Ñi laïi vaøi voøng, ngaém nhìn nhöõng cuoán saùch môùi, ñeïp lung linh, vaø roài giöõa nhöõng meâ cung saùch aáy, toâi tìm thaáy moät “Chuyeän cuõ Haø Noäi”, naèm khieâm nhöôøng treân keä saùch. Laät giôû vaøi trang, ñeå roài ngay laäp töùc toâi ñaõ bò cuoán huùt bôûi nhöõng trang vieát hoùm hænh, thoâng minh, nheï teânh, coù phaàn töng töûng cuûa Toâ Hoaøi, nhöng caøng ñoïc caøng ngaám, vaø cuõng ngaám luoân caû caùi tha thieát, caùi tình yeâu ñeán ngoït ngaøo, yù nhò, vaø saâu saéc cuûa nhaø vaên Toâ Hoaøi vôùi moät Haø Noäi ngaøn naêm xöa cuõ.

Toâi caûm giaùc nhö coù luùc mình ñaõ ñoïc cuoán saùch ñoù thaät voäi vaøng, roài coù khi laïi chaäm chaïp nhö muoán caét nghóa töøng caâu töøng chöõ cuûa nhaø vaên. Toâ Hoaøi vieát nhöõng caâu chuyeän nhoû nhaët thoâi,

ñôøi thöôøng thoâi, vaäy maø laïi quyeán ruõ ñöôïc taát caû nhöõng ai ñaõ töøng ñoïc cuoán saùch aáy. Nhaø vaên Baêng Sôn ñaõ coù nhaän xeùt raèng “Laø ngöôøi thuoäc lôùp treân 70, ñoïc boä saùch Chuyeän cuõ Haø Noäi cuûa Toâ Hoaøi caøng thaáy ñaây laø boä saùch giaù trò, ñaày chaát lòch söû vaø nhaân vaên, nhaân aùi, moãi ngöôøi ñeàu coù theå kieåm chöùng ñöôïc baèng chính baûn thaân cuoäc soáng cuûa mình”.

OÂng cuõng khoâng coá gaéng ñeå khoe caùi taøi vaên chöông cuûa mình maø chæ nheï nhaøng, giaûn dò nhö ghi laïi, keå laïi, thuaät laïi nhöõng caûnh, nhöõng ngöôøi, nhöõng vieäc hoaøn toaøn coù thaät cuûa moät Haø Noäi xa xöa, vaø hình nhö ñaõ chìm khuaát ôû ñaâu maát roài giöõa moät Haø Noäi ñang chuyeån mình ñau ñôùn vôùi nhöõng con phoá môùi roäng theânh thang nhöng laïi quaù ñoãi chaät heïp cho nhöõng böôùc chaân lang thang.

Moät Haø Noäi traøn ngaäp nhaø cao taàng, vaø thieáu huït nhöõng tình thöông meán gaàn guïi. Haø Noäi nhö troâi daït vaøo thôøi quaù vaõng xa xoâi. Nhöõng ngöôøi cao tuoåi ñoïc cuoán saùch naøy ñeå ngaäm nguøi, thöông nhôù veà moät thôøi ñaõ xa, nhöõng ngöôøi treû tuoåi laïi caøng caàn phaûi ñoïc “Chuyeän cuõ Haø Noäi” ñeå bieát Haø Noäi ñaõ soáng moät thôøi gian khoù khaên, nhoïc nhaèn nhöng thaân aùi, thanh lòch, traàm laéng vaø nhaân haäu ñeán theá naøo.

~Caùi thaàn thaùi cuûa moät thaønh phoá nghìn tuoåi ñang ñoâ thò hoùa gaáp gaùp trôû thaønh nöûa Taây nöûa ta, nöûa cuõ nöûa môùi, nöûa sang nöûa queâ, hay nhöõng thaân phaän ngheøo heøn chua xoùt, nhöõng kyù söï phong tuïc ñaäm ñaø dö vò... töøng neùt kyù hoïa cuûa Toâ Hoaøi ñeàu haáp daãn vaø laøm rung ñoäng loøng ngöôøi.

Bìa saùchPhoá Haøng Baïc ngaøy xöûa ngaøy xöa

Toâ Hoaøi - Chuyeän cuõcuoán saùch daønh cho ngöôøi yeâu

HAØNOÄIHAØ

NOÄI

Saùch hay

baøi Quyønh Huyønh


toâi maø nhaän mình laø nhaø vaên cuûa giôùi bình daân theo nghóa nhö côm buïi, chaéc moät trong hai nhoùm “khaùch haøng” cuûa toâi seõ phaät loøng. Khoù laém!

DiLi: Toâi chöa hieåu chính xaùc khaùi nieäm cuûa töø naøy neân raát khoù traû lôøi. Treân theá giôùi ngöôøi ta phaân chia vaên hoïc (cuõng nhö moät soá lónh vöïc ngheä thu-aät khaùc) ra laøm ba thöù haïng, haøn laâm-baùc hoïc, thöông maïi-giaûi trí, vaø loaïi caáp ba (loaïi naøy cuõng coi nhö khoâng ñöôïc xeáp loaïi). Loaïi hình vaên hoïc giaûi trí khoâng coù gì xaáu, bôûi vì noù vaãn coù theå duy trì

ñöôïc nhöõng yeáu toá ngheä thuaät. ÔÛ nhöõng nöôùc tieân tieán, khi maø lónh vöïc giaûi trí trôû thaønh moät ngaønh coâng nghieäp khoång loà thì vaên hoïc giaûi trí raát ñöôïc coi troïng. Ví duï nhö caùc taùc phaåm cuûa Sydney Sheldon hoaøn toaøn khoâng phaûi laø vaên chöông baùc hoïc song vaãn daønh ñöôïc giaûi Oscar cho kòch baûn hay nhaát. Vaø ñaõ laø giaûi thöôûng thì moãi giaûi thöôûng ñeàu coù söï vinh danh rieâng, chöù khoâng theå noùi giaûi thöôûng naøo cao quyù hôn giaûi thöôûng naøo. Theo toâi ñoaùn thì coù theå töø “bình daân” ôû ñaây mang nghóa giaûi trí chaêng? Gaàn ñaây toâi thaáy ngöôøi ta hay nhaéc

T&S: Caùc chò coù khi naøo töï ñaùnh giaù mình laø nhaø vaên cuûa giôùi bình daân khoâng?

Caán Vaân Khaùnh: Khi caàm buùt vieát laø toâi ñaõ xaùc ñònh ngay ñoái töôïng ñoäc giaû cuûa toâi laø giôùi bình daân, vì toâi muoán nhieàu ngöôøi ñoïc saùch cuûa toâi trong khi ñoù giôùi bình daân laïi thuoäc veà soá ñoâng. Toâi baèng loøng neáu ai ñoù goïi (hoaëc ñaùnh giaù toâi laø nhaø vaên cuûa giôùi bình daân) vì trong thaâm taâm toâi xaùc ñònh noù laø nhö theá.

Traàn Thu Trang: Ngay töø khi baét ñaàu vieát taùc phaåm hö caáu ñaàu tieân, toâi ñaõ xaùc ñònh ñoái töôïng ñoäc giaû cuûa mình laø nhöõng ngöôøi phaûi chòu ñöïng söï meät moûi do nhöõng taùc phaåm quaù “haøn laâm” mang laïi, töùc laø nhöõng ngöôøi ñaõ ngaùn caùc moùn aên giaøu ñaïm vaø ñang theøm moät böõa canh caûi. Khi taùc phaåm ñaõ ñöôïc xuaát baûn, beân caïnh nhöõng ñoäc giaû ñích, toâi coù theâm moät soá löôïng lôùn ñoäc giaû laø nhöõng ngöôøi laâu nay laâu nay chæ thích rau caûi (cöôøi). Hai nhoùm ñoäc giaû naøy tuy ñeàu coù bieåu hieän raát bình daân nhöng laïi khaùc nhau veà baûn chaát. Neáu

Baøn troøn

Phong Ñieäp Traàn Thu Trang DiLi Caán Vaân Khaùnh

~T ham g ia ba øn lua än vô ù i chu û ñe à quan ñie åm cu ûa nha ø va ên tre û ño á i vô ù i v ò t r í xa ùc la äp cu ûa m ình tre ân ch ie áu va ên , mo á i l ie ân he ä vô ù i ca ùc nha ø phe â b ình va ø v ie äc höô ùng ca ùc sa ùng ta ùc cu ûa m ình tô ù i tö øng ño á i töô ïng ño äc g ia û , co ù ca ùc nha ø va ên tre û : Phong Ñie äp , Ca án Va ân Kha ùnh , DiL i , Tra àn Thu Trang . Ho ï la ø nhö õng ngöô ø i la øm nghe à cha êm ch æ , ñe àu ña ën , ña õ xua á t ba ûn so á löô ïng ña àu sa ùch da øy da ën , ca ùc cuo án na øy ñe àu ba ùn cha ïy tre ân th ò tröô øng cu õng nhö h ie än ñang ñöô ïc ta ù i (no á i ) ba ûn nh ie àu la àn . Ñie àu thu ù v ò la ø ho ï ñe àu la ø ca ùc nha ø va ên nö õ .

Nhaø vaên treû & vaên hoïc bình daân

nhaø vaên treû & vaên hoïc bình daân

baøi Vieät Quyønh


ñeán töø “bình daân” vaø “ñaúng caáp”. Coù laàn treân TV, nhaïc só Tuaán Khanh coù noùi raèng Trònh Coâng Sôn vieát nhaïc bình daân. Toâi thì cho raèng nhaïc Trònh coù theå bieåu dieãn ñöôïc caû treân saân khaáu lôùn sang troïng laãn caùc phoøng traø bình daân. Vaø toâi cuõng cho raèng caû theá kyû, khoâng nhieàu nhaïc syõ coù theå laøm ñöôïc ñieàu ñoù. Khi taùc phaåm thoûa maõn caû hai yeáu toá giaûi trí vaø haøn laâm, chinh phuïc ñöôïc ñoäc giaû töø bình daân ñeán tri thöùc thì ñoù laø moät thaønh coâng toät ñænh.

Phong Ñieäp: Khi ngoài ñoái dieän vôùi trang baûn thaûo, toâi muoán chia seû nhöõng suy tö veà cuoäc soáng quanh mình. Toâi muoán nhöõng caâu chuyeän, nhöõng thoâng ñieäp mình göûi gaém trong moãi trang vieát aáy seõ ñöôïc nhieàu ngöôøi ñoùn nhaän vaø cuøng suy ngaãm, seû chia. Ñôn giaûn laø nhö vaäy. Neân toâi khaù boái roái khi phaûi ñoái dieän vôùi caùi goïi laø “nhaø vaên cuûa giôùi bình daân”. Theá naøo laø “nhaø vaên cuûa giôùi bình daân”? Toâi chaéc ñieàu naøy cuõng seõ gaây nhieàu tranh caõi. ÔÛ caù nhaân mình, toâi nghieâm tuùc vôùi nhöõng gì mình vieát ra vaø mong chôø söï nghieâm tuùc töø phía nhöõng ngöôøi ñoïc.

T&S: Caùc chò nghó sao khi ñoäc giaû hoaëc caùc nhaø pheâ bình goïi caùc chò laø nhaø vaên cuûa giôùi bình daân?

Traàn Thu Trang: Hoï goïi theá laø ñeà cao toâi laém roài! (cöôøi). Ngay baûn thaân toâi cuõng ít daùm töï xöng laø nhaø vaên (duø cuûa giôùi naøo) maø chæ roùn reùn nhaän mình laø ngöôøi vieát. Trong moät xaõ hoäi troïng vaên chöông chöõ nghóa, danh xöng “nhaø vaên” laø caùi goâng naëng neà ñoái vôùi caû ngöôøi goïi laãn ngöôøi ñöôïc/bò goïi. Baïn coù ñeå yù laø ngöôøi ta thöôøng phaûi theâm nhöõng chöõ nhö “treû”, “nöõ”, “maïng”… vaøo sau danh xöng kia khoâng? Toâi ñoaùn laø hoï muoán laøm caùi goâng kia nheï ñi moät tí cho caû “naïn nhaân” laãn “thuû phaïm”. Cuïm töø “cuûa giôùi bình daân” xeùt cho cuøng cuõng chæ laø moät thöù ñi keøm theo goâng thoâi!

Phong Ñieäp: Khi taùc phaåm ñöôïc coâng boá roäng raõi, ngöôøi vieát ñaõ hoaøn thaønh nhieäm vuï cuûa mình vaø anh ta hoaøn toaøn “ñöùng ngoaøi” taùc phaåm. Nhöõng nhaän xeùt, ñaùnh giaù - cuõng laø chuyeän bình thöôøng. Laâu nay khoâng ít ngöôøi vaãn coù quan ñieåm khaù aáu tró raèng: vaên hoïc bình daân thì thaáp keùm hôn vaên hoïc baùc hoïc. Treân thöïc teá coù nhöõng taùc phaåm maø ngöôøi ta khoâng theå xeáp raïch roøi ñoù laø vaên hoïc bình daâu hay vaên chöông baùc hoïc. Vaø

xeùt cho cuøng - moïi thöù phaân ñònh chæ coù yù nghóa töông ñoái maø thoâi. Vaø vieäc phaân ñònh ai ñoù laø nhaø vaên cuûa giôùi bình daân hay giôùi baùc hoïc thì giuùp giaûi quyeát ñöôïc ñieàu gì ñaây? Toâi thì nghó toát hôn laø haõy chæ cho moät nhaø vaên thaáy taùc phaåm cuûa anh ta hay hoaëc chöa hay ôû ñieåm naøo. Ñieàu aáy thieát thöïc hôn chaêng? (maëc duø treân thöïc teá khoâng ít nhaø vaên cöù vieát vaø chaúng chuùt baän taâm ñeán nhaän xeùt cuûa giôùi pheâ bình. Vaø ñaây laïi laø moät caâu chuyeän khaùc).

Caán Vaân Khaùnh: Ñieàu ñoù cuõng toát chöù sao, toâi chæ caàn bieát caùc ñoäc giaû chòu boû tieàn tuùi tìm mua nhöõng cuoán saùch cuûa toâi vaø baøy toû loøng yeâu meán mình laø toâi thaáy haïnh phuùc vôùi coâng vieäc vieát vaên cuûa mình roài. Coù laàn vaøo nhaø saùch, coù moät coâ nhaân vieân baùn saùch nhaän ra toâi vaø hoûi toâi veà moät cuoán saùch ñaõ xuaát baûn khaù laâu cuûa toâi vì coâ muoán mua ñeå ñoïc noù. Thaät vui khi hình dung saùch cuûa toâi coù theå naèm treân tay moät baø noäi trôï, moät anh thôï xaây hay moät nhaân vieân vaên phoøng naøo ñoù…

DiLi: Baûn thaân toâi luoân coá gaéng sao cho taùc phaåm haøi hoøa caû hai yeáu toá thöông maïi vaø ngheä thuaät, chæ haøi hoøa ñöôïc phaàn naøo ñoù thoâi ñoái vôùi toâi ñaõ laø söï may maén.

T&S: Lieäu coù caàn thieát cho vieäc phaân chia, ñaùnh giaù ñònh daïng nhöõng ngöôøi vieát nhö vaäy?

Traàn Thu Trang: Coù chöù. Ñeán quaàn aùo giaøy deùp coøn caàn nöõa laø vaên chöông! Toâi quan nieäm vaên hoïc cuõng laø moät saûn phaåm. Tuy saûn phaåm naøy coù nhöõng ñaëc thuø khaùc bieät veà caùch thöùc saûn xuaát tieâu thuï nhöng noù cuõng caàn ñöôïc phaân loaïi, xeáp haïng. Tröôùc heát laø ñeå cho ñoäc giaû - khaùch haøng - löïa choïn. Sau ñoù laø ñeå nhöõng ngöôøi vieát töông lai - nhöõng nhaø saûn xuaát tieàm naêng - xaùc ñònh höôùng ñi cuûa mình deã daøng hôn. Treân trang web baùn saùch noåi tieáng amazon.com, nhöõng taùc phaåm vaên hoïc bình daân ñöôïc xeáp ñeán taän nhöõng theå loaïi nhoû nhaát nhö “truyeän tình caûm ma caø roàng”. Nhöõng taùc phaåm naøy cuõng nhaän ñöôïc nhöõng baøi bình luaän, nhöõng löôït xeáp haïng töø 1 ñeán 5 sao. Taát nhieân, ñoäc giaû nöôùc ngoaøi thöôøng khoâng ñöa ra nhöõng ñaùnh giaù theo kieåu baùt canh caûi naøy chæ xöùng 0,0001 sao so vôùi moùn toâm huøm ñaèng kia (cöôøi).

Phong Ñieäp: Caù nhaân toâi khoâng baän taâm nhieàu

vaøo vieäc phaân chia ñaùnh giaù ñoù. Toâi quan taâm ñeán vieäc mình seõ vieát gì tieáp theo ñaây. Caùi vieát aáy coù gì môùi meû vôùi chính toâi hay khoâng.

DiLi: Baát cöù lónh vöïc naøo cuõng phaûi coù thöù haïng, coät moác ñeå ñaùnh giaù hoaëc ñeå baûn thaân ngöôøi saùng taïo ñònh hình vaø phaán ñaáu, mieãn raèng söï phaân chia phaûi chính xaùc, chöù khoâng phaûi töùc thôøi thænh thoaûng nghó ra moät “töø môùi” ñeå quy chieáu. Toâi coù nhieàu baïn beø vieát vaên, moät soá ngöôøi khaúng ñònh raèng taùc phaåm cuûa hoï laø haøn laâm, hoï khoâng caàn ñoäc giaû soá ñoâng, coøn moät soá ngöôøi khaùc noùi thaúng raèng taùc phaåm cuûa hoï laø giaûi trí, thöông maïi, hoï caàn ñoäc giaû. Toâi cho ñoù laø moät ñieàu raát toát khi baûn thaân ngöôøi vieát töï ñònh hình ñöôïc xu höôùng saùng taùc cho mình. Chæ sôï nhaát laø khi ngöôøi vieát ngoä

nhaän veà nhöõng gì mình ñang vieát thaønh ra “baùc hoïc” khoâng tôùi maø “thöông maïi” khoâng xong maø thoâi.

Caán Vaân Khaùnh: Vieäc phaân chia ñaùnh giaù laø vieäc hieån nhieân, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi quan taâm ñeán lónh vöïc vaên hoïc hoaëc nhöõng nhaø pheâ bình, hoï thöôøng xeáp toâi (hoaëc nhöõng ngöôøi vieát nhö toâi) ôû chieáu döôùi vaø khoâng ñaùng ñeå hoï löu taâm nhöng thuù thaät toâi chaúng maáy quan taâm. Toâi töï tin vì toâi ñaõ choïn löïa ñoái töôïng ñoäc giaû cho mình, hoaëc toâi ñaõ bieát löôïng söùc mình cho coâng vieäc vieát vaên.

T&S: Caûm ôn caùc chò!

./.

Theá giôùi cuûa ñaøn oâng goàm nhöõng gì? Coù bao nhieâu cöûa vaøo, bao nhieâu cöûa ra? Coù meâ cung naøo khieán buôùc chaân cuûa nguôøi phuï nöõ luoân laïc loái? Ñoïc “Ñi laïc vaøo theá giôùi cuûa anh” ñeå thaáy theá giôùi rieâng cuûa nguôøi ñaøn oâng naøo cuõng gioáng nhau, ñeàu coù nhöõng nguôøi phuï nöõ, rieâng tö, bí maät, ngoït ngaøo vaø coù nhöõng noãi xoùt xa khoù goïi thaønh teân.

Nhaø vaên treû & vaên hoïc bình daân Nhaø vaên treû & vaên hoïc bình daân


...nhöng khoâng phaûi ñeán luùc naøy ngöôøi ta môùi toø moø tìm hieåu veà anh nhaø vaên ñaõ “ñaùnh tieáng” töø hai thaäp nieân tröôùc - thôøi ñieåm cho ra ñôøi “Noãi buoàn chieán tranh”. Ñoâi luùc nhìn thaáy anh loaùng thoaùng ñaâu ñoù, ngöôøi ñaøn oâng coù maùi toùc nhaøu nhoø baïc traéng nhöng göông maët coøn treû, ñoâi maét moät mí luùc naøo cuõng phuû moät caùi nhìn lô ñaõng, ñuû ñeå ngaïi ngaàn laøm quen. May maø anh chöa queân, raèng ñaõ cuøng toâi coù moät chuyeán xuyeân Vieät vôùi quaù nhieàu ngöôøi xa xöa... Ñeå toâi coù ñöôïc moät caùi heïn, cafeù Lieãu Giai, buoåi chieàu vôùi röôïu chivas. Ñeå Baûo Ninh chìm vaøo caâu chuyeän cuûa chính mình...

Baøi vieát naøy khoâng ñi tìm lyù do“raéc roái” khieán boä phim phaûi taïm döøng baám maùy, maø chæ ñôn giaûn laø moät cuoäc troø truyeän. Troø chuyeän, chæ vaäy thoâi.

Nhö moät caùi côù khi trong workshop veà ñaïo dieãn maø ñaïo dieãn Traàn Anh Huøng giaûng, anh coù chia seû, raèng anh cuõng raát thích Noãi buoàn chieán tranh, nhöng anh chöa nhìn thaáy nhöõng göông maët cho nhaân vaät ôû Vieät Nam, maø ñeå boû ra khoaûng 1, 2 naêm ñaøo taïo dieãn vieân cho caùc vai trong phim thì hôi baát khaû thi. Lyù do chính maø anh khoâng ñoäng vaøo Noãi buoàn chieán tranh töôûng laø ñôn giaûn maø chính laø nhö vaäy. Coù theå bôûi ñaïo dieãn Traàn Anh Huøng yeâu dieãn vieân voâ cuøng.

Khoâng theå khoâng baét ñaàu baèng nhöõng caâu hoûi veà cuoán phim chöa laøm ñaõ gaây xoân xao do hieäu öùng bôûi cuoán saùch quaù noåi tieáng gaây neân. Baûo Ninh thoaùng chuùt öu tö, khi chính anh cuõng phaân vaân nghó ñaïo dieãn Myõ coù theå laøm phim hay nhöng vôùi moät caâu chuyeän Vieät Nam vaø caùi nhìn Vieät Nam thì chöa chaéc. “Khoâng phaûi laø moät caûm giaùc mô hoà veà ñieàu naøy maø thöïc chaát ñaõ thaáy luø luø tröôùc maét ñeán möùc chæ hình dung ñaõ khieán toâi ñau loøng. Toâi nghó ñaàu tieân ñaây phaûi laø moät boä

& thaân phaänbaøi Leâ Thò Thaùi Hoøa

Nhaø vaên Baûo Ninh & thaân phaän “Noãi buoàn chieán tranh”

nhaø vaên baûo ninh

Nỗi buồn chiến tranh

“Noãi buoàn chieán tranh” ñöôïc NXB Martin Secker & Warburg Ltd, London mua baûn quyeàn dòch sang tieáng Anh töø 1993, sau ñöôïc NXB Riverhead Book, New York taùi baûn.

Noãi buoàn chieán tranh ñöôïc giôùi thieäu töø ñaàu thaäp nieân 90’. “Thaân phaän” cuûa moät cuoán tieåu thuyeát Vieät Nam ñöôïc dö luaän trong vaø ngoaøi nöôùc quan taâm nhieàu nhaát suoát hai theá kyû qua coù nhöõng quaõng thaêng, traàm cuûa rieâng noù. Vaø gaàn ñaây, chuyeän chuyeån theå taùc phaåm naøy thaønh phim ñieän aûnh

boãng ngöng laïi. Thaân sinh cuûa cuoán tieåu thuyeát - nhaø vaên Baûo Ninh noùi ñoù laø vieäc cuûa ñaïo dieãn vaø nhaø saûn xuaát - oâng ñaõ xaùc ñònh laø khoâng can heä vaøo “thaân phaän” cuûa boä phim ñöôïc chuyeån theå töø nguyeân taùc cuûa mình nöõa...

Nhaø vaên Baûo Ninh “Noãi buoàn chieán tranh” ñöôïc NXB Vaên Hoïc taùi baûn 2010

Taùc giaû vaø taùc phaåm


phim Vieät Nam, ngöôøi Vieät Nam xem phaûi thaáy hay, thaáy ñuùng môùi coi laø thaønh coâng ñöôïc”.

Kòch baûn ñang ñöôïc Baûo Ninh söûa laïi cho thu-aàn Vieät hôn, caùi lo laéng nhaát cuûa anh laø caùi nhìn. Baûo Ninh quan nieäm, gioáng nhö khi ta baát ngôø löïa choïn moät keânh TV, chæ xem moät caûnh quay thoâi, nhaát laø caûnh quay veà ñôøi soáng Vieät Nam, ta seõ caûm ñöôïc ngay ñoù laø ngöôøi Vieät hay ngöôøi nöôùc ngoaøi nhìn vaøo. EÂ-kip laøm phim laø nhöõng ngöôøi raát yeâu Vieät Nam nhöng hieåu Vieät Nam hay khoâng thì chöa chaéc. Nhöng Baûo Ninh cuõng raát maâu thuaãn, anh töï noùi, sao ai ñoïc kòch baûn cuõng noùi raát hay? Hay laø Baûo Ninh ñang ôû trong taâm traïng gioáng baát cöù moät nhaø vaên naøo, cöù ñoïc moät ai ñoù vieát laïi thöù vaên chöông cuûa mình laø khoâng theå chòu ñöôïc.

Baûo Ninh cöôøi, keå cho toâi nghe moät chuyeän anh ñaõ chöùng kieán. Sau buoåi chieáu ra maét moät boä phim ñöôïc chuyeån theå cuûa moät nhaø vaên khaù noåi tieáng, ai cuõng khen phim hay. Ñaïo dieãn raát phaán khôûi neân môøi taát caû moïi ngöôøi ñi aên. Trong suoát böõa aên, gaàn nhö oâng nhaø vaên kia khoâng noùi gì. Moïi ngöôøi thì xoân xao khen ngôïi, ñeán giöõa chöøng, nhaø vaên ñöùng leân ñònh boû veà, moïi ngöôøi giöõ laïi, nhaø vaên noåi khuøng leân, vaø quaùt vaøo maët ñaïo dieãn: Moät boä phim dôû nhö vaäy maø caäu coøn ngoài ñaây aên uoáng ñöôïc aø! Baûo Ninh cuõng söõng sôø vì haønh xöû cuaû nhaø vaên kia vì oâng bieát cuoán phim khoâng dôû, coù leõ vì quaù yeâu ñöùa con tinh thaàn cuûa mình neân xem phim, söï ñoå vôõ nhöõng kyø voïng laøm oâng khuøng leân chaêng?

Theá neân ban ñaàu Baûo Ninh cuõng töï xaùc ñònh seõ khoâng can thieäp vaøo phim vì cuoán saùch cuõng ñaõ laâu roài, neáu coù moät söù meänh, chaéc chaén vôùi töøng ñoù chöõ maø Baûo Ninh ñaõ truùt ra treân giaáy, cuõng ñaõ ñuû. Theá neân Baûo Ninh thôø ô vôùi kòch baûn vaên hoïc, hay noùi ñuùng hôn, thôø ô vôùi baûn dòch kòch baûn töø tieáng Anh. Cho ñeán khi chính thöùc chuaån bò baám maùy, chính thöùc vaøo cuoäc, ñoïc kyõ kòch baûn, Baûo Ninh môùi giaät mình. Caùi khung cuûa kòch baûn ñaõ laøm raát toát, moät cuoán saùch vôùi nhöõng aùm aûnh, hoài öùc ñan xen hieän taïi, töï vaán nhieàu khoâng deã ñeå hình thaønh moät caâu chuyeän phim. Tuy nhieân caâu chuyeän khoâng chæ theá, khoâng haún laø nhö theá, raøo caûn ngoân ngöõ laø ñieàu ñaùng sôï nhaát. Vì raøo caûn ñoù laø böôùc chaën ñaàu tieân ñeå theâm vaøo raøo caûn vaên hoaù. Nhaø vaên vaø ñaïo dieãn khoâng sao maø hieåu heát

ñöôïc yù nhau.

Ngay nhö dieãn vieân, Baûo Ninh sôï nhöõng göông maët ñöông ñaïi, vôùi nhaân vaät Phöông, anh khoâng muoán moät coâ gaùi ñeïp theo tieâu chuaån thoâng thöôøng. Ñoù phaûi laø moät ngöôøi ñaøn baø haáp daãn. Khoâng chæ ñeïp ñôn thuaàn. Maø söï haáp daãn thì khoù noùi cuï theå, noù chæ coù theå dieãn taû ñöôïc thoâng qua caâu chuyeän cuûa nhöõng ngöôøi ñaøn oâng. Theá laø nhaø vaên ñaõ phaûi tham gia vaøo phim saâu hôn döï ñònh ban ñaàu cuûa anh: chæ ñònh coù maët treân phim laø caùi teân cuûa taùc giaû cuoán saùch, xem lôøi thoaïi vaø khi quay thì coi quaàn aùo boä ñoäi, caùch maéc voõng hay ñi giaày coù ñuùng khoâng?

Hình dung veà phim cuûa toâi ñöôïc vôõ daàn qua nhöõng neùt sô löôïc kòch baûn môùi nhaát (baûn ñaõ ñöôïc Cuïc ñieän aûnh duyeät). Raèng ñoù laø moät caâu chuyeän phim baét ñaàu baèng ñoaøn taøu chieán thaéng trôû veà, Kieân chia tay ngöôøi yeâu, tham gia vaøo ñoaøn ngöôøi ñi thu nhaän haøi coát cuûa ñoàng ñoäi xöa ñeå ñoái maët vôùi quaù khöù aùm aûnh. Anh hieåu raèng phaûi boû qua quaù khöù, ñeå keát thuùc phim, Kieân tìm laïi ñöôïc ngöôøi yeâu xöa. Chuoãi caâu chuyeän nhö vaäy nhöng coøn thieáu söï am hieåu thuoäc veà caûm giaùc cuûa nhöõng ngöôøi trong cuoäc. Ñoù laø moät cuoäc soáng cuûa Vieät Nam thôøi aáy, ngheøo nhöng khoâng beä raïc, khoù khaên maø khoâng phaûi khoâng thaáy coù nhöõng neùt laáp laùnh. Baûo Ninh muoán nhöõng ngöôøi laøm phim phaûi nhìn thaáy caùi ñeïp aáy, vaø oâng bieát ñieàu ñoù khoâng deã vôùi hoï.

T&S: Toâi vaãn baên khoaên veà 2 caùi teân cuûa moät cuoán saùch. Thaân phaän tình yeâu vaø Noãi buoàn chieán tranh! Taïi sao vaäy, thöa anh?

NV-Baûo Ninh: Naêm 1991 toâi ñaêng moät soá chöông treân baùo. Khi ñoù baûn thaûo coù teân laø Noãi buoàn chieán tranh. OÂng Nguyeãn Ñình Thi ñaõ cho giöõ teân ñoù khi ñaêng baùo. Nhöng khi in thaønh saùch laàn ñaàu tieân ôû Nhaø xuaát baûn Vaên ngheä, caùc anh bieân taäp baøn vôùi toâi, laøm sao ñeå cho saùch baùn chaïy, phaûi ñoåi teân, moät caùi teân “haáp daãn” hôn. Theá laø toâi choïn teân “Thaân phaän tình yeâu”. Chaúng vì baát kyø söùc eùp naøo nhö ngöôøi ta töôûng ra. Hoài aáy saùch coù moát nhö vaäy, bìa laø coâ gaùi, chò Thanh Quùy leân bìa Thaân phaän tình yeâu. Toâi nhôù nhôù nhö vaäy.

T&S: Kieân vaø Phöông treân chuyeán taøu, Phöông trong nhöõng hoài öùc aùm aûnh cuûa Kieân. Thaät maïnh.

Nhaø vaên Baûo Ninh - Thaân phaän “Noãi buoàn chieán tranh”


T&S: Ñoäc giaû coù yù nghiaõ nhö theá naøo vôùi anh?

NV-Baûo Ninh: Thuôû xöa thì khaùc, nhöng thôøi nay, thôøi toâi, ñoäc giaû laø ñaát meï cuûa nhaø vaên. Nhaø vaên daâng mình cho ñoäc giaû. Tuy nhieân, ñoäc giaû, ñaáy laø noùi chung, coøn thöïc söï ra khi vieát moät taùc phaåm nhaø vaên thöôøng chæ vieát cho moät vaøi ngöôøi, vì moät vaøi ngöôøi maø vieát.

T&S: Taïi sao anh khoâng noái daøi maïch cuûa Noãi buoàn chieán tranh nhö moät lôïi theá cho mình?

NV-Baûo Ninh: Neáu töï coi ñaáy laø moät lôïi theá thì theá laø xong , coøn vieát laùch noãi gì.

T&S: Anh coù hay nhìn thaáy hình boùng Kieân hoaëc Phöông ôû ñaâu ñoù ngoaøi ñôøi laøm anh ngôõ ngaøng khoâng?

NV-Baûo Ninh: Hoï laø nhaân vaät hö caáu, nhöng ngaøy tröôùc toâi thaáy hoï ôû taát caû nhöõng baïn cuøng

thôøi, trong tröôøng hoïc, trong quaân nguõ. Thôøi aáy qua roài, khoâng coøn thaáy hoï ôû ngoaøi phoá, nhöng toâi vaãn thaáy hoï ôû nhöõng baïn beø thaân thieát nhaát.

T&S: Cuoäc soáng coù teû nhaït khoâng anh?

NV-Baûo Ninh: Cuoäc soáng teû nhaït nhaát cuõng khoâng heà teû nhaït. Seâ khoáp noùi theá.

T&S: Veà chieán tranh, chi tieát gì thöïc söï aùm aûnh anh nhaát?

NV-Baûo Ninh: Nhöõng laàn suyùt cheát

T&S: Ñieàu lôùn nhaát Noãi buoàn chieán tranh mang laïi cho anh laø...?

NV-Baûo Ninh: Khoâng theïn vôùi ñôøi boä ñoäi vaø töï tin böôùc vaøo ñôøi vaên. Tuoåi treû thì quaân nguõ, luoáng tuoåi thì ngheà vaên. Töû vi cuûa toâi nhö theá, khoâng khaùc ñöôïc./.

Khoâng theå queân. Ñeå toâi phaûi ngôø vöïc raèng, coù söï rieâng tö naøo cuûa anh trong Noãi buoàn chieán tranh khoâng?

NV-Baûo Ninh: Hoaøn toaøn khoâng! Toâi chöa bieát ñaøn baø laø gì tröôùc khi ñi boä ñoäi. Sau khi trôû veà cuõng chæ môùi 23 tuoåi vaø cuõng chöa bieát gì. Maø boä ñoäi ai cuõng theá. Nhöng coù nhöõng aùm aûnh töø chính ñôøi soáng. Sau naêm 1975, nhöõng ngöôøi lính trôû veà, ai cuõng vui laém. Maø chæ sau chieán thaéng 5, 6 naêm, gaëp laïi nhau, ai cuõng buoàn. Coù leõ chuùng toâi ñaõ quaù nhieàu öôùc mô khi trôû veà nhö nhöõng ngöôøi chieán thaéng. Noãi buoàn chieán tranh ñöôïc hình thaønh khi ñaát nöôùc ngheøo laém, u aùm. Noãi buoàn laø gì ö? Neáu toâi ñaõ töøng ñi boä ñoäi coøn baïn chöa töøng thì noãi buoàn, söï chaùn chöôøng cuûa toâi lôùn hôn, giaèng xeù hôn noãi buoàn cuûa baïn. Duø coù theá caû hai ta ñeàu chung moät noãi buoàn! Veà cô baûn laø chuùng ta khoâng theå thaéng Myõ, vaäy maø ñaõ thaéng Myõ...

T&S: Laø nguyeân do gì, thöa anh?

NV-Baûo Ninh: Ngoaøi yù nghóa veà nhu caàu ñoäc laäp töï cöôøng coù trong maùu moãi ngöôøi daân Vieät coù leõ töø thôøi Traàn Höng Ñaïo. Moät anh ñaïi ñoäi tröôûng caàm suùng xung phong nhaûy leân töø chieán haøo, mieäng hoâ vang: Vì chuû nghóa xaõ hoäi, tieán leân! Baïn thaáy buoàn cöôøi phaûi khoâng? Coù, ñuùng khoâng? Nhöng thôøi chuùng toâi laø theá. Vaø chuùng toâi ñaõ chieán thaéng. Noãi buoàn chieán tranh laø ñoäng löïc laø söùc maïnh cuûa ñoåi môùi. Toâi vaãn cho raèng nhöõng ngöôøi lính thôøi choáng Myõ coù hai chieán coâng lôùn, moät laø thoáng nhaát ñaát nöôùc, hai laø ñoåi môùi ñaát nöôùc. Vaø cuõng phaûi thöøa nhaän, neáu khoâng coù cuoäc chieán vó ñaïi cuøng chieán thaéng 30.4.1975, Vieät Nam deã gì ñöôïc bieát ñeán nhieàu ñeán theá treân theá giôùi so vôùi caùc quoác gia ngang taàm veà dieän tích, kinh teá, vaên hoaù khaùc?

Toâi baên khoaên khoâng hieåu hieän taïi vôùi Baûo Ninh, anh ñang sôï nhaát ñieàu gì? Nhöõng phieàn toaùi cuûa nhieàu ngöôøi vieát ñem laïi cho anh khoâng phaûi khi naøo cuõng chæ gioáng nhö treân giaáy. Baûo Ninh coù nhieàu noãi sôï, sôï seõ caøng ngaøy caøng trôû neân noùi nhieàu, sôï phoûng vaán, sôï leân hình, sôï tuyeân boá noï kia laøm baïn beø chieán höõu phaùt reùt vaø phaùt gheùt. Khoâng phaûi töï nhieân maø noãi sôï aáy coù, ñoâi khi laø nhöõng cuoäc troø chuyeän sô saåy, ngöôøi ta hoûi anh taïi sao maø thích uoáng röôïu nhöng khi ñöa leân baùo chí, ngöôøi ta thay noäi dung caâu hoûi ñi, bieát thaønh moät tuyeân ngoân cuûa hoï ñeå caâu traû lôøi cuûa anh gioáng

moät söï ñoàng yù. Thanh minh ñaâu phaûi laø tính caùch cuûa moät ngöôøi nhö Baûo Ninh, theá neân coù leõ ngay caû ngöôøi ñaõ nôõ vieát nhöõng doøng kia cuõng chöa bieát raèng hoï ñaõ laøm toån thöông anh ñeán theá.

Vaäy thì söï noåi tieáng cuaû cuoán saùch Noãi buoàn chieán tranh coù laø aùp löïc vôùi Baûo Ninh khoâng nhæ? Baûo Ninh cho raèng Noãi buoàn chieán tranh khoâng noåi tieáng, vì noù laø cuoán saùch coù nhieàu ngöôøi bieát tôùi qua baùo chí chöù khoâng phaûi cuoán saùch coù nhieàu ngöôøi ñaõ ñoïc. Quan nieäm moät caùch cöïc ñoan nhö vaäy cuõng bôûi Baûo Ninh ñaõ gaëp nhieàu ngöôøi bieát teân anh, bieát teân cuoán saùch nhöng khoâng heà hieåu cuoán saùch vaø thaäm chí hoï chöa töøng ñoïc. Vaø cuõng coù moät nhöõng ngöôøi ñoïc khieán Baûo Ninh phaûi ñau ñôùn. Nhö khi anh sang Myõ, trong moät buoåi noùi chuyeän, coù moät ngöôøi phuï nöõ baät khoùc. Baø laø cöïu baùc só quaân y cuûa quaân ñoäi Saøi Goøn cuõ. Baø noùi, anh thaät aùc, anh ñaõ mieâu taû nhöõng ngöôøi phía beân kia khoâng ñuùng. Toâi ñaõ töøng cöùu chöõa cho hoï, toâi tin vaø bieát hoï laø nhöõng ngöôøi toát!

Ñoù coù leõ chính laø caùi nhìn.

Baûo Ninh noùi, raèng nhöõng gì anh vieát ra trong truyeän laø töø söï thaät ñi vaøo saùch. Vaäy ñoù, chæ khaùc nhau caùi nhìn, moät caâu chuyeän ñaõ raát khaùc ñi roài. Baûo Ninh khoâng muoán ñaây laø moät baøi phoûng vaán, anh ñaõ sôï, ñaõ ngaïi vaø ñaõ chaùn. Vì theá baøi vieát naøy khoâng theå coù nhieàu hôn nhöõng caâu hoûi ñaùp thoâng thöôøng ñeå khaùch quan hôn cho baïn ñoïc khoù tính. Boä phim chuaån bò baám maùy, Baûo Ninh caøng laø ngöôøi khoâng muoán coù gì ñoù khoù khaên khi hoï ñaõ ngoài cuøng moät chieác thuyeàn. Nhöõng gôïn gaïo ñang coù mong raèng seõ nhanh choùng ñöôïc giaûi quyeát. Moät boä phim hay laø öôùc muoán khoâng chæ cuûa nhöõng ngöôøi trong cuoäc. Coù leõ ñoù laø öôùc muoán cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ yeâu cuoán saùch cuûa Baûo Ninh. Ngöôøi ñaøn oâng uoáng chivas buoåi chieàu Haø Noäi, xin anh coi baøi vieát naøy cuõng laø moät thieän yù giaûn dò vaäy thoâi.

T&S: Röôïu cho anh moät caûm giaùc gì ñeå anh khoâng theå thieáu noù moãi ngaøy?

NV-Baûo Ninh: Moät traø, moät röôïu, moät... Tuù Xöông töøng than laø bò röôïu quaáy nhieãu vaø ñaáy laø thöù oâng coù theå töø boû. Röôïu laø moät thuù vui coù haïi vôùi taát caû moïi ngöôøi, ñaëc bieät cho ngöôøi vieát vaên vì noù öùc cheá vieäc vieát.

Nhaø vaên Baûo Ninh - Thaân phaän “Noãi buoàn chieán tranh” Nhaø vaên Baûo Ninh - Thaân phaän “Noãi buoàn chieán tranh”


Ñaàu naêm 2010, trong Hoäi chôï saùch TP.HCM, nhaø vaên Nguyeãn Nhaät AÙnh phaûi moûi tay kyù teân taëng ñoäc giaû khi taùc phaåm Ñaûo moäng mô (Coâng ty

saùch Ñoâng A vaø NXB Treû) cuûa anh ra maét taïi ñaây...

“Hot” nhôø taùc phaåm Theo thoâng tin töø NXB Treû, Toâi thaáy hoa vaøng

treân coû xanh ñaõ ñöôïc caùc ñôn vò phaùt haønh “mua troïn goùi” - töùc traû ñuû tieàn maët moät laàn thay vì NXB Treû phaûi “kyù göûi” nhö thoâng leä laâu nay. Ñieàu naøy chöùng toû saùch cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh raát aên khaùch. NXB Treû coøn leân keá hoaïch taùi baûn cuoán naøy chaäm nhaát laø trong tuaàn sau.

Trong tình traïng thò tröôøng saùch, nhaát laø saùch vaên hoïc, moãi laàn in chæ trung bình khoaûng 1.000 baûn, thì saùch ñöôïc in vôùi haøng chuïc ngaøn baûn moãi laàn nhö Nguyeãn Nhaät AÙnh quaû laø söï kieän.

Nhaân dòp chuaån bò kyû nieäm 30 naêm thaønh laäp, NXB Treû tuyeân boá giaûm giaù 30% trong hai ngaøy 11 - 12/12 cho 23 ñaàu saùch cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh. Nhìn danh saùch 23 taùc phaåm cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh, trong ñoù coù raát nhieàu cuoán quaù quen thuoäc vôùi baïn ñoïc, coù theå thaáy saùch cuûa nhaø vaên naøy luoân haáp daãn ngöôøi ñoïc moïi luùc chöù khoâng

nhaát thieát phaûi laø saùch môùi ra loø. Ñoù chính laø lyù do saùch cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh ñöôïc taùi baûn lieân tuïc. Taùc phaåm Tröôùc voøng chung keát cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh in laàn ñaàu naêm 1984, ñeán nay sau gaàn 30 naêm, taùc phaåm naøy vaãn ñöôïc ñoùn ñoïc. Tröôùc voøng chung keát cuõng coù maët ñeå NXB Treû “tri aân baïn ñoïc” trong dòp giaûm giaù hieám hoi naøy.

Tuy nhieân, khoâng phaûi taùc phaåm naøo cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh cuõng giaûm giaù 30%, duø chæ gi-aûm trong hai ngaøy. Trong ñoù coù caùc cuoán ñang raát “hot” hieän nay, nhö: Toâi thaáy hoa vaøng treân coû xanh, Cho toâi xin moät veù ñi tuoåi thô, Toâi laø Beâtoâ, Ñaûo moäng mô khoâng giaûm “moät ñoàng”. Trong boái caûnh cuoái naêm 2010, khi nhieàu ñôn vò laøm saùch vaø phaùt haønh toå chöùc caùc “tuaàn leã saùch giaûm giaù” ñeå laøm vôi bôùt saùch toàn kho, thì saùch cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh vaãn “giöõ giaù” nhö vaäy thì khoâng coøn töø naøo ngoaøi töø “hot” ñeå dieãn taû.

Naêm 2010, saùch cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh coøn “hot” hôn vôùi nhieàu söï kieän “ñính keøm”. Nhö nhöõng taùc phaåm: Boùng boùng leân trôøi, Nöõ sinh, Boà caâu khoâng ñöa thö, Tröôùc voøng chung keát, Nhöõng chaøng trai xaáu tính cuûa anh ñöôïc Coâng ty ArtSign chuyeån theå thaønh truyeän tranh. Môùi ñaây, Cho toâi xin moät veù ñi tuoåi thô ñaõ cuøng Nguyeãn Nhaät AÙnh

Hoâm nay, toâi thaáy hoa vaøng treân coû xanh cuûa

Nguyeãn Nhaät AÙnh chính thöùc phaùt haønh treân toaøn quoác. Trong naêm 2010,

Nguyeãn Nhaät AÙnh tung ra cuøng luùc hai taùc phaåm, maø cuoán naøo cuõng thuoäc haøng baùn chaïy nhaát Vieät Nam.

nhaø vaên hot

baøi & aûnh Hoaøng Nhaân

Nguyeãn Nhaät AÙnh

nhaát 2010nhaän giaûi Vaên hoïc ASEAN.

Moät nhaø vaên cuõng thuoäc daïng “hot” trong naêm 2010 laø Nguyeãn Ngoïc Tö. Tuy nhieân, Nguyeãn Ngoïc Tö khoâng phaûi “hot” ñôn thuaàn nhôø taùc phaåm vaên hoïc cuûa mình. Nguyeãn Ngoïc Tö vöøa ra maét taùc phaåm Khoùi trôøi loäng laãy coù dö luaän rieâng. Nhöng “ñieåm rôi” ñeå Khoùi trôøi loäng laãy ra maét baïn ñoïc laïi khaù “thuaän lôïi”. Cuï theå, phim Caùnh ñoàng baát taän chuyeån theå töø taùc phaåm cuøng teân cuûa nhaø vaên queâ Caø Mau chöa döùt côn aàm ó thì Khoùi trôøi loäng laãy ra maét ñaõ taïo neân söï coäng höôûng giuùp taùc phaåm môùi cuûa Nguyeãn Ngoïc Tö trôû thaønh söï kieän. Vôùi Nguyeãn Nhaät AÙnh - nhaø vaên cuûa tuoåi thô, tuoåi moäng mô... “hot” vì leõ khaùc.

“Hot” nhôø chaêm chæ “caøy” Ñieåm laïi danh muïc caùc taùc phaåm ñaõ xuaát baûn

cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh, coù theå thaáy anh thuoäc haøng “löïc ñieàn” cuûa laøng vaên Vieät Nam, maø taùc phaåm naøo ñoäc giaû cuõng tìm ñoïc. Moät trong nhieàu lyù do khieán Nguyeãn Nhaät AÙnh “caøy khoûe” nhö vaäy, theo nhaän ñònh cuûa nhieàu ñoàng nghieäp: “Vì Nguyeãn Nhaät AÙnh lo vieát nhieàu hôn lo laäp ngoân”.

Thoùi taät laâu nay cuûa ngöôøi caàm buùt ôû ta laø “lo noùi” maø ít “lo vieát”, trong khi ai cuõng bieát “tuyeân ngoân” cuûa nhaø vaên chính laø taùc phaåm. Öu ñieåm “lo caøy” naøy cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh ñaõ giuùp anh vieát ñöôïc nhieàu taùc phaåm - coøn nhieàu hôn tuoåi ñôøi cuûa anh.

Chính vì lo vieát hôn caùc “laäp ngoân” bay böôùm quanh mình, Nguyeãn Nhaät AÙnh ñöôïc raát nhieàu baïn ñoïc vaø ñoàng nghieäp quyù meán.

Nguyeãn Nhaät AÙnh ñöôïc nhieàu NXB tín nhieäm vì oâng raát giöõ chöõ tín trong coâng vieäc. Naêm 1995,

“ a n h h u ø n g ngaønh xuaát baûn” Nguyeãn Thaéng Vu - Giaùm ñoác NXB Kim Ñoàng “ñaët haøng” Nguyeãn Nhaät AÙnh vieát boä truyeän Kính vaïn hoa. Nguyeãn Nhaät AÙnh luùc ñaàu “giao haøng” 5 taäp ñeå moãi tuaàn in moät taäp. Sau ñoù, moãi t h a ù n g Kính vaïn hoa phaùt haønh moät cuoán, trôû thaønh boä truyeän daønh cho tuoåi môùi lôùn aên khaùch moät thôøi gian daøi. Khi giao 5 taäp ñaàu cuûa Kính vaïn hoa xong, Nguyeãn Nhaät AÙnh ñöôïc oâng Nguyeãn Thaéng Vu cho öùng tröôùc 50 trieäu ñoàng (töông ñöông 10 löôïng vaøng luùc ñoù) ñeå nhaø vaên yeân taâm ngoài nhaø vieát. Nhaø vaên Nguyeãn Nhaät AÙnh cho raèng: “Ñeå coù taùc phaåm toát, caû NXB vaø nhaø vaên ñeàu phaûi laøm vieäc chuyeân nghieäp. Sau söï chuyeân nghieäp laø tình caûm, chính tình caûm cuûa ñoâi beân naâng taàm söï chuyeân nghieäp hôn”. Theo giôùi laøm xuaát baûn taïi TP.HCM nhaän ñònh, moïi giao dòch “ñaët haøng” vôùi nhaø vaên Nguyeãn Nhaät AÙnh khieán hoï yeân taâm. Taát nhieân, nhaø vaên Nguyeãn Nhaät AÙnh luoân bieát “choïn maët göûi vaøng” vôùi ñoái taùc xuaát baûn.

Hieän nay, thu nhaäp cuûa nhaø vaên Nguyeãn Nhaät AÙnh ngoaøi taùc phaåm vaên hoïc, oâng coøn coù nhaø haøng Ño Ño baùn caùc moùn aên höông vò xöù Quaûng. Caû saùch vaø quaùn aên cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh ñeàu “ñaét khaùch”, phaûi chaêng nhôø söï chaêm chæ, uy tín cuûa taùc giaû vaø chaát löôïng cuûa “moùn haøng”?

./.


Vaên hoùa ñoïc thôøi @

nhöõng taùc giaû teân tuoåi nhö: J K Rowling, Salman Rushdie, Louis de Bernieøres, David Blunkett…Bôûi theo soá lieäu thoáng keâ, nhieàu ngöôøi chæ mua saùch nhö moät vaät trang trí.

Tröôùc tình hình ñoù, moät soá NXB treân theá giôùi ñaõ ñöa ra yù töôûng môùi. Ñoù laø ruùt goïn, caét cuùp caùc taùc phaåm kinh ñieån taïo thaønh nhöõng phieân baûn môùi vôùi dung löôïng chæ coøn khoaûng 40% so vôùi nguyeân taùc nhö: NXB Orion, NXB Compact Edi-tions... vôùi caùc taùc phaåm: Anna Karenina, David Copperfield, Vanity Fair… Ñieàu naøy ñaõ taïo nhöõng luoàng phaûn öùng khaùc nhau trong giôùi ñoäc giaû.

Nhieàu ngöôøi cho raèng vieäc taïo ra nhöõng phieân baûn ruùt goïn seõ laø neàn taûng cho baïn ñoïc tieáp xuùc vôùi kho taøng vaên hoïc giaù trò treân theá giôùi trong moâi tröôøng vaên hoùa ñoïc ngaøy caøng thu heïp daàn. Nhöng cuõng coù nhieàu yù kieán cho raèng vieäc caét cuùp caùc taùc phaåm kinh ñieån nhö theá seõ gaây ra nhöõng hieäu öùng khoâng toát, laøm giaûm giaù trò nguyeân baûn cuûa taùc phaåm.

Ñeán nhöõng hình thöùc khaùc cuûa caùc phieân baûn

Neáu nhö nhöõng nhaø laøm saùch treân theá giôùi ñaõ ñöa ra vaø thöïc hieän yù töôûng caét goïn taùc phaåm vaên hoïc ñeå phuïc vuï thò hieáu cuûa baïn ñoïc thôøi hieän ñaïi, thì ôû nöôùc ta ñieàu naøy laïi xuaát hieän döôùi nhöõng hình thöùc khaùc. Bôûi thò tröôøng saùch ôû ta vaãn coøn chöa nhanh nhaïy tröôùc nhu caàu cuûa ñoïc giaû. Vieäc taïo ra nhöõng phieân baûn coù theå gaây ra nhieàu hieäu öùng traùi ngöôïc. Vì coøn e deø tröôùc thò tröôøng nhö vaäy, caùc NXB Vieät Nam ñaõ töï tìm toøi cho mình höôùng ñi phuø hôïp.

Vöøa qua, NXB Vaên Ngheä ñaõ taùi baûn boä “Tuû saùch vaên hoïc Nga- Xoâ Vieát” vôùi caùc taùc phaåm noåi tieáng nhö: Vónh bieät Gunxarö, Pie Ñeä nhaát, Con ñöôøng ñau khoå, Chieán tranh vaø hoøa bình… Ñieàu ñaëc bieät laø caùc taùc phaåm ñöôïc thieát keá, in aán döôùi daïng khoå saùch nhoû vöøa tay vaø coù theå mang theo moïi nôi. Coù theå noùi ñaây laø moät trong nhöõng daïng thöùc khaùc cuûa vieäc ruùt goïn taùc phaåm nhö caùc NXB treân theá giôùi ñaõ laøm. Ñieàu naøy goùp phaàn giaûm caûm giaùc “ngaùn” khi ñoïc nhöõng tieåu thuyeát daøi voán khoâng coù nhieàu thôøi gian trong xaõ hoäi hieän ñaïi maø vaãn giöõ ñuùng nguyeân taùc.

Khoâng rieâng gì caùc taùc phaåm vaên hoïc, NXB Treû ñaõ phaùt haønh boä truyeän tranh Trieát hoïc nhaäp moân taïo thaønh côn gioù laï trong laøng xuaát baûn. Nhöõng taùc phaåm veà tö töôûng cuûa caùc taùc giaû coå ñaïi nhö Aristote, Platon… ngôõ seõ khoù tieáp caän ñöôïc vôùi baïn ñoïc hieän ñaïi nhöng cuõng ñaõ taïo ñöôïc böôùc ñi môùi. Vieäc “laøm meàm saùch trieát” nhö vaäy goùp phaàn phoå caäp hoùa kieán thöùc trieát hoïc ñeán vôùi baïn ñoïc.

Beân caïnh ñoù, NXB Haø Noäi ñaõ ra maét cuoán 60 cuoán saùch neân ñoïc ñöôïc vieát theo loái toùm taét taùc phaåm kinh ñieån theá giôùi töø 1-2 trang. Tuy khoâng chaët cheõ vaø chuyeån taûi heát noäi dung cuûa caùc taùc phaåm lôùn nhöng cuõng ñöôïc xem laø tieàn ñeà manh nha cho vieäc nhìn nhaän vaên hoùa ñoïc thôøi @. Bôûi caùc NXB ñaõ thaáy ñöôïc nhu caàu cuûa ñoäc giaû thôøi hieän ñaïi coù phaàn khaùc tröôùc raát nhieàu.

Phaàn lôùn nhöõng xu höôùng xuaát baûn treân laø ñeå ñaùp öùng nhu caàu coù thöïc cuûa moät boä phaän ñoäc giaû hieän ñaïi - ngaén goïn vaø chuyeån taûi ñaày ñuû noäi dung caàn thieát. Noù nhö moät söï gôïi môû, moät ñöôøng daãn ñeå baïn ñoïc treû tìm ñeán vôùi nhöõng taùc phaåm nguyeân baûn.

Baïn Traàn Duy, ngöôøi ñam meâ taùc phaåm coå ñieån, taâm söï: “Toâi ñaõ ñoïc raát nhieàu laàn Tieáng chim hoùt trong buïi maän gai khoâng chæ vì giaù trò noäi dung cuoán saùch maø ngay caû lôøi baït cuõng raát aán töôïng”. Noùi nhö theá ñeå thaáy raèng duø baát cöù thôøi ñaïi naøo, saùch vaãn laø caùi thuù tao nhaõ cuoán huùt moïi ngöôøi ñeán vôùi noù.

Trong baûng “Top ten saùch baùn chaïy trong thaùng” do Coâng ty Fahasa thoáng keâ thì nhöõng cuoán saùch daøy khoaûng 500-1.000 trang, neáu noäi dung hay vaãn ñöùng ñaàu baûng. Ñoù laø nhöõng cuoán saùch nhö: Theá giôùi phaúng, Röøng Na Uy, Coâ ñôn treân maïng…

Coù theå noùi vieäc ñöa ra nhöõng xu höôùng môùi trong xuaát baûn laø ñieàu caàn thieát ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa ngöôøi ñoïc. Ñieàu naøy chöùng toû quaù trình phaùt trieån, naém baét thò tröôøng moät caùch nhanh nhaïy cuûa nhieàu nhaø laøm saùch. Theá nhöng duø theá naøo chaêng nöõa, duø nhöõng phieân baûn hay hình thöùc khaùc cuûa vieäc ruùt goïn coù ra ñôøi cuõng khoâng theå thay theá ñöôïc giaù trò taùc phaåm ñaõ ñöôïc baïn ñoïc ñoùn nhaän töø nhieàu theá kyû qua./.

Ngaøy nay, caùc loaïi hình giaûi trí vaên hoùa khaù ña daïng vaø phong phuù. Ñieàu naøy ñoàng nghóa vôùi vieäc coâng chuùng bò thu heïp thôøi gian cho moät soá loaïi hình giaûi

trí kinh ñieån, trong ñoù coù saùch. Tröôùc xu höôùng aáy, nhieàu NXB treân theá giôùi cuõng nhö trong nöôùc ñaõ tìm moät giaûi phaùp môùi ñeå goùp phaàn ñöa saùch ñeán vôùi baïn ñoïc. Ñoù laø vieäc taïo ra nhöõng phieân baûn ruùt goïn cuûa caùc taùc phaåm kinh ñieån...

Töø phieân baûn caùc taùc phaåm kinh ñieånMoät trong nhöõng xu höôùng chung cuûa vaên hoùa

ñoïc treân theá giôùi hieän nay laø söï tinh goïn caùc taùc phaåm kinh ñieån vaø noåi tieáng. Môùi ñaây, treân tôø Tel-egraph cuûa Anh ñaõ coâng boá soá lieäu veà nhöõng cuoán saùch ñaùng “chaùn” nhaát ñoái vôùi baïn ñoïc.

Vaø thaät baát ngôø, trong ñoù coù caû nhöõng taùc phaåm ñaõ töøng gaây soát ñoái vôùi ñoäc giaû toaøn caàu. Bao goàm

Vaên hoùa ñoïc thôøi @

baøi Nguyeãn Thuøy Dung

iBook, öùng duïng chaïy treân iPad, quaûn lyù “keä saùch” thôøi @


Giôùi thieäu saùch môùi

Hoäi chôï Saùch Quoác teá laàn thöù 4 – 2011

Trieån laõm “Hoäi chôï Saùch quoác teá Vieät Nam laàn thöù 3” vôùi chuû ñeà “Kyû nieäm 1.000 naêm Thaêng Long - Haø Noäi” ñang dieãn ra taïi Trung

taâm Hoäi chôï trieån laõm Giaûng Voõ (Haø Noäi) töø nay ñeán heát 27/02 vôùi söï tham döï cuûa khoaûng 60 nhaø xuaát baûn trong nöôùc cuøng nhieàu coâng ty phaùt haønh, nhaø saùch, cô sôû in vaø khoaûng gaàn 30 ñôn vò nöôùc ngoaøi. Hoäi chôï saùch quoác teá naêm nay ñöôïc toå chöùc treân dieän tích 5.000m2, ñöôïc tröng baøy caû trong nhaø vaø ngoaøi trôøi Trung taâm Hoäi chôï - Trieån laõm Giaûng Voõ. Ñaây laø ñieàu kieän böôùc ñaàu thuaän lôïi

cho vieäc ra maét vaø giôùi thieäu vôùi coâng chuùng trong nöôùc vaø baïn beø quoác teá caùc aán phaåm veà maûnh ñaát thieâng ñaõ vaøo nghìn tuoåi, veà ñaát nöôùc vaø con ngöôøi Vieät Nam. Hoäi chôï coøn laø dòp ñeå thuùc ñaåy vieäc thöïc hieän ñaêng kyù maõ vaïch quoác teá ñeå saùch Vieät Nam coù theå mua baùn, giao dòch treân thò tröôøng theá giôùi vaø thöïc hieän cuoäc vaän ñoäng “Noùi khoâng vôùi saùch khoâng coù nguoàn goác”.

Toå aám nôi taän cuøng theá giôùiMichael Cunningham/Buøi Khaùnh Vaân dòchCaâu chuyeän ñöôïc keå laïi qua lôøi töï thuaät cuûa boán nhaân vaät laø Bobby, Jonathan, Clare vaø Alice. Bobby

laø moät caäu beù lôùn leân ôû vuøng ngoaïi oâ cuûa Cleveland, bang Ohio, trong thaäp kyû 60 vaø 70, khi ma tuùy vaø tieäc tuøng ñang laø moái quan taâm cuûa giôùi thanh nieân. Caäu ñaõ phaûi chöùng

kieán caùi cheát thöông taâm cuûa ngöôøi anh trai yeâu quyù trong moät vuï tai naïn kyø laï ôû trong nhaø, vaø roài sau ñoù laø caùi cheát cuûa baø meï. Khoâng ñöôïc nuoâi daïy chu ñaùo, Bobby ñaõ lôùn leân cuøng ngöôøi cha toái ngaøy say xæn vaø caäu mau choùng chìm ñaém vaøo ma tuùy vaø aâm nhaïc.

Thôøi gian troâi ñi, Jonathan ñeán New York hoïc ñaïi hoïc, coøn Bobby an phaän vôùi vai troø moät thôï laøm baùnh ôû Cleveland. Tình caûm cuûa hoï töôûng nhö ñaõ laéng dòu qua naêm thaùng, cho ñeán khi Bobby ñeán New York soáng cuøng vôùi Jonathan vaø ngöôøi baïn soáng chung nhaø vôùi caäu laø Clare. Luùc naøy Jonathan ñaõ trôû thaønh moät keû ñoàng tính coâng khai. Caäu mong muoán coù chung moät ñöùa con vôùi Clare, ngöôøi ñaõ chaùn ngaáy vieäc yeâu ñöông vaø chæ muoán laøm moät baø meï ñoäc thaân ñôn thuaàn. Theá nhöng cuoäc soáng khoâng chæ ñôn giaûn nhö vaäy...

Toå aám nôi taän cuøng theá giôùi ñaõ xuaát saéc moâ taû nhöõng moái quan heä xuùc ñoäng, mong manh cuûa cuoäc soáng thò thaønh ngaøy nay. Moät cuoán tieåu thuyeát tuyeät vôøi veà tình yeâu, tình thaân, tình baïn, vaø tình ngöôøi.

Cuoán tieåu thuyeát naøy ñaõ ñöôïc ñaïo dieãn Michael Mayer döïng thaønh film naêm 2004.

Thò daân Cuoán saùch “veõ” moät Quoác Baûo töø

nhöõng goùc tröïc tieáp vaø giaùn tieáp; chuû quan vaø khaùch quan; rieâng tö vaø toång theå. Moät caùch “veõ” töø noäi taïi höôùng ra beân ngoaøi, töø

gaàn ñeán xa, töø caù theå ñeán vôùi theá giôùi xung quanh. Baét ñaàu töø Toâi, ñeán Baïn, roài Saigon vaø cuoái cuøng goùi laïi haàu nhö troïn khaép nhöõng Toâi, Baïn, Saigon aáy qua AÛnh. Vaãn laø moät Quoác Baûo khoâng theå hoøa laãn, duø trong vai troø ngöôøi saùng taùc nhaïc, ngöôøi chuïp aûnh, ngöôøi vieát baùo hay

ngöôøi vieát vaên.

Q u o á c Baûo chia seû: “Toâi nhìn nhaän raèng mình coù nhieàu ñam meâ… Phaûi baét ñam meâ giuùp mình taïo ra moät caùi gì ñoù. Toâi ñam meâ Tình yeâu, theá thì phaûi vieát

noù ra. Toâi ñam meâ nhan saéc, theá thì haõy caàm laáy maùy aûnh vaø chuïp. Toâi ñam meâ Saigon, theá thì haõy ngôïi ca noù suoát ñôøi”.

Thò daân ra ñôøi chính töø hai chöõ “Ñam meâ” trong con ngöôøi nhieàu ñam meâ Quoác Baûo aáy.

Saigon, kheõ khaøng vaø noàng naøn chaïm ñeán mieàn thieâng lieâng cuûa ngöôøi ngheä só sinh ra, lôùn leân vaø gaén boù saâu naëng vôùi maûnh ñaát “[…] soáng vaø queân. Ñeå queân maø soáng” naøy. Khoâng phaûi laàn ñaàu tieân Quoác Baûo vieát veà Saigon, khoâng phaûi laàn ñaàu tieân Saigon xuaát hieän thaám ñaãm tình yeâu, nhöng moät Saigon “laøm neân nieân thieáu vaø bao boïc kyù öùc toâi” trong Thò Daân khoâng ñôn thuaàn mang moät daùng voùc cuûa moät nôi choán, moät khoâng gian chung chung maø ñaõ trôû thaønh moät phaàn khoâng theå taùch rôøi trong cuoäc soáng cuûa anh. Vaø cho duø Quoác Baûo vieát veà Saigon baèng caùch “ñöùng ngoaøi noù. Taùch thoaùt, nhö ngöôøi ngoaøi, luøi laïi, keøm theo moät chuùt döûng döng” Thò daân, moät chaân dung Quoác Baûo “vôùi tö caùch moät ngöôøi Saigon toaøn toøng vaø beàn bæ” maø “cuoäc ñôøi […] cuõng chính laø hình maãu cuoäc ñôøi thò daân cuøng theá heä… Moät theá heä ñaëc bieät khoâng gioáng vôùi nhöõng theá heä tröôùc vaø sau noù. Moät phaùc thaûo theá heä Saigon thoâng qua nhöõng hoài öùc rieâng tö”. Hôn theá, ñoù coøn laø chaân dung taâm hoàn giaøu coù vaø roäng môû cuûa ngöôøi ngheä só khoâng chæ cuûa nhöõng baøi tình ca.

Ñôn vò xuaát baûn vaø phaùt haønh: NXB Hoäi Nhaø vaên vaø Coâng ty Vaên hoùa&Truyeàn thoâng Nhaõ Nam

Giaù bìa: 36.000 ñoàng

Luaän vaên Umberto Eco Daønh cho sinh vieân ngaønh Khoa hoïc

Xaõ hoäi Cuoán saùch seõ cung caáp cho baïn ñoïc moät caùch coù heä thoáng nhöõng

thoâng tin veà caùc phöông phaùp, thuû tuïc vaø kyõ thuaät coù theå aùp duïng vaøo töøng böôùc trieån khai cuûa quaù trình nghieân cöùu. Quyeån saùch naøy khoâng noùi ñeán vieäc baïn vieát caùi gì trong baøi luaän vaên maø seõ noùi vôùi caùc baïn (1) moät baøi luaän vaên laø gì; (2) laøm caùch naøo ñeå choïn chuû ñeà vaø saép xeáp thôøi gian coâng vieäc; (3) laøm theá naøo ñeå tieán haønh vieäc tìm kieám taøi lieäu; (4) laøm theá naøo ñeå toå chöùc taøi lieäu coù ñöôïc; (5) laøm theá naøo ñeå xaép xeáp moät caùch töï nhieân baøi nghieân cöùu. Vaø tuyeät vôøi hôn khi traû lôøi ñöôïc caùc caâu hoûi mang tính nguyeân taéc nhaát ñònh nhö: Caùch naøo löïa choïn ñöôïc nhöõng chuû ñeà thích hôïp ñeå coù theå trôû thaønh chuyeân gia tröôùc hoäi ñoàng phaûn bieän? Laøm theá naøo ñeå khi baïn chæ nghieân cöùu veà taùc giaû X,Y,Z maø hoäi ñoàng vaãn cho baïn ñieåm vì ñaõ nghieân cöùu caû taùc giaû K, J maø baïn khoâng toán nhieàu coâng söùc? Caàn bao nhieâu thôøi gian ñeå laøm moät baøi luaän vaên? Vieäc bieát ngoaïi ngöõ coù thöïc söï caàn thieát? Ñeå traùnh khoâng bò thaày höôùng daãn lôïi duïng? Trích daãn nhö theá naøo thì hieäu quaû?

Vôùi moät caùch laøm vieäc hôïp lyù, cuoán saùch giuùp baïn chuaån bò moät baøi luaän vaên maø mang laïi cho baïn moät söï haøi loøng veà maët tri thöùc vaø seõ giuùp ích cho baïn keå caû sau khi ñaõ toát nghieäp. Coù theå nhieàu ngöôøi cho raèng baøi luaän vaên khoâng phaûi laø coâng cuï duy nhaát ñeå coù baèng toát nghieäp vaø baèng toát nghieäp khoâng phaûi laø coâng cuï ñeå thaêng tieán vò trí trong boä maùy nhaø nöôùc hoaëc laø ñeå laøm haøi loøng boá meï. Tuy nhieân quan troïng khoâng phaûi laø nhöõng ñieàu ñoù maø laø baïn seõ coù ñöôïc loái tö duy vaø caùch laøm vieäc khoa hoïc khieán ngöôøi khaùc saün saøng coâng nhaän vaø ngöôõng moä baïn. Ñoù chính laø keát quaû maø cuoán saùch naøy mang laïi

baøi Toång hôïp


Vaên hoïc nöôùc ngoaøi

Nhìn chung ôû Myõ Latin, Mario Llosa ñöôïc haâm moä bôûi vaên taøi nhöng laïi laø moät nhaân vaät gaây tranh caõi. Taïi thuû ñoâ Lima cuûa Peru, quoác hoäi chaøo ñoùn tin

vui, coøn taïi Arequipa nôi nhaø vaên sinh ra, truyeàn hình phaùt caûnh ngöôøi daân tuï taäp haùt quoác ca treân ñöôøng phoá.

Nhöng neáu Toång thoáng Mexico Felipe Calderoùn vieát treân Twitter raèng giaûi thöôûng laø “nieàm töï haøo Myõ Latin” thì nhaø vaên Mexico Paco Ignacio Taibo II bình luaän “giaûi thöôûng hoaøn toaøn xöùng ñaùng, nhöng baûn thaân Llosa laø moät coâng daân vaø moät con ngöôøi ñaùng traùch”.

Choáng chuyeân quyeànMario Llosa coù veû khoâng baát ngôø tröôùc nhöõng

ñaùnh giaù traùi chieàu naøy, bôûi con ngöôøi vaên chöông cuûa oâng döôøng nhö chöa bao giôø taùch rôøi khoûi con ngöôøi chính trò, nhö chính oâng nhaän ñònh ngaøy 7-10 taïi New York, nôi oâng ñang giaûng daïy vaên hoïc Myõ Latin ôû Ñaïi hoïc Princeton: “Raát khoù cho moät nhaø vaên Myõ Latin traùnh khoûi chính trò. Vaên hoïc laø moät bieåu hieän cuûa ñôøi soáng vaø baïn khoâng theå loaïi boû chính trò khoûi cuoäc soáng”.

Llosa xuaát thaân töø moät gia ñình trung löu Peru, thuôû nhoû soáng cuøng meï vaø oâng ngoaïi ôû Bolivia sau khi cha meï ly dò. OÂng cuûa Llosa laø laõnh söï danh döï cuûa Peru ôû thaønh phoá Cochabama (Bo-livia), sôû höõu ñoàn ñieàn boâng neân ñaûm baûo cho con gaùi vaø chaùu cuoäc soáng sung tuùc. Naêm 1946, cha meï Llosa taùi hôïp vaø ñöa caäu trôû laïi Lima, nôi Llosa luùc ñaàu theo hoïc tröôøng ñaïo, nhöng roài theo yeâu caàu cuûa cha, Llosa vaøo Hoïc vieän quaân söï Leoncio Prado maø sau naøy ñöôïc nhaø vaên taùi hieän trong Thôøi cuûa anh huøng.

Cuoäc soáng ôû hoïc vieän quaân söï laøm Llosa chaùn gheùt ñeán noãi caäu boû hoïc moät naêm tröôùc khi khoùa hoïc keát thuùc, vaøo laøm cho tôø baùo La Industria cuûa tænh Piure. Naêm 1953, Mario Llosa thi vaøo khoa ngoân ngöõ Ñaïi hoïc San Marcos ôû Lima, nhöng chaúng bao laâu oâng nhaän ñöôïc hoïc boång cuûa Ñaïi hoïc Madrid vaø chuyeån sang Taây Ban Nha hoïc naêm 1958, nôi oâng laøm luaän aùn tieán só veà Ruben Dario (nhaø thô Nicaragua, khôûi xöôùng doøng vaên hoïc hieän ñaïi Myõ - Taây Ban Nha).

Naêm 1960, ñöôïc höùa moät khoaûn trôï caáp cho vieäc nghieân cöùu vaên hoïc, Llosa chuyeån sang Par-is. Khi ñoù oâng ñaõ cöôùi ngöôøi hoï haøng beân ngoaïi laø Julia Urquidi, lôùn hôn oâng 19 tuoåi, laøm vôï (moái quan heä naøy töøng ñöôïc nhaø vaên taùi hieän trong Dì Julia vaø nhaø vaên queøn). Do khoaûn trôï caáp veà sau bò töø choái, Llosa vaøo laøm cho ñaøi phaùt thanh vaø truyeàn hình ñòa phöông. Naêm 1964, Llosa chia tay vôï ñaàu, laáy moät ngöôøi chò hoï khaùc laø Patricia Llosa.

Töø naêm 1969-1970, Llosa soáng vaø giaûng daïy ôû Anh roài Taây Ban Nha, tröôùc khi chính thöùc baét tay vaøo hoaït ñoäng vaên hoïc chuyeân nghieäp. Töø nhöõng naêm 1990 ñeán nay oâng soáng ôû Anh, duø naêm naøo cuõng daønh ba thaùng veà Peru.

Theo caùc nhaø bình luaän, noåi baät trong toaøn boä saùng taùc cuûa Mario Llosa laø söï caêm gheùt caùc hình thöùc ñoäc taøi vaø chuyeân quyeàn. Tieåu thuyeát töï truyeän ñaàu tieân Thôøi cuûa anh huøng (1963) döïa vaøo nhöõng caûm xuùc cuûa taùc giaû khi coøn hoïc ôû Hoïc vieän quaân söï Leoncio Prado ñaõ ñaët neàn taûng cho söï noåi tieáng cuûa oâng ôû hai beân bôø Ñaïi Taây Döông. Ñöôïc giôùi treû Lieân Xoâ khi ñoù nhieät tình uûng hoä, tieåu thuyeát ñöôïc chuyeån theå thaønh phim ôû Lieân Xoâ

Mario vargas Llosa “nhaø vaên khoâng theå thoaùt khoûi chính trò”

Vì söï phaân tích caùc caáu truùc quyeàn löïc vaø nhöõng moâ taû saéc saûo veà söï phaûn

khaùng, noåi loaïn vaø thaát baïi cuûa caù nhaân...(*)

“(*) trích Thoâng caùo baùo chí ñaêng treân website nobelprize.org ngaøy 7-10, Vieän haøn laâm Khoa hoïc Thuïy Ñieån

giaûi thích lyù do quyeát ñònh toân vinh nhaø vaên Vargas Llosa.

Cuõng trong thoâng caùo baùo chí naøy, oâng Peter Englund, thaønh vieân UÛy ban Nobel, coøn khaúng ñònh: “Vargas Llosa laø moät trong nhöõng taùc giaû vó ñaïi nhaát cuûa theá giôùi vaên hoïc tieáng Taây Ban Nha. OÂng laø moät trong nhöõng thaønh vieân cuûa laøn soùng vaên hoïc Myõ Latin thaäp nieân 1960-1970”

“Duø khoâng soáng toaøn thôøi gian ôû Peru nhöng Llosa khoâng boû qua nhöõng dieãn bieán chính trò cuûa ñaát nöôùc. Naêm 2009, tröôùc keâu goïi cuûa Mario Llosa, Toång thoáng Peru Alan Garcia ñaõ thu hoài moät chæ thò mình töøng ñöa ra veà vieäc ngöng ñieàu tra nhöõng vi phaïm nhaân quyeàn dieãn ra tröôùc naêm 2003 - giai ñoaïn chính quyeàn Peru choáng laïi nhöõng cuoäc ñaáu tranh cuûa phe noåi daäy. Khi chæ thò ñöôïc ban haønh, Mario Llosa ñaõ goïi haønh ñoäng naøy laø ”söï aân xaù ñöôïc nguïy trang” cho caùc binh só vaø maät vuï töøng baét coùc, tra taán, gieát cheát caùc du kích quaân suoát giai ñoaïn noäi chieán töø naêm 1980-2003 ôû Peru.

BBC

baøi NG.Thanh (Theo Lenta, polit.ru, NY Times) | aûnh Getty Images

Mario vargas Llosa “Nhaø vaên khoâng theå thoaùt khoûi chính trò”


cuøng theá giôùi vieát veà söï kieän dieãn ra cuoái theá kyû 19 ôû Brazil, ñöôïc coi laø chæ daáu chuyeån bieán trong theá giôùi quan cuûa Llosa, khi nhaø vaên chuyeån töø nhöõng quan ñieåm trung taû sang töï do. Ñaây cuõng laø tieåu thuyeát lòch söû ñaàu tieân cuûa Llosa, theå loaïi raát thaønh coâng cuûa oâng.

Nhaø chính trò... Don QuixoteTöø naêm 1987, Vargas Llosa tích cöïc hôn trong

hoaït ñoäng chính trò. Naêm 1990, oâng ñöôïc ñeà cöû laø öùng vieân toång thoáng Peru cuûa Ñaûng Maët traän daân chuû. Ñoù laø nhöõng naêm Peru chìm ñaém trong laïm phaùt cao vaø nhöõng cuoäc taán coâng baïo ñoäng cuûa phong traøo Con ñöôøng saùng.

Cuoäc tranh cöû cuûa Llosa ñöôïc tôø New York Times goïi laø “cuoäc vaän ñoäng cuûa Don Quixote”, bôûi Llosa ñöa ra moät keá hoaïch caûi caùch trieät ñeå: chuyeån kinh teá Peru sang kinh teá thò tröôøng töï do, giaûm ñaùng keå thaâm thuûng ngaân saùch vaø nhanh choùng tö höõu hoùa coå phaàn nhaø nöôùc. Thua ôû voøng hai tröôùc öùng vieân kyõ sö - nhaø noâng hoïc Alberto

Fujimori, ngöôøi sau naøy trôû thaønh nhaø laõnh ñaïo ñoäc taøi noåi tieáng ôû Peru, Llosa cay ñaéng boû sang London vaø trôû thaønh coâng daân Taây Ban Nha naêm 1993.

Trôû laïi söï nghieäp vaên chöông, cuoäc nghieân cöùu cuûa Llosa veà “nhöõng huyeàn thoaïi ñoäc taøi” trong xaõ hoäi Myõ Latin vaãn tieáp tuïc vôùi Böõa tieäc cuûa deâ (2001), boä tieåu thuyeát chính trò ba taäp veà nhaø ñoäc taøi Dominican Rafael Trujillo. Hieän Llosa vaãn tieáp tuïc saùng taùc. Thaùng 11 naøy quyeån saùch môùi cuûa oâng Giaác moäng cuûa ngöôøi Kelt vieát veà nhaø caùch maïng Ireland Roger Caseman döï kieán ra maét.

Ñaùnh giaù chung veà söï nghieäp cuûa Llosa, Ruben Gallo, giaùo sö vaên hoïc Myõ - Taây Ban Nha taïi Ñaïi hoïc Princeton, noùi: “OÂng laø moät trong nhöõng taùc giaû cuûa theá kyû 20 vieát moät caùch huøng hoàn nhaát maø cuõng cay ñaéng nhaát veà söï giao caét giöõa vaên hoùa vaø chính trò ôû Myõ Latin”./.

roài ôû Myõ, trong khi laïi bò ñoát taïi Hoïc vieän Leoncio Prado, nôi caùc vieân töôùng cho raèng Llosa ñaõ “vieát theo ñôn ñaët haøng cuûa keû thuø”.

Boán naêm sau ñoù, tieåu thuyeát Nhaø xanh (1967) theo chaân Bonifacia - coâ gaùi leõ ra theà nguyeän trôû thaønh nöõ tu cuoái cuøng laïi thaønh moät coâ gaùi ñieám noåi tieáng nhaát nhaø thoå ôû Piura - môùi mang giaûi thöôûng tieåu thuyeát quoác teá Roùmulo Gallegos tôùi cho Llosa. Quyeån saùch naøy veà sau ñaõ thu thaäp soá giaûi thöôûng nhieàu ñeán noãi ñöa Llosa trôû thaønh moät trong nhöõng taùc giaû haøng ñaàu cuûa laøn soùng “côn buøng phaùt Myõ Latin” (laø phong traøo vaên hoïc thaäp nieân 1960-1970, khi taùc phaåm cuûa nhieàu taùc giaû treû Myõ Latin ñöôïc in roäng raõi ôû chaâu AÂu vaø toaøn theá giôùi.

Bò aûnh höôûng bôûi chuû nghóa hieän ñaïi Baéc Myõ vaø chaâu AÂu coäng vôùi phong traøo Tieân phong cuûa Myõ Latin, caùc taùc giaû treû naøy thaùch thöùc nhöõng quy öôùc ñaõ ñöôïc thieát laäp trong vaên hoïc Myõ Latin. Caùc taùc phaåm cuûa hoï mang tính thöïc nghieäm vaø thaám

ñaãm chaát chính trò, do khoâng khí caùch maïng cuûa Myõ Latin thaäp nieân naøy).

Hai quyeån saùch naøy vaø nhöõng taùc phaåm veà sau (gaàn 30 ñaàu saùch) ñaõ ñöa Llosa vaøo vò theá moät trong nhöõng nhaø vaên coù kyõ thuaät vieát ñieâu luyeän baäc nhaát Myõ Latin.

Daãu vaäy, baûn thaân kyõ thuaät seõ khoâng ñuû cho söï noåi tieáng naøy. Ñeà taøi xuyeân suoát trong caùc taùc phaåm cuûa Llosa, duø oâng ôû nôi ñaâu treân theá giôùi, vaãn laø nhöõng huyeàn thoaïi, con ngöôøi, lòch söû cuûa Peru noùi rieâng vaø toaøn Myõ Latin noùi chung. Ñuùng nhö nhaø vaên G. Marquez töøng noùi: “Nhaø ñoäc taøi - ñoù laø hình töôïng ñieån hình hoaøn chænh duy nhaát maø Myõ Latin ñöa ra”, Llosa ñaõ soi roïi ñeà taøi naøy haàu nhö toaøn dieän.

Bi kòch cuûa nhöõng con ngöôøi phaûi khuaát phuïc chuyeân quyeàn ñöôïc oâng ñöa töø ñôøi soáng vaøo taùc phaåm nhö Cuoäc troø chuyeän trong nhaø thôø hay Chieán tranh ôû taän cuøng theá giôùi. Chieán tranh ôû taän

Traû lôøi caâu hoûi phoûng vaán cuûa tôø Tin Töùc cuûa nöôùc Nga, khi tôùi nöôùc naøy 7/2010:

Pv: OÂng laø ngöôøi luoân giöõ quan nieäm nhaø vaên caàn phaûi gaén boù maät thieát vôùi ñôøi soáng xaõ hoäi, thaäm chí naêm 1990 coøn ra tranh cöû toång thoáng Peru. Ñeán baây giôø, lieäu oâng coù coøn tin laø nhaø vaên vaãn caàn daán thaân vaøo nhöõng cuoäc ñaáu tranh chính trò?”

Mario Vargas Llosa: Naøy, tröôùc heát thì toâi vaãn laø nhaø vaên chöù khoâng phaûi nhaø chính trò chuyeân nghieäp. Tuy nhieân toâi vaãn quan nieäm nhaø vaên coù traùch nhieäm, coù boån phaän ñaïo lyù tham gia caùc cuoäc tranh luaän trong xaõ hoäi, ñaëc bieät laø ôû nhöõng nöôùc maø moïi chuyeän chöa phaûi ñaõ eâm thaém, maø ñaáy (cöôøi) laïi laø phaàn lôùn cuûa caû theá giôùi.

Toâi nghó nhaø vaên ôû moät möùc ñoä naøo ñoù chæ chöùng toû ñöôïc mình baèng vieäc tham gia ñôøi soáng chính trò - xaõ hoäi, baèng caùch neâu chính kieán cuûa mình, pheâ phaùn nhöõng gì caàn phaûi pheâ phaùn. Sau ñoù, neáu nhö ñuïng phaûi ngoân ngöõ chính trò, ta seõ thaáy noù goàm toaøn nhöõng thöù cöùng nhaéc. Vaø ñaây laø ñieàu quan troïng - phaûi baûo toaøn söï töôi môùi vaø ñoäc ñaùo cuûa ngoân ngöõ. Chính choã naøy nhaø vaên coù theå ñoùng goùp.

Nhöng, xin nhaéc laïi, toâi khoâng phaûi nhaø chính trò. Söï tham gia ñôøi soáng chính trò Peru cuûa toâi laø tröôøng hôïp ngoaïi leä. Ñoù laø caùi thôøi neàn daân chuû ñang bò laâm nguy, vì theá toâi môùi böôùc chaân vaøo chính tröôøng. Phaûi vaøo ñeå baûo veä neàn daân chuû, vaø trong vieäc ñoù toâi vaãn coi mình laø nhaø vaên.

Toâi coù caûm giaùc trong nhieàu tröôøng hôïp, ngay caû khi anh chaúng öa gì chính trò, anh vaãn cöù phaûi coù caùch naøo ñaáy thöû söùc mình trong ñoù: ñöa ra moät yù töôûng, tham gia nhöõng cuoäc tranh luaän veà nhöõng vaán ñeà quan troïng - chieán tranh, hoøa bình, quyeàn con ngöôøi, naïn tham nhuõng, ñôøi soáng vaên hoùa... Coù raát nhieàu vaán ñeà nhaø vaên coù theå phaùt bieåu.

Mario vargas Llosa “Nhaø vaên khoâng theå thoaùt khoûi chính trò”Mario vargas Llosa “Nhaø vaên khoâng theå thoaùt khoûi chính trò”


beänh choù daïi nöõa vaø hoï laïi goïi ñeán gaõ, roài sau ñoù choã naøy choã kia, roài sau ñoù, oâi daøo, sau ñoù gaõ seõ cheát, chaúng phaûi nhö theá sao, thöa caäu?”.

Maëc duø cöïc kyø cuoán huùt vaø ñaày aép söï kieän, cuoán saùch khoâng haønh haï ngöôøi ñoïc baèng loái kòch tính khieán ngöôøi ta phaûi coá ñoïc nhanh xem keát thuùc nhö theá naøo. Tình caûnh cuûa Santiago, Ambrosio vaø caùi cheát cuûa nhieàu nhaân vaät ñöôïc ñeà caäp raát laâu tröôùc khi thaät söï ñöôïc moâ taû. Khoâng gian, thôøi gian sau ñoù laø chuyeán du haønh ña chieàu, khaùm phaù caû quaù khöù, hieän taïi vaø töông lai cuøng luùc. Dieãn tieán vöøa xuoâi, vöøa ngöôïc naøy khieán ngöôøi ñoïc bò cuoán vaøo nhöõng lôùp hieän thöïc ñan caøi vaøo nhau vôùi moät caûm höùng ñaày ma löïc.

Nhöng ngay caû khi nhöõng söï kieän ñöôïc noùi ñeán laø coù thaät, ta vaãn khoâng bò boù heïp trong moät khung caûnh ñòa lyù. Cuoán tieåu thuyeát nhö theå baûn hoøa aâm vang leân nhöõng tham voïng, khoå ñau cuøng cöïc cuûa theá gian. Trong ñoù, cuoäc noùi chuyeän vaø caû cuoäc ñôøi cuûa Santiago vaø Ambrosio seõ tan bieán ñi, khoâng ñoïng laïi chuùt daáu veát gì giöõa doøng xoaùy cuoàn cuoän cuûa lòch söû.

Mario Vargas Llosa saép xeáp moät hieän thöïc quaù ñoãi doài daøo thaønh böùc tranh vôùi nhöõng maûng maøu döõ doäi, baèng trí tueä vaø söï nghieâm trang cuûa nhaø tieåu thuyeát baäc thaày nhöng vaãn khoâng laøm maát ñi söï haøi hoøa töï nhieân nhö nhòp ñieäu cuûa soùng bieån - ñieàu laøm neân neùt quyeán ruõ cuûa vaên hoïc Myõ Latin. Moät cuoán saùch laøm ngöôøi ta söõng sôø vì taàm voùc vaø say meâ vì töøng chi tieát, töøng khung caûnh./.

phung phí cô hoäi, xa laùnh gia ñình, anh vaãn töø choái thoûa hieäp vôùi con ñöôøng quay trôû laïi söï giaøu coù thaûnh thôi. Ñeå roài hieåu raèng: “Boïn phieâu löu nhö Ravines thì trôû thaønh tay sai cuûa chuû nghóa ñeá quoác vaø giuùp Odría laät ñoå Bustamante, coù theå naøo oâng ta ñaõ trôû thaønh moät keû phaûn boäi, meät moûi vì cuoäc chieán ñaáu khoù nhoïc vaø ngoät ngaït, coù theå naøo oâng ta laáy vôï sinh con vaø laøm vieäc trong moät boä naøo ñoù? Hay boïn cô hoäi nhö Terrero thì trôû thaønh tuïi cuoàng tín toân giaùo, naêm naøo cuõng ñoùng boä aùo thaày tu ñoû tía maø keùo caây thaùnh giaù trong Ñaùm röôùc Chuùa maøu nhieäm...”. Taát caû ñeàu laø vôõ moäng, khoâng coøn phöông höôùng trong moät môù hoãn loaïn nhöõng khaû naêng, ñeán noãi khoâng coøn khaû naêng naøo coù yù nghóa nöõa.

Neáu Santiago laø hình maãu cho nhöõng ngöôøi maát nieàm tin vaøo moïi giaù trò maø xaõ hoäi tröng ra cho hoï, khoâng theå döùt boû goác gaùc vaø vaãn luoân hoaøi nghi töông lai, thì Ambrosio thaäm chí coøn phöùc taïp hôn, bò cuoán theo nhöõng thuû ñoaïn chính trò, laø naïn nhaân vaø keû gaây toäi aùc, ñeå roài maát taát caû vaø tieáp tuïc duy trì söï toàn taïi trong baàn cuøng. “ÔÛ ñaây gaõ ñaõ caûm thaáy ñuû khoán naïn roài, thöa caäu, vaø hoâm ôû ñoù, ngoaøi caûm giaùc mình khoán naïn, gaõ caûm thaáy mình giaø khuûng khieáp... Gaõ seõ laøm choã naøy choã kia, coù leõ moät thôøi gian sau laïi buøng leân

Nhöõng naêm sau Theá chieán thöù hai, xaõ hoäi Peru naèm döôùi cheá ñoä ñoäc taøi cuûa töôùng Manuel Odría, caùc phe phaùi choàng cheùo vaø chính phuû tham nhuõng

khieán xaõ hoäi chìm trong hoãn loaïn, con ngöôøi thaám thía tình traïng tha hoùa, nhoû nhoi cuûa thaân phaän mình trong voøng xoaùy khoâng theå döï baùo cuûa bieán ñoäng chính trò.

Vaøo moät ngaøy khoâng coù gì ñaëc bieät, khi ñi tìm con choù bò laïc, Santiago Zavala tình côø gaëp laïi Am-brosio, taøi xeá cuûa boá anh ngaøy tröôùc. Santiago ñaõ töø boû gia ñình giaøu coù cuûa mình ñeå trôû thaønh moät phoùng vieân voâ danh nhaèm tìm kieám con ñöôøng caûi thieän xaõ hoäi. Coøn Ambrosio laø moät keû cuøng ñinh, ñaõ nhieàu naêm trung thaønh phuïc vuï cha cuûa Santiago - moät kyõ ngheä gia coù nhieàu dính líu môø aùm ñeán chính quyeàn. Caû hai ñaõ neám ñuû nhöõng cay ñaéng maø con ñöôøng hoï choïn mang laïi vaø ôû tuoåi trung nieân, tay traéng vaãn hoaøn tay traéng. Cuoäc noùi chuyeän cuûa hai ngöôøi beân nhöõng chai bia trong quaùn röôïu La Catedral ñaõ gôïi nhôù nhöõng kyû nieäm chung vaø rieâng cuûa cuoäc ñôøi hoï, vaø môû roäng daàn vôùi nhöõng nhaân vaät laàn löôït böôùc leân

saân khaáu: chính trò gia, boïn maät thaùm, tay sai, nhaø baùo, gaùi ñieám, haàu phoøng, doanh nhaân, keû voâ ngheà nghieäp... vôùi taát caû yeâu ñöông, sa ñoïa, aùm aûnh, sai laàm, suïp ñoå ñaõ taïo neân xaõ hoäi Peru trong möôøi maáy naêm nhieãu nhöông.

Tuy laø hai ngöôøi ñoùng vai troø môû ñaàu, nhöng trong toaøn boä cuoán tieåu thuyeát hôn 600 trang, Santiago vaø Ambrosio chæ tröïc tieáp noùi vôùi nhau nhöõng caâu ngaén. Lieân tieáp xen vaøo laø nhöõng ñoaïn ñoái thoaïi caùch xa veà khoâng gian vaø thôøi gian, ñöôïc loàng vaøo nhau moät caùch töôûng nhö ngaãu nhieân nhöng raát coâng phu. Ngoâi nhaân xöng thay ñoåi töø giaùn tieáp sang tröïc tieáp, töø ñoái thoaïi sang ñoäc thoaïi, lieân heä vôùi nhau baèng moät logic ngaàm xaây döïng döïa treân caùc moái quan heä, tính caùch vaø hoaøn caûnh cuûa nhaân vaät. Vaø neáu goïi ñoù laø logic cuûa tieáng oàn, thì coù theå töôûng töôïng lòch söû Peru laø cuoäc troø chuyeän baát taän giöõa caùc theá heä.

Thôøi thanh nieân, Santiago töøng mong muoán laøm gì ñoù ñeå theá giôùi trôû neân toát ñeïp hôn, nhöng nhöõng caâu hoûi veà cuoäc ñôøi cuûa anh roäng hôn caùc ñaûng phaùi, traøo löu, giai caáp, roäng hôn nhieàu söï löïa choïn ñeán vôùi anh trong ñôøi. Roát cuoäc, sau nhieàu naêm

Troø chuyeän trong quaùn La Catedral (*):

Troø chuyeän trong quaùn La Catedral

Cuoäc troø chuyeän baát taän cuûa caùc

theá heäbaøi Vy Khanh | aûnh Getty Images

(*) Troø chuyeän trong quaùn La CatedralTieåu thuyeát cuûa taùc giaû ñoaït Nobel vaên hoïc 2010 Mario Vargas Llosa

- Töïa goác: Conversacioùn en la Catedral

- Dòch giaû: Phaïm Vaên

- Coâng ty Nhaõ Nam vaø NXB Hoäi Nhaø Vaên, 2011

- Giaù bìa: 125.000 ñoàng


Anh ñaõ gaëp nhöõng con ngöôøi meùo moù veà tinh thaàn. Ñoù laø Kasahara May, coâ thieáu nöõ möôøi saùu tuoåi troïn ñôøi mang trong tim mình veát ñau vì ñaõ gaây ra tai naïn thaûm khoác cho ngöôøi yeâu (bòt maét anh ta khi ñang ñieàu khieån xe maùy). Ñoù laø Kano Kreta, moät “con ñieám tinh thaàn” nhö chính coâ thöøa nhaän, coù khaû naêng ñi vaøo giaác mô cuûa ngöôøi khaùc ñeå laøm tình. Ñoù laø Trung uyù Mamiya vôùi noãi aùm aûnh khoân nguoâi veà moät laàn suyùt cheát vaø nhöõng ñieàu khuûng khieáp trong Theá chieán thöù hai maø oâng ñaõ töøng maét thaáy tai nghe. Ñoù laø Wataya Noboru, moät chính trò gia baïc nhöôïc coù taøi ñieàu khieån, meâ hoaëc coâng chuùng bôûi khaû naêng khôi daäy nhöõng baûn naêng sa ñoaï nhaát cuûa ngöôøi khaùc…

Nhöõng con ngöôøi aáy maëc nhieân thöøa nhaän söï coù maët cuûa nhau nhö moät leõ töï nhieân nhaát treân ñôøi. Hoï meâ muoäi trong loái suy nghó: “Nhöõng chuyeän kieåu nhö “ôø ñöôïc, mình seõ laøm ra caû moät theá giôùi môùi” hay “ôø, mình seõ taïo ra moät caùi Toâi hoaøn toaøn môùi”… ñaïi loaïi theá, khoâng ai laøm ñöôïc ñaâu”. Söï raõ röôïi cuûa taâm hoàn con ngöôøi toá caùo moät thöïc traïng xaõ hoäi ñaûo loän, nhaøu naùt. Trong con ngöôøi aáy, baûn theå trôû thaønh bình chöùa ñeå tinh thaàn tung hoaønh.

Chæ coøn laïi duy nhaát Okada laø coøn ñuû tænh taùo ñeå nhaän ra raèng cuoäc soáng treân maët ñaát maø anh ñang ñöùng “khoâng theå phaân bieät ñöôïc ñaâu laø thôøi ñieåm maø thöïc taïi keát thuùc vaø phi thöïc taïi baét ñaàu”. Anh hoang mang nhìn theá giôùi vaø thoát leân: “Ñieàu duy nhaát toâi hieåu roõ, ñoù laø toâi tuyeät khoâng hieåu gì heát”. Cuõng nhö moät soá taùc phaåm khaùc cuûa Murakami, ôû ñaây, yeáu toá sieâu thöïc ñaõ ñöôïc nhaø vaên kheùo leùo khai thaùc ñeå noùi leân söï cuøng quaãn cuûa con ngöôøi tröôùc cuoäc soáng.

Caùi ruøng mình cuûa Okada mang hình haøi caùi ruøng mình cuûa nöôùc Nhaät thôøi “kinh teá cuûa chuû nghóa tieâu thuï troáng roãng” (Patricia Welch). Mu-rakami tinh teá nhaän ra ñieàu ñoù vaø taùc phaåm cuûa oâng trôû thaønh moät söï döï baùo kinh hoaøng veà nguy cô xoùi moøn nhaân tính cuûa con ngöôøi xöù sôû Phuø Tang trong moät xaõ hoäi coâng nghieäp naëng vaø cô khí hoaù. Ñuùng nhö coù moät laàn oâng ñaõ töøng thöøa nhaän tröôùc baùo chí: toâi vieát töø tröïc giaùc tinh nhaïy cuûa rieâng toâi.

Trôû laïi vôùi Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt, Toru Okada, moät con ngöôøi ngôõ nhö bình thöôøng, cuoái cuøng ñaõ duõng caûm daán thaân laøm caùi vieäc maø

khoâng ai daùm nghó ñeán: Khaûo saùt baûn chaát cuûa söï soáng coøn vaø giaûi thoaùt con ngöôøi ra khoûi meâ cung cuûa caùi AÙc mang tính phoå quaùt. Okada trôû thaønh vò cöùu tinh. Moät caùch gaàn nhö hoaøn toaøn duy taâm, anh ñaõ chui xuoáng caùi gieáng boû khoâng cuûa caên nhaø hoang haøng xoùm vì chæ coù ôû khoâng gian hoaøn toaøn taùch bieät ñoù, anh môùi coù ñuû thôøi gian vaø söï tænh taùo ñeå nghieàn ngaãm, lyù giaûi cuoäc ñôøi: “Toâi ngoài thuïp xuoáng loøng gieáng vaø cöù maëc nhieân ñeå cho yù thöùc chuoài daàn ra ngoaøi nhuïc theå cuûa mình”.

Hình aûnh caùi gieáng trôû ñi trôû laïi nhö moät noãi aùm aûnh. Trong loøng gieáng laø theá giôùi Boùng toái, ñoái laäp hoaøn toaøn vôùi beân treân naép gieáng vaønh baùn nguyeät laø theá giôùi cuûa AÙnh saùng. Ñieàu kyø laï laø Okada ñaõ phaùt hieän ra baûn chaát cuûa AÙnh saùng khi anh nhaäp mình vaøo Boùng toái (moät söï traùi khoaùy so vôùi nhaän thöùc truyeàn thoáng: AÙnh saùng soi roïi Boùng toái?).

Chính luùc naøy, nhöõng kyù öùc, nhöõng kyû nieäm, nhöõng söï kieän quan troïng nhaát cuûa cuoäc ñôøi anh (nhöõng thöù laøm thay ñoåi cuoäc soáng cuûa anh) uøa nhau xoâ veà roõ raøng hôn bao giôø heát. Doøng yù thöùc ngöï trò. Vaø ngay khi ñaõ chìm vaøo boùng ñeâm toaøn bích cuûa gieáng, Okada cuõng ñoàng thôøi töø boû cuoäc soáng voâ vò nhaït nheõo cuûa mình: “Coù leõ trong khi toâi ôû döôùi ñaùy gieáng naøy, Chim vaën daây coùt ñaõ thoâi vaën daây coùt vaø theá giôùi ñaõ ngöøng chuyeån ñoäng”.

Cuoäc giaûi thoaùt kyø aûo ngay trong loøng gieáng cuûa anh ñeå cöùu soáng Kumiko – ngöôøi vôï yeâu quyù – coù theå ñöôïc nhaän thöùc nhö söï keát lieãu cho caùi AÙc voán baáy laâu vaãn aâm thaàm ngöï trò trong cuoäc soáng loaøi ngöôøi (hieän thaân laø hình aûnh Wataya Noboru). Chính trong cuoäc chieán ñaày hö aûo aáy, laàn ñaàu tieân Okada chaïm ngöôõng caùi cheát: “Toâi ñang cheát. Nhö taát caû nhöõng ai ñang soáng ôû treân ñôøi”. Moät laàn nöõa, ta baét gaëp trieát lyù cuûa Murakami trong Röøng Nauy: Caùi cheát laø moät phaàn cuûa söï soáng. Caùi cheát thaäm chí coøn hoài sinh cho söï soáng: “Toâi ñaõ hoài sinh cho caùi gieáng naøy thì giôø ñaây toâi cheát giöõa luùc hoài sinh cuûa noù”. Cuoán tieåu thuyeát keát thuùc vôùi hình aûnh Toru Okada thiu thiu trong giaác nguû mô maøng.

Theá giôùi vôõ vuïn. Con ngöôøi hoang mang. Söï thoáng trò cuûa nhöõng traät töï phi logic. Söï coâ ñôn cuøng cöïc cuûa nhöõng taâm hoàn meùo moù. Söùc maïnh tieàm aån cuûa con ngöôøi. Söï dieät vong khoâng theå

“Sôû dó ngöôøi ta suy nghó nghieâm tuùc veà chuyeän hoï soáng treân ñôøi ñeå laøm gì laø bôûi hoï bieát moät luùc naøo ñoù mình seõ cheát. Vieäc gì phaûi nghó ngôïi xem yù nghóa cuoäc soáng

laø gì neáu ta cöù soáng hoaøi?...”.

Moät laàn nöõa, noãi aùm aûnh cuûa caâu hoûi veà yù nghóa söï soáng vaø caùi cheát laïi ñöôïc caùc nhaân vaät cuûa Mu-rakami ñaët ra nhöùc nhoái. Nhöng neáu nhö Röøng Nauy laø nôi con ngöôøi theå hieän khaùt khao vöôït thoaùt thì ôû Bieân nieân kyù Chim vaën daây coùt, con ngöôøi – hieän thaân laø nhaân vaät Toru Okada – ñaõ duõng caûm quay trôû laïi taán coâng vaøo chính söï phi logic cuûa cuoäc soáng ñeå töï tìm cho mình lôøi giaûi ñaùp töôøng minh cho caâu hoûi: Ta laø ai trong cuoäc ñôøi naøy?

Taïi sao laïi laø moät con chim vaën daây coùt? Noù laø loaøi chim töôûng nhö coù mang bieåu hieän cuûa söï soáng – coù tieáng keâu tic.. tic… – nhöng kyø thöïc taâm

hoàn vaø theå xaùc noù ñaõ heùo khoâ. Vaø cuõng khoâng phaûi ngaãu nhieân maø Toru Okada laïi ñöôïc goïi vôùi moät caùi teân khaùc laø: “Anh Chim vaën daây coùt”.

Cuõng gioáng nhö Toru Watanabe trong Röøng Nauy, Toru Okada trong taùc phaåm naøy cuõng ñoùng vai troø nhö moät ñieåm töïa ñeå Murakami lyù giaûi yù nghóa cuûa söï toàn taïi.

Cuoäc ñôøi Toru coù leõ seõ chaúng coù gì thay ñoåi – cuõng gioáng nhö con chim vaën daây coùt seõ ngaøy qua ngaøy vaãn caát leân tieáng keâu tic… tic… voâ caûm cuûa mình – neáu khoâng coù moät buoåi saùng con meøo cöng cuûa vôï anh – Okada Kumiko – boãng döng bieán maát vaø sau ñoù laø söï ra ñi töôûng chöøng nhö voâ lyù cuûa naøng. Baét ñaàu töø ñaây, chaøng trai thaát nghieäp voán haøi loøng vôùi cuoäc soáng vaø moùn Spa-ghetti trong nhaø beáp baét ñaàu coù nhöõng chuyeán phieâu löu kì dò ñeå khaùm phaù ra söï meùo moù cuûa thöïc taïi hieän höõu xung quanh mình.

Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt

Bieân nieân kyù chim vaën daây coùtBieân nieân kyù chim vaën daây coùt

Theá giôùi vôõ vuïn. Con ngöôøi hoang mang. Söï thoáng trò cuûa nhöõng traät töï phi logic. Söï coâ ñôn cuøng cöïc cuûa nhöõng taâm hoàn meùo moù. Söùc maïnh tieàm aån cuûa con ngöôøi. Söï dieät vong khoâng theå cöùu vaõn cuûa caùi AÙc. Ñoù chính laø baàu khí quyeån ñaëc tröng trong Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt .

baøi Linh Nhi | aûnh The Timesbìa saùch baûn in tieáng Vieät


cöùu vaõn cuûa caùi AÙc. Ñoù chính laø baàu khí quyeån ñaëc tröng trong Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt.

Ñoïc xong cuoán tieåu thuyeát, beân tai toâi döôøng nhö vaãn nghe vaêng vaúng caâu noùi cuûa Okada: “Taïm bieät Kasahara May, caàu chuùc cho luoân luoân coù moät caùi gì ñoù troâng chöøng baûo veä em”. Theá giôùi coù an laønh?

Thoâng tin saùch:Cuoán saùch: Bieân nieân kyù chim vaën daây coùtTaùc giaû: Haruki MurakamiDòch giaû: Traàn Tieãn Cao ÑaêngNXB: Hoäi nhaø Vaên vaø Nhaõ Nam aán haønh

Haruki Murakami sinh naêm 1949 taïi Kyoto vaø hieän ñang

soáng ôû Boston,Myõ, laø moät trong nhöõng tieåu thuyeát gia Nhaät Baûn ñöôïc bieát ñeán nhieàu nhaát hieän nay caû trong laãn ngoaøi nöôùc Nhaät. Töø thôøi ñieåm nhaän giaûi thöôûng Nhaø vaên môùi Gunzo naêm 1979 ñeán nay, hôn moät phaàn tö theá kyû hoaït ñoäng vaø vieát laùch, taùc phaåm cuûa oâng ñaõ ñöôïc dòch ra khoaûng 38 thöù tieáng treân theá giôùi, ñoàng thôøi trong nöôùc oâng laø ngöôøi luoân toàn taïi ôû tieàn caûnh saân khaáu vaên hoïc Nhaät Baûn. Murakami ñaõ trôû thaønh hieän töôïng trong vaên hoïc Nhaät Baûn ñöông ñaïi vôùi nhöõng mó danh “nhaø vaên ñöôïc yeâu thích”, “nhaø vaên best-seller”, “nhaø vaên cuûa giôùi treû” .OÂng noåi tieáng vôùi nhöõng taùc phaåm nhö: Röøng Na-uy; Xöù sôû kyø dieäu voâ tình vaø nôi taän cuøng theá giôùi; Phía Nam bieân giôùi, phía Taây maët trôøi; Ngöôøi tình Sput-nik; Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt; Kaf-ka beân bôø bieån, vaø môùi nhaát laø 1Q84.

(Chuùng toâi seõ coù baøi giôùi thieäu veà nhaø vaên ngöôøi Nhaät Baûn naøy trong soá baùo tôùi)

Bình luaän cuûa baùo chí veà taùc phaåm

“Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt”~“Haruki Murakami laø moät baäc thaày cuûa nhöõng bieán hoùa vaên chöông voâ cuøng

kyø aûo. Trong khi nhöõng söï vieäc taàm thöôøng tieàm aån bao hieåm hoïa, thì nhöõng ñieàu baát thöôøng kyø quaëc laïi ñöôïc chaáp nhaän mieãn lôøi baøn luaän, vaø yù nghóa hình nhö luoân ôû ngoaøi taàm vôùi. Taùc phaåm Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt chính laø söï suy ngaãm tieáp noái nhöõng chuû ñeà ñaõ xuyeân suoát caùc taùc phaåm tröôùc ñoù cuûa Mu-rakami. Nhöõng caâu chöõ cuûa vaên hoùa ñaïi chuùng, phim aûnh, aâm nhaïc, cuøng caùc caâu chuyeän trinh thaùm keát hôïp vôùi nhau taïo neân moät taùc phaåm khai thaùc ñöôïc caû beà noåi laãn chieàu saâu moät xaõ hoäi Nhaät cuoái theá kæ XX.” (Simon Leake, Ama-zon.com)

~Trong bieån caû meânh moâng kì quaëc nhöng chaúng bao giôø nhaøm chaùn cuûa taùc phaåm naøy, chuùng ta vaãn nhaän ra ñöôïc moät chieác phao cöùu sinh ôû phía chaân trôøi. ( Bill Ott)

~“Kì aûo nhö mô maø ñaày thuyeát phuïc… Murakami laø moät baäc kì taøi.” (Chicago Tribune)

~“Ñaày meâ hoaëc… Noã löïc heát mình cuûa Murakami ñeå ñöa taát caû nhöõng vaán ñeà cuûa xaõ hoäi hieän ñaïi Nhaät Baûn vaøo trong moät chænh theå kieán truùc ngoân ngöõ duy nhaát.” (The Washington Post Book world)

~“Moät böôùc tieán quan troïng trong ngheä thuaät saùng taïo cuûa Murakami… Moät cuoán saùch taùo baïo vaø phong phuù.” (The New York Times Book Reviews)

~“Vôùi Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt, Murakami ñaõ saûi daøi ñoâi caùnh treân ñöôøng bay tuyeät vôøi vaø kì dieäu.” (Philadenphia Inquirer)

~“Ñaày quyeán ruõ… Moät meâ cung ñöôïc thieát keá bôûi ngheä só baäc thaày, vöøa quen thuoäc vöøa môùi laï moät caùch cuoán huùt.” (San Francisco Chronicle)

~“Moät huyeàn thoaïi… moät coâng trình ñieâu khaéc khoâng theå naøo rôøi maét khoûi nhö böùc töôïng hình con chim cuûa Brancusi.” (New York

Magazine)

~“Moät cuoán saùch meâ hoaëc, ñoäc ñaùo… haáp daãn, taùo baïo, bí aån vaø saâu saéc.”(Baltimore Sun)

~“Caùch tö duy lyù thuù cuûa cuoán Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt ñaày nhöõng bí aån, ñöa chuùng ta vaøo ñi saâu

vaøo theá giôùi aûo aûnh cuûa noãi ñau vaø kí öùc theo moät caùch môùi laï. Ñaày thuyeát phuïc vaø khoâng heà giaû

doái.” (Los Angeles Times Book Review)

~“Ñaøo saâu maïnh meõ vaøo nhöõng bí maät choân vuøi cuûa lòch söû Nhaät Baûn… Ñöôïc dòch sang tieáng baûn ñòa moät caùch xuaát saéc.”

(Pico Iyer, Time)

Chaân dung taùc giaû vaø bìa saùch baûn in tieáng Anh

Nhaän ñònh saùchBieân nieân kyù chim vaën daây coùt


Series truyeän “Laõo keïo Goâm” cuûa Andy Stanton daønh cho ñoäc giaû nhí ñaõ ñeán Vieät Nam. Haõy mua cho “con quyû nhoû” nhaø baïn ngay hoâm nay -> nhanam.vn

Thö giaõn :)


ad

obe.

com

Documents

Tạp chí Tranh & Sách