Tạp chí Tranh và Sách

7/18/2019 Tạp chí Tranh và Sách

http://slidepdf.com/reader/full/tap-chi-tranh-va-sach 1/42

tranh sa ùch&

tranh-sach

Hoïa só vôùi myõ caûm nude

100 naêm hoäi hoïa tröøu töôïng

Nhaø vaên treû & vaên hoïc bình daân

Mario vargas Llosa: “Nhaø vaên khoâng theå thoaùt khoûi chính trò”

No.01 - 03/2011ISSN: 0000-0000



nh sa ùch& |No.03/2011 | Trang 2|



tranh 07

~Maøu thôøi gian trong tranh phoá Phaùi 08

~Tö duy vaø caûm xuùc cuûa treû maãu giaùo qua tranh veõ 12

~Hoaøi coå vôùi tranh Ñoâng Hoà 16

~Troø chuyeän vôùi Ngheä nhaân Nguyeãn Ñaêng Cheá 18

~Hoïa só vôùi myõ caûm nude 20

~Tranh Vieät ñang mang “giaù trò aûo” 24

~Toba Mika 16 naêm veõ Vieät Nam treân tranh nhuoäm 26~Maritta Nurmi vaø hôi thôû nhieät ñôùi 30

~Hoäi hoïa Phaùp theá kyû XIX 32

~Hoïa syõ vaø nhaø ñieâu khaéc Edgar Degas 36

~100 naêm hoäi hoïa tröøu töôïng 38

saùch 47

~Toâ Hoaøi - bí aån vaên chöông 48

~Chuyeän cuõ Haø Noäi, cuoán saùch daønh cho ngöôøi yeâu Haø Noäi 50

~Nhaø vaên treû & vaên hoïc bình daân 52

~Nhaø vaên Baûo Ninh & thaân phaän “Noãi buoàn chieán tranh” 56

~Nguyeãn Nhaät AÙnh - nhaø vaên hot nhaát 2010 64

~Vaên hoùa ñoïc thôøi @ 66

~Mario vargas Llosa: “Nhaø vaên khoâng theå thoaùt khoûi chính trò” 70

~Troø chuyeän trong quaùn La Catedral 74

~Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt 76

www.staedtler.com



tranh

Nhöõng ñoâi tình nhaân daïo chôi trong khu vöôøn Montmarte (1887)Vincent van Gogh, 1880-1890 Tranh sôn daàu: 75x112.5 cm

Chaøo! Quyù vò ñoäc giaû ñang caàm treân tay cuoán taïp chíTranh& Saùch soáu tieân, No.01, 3/2011.

Nhö teân goïi, Taïp chí naøy chuyeân saâu veà Tranh & Saùch. Noäi dungong taïp chí ñöôïc vieát bôûi caùc nhaø baùo haøng ñaàu trong lónh vöïc vaêna vaø chính caùc vaên ngheä só ñang hoaït ñoäng trong hai lónh vöïc naøy.

Moät cuoán saùch hay môû ra cho baïn moät chaân trôøi tri thöùc môùi. Moätc tranh ñeïp cho baïn nhöõng caûm nhaän tinh teá veà cuoäc soáng naøy.

anh& Saùch, löu giöõ tri thöùc vaø caùi ñeïp cuûa nhaân loaïi. Vôùi phöôngaâm ñoù, Ban bieân taäp chuùng toâi seõ coá gaéng ñeå giôùi thieäu ñeán Quí

oc giaû nhöõng taùc phaåm hay, nhöõng chaân dung hoïa só, nhaø vaên noåing cuûa Theá giôùi vaø Vieät Nam, nhöõng tö töôûng môùi, nhöõng traøo löuôi... cho ñeán nhöõng vaán ñeà thöïc teá maø cuoäc soáng ñang ñaët ra cho

lónh vöïc naøy. Ñoàng thôøi chuùng toâi cuõng hy voïng cuoán taïp chí seõnôi ñeå Quí ñoäc giaû - coâng chuùng chia seû nhöõng quan ñieåm cuûa mình

oi vôùi nhöõng ngöôøi saùng taïo ngheä thuaät.

Hy voïng Quí vò seõ tìm ñöôïc nhöõng ñieàu thuù vò ôû caùc trang baùo sau!

Ban bieân taäp Tranh & Saùch

a soaïn:

p baùo chí Vaên baèng 2 - Khoùa 2009-2012öôøng ÑH Khoa hoïc Xaõ hoäi & Nhaân Vaên---------------------------------------------------------------------------------------------------ng bieân taäp: Traàn Quoá c Baûooù toång bieân taäp: Nguyeãn Thò Myõ Haøö kyù toøa soaïn: Huyønh Thò Thaùi Quyønheá t keá : nhatoi@xyvn.net--------------------------------------------------------------------------------------------------- vôû, yù kieá n ñoùng goùp xin vui loøng göûi veà Toøa Soaïn---------------------------------------------------------------------------------------------------aá y pheùp soá K2009-12/DH.KHXHNV do Vaên phoøng khoa Baùo Chí caá p ngaøy/02/2011! Cheá baûn vaø in taïi Nhaø in Xuaân Nguyeân. Soá löôïng phaùt haønh 02 baûn.




Queâ höông laø moät “maûnh tình rieâng” ñoáivôùi moãi ngheä só. Sinh ra vaø lôùn leân ôû Haø Noäi, Buøi Xuaân Phaùi ñaõ veõ veà phoá coå vôùitaát caû tình yeâu queâ höông cuûa mình.

Caû cuoäc ñôøi caàm coï, oâng ñaõ veõ raát nhieàu tranhvaø ôû nhieàu theå loaïi khaùc nhau nhöng thaønh coângnhaát vaãn laø tranh sôn daàu taäp trung vaøo ñeà taøiphoá coå Haø Noäi. Tranh phoá coå cuûa oâng baét nguoànöø hieän thöïc Phoá coå Haø Noäi thaäp nieân nhöõng naêm

50, 60, 70 coøn mang ñaäm neùt coå kính. Coù theå noùiaèng phoá coå ñaõ trôû thaønh ngöôøi baïn tri aâm cuûa Buøi

Xuaân Phaùi vaø ngöôïc laïi khoâng bieát töï khi naøo BuøiXuaân Phaùi ñaõ trôû thaønh moät phaàn cuûa phoá coå. Caùcmaûng maàu treân tranh Phaùi thöôøng coù ñöôøng vieànñaäm neùt. Phoá coå trong tranh oâng khoâng nhöõngrôû thaønh chính noù maø coøn gaàn hôn vôùi con ngöôøi,öø beà maët ñeán caûnh quan ñeàu roõ chieàu saâu beânrong. Ngaém tranh phoá coå cuûa Phaùi, ngöôøi xem

nhaän thaáy hoïa só ñaê göûi gaém nhöõng kæ nieäm, nhöõnghoaøi caûm cuøng noãi buoàn man maùc, tieác nuoái baângkhuaân treân töøng neùt veõ, nhö moät döï baùo taát yeáu veàöï ñoåi thay vaø bieán maát cuûa noù.

phoá PhaùiKhaùm phaù ñaàu tieân cuûa hoaï só Buøi Xuaân Phaùi veà phoá laø böùc sôn daàu

“Phoá Haøng Pheøn” (naêm 1940), ñöôïc veõ tröôùc khi oâng vaøo hoïc tröôøng

cao ñaúng Myõ Thuaät Ñoâng Döông. Sau ñoù böùc naøy ñöôïc göûi tham döïtrieån laõm Tokyo (Nhaät Baûn) vaø coù ngöôøi mua ngay laäp töùc.

baøi Buøi Thanh Phöông | aûnh töø Phoøng tröng baøy tranh cuûa Coá hoïa só Buøi Xuaân Phaùi

Maøu thôøi giantrong tranh

Coù theå chia ra maûng ñeà taø i veõ phoá coå Haø Noä icuûa Buøi Xuaân Phaùi ra ba giai ñoaïn: Thôøi kyø Naâu(1960-1970), Thôøi kyø Xaùm (1970-1980) vaø Thôøi kyø Lam (1980-1988).

Thôøi kyø Naâu (1960-1970):Coù theå noùi Thôøi Kyø Naâu mang daáu aán ñaëc tröng

nhaát veà phong caùch, tinh thaàn cuûa Buøi Xuaân Phaùi.Nhöõng böùc veõ trong thôøi kyø naøy phaûn aùnh khungcaûnh cuûa phoá coå Haø Noäi nguyeân chaát nhaát, chöabò söûa sang, côi nôùi. Cuõng khoâng laáy laøm laï khiphaàn nhieàu nhöõng ngöôøi Haø Noäi coù tuoåi vaø amhieåu myõ thuaät thöôøng yeâu thích thôøi kyø naøy hôncaû, trong khi giôùi treû vaø ngöôøi ngoaïi quoác laïi noàngnhieät yeâu thích Thôøi kyø Lam.

Tranh oâng trong giai ñoaïn naøy thöôøng baøng baïcnoãi buoàn da dieát, coâ ñôn, hoaøi coå, nhö tieác nuoái

moät thôøi tuoåi treû ñaõ maát, phoá thöôøng vaéng boùngngöôøi qua, caùc caên nhaø coù cöûa maët tieàn luoân ñoùngchaët vôùi daùng veû traàm maëc, nhöõng maùi nhaø thaâmnaâu cuûa khu phoá coå im lìm döôùi söùc naëng cuûa baàutrôøi xaùm nhö döï baùo moät côn gioâng saép aäp xuoángÑieàu ñaëc bieät laø caùc oâ cöûa chæ ñöôïc moâ taû baèng

moät veät maàu thaãm.Ñaây laø thôøi kyø sung söùc vaø cuõng khoán khoù nhaát

trong söï nghieäp ngheä thuaät cuûa Buøi Xuaân PhaùiOÂng böôùc vaøo cuoäc chôi vôùi hình vaø maàu trong giañoaïn lòch söû traàm luaân cuûa ñaát nöôùc, neân caùc taùcphaåm cuûa oâng nhuoám veû traàm buoàn saâu xa, neùt bai, söï coâ ñôn khoán khoå. Tranh töïa nhö moät phöôngtieän giaûi toûa aån öùc noäi taâm cuõng nhö yù thöùc veà söïbaát löïc cuûa oâng tröôùc thôøi cuoäc.

Hieän nay, nhöõng böùc tranh ñöôïc caùc nhaø söuChaân dung coá hoïa syõ Buøi Xuaân Phaùi

Phoá (1968)

Maøu thôøi gian trong tranh phn cöùu & Lyù luaän




aäp ñaët giaù cao nhaát vaãn thuoäc veà nhöõng taùc phaåmñöôïc veõ trong Thôøi Kyø Naâu. Thí duï nhö böùc “Haø Noäi khaùng chieán” (veõ naêm 1966) thuoäc söu taäpcuûa Traàn Haäu Tuaán ñaõ ñöôïc khôûi giaù laø 200.000USD treân tröôøng quoác teá.

Thôøi kyø Xaùm (1970-1980):Khoâng neân hieåu laø heã thaáy böùc mang toâng

maàu naøo laø xeáp noù vaøo thôøi kyø ñoù. Thöôøng thì caùcchuyeân gia chæ caàn thoaùng nhìn ñaõ bieát ngay böùcranh ñoù ñöôïc veõ vaøo thaäp nieân naøo, bôûi ngoaøi

gam maàu vaø buùt phaùp, ngöôøi ta coøn caên cöù vaøocaûnh vaø ngöôøi trong tranh cuûa oâng.

Thôøi kyø xaùm coù ñieåm noåi baät nhaát laø treân phoá khoâng coøn ngöôøi ñaøn oâng maëc aùo daøi vaø caàm oâ ñireân heø phoá nöõa. Nhöõng ngöôøi baùn dong cuõng coù

rang phuïc khaùc, caùc oâ cöûa soå ñöôïc veõ kyõ löôõng vaøchi tieát hôn, xe boø khoâng ñöôïc pheùp ñi vaøo thaønhphoá nöõa neân khoâng hieän dieän trong tranh oâng.

Trong thaäp nieân 70, hoïa só rôi vaø caûnh khoù khaên,ngaët ngheøo caû veà kinh teá laãn tinh thaàn. Trong nhaätkyù, oâng töøng vieát: “Cuoäc soáng naøo thaáy gì vui?

Chæ thaáy kinh khuûng vaø kinh khuûng”. .... Thôøi kyønaøy Buøi Xuaân Phaùi veõ tranh phoá coå Haø Noäi baèngboät maàu, nhieàu böùc ñöôïc veõ treân giaáy baùo, ñöôïctheå hieän vôùi gam maàu ghi xaùm. Phoá trong tranhoâng ñaõ bôùt ñi veû coâ lieâu, traàm maëc, neùt veõ tungtaåy, nheï nhaøng, nhieàu böùc phoá cuûa oâng ngaû daàntheo höôùng tröøu töôïng, nhieàu böùc mang tính chaáttheå nghieäm... Ñaây laø giai ñoaïn höng phaán vaø ñöôïcsaùng taùc nhieàu tranh cuøng caùc ñeà taø i khaùc trongsöï nghieäp cuûa oâng.

Thôøi kyø Lam (1980-1988):8 naêm cuoái cuøng cuûa cuoäc ñôøi, taùc phaåm cuûa hoaï

só Buøi Xuaân Phaùi ñöôïc môøi ñi trieån laõm ôû nhieà u nöôùc,neân coâng chuùng Vieät vaø theá giôùi bieát ñeán teân tuoåi oângnhieàu hôn. Luùc naøy tranh phoá cuûa oâng môùi nheï nhoõmhôn, xuaát hieän nhöõng gam maàu aám cuûa naéng, cuûa taø

aùo ñoû qua ñöôøng...Giaù trò cuûa caùc phoá coå laø giaù trò cuûa thôøi gian laéng

ñoïng ôû nhöõng maùi ngoùi, nhöõng böùc töôøng reâu phongcuûa chuùng. Buøi Xuaân Phaùi cuõng ñaõ töøng nhaän xeùt laøtrong söï reâu phong coå kính coù “maøu thôøi gian”. Thôøigian cuõng ñaõ laøm cho caùc böùc tranh cuûa oâng caøng ngaøy

caøng coù giaù trò ,töø choã moãi böùc chæ ñoåi ñöôïc vaøi laïngcaø pheâ, daêm bao thuoác laù döôùi thôøi bao caáp, ñeán choã moãi böùc laø caû moät gia taøi theo qui luaät “giaù trò thaëng döcuûa thôøi gian”. Tuy nhieân, thôøi gian ñaõ laøm ñieàu naøyquaù chaäm ñoái vôùi caù nhaân Buøi Xuaân Phaùi, hay noùi caùchkhaùc laø oâng ñaõ khoâng ôû laïi traàn theá ñeå thuï höôûng thaønhquaû lao ñoäng ngheä thuaät cuûa mình.

“Phoá Phaùi” duø coù xuaát hieän con ngöôøi hay khoângñeàu coù moät khoâng gian ñaëc bieät. Khoâng gian aáy coù khi nhö cheát laëng cuøng thôøi gian, coù khi laïi nhö ñangchuyeån ñoäng. Caûnh vaät coù theå hieän höõu ngay ñaáynhöng cuõng coù theå laø thuoäc veà moät theá giôùi khaùc - theágiôùi taâm hoàn Buøi Xuaân Phaùi.

Töø thaäp nieân 60 cuûa theá kyû tröôùc, oâng ñaõ ñöôïc ghinhaän laø moät hoïa syõ baäc thaày trong laøng hoäi hoïa VieätNam vôùi moät thöù ngoân ngöõ hoäi hoïa môùi meû. Haøngngaøn böùc tranh, haøng vaïn ngoâi nhaø, haøng traêm böùcchaân dung… döôùi neùt veõ cuûa oâng ñeàu mang thöù hoànphaùch laï kyø, coù tieát taáu rieâng vaø aån chöùa moät tình yeâuthieát tha daønh cho Haø Noäi. Cuõng bôûi theá maø ngöôøi yeâutranh phoá Phaùi muoán tìm vaø löu giöõ laïi buùt hoïa cuøngoâng. AÂu cuõng laø muoán gìn giöõ cho muoân ñôøi sau thaáyñöôïc veû ñeïp cuûa moät Haø Noäi coù neùt phaûng phaát u buoànnhöng ñaày hoaøi nieäm, thaân thöông./.

P h o á ( 1 9 7 3 )

Phoá (1982)

ôøi gian trong tranh phoá Phaùi Maøu thôøi gian trong tranh ph

Phoá (1987)




laø “hình ngheä thuaät” thöïc söï cuûa taùc phaåm. Treû caøng nhoû caøng ít quan taâm tôùi söï ñaùnh giaù thaåmmyõ cuûa ngöôøi xem maø chæ coá gaéng truyeàn ñaït,giuùp ngöôøi xem hieåu ñöôïc nhöõng suy nghó, thaùiñoä, tình caûm cuûa mình qua nhöõng gì ñöôïc mieâu taû.

Cuøng vôùi tính duy kæ, tính khoâng chuû ñònh cuõnglaø moät ñaëc ñieåm taâm lyù raát ñaëc tröng taïo cho tranhveõ cuûa treû coù veû haáp daãn rieâng. Do ñoù, treû chöa coùkhaû naêng ñoäc laäp suy tính coâng vieäc moät caùch chitieát, caùc yù ñònh mieâu taû cuûa treû thöôøng naûy sinhmoät caùch tình côø(2).

Ban ñaàu laø nhöõng kieán thöùc, kyõ naêng cô baûn,theo thôøi gian, qua luyeän taäp, daàn daàn treû tích luyõ ñöôïc kinh nghieäm vaø phaùt trieån khaû naêng thaåmmyõ, naêng khieáu thaåm myõ. Theá giôùi trong maét treû

thô laø moät theá giôùi sinh ñoäng, röïc rôõ saéc maøu vaø ñöôïc treû theå hieän nhöõng ñieàu treû muoán noùi quanhöõng “taùc phaåm ngheä thuaät” mang daáu aán cuûarieâng mình. Nhöõng gì treû mieâu taû trong tranh veõ theå hieän trí töôûng töôïng voâ cuøng phong phuù, ñaùngyeâu vaø ngoä nghónh. Maøu saéc, ñöôøng neùt maø treû veõnhieàu khi phi lí, traùi vôùi thöïc teá nhöng laïi voâ cuøngcoù lí khi nghe treû lí giaûi. Ví duï: treû veõ nhöõng ñöôøngngoaèn ngheøo sau con gaø vaø baûo ñoù laø con gaø ñangñi veä sinh. Chuùng ta thöôøng coù thoùi quen duøng

maøu saéc thöïc teá ñeå toâmaøu nhöng vôùi treû maøusaéc khoâng nhaát thieát laø maøu xanh toâ laù caây,maøu naâu toâ cho maëtñaát..., ñieàu thuù vò nhaátkhi khaùm phaù caùc taùcphaåm cuûa treû laø nhöõngñieàu dieãn giaûi thuù vòñaèng sau nhöõng neùt veõ ngoä nghónh, ngaây thô.

Khaû naêng theå hieän töduy hình töôïng vaø xuùccaûm, tình caûm trongtranh veõ cuûa treû ñöôïcphaùt trieån theo töønglöùa tuoåi.

Treû 3 tuoåi laø kieåu töduy tröïc quan- haønhñoäng chuyeån sang kieåutö duy tröïc quan - hình

töôïng (chuyeån tö duy töø bình dieän beân ngoaøi thaønhnhöõng haønh ñoäng ñònh höôùng beân trong theo côcheá nhaäp taâm). Tö duy cuûa treû ñaõ ñöa vaøo nhöõnghình aûnh hieän coù trong oùc chöù khoâng chæ döïa vaøonhöõng haønh ñoäng dieãn ra baèng tay(3).

Treû tö duy theá giôùi xung quanh baèng con maétngaây thô trong saùng vaø non nôùt. Khi coù theå caàmbuùt trong tay thì moät trong nhöõng hoaït ñoäng thuùvò nhaát cuûa treû laø ngueäch ngoaïc nhöõng hình thuøtreân giaáy. Treû veõ khoâng theo moät tieâu chuaån veà kyõthuaät nhö boá cuïc, phoái maøu hay phaûi gioáng thöïcVôùi nhöõng böùc veõ hình thuø kì laï laï i laø moät thoângñieäp hay moät baûn “moâ taû baûn thaân” khaù phongphuù. Qua ñoù treû baøy toû moät caùch hoaøn toaøn voâthöùc nhöõng gì caùc em ñaõ thaáy, ñaõ hình dung vaøcaû nhöõng mong öôùc thaàm kín cuûa mình. Ñieàu naøy

“thöïc” hôn raát nhieàu nhöõng gì caùc em ñaõ veõ döôùsöï höôùng daãn cuûa ngöôøi lôùn.

Khaû naêng söû duïng ñöôøng neùt, hình daïng nhönhöõng phöông tieän truyeàn caûm, theå hieän ôû möùcñoä tích cöïc vaø töông ñoá i chuaån xaùc trong vieäc theåhieän caùc söï vaät coù hình daïng troøn, hình vuoânghình tam giaùc, linh hoaït söû duïng phöông thöùc veõcaùc söï vaät ñôn giaûn maø treû quan saùt ñöôïc trongmoâi tröôøng xung quanh. Maëc duø caùc hình veõ ôû ñoätuoåi naøy taïo neân coøn thaät sô löôïc, aáu tró vaø khoùhieåu ñoái vôùi ngöôøi lôùn nhöng trong con maét treû thôchuùng laïi raát soáng ñoäng vaø nhö thaät. Ñaây laø moätñaëc ñieåm maø ngöôøi lôùn caàn chuù yù taän duïng ñeåphaùt trieån höùng thuù, tö duy vaø töôûng töôïng saùngtaïo cuûa treû trong tranh veõ(4). Ngoaøi ra ôû löùa tuoånaøy treû thöôøng coù xu höôùng duøng maøu töï do theåhieän theo yù thích, khoâng nhaát thieát gioáng vôùi maøusaéc cuûa vaät thaät(5). Vì ñaëc ñieåm naøy maø xem tra-nh treû em chuùng ta coù caûm nhaän raèng, treû thöôøngphaù vôõ hình aûnh troïn veïn cuûa söï vaät thaønh nhöõng

boä phaän rôøi raïc khi chuùng veõ moãi boä phaän, moãi chtieát cuûa hình veõ baèng moät maøu khaùc nhau.

Treû 4 tuoåi baét ñaàu suy nghó, xem xeùt hoaït ñoänglöïa choïn phöông phaùp, phöông tieän ñeå giaûi quyeátnhieäm vuï tö duy sao cho phuø hôïp. Nhôø coù söï phaùttrieån ngoân ngöõ treû xuaát hieän loaïi tö duy tröøu töôïngphaàn lôùn treû ñaõ bieát khaû naêng suy luaän. ôû cuoái tuoånaøy treû thöôøng söû duïng kí hieäu, sô ñoà ñeå laøm ñieåmtöïa. Haønh ñoäng tö duy loâ gíc phaùt trieån nhôø khaûnaêng söû duïng kí hieäu daàn daàn treû ñaõ coù tö duy tröøu

Hoaït ñoäng veõ laø moät trong nhöõng noäidung giaùo duïc thaåm myõ nhaèm phaùttrieån toaøn dieän cho treû maãu giaùo, thoângqua ñoù phaùt trieån caûm giaùc, tri giaùc,

phaùt trieån khaû naêng caûm thuï vaø khaû naêng saùngaïo, ñoàng thôøi veõ coøn laø söï bieåu loä thaùi ñoä, tình

caûm yeâu gheùt cuûa treû ñoái vôùi theá giôùi xung quanh.

Ñoái vôùi treû, theá giôùi xung quanh thaät môùi meû

vaø lyù thuù, treû luoân muoán thoâng qua moïi phöôngieän ñeå bieåu ñaït nhöõng caûm xuùc cuûa mình. Trongñieàu kieän khaû naêng ngoân ngöõ phaùt trieån chöa hoaønhieän thì hoäi hoïa laø phöông tieän ñeå bieåu ñaït hieäu

quaû nhaát, lyù thuù nhaát, ñaëc bieät laø vôùi treû ôû gaàn tuoåiñi hoïc lôùp moät. Hôn theá nöõa, tranh veõ cuõng laø moätphöông phaùp truyeàn ñaït thoâng tin khaù hieäu quaû cuûa treû.

Trong cuoäc soáng haøng ngaøy, treû ñaõ tieáp thu moätöôïng tri thöùc ñaùng keå veà theá giôùi xung quanh doreû tröïc tieáp nhìn thaáy, nghe thaáy vaø sôø thaáy hoaëc

do ngöôøi lôùn keå laïi qua caùc caâu chuyeän, phim aûnh.Töø ñoù theá giôùi bieåu töôïng cuûa treû cuõng phong phuùdaàn leân vaø laøm naûy sinh tính ham hieåu bieát, höùnghuù nhaän thöùc, muoán khaùm phaù nhöõng ñieàu môùiaï. Xuaát phaùt töø ñoù treû baét ñaàu quan taâm ñeán caùckieåu daùng, caùch trang trí, thieát keá, boãng keát hôïpaïi vôùi nhau vaø ñöôïc treû theå hieän qua tranh veõmoät caùch tröôïng tröng. Nhöõng neùt veõ nghueächngoaïc, hoàn nhieân, heát söùc bình dò nhöng raát caànhieát trong quaù trình hình thaønh khaû naêng caûm thuï

caùi ñeïp vaø khaû naêng tö duy saùng taïo cuûa treû. Töønhöõng neùt veõ, böùc tranh ñoù chính laø caûm xuùc, tìnhcaûm laø öôùc mô maø treû ñaõ theå hieän treân trang giaáy.

Löùa tuoåi maãu giaùo laø löùa tuoåi traøn ngaäp xuùc caûm,phaùt trieån trí toø moø, trí töôûng töôïng bay boång, khaû naêng lieân töôûng maïnh. Vì vaäy ñaây laø giai ñoaïn toáiöu, laø “maûnh ñaát” maøu môõ ñeå gieo haønh vi saùngaïo. Moïi treû em ñeàu tieàm aån naêng löïc saùng taïo,öï saùng taïo cuûa treû khoâng gioáng söï saùng taïo cuûa

ngöôøi lôùn. Saùng taïo cuûa ngöôøi lôùn laø taïo ra caùi môùi,

caùi ñoäc ñaùo, gaén vôùi tính chuû ñích, coù tính beànvöõng vaø thöôøng laø keát quaû cuûa quaù trình noã löïctìm toøi... Söï saùng taïo cuûa treû em laïi khaùc, thöôøngbaét ñaàu baèng söï taùi taïo, baét chöôùc, moâ phoûng vaøthöôøng khoâng coù tính chuû ñích. Söï saùng taïo cuûatreû em phuï thuoäc nhieàu vaøo caûm xuùc, vaøo tìnhhuoáng vaø thöôøng keùm beàn vöõng. Do ñoù tranh veõcuûa treû nhoû chöa phaûi laø nhöõng taùc phaåm ngheäthuaät thöïc thuï. Moät ñaëc ñieåm roõ neùt trong tranh

veõ cuûa treû laø tính duy kæ. Tính duy kæ laøm cho treûñeán vôùi tranh veõ moät caùch deã daøng: treû saün saøngveõ baát cöù caùi gì, khoâng bieát sôï, khoâng bieát tôùi khoùkhaên trong mieâu taû. Caøng nhoû tuoåi treû caøng deãlöïa choïn ñoái töôïng mieâu taû, bôûi leõ ñoái töôïng ñoùthöôøng laø caùi treû thích, treû muoán chöù khoâng phaûilaø caùi deã veõ (1).

Moái quan taâm chính trong tranh veõ cuûa treû taäptrung vaøo söï theå hieän, bieåu caûm chöù chöa phaûi

Tö duy vaø caûm xuùc cuûa treû maãu giaùo qua tranh veõbaøi Ngoâ Baù Coâng

n cöùu & Lyù luaän Tö duy vaø caûm xuùc cuûa treû maãu giaùo qua tr




mô cuûa mình qua nhöõng böùc tranh treû veõ.

Qua 3 löùa tuoåi ta coù theå thaáy raèng khaû naêng caûmnhaän vaø theå hieän caùch veõ cuûa treû coù söï thay ñoåi roõreät veà caû tö duy cuõng nhö trí töôûng töôïng vaø saùngtaïo. Ñieàu ñoù cho ta thaáy hoaït ñoäng veõ cuûa treû maãugiaùo laø hoaït ñoäng treû söû duïng heä thoáng caùc bieåutöôïng myõ thuaät mang tính hình hoïc khoâng gianña daïng ñeå theå hieän nhöõng caûm xuùc vaø tình caûmchính baûn thaân treû. Caûm nhaän myõ thuaät qua tranhveõ vöøa laø söï caûm nhaän veà caù i ñeïp cuûa taùc phaåmthoâng qua caûm giaùc vaø tri giaùc. Ñoàng thôøi vöøa laø quaù trình tieáp nhaän vaøo beân trong cuûa nhöõng caûmxuùc phaùn ñoaùn. Vì vaäy tranh veõ coù giaù trò giaùo duïcraát lôùn ñoái vôùi treû maãu giaùo.

Treû em noùi chung ñeàu thích veõ tranh maëc duø ñoù laø nhöõng böùc tranh veõ theo caûm höùng, daãu ñoängtaùc coøn vuïng veà nhöng treû vaãn muoán theå hieän “taøinaêng” cuûa mình. Treû ñöôïc töï do töôûng töôïng, boäcloä nieàm vui, yù thích cuûa mình trong tranh veõ. Chameï, coâ giaùo vaø caûnh vaät luoân laø ñoái töôïng treû mu-oán theå hieän ñaàu tieân vaø laø hình töôïng ngheä thuaätquan troïng, coù taùc duïng gôïi môû khaû naêng hoäi hoïa

cuûa treû. Boài döôõng naêng löïc hoäi hoïa cho treû caànñöôïc baét ñaàu khi treû coøn nhoû tuoåi. Ngöôøi lôùn caànhöôùng daãn treû veõ moät caùch phuø hôïp, ñuùng vôùi löùatuoåi keát hôïp vôùi reøn kyõ naêng cô baûn ñeå khai thaùcvaø phaùt huy ñöôïc trí töôûng töôïng saùng taïo cuõngnhö naêng löïc beân trong cuûa treû. Nhöõng hoaït ñoängveõ tranh ñoái vôùi treû maãu giaùo vöøa coù giaù trò giaùoduïc saâu saéc, vöøa tích hôïp ñöôïc taát caû caùc lónhvöïc phaùt trieån khaùc. Vì vaäy caùc baäc cha meï khoângnhìn nhaän moät caùch phieán dieän ñoái vôùi nhöõng böùctranh cuûa con caùi mình maø caàn coù thaùi ñoä aân caànquan taâm, hoûi han treû xem vì sao treû laïi laøm nhövaäy, veõ nhö theá coù yù nghóa gì? Ñieàu ñoù seõ giuùpcha meï, coâ giaùo hieåu ñöôïc nhöõng nhaän thöùc, suynghó veà theá giôùi xung quanh, töø ñoù giuùp treû theåhieän ñöôïc söï hieåu bieát phong phuù veà cuoäc soáng

ñôøi thöôøng thoâng qua nhöõng böùc tranh cuûa treûÑoàng thôøi, veõ tranh coøn giuùp treû coù ñöôïc nhöõnggiaây phuùt thö giaõn, saùng taïo cuõng nhö khaû naêngdieãn ñaït cuûa treû. Chuùng ta phaûi ñaët mình vaøo vò trcuûa treû, quan saùt, tö duy theo caùch cuûa treû thì môùhieåu ñöôïc tranh cuûa treû muoán noùi gì./.

öôïng- khaùi quaùt khi giaûi quyeát caùc nhieäm vuï tríueä(6). Nhôø ñoù treû ñaõ baét ñaàu hieåu ñöôïc chöùc naênghaåm myõ cuûa caùc ñöôøng neùt, caùc hình daïng. ôû tuoåi

naøy, treû coù khaû naêng phaân bieät vaø hoïc ñieàu chænhñöôøng neùt ñeå veõ nhieàu loaïi hình hoïc coù quan heä gaàn guõi vôùi nhau nhö hình troøn, hình oâ van, hìnhvuoâng, hình chöõ nhaät, caùc hình daïng tam giaùcnhö caây, nhaø, oâ toâ, con vaät, nhaân vaät..., khaû naêngnaøy taïo ñieàu kieän cho treû deã daøng môû roäng phaïmvi caùc ñoái töôïng mieâu taû töï choïn. Tuy nhieân, caùchình veõ cuûa treû coøn mang naëng tính laép raùp vaø coøngaàn guõi vôùi caùc hình hoïc cô baûn. ôû löùa tuoåi naøy,reû veõ maøu töông öùng vôùi maøu cuûa moïi vaät trong

hieän thöïc. Trong quaù trình veõ, treû baét ñaàu nhaänbieát, phaân bieät maøu saéc thaät cuûa moät soá ñoà vaät,hoa quaû nhö moät daáu hieäu baét buoäc, nhö neùt ñaëchuø cuûa moïi vaät vaø veõ hình baèng maøu “qui ñònh

baét buoäc” ñoù maø khoâng quan taâm tôùi söï bieá n ñoåimaøu saéc raát sinh ñoäng do ñaëc ñieåm chieáu saùng,ñaëc ñieåm thôøi gian, khoâng gian trong hieän thöïc(7).

Treû 5 tuoåi hình thaønh kieåu tö duy môùi- tröïcquan sô ñoà giuùp treû hieåu ñöôïc nhöõng thuoäc tínhbaûn chaát cuûa söï vaät hieän töôïng. Ñaây laø moät böôùc

ngoaët trong söï phaùt trieån tö duy cuûa treû chuyeån töø tính hình töôïng sang tính tröøu töôïng(8). ôû tuoåi naøydo söï phaùt trieån veà theå löïc, cô baép vaø söï kheùo cuûavaän ñoäng, treû ñaõ coù khaû naêng taïo neân caùc ñöôøngneùt vôùi tính chaát khaùc nhau khaù phöùc taïp. Cuøngvôùi söï taêng leân ngaøy caøng phong phuù cuûa caùckinh nghieäm nhaän thöùc, caùc aán töôïng, xuùc caûm,tình caûm, treû baét ñaàu nhaän ra ñöôïc söï haïn cheá vaøveû haáp daãn cuûa caùc hình veõ khaù i quaùt vôùi nhöõngñöôøng neùt ñôn ñieäu, sô löôïc. Ñaëc bieät treû ôû tuoåinaøy khaù linh hoaït trong vieäc bieán ñoåi, phoá i hôïptính chaát cuûa ñöôøng neùt vaø hình theå ñeå theå hieänhình veõ ñoäc ñaùo, raát rieâng cuûa moãi hình töôïng, söïvaät cuï theå. ôû ñoä tuoåi naøy nhieàu treû ñaõ coù voán hieåubieát khaù phong phuù veà caûm giaùc maøu saéc, ñaõ coùkhaû naêng ñoäc laäp quan saùt ñeå thaáy ñöôïc veû linhhoaït trong söï thay ñoåi maøu saéc cuûa caùc söï vaäthieän töôïng trong hieän thöïc vaø laøm quen qua quaùtrình tri giaùc vôùi moät soá caùch phoái hôïp maøu saéc(9).Tính tích cöïc quan saùt, nhaän thöùc chính laø ñieàukieän giuùp treû bieát söû duïng maøu saéc moät caùch sinhñoäng ñeå theå hieän moät caùch saùng taïo noäi dung tra-nh veõ, qua ñoù maø bieåu loä suy nghó, tình caûm, öôùc

Taøi lieäu tham khaûo

1 2.4.5.7.9. Leâ Thanh Thuûy. Phphaùp toå chöùc hoaït ñoäng taïo hình cmaàm non. NXB ÑHSPHN. 2006.

3.6.8. Nguyeãn aùnh Tuyeát, NguyeãNhö Mai, Ñinh Thò Kim Thoa. Tahoïc treû em löùa tuoåi maàm non. NXB

SPHN. 2004.10. Xem vaø daïy veõ moät soá giôø

khieá u cuûa 4 tröôøng maàm non: MaàmHoa Hoàng, Maàm non Hoïa Mi. QuaäGiaáy, Maàm non Ñoáng Ña, MaàmTrung Töï .Quaän Ñoá ng Ña.

Tö duy vaø caûm xuùc cuûa treû maãu giaùo qua trvaø caûm xuùc cuûa treû maãu giaùo qua tranh veõ




”Maøu daân toäc saùng böøng treân giaáy ñieäp”Giaùp Teát neân khoâng khí khaép laøng nhoän nhòp

laém. Giaáy maøu phôi treân caùc bôø töôø ng, goùc saânröïc rôõ caû laøng. Baây giôø soá gia ñình chuyeân laøm veà tranh Ñoâng Hoà coøn laïi khoâng nhieàu, khieán nhöõnggì coøn löu laïi caøng trôû neân quyù giaù.

Khoâng ai bieát chính xaùc ngheà tranh Ñoâng Hoà rañôøi töø bao giôø, nhöng caên cöù vaøo caùc gia phaû tronglaøng thì muoän nhaát laø vaøo ñôøi Leâ, töùc laø caùch ñaâykhoaûng 500 naêm. Ñaëc tröng laøm neân neùt rieâng coù cuûa tranh Ñoâng Hoà laø tranh baét buoäc veõ treân giaáy

doù. Giaáy doù laøm töø voû caây doù, phuû leân moät lôùp boätlaøm töø voû ñieäp.

Maøu ñeå veõ thì hoaøn toaøn laøm töø chaát lieäu töï nhieân nhö: maøu xanh töø laù chaøm, maøu ñoû töø soûison, maøu ñen töø than laù tre, maøu vaøng töø hoa hoøe,maøu traéng töø voû ñieäp…Ban ñaàu tranh laøm ra phaànnhieàu mang maøu saéc tín ngöôõng, daàn daàn môûroäng ñeå trang trí nhaø cöûa, phaûn aùnh sinh hoaït ñôøithöôøng cuõng nhö phaûn aùnh öôùc mô nguyeän voïngcuûa nhaân daân.

Veà Ñoâng Hoà, baïn coøn coù dòp ñi qua nhöõng trieànñeâ quanh co, thanh bình vôùi nhöõng luõy tre xanhvaø caùnh ñoàng roäng raõi. Töø ñaây coøn coù theå ñi thamquan moät soá nôi nhö chuøa Daâu, chuøa Buùt Thaùp,laêng Kinh Döông Vöông. Quaû ñuùng vôùi hình aûnhlaøng queâ Kinh Baéc yeân bình truø phuù thöôøng bieátñeán trong thô.

Thôøi gian gaàn ñaây ngaøy caøng coù nhieàu du khaùchnöôùc ngoaøi tìm ñeán vôùi Ñoâng Hoà. Laøng Ñoâng Hoà ñang caàn ñöôïc ñaùnh thöùc, ñeå moãi du khaùch moätlaàn böôùc chaân ñeán ñaây ñeàu thaáy caàn phaûi quay trôû laïi, nhö lôøi ca xöa nhaén nhuû:

“Duø ai buoân baùn traêm beà

Nhôù ñeán thaùng chaïp thì veà buoân tranh”

./.

Tranh Ñoâng Hoà phaûn aùnh cuoäc soáng hoànnhieân vaø öôùc mô giaûn dò cuûa ngöôøi daânqueâ vôùi haøng traêm maãu tranh ôû 5 loaïichính: Tranh thôø, tranh lòch söû, tranh

chuùc tuïng, tranh sinh hoaït vaø truyeän tranh. Ñi töø cuoäc soáng lao ñoäng, laïi ñöôïc nhöõng baøn tay ngheä nhaân tinh teá phaûn aùnh, tranh Ñoâng Hoà soáng ñoängvaø raát coù hoàn.

Caùi reùt ngoït cuoái naêm khoâng laøm vôi ñi nieàmnao nöùc, cho chuùng toâi tìm veà laøng Ñoâng Hoà (xaõ Song Hoà, huyeän Thuaän Thaønh, tænh Baéc Ninh) -

vuøng ñaát ñaõ noåi tieáng suoát 5 theá kyû qua vôùi moätdoøng tranh daân gian ñöôïc coi nhö di saûn vaên hoùakhoâng theå thieáu cuûa ngöôøi Vieät.

Qua chôï Hoà, trieàn ñeâ ñaày gioù ñöa chuùng toâi ñeánlaøng tranh naèm neùp mình thô moäng beân doøngsoâng Ñuoáng - caùi mieàn queâ nhoû beù ñaõ trôû thaønhcaûm höùng cuûa bao nhaø thô teân tuoåi: Tuù Xöông,Nguyeãn Bính, Hoaøng Caàm, Ngoâ Vaên Phuù, Cheá Lan Vieân...

HOAØI COÅ VÔÙI TRANH

ÑOÂNG

HOÀbaøi Tuøng Laâm

uaät Vieät Hoaøi coå vôùi tranh Ño




ñeå khi nhaéc ñeán, ngöôøi meâ tranh coù theå bieát ñöôïc.Nhöng coù theå noùi ñaëc ñieåm noåi baät laøm neân neùtrieâng cuûa tranh Ñoâng Hoà ñoù laø tranh in treân giaáyñieäp baèng nhöõng baûn khaéc. Nhöõng ngheä só saùngtaùc tranh daân gian söû duïng tính öôùc leä trong boá cuïc cuõng nhö trong caùch mieâu taû veà hình khoái vaømaøu saéc, do ñoù khi xem tranh ta thöôøng baé t gaëpcaùi thuù vò ôû nhöõng neùt ngaây ngoâ ñôn giaûn vaø gaànguõi vôùi cuoäc soáng. Coù leõ chính vì vaäy maø khi xemtranh, ngöôøi xem coù theå thaáy neùt bình dò nhöngmang ñaäm tình queâ höông, xöù sôû.

T&S: Xöa kia, laøng Hoà voán ôû ngoaøi baõi ven soângHoàng, laøng thöôøng bò luït neân caùc baûn khaéc ñeå intranh vaø ñoà ngheà laøm tranh thöôøng bò nöôùc luõ cuoántroâi. Moät nguyeân nhaân nöõa khieán cho nhöõng baûn

khaéc tranh khoâng coøn ñoù laø quaù trình hoä i nhaäp caùcneàn vaên hoùa töø nöôùc ngoaøi vaøo khieán cho tranhÑoâng Hoà bò boû queân moät thôøi gian khaù daøi. Ñoù coù phaûi laø nguyeân nhaân ñeå oâng coá coâng khoâi phuïc vaø phaùt trieån doøng tranh cuûa queâ höông mình?

NN-NÑC: Ñuùng laø tranh Ñoâng Hoà ñaõ traûi quabieát bao khoù khaên bôûi nhöõng bieán ñoåi cuûa thieânnhieân vaø cuûa lòch söû. Toâi laø ngöôøi con cuûa laøng Hoà,ngay töø khi môùi sinh ra ñaõ quen vôùi tieáng giaõ giaáy,tieáng ñuïc goã laøm baûn khaéc. Leân 10 tuoåi toâi ñaõ ñöôïcñeán chôï tranh hoïp taïi ñình laøng vaøo dòp Teát ñeánXuaân veà. Gia ñình toâi ñeán baây giôø cuõng ñaõ coù 20ñôøi laøm tranh. Coù theå noùi nhöõng thaêng traàm cuûalaøng tranh ñaõ aûnh höôûng raát lôùn ñeân cuoäc soángcuûa gia ñình toâi. Khi ngheà laøm tranh bò mai moä t,toâi cuõng ñaõ suy nghó ñeå laøm sao gìn giöõ ñöôïc ngheàmaø cha oâng ñeå laïi, cuõng laø ñeå löu giöõ laïi moät neùtvaên hoùa laøng Hoà. Naêm 1980, khi nghæ höu taïiNXBVaên hoùa daân toäc (nay laø NXB Vaên hoùa - Thoâng tin)trôû veà laøng, toâi ñaõ laën loäi mua laïi nhöõng böùc tranhcoå coøn löu laïc ñaâu ñoù trong caùc nhaø daân, töø nhöõng

böùc tranh ñoù, toâi nghieân cöùu ñeå veà phuïc cheá laï inhöõng baûn khaéc goã. Ñeán nay, ngoaøi nhöõng baûnkhaéc coå quyù giaù, soá baûn khaéc maø toâi söu taàm vaøcheá taùc ñaõ hôn 1.000 baûn.

T&S: Baèng chính tình yeâu vaø taâm huyeát cuûamình vaø cuõng baét nguoàn töø yù töôûng phaùt trieåndoøng tranh naøy, oâng ñaõ thaønh laäp “Trung taâmgiao löu vaên hoùa daân gian tranh Ñoâng Hoà” ngaychính maûnh ñaát ñaõ saûn sinh ra doøng tranh daângian Ñoâng Hoà nöùc tieáng moät thôøi?

NN-NÑC: Coù theå noùi, ñaây laø coâng söùc hôn 30naêm qua cuûa toâi vaø caû gia ñình. YÙ töôûng thaønh laäptrung taâm cuõng baét nguoàn töø mong muoán gìn giöõnhöõng böùc tranh cuûa laøng Hoà. Nhöng, chæ löu giöõkhoâng thì ñeán moät ngaøy naøo ñoù, tranh Ñoâng Hoàseõ chæ coøn toàn taïi trong caùc vieän baûo taøng maø thoâiChính vì vaäy, toâi xaây döïng trung taâm vôùi moâ hìnhvöøa laø nôi tröng baøy, vöøa laø nôi saûn xuaát vaø giôùthieäu 180 loaïi tranh khaùc nhau. Du khaùch khi ñeánvôùi trung taâm vöøa ñöôïc xem tranh, vöøa ñöôïc xemcaùch laøm tranh qua töøng coâng ñoaïn.

T&S: Phaùt huy tính daân toäc voán coù trong tranhÑoâng Hoà coäng vôùi kieán thöùc myõ thuaät hoïc ñöôïc taïTröôøng Myõ ngheä Ñoâng Döông (nay laø Ñaïi hoïc Myõthuaät coâng nghieäp) oâng ñaõ veõ ñöôïc taát caû 15 böùc

tranh treân chaát lieäu tranh daân gian Ñoâng Hoà... ñaõghi daáu aán caùi teân Nguyeãn Ñaêng Cheá trong loøngnhöõng ngöôøi yeâu tranh Ñoâng Hoà. Vaäy hieän nayoâng ñaõ laøm gì ñeå khôi maïch soáng cho doøng tranhdaân gian naøy?

NN-NÑC: Ñaây chính laø ñieàu toâi traên trôû nhaát töøkhi coù yù thöùc phaùt trieån laïi ngheà tranh Ñoâng HoàTranh muoán soáng ñöôïc thì ngoaøi giaù trò veà vaênhoùa, coøn phaûi gaàn guõi vaø gaén lieàn vôùi cuoäc soángcuûa con ngöôøi. Ngoaøi nhöõng böùc tranh ñöôïc intreân giaáy truyeàn thoáng, toâi coøn in thaønh caùc taámthieäp nhoû baèng baøn tay ñeå tieän söû duïng vaø khoângkeùm phaàn tinh xaûo, laïi coù nhöõng böùc tranh khoå to,ñeå trong khung kính vôùi ñöôøng vieàn tinh teá taïo chongöôøi xem caûm giaùc vöøa sang troïng nhöng cuõngkhoâng maát ñi tính daân daõ voán coù cuûa tranh ÑoângHoà. Toâi coøn ñoùng tranh thaønh nhöõng quyeån lòchbaèng maønh truùc vöøa ñoäc ñaùo vöøa coù giaù trò söû duïngcao. Coù raát nhieàu khaùch du lòch nöôù c ngoaøi ñeántrung taâm ñeå mua nhöõng saûn phaåm naøy. Ñieåmñaùng möøng nöõa laø trung taâm ñaõ nhaän ñöôïc nhöõng

hôïp ñoàng xuaát khaåu tranh ra nöôùc ngoaøi. Nhöngñoù chæ laø nhöõng khôûi ñaàu ñeå phaùt trieån ngheà tranhcoøn laâu daøi, toâi muoán cho moïi ngöôøi hieåu bieát veàgiaù trò cuûa tranh neân ñaõ bieân soaïn cuoán saùch gaàn300 trang, xuaát baûn baèng song ngöõ Anh - Vieät vôùmuïc ñích giôùi thieäu nhöõng giaù trò ñaëc saéc cuûa doøngtranh daân gian Ñoâng Hoà tôùi ñoâng ñaûo coâng chuùngtrong vaø ngoaøi nöôùc. Hy voïng nhöõng vieäc toâi laømngaøy hoâm nay seõ goùp phaàn phaùt trieån ngheà tranhÑoâng Hoà./.

T&S: Xin oâng cho bieát nhöõng neùt rieâng bieät cuûadoøng tranh Ñoâng Hoà so vôùi nhöõng doøng tranh daângian khaùc cuûa Vieät Nam?

Ngheä nhaân Nguyeãn Ñaêng Cheá (NN-NÑC): TranhÑoâng Hoà laø moät trong 3 doøng tranh daân gian toàn taïiôû mieàn Baéc Vieät Nam. Traûi qua nhöõng bieán coá lòchsöû, moãi doøng tranh coù soá phaän rieâng, trong ñoù tranhÑoâng Hoà hay teân ñaày ñuû laø tranh khaéc goã daân gianÑoâng Hoà ñaõ chöùng minh ñöôïc söùc maïnh tröôøng toàncuûa noù ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån cho ñeán ngaøy nay. Coùtheá noùi moãi doøng tranh ñeàu coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng

Troø chuyeän vôùi ngheä nhaân

NGUYEÃN ÑAÊNG CHEÁNgöôøi khôi maïch cho tranh Ñoâng Hoà

Moät doøng tranh daân gian coù tuoåi vaøi traêm naêm khoâng heà thuoäc veà quaù khöù, maø vaãnvöôn leân baùm saùt thôøi cuoäc, ñeå laïi nhöõng thaønh töïu nhaát ñònh trong moãi thôø i kyø, töø

thôøi Phaùp thuoäc ñeán thôøi choáng Phaùp vaø choáng Myõ. Caùc böùc tranh Ñoâng Hoà thôøicaän - hieän ñaïi naøy ít nhieàu ñaõ ghi ñaäm daáu aán caù nhaân cuûa nhöõng ngöôøi saùng taùcchuùng - nhöõng ngheä nhaân khoâng coøn khuyeát danh nöõa, maø ñaõ coù teân tuoåi haún hoi.

Ñeå hieåu theâm veà vaán ñeà naøy phoùng vieân TT&VH ñaõ coù cuoäc troø chuyeän vôùi oâng Nguyeãn ÑaêngCheá - moät ngheä nhaân khoâng nhöõng ñang laøm soáng daäy ngheà tranh Ñoâng Hoà maø coøn chính laøngöôøi ñaõ saùng taùc nhieàu böùc tranh Ñoâng Hoà thôøi choáng Myõ.

baøi & aûnh Döông Khaùnh Chi

uaät Vieät Troø chuyeän vôùi Ngheä nhaân Nguyeãn Ñaê




Nguyeãn Thanh Hoa: Taát caû caùc taùc phaåm saùngtaùc cuûa toâi ñeàu veõ nude. Toâi khoâng bao giôø veõ maëcquaàn aùo. Toâi muoán giöõ nguyeân caùi hình haøi nguyeânsô cuûa con ngöôøi. Toâi coù moät thoùi quen coù theå hôikhaùc ngöôøi. Khi ngoài tröôùc moät ai ñoù, toâi hình dungtheá giôùi beân trong cuûa hoï. Toâi luoân boùc taùch caùctraïng thaùi caûm xuùc cuûa con ngöôøi ñeå hieåu theá giôùitinh thaàn cuûa hoï. Vì vaäy, toâ i coù theå veõ nude moätngöôøi hoaøn toaøn xa laï theo töôûng töôïng cuûa toâi.

* Coù hoïa só noùi raèng, neáu ai ñoù tung hoâ veõ nudemaø khoâng caàn coù löûa cuûa söï say meâ maõnh lieät laø noùi doái?

Leâ Thieát Cöông: Ñieàu ñoù ñuùng quaù roài. Ngöôøihoïa só khoâng coù söï say meâ maõnh lieät thì ñöøng veõ ñeà taøi naøy. Moät hoïa só noåi tieáng ngöôøi AÙo ñaõ vieátveà tranh nude nhö theá naøy: “Thöïc khoù maø raïch roøiñaâu laø myõ caûm, ñaâu laø nhuïc duïc”. Hai yeáu toá naøyphaûi hoøa troän nhuaàn nhuïy vôùi nhau môùi taïo ñöôïcmoät taùc phaåm nude ñeïp. Toâi ñeà cao yeáu toá nhuïccaûm trong tranh nude. Neáu veõ nude maø khoângcoù ñaëc thuø cuûa noù thì vöùt. Coù theå ví thoâ thieån nhötheá naøy, noù cuõng töïa nhö nhö aên moät baùt phôû raáthôïp veä sinh nhöng dôû eït, chaúng coù muøi vò gì caû.Yeáu toá nhuïc caûm trong tranh nude khoâng phaûi laø söï ham muoán nhuïc duïc giöõa nam vaø nöõ, giöõa hoïasó vaø ngöôøi maãu, maø cao hôn theá laø söï khao khaùtvöôn tôùi caùi ñeïp cuûa taïo hoùa, cuûa con ngöôøi. Sexñaâu coù xaáu. Yeáu toá thöù hai phaûi laø myõ caûm myõthuaät, töùc laø thöù myõ caûm ñöôïc naâng leân thaønhcaûm höùng saùng taïo cho ngöôøi ngheä só chöù khoângdöøng laïi ôû nhöõng caûm xuùc veà caùi ñeïp nhö ôû ngöôøithöôûng thöùc.

Ñoã Sôn: Toâi nhôù laàn ñaàu tieân ñöôïc veõ maãu nudekhi coøn trong tröôøng ñaïi hoïc, khi ñoù toâi caûm thaáyrung ñoäng maõnh lieät... Khi toâi “caûm” moät ai ñoù, toâhoûi thaúng hoï coù theå laøm maãu cho toâi khoâng. Neáuhoï ñoàng yù toâi ñöa hoï veà xöôûng veõ. Ngöôøi phuï nöõluoân laøm toâi say meâ vì ñaèng sau veû ñeïp taïo hìnhcuûa hoï laø nhöõng theá giôùi raát rieâng, nhöõng thuoäctính raát rieâng. Ñoâi khi chæ moät gioïng noùi, moät aùnhmaét, moät cöû chæ, hay moät daùng ñi cuûa hoï cuõng ñuûkhôi leân ngoïn löûa ñam meâ ñöôïc caàm buùt veõ cuûangöôøi hoïa só vaø chính ñieàu ñoù taïo neân söï khaùc bieätgiöõa caùc ngöôøi maãu trong caùc taùc phaåm nude cuûatoâi.

T&S: Caùc nam hoïa só cho raèng söï ñam meâ laøchaát keát dính ngöôøi hoïa só ñeán vôùi tranh nude, vaäy

thì ñieàu gì haáp daãn caùc nöõ hoïa só theo ñuoå i ñeà taønaøy?

Leâ Thieát Cöông: Neáu noùi phaûi coù ñam meâ khi veõtranh nude thì khoâng ñuùng, nhö vaäy thì toâi ñaõ oâmraát nhieàu ngöôøi vaøo loøng... (cöôøi). Noùi ñuøa thoâi, vôùtoâi, ñoâi khi veõ nude laø söï khaùm phaù chính mìnhNeáu nhìn theo caùch tuïc thì keå caû moät coâ gaùi maëcaùo hai daây vaãn bò coi laø tuïc, coøn neáu nhìn söï vaät,hieän töôïng theo ñuùng baûn chaát cuûa noù thì raát bìnhthöôøng.

Lyù Traàn Quyønh Giang: Trong moãi ngöôøi con gaùihay moät ngöôøi ñaøn baø ñeàu coù nhu caàu khaùm phaùchính baûn thaân mình. Khi nhu caàu aáy ñoø i hoûi döõdoäi buoäc ngöôøi hoïa só phaûi caàm buùt veõ . Treân theágiôùi coù moät nöõ hoïa só veõ nude chính thaân theå baøbò nhieàu nhaùt dao ñaâm treân ngöôøi. Gaàn ñaây coù

H o ï a s ó v ô ù i m yõ c

a û m

Leâ Thieát Cöông ñaõ quyeát ñònh gaây “soác”nhöõng ngöôøi yeâu hoäi hoïa baèng moät cuoäctrieån laõm tranh nude taïi tö gia cuûa anhvaøo ngaøy 11.11 tôùi, vôùi caùc taùc phaåm

cuûa nhieàu teân tuoåi nhö Buøi Xuaân Phaùi, Löu CoângNhaân, Phan Caåm Thöôïng, Nguyeãn Quaân, Ñoã Sôn,Döông Minh Long, Traàn Huy Hoan... trong ñoù coùhai nöõ hoïa só coøn raát treû Nguyeãn Thanh Hoa vaø LyùTraàn Quyønh Giang. Haõy nghe hoï taâm söï veà maûngñeà taøi “teá nhò” naøy.

T&S: Töø coå chí kim, nude luoân laø maûng ñeà taøihaáp daãn ñoái vôùi giôùi hoïa só, vaø coù nhieàu ngöôøi ñaõyeâu, ñaõ say ñeà taøi naøy....

Ñoã Sôn: Sinh vieân myõ thuaät naøo khi nhaäp moânvaøo ngheà hoïa cuõng ñeàu phaûi veõ nude vaø ñoù laø

nguyeân nhaân maø hoïa só naøo cuõng “chaïm” tay vaøomaûng ñeà taøi naøy. Toâi veõ nude töø naêm 1994, vaø choñeán baây giôø toâi vaãn thích veõ nude. Böùc tranh ñaàutieân cuûa toâi coù teân laø Taém tieân. Nhaø toâi ôû Baéc Ninhcoù con soâng Caàu thô moäng chaûy quanh. Töø xaxöa, cöù moãi buoåi chieàu nhöõng ngöôøi phuï nöõ tronglaøng thöôøng ra taém soâng - nhöõng maûng hình khoáituyeät vôøi cuûa taïo hoùa, moät veû ñeïp maø baát cöù aicuõng caûm nhaän ñöôïc. Toâi luoân khao khaùt ñöôïc theåhieän nhöõng caûm nhaän cuûa toâi veà veû ñeïp aáy baènghình khoái vaø nhöõng saéc maøu. Ñeán nay toâi ñaõ coù treân 100 böùc tranh nude, khoâng keå con soá leû.

Leâ Thieát Cöông: Toâi veõ nude töø laâu, laâu laém.Böùc tranh ñaàu tieân Maát nguû, toâi veõ moät ngöôøi ñaønbaø ñang naèm nguû nhöng daùng veû traèn troïc, thaothöùc. Toâi ñaõ veõ treân döôùi 60 böùc tranh nude, trongñoù coù moät soá böùc laø sex.

n u

d e

Caùc hoïa syõ: Lyù Traàn Quyønh Giang, Ñoã Sôn, Nguyeãn Thanh Hoa, Leâ Thieát Cöông

uaät Vieät Hoïa só vôùi myõ caûm

Nude,SôndaàucuûaLyùTraànQuyønhGiang




ngheä thuaät cao, tö duy taïo hình vaø caûm xuùc thaåm myõmaïnh meõ, tieâu bieåu cho hoäi hoïa Vieät Nam.

Trieån laõm naøy cuõng laø keát quaû cuûa söï phoái hôïp chaëtcheõ giöõa caùc toå chöùc vaø caù nhaân ba nöôùc Vieät Nam,Nhaät Baûn, Haøn Quoác, goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc thuùcñaåy söï hieåu bieát vaø giao löu vaên hoùa giöõa nhaân daâncaùc nöôùc, ñoàng thôøi ñöa ra thoâng ñieäp veà hoøa bình choVieät Nam, Nhaät Baûn vaø Haøn Quoác.

Trieån laõm seõ chia thaønh hai ñôït, ñôït 1 töø 13-3 ñeán25-4, ñôït 2 töø 1-5 ñeán 11-7./.

moät soá hoïa só treû cuõng veõ theo phong caùch naøy.Toâi khoâng coù caûm giaùc khi xem nhöõng böùc tranhnaøy vì noù coù phaàn “goàng” leân thaùi quaù. Ngöôøi phuïnöõ AÙ Ñoâng khoâng quaèn quaïi döõ doä i nhö phuï nöõ phöông Taây, hoï soáng laëng leõ vaø cam chòu.

T&S: Heã noùi ñeán nude ngöôøi ta thöôøng nghó ñeánmaãu nöõ, caùc nöõ hoïa só ñaõ “thöû” khaùm phaù veû ñeïpnam tính töø caùc maãu nam chöa?

Lyù Traàn Quyønh Giang: Quaû laø khoâng coù söïcoâng baèng veà maãu nam. Hôn chuïc naêm nay ñaõcoù nhieàu hoïa só veõ nude vôùi maãu nam nhöng döuaän xaõ hoäi toû thaùi ñoä “taåy chay”, coù leõ vì thaáymaãu nam chöa “thuaän maét” hoaëc coù veû... baïo lieätquaù... Phaûi coâng baèng vôùi maãu nam chöù, hoï cuõngcoù veû ñeïp taïo hình raát haáp daãn. Baûn thaân toâi cuõng

veõ maãu nam, toâi vaãn e deø khi ñoäng chaïm ñeán ñeàaøi naøy. Nhieàu baïn beø toâi cuõng muoán veõ maãu namnhöng dö luaän xaõ hoäi laøm cho hoï “cuït” heát höùnghuù saùng taùc.

T&S: Laïi noùi veà vaán ñeà dö luaän xaõ hoäi. Trongmaûng ñeà taøi veà tranh nude, caùc hoïa só coù “ngaïi”aèng ngöôøi xem khoâng ñoàng caûm vôùi mình?

Nguyeãn Thanh Hoa: Nude ñaâu coù toäi tình gì, toâiveõ nude vaø chaúng caûm thaáy coù gì xaáu, tuïc taèn,maø raát bình thöôøng. Neáu ngöôøi hoïa só veõ nudebaèng söï chaân thaønh, trung thöïc vôùi baûn thaân mìnhhì khoâng sôï ngöôøi xem khoâng hieåu, khoâng caûm

vôùi taùc phaåm cuûa mình. Thaùng tö vöøa roài toâi laømcuoäc trieån laõm ñaàu tieân vôùi phaàn lôùn laø tranh nude,coù raát nhieàu ngöôøi ñeán xem, trong ñoù coù caû giaùovieân, nhieàu ngöôøi noùi raèng hoï thích caùc taùc phaåmcuûa toâi. Phoå caäp myõ thuaät cuûa chuùng ta hieän nay

coøn khaù thaáp, neáu ngöôøi ta coù moät phoâng vaên hoùanhaát ñònh thì vieäc caûm nhaän tranh nude khoâng coùgì ñaùng baøn. Khoâng neân neù traùnh nude bôûi noù laømoät maûng cuûa ñôøi soáng.

Lyù Traàn Quyønh Giang: Quaû thöïc coù nhieàu ngöôøiveõ nude dung tuïc, thieân veà tính duïc hoaëc vì moätñoäng cô naøo ñoù. Toâi raát thích veõ nude vì maûng ñeà taøi naøy phoùng khoaùng, hôïp vôùi loái veõ bieåu hieän cuûatoâi. Baûn thaân toâi khoâng sôï ñieàu gì khi veõ nude vì toâiveõ nude ñaõ nhieàu naêm, neáu ñi saâu vaøo maûng ñeàtaøi naøy raát thuù vò. Tranh nude cuûa toâi khoâng coù tínhduïc maø coâ ñôn moät caùch traàn truïi. Nhöõng ngöôøiñaøn baø vaät vaõ trong khoái ru-bích ña chieàu cuûa theá giôùi noäi taâm.

Ñoã Sôn: Toâi khoâng ngaïi ngöôøi xem khoâng tìm

ñöôïc tieáng noùi ñoàng ñieäu vôùi toâi, vì nhöõng rungñoäng cuûa toâi raát ngöôøi, raát töï nhieân vaø trong saùng.Caùc böùc tranh nude cuûa toâi ñöôïc taïo taùc theo nhòpñieäu cuûa taïo hình vôùi nhöõng maûng maøu saéc maïnh,taùo baïo chöù khoâng phaûi theo loái moâ taû hieän thöïc.

Leâ Thieát Cöông: Tranh nude khoâng phaûi laø moätcaâu chuyeän môùi meû gì, töø coå ñeán kim ngöôøi tañaõ veõ nude, tuy nhieân ôû Vieät Nam tranh nude chæphaùt trieån khi ngöôøi xem khaéc phuïc ñöôïc taâm lyù“töï sôï”. Taâm lyù “töï sôï” trong phaàn ñoâng coângchuùng ñaõ gaây aùp löïc khoâng nhoû cho ngöôøi hoïa só.Chính vì vaäy toâi mong muoán trong cuoäc trieån laõmnude saép tôùi naøy, chuùng toâi seõ “keùo” ñöôïc ngöôøixem cuøng chuùng toâi ñi tìm tieáng noùi ñoàng ñieäu cuûangheä thuaät./.

vôùi myõ caûm nude

Nude, Ñoã Sôn Nude, Leâ Thieát Cöông Muøa thu thieáu nöõ. Tranh: Döông Bích Lieân

T

Tranh 3D lôùn nhaát theágiôùi

Moät böùc tranh 3D voâ cuøng aán töôïngvôùi dieän tích 892m2 treân moät conñöôøng cuûa thaønh phoá Truøng Khaùnh,Trung Quoác vöøa ñöôïc xaùc laäp kyû luïclaø lôùn nhaát theá giôùi.

Ñaây laø taùc phaåm cuûa moät hoïa sóTrung Quoác teân Teà Höng Hoa. Böùctranh coù teân laø Shimen Xiagu (hayLions gate gorge - Vöïc coång sö töû),daøi 32,2m, roäng 23,3m. Nhöõng böùctöôøng trong böùc tranh naøy cao khoaûng 6,09m. Böùctranh khieán ngöôøi xem coù caûm giaùc nhö ñang ñöùngcheo leo treân moät sôïi daây thöøng, ôû giöõa laø khoaûng

khoâng, coøn hai beân laø thaùc nöôùc.

Teà Höng Hoa ñaõ hoaøn thaønh böùc tranh naøy moätthaùng. Sau khi ra maét, böùc tranh ñaõ ñi vaøo saùch kyû luïc Guinness vôùi tö caùch laø böùc tranh 3D lôùn nhaát theágiôùi. Tranh seõ ñöôïc tröng baøy treân ñöôøng phoá Trung

Quoác trong 15 ngaøy./.

Trieån laõm tranh Vieät Namtaïi Haøn Quoác

100 böùc hoïa cuûa 25 hoïa só, trong ñoù coù nhöõngteân tuoåi lôùn cuûa hoäi hoïa Vieät Nam nhö DöôngBích Lieân, Nguyeãn Gia Trí, Nguyeãn Saùng,Nguyeãn Tö Nghieâm, Traàn Vaên Caån, Linh Chi,Löu Vaên Sìn... ñang ñöôïc tröng baøy taïi Baûotaøng Ngheä thuaät thaønh phoá Busan (Haøn Quoác)trong khuoân khoå Trieån laõm ngheä thuaät ñöôngñaïi Vieät Nam taïi Haøn Quoác.

Ñaây laø nhöõng taùc phaåm xuaát saéc ñöôïc löïachoïn trong soá 374 taùc phaåm thuoäc boä söu taäpHUOEI, do hai nhaø söu taäp Nhaät Baûn laø Ito Toy-ochiki vaø Ito Tamiko kyù thaùc vaø göû i taëng Baûotaøng Ngheä thuaät thaønh phoá Busan. Nhaø söutaäp Ito Toyochiki ñaõ daønh hôn 20 naêm ñeå söu taäp caùctaùc phaåm ngheä thuaät Vieät Nam.

Caùc nhaø pheâ bình ngheä thuaät Haøn Quoác ñaùnh giaùcao caùc taùc phaåm hoäi hoïa ñöông ñaïi Vieät Nam, ñaõ keáthôïp haøi hoøa giöõa ngheä thuaät truyeàn thoáng, baûn saécdaân toäc vaø kyõ thuaät taïo hình phöông Taây, do vaäy coùmoät vò trí raát ñoäc ñaùo trong lòch söû ngheä thuaät ñöôngñaïi chaâu AÙ.

Nhöõng taùc phaåm naøy bao goàm caùc theå loaïi nhö tranhveõ, sôn daàu, sôn maøi, khaéc goã...; moâ taû phong caûnh,ñôøi soáng thöôøng nhaät, caùc söï kieän lòch söû, vaên hoùavaø truyeàn thoáng cuûa daân toäc Vieät Nam; coù chaát löôïng




“hoaøn toaøn vaéng boùng trieát lyù, toân giaùo vaø ngheä thuaät, thieáu thô moäng, khoâng mang thoâng ñieäp tinyeâu vaø khoâng noái goùt truyeàn thoáng cuûa caùi ñeïp”laém luùc laïi “phaát” hôn giaù trò thöïc cuûa noù raát nhieàu.

Ñieàu ñaùng noùi laø nhöõng naêm ñaàu thôø i kyø ñoåimôùi, myõ thuaät VN ñaõ naém baét ñöôïc ngoïn nguoàntöôi môùi vaø saùng taïo, nhaát laø trong maûng myõ thuaätdaân toäc, thì caøng veà sau, nhöõng ngöôøi laøm myõ thu-

aät treû aøo aït choïn nhöõnghình thöùc ngheä thuaätmôùi nhö pop art hoaëclaø saép ñaët vaø trình dieãn,video art, maø nhöõng hìnhthöùc naøy chæ môùi ñöôïctieáp caän treân thoâng tincoùp nhaët laø chính chöù chöa coù nhöõng cô sôû lyù luaän vöõng chaéc. Tínhchuyeân nghieäp cuûa ngheä só ñöông ñaïi cuõng vì theá ñöôïc nhaän ñònh laø yeáu,taùc ñoäng khoâng nhoû tôùihình aûnh naêng ñoäng, coù chaát löôïng cuûa myõ thuaätVN ñöông ñaïi.

Moät trong nhöõng ví duï noùng hoåi veà söï say söatìm toøi hình thöùc môùi laø maøn trình dieãn nude vôùiteân goïi Bay leân cuûa hoïasó Laïi Thò Dieäu Haø taïichöông trình ngheä thu-aät ñöông ñaïi vôùi teân goï iIN-ACT. Trong maøn trìnhdieãn naøy, nöõ hoïa só ngoàitreân moät taám thaûm loânggaø loâng chim nhuoäm

xanh, töø töø côûi heát quaànaùo ra, boâi keo leân taámthaân traàn truïi vaø naèmleân thaûm cho loâng chim

nhuoäm xanh dính leân ngöôøi nhö moät taám choaøngvoan choã thöa choã daøy, choã kín choã hôû roài böôùc ñiquanh phoøng nhö ngöôøi maãu trình dieãn tröôùc khaùngiaû. Cuoái cuøng, hoïa só ñeå con chim nhoû vaøo mieängroài phoùng sinh cho noù bay ñi. Cuoäc trình dieãn naøyñaõ vaáp phaûi nhöõng yù kieán traùi chieàu, chöa phaânthaéng baïi.

Maëc duø söï tìm toøi coøn baát caäp vaø thöôøng gaâynhieàu tranh caõi, chuùng ta vaãn coù quyeàn hy voïngvaøo caùc hoïa só treû VN, hoï muoán coù nhöõng loaïi hìnhngheä thuaät giuùp hoï boäc loä ñöôïc caûm xuùc cuûa xaõhoäi ñöông ñaïi maø hoï ñang soáng. Neáu chuùng tagiaät mình tröôùc con soá hôn 5.000 hoïa só VN vôùcoâng vieäc chính laø keû veõ, veõ bìa saùch, veõ quaûngcaùo thì cuõng coù theå hy voïng veà 200 hoïa só baùnñöôïc tranh vaø töï haøo veà 20 hoïa só giaøu coù vì baùntranh. Nhöng khoâng vì theá ma ø coù theå phuû nhaänthöïc teá nhö hoïa só Nguyeãn Xuaân Tieäp, nguyeân PhoùGÑ Baûo taøng Myõ thuaät VN nhaän ñònh: “Treân thtröôøng tranh VN, caùc taùc phaåm chuû yeáu nghieângveà thöông maïi maø thieáu chuù yù tôùi chaát löôïng. Vieäcxaây döïng moät thò tröôøng tranh noäi ñòa cuõng laø moätvaán ñeà nhöùc nhoái, bôûi muoán ngheä thuaät phaùt trieånthì caàn phaûi coù söï quan taâm cuûa chính ngöôøi daân

baûn ñòa, vì chính hoï laø taùc nhaân quan troïng giöõgìn vaø quaûng baù ngheä thuaät cuûa ngöôøi Vieät. Vieäckhoâng coù thò tröôøng noäi ñòa seõ laøm chaäm söï coângnhaän ôû quoác teá ñoái vôùi ngheä thuaät VN”. Hôn baogiôø heát, ngay luùc naøy, vaán ñeà troïng taâm cuûa nhöõngnhaø quaûn lyù myõ thuaät laø ngaên chaën hieän töôïng“chaûy maùu chaát xaùm” cuûa myõ thuaät VN.

“So veà chuyeân moân ngheä thuaät, hoäi hoïa VNñöôïc ñaùnh giaù cao haøng ñaàu khu vöïc”, hoïa sóÑaëng Xuaân Hoøa, moät trong nhöõng hoïa só coù soátranh ôû caùc boä söu taäp nöôùc ngoaøi vôùi giaù cao nhaáthieän nay phaûn baùc laïi yù kieán tranh Vieät ñang rôùtgiaù vaø cuõng theo hoïa só naøy, “giaù tranh Vie ät khoângtheå taêng leân neáu khoâng coù nhöõng nhaø ñaàu tö trongnöôùc”. Ñoù phaûi chaêng laø moät gôïi daãn coù tính môûvì moät neàn myõ thuaät ñöông ñaïi Vieät Nam ñangkhao khaùt ñöôïc vöôn cao. Vieäc sôùm hình thaønhcaùc trung taâm hoaëc haõng ñaáu giaù tranh ngheä thuaättrong nöôùc, vieäc tìm ñöôïc ñieåm gaëp gôõ, trao ñoångheä thuaät, theå nghieäm söï s aùng taïo cuûa nhöõnghoïa só treû, nhöõng ngöôøi yeâu hoäi hoïa vaø nhaát laø caùc

chuyeân gia thaåm ñònh taùc phaåm mang tính phaùplyù laø nhöõng hoaït ñoäng keát hôïp mang laïi hieäu quaûcao, taïo ñöôïc nieàm tin cho khaùch khaûo cöùu tranh,mua tranh hay ñôn giaûn chæ laø thöôûng thöùc tranh.

Hôn taát caû nhöõng giaûi phaùp treân, tinh thaàn töïhoïc, daùm theå nghieäm, daán thaân laø ñieàu caàn coù ôûcaùc hoïa só VN ñeå myõ thuaät nöôùc nhaø coù baûn saécrieâng trong neàn myõ thuaät ñöông ñaïi theá giôùi./.

Vieäc xaây döïng moät thò tröôøng tranh noäiñòa ñang laø moät vaán ñeà nhöùc nhoái hieännay vì neáu khoâng coù söï quan taâm cuûachính ngöôøi daân baûn ñòa - taùc nhaân quan

roïng cuûa söï giöõ gìn vaø quaûng baù ngheä thuaät cuûangöôøi Vieät - thì ngheä thuaät khoâng theå phaùt trieån.

Nhöõng naêm gaàn ñaây, giôùi hoïa só nöôùc ta khoâng

khoûi xoùt xa khi thò tröôøng tranh Vieät bò baù o ñoängñoû laø “mang giaù trò aûo”, “ñang bò ñoù ng baêng” vaøchöa ñuû “nhieät” ñeå phaù baêng. Thò tröôøng myõ thu-aät maáy naêm gaàn ñaây khaù traàm laéng, caùc galleryVieät haàu nhö phaûi goàng mình leân, phaûi töï thaânvaän ñoäng. Nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät ñích thöïcnhieàu khi bò laõng queân, coâng chuùng keùm maën maø.Trong khi nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät ñöôïc coi laø

Vieät ñang mang “giaù trò aûo”

Tranh Vieät ñang mang “giaù trò aûo”baøi Thuïy Ñieån | aûnh [email protected]

Tranh Vieät ñang mang “giaù

t phoøngnh treânhoá Taây,

ô ø n gam Nguõ o, Quaän I




Toba Mika 16 naêm veõ Vieät Nam treân tranh nhuoäm

Theo ñaùnh giaù cuûa Ñaïi söù quaùn Nhaät Baûn taïi Vieät Nam: Trong nhieàu nhaân toágiuùp quan heä Vieät Nam - Nhaät Baûn phaùt trieån, söï töông ñoàng vaø hôïp taùc treânlónh vöïc vaên hoùa coù vai troø ñaëc bieät quan troïng. Moät trong nhöõng nhaân vaät coùnhieàu ñoùng goùp trong hoaït ñoäng giao löu vaên hoùa giöõa hai nöôùc laø hoï a só noå

tieáng Toba Mika - giaùo sö Tröôøng Ñaïi hoïc Kyoto Seika, Nhaät Baûn.

Töø naêm 1994, nöõ hoïa só Nhaät Toba Mika theo ñuoåi ñeà taø i duy nhaát: Vieät Nam, moätVieät Nam chuyeån ñoäng nhöng tónh laëng, treân maët tranh nhuoäm katazome truyeàn thoángNhaät Baûn.

Trieån laõm “Nara vaø Haø Noäi - keát noái nhöõng kinh ñoâ vónh haèng” cuûa Toba Mika, moäthoïa só Nhaät coù tình caûm saâu ñaäm vôùi Vieät Nam, ñöôïc toå chöùc nhaân kyû nieäm 1.300 naêmcoá ñoâ Nara cuûa Nhaät Baûn vaø 1000 naêm Thaêng Long Haø Noäi.

Toba Mika ñeán Vieät Nam töø naêm 1994, sau khi ñaõ ñi qua moät soá nöôùc Nam AÙ. Theonhaø pheâ bình myõ thuaät Phan Caåm Thöôïng, ñoù laø thôøi ñieåm hoïa só ñang gaëp beá taéc khsaùng taùc ôû Nhaät.

Khi ñeán Vieät Nam, coâ ñaõ tìm thaáy ôû xöù sôû naøy moät cuoäc soáng soâi ñoäng, nhöõng maâuthuaãn lyù thuù, nhöõng bieán chuyeån linh hoaït voán khoâng coøn toàn taïi trong moät ñaát nöôùc phaùttrieån nhö Nhaät Baûn. Ñieàu naøy ñaõ khieán nöõ hoïa só ñaït ñöôïc thaønh coâng khi saùng taùc veàVieät Nam trong khi khoâng ñaït ñöôïc keát quaû töông töï khi coøn ôû Nhaät Baûn.

Trong caû söï nghieäp saùng taùc 20 naêm cuûa mình, Mika veõ ñöôïc treân döôùi 100 böùc tranh

Ñöôøng taøu




nhuoäm, trong ñoù haàu heát laø phong caûnh caùc mieànVieät Nam. Naêm 2003 vaø 2005, coâ töøng toå chöùcrieån laõm taïi Haø Noäi, Hueá vaø TP HCM. Moät Vieät

Nam chuyeån ñoäng laø chuû ñeà chính trong caùc saùngaùc cuûa Toba Mika.

Katazome hieåu ñôn giaûn laø kyõ thuaät nhuoäm söûduïng khuoân cuûa ngöôøi Nhaät, thöôøng ñöôïc duøng ñeå nhuoäm kimono. Kyõ thuaät nhuoäm katazome ôû NhaätBaûn coù töø laâu ñôøi, khoù xaùc ñònh chính xaùc, theo lôøihoïa só, nhöõng taùc phaåm nhuoäm katazome coå nhaátñöôïc tìm thaáy ôû Nhaät coù nieân ñaïi hôn 1000 naêm.

Trong quaù trình saùng taùc moät böùc tranh nhuoäm,Toba Mika chuïp aûnh, xöû lyù ñoà hoïa vi tính roài troåkhuoân vaø khaéc tranh, sau ñoù in tranh leân maët luïa.Katazome bao goàm 18 coâng ñoaïn raát caàu kyø va ø

phöùc taïp. Chính vì theá, ôû Nhaät hieän nay cuõng coùaát ít ngheä só theo ñuoåi loaïi hình saùng taùc naøy,chöa noùi ñeán vieäc phoå bieán katazome ra theá giôùi.

Nhaø pheâ bình Phan Caåm Thöôïng cho bieát,katazome thöïc chaát khaù töông ñoàng vôùi kyõ thuaätnhuoäm vaûi cuûa ngöôøi H’moâng hay ngöôø i Dao ôûVieät Nam.

Katazome phuø hôïp ñeå in tranh khoå lôùn, vì theá caùc böùc tranh cuûa Toba Mika ñeàu coù kích côõ khoång

loà, coù böùc roäng ñeán caû chuïc meùt vuoâng. Trongtranh Toba Mika toàn taïi nhieàu ñieàu töông phaûn.Kích côõ lôùn nhöng kieäm maøu, thoâng thöôøng chæ söûduïng moät hay hai maøu chuû ñaïo. Caûnh saéc trongtranh quen maø laï, quen vì ñoù laø nhöõng khung caûnhthöôøng thaáy cuûa cuoäc soáng, coù theå baét gaëp ôû baátcöù nôi ñaâu treân ñaát nöôùc Vieät Nam, laï vì caùch theåhieän cuûa hoïa só. AÙnh nhìn trìu meán cuûa Mika ñoáivôùi caûnh vaät phaûn chieáu leân nhöõng böùc tranh moätcuoäc soáng roän raøng nhöng ñöôïc bao phuû bôûi böùcmaøn tónh laëng.

Toba Mika sinh naêm 1961, hieän laø giaùo sö gi-aûng daïy taïi Ñaïi hoïc Ngheä thuaät Kyoto Seika (NhaätBaûn), chuyeân veà Katazome. Nhöõng caûm nhaän veàcaûnh saéc töï nhieân vaø taâm hoàn bình dò, côûi môû cuûangöôøi Vieät Nam ñaõ ñöôïc chò theå hieän taäp trung vaøo

nhöõng böùc “tranh nhuoäm Katazome” ngaøy moätdaøy theâm qua gaàn 20 naêm mieät maøi saùng taùc.Ñaây cuõng laø moät loaïi hình ngheä thuaät tranh ñoäcñaùo cuûa Nhaät Baûn, ñoøi hoûi taøi naêng, söï tinh teá vaøcoâng phu cuûa ngöôøi ngheä só maø chính hoïa só TobaMika laø ngöôøi ñaõ doàn heát taâm huyeát ñeå baûo toàn vaø caùch taân cho phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån cuûa thôøiñaïi./.

Quaàn tuï choá n eâm ñeàm

Mika 16 naêm veõ Vieät Nam treân tranh nhuoäm




Neùt veõ cuûa töï doKhoâng ít ngöôøi seõ ngaïc nhieân khi bieát raèng Maritta Nurmi vaøo

ngheà khaù muoän. Toát nghieäp khoa hoùa ôû Phaàn Lan, theo ñuoåi coângvieäc nghieân cöùu ñeán gaàn 10 naêm, töôûng chöøng nhö vôùi Maritta Nur-mi ñoù laø cuoäc soáng lyù töôûng maø nhieàu ngöôøi mô tôùi.

Nhöng baát ngôø, gaàn 40 tuoåi cuoäc ñôøi chò reõ sang moät böôùc ngoaëtmôùi. Quyeát ñònh thay ñoåi cuoäc ñôøi ñöa ñaåy böôùc chaân chò vaøo Hoïcvieän Ngheä thuaät Turku (Turku Academy Of Art). 40 tuoåi chò toátnghieäp, vaãn bò coi laø moät “ñöùa treû” trong laøng hoäi hoïa. Löùa tuoåi maøhaàu heát moïi ngöôøi vaãn cho raèng hoaëc ñang ôû ñoä chín cuûa söï nghieäp,hoaëc caûm xuùc ñaõ xô cöùng vaø chæ coù theå laø ngöôøi thôï veõ. Cuõng naêmñoù, Maritta Nurmi leân ñöôøng sang VN soáng cu øng ngöôøi em trai laømngheà kinh doanh. Ngaøy ñoù, ngay caû Maritta Nurmi cuõng khoâng baogiôø nghó raèng chò seõ gaén boù vôùi VN sau 17 naêm trôøi.

Maritta Nurmi töøng laø sinh vieân Ñaïi hoïc Myõ thuaät VN, hoïc veà sônmaøi. Nhöng coù veû sôn maøi truyeàn thoáng khoâng phuø hôïp vôùi moätngöôøi phuï nöõ luùc naøo cuõng muoán phaù boû moïi luaät leä. Chò chia seû:“Chaúng bao giôø toâi coù theå laøm moät böùc sôn maøi töû teá caû. Sôn maøi ñoøihoûi nhöõng nguyeân taéc nhaát ñònh veà boá cuïc vaø chaát lieäu, coøn MarittaNurmi chæ thích töï do thoâi”.

Hôn 17 naêm laøm ngheä thuaät, coù trong tay 14 trieån laõm caù nhaânôû VN, Phaàn Lan, Myõ vaø Thaùi Lan. Ngoaøi ra cuøng vôùi nhieàu hoïa sóñöông ñaïi treân theá giôùi, taùc phaåm cuûa Maritta coù maët taïi caùc trieånlaõm nhoùm töø chaâu AÙ sang chaâu AÂu vaø chaâu Myõ. Giôø ñaây khoângai coøn coi Maritta Nurmi laø moät “ñöùa treû” trong laøng hoäi hoïa nöõa.Nhöng döôøng nhö thôøi gian naèm ngoaøi quy luaät soáng cuûa Maritta,noù vaãn chöa heà laáy ñi moät taâm hoàn treû trung vaø yeâu töï do ñeán cuoàngnhieät cuûa chò./.Laàn naøy Maritta Nurmi thöû nghieäm baèng

caùch mang nhöõng hoïa tieát röïc rôõ saéc maøucuûa chaâu Phi hoøa laãn vôùi chaát lieäu goã, nhoâm,baïc, ñoàng... Moät naêm lao ñoäng coâng phu,

mieät maøi cho ra ñôøi trieån laõm mang töïa ñeà khaù laïSau söï keát thuùc cuûa ngheä thuaät baát kyø ñieàu gì

ñeán?” khai maïc taïi Art Vietnam gallery (7 NguyeãnKhaéc Nhu, Haø Noäi) toái 23-26/02/2011.

Moät theá giôùi röïc rôõKhoâng ai bieát ngöôøi phuï nöõ coù nuï cöôøi phoùngkhoaùng naøy bao nhieâu tuoåi. Bôûi vì tranh cuûa chòöïc rôõ vaø treû trung, bôûi vì chò mang laïi söï vui veû vaø hoaûi maùi cho baát cöù ai coù yù ñònh böôùc chaân vaøoheá giôùi hoäi hoïa cuûa mình. Maritta Nurmi töï haøo

khoe “vôùi moïi ngöôøi toâi luoân treû hôn soá tuoåi mìnhcoù”.

Caùch ñaây hôn moät naêm Maritta Nurmi ñeán chaâuPhi. “Ñieàu laøm toâi ngôõ ngaøng nhaát laø trang phuïc

saëc sôõ cuûa nhöõng phuï nöõ da ñen”, Maritta Nurmikeå laï i. Trôû veà VN, Maritta Nurmi laïi maû i meâ tìmcaùch theå hieän nhöõng hoïa tieát vaø maøu saéc ñoù trongtaùc phaåm cuûa mình. Ñieàu baát ngôø khi xem trieånlaõm laø chò ñaõ choïn caùch veõ treân nhöõng chieác baøngaáp maø giôùi sinh vieân trong kyù tuùc xaù thöôøng duønghoïc baøi hoaëc veõ treân nhöõng thôù goã.

Khi veõ xong, Maritta Nurmi chuïp laïi caùc böùc tra-

nh roài göûi aûnh maãu sang taän AÁn Ñoä ñeå thueâ thôï inleân vaûi. Chò tieác nuoái: “Toâi thích laøm ôû VN nhöngvieäc naøy khoù quaù, ôû ñaây khoâng laøm ñöôïc”.

Nhöng töøng ñoù chöa phaûi laø giôùi haïn maø Mar-itta Nurmi theo ñuoåi. Töø nhöõng taám vaûi AÁn Ñoä,chò töï caét may nhöõng boä trang phuïc theo yù thíchcuûa mình. Töø tranh, vaûi vaø quaàn aùo chò laïi taïo neânmoät cuoäc saép ñaët keát hôïp giöõa ngheä thuaät vaø thôøitrang.

“Saéc maøu, sao noù ñeïp theá! Noù haáp daãn toâikinh khuûng” - Maritta Nurmi noùi baèng thöùtieáng Vieät lô lôù. Ngoaøi VN, theá giôùi cuûa chòvaãn laø nhöõng chuyeán chu du meâ maûi quanhöõng mieàn nhieät ñôùi khaùc nhau cuûa chaâu AÙ,chaâu Phi. Ñam meâ tìm kieám nhöõng phongcaùch theå hieän môùi, ngöôøi phuï nöõ naøy döôøngnhö khoâng coù tuoåi.

baøi & aûnh Haø Höông

Maritta Nurmivaø hôi thôû nhieät ñôùi

Ngheä thuaät cuûa Mari

~Maritta Nurmi laø moät nhöõng ngöôøi ñi tieân phong thôøi ñaïi chuùng ta khi ñöa ratrieån laõm keát hôïp caû ngheä thuthôøi trang moät caùch thuù vò. Thkhoûi khaùi nieäm coá ñònh veà “nguaät” theo caùch hieåu thoâng thNurmi khaùm phaù taát caû caùclieäu vaø vaät theå, ñöa töøng chngaøy thöôøng, raát phoå thoâng leâcaûnh giôùi cao hôn. Töø trong nkhoâi haøi vaø nghòch ngôïm, N

laïi ñöa ra nhöõng yù töôûng cuûa theo moät höôùng khaùc nöõa. Laáyhöùng töø chaát lieäu vaûi ñaày maøcuûa ngöôøi Benin, Taây Phi, ñdeät töø AÁn Ñoä vaø bieán chuùng thôøi trang cuûa mình vôùi phongrieâng, thôøi trang cuûa Maritta.

Baø SUZANNE LECHT (giaùmngheä thuaät Art Vietnam galler

~Chæ baét ñaàu laøm hoïa só tsang VN naêm 1993 nhöng ntaùc phaåm cuûa Maritta laøm toâsöï baát ngôø. Duø vaãn aûnh höôûncuûa buùt phaùp hieän ñaïi, sonphaåm cuûa Maritta laïi thaám tinh thaàn phöông Ñoâng vaø ñatính. Tính thieàn trong tranh cubieåu hieän raát roõ. Maritta ñöùng

hai neàn vaên hoùa, chòu aûnh hraát lôùn cuûa myõ caûm phöông Ñneân duø nhìn ôû khía caïnh naøphaåm cuûa chò vaãn raát thaùnh Hôn nöõa, söï phaù caùch, saùng taïMaritta ñaùng ñeå cho nhöõng ngtreû cuûa VN hoïc taäp.

PHAÏM TRUNG (tröôûng bathuaät hieän ñaïi Tröôøng ñaïi hoïthuaät VN)

uaät öùng duïng Maritta Nurmi vaø hôi thôû n




lay ñoäng phía döôùi raëng caây vaø baït ngaøn gôïnsoùng laáp laùnh treân maët soâng, moät phoái caûnhlaëp laïi quaù trình nhaän thöùc chính noù.

Nhöõng hình aûnh trong khung cuûa a ùnh saùngñaäp vaøo maét, treân moät toång theå hoaøn chænh vôùiphoâng neàn laø caûm giaùc chuû ñaïo. Khi aùnh saùngxuyeân qua, noù bò nghòch chuyeån vaø phaûn chieáuleân maët sau cuûa toång theå nhöõng xuùc caûm töø aùnh saùng- nôi naõo xöû lyù thoâng tin.

Hoäi hoïa cuûa Monet naém baét nhöõng rungñoäng giöõa caûm giaùc vaø tri giaùc – noùi caùch khaùc,baèng caây coï vaø saéc maøu cuûa mình, oâng ñoaïtñöôïc nhöõng khoaûnh khaéc ngaãu nhieân. Nhöõngngaãu nhieân aáy truyeàn ñaït moät caûm xuùc run raåy- khi aùnh saùng vaø maøu saéc cuûa caûnh vaät luaânchuyeån vaø thôøi gian thì cöù troâi ñi.

Vaøi naêm sau khi taùc phaåm Bennecourt cuûaMonet ra ñôøi, Georges Seurat baét ñaàu veõ böùcNgaøy Chuû nhaät ôû La Grande Jatte – 1884(1884-1886). Laø sinh vieân myõ thuaät cuûa Hoïcvieän Myõ thuaät ôû Paris, oâng nghieân cöùu thuoácmaøu, vaø böùc tranh röïc rôõ naøy laø moät baøi taäp cuûalyù thuyeát maøu saéc.

Khoâng gioáng nhö caùc ngheä só Phuïc höng vaø Haø Lan, Seurat vaø Monet khoâng pha troän maøudaàu. Hoï taän duïng thaønh töïu cuûa caùc nhaø hoùa

hoïc ngöôøi Phaùp ñaàu theá kyû 19, nhöõngñaõ saùng cheá ra caû sôn troän saün ñoùng vtuyùp vaø caùc chaát maøu daïng toång hôïpnhö maøu xanh bieác (xanh bieån ñaäm), thmaø tröôùc ñaây ñöôïc laøm töø ñaù da trôøi, vaøñoù laø chaát maøu ñaét ñoû nhaát. Seurat vaø vôùi nhöõng ñoàng tieàn ít oûi seõ khoâng theå cthöù maøu xanh ngaét ngaäp traøn trong nhöõphaåm thöïc nghieäm cuûa hoï neáu khoâng coù thaønh töïu khoa hoïc ñaàu theá kyû ñoù.

Söû duïng nhöõng loaïi sôn daàu môùi naøy, saùng cheá ra moät kyõ thuaät coù teân laø Poi[kyõ thuaät veõ tranh baèng nhöõng chaám li moät söï pha troän maøu] ñeå nghieân cöùnhöõng maøu lieàn keà nhau seõ hoøa hôïp nnaøo khi ta nhìn baèng maét thöôøng.

Nhìn gaàn, beà maët böùc tranh cuûa oâng

haøng ngaøn chaám nhoû vaø neùt, nhöõng vuønrieâng bieät. Nhöng Seurat ñaõ ñaët nhöõngmaøu boå sung naøy keà nhau – tím vaø vaøngvaø xanh da trôøi, xanh laù caây vaø ñoû - vì thnhìn ôû khoaûng caùch xa, chuùng seõ töông taïo ra nhöõng maøu saéc ñöôïc pha troän ñtöôïng vaø trôû neân roäng hôn trong toaøn tdaïng hình. Ñem phöông phaùp khoa hoïcthuyeát maøu saéc vaø traûi roäng bieân ñoä taùc Seurat ñaõ mieâu taû ñöôïc moät phoå maøu saékhoång cheá bôûi nhöõng ñöôøng bo ñoû vaø xa

Vaøo cuoái theá kyû 19, ñaàu theá kyû 20, sinh lyù hoïc, taâm lyù hoïc, vaø hieäu quaû coù theå nhaän

thöùc baèng giaùc quan cuûa maøu saéc vaø aùnh saùng laø moái quan taâm lôùn nhaát cuûacaùc ngheä só AÁn töôïng vaø Haäu AÁn töôïng nhö Ed-gar Degas (1834-1917), Vincent van Gogh (1853-

890), Auguste Renoir (1841-1919), Paul Gauguin1843-1903) vaø Claude Monet (1840-1926).

Ñöôïc coi laø hoïa só töï nhieân vó ñaïi nhaát trong lòchöû ngheä thuaät hieän ñaïi, Monet cho raèng caûm xuùc

cuûa con ngöôøi tröôùc moâi tröôøng vaät lyù xung quanhhay ñoåi lieân tuïc cuøng vôùi nhöõng nhaän thöùc veà aùnh

saùng vaø maøu saéc.

Trong taùc phaåm Beân bôø soâng Seine, Bennecourt(1868), moät böùc hoïa maø ngöôøi nöõ trong ñoù chínhlaø vò hoân theâ cuûa Monet, Monet ñaõ naém baét ñöôïcmoät caûm giaùc thoaùng qua veà caûnh vaät baèng buùtphaùp phoùng khoaùng vaø boá cuïc ñoäc ñaùo cuûa mình.

Caûm giaùc maø böùc tranh mang laïi laø caûm giaùctieàn nhaän thöùc – töùc laø tröôùc khi trí oùc ghi nhaän vaøchuyeån nhöõng gì noù thaáy thaønh kyù öùc. Ngöôøi ñaønbaø trong böùc hoïa khoâng nhìn veà phía ngoâi nhaø vaønhöõng haøng caây doïc bôø soâng, maø nhìn vaøo nhöõng

Hoäi hoïa Phaùp theá kyû XIXbaøi Nhueä Anh

Ngaøy Chuûnhaät ôû LaGrande Jattecuûa Seurat

Beân bôø soâng Seine, Bennecourt (1868) cuûa M




Young Spartans Exercising, c. 1860, National Gallery, Londo




Tröôøng phaùi aán töôïng ñoàng thôøi vôùi Vin-cent Van Gogh vaø Edouard Manet. De-gas laø moät nhaø hoïa só noåi tieáng trongcaùc böùc tranh cuûa oâng ñaëc bieät rieâng

qua vieäc veõ laïi hình daùng caùc coâ beù muùa Ba leâ.Moät trong nhöõng böùc tranh naøy laø böùc hoïa sôndaàu coù teân laø “The Dance Class” OÂng ñaõ phaùchoïa caùc coâ gaùi vuõ Ba Leâ töø nhöõng models thaät taïiphoøng studio cuûa oâng ta.

Haàu heát caùc taùc phaåm cuûa oâng dieãn taû caûnhtröôøng ñua ngöïa, nhaø haùt, tieäm caø pheâ, aâm nhaïc,hoaëc trong phoøng khueâ. Degas thöôøng coù caùi nhìnquan saùt saéc beùn myõ mieàu veà phuï nöõ. Nhöõng ñeàtaøi cuûa oâng taû caùc chuû ñeà coù trong töï nhieân hoïaëclaø nhöõng poses trong ngheä thuaät chuïp aûnh. OÂnglaøm ngheä thuaät töø nhöõng vaät maø khoâng moät ngöôøi

hoaï só naøo thöôøng laøm tröôùc ñaây. Thí duï caùch hoïveùn aùo, nhöõng caûnh aám aùp töø ngöôøi maãu khoûathaân, giöõ laïi nhöõng neáp aùo cuûa ngöôøi maãu, hoaëc laø caûnh ngöôøi muùa Ba Leâ gaõi löng trong giöõa luùc hailaàn taäp dôït.

Naêm 1880, khi maø söùc nhìn cuûa maét oâng yeáudaàn, Degas baét ñaàu laøm vieäc treân caùc böùc töôïnghoaëc duøng pastel veõ treân giaáy thay vì veõ sôn daàu.Trong caùc böùc töôïng cuûa oâng, thöôøng baét gaëpcaùch oâng ghi laïi nhöõng caûnh sinh hoïat sinh ñoäng.

OÂng thöôøng mieâu taû nhöõng ngöôøi muùa Ba leâ hoaëcphuï nöõ khoûa thaân döôùi nhöõng poses maø hoï ñaõ coáche daáu nhöõng coá gaéng thuoäc veà thaân theå cuûahoï. Nhöõng tranh pastels (moät loïai phaán maàu) cuûaoâng thöôøng thì ñôn giaûn hôn vôùi vaøi hình daùngOÂng thöôøng duøng maøu saéc soâi noåi vaø yù nghóa cuûahình daùng hôn laø leä thuoäc vaøo nhöõng ñöôøng neùtchính xaùc vôùi söï quan saùt caån thaän töøng chi tieát.Tuy nhieân nhöõng taùc phaåm cuûa oâng thöôøng laønhöõng söï gôûi gaém ñaèm thaém vaø mang daùng veûhuy hoaøng cao quùy qua caùch oâng taïo neân neùt chotaùc phaåm cuûa chính oâng.

Böùc töôïng “Little Dancer Aged Fourteen” ñöôïctaïo ra bôûi nhaø ñieâu khaéc Edgar Degas ñöôïc tìmthaáy taïi National Gallery of Art. Chaát lieäu ñoàngñöôïc duøng ñeå ñuùc böùc töôïng sau khi oâng cheát

Böùc nguyeân thuûy ñöôïc tröng baøy naêm 1881 duønglaøm maãu ñeå ñuùc baèng saùp khi maø oâng ñaõ gaén toùcgiaû vaø vaûi vaùy xoøe cuûa vuõ nöõ leân, vôùi bao nhieâu lôøpheâ bình treân ñôøi raèng ñoù laø moät ñeà taøi laï ñöôïc ñuùcbaèng chaát lieäu khoâng xöùng vôùi moät coâng trình cuûañænh cao ngheä thuaät.

Degas ñaõ khoâng noåi tieáng trong luùc oâng sinhthôøi. Chæ ñeán khi oâng qua ñôøi, ngöôøi ta môùi nhaänra chaân giaù trò thieân taøi ñích thöïc cuûa oâng./.

Edgar

Degas

baøi Hoàng Linh

Hoaï syõ

& nhaø

ñieâu khaéc

kính hoäi hoïa Hoïa syõ vaø nhaø ñieâu khaéc Edgar

Chaân dung

Taäp vuõ ñaïo, 1878-1879 Coâ beù 14 tuoåi taäp muùa, ñieâu khNhöõng chuù ngöïa treân ñoài coû, 1871




100hoäi hoïa tröøu töôïng

kính hoäi hoïa

naêm

Taùc phaå m Caùnh ñoàng luùa mì vôùi quaï (Wheatfield with Crows - Leschamps de bleù aux corbeaux), 103 x 50cm, sôn daàu treân boá ,1890, cuûa Van Gogh, nay thuoäc Baûo taøng Van Gogh ôû Amsterdam– ñöôïc xem laø tieàn thaân cuûa hoäi hoïa tröøu töôïng.

Böùc tranh veõ nhöùng caaùnh ñoàng luùa mì ñang vaøo muøa gaët, 3 loáimoøn theo 3 höôùng khaùc nhau, treân ñaàu laø baàu trôøi u aùm vaø baày quaïñen bay lôûn vôûn... nhö baùo hieäu ñieàu gì ñoù khoâng hay saép xaûy ñeán.

Böùc tranh ñöôïc veõ trong giai ñoaïn cuoái ñôøi cuûa oâng ôû Auvers, nôioâng ñeán ñeå trò beänh, vaø cuõng laø nôi oâng ñaõ töï ruùt suùng baé n vaøomình. OÂng maát 2 ngaøy sau ñoù.

Chaândung hoïasó VanGogh

baøi Vaên Ngoïc

M

oät trong nhöõng böôùc ngoaët quan troïng cuûa hoä i hoaï phöông Taây vaøo nhöõng naêmñaàu cuûa theá kyû 20, laø söï xuaát hieän chính thöùc cuûa tröôøng phaùi ‘Hoäi hoaï tröøutöôïng’. Thôøi ñoaïn 1908 – 1920 ñöôïc xem laø giai ñoaïn ñaà u cuûa ‘Hoäi hoaï tröøu

töông’ vaø ñöôïc ñaùnh daáu bôûi nhöõng taùc phaåm hoäi hoaï tröøu töôïng ñaàu tieân cuûa:Picabia (böùc tranh Caoutchouc, 1909), Kandinsky (Aquarelle abstraite, 1910) ; Mondrian, Ma-levitch, Leùger, Kupka, Magnelli (caùc taùc phaåm veõ trong caùc naê m 1911-1920). Caùc taùc phaåmhoäi hoaï naøy khaúng ñònh söï toàn taïi ‘ñoäc laäp’ cuûa chöùc naêng thaåm myõ ñoái vôùi caùc chöùc naêngkhaùc cuûa hoäi hoaï, nhö : chöùc naêng theå hieän baèng hình töôïng ngheä thuaät caùi ñeïp cuûa thieânnhieân vaø hieän thöïc cuoäc soáng cuûa con ngöôøi, döôùi caùc goùc caïnh lòch söû, xaõ hoäi, ñaïo ñöùc, toângiaùo, v.v. Maët khaùc, söï ra ñôøi cuûa hoäi hoaï tröøu töôïng coøn khaúng ñònh baûn chaát töï do cuûa ngheäthuaät, ñi ñoâi vôùi yù thöùc veà vai troø quan troïng cuûa chuû theå saùng taïo laø ngöôøi hoaï só. Ngheä thuaätkhoâng coøn phuï thuoäc vaøo nhöõng ñoäng cô chính trò, toân giaùo, hay ñaïo ñöùc nöõa, maø trôû thaønhmoät hoaït ñoäng thuaàn tuyù thaåm myõ, vôùi nhöõng tieâu chuaån, quy öôùc, khoâng vöôït ra ngoaøi phaïmvi vaên hoaù.

Khaùi nieäm tröøu töôïngTheo Töø ñieån myõ thuaät (NXB Vaên hoùa thoâng tin,

3/1998) do Leâ Thanh Loäc bieân soaïn thì “Ngheä th-uaät tröøu töôïng coù theå ñöôïc duøng theo nghóa roängnhaát ñeå chæ baát cöù ngheä thuaät naøo khoâng theå hieännhöõng ñoái töôïng deã nhaän bieát (thí duï nhö ngheäthuaät trang trí), nhöng thöôøng ñöôïc duøng nhieàunhaát cho caùc hình thöùc ngheä thuaät cuûa theá kyû 20,trong ñoù quan nieäm ngheä thuaät truyeàn thoáng chaâuAÂu, nhö söï moâ phoûng thieân nhieân chaúng haïn, bò

gaït boû. Maëc daàu ngheä thuaät tröøu töôïng hieän ñaïñaõ phaùt trieån trong raát nhieàu phong traøo vaø “chuûnghóa”, ta coù theå nhaän thaáy 3 khuynh höôùng côbaûn, trong ñoù: 1) giaûm boä maët thieân nhieân tôùi möùctoái thieåu, nghóa laø nhöõng hình thöùc ñöôïc ñôn giaûnhoùa trieät ñeå, ñieån hình laø taùc phaåm cuûa Brancusi2) xaây döïng ñoái töôïng ngheä thuaät töø nhöõng hìnhthöùc phi bieåu hình cô baûn, nhö trong caùc phuø ñieâucuûa Ben Nicholson; 3) söï dieãn ñaït “töï do” theongaãu höùng, nhö trong hoäi hoïa ñoäng taùc (actionpainting)”.

100 naêm hoäi hoïa tröøu




Caùi ñeïp tröøu töôïng Ngöôøi ta coøn nhôù giai thoaïi keå raèng Kandin-

ky ñaõ laø ngöôøi ñaàu tieân phaùt hieän ra caùi ñeïp tröøuöôïng, moät laàn khi nhìn nghieâng chính moät böùcranh töôïng hình cuûa mình döïng ôû döôùi ñaát, vaø

moät laàn treân böùc tranh “Nhöõng ñoáng rôm” cuûaMonet, bò aùnh saùng laøm cho bieán maát heát moïieáu toá hieän thöïc, chæ coøn nhìn thaáy nhöõng maûng

maøu vaø aùnh saùng. Söï kieän naøy ñaõ xaûy ra vaøo naêm885 ôû Moskova, taïi moät cuoäc trieån laõm tranh cuûaröôøng phaùi aán töôïng Phaùp.

Kandinsky, Premieøre aquarelle abstraite, 1910Thöïc ra, nhöõng tín hieäu ñaàu tieân cuû a caùi ñeïp tröøuöôïng ñaõ xuaát hieän ngay töø cuoá i theá kyû XIX, khigöôøi ta baét ñaàu caûm thuï ñöôïc caùi ñeïp cuûa söï caùch

ñieäu hoùa, cuûa nhòp ñieäu, nhö treân caùc böùc hoïa cuûa:Van Gogh, Les champs de bleù aux corbeaux, hoaëcRoute aux cypreøs et aø l’eùtoile, 1890; Ceùzanne, LaMontagne Sainte Victoire,1904, vaø Les jardins

es Lauves,1906), Munch, Le Cri, 1893); Monet,es Nympheùas,1910 )...; hay caùi ñeïp xuaát thaàn, töïhaân, cuûa nhöõng maûng maøu ñöôïc boá trí moät caùchhaùc thöôøng treân caùc taùc phaåm cuûa Gauguin, Le

Cheval blanc, 1898, vaø Trois Tahitiennes sur fondaune, 1899; hay cuûa caùc hoïa só nhoùm daõ thuù:Seùrusier, Le Talisman, 1888; Vuillard, Chaân dungöï hoïa, 1892, v.v.

Chaéc chaén khoâng phaûi laø moät söï tình côø, maøaùi ñeïp tröøu töôïng ñaõ manh nha xuaát hieän gaànhö cuøng moät luùc trong nhieàu phong caùch, nhieàuröôøng phaùi, vaøo nhöõng naêm ñaàu cuûa theá kyû XX,öø töôïng tröng, aán töôïng, bieåu hieän, daõ thuù, vò lai,

ñeán laäp theå...noùi leân söï khao khaùt cuûa ña soá caùcoïa só ñöông thôøi muoán thoaùt ra khoûi söï leä thuoäcaøo ñoái töôïng, vaøo nhöõng leä luaät cuõ, vaø vaøo theáiôùi töï nhieân - theá giôùi cuûa nhöõng khaùi nieäm - maøoï thöôøng phaûi döïa vaøo ñeå dieãn ñaït nhöõng yù töôûnghaåm myõ cuûa mình.

Noùi toùm laïi, hoäi hoïa tröøu töôïng muoán döïa vaøohính noù ñeå chinh phuïc caùi ñeïp vaø caùi gu thaåm

myõ cuûa ngöôøi ñôøi, vì noù cho raèng caù i chöùc naênghính cuûa noù, laø chöùc naêng thaåm myõ.

Cuõng coù theå, hieän töôïng coù nguoàn goác töø caùihaûn öùng cuûa nhöõng ngöôøi ngheä só ñöông thôøiröôùc nhöõng gì ñang dieãn ra tröôùc maét hoï, trong

ñôøi soáng thöïc teá haèng ngaøy, tröôùc moái ñe doaï cuûacuoäc chieán tranh ñang saép xaûy ra (1914 -1918)?

Töø laäp theå ñeán tröøu töôïngGiai ñoaïn laäp theå cuûa Picasso, vaø nhaát laø cuûa

Braque, vaøo nhöõng naêm 1908, laø giai ñoaïn hoäi hoïalaäp theå ñaõ ñi ñeán gaàn vôùi hoäi hoïa tröøu töôïng nhaát.

Treân caùc böùc hoïa laäp theå ñaàu tieân veõ phongcaûnh ôû Estaque vaø La Roche Guyon (mieàn namnöôùc Phaùp) cuûa Picasso, Braque, vaø Dufy, ngöôøita nhaän thaáy moät söï “caùch ñieäu hoùa” khaù trieät ñeå.Caùc hoïa só haàu nhö ñaõ gaïn loïc ñi heát nhöõng yeáutoá “töôïng hình” - nghóa laø nhöõng yeáu toá coù thaät,maø con maét ta nhìn thaáy - vaø chæ giöõ laïi nhöõng neùtchính, ñoù laø caùi “nhòp ñieäu” ñaëc thuø cuûa phongcaûnh ôû ñaây.

Noùi moät caùch khaùc, ngöôøi hoïa só xa rôøi caù i ñeïptöôïng hình cuûa thieân nhieân tröôùc maét, ñeå chæ taäptrung saùng taïo neân caùi ñeïp tröøu töôïng döïa vaøomoät söï caùch ñieäu hoùa trieät ñeå, bieán toaøn boä caùiphong caûnh thaät kia thaønh nhòp ñieäu tröøu töôïng.

Nhöng neáu ta cho raèng caùi ñeïp tröøu töôïng baétnguoàn töø söï caùch ñieäu hoùa, thì coù leõ phaûi ñi ngöôïctrôû leân ñeán Greco (theá kyû XVI), hay xa hôn nöõa!Coøn nhö, neáu ta cho raèng noù baét nguoàn töø caùi ñeïpcuûa nhòp ñieäu hay cuûa kyù hieäu, thì laïi phaûi xuaátphaùt ngay töø... nhöõng hieän töôïng thieân nhieân, töøcaùi ñeïp cuûa nhöõng nhuõ ñaù trong moät thaïch ñoäng,cho ñeán caùi ñeïp cuûa moät caây coå thuï ñöùng giöõatrôøi, cuûa moät thaùc nöôùc, hay cuûa nhöõng neáp aùo...

Loä trình cuûa hoäi hoïa tröøu töôïng Hoäi hoïa tröøu töôïng, traûi qua nhieàu böôùc thaêng

traàm keå töø khi ra ñôøi, coù theå ñöôïc phaân ra laømba giai ñoaïn chính: giai ñoaïn ñaàu (1908-1920)

vôùi moät soá hoïa só coù theå ñeám treân ñaàu ngoùn tay:phong caùch bieåu töôïng tröøu töôïng, coù: Kandin-sky, Franz Marc; phong caùch laäp theå tröøu töôïng,coù: Braque, Fernand Leùger, Delaunay, MarcelDuchamp...; phong caùch tröøu töôïng tröõ tình coù:Magnelli; phong caùch tröøu töôïng hình hoïc thuaàntuyù coù: Mondrian, Theùo Van Doesburg, Malevitch,Albers...; phong caùch vò lai tröøu töôïng, coù nhoùmcaùc hoïa só YÙ: Umberto Boccioni, Severini, Balla...;chuyeån töø aán töôïng sang tröøu töôïng, coù nhoùmcaùc hoïa só ngöôøi Nga: Michel Larionov, Natalia

Nhöõng ñöôøng ngang (1923) - Taùc phaåm cuûa Wassily Kandinsky

100 naêm hoäi hoïa t

Gontcharova...

Kòp ñeán nhöõng naêm sau Ñaïi chieán thöù hai, ôûMyõ vaø AÂu chaâu, môùi laïi coù moät söï nôû roä cuûa hoäihoïa tröøu töôïng vôùi nhöõng teân tuoåi môùi, nhö: Jack-son Pollock, vôùi phong caùch dripping, Frank Kline,Rothko, Reinhardt ...(Myõ); Hartung, Soulages, Ve-dova...(AÂu chaâu).

Trong neàn hoäi hoïa tröøu töôïng ñöông ñaïi, coù theåphaân bieät ñöôïc nhieàu xu höôùng vaø nhieàu phongcaùch, nhöng nhìn chung, vaãn laø nhöõng phongcaùch keå treân. Coù ñieàu, beân trong caùc phong caùchñoù, ngöôøi ta phaân bieät ñöôïc theâm hai xu höôùngchính, coù theå coi nhö hai ñoái cöïc: ñoù laø xu höôùngthieân veà nhòp ñieäu, vaø xu höôùng thieân veà kyù hieäu.

Luaät chôi vaø nhöõng thoaû hieäp

Wassily Kandinsky(1866 - 1944): laø moät hoïa só, thôï in vaø nhaø lyù luaän ngöôøi Nga. OÂnglaø moät trong nhöõng ngheä só noåi tieá ng nhaát theá kyû 20, ngöôøi ñöôïc toân vinh vôùi nhöõng

taùc phaå m thuoäc tröôøng phaùi tröøu töôïng hieän ñaïi ñaàu tieân treân theá giôùi, sinh taïi Moskvanhöng Kandinsky laïi traûi qua tuoå i thô taïi Odessa. Kandinsky baét ñaàu hoïc veõ ôû tuoåi 30.

Caùc taùc phaå m tröøu töôïng noå i tieáng nhaá t bao goàm: ‘Aquarelle abstraite’ (1910),‘Munich-Schwabing with the Church of St. Ursula’ (1908); ‘Der Blaue Reiter’(1903);

Composition VII (1913); “On White II” (1923)...Töø nhöõng tranh phong caûnh veõ theo kieå u daân gian, Kandinsky löôïc boû moïi yeáu toá taû

keå , voá n laø xöông soá ng cuûa ngheä thuaät coå truyeàn, xoùa boû moïi thöù giuùp ngöôøi xem nhaändieän ñöôïc caùc ñoá i töôïng maø hoï cho laø ñaõ ñöôïc hoïa só moâ taû. Chæ coøn laïi caùc yeáu toá hoäi

hoïa thuaàn tuùy nhö maøu, neùt, khoá i, hoøa saé c cuøng khoâng gian, nhòp ñieäu, keát caáu cuûacaùc yeáu toá thò giaùc nguyeân thuûy nhaát

m hoäi hoïa tröøu töôïng




Parc Floral, Paris, laø ta thaáy roõ ñieàu ñoù. Vaø ñaây cuõng laø moät thoaûhieäp khaùc ñoái vôùi luaät chôi ñaõ ñöôïc ñaët ra.

Hoäi hoïa tröøu töôïng tröôùc sau cuõng chæ laø moät hoaït ñoäng tinhthaàn cuûa con ngöôøi, moät hoaït ñoäng vaên hoùa, vaø noù cuõng chæñaùp öùng moät nhu caàu duy nhaát, nhu caàu thaåm myõ thuaàn tuyù,moät nhu caàu baûn naêng cuûa con ngöôøi.

Caùi ñeïp cuï theåYÙ nieäm veà caùi ñeïp trong ñaàu oùc cuûa moãi ngöôøi chuùng ta, laø

moät caùi gì raát chuû quan, vaø raát mô hoà, laïi khoâng theå naøo truyeànñaït töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc ñöôïc, bôûi vì ñoù chæ laø moät yùnieäm aûo, ñoâi khi chöa ñònh hình roõ reät, cho neân chính maét tacoøn khoâng troâng thaáy ñöôïc, huoáng chi laø maét ngöôøi khaùc !

Bôûi vaäy cho neân caùi ñeïp chæ coù theå toàn taïi ôû ngoaøi ta, thoângqua nhöõng söï vaät cuï theå, maø con maét cuûa ta vaø con maét cuûa

ngöôøi khaùc ñeàu cuøng nhìn thaáy ñöôïc, ñeå neáu coù moät söï ñoàngcaûm naøo ñoù, thì giöõa ta vaø hoï môùi coù theå ñi ñeán moät söï ñoàngthuaän treân caùi ñeïp ñoù.

Trong truyeàn thoáng daân gian ôû moät vaøi nöôùc AÙ Ñoâng, ñaëc bieätlaø Trung Quoác vaø Vieät Nam, ñeå chæ caùi ñeïp cuûa moät ngöôøi phuïnöõ, ngöôøi ta thöôøng ñem caùi ñeïp cuûa moät vaät cuï theå naøo ñoù ñaõñöôïc coi laø maãu möïc vaø ñaõ ñöôïc söï ñoàng thuaän cuûa moïi ngöôøira ñeå so saùnh, chaúng haïn nhö trong Truyeän Kieàu cuûa NguyeãnDu, khuoân maët cuûa Thuyù Vaân ñaõ ñöôïc ví vôùi maët traêng: “Khuoântraêng ñaày ñaën, neùt ngaøi nôû nang” (Nguyeãn Du, Truyeän Kieàu),hoaëc caâu noùi trong daân gian “maét phöôïng, maøy ngaøi”, v.v.

Cuõng bôûi vaäy cho neân trong ngheä thuaät, ta chæ coù theå ñaùnhgiaù ñöôïc caùi ñeïp qua caùc taùc phaåm cuï theå, maø maét ta nhìn thaáyñöôïc. Do ñoù, ñoái vôùi ngöôøi saùng taïo cuõng nhö ñoái vôùi ngöôøithöôûng thöùc, caàn coù nhöõng cuoäc trieån laõm coâng coäng, nhöõngphoøng tranh, nhöõng vieän baûo taøng, vaø ôû thôøi ñaïi ngaøy nay, caàncoù nhöõng taøi lieäu ñieän aûnh, nhöõng cuoäc thaûo luaän coâng khai veàngheä thuaät, thoâng qua nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng hieänñaïi.

Quaû vaäy, laøm sao moät hoïa só, vôùi söï ñaùnh giaù taát nhieân chuûquan cuûa mình, maø coù theå bieát ñöôïc raèng taùc phaåm cuûa mìnhñeïp, hay xaáu, neáu khoâng coù con maét thaåm ñònh cuûa ngöôøi khaùc?

Nhöng ngay caû vôùi con maét vaø yù kieán cuûa ngöôøi khaùc, cuønglaém thì ngöôøi ta cuõng chæ ñi ñeán ñöôïc moät söï ñoàng thuaän naøo ñoùmaø thoâi, khoâng theå naøo coù ñöôïc moät söï ñaùnh giaù coù tính chaáttuyeät ñoái, vì yù kieán cuûa ngöôøi khaùc veà caùi ñeïp hay caùi xaáu cuûataùc phaåm cuõng chæ laø chuû quan, vì noù tuyø thuoäc vaøo caùi gu cuûamoãi ngöôøi, maø cô sôû cuûa caùi gu thì cuõng chæ coù moät phaàn ñöôïccoi laø khaùch quan, ñoù laø nhöõng hieåu bieát veà ngheä thuaät, ñaëc bieät

Trong hoäi hoïa töôïng hình, töø xöa ñeán nay, caùiieâu chuaån ñaàu tieân döïa treân ñoù ngöôøi ta vaãn ñaùnh

giaù caùi ñeïp, hay caùi ñaït cuûa moät taùc phaåm, laø tínhchaát “hieän thöïc” cuûa noù, hoaëc chæ ñôn giaûn laø söï

gioáng nhö thaät” cuûa ñoái töôïng ñöôïc veõ treân tra-nh. Xeùt cho cuøng, ngoân ngöõ cuûa hoäi hoïa töôïnghình khoâng phaûi laø ngoân ngöõ taïo hình (theo nghóaöôûng töôïng ra maø saùng taïo), maø laø moät ngoân ngöõ heå hieän, chuû yeáu laø sao cheùp ñoái töôïng, hoaëc

caùch ñieäu hoùa noù, nhöng daãu sao cuõng söû duïngcaùc yeáu toá coù teân goïi, coù ngöõ nghóa, ñeå dieãn ñaït.

Hoäi hoïa, trong nhieàu thôøi ñaïi, ñaõ töøng coù nhöõngchöùc naêng nhö: giao tieáp, thoâng tin, thaäm chíuyeân truyeàn, hoaëc giaùo duïc. Khi ngöôøi ta ñaùnh

giaù moät böùc hoïa vôùi ñeà taøi toân giaùo, hay lòch söû,ngöôøi ta thöôøng xeùt xem noù coù tính thuyeát phuïc

hay khoâng: caùch theå hieän coù thaät, coù kheùo, coù sinhñoäng hay khoâng. Cuõng nhö, khi ñaùnh giaù moät böùcchaân dung, hay moät böùc tónh vaät, ngöôøi ta thöôøngñaùnh giaù tröôùc tieân treân söï “gioáng nhö thaät” cuûanoù...

Trong hoäi hoïa tröøu töôïng, khoâng coøn caùi tieâuchuaån hieän thöïc ñoù nöõa. Ngöôïc laïi, ôû ñaây, tieâuchuaån quan troïng nhaát chæ coù theå laø caùi ñeïp thaåmmyõ, nhöng caùi ñeïp thaåm myõ thì laïi raát khoù thaåmñònh, bôûi noù döïa treân raát nhieàu tieâu chuaån vaø quyöôùc ñoâi khi choàng cheùo leân nhau, vaø nhaát laø vì noùuyø thuoäc ôû trình ñoä hieåu bieát veà thaåm myõ, ôû caù i

gu cuûa moãi ngöôøi.

Cuõng vì nhöõng leõ aáy, maø trong hoäi hoïa tröøuöôïng, luaät chôi töôûng nhö ñôn giaûn, vì noù khaù töï

do, chæ caàn ñaùp öùng hai ñieàu kieän: tröøu töôïng vaøñeïp, nhöng thöïc ra ñieàu kieän ñeïp trong hoäi hoïaröøu töôïng laïi khaù phöùc taïp, vì nhöõng tieâu chuaån,

quy öôùc ñeå thaåm ñònh caùi ñeïp tröøu töôïng raát khoù xaùc ñònh. Do ñoù, tính chaát chuû quan cuûa söï thaåmñònh laïi caøng cao hôn, so vôùi hoäi hoïa töôïng hình !

Nhöng coù leõ chính ñoù laïi laø caùi ñieàu maø ngöôøihoïa só mong muoán chaêng? Hoaëc giaû, boái caûnhchung cuûa xaõ hoäi ñaõ ñöa ñaåy hoï ñeán caùi taâm thöùcáy? Coù phaûi vì con ngöôøi thôøi nay khao khaùt nhöõng

caùi gì maø hoï khoâng coù ñöôïc trong cuoäc soáng bonchen haèng ngaøy, trong moät xaõ hoäi maø luaät chôingaøy caøng goø boù, khaéc nghieät, hoaëc vöôït khoûi taàmkieåm soaùt cuûa hoï? Hay chæ ñôn giaûn vì hoï ngaø ycaøng yù thöùc ñöôïc vai troø cuûa caùi toâi, töùc cuûa chuû

theå trong ngheä thuaät, cuõng nhö hoï ñaõ yù thöùc ñöôïcsöï caàn thieát phaûi coù moät khoâng gian töï do chongheä thuaät vaø noùi chung cho moãi caù nhaân trongcuoäc soáng?

Luaät chôi trong hoäi hoïa tröøu töôïng laø tuyeät ñoáikhoâng theå hieän nhöõng hình töôïng gôïi nhaéc ñeánnhöõng khaùi nieäm ñaõ coù teân goïi, ví duï nhö: caùi baøn,ñaùm maây, Maët traêng..., noùi chung, nhöõng söï vaätcoù thaät trong thieân nhieân vaø trong cuoäc soáng cuûacon ngöôøi. Tuy nhieân, trong phong caùch tröøu töôïnghình hoïc, chaúng haïn, ngöôøi ta vaãn chaáp nhaän moätcaùch thoaûi maùi nhöõng khaùi nieäm coù teân goïi, nhö:ñöôøng thaúng, ñöôøng cong, hình chöõ nhaät, hìnhtam giaùc, hình troøn... Hieän töôïng naøy roõ raøng noùileân moät söï maâu thuaãn. Song chaéc haún ngöôøi tacuõng ñaõ phaûi chaáp nhaän moät thoaû hieäp naøo ñoù

treân ñònh nghóa cuûa khaùi nieäm tröøu töôïng? Coù leõneân hieåu tröøu töôïng laø khoâng bao goàm nhöõng hìnhtöôïng phaûn aùnh theá giôùi töï nhieân vaø con ngöôøi?Nhöng caùc hình theå hình hoïc ñeàu laø do oùc saùngtaïo cuûa con ngöôøi maø ra caû. Phaûi chaê ng hình hoïcñaõ ñöôïc coi nhö laø moät ngoaïi leä?

Daãu sao, maâu thuaãn trong ngheä thuaät cuõngkhoâng phaûi laø moät chuyeän gì to taùt, ñoâi khi ngöôøita vaãn phaûi chaáp nhaän noù nhö moät söï thoaû hieäp,cuõng nhö ngöôøi ta ñaõ phaûi chaáp nhaän khaùi nieämtuyeät ñoái vôùi moät caùi nghóa raát töông ñoái, ñeå coùñöôïc moät söï ñoàng thuaän, hoaëc ñeå phuïc vuï chomoät lôïi ích xaõ hoäi thieát thöïc naøo ñoù. Moät ví duï laø ,coù theå noùi, chæ rieâng phong caùch tröøu töôïng hìnhhoïc cuûa nhöõng Mondrian, Theùo Van Doesburg,Maleùvitch, Ben Nicholson, Herbin..., cho ñeántaän ngaøy nay vaãn coù moä t aûnh höôûng quyeát ñònhleân thaåm myõ hieän ñaïi, ñaëc bieät laø leân ngheä thuaätdesign aùp duïng vaøo trong coâng nghieäp, thöôngnghieäp, vaø noùi chung, trong ñôøi soáng haèng ngaøy.

Nhìn chung, khoâng theå naøo coù moä t khaùi nieämtröøu töôïng tuyeät ñoái ñöôïc. Moät neùt coï, moät maûngmaøu, ñaõ laø moät khaùi nieäm roài, vaø gaàn nhö laø baogiôø cuõng gôïi nhaéc ñeán moät caùi gì cuï theå trong theágiôùi ta ñang soáng. Do ñoù, coù nhöõng hoïa só, vì lyùdo thuaàn tuyù thaåm myõ, ñaõ khoâng neà haø, keát hôïpthoaûi maùi nhöõng yeáu toá töôïng hình vôùi nhöõng yeáutoá tröøu töôïng treân cuøng moät böùc hoïa. Chæ caàn ñixem moät cuoäc trieån laõm veà hoäi hoïa tröøu töôïng gaànñaây nhaát, nhö trieån laõm Reùaliteùs Nouvelles 2008 ôû


3 taùc phaåm cuûa Piet Mondrian,~Composition II in Red, Blue, and Y

low, 1930 ~Composition with Yellow, Blue, anRed, 1937-1942 ~Composition 10, 1939–1942,




hình theå töôïng tröng.

Bôùi tung neàn taûng cuõ, xaây ñaép neàn moùng môùi tröøu töôïng ñoàng thôøi môû roäng bieân giôùi cuûa saùng taïothò giaùc nhö moät theå loaïi môùi. 100 naêm tröøu töôïng coù leõ ñaõ keát thuùc moät voøng ñôøi: töø tieân phong tôùi coåñieån./.

(Môøi ñoùn ñoïc kyø sau vôùi baø i vieá t cuûa taùc giaû Nguyeã n Quaân: “Tröøu töôïng.vn” cuøng luaán baøn veà tröôøng phaùi hoäi hoïa tröôøngtöôïng cuûa Vieät Nam)

aø veà lòch söû ngheä thuaät, veà caùc tieâu chuaån quyöôùc, caùc kyõ thuaät thöïc hieän moät böùc tranh, caùcquy luaät vaät lyù thoâng thöôøng veà caùc vaät lieäu, chaáteäu, veà maøu saéc vaø aùnh saùng... Chính treân nhöõng

hieåu bieát coù tính chaát khaùch quan naøy, maø ít rangöôøi ta cuõng coù theå coù ñöôïc söï ñoàng thuaän treânmoät soá khía caïnh cuûa taùc phaåm. Coøn caùi gu thì voâcuøng, nhaát laø khi noùi ñeán maøu saéc, ngöôøi naøy thíchmaøu naøy, ngöôøi kia nhaïy caûm vôùi maøu kia, khoù coùheå tranh caõi treân moät cô sôû naøo ñöôïc caû, vì noùuyø thuoäc vaøo sôû thích vaø vaøo nhöõng yeáu toá sinhyù, vaên hoùa, giaùo duïc, ñaëc thuø cuûa moãi con ngöôø i.

Do ñoù, hoäi hoïa tröøu töôïng, maëc daàu ñaõ giaûi thoaùtngöôøi hoïa só khoûi quyõ ñaïo cuûa caùc ñoá i töôïng coù höïc trong theá giôùi töï nhieân, nhöng vaãn ñaët y ñöùngröôùc nhöõng luaät chôi môùi, nhöõng thöû thaùch môùi,

vaø cuoäc saên tìm caùi ñeïp trong moät neàn hoäi hoïakhoâng coù ñoái töôïng naøy, duø cho coù gian khoå ñeánñaâu, cuõng cho pheùp y theå hieän ñöôïc cho tôùi cuøngcaùi tieàm naêng saùng taïo vaø caùi baûn saéc cuûa mình.

Khoâng theå phuû nhaän raèng lyù luaän vaø thöïc tieãncuûa chuû nghóa tröøu töôïng ñaõ trôû thaønh neàn taûngcho myõ thuaät hieän ñaïi noùi chung maø nôi öùng duïngnoù trieät ñeå nhaát laø design (thieát keá) vaø kieán truùc.Ngoâi nhaø choïc trôøi hình hoäp ñaàu tieân baèng kính, beâ oâng, theùp vôùi caùc ñöôøng tung vaø hoaønh cuûa Mies

Van der Rohe (1951) laø böùc tröøu töôïng khoång loà seõkeùo theo caû “ñaøn khuûng long kính theùp” voâ caûmseõ xaâm chieám toaøn boä caùc ñoâ thò hieän ñaïi! Trongmoïi ñoà vaät ta duøng hoâm nay töø caùi buùt, caùi gheá tôùimaùy moùc, xe hôi, thôøi trang… ñeàu coù daáu veát caâyñuõa ñieàu khieån cuûa lyù thuyeát tröøu töôïng.

Töø nhöõng naêm 1960 söï “thoáng trò haø khaéc” chuûnghóa quoác teá vaø söï duy lyù voâ caûm cuûa tröøu töôïngñaõ bò leân aùn. Luùc ñoù taïi Myõ xuaát hieän phaùi “tröôøngmaøu” (Colorfield) chæ duøng caùc maûng maøu thuaàntuùy vaø ñaëc bieät maïnh laø phaùi bieåu hieän tröøu töôïng(Abstract Expressionism) khôûi töø caùc böùc tranh veõtheo kieåu raéc maøu vaø haønh ñoäng ngaãu höùng- (Ac-tion painting). J.Pollock laø ngöôøi huøng tieàn phong,chuû soaùi cuûa phaùi naøy vaø cuõng laø bieåu töôïng ñöaMyõ leân vò trí caàm ñaàu ngheä thuaät phöông Taây cho

tôùi gaàn ñaây.Ngaøy nay tröøu töôïng phoå bieán khaép theá giôùi.

Haàu nhö hoïa só, nhaø ñieâu khaéc naøo, ôû ñaâu cuõngcoù luùc veõ tröøu töôïng vaø chæ ôû caùc tröôøng myõ thuaätraát laïc haäu thì caùc lyù luaän neàn taûng cuûa noù môùikhoâng ñöôïc giaûng daïy. Loaïi taùc phaåm baùn tröøutöôïng (semiabstract) coøn phoå bieán hôn. Noù taïo döñòa roäng lôùn giöõa caùi coù hình vaø khoâng hình, moâtaû moät caùch aùm chæ, nôi chôi ñuøa giöõa caùc yeáu toátaïo hình thuaàn tuùy vaø caùc aùm aûnh taâm lyù hay caùc

Francis Picabia (1879 –

1953): laø moät hoaï só vaø nthô ngöôøi Phaùp.

2 böùc hoaï tröøu töôïng noåitieá ng nhaát cuûa oâng:~Caoutchouc (1909)~Star Dancer on a Transalantic Steamer (1913)

Hai taùc phaåm theo tröôøng phaùi tröøutöôïng cuûa Braque

~Ngöôøi ñaøn oâng chôi guita, (Ceret,summer 1911)

~Ngöôøi ñaøn baø chôi guita, Sorgues,autumn 1913

Braque sinh ngaøy 13/5/1882 taïithaønh phoá caûng Havre, Phaùp. Naêm1902, oâng ñeá n Paris theo hoïc myõ thu- aät. Chòu aûnh höôûng cuûa Henri Matissevaø Andreù Derain, oâng taïo laäp phongcaùch töông töï trong hai naêm 1906- 1907. Tuy nhieân, ñeán naêm 1908, oânglaïi quan taâm vaø say meâ vôùi nhöõng neùtveõ Paul Ceùzanne theo hình thöùc caùcvaät theå bò boùp meùo - moät trong nhöõngyeá u toá daã n Braque ñeán vôùi tröôøng phaùilaäp theå.





Tuyeån taäp Vaên Môùi 5 Naêm (2006 - 2010), ñoäc giaû seõ gaëp moät soá taùc giaû baét ñaàu ghi daáu aán vaø moät soá taùc giaûbeân caïnh nhöõng baäc tröôûng laõo cuûa ngheà vaø nhöõng taùc giaû coù uy tín trong ñoàng nghieäp vaø trong ngöôøi ñoïc.

ñaõ coù treân keä saùch

VINABOOK.COM

saùch




cuoán ñöa in. Coù tieàn nhuaän buùt, toâi ñi khaép nôi sang caû Laøo,Campuchia… coùp nhaët voán soáng vaø vieát… Sau caùchmaïng toâi laøm phoùng vieân Baùo Cöùu quoác. Trong luùc ñoù

toâi ñöôïc laøm tôø Cöùu quoác Vieät Baéc vieát tieáng Taøy in ôû chôï Raõ caïnh nuùi Phia. Baùo phaùt haønh chuû yeáu ôû Cao –Baéc – Laïng, do toâi laøm chuû nhieäm, anh Nam Cao laømthö kyù toøa soaïn…

Ñieàu bí aån ôû choã laø moät ngöôøi khoâng hoïc haønh ñoã ñaït maø vaøo ñôøi vaên tieáng taêm noåi nhö coàn. Vieát ñaõ theá, roài oâng ñi laøm caùch maïng, leân Vieät Baéc laøm baùovaø ñi Taây Baéc, Vieät Baéc vieát thaät hay veà vuøng ñaát conngöôøi treân aáy. Hai maûng ñeà taøi laøm neân chaân dung oângñoù laø ngoaïi thaønh Haø Noäi vaø Taây Baéc. Vieát cho thieáunhi, vieát veà Haø Noäi vaø Taây Baéc caùi naøo cuõng hay… Vieátnhieàu khoù ai bì kòp. Toâi khaúng ñònh taøi naêng vaø chæ coù taøi naêng môùi laøm neân ñieàu lôùn lao aáy. Chaû theá maø naêm1957, Hoäi Nhaø vaên thaønh laäp, Toâ Hoaøi ñaõ laø Toång thökyù, roài ôû trong Ban chaáp haønh ngoùt ba möôi naêm tröôùckhi veà laøm Chuû tòch Hoäi nhaø vaên Haø Noäi… Nhieàu ngöôøichöa hieåu heát oâng vaø caùch soáng cuûa oâng. Ñoù cuõng laø ñieàu bình thöôøng. Con ngöôøi hoaït ñoäng caøng noåi tieángthì coù nhieàu bí aån, thaäm chí coù ñieàu khoù hieåu. Chínhnhöõng ñieàu aáy, laøm oâng lôùn lao hôn, baát töû hôn chaêng?

Vaø bí aån vaên chöông

Vaên chöông Toâ Hoaøi khoâng bí aån, nhöng taøi naêng vaø caùch vieát cuûa oâng cuõng nhö buùt löïc cuûa oâng laøm moätbí aån chöa theå giaûi maõ. Phaàn nhieàu nhaø vaên lôùn tuoåithì vieát cuõ, trong khi ñoù Toâ Hoaøi caøng vieát caøng hay,caøng coù caùch nhìn, caùch vieát môùi. Ñoù laø moät söï laï. Laømsao maø caàm buùt trong baûy chuïc naêm maø ngoøi vieát aáykhoâng cuøn maèn ñi môùi laï. Bao nhieâu ngöôøi vieát veà saunhìn laïi, vieát laïi coù khi noåi giaän vôù i quaù khöù, hay chaùnnaûn vieäc ñôøi hoaëc giaø caû maø cheånh maûng vieát laùch. Toâ Hoaøi töø tröôùc ñaõ chaúng theá, baây giôø duø ñaõ “cöûu thaäp”vaãn thaûn nhieân vieát, thaûn nhieân troø chuyeän vôùi cuoäcñôøi, loøng trong nhö nöôùc…

Ñoâi khi ñem nhöõng chuyeän cuõ, chuyeän môùi noùi laïcuøng oâng, xem thaùi ñoä phaûn öùng cuûa oâng theá naøo, vaãnmoät caâu: “Chaúng ñaùng gì”. Vaâng, chaúng ñaùng gì, aâu

laø moät caùch nhìn cuoäc ñôøi bao dung hay laø moät caùch“ngoä”. Coù leõ traûi nghieäm nhieàu maø nhaø vaên ñaõ “ngoä”ra nhieàu vieäc ñôøi, leõ ñôøi… Trong coõi voâ thöôøng naøy, coùleõ chaúng coù gì gheâ gôùm laém, chaúng coù gì ñaùng phaûlôùn tieáng, ñaùng phaûi aàm ó caû. Caùi thaûn nhieân nôi oângñaõ laøm cho oâng soáng thoï, maø vieát chaúng khi naøo caïndoøng caûm xuùc. Phaûi chaêng caùi loøng yeâu cuoäc soángvoán nhieàu bieán ñoäng – ñaõ taïo cho oâng moät taâm theábình thöôøng, thích nghi vaø vì theá khoâng quaù lyù töôûnghoùa cuoäc ñôøi, roài ñeán luùc cuoái ñôøi ngaãm ngôïi giaän hôønvôùi ñôøi maø boû buùt nhö nhieàu ngöôøi.

Vaâng! Khi toâi ñaët buùt vieát nhöõng doøng naøy thì oângvöøa kyû nieäm ngaøy sinh laàn thöù 90. Moät cuoäc ñôøi caàmbuùt nhö oâng thaät veû vang oanh lieät. OÂng ñaõ vieát dö 70naêm, ñaõ coù treân 60 naêm tuoåi Ñaûng, ñaõ ñöôïc taëng Huaânchöông Ñoäc laäp vaø Giaûi thöôûng Hoà Chí Minh veà VHNTñôït ñaàu tieân naêm 1991... Ñieàu kyø laï vaø bí aån laø caây ñaïthu vaên chöông Vieät Toâ Hoaøi vaãn coøn aêm aép caûm xuùcvaø coøn muoán vieát nhieàu nöõa.

Vaâng! OÂng coøn ñang vieát nhöõng gì aáp uû, duø soá taùcphaåm vôùi hôn 150 ñaàu saùch, trong ñoù nhieàu cuoán taùbaûn ñaït haøng kyû luïc vaø soá ngöôøi ñoïc trong vaø ngoaønöôùc ñaõ ñuû laøm oâng noåi tieáng. Ngoài beân oâng, ngaémoâng trong caùi gheá baønh baèng maây kia, toâi baät cöôøi nhôùchuyeän nhaø vaên Haø Minh Ñöùc ví Toâ Hoaøi: “Anh nhömoät con meøo ñeïp daùng daáp nheï nhaøng ngoài thu mìnhsöôûi naéng vaø khi caàn thì lao nhanh veà phía tröôùc hoøanhaäp vaøo giöõa doøng ñôøi...”./.

Toâ Hoaøi – bí aån cuoäc ñôøiOÂng baûo thuôû nhoû teân toâi laø Nguyeãn Sen. Lôùn leân ñi

vieát baùo laøm vaên laáy buùt danh Toâ Hoaøi laø gheùp soâng Toâ moät con soâng coå chaûy qua laøng Nghóa Ñoâ vôùi phuû HoaøiÑöùc maø thaønh. Laøng Nghóa Ñoâ ôû gaàn chôï Böôûi cuûa oângröôùc thuoäc phuû Hoaøi Ñöùc tænh Haø Ñoâng chuyeân ngheà

deät vaø laøm giaáy doù. Tuoåi thô oâng lôùn leân trong caùi laønguõ kyõ beân caïnh nhöõng con ngöôøi cuõ kyõ vaø lao khoå saùtaùch Haø Noäi cuõ. Caùi tuoåi thô nhieàu aùm aûnh aáy ñaõ theong suoát cuoäc ñôøi ñeå töø ñoù oâng coù voán soáng ñeå maø vieáteân nhöõng cuoán saùch raát thaät, raát haáp daãn cho caû treû on vaø ngöôøi lôùn. Nhaø vaên Toâ Hoaøi ñaõ coù moät tuoåi treûam luõ khoán khoù nhö bao ngöôøi daân laøng Nghóa Ñoâ queâng. Hoïc vöøa heát tieåu hoïc ngöôøi ñaõ phaûi vaøo ñôøi ñi laøm

vôùi nhieàu ngheà ñeå kieám soáng: thôï deät, daïy hoïc tö, baùnaøng thueâ, keá toaùn hieäu buoân...

Toâ Hoaøi keå: Toâi khoâng ñöôïc nhö moät soá nhaø vaên nhaø hô khaùc ñöôïc hoïc vaên hoùa cô baûn. Haàu heát cuoäc ñôøi

Toâ Hoaøi laø töï hoïc, vöøa ñi hoïc vöøa ñi laøm. Thuôû thieáuieân chæ hoïc ñeán tieåu hoïc roài ñi baùn giaøy ba ta ôû Haøng

Khay. Ñi baùn haøng thueâ, toâi chòu khoù ñoïc, ñaëc bieät töï oïc tieáng Phaùp baèng caùch mang taùc phaåm cuûa nhöõngaùc giaû toâi thích nhö Mopatxang; Ñoâñeâ vöøa ñoïc vöøa

dòch haøng nghìn trang, nhôø ñoù maø toâi coù voán tieángPhaùp töï ñoïc ñöôïc caùc cuoán saùch. Roài böôùc vaøo laøngbaùo töø moät söï tình côø.

Thaùng thaùng baùn giaøy ñöôïc saùu ñoàng. Toâi muoán vaøothö vieân ñoïc saùch nhöng ngaët noãi khoâng coù baèng Thaønhchung. Toâi ñeán baùo Haø Noäi Taân vaên do oâng Vuõ NgoïcPhan laøm chuû buùt ñeå xin giaáy vaøo thö vieän. Thaáy toâi íttuoåi maø ñaõ laø taùc giaû nhieàu truyeän nhö Nöôùc leân; Saùnggiaêng suoâng neân baûo toâi ñeán nhaø oâng ñoïc saùch. OÂngPhan quyù toâi neân ñaõ traû tieàn nhuaän buùt cho caùc truyeänin cuûa toâi. Thôøi aáy thöôøng neáu taùc giaû khoâng ñöôïc môøivieát thì duø baøi ñaêng vaãn khoâng ñöôïc traû nhuaän buùt.Toâi ñöôïc traû moãi truyeän ngaén 5 ñoàng, trong khi löôngthaùng laøm thueâ cuõng chæ ñöôïc 6 ñoàng. Theá laø toâi ñi vieátvaên… Luùc ñaàu toâi xaùc ñònh ngheà vaên cuõng nhö ngheàñaùnh maùy, ngheà lao ñoäng chaân tay chöù chaúng coù gìcao quyù ñaëc bieät. Chæ phaûi khoå coâng reøn giuõa caây buùtvaø coù chuùt naêng khieáu… Naêng khieáu nhieàu khi chæ laø

moät phaàn thoâi, coøn vaán ñeà töï reøn luyeän laø treân heát…

Luùc naøy nhaø Taân Daân muoán xuaát baûn moät soá saùchcho thieáu nhi. OÂng Vuõ Ngoïc Phan giôùi thieäu toâi cho VuõÑình Long vaø oâng Long “ñaët haøng” toâi vieát. Toâi beønvieát truyeän Con deá meøn chæ ñoä ba möôi trang ñemñöa nhaø xuaát baûn vaø khoâng ngôø ñöôïc in ngay. OÂng VuõÑình Long traû toâi nhöõng hai möôi ñoàng vaø coå vuõ toâ i:Saùch oâng baùn chaïy laém, oâng vieát nöõa ñi! Theá laø toâimöøng quaù vaø lao vaøo vieát tieáp Deá meøn phieâu löu kyùdaøi gaáp ñoâi, dó nhieân soá tieàn oâng Long traû cuõng gaápñoâi. Töø naêm 1940 ñeán 1945 toâi vieát khoaûng hai möôi

a nay Toâ Hoaøi - bí aån vaên

Toâ Hoaøi - bí aån vaên chöông

Toâ Hoaøi - nhaø vaên vieát veà Haø Noäi hay ñeán noãi ngöôøi ñôøiphong cho theâm caùi danh nhaø Haø Noäi hoïc. Nhöng oângvieát caùi gì cuõng hay. Saùch cuûa oâng coù cuoán ñöôïc dòchnhieàu vaøo baäc nhaát theá giôùi... Vaâng! Vôùi toâi, ñeán baây giôø,khi möøng oâng ñaïi thoï 90 maø hình nhö toâi chöa caét nghóaheát chuyeän ñôøi oâng, moät cuoäc ñôøi thaät daøi vaø quaù nhieàuchaëng ñöôøng...

baøi Taân Linh




Moät ngöôøi thaày daïy Ñaïi hoïc cuûa toâi, moãi laànnhaéc veà Haø Noäi thì ñoâi maét laïi traàm xuoáng nhömuoán khoùc. Vaø roài noùi raát nhoû moät lôøi thoâi “Haø Noäingaøy xöa cuûa toâi ñeïp laém”, nhöõng khi aáy laø bieátbao nhieâu caâu chuyeän cuõ gôïi veà. Haø Noä i vôùi doïcdaøi nhöõng con phoá Haøng Ngang, Haøng Ñaøo, HaøngGiaáy, Haøng Buoàm…. laø moät chieàu muøa thu söôngmôø tìm Taây Hoà, moät buoåi saùng Hoaøn Kieám xanhvôøi vôïi… Haø Noäi vaãn coøn nhöõng trieàn ñeâ, nhöõngngoâ khoai xanh rôøn…. Ñoïc “Chuyeän cuõ Haø Noäi”ñeå tìm laïi moät Haø Noäi ñeïp ñeán tinh khoâi vaø aám aùp.

Toâ Hoaøi ñaõ vieát cuoán saùch aáy khoâng chæ baèngmoät quaù trình tìm hieåu, nghieân cöùu, chaét loïc, maø ôû ñoù coøn laø caû moät cuoäc ñôøi yeâu thöông ñeán saâu saéctöøng ngoâi nhaø, maùi phoá, haøng caây, vaø thaám ñaãmcaû nhöõng nuï cöôøi, nhöõng gioït moà hoâi, nöôùc maétcuûa caû moät theá heä Haø Noäi thôøi aáy. Ñoù khoâng chæ laø

moùn quaø yù nghóa nhaát maø oâng giaønh taëng cho HaøNoäi thöông yeâu, maø coøn laø cho taát caû nhöõng ngöôøcon soáng giöõa maûnh ñaát aáy, cuõng laø cho chính oângñeå roài yeâu thöông ñeán taän cuøng.

Toâ Hoaøi ñaõ vieát “Chuyeän cuõ Haø Noäi” baèng cuoäcñôøi oâng. Moät Haø Noäi hieän ra ñeán say meâ nhö chuùt

men röôïu noàng, vaø nhö oâng ñaõ noùi ñaïi yù raèng, heátcuoäc ñôøi cuõng seõ coøn vieát veà moät Haø Noäi xöa theáthoâi…

Neáu ai khoâng yeâu Haø Noâi, coù theå chæ ñoïc ñeåbieát, nhöng vôùi nhöõng ngöôøi yeâu maûnh ñaát naøybaïn ñöøng ngaàn ngaïi gì nöõa, ñoù laø cuoán saùch giaønhcho chính baïn, bôûi ñoù khoâng phaûi chæ laø bieát, maøhôn taát caû ñoù laø tình yeâu. Moät tình yeâu saâu saécñeán veïn nguyeân./.

Chieàu cuoái naêm, toâi nhaån nha böôùc quanhöõng con phoá cuûa Haø Noäi, ñeå caûmnhaän roõ raøng töøng centimet cuûa nhöõngcôn gioù mang hôi thôû cuûa muøa xuaân veà

giöõa nhöõng goùc phoá, haøng caây cuûa Haø Noäi. Chôïthaáy mình nhö böôùc chaäm laïi, taâm hoàn nheï teânh.

Chæ coøn laïi nhöõng khoaûnh khaéc ngaén nguûi nhö theåñeå toâi coù theå gaëp laïi moät Haø Noäi cuûa rieâng toâi,khuaát laáp ñaâu ñoù giöõa boän beà cuoäc soáng.

Böôùc chaân vaãn quen thuoäc ñaõ ñöa toâi böôùc vaøohieäu saùch ngay gaàn bôø hoà. Ñi laïi vaøi voøng, ngaémnhìn nhöõng cuoán saùch môùi, ñeïp lung linh, vaø roà igiöõa nhöõng meâ cung saùch aáy, toâi tìm thaáy moät

Chuyeän cuõ Haø Noäi”, naèm khieâm nhöôøng treân keä aùch. Laät giôû vaøi trang, ñeå roài ngay laäp töùc toâi ñaõ

bò cuoán huùt bôûi nhöõng trang vieát hoùm hænh, thoângminh, nheï teânh, coù phaàn töng töûng cuûa Toâ Hoaøi,nhöng caøng ñoïc caøng ngaám, vaø cuõng ngaám luoâncaû caùi tha thieát, caùi tình yeâu ñeán ngoït ngaøo, yù nhò,vaø saâu saéc cuûa nhaø vaên Toâ Hoaøi vôùi moät Haø Noä ingaøn naêm xöa cuõ.

Toâi caûm giaùc nhö coù luùc mình ñaõ ñoïc cuoán saùchñoù thaät voäi vaøng, roài coù khi laïi chaäm chaïp nhömuoán caét nghóa töøng caâu töøng chöõ cuûa nhaø vaên.Toâ Hoaøi vieát nhöõng caâu chuyeän nhoû nhaët thoâi,

ñôøi thöôøng thoâi, vaäy maø laïi quyeán ruõ ñöôïc taát caûnhöõng ai ñaõ töøng ñoïc cuoán saùch aáy. Nhaø vaên BaêngSôn ñaõ coù nhaän xeùt raèng “Laø ngöôøi thuoäc lôùp treân70, ñoïc boä saùch Chuyeän cuõ Haø Noä i cuûa Toâ Hoaøicaøng thaáy ñaây laø boä saùch giaù trò, ñaày chaát lòch söûvaø nhaân vaên, nhaân aùi, moãi ngöôøi ñeàu coù theå kieåmchöùng ñöôïc baèng chính baûn thaân cuoäc soáng cuûamình”.

OÂng cuõng khoâng coá gaéng ñeå khoe caùi taøi vaênchöông cuûa mình maø chæ nheï nhaøng, giaûn dò nhöghi laïi, keå laïi, thuaät laïi nhöõng caûnh, nhöõng ngöôøi,nhöõng vieäc hoaøn toaøn coù thaät cuûa moät Haø Noäi xaxöa, vaø hình nhö ñaõ chìm khuaát ôû ñaâu maát roài giöõamoät Haø Noäi ñang chuyeån mình ñau ñôùn vôùi nhöõngcon phoá môùi roäng theânh thang nhöng laïi quaù ñoãichaät heïp cho nhöõng böôùc chaân lang thang.

Moät Haø Noäi traøn ngaäp nhaø cao taàng, vaø thieáuhuït nhöõng tình thöông meán gaàn guï i. Haø Noäi nhötroâi daït vaøo thôøi quaù vaõng xa xoâi. Nhöõng ngöôøi caotuoåi ñoïc cuoán saùch naøy ñeå ngaäm nguøi, thöông nhôùveà moät thôøi ñaõ xa, nhöõng ngöôøi treû tuoåi laïi caøngcaàn phaûi ñoïc “Chuyeän cuõ Haø Noäi” ñeå bieát HaøNoäi ñaõ soáng moät thôøi gian khoù khaên, nhoï c nhaènnhöng thaân aùi, thanh lòch, traàm laéng vaø nhaân haäuñeán theá naøo.

~Caùi thaàn thaùi cuûa moät thaønh phoá nghìn tuoå i ñang ñoâ thò hoùa gaáp gaùptrôû thaønh nöûa Taây nöûa ta, nöûa cuõ nöûa môùi, nöûa sang nöûa queâ, haynhöõng thaân phaän ngheøo heøn chua xoùt, nhöõng kyù söï phong tuïc ñaämñaø dö vò... töøng neùt kyù hoïa cuûa Toâ Hoaøi ñeàu haá p daãn vaø laøm rung ñoängloøng ngöôøi.

Bìa saùcPhoá Haøng Baïc ngaøy xöûa ngaøy xöa

Toâ Hoaøi - Chuyeän cuõcuoán saùch daønhcho ngöôøi yeâu

HAØNOÄIHAØ

NOÄI

hay

baøi Quyønh Huyønh




toâi maø nhaän mình laø nhaø vaên cuûa giôùi bình daântheo nghóa nhö côm buïi, chaéc moät trong hai nhoùm“khaùch haøng” cuûa toâi seõ phaät loøng. Khoù laém!

DiLi: Toâi chöa hieåu chính xaùc khaù i nieäm cuûa töø naøy neân raát khoù traû lôøi. Treân theá giôùi ngöôøi ta phaânchia vaên hoïc (cuõng nhö moät soá lónh vöïc ngheä thu-aät khaùc) ra laøm ba thöù haïng, haøn laâm-baùc hoïc,thöông maïi-giaûi trí, vaø loaïi caáp ba (loaïi naøy cuõngcoi nhö khoâng ñöôïc xeáp loaïi). Loaïi hình vaên hoïcgiaûi trí khoâng coù gì xaáu, bôûi vì noù vaãn coù theå duy trì

ñöôïc nhöõng yeáu toá ngheä thuaät. ÔÛ nhöõng nöôùc tieântieán, khi maø lónh vöïc giaûi trí trôû thaønh moät ngaønhcoâng nghieäp khoång loà thì vaên hoïc giaûi trí raát ñöôïccoi troïng. Ví duï nhö caùc taùc phaåm cuûa SydneySheldon hoaøn toaøn khoâng phaûi laø vaên chöông baùchoïc song vaãn daønh ñöôïc giaûi Oscar cho kòch baûnhay nhaát. Vaø ñaõ laø giaûi thöôûng thì moãi giaûi thöôûngñeàu coù söï vinh danh rieâng, chöù khoâng theå noùi giaûthöôûng naøo cao quyù hôn giaûi thöôûng naøo. Theo toâñoaùn thì coù theå töø “bình daân” ôû ñaây mang nghóagiaûi trí chaêng? Gaàn ñaây toâi thaáy ngöôøi ta hay nhaéc

T&S: Caùc chò coù khi naøo töï ñaùnh giaù mình laønhaø vaên cuûa giôùi bình daân khoâng?

Caán Vaân Khaùnh: Khi caàm buùt vieát laø toâi ñaõ xaùcñònh ngay ñoái töôïng ñoäc giaû cuûa toâi laø giôùi bìnhdaân, vì toâi muoán nhieàu ngöôøi ñoïc saùch cuûa toâirong khi ñoù giôùi bình daân laïi thuoäc veà soá ñoâng.

Toâi baèng loøng neáu ai ñoù goïi (hoaëc ñaùnh giaù toâi laønhaø vaên cuûa giôùi bình daân) vì trong thaâm taâm toâixaùc ñònh noù laø nhö theá.

Traàn Thu Trang: Ngay töø khi baét ñaàu vieát taùcphaåm hö caáu ñaàu tieân, toâi ñaõ xaùc ñònh ñoái töôïngñoäc giaû cuûa mình laø nhöõng ngöôøi phaûi chòu ñöïngsöï meät moûi do nhöõng taùc phaåm quaù “haøn laâm”mang laïi, töùc laø nhöõng ngöôøi ñaõ ngaùn caùc moùnaên giaøu ñaïm vaø ñang theøm moät böõa canh caûi. Khitaùc phaåm ñaõ ñöôïc xuaát baûn, beân caïnh nhöõng ñoäcgiaû ñích, toâi coù theâm moät soá löôïng lôùn ñoäc giaûlaø nhöõng ngöôøi laâu nay laâu nay chæ thích rau caûi(cöôøi). Hai nhoùm ñoäc giaû naøy tuy ñeàu coù bieåu hieänraát bình daân nhöng laïi khaùc nhau veà baûn chaát. Neáu

oøn

Phong Ñieäp Traàn Thu Trang DiLi Caá n Vaân Khaùnh

~T ham gia ba øn lua än vôù i chu û ñeà quan ñie åm cu ûa nha ø va ên tre û ñoá i vô ù i v ò tr í xa ùc la äpcu ûa mình tre ân chie áu va ên , moá i l ie ân heä vô ù i ca ùc nha ø pheâ bình va ø v ie äc höôùng ca ùc sa ùng

a ùc cu ûa mình tô ù i tö øng ñoá i töôïng ñoäc g ia û , co ù ca ùc nha ø va ên tre û : Phong Ñieäp, Ca án Va ânKha ùnh, DiLi , Tra àn Thu Trang. Hoï la ø nhö õng ngöôø i la øm ngheà cha êm chæ , ñeàu ña ën , ña õ xua átba ûn so á löô ïng ña àu sa ùch da øy da ën , ca ùc cuoán na øy ñeàu ba ùn cha ïy tre ân thò tröôøng cu õngn h ö h i e ä n ñ a n g ñ ö ô ï c t a ù i ( n o á i ) b a û n n h i e à u la à n . Ñ i e à u t h u ù v ò l a ø h o ï ñ e à u la ø c a ù c n h a ø v a ê n n ö õ .

Nhaø vaên treû & vaên hoïc bì

nhaø vaên treû& vaên hoïc bình daân

baøi Vieät Quyønh




ñeán töø “bình daân” vaø “ñaúng caáp”. Coù laàn treân TV,nhaïc só Tuaán Khanh coù noùi raèng Trònh Coâng Sônvieát nhaïc bình daân. Toâi thì cho raèng nhaïc Trònhcoù theå bieåu dieãn ñöôïc caû treân saân khaáu lôùn sangroïng laãn caùc phoøng traø bình daân. Vaø toâi cuõng choaèng caû theá kyû, khoâng nhieàu nhaïc syõ coù theå laøm

ñöôïc ñieàu ñoù. Khi taùc phaåm thoûa maõn caû hai yeáuoá giaûi trí vaø haøn laâm, chinh phuïc ñöôïc ñoäc giaû töø

bình daân ñeán tri thöùc thì ñoù laø moät thaønh coâng toätñænh.

Phong Ñieäp: Khi ngoài ñoái dieän vôùi trang baûnhaûo, toâi muoán chia seû nhöõng suy tö veà cuoäc soáng

quanh mình. Toâi muoán nhöõng caâu chuyeän, nhöõnghoâng ñieäp mình göûi gaém trong moãi trang vieát aáyeõ ñöôïc nhieàu ngöôøi ñoùn nhaän vaø cuøng suy ngaãm,eû chia. Ñôn giaûn laø nhö vaäy. Neân toâi khaù boái roái

khi phaûi ñoái dieän vôùi caùi goïi laø “nhaø vaên cuûa giôùibình daân”. Theá naøo laø “nhaø vaên cuûa giôùi bìnhdaân”? Toâi chaéc ñieàu naøy cuõng seõ gaây nhieàu tranhcaõi. ÔÛ caù nhaân mình, toâi nghieâm tuùc vôùi nhöõng gìmình vieát ra vaø mong chôø söï nghieâm tuùc töø phíanhöõng ngöôøi ñoïc.

T&S: Caùc chò nghó sao khi ñoäc giaû hoaëc caùc nhaøpheâ bình goïi caùc chò laø nhaø vaên cuûa giôùi bình daân?

Traàn Thu Trang: Hoï goïi theá laø ñeà cao toâi laémoài! (cöôøi). Ngay baûn thaân toâi cuõng ít daùm töï xöngaø nhaø vaên (duø cuûa giôùi naøo) maø chæ roùn reùn nhaänmình laø ngöôøi vieát. Trong moät xaõ hoäi troïng vaênchöông chöõ nghóa, danh xöng “nhaø vaên” laø caùigoâng naëng neà ñoái vôùi caû ngöôøi goïi laãn ngöôøi ñöôïc/ bò goïi. Baïn coù ñeå yù laø ngöôøi ta thöôøng phaûi theâmnhöõng chöõ nhö “treû”, “nöõ”, “maïng”… vaøo saudanh xöng kia khoâng? Toâi ñoaùn laø hoï muoán laømcaùi goâng kia nheï ñi moät tí cho caû “naïn nhaân” laãn

thuû phaïm”. Cuïm töø “cuûa giôùi bình daân” xeùt chocuøng cuõng chæ laø moät thöù ñi keøm theo goâng thoâi!

Phong Ñieäp: Khi taùc phaåm ñöôïc coâng boá roängaõi, ngöôøi vieát ñaõ hoaøn thaønh nhieäm vuï cuûa mình

vaø anh ta hoaøn toaøn “ñöùng ngoaøi” taùc phaåm.Nhöõng nhaän xeùt, ñaùnh giaù - cuõng laø chuyeän bìnhhöôøng. Laâu nay khoâng ít ngöôøi vaãn coù quan ñieåm

khaù aáu tró raèng: vaên hoïc bình daân thì thaáp keùmhôn vaên hoïc baùc hoïc. Treân thöïc teá coù nhöõng taùcphaåm maø ngöôøi ta khoâng theå xeáp raïch roøi ñoù laøvaên hoïc bình daâu hay vaên chöông baùc hoïc. Vaø

xeùt cho cuøng - moïi thöù phaân ñònh chæ coù yù nghóatöông ñoái maø thoâi. Vaø vieäc phaân ñònh ai ñoù laø nhaøvaên cuûa giôùi bình daân hay giôùi baùc hoïc thì giuùp giaûiquyeát ñöôïc ñieàu gì ñaây? Toâi thì nghó toát hôn laø haõychæ cho moät nhaø vaên thaáy taùc phaåm cuûa anh tahay hoaëc chöa hay ôû ñieåm naøo. Ñieàu aáy thieát thöïchôn chaêng? (maëc duø treân thöïc teá khoâng ít nhaø vaêncöù vieát vaø chaúng chuùt baän taâm ñeán nhaän xeùt cuûagiôùi pheâ bình. Vaø ñaây laïi laø moät caâu chuyeän khaùc).

Caán Vaân Khaùnh: Ñieàu ñoù cuõng toát chöù sao, toâichæ caàn bieát caùc ñoäc giaû chòu boû tieàn tuùi tìm muanhöõng cuoán saùch cuûa toâi vaø baøy toû loøng yeâu meánmình laø toâi thaáy haïnh phuùc vôùi coâng vieäc vieát vaêncuûa mình roài. Coù laàn vaøo nhaø sa ùch, coù moät coâ nhaânvieân baùn saùch nhaän ra toâi vaø hoûi toâi veà moät cuoánsaùch ñaõ xuaát baûn khaù laâu cuûa toâi vì coâ muoán mua

ñeå ñoïc noù. Thaät vui khi hình dung saùch cuûa toâi coùtheå naèm treân tay moät baø noäi trôï, moät anh thôï xaâyhay moät nhaân vieân vaên phoøng naøo ñoù…

DiLi: Baûn thaân toâi luoân coá gaéng sao cho taùcphaåm haøi hoøa caû hai yeáu toá thöông maïi vaø ngheäthuaät, chæ haøi hoøa ñöôïc phaàn naøo ñoù thoâi ñoái vôùi toâiñaõ laø söï may maén.

T&S: Lieäu coù caàn thieát cho vieäc phaân chia, ñaùnhgiaù ñònh daïng nhöõng ngöôøi vieát nhö vaäy?

Traàn Thu Trang: Coù chöù. Ñeán quaàn aùo giaøy deùpcoøn caàn nöõa laø vaên chöông! Toâi quan nieäm vaênhoïc cuõng laø moät saûn phaåm. Tuy saûn phaåm naøy coùnhöõng ñaëc thuø khaùc bieät veà c aùch thöùc saûn xuaáttieâu thuï nhöng noù cuõng caàn ñöôïc phaân loaïi, xeáphaïng. Tröôùc heát laø ñeå cho ñoäc giaû - khaùch haøng- löïa choïn. Sau ñoù laø ñeå nhöõng ngöôøi vieát töônglai - nhöõng nhaø saûn xuaát tieàm naêng - xaùc ñònhhöôùng ñi cuûa mình deã daøng hôn. Treân trang webbaùn saùch noåi tieáng amazon.com, nhöõng taùc phaåmvaên hoïc bình daân ñöôïc xeáp ñeán taän nhöõng theåloaïi nhoû nhaát nhö “truyeän tình caûm ma caø roàng”.Nhöõng taùc phaåm naøy cuõng nhaän ñöôïc nhöõng baøibình luaän, nhöõng löôït xeáp haïng töø 1 ñeán 5 sao.Taát nhieân, ñoäc giaû nöôùc ngoaøi thöôøng khoâng ñöara nhöõng ñaùnh giaù theo kieåu baùt canh caûi naø y chæxöùng 0,0001 sao so vôùi moùn toâm huøm ñaèng kia(cöôøi).

Phong Ñieäp: Caù nhaân toâi khoâng baän taâm nhieàu

vaøo vieäc phaân chia ñaùnh giaù ñoù. Toâi quan taâm ñeánvieäc mình seõ vieát gì tieáp theo ñaây. Caùi vieát aáy coù gì môùi meû vôùi chính toâi hay khoâng.

DiLi: Baát cöù lónh vöïc naøo cuõng phaûi coù thöù haïng,

coät moác ñeå ñaùnh giaù hoaëc ñeå baûn thaân ngöôøi saùngtaïo ñònh hình vaø phaán ñaáu, mieãn raèng söï phaânchia phaûi chính xaùc, chöù khoâng phaûi töùc thôøi thænhthoaûng nghó ra moät “töø môùi” ñeå quy chieáu. Toâi coù nhieàu baïn beø vieát vaên, moät soá ngöôøi khaúng ñònhraèng taùc phaåm cuûa hoï laø haøn laâm, hoï khoâng caànñoäc giaû soá ñoâng, coøn moät soá ngöôøi khaùc noùi thaúngraèng taùc phaåm cuûa hoï laø giaûi trí, thöông maïi, hoï caàn ñoäc giaû. Toâi cho ñoù laø moät ñieàu raát toát khi baûnthaân ngöôøi vieát töï ñònh hình ñöôïc xu höôùng saùngtaùc cho mình. Chæ sôï nhaát laø khi ngöôøi vieát ngoä

nhaän veà nhöõng gì mình ñang vieát thaønh ra “baùchoïc” khoâng tôùi maø “thöông maïi” khoâng xong maøthoâi.

Caán Vaân Khaùnh: Vieäc phaân chia ñaùnh giaù laø vieäc

hieån nhieân, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi quan taâmñeán lónh vöïc vaên hoïc hoaëc nhöõng nhaø pheâ bình,hoï thöôøng xeáp toâi (hoaëc nhöõng ngöôøi vieát nhö toâi)ôû chieáu döôùi vaø khoâng ñaùng ñeå hoï löu taâm nhöngthuù thaät toâi chaúng maáy quan taâm. Toâi töï tin vì toâiñaõ choïn löïa ñoái töôïng ñoäc giaû cho mình, hoaëc toâiñaõ bieát löôïng söùc mình cho coâng vieäc vieát vaên.

T&S: Caûm ôn caùc chò!

./.

Theá giôùi cuûa ñaøn oângoàm nhöõng gì? Coù banhieâu cöûa vaøo, banhieâu cöûa ra? Coù mcung naøo khieán buôùchaân cuûa nguôøi phnöõ luoân laïc loái? Ñoï“Ñi laïc vaøo theá gicuûa anh” ñeå thaáy thgiôùi rieâng cuûa nguñaøn oâng naøo cuõngioáng nhau, ñeàu cnhöõng nguôøi phuï nrieâng tö, bí maät, ngongaøo vaø coù nhöõng nxoùt xa khoù goïi thaønteân.

n treû & vaên hoïc bình daân Nhaø vaên treû & vaên hoïc bì




...nhöng khoâng phaûi ñeán luùc naøy ngöôøi ta môùi toø moø tìm hieåu veàanh nhaø vaên ñaõ “ñaùnh tieáng” töø hai thaäp nieân tröôùc - thôøi ñieåm cho rañôøi “Noãi buoàn chieán tranh”. Ñoâi luùc nhìn thaáy anh loaùng thoaùng ñaâuñoù, ngöôøi ñaøn oâng coù maùi toùc nhaøu nhoø baïc traéng nhöng göông maëtcoøn treû, ñoâi maét moät mí luùc naøo cuõng phuû moät caùi nhìn lô ñaõng, ñuûñeå ngaïi ngaàn laøm quen. May maø anh chöa queân, raèng ñaõ cuøng toâi coùmoät chuyeán xuyeân Vieät vôùi quaù nhieàu ngöôøi xa xöa... Ñeå toâi coù ñöôïcmoät caùi heïn, cafeù Lieãu Giai, buoåi chieàu vôùi röôïu chivas. Ñeå Baûo Ninhchìm vaøo caâu chuyeän cuûa chính mình...

Baøi vieát naøy khoâng ñi tìm lyù do“raéc roái” khieán boä phim phaûi taïmdöøng baám maùy, maø chæ ñôn giaûn laø moät cuoäc troø truyeän. Troø chuyeänchæ vaäy thoâi.

Nhö moät caùi côù khi trong workshop veà ñaïo dieãn maø ñaïo dieãn TraànAnh Huøng giaûng, anh coù chia seû, raèng anh cuõng raát thích Noãi buoànchieán tranh, nhöng anh chöa nhìn thaáy nhöõng göông maët cho nhaân

vaät ôû Vieät Nam, maø ñeå boû ra khoaûng 1, 2 naêm ñaøo taïo dieãn vieân chocaùc vai trong phim thì hôi baát khaû thi. Lyù do chính maø anh khoâ ngñoäng vaøo Noãi buoàn chieán tranh töôûng laø ñôn giaûn maø chính laø nhövaäy. Coù theå bôûi ñaïo dieãn Traàn Anh Huøng yeâu dieãn vieân voâ cuøng.

Khoâng theå khoâng baét ñaàu baèng nhöõng caâu hoûi veà cuoán phim chöalaøm ñaõ gaây xoân xao do hieäu öùng bôûi cuoán saùch quaù noåi tieáng gaây neânBaûo Ninh thoaùng chuùt öu tö, khi chính anh cuõng phaân vaân nghó ñaïodieãn Myõ coù theå laøm phim hay nhöng vôùi moät caâu chuyeän Vieät Namvaø caù i nhìn Vieät Nam thì chöa chaéc. “Khoâng phaûi laø moä t caûm giaùcmô hoà veà ñieàu naøy maø thöïc chaát ñaõ thaáy luø luø tröôùc maét ñeán möùc chhình dung ñaõ khieán toâi ñau loøng. Toâi nghó ñaàu tieân ñaây phaûi laø moät boä

& thaân phaänbaøi Leâ Thò Thaùi Hoøa

Nhaø vaên Baûo Ninh & thaân phaän “Noãi buoàn chieán

nhaø vaên baûo ninh

Nỗi bu ồn chiế n tranh

“Noãi buoàn chieán tranh”ñöôïc NXB Martin Secker &Warburg Ltd, London muabaûn quyeàn dòch sang tieá ngAnh töø 1993, sau ñöôïc NXBRiverhead Book, New Yorktaùi baûn.

Noãi buoàn chieán tranh ñöôïc giôùi thieäu töø ñaàu thaäp nieân 90’. “Thaân phaän” cuûamoät cuoán tieåu thuyeát Vieät Nam ñöôïc dö luaän trong vaø ngoaøi nöôùc quantaâm nhieàu nhaát suoát hai theá kyû qua coù nhöõng quaõng thaêng, traàm cuûa rieângnoù. Vaø gaàn ñaây, chuyeän chuyeån theå taùc phaåm naøy thaønh phim ñieän aûnh

boãng ngöng laïi. Thaân sinh cuûa cuoán tieåu thuyeát - nhaø vaên Baûo Ninh noùi ñoù laø vieäccuûa ñaïo dieãn vaø nhaø saûn xuaát - oâng ñaõ xaùc ñònh laø khoâng can heä vaøo “thaân phaäncuûa boä phim ñöôïc chuyeån theå töø nguyeân taùc cuûa mình nöõa...

Nhaø vaên Baûo Ninh“Noã i buoàn chieán tranh”ñöôïc NXB Vaên Hoïc taùi baûn2010

aû vaø taùc phaåm




him Vieät Nam, ngöôøi Vieät Nam xem phaûi thaáyay, thaáy ñuùng môùi coi laø thaønh coâng ñöôïc”.

Kòch baûn ñang ñöôïc Baûo Ninh söûa laïi cho thu-n Vieät hôn, caùi lo laéng nhaát cuûa anh laø caù i nhìn.

Baûo Ninh quan nieäm, gioáng nhö khi ta baát ngôø löïahoïn moät keânh TV, chæ xem moät caûnh quay thoâi,haát laø caûnh quay veà ñôø i soáng Vieät Nam, ta seõaûm ñöôïc ngay ñoù laø ngöôøi Vieät hay ngöôø i nöôùcgoaøi nhìn vaøo. EÂ-kip laøm phim laø nhöõng ngöôøi raáteâu Vieät Nam nhöng hieåu Vieät Nam hay khoâng thìhöa chaéc. Nhöng Baûo Ninh cuõng raát maâu thuaãn,nh töï noùi, sao ai ñoïc kòch baûn cuõng noùi raát hay?

Hay laø Baûo Ninh ñang ôû trong taâm traïng gioáng baátöù moät nhaø vaên naøo, cöù ñoïc moät ai ñoù vieát laïi thöùaên chöông cuûa mình laø khoâng theå chòu ñöôïc.

Baûo Ninh cöôøi, keå cho toâi nghe moät chuyeännh ñaõ chöùng kieán. Sau buoåi chieáu ra maét moät boähim ñöôïc chuyeån theå cuûa moät nhaø vaên khaù noåieáng, ai cuõng khen phim hay. Ñaïo dieãn raát phaánhôûi neân môøi taát caû moï i ngöôøi ñi aên. Trong suoátöõa aên, gaàn nhö oâng nhaø vaên kia khoâng noùi gì.

Moïi ngöôøi thì xoân xao khen ngôïi, ñeán giöõa chöøng,haø v aên ñöùng leân ñònh boû veà, moïi ngöôøi giöõ laïi,haø vaên noåi khuøng leân, vaø quaùt vaøo maët ñaïo dieãn:

Moät boä phim dôû nhö vaäy maø caäu coøn ngoài ñaâyn uoáng ñöôïc aø! Baûo Ninh cuõng söõng sôø vì haønhöû cuaû nhaø vaên kia vì oâng bieát cuoán phim khoângôû, coù leõ vì quaù yeâu ñöùa con tinh thaàn cuûa mìnheân xem phim, söï ñoå vôõ nhöõng kyø voïng laøm oânghuøng leân chaêng?

Theá neân ban ñaàu Baûo Ninh cuõng töï xaùc ñònh seõhoâng can thieäp vaøo phim vì cuoán saùch cuõng ñaõaâu roài, neáu coù moät söù meänh, chaéc chaén vôùi töøngñoù chöõ maø Baûo Ninh ñaõ truùt ra treân giaáy, cuõng ñaõñuû. Theá neân Baûo Ninh thôø ô vôùi kòch baûn vaên hoïc,

ay noùi ñuùng hôn, thôø ô vôùi baûn dòch kòch baûn töøeáng Anh. Cho ñeán khi chính thöùc chuaån bò baám

maùy, chính thöùc vaøo cuoäc, ñoïc kyõ kòch baûn, BaûoNinh môùi giaät mình. Caùi khung cuûa kòch baûn ñaõaøm raát toát, moät cuoán saùch vôùi nhöõng aùm aûnh,oài öùc ñan xen hieän taïi, töï vaán nhieàu khoâng deã ñeåình thaønh moät caâu chuyeän phim. Tuy nhieân caâuhuyeän khoâng chæ theá, khoâng haún laø nhö theá, raøoaûn ngoân ngöõ laø ñieàu ñaùng sôï nhaát. Vì raøo caûn ñoùaø böôùc chaën ñaàu tieân ñeå theâm vaøo raøo caûn vaênoaù. Nhaø vaên vaø ñaïo dieãn khoâng sao maø hieåu heát

ñöôïc yù nhau.

Ngay nhö dieãn vieân, Baûo Ninh sôï nhöõng göôngmaët ñöông ñaïi, vôùi nhaân vaät Phöông, anh khoângmuoán moät coâ gaùi ñeïp theo tieâu chuaån thoângthöôøng. Ñoù phaûi laø moät ngöôøi ñaøn baø haáp daãn.Khoâng chæ ñeïp ñôn thuaàn. Maø söï haáp daãn thì khoù noùi cuï theå, noù chæ coù theå dieãn taû ñöôïc thoâng quacaâu chuyeän cuûa nhöõng ngöôøi ñaøn oâng. Theá laø nhaø vaên ñaõ phaûi tham gia vaøo phim saâu hôn döï ñònhban ñaàu cuûa anh: chæ ñònh coù maët treân phim laø caùiteân cuûa taùc giaû cuoán saùch, xem lôøi thoaïi vaø khiquay thì coi quaàn aùo boä ñoäi, caùch maéc voõng hay ñigiaày coù ñuùng khoâng?

Hình dung veà phim cuûa toâi ñöôïc vôõ daàn quanhöõng neùt sô löôïc kòch baûn môùi nhaát (baûn ñaõ ñöôïc

Cuïc ñieän aûnh duyeät). Raèng ñoù laø moät caâu chuyeänphim baét ñaàu baèng ñoaøn taøu chieán thaéng trôû veà,Kieân chia tay ngöôøi yeâu, tham gia vaøo ñoaøn ngöôøiñi thu nhaän haøi coát cuûa ñoàng ñoäi xöa ñeå ñoái maëtvôùi quaù khöù aùm aûnh. Anh hieåu raèng phaûi boû quaquaù khöù, ñeå keát thuùc phim, Kieân tìm laïi ñöôïc ngöôøiyeâu xöa. Chuoãi caâu chuyeän nhö vaäy nhöng coønthieáu söï am hieåu thuoäc veà caûm giaùc cuûa nhöõngngöôøi trong cuoäc. Ñoù laø moät cuoäc soáng cuûa VieätNam thôøi aáy, ngheøo nhöng khoâng beä raïc, khoù khaên maø khoâng phaûi khoâng thaáy coù nhöõng neùt laáplaùnh. Baûo Ninh muoán nhöõng ngöôøi laøm phim phaûinhìn thaáy caùi ñeïp aáy, vaø oâng bieát ñieàu ñoù khoângdeã vôùi hoï.

T&S: Toâi vaãn baên khoaên veà 2 caùi teân cuûa moätcuoán saùch. Thaân phaän tình yeâu vaø Noãi buoàn chieántranh! Taïi sao vaäy, thöa anh?

NV-Baûo Ninh: Naêm 1991 toâi ñaêng moät soá chöông treân baùo. Khi ñoù baûn thaûo coù teân laø Noãibuoàn chieán tranh. OÂng Nguyeãn Ñình Thi ñaõ chogiöõ teân ñoù khi ñaêng baùo. Nhöng khi in thaønh saùchlaàn ñaàu tieân ôû Nhaø xuaát baûn Vaên ngheä, caùc anhbieân taäp baøn vôùi toâi, laøm sao ñeå cho saùch baùnchaïy, phaûi ñoåi teân, moät caùi teân “haáp daãn” hôn.Theá laø toâi choïn teân “Thaân phaän tình yeâu”. Chaúngvì baát kyø söùc eùp naøo nhö ngöôøi ta töôûng ra. Hoài aáysaùch coù moát nhö vaäy, bìa laø coâ gaùi, chò Thanh Quùyleân bìa Thaân phaän tình yeâu. Toâi nhôù nhôù nhö vaäy.

T&S: Kieân vaø Phöông treân chuyeán taøu, Phöôngtrong nhöõng hoài öùc aùm aûnh cuûa Kieân. Thaät maïnh.

n Baûo Ninh - Thaân phaä n “Noãi buoàn chieán tranh”




T&S: Ñoäc giaû coù yù nghiaõ nhö theá naøo vôùi anh?

NV-Baûo Ninh: Thuôû xöa thì khaùc, nhöng thôøinay, thôøi toâi, ñoäc giaû laø ñaát meï cuûa nhaø vaên. Nhaø vaên daâng mình cho ñoäc giaû. Tuy nhieân, ñoäc giaû,ñaáy laø noùi chung, coøn thöïc söï ra khi vieá t moät taùcphaåm nhaø vaên thöôøng chæ vieát cho moät vaøi ngöôøi,vì moät vaøi ngöôøi maø vieát.

T&S: Taïi sao anh khoâng noái daøi maïch cuûa Noãibuoàn chieán tranh nhö moät lôïi theá cho mình?

NV-Baûo Ninh: Neáu töï coi ñaáy laø moät lôïi theá thìtheá laø xong , coøn vieát laùch noãi gì.

T&S: Anh coù hay nhìn thaáy hình boùng Kieân hoaëcPhöông ôû ñaâu ñoù ngoaøi ñôøi laøm anh ngôõ ngaøngkhoâng?

NV-Baûo Ninh: Hoï laø nhaân vaät hö caáu, nhöngngaøy tröôùc toâi thaáy hoï ôû taá t caû nhöõng baïn cuøng

thôøi, trong tröôøng hoïc, trong quaân nguõ. Thôøi aáyqua roài, khoâng coøn thaáy hoï ôû ngoaøi phoá, nhöng toâvaãn thaáy hoï ôû nhöõng baïn beø thaân thieát nhaát.

T&S: Cuoäc soáng coù teû nhaït khoâng anh?

NV-Baûo Ninh: Cuoäc soáng teû nhaït nhaát cuõngkhoâng heà teû nhaït. Seâ khoáp noùi theá.

T&S: Veà chieán tranh, chi tieát gì thöïc sö ï aùm aûnhanh nhaát?

NV-Baûo Ninh: Nhöõng laàn suyùt cheát

T&S: Ñieàu lôùn nhaát Noãi buoàn chieán tranh manglaïi cho anh laø...?

NV-Baûo Ninh: Khoâng theïn vôùi ñôøi boä ñoäi vaø töï

tin böôùc vaøo ñôøi vaên. Tuoåi treû thì quaân nguõ, luoángtuoåi thì ngheà vaên. Töû vi cuûa toâi nhö theá, khoângkhaùc ñöôïc./.

Khoâng theå queân. Ñeå toâi phaûi ngôø vöïc raèng, coù söïeâng tö naøo cuûa anh trong Noãi buoàn chieán tranhhoâng?

NV-Baûo Ninh: Hoaøn toaøn khoâng! Toâi chöa bieátñaøn baø laø gì tröôùc khi ñi boä ñoäi. Sau khi trôû veà cuõnghæ môùi 23 tuoåi vaø cuõng chöa bieát gì. Maø boä ñoäi aiuõng theá. Nhöng coù nhöõng aùm aûnh töø chính ñôøioáng. Sau naêm 1975, nhöõng ngöôøi lính trôû veà, aiuõng vui laém. Maø chæ sau chieán thaéng 5, 6 naêm,aëp laïi nhau, ai cuõng buoàn. Coù leõ chuùng toâi ñaõ quaù hieàu öôùc mô khi trôû veà nhö nhöõng ngöôøi chieánhaéng. Noãi buoàn chieán tranh ñöôïc hình thaønh khi

ñaát nöôùc ngheøo laém, u aùm. Noãi buoàn laø gì ö? Neáuoâi ñaõ töøng ñi boä ñoäi coøn baïn chöa töøng thì noãiuoàn, söï chaùn chöôøng cuûa toâi lôùn hôn, giaèng xeùôn noãi buoàn cuûa baïn. Duø coù theá caû hai ta ñeàu

hung moät noãi buoàn! Veà cô baûn laø chuùng ta khoângheå thaéng Myõ, vaäy maø ñaõ thaéng Myõ...

T&S: Laø nguyeân do gì, thöa anh?

NV-Baûo Ninh: Ngoaøi yù nghóa veà nhu caàu ñoäc laäpöï cöôøng coù trong maùu moãi ngöôøi daân Vieät coù leõ töøhôøi Traàn Höng Ñaïo. Moät anh ñaï i ñoäi tröôûng caàmuùng xung phong nhaûy leân töø chieán haøo, mieäng hoâang: Vì chuû nghóa xaõ hoäi, tieán leân! Baïn thaáy buoànöôøi phaûi khoâng? Coù, ñuùng khoâng? Nhöng thôøihuùng toâi laø theá. Vaø chuùng toâi ñaõ chieán thaéng. Noãiuoàn chieán tranh laø ñoäng löïc laø söùc maïnh cuûa ñoåi

môùi. Toâi vaãn cho raèng nhöõng ngöôøi lính thôøi choángMyõ coù hai chieán coâng lôùn, moät laø thoáng nhaát ñaát

öôùc, hai laø ñoåi môùi ñaát nöôùc. Vaø cuõng phaûi thöøahaän, neáu khoâng coù cuoäc chieán vó ñaïi cuøng chieánhaéng 30.4.1975, Vieät Nam deã gì ñöôïc bieát ñeánhieàu ñeán theá treân theá giôùi so vôùi caùc quoác giagang taàm veà dieän tích, kinh teá, vaên hoaù khaùc?

Toâi baên khoaên khoâng hieåu hieän taïi vôùi Baûo Ninh,

nh ñang sôï nhaát ñieàu gì? Nhöõng phieàn toaùi cuûahieàu ngöôøi vieát ñem laïi cho anh khoâ ng phaûi khiaøo cuõng chæ gioáng nhö treân giaáy. Baûo Ninh coùhieàu noãi sôï, sôï seõ c aøng ngaøy caøng trôû neân noùihieàu, sôï phoûng vaán, sôï leân hình, sôï tuyeân boá noïia laøm baïn beø chieán höõu phaùt reùt vaø phaùt gheùt.

Khoâng phaûi töï nhieân maø noãi sôï aáy coù, ñoâi khi laøhöõng cuoäc troø chuyeän sô saåy, ngöôøi ta hoûi anh taïiao maø thích uoáng röôïu nhöng khi ñöa leân baùo chí,göôøi ta thay noäi dung caâu hoûi ñi, bieát thaønh moätuyeân ngoân cuûa hoï ñeå caâu traû lôøi cuûa anh gioáng

moät söï ñoàng yù. Thanh minh ñaâu phaûi laø tính caùchcuûa moät ngöôøi nhö Baûo Ninh, theá neân coù leõ ngaycaû ngöôøi ñaõ nôõ vieát nhöõng doøng kia cuõng chöabieát raèng hoï ñaõ laøm toån thöông anh ñeán theá.

Vaäy thì söï noåi tieáng cuaû cuoán saùch Noãi buoànchieán tranh coù laø aùp löïc vôùi Baûo Ninh khoâng nhæ?Baûo Ninh cho raèng Noãi buoàn chieán tranh khoângnoåi tieáng, vì noù laø cuoán saùch coù nhieàu ngöôøi bieáttôùi qua baùo chí chöù khoâng phaûi cuoán saùch coù nhieàungöôøi ñaõ ñoïc. Quan nieäm moät caùch cöïc ñoan nhövaäy cuõng bôûi Baûo Ninh ñaõ gaëp nhieàu ngöôøi bieátteân anh, bieát teân cuoán saùch nhöng khoâng heà hieåucuoán saùch vaø thaäm chí hoï chöa töøng ñoïc. Vaø cuõngcoù moät nhöõng ngöôøi ñoïc khieán Baûo Ninh phaûi ñauñôùn. Nhö khi anh sang Myõ, trong moät buoåi noùichuyeän, coù moät ngöôøi phuï nöõ baät khoùc. Baø laø cöïu

baùc só quaân y cuûa quaân ñoäi Saøi Goøn cuõ. Baø noùi, anhthaät aùc, anh ñaõ mieâu taû nhöõng ngöôøi phía beân kiakhoâng ñuùng. Toâi ñaõ töøng cöùu chöõa cho hoï, toâi tinvaø bieát hoï laø nhöõng ngöôøi toát!

Ñoù coù leõ chính laø caùi nhìn.

Baûo Ninh noùi, raèng nhöõng gì anh vieát ra trongtruyeän laø töø söï thaät ñi vaøo saùch. Vaäy ñoù, chæ khaùcnhau caùi nhìn, moät caâu chuyeän ñaõ raát khaùc ñi roài.Baûo Ninh khoâng muoán ñaây laø moät baøi phoûng vaán,anh ñaõ sôï, ñaõ ngaïi vaø ñaõ chaùn. Vì theá baøi vieát naøykhoâng theå coù nhieàu hôn nhöõng caâu hoûi ñaùp thoângthöôøng ñeå khaùch quan hôn cho baïn ñoïc khoù tính.Boä phim chuaån bò baám maùy, Baûo Ninh caøng laø ngöôøi khoâng muoán coù gì ñoù khoù khaên khi hoï ñaõ ngoài cuøng moät chieác thuyeàn. Nhöõng gôïn gaïoñang coù mong raèng seõ nhanh choùng ñöôïc giaûiquyeát. Moät boä phim hay laø öôùc muoán khoâng chæcuûa nhöõng ngöôøi trong cuoäc. Coù leõ ñoù laø öôùc muoáncuûa nhöõng ngöôøi ñaõ yeâu cuoán saùch cuûa Baûo Ninh.Ngöôøi ñaøn oâng uoáng chivas buoåi chieàu Haø Noäi, xinanh coi baøi vieát naøy cuõng laø moät thieän yù giaûn dòvaäy thoâi.

T&S: Röôïu cho anh moät caûm giaùc gì ñeå anhkhoâng theå thieáu noù moãi ngaøy?

NV-Baûo Ninh: Moät traø, moät röôïu, moät... Tuù Xöông töøng than laø bò röôïu quaáy nhieãu vaø ñaáy laø thöù oâng coù theå töø boû. Röôïu laø moät thuù vui coù haïivôùi taát caû moïi ngöôøi, ñaëc bieät cho ngöôøi vieát vaên vìnoù öùc cheá vieäc vieát.

n Baûo Ninh - Thaân phaä n “Noãi buoàn chieán tranh” Nhaø vaên Baûo Ninh - Thaân phaän “Noãi buoàn chieán tr






Ñaàu naêm 2010, trong Hoäi chôï saùchTP.HCM, nhaø vaên Nguyeãn Nhaät AÙnhphaûi moûi tay kyù teân taëng ñoäc giaû khitaùc phaåm Ñaûo moäng mô (Coâng ty

aùch Ñoâng A vaø NXB Treû) cuûa anh ra maét taïi ñaây...

“Hot” nhôø taùc phaåm Theo thoâng tin töø NXB Treû, Toâi thaáy hoa vaøng

reân coû xanh ñaõ ñöôïc caùc ñôn vò phaùt haønh “muaroïn goùi” - töùc traû ñuû tieàn maët moät laàn thay vì

NXB Treû phaûi “kyù göûi” nhö thoâng leä laâu nay. Ñieàunaøy chöùng toû saùch cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh raát aênkhaùch. NXB Treû coøn leân keá hoaïch taùi baûn cuoánnaøy chaäm nhaát laø trong tuaàn sau.

Trong tình traïng thò tröôøng saùch, nhaát laø saùch

vaên hoïc, moãi laàn in chæ trung bình khoaûng 1.000baûn, thì saùch ñöôïc in vôùi haøng chuïc ngaøn baûn moãiaàn nhö Nguyeãn Nhaät AÙnh quaû laø söï kieän.

Nhaân dòp chuaån bò kyû nieäm 30 naêm thaønh laäp,NXB Treû tuyeân boá giaûm giaù 30% trong hai ngaøy

1 - 12/12 cho 23 ñaàu saùch cuûa Nguyeãn Nhaä tAnh. Nhìn danh saùch 23 taùc phaåm cuûa NguyeãnNhaät AÙnh, trong ñoù coù raát nhieàu cuoán quaù quenhuoäc vôùi baïn ñoïc, coù theå thaáy saùch cuûa nhaø vaên

naøy luoân haáp daãn ngöôøi ñoïc moïi luùc chöù khoâng

nhaát thieát phaûi laø saùch môùi ra loø. Ñoù chính laø lyùdo saùch cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh ñöôïc taù i baûn lieântuïc. Taùc phaåm Tröôùc voøng chung keát cuûa NguyeãnNhaät AÙnh in laàn ñaàu naêm 1984, ñeán nay sau gaàn30 naêm, taùc phaåm naøy vaãn ñöôïc ñoùn ñoïc. Tröôùcvoøng chung keát cuõng coù maët ñeå NXB Treû “tri aânbaïn ñoïc” trong dòp giaûm giaù hieám hoi naøy.

Tuy nhieân, khoâng phaûi taùc phaåm naøo cuûaNguyeãn Nhaät AÙnh cuõng giaûm giaù 30%, duø chæ gi-aûm trong hai ngaøy. Trong ñoù coù caùc cuoán ñang raát“hot” hieän nay, nhö: Toâi thaáy hoa vaøng treân coûxanh, Cho toâi xin moät veù ñi tuoåi thô, Toâi laø Beâtoâ,Ñaûo moäng mô khoâng giaûm “moät ñoàng”. Trong boáicaûnh cuoái naêm 2010, khi nhieàu ñôn vò laøm saùch vaøphaùt haønh toå chöùc caùc “tuaàn leã saùch giaûm giaù”

ñeå laøm vôi bôùt saùch toàn kho, thì saùch cuûa NguyeãnNhaät AÙnh vaãn “giöõ giaù” nhö vaäy thì khoâng coøn töø naøo ngoaøi töø “hot” ñeå dieãn taû.

Naêm 2010, saùch cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh coøn“hot” hôn vôùi nhieàu söï kieän “ñính keøm”. Nhönhöõng taùc phaåm: Boùng boùng leân trôøi, Nöõ sinh, Boàcaâu khoâng ñöa thö, Tröôùc voøng chung keát, Nhöõngchaøng trai xaáu tính cuûa anh ñöôïc Coâng ty ArtSignchuyeån theå thaønh truyeän tranh. Môùi ñaây, Cho toâixin moät veù ñi tuoåi thô ñaõ cuøng Nguyeãn Nhaät AÙnh

Hoâm nay, toâi thaá y hoavaøng treân coû xanh cuûa

Nguyeãn Nhaät AÙnh chínhthöùc phaùt haønh treân toaønquoác. Trong naêm 2010,

Nguyeãn Nhaät AÙnh tung racuøng luùc hai taùc phaåm, maøcuoán naøo cuõng thuoäc haøngbaùn chaïy nhaát Vieät Nam.

nhaø vaênhot

baøi & aûnh Hoaøng Nhaân

Nguyeãn Nhaät AÙnh

nhaát 2010nhaän giaûi Vaên hoïc ASEAN.

Moät nhaø vaên cuõng thuoäc daïng “hot” trong naêm2010 laø Nguyeãn Ngoïc Tö. Tuy nhieân, Nguyeãn

Ngoïc Tö khoâng phaûi “hot” ñôn thuaàn nhôø taùcphaåm vaên hoïc cuûa mình. Nguyeãn Ngoïc Tö vöøa ramaét taùc phaåm Khoùi trôøi loäng laãy coù dö luaän rieâng.Nhöng “ñieåm rôi” ñeå Khoùi trôøi loäng laãy ra maét baïnñoïc laïi khaù “thuaän lôïi”. Cuï theå, phim Caùnh ñoàngbaát taän chuyeån theå töø taùc phaåm cuøng teân cuûa nhaø vaên queâ Caø Mau chöa döùt côn aàm ó thì Khoùi trôø iloäng laãy ra maét ñaõ taïo neân söï coäng höôûng giuùp taùcphaåm môùi cuûa Nguyeãn Ngoïc Tö trôû thaønh söï kieän.Vôùi Nguyeãn Nhaät AÙnh - nhaø vaên cuûa tuoåi thô, tuoåimoäng mô... “hot” vì leõ khaùc.

“Hot” nhôø chaêm chæ “caøy”Ñieåm laïi danh muïc caùc taùc phaåm ñaõ xuaát baûn

cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh, coù theå thaáy anh thuoächaøng “löïc ñieàn” cuûa laøng vaên Vieät Nam, maø taùcphaåm naøo ñoäc giaû cuõng tìm ñoïc. Moät trong nhieàulyù do khieán Nguyeãn Nhaät AÙnh “caøy khoûe” nhövaäy, theo nhaän ñònh cuûa nhieàu ñoàng nghieäp: “VìNguyeãn Nhaät AÙnh lo vieát nhieàu hôn lo laäp ngoân”.

Thoùi taät laâu nay cuûa ngöôøi caàm buùt ôû ta laø “lonoùi” maø ít “lo vieát”, trong khi ai cuõng bieát “tuyeânngoân” cuûa nhaø vaên chính laø taùc phaåm. Öu ñieåm“lo caøy” naøy cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh ñaõ giuùp anhvieát ñöôïc nhieàu taùc phaåm - coøn nhieàu hôn tuoåi ñôøicuûa anh.

Chính vì lo vieát hôn caùc “laäp ngoân” bay böôùmquanh mình, Nguyeãn Nhaät AÙnh ñöôïc raát nhieàubaïn ñoïc vaø ñoàng nghieäp quyù meán.

Nguyeãn Nhaät AÙnh ñöôïc nhieàu NXB tín nhieämvì oâng raát giöõ chöõ tín trong coâng vieäc. Naêm 1995,

“ a n hh u ø n gngaønh xuaátbaûn” Nguyeãn

Thaéng Vu - Giaùmñoác NXB Kim Ñoàng“ñaët haøng” NguyeãnNhaät AÙnh vieát boä truyeänKính vaïn hoa. Nguyeãn NhaätAÙnh luùc ñaàu “giao haøng” 5 taäp ñeåmoãi tuaàn in moät taäp. Sau ñoù, moãi t h a ù n gKính vaïn hoa phaùt haønh moät cuoán, trôû thaønh boätruyeän daønh cho tuoåi môùi lôùn aên khaùch moät thôøgian daøi. Khi giao 5 taäp ñaàu cuûa Kính vaïn hoaxong, Nguyeãn Nhaät AÙnh ñöôïc oâng Nguyeãn ThaéngVu cho öùng tröôùc 50 trieäu ñoàng (töông ñöông 10löôïng vaøng luùc ñoù) ñeå nhaø vaên yeân taâm ngoài nhaøvieát. Nhaø vaên Nguyeãn Nhaät AÙnh cho raèng: “Ñeå coùtaùc phaåm toát, caû NXB vaø nhaø vaên ñeàu phaûi laømvieäc chuyeân nghieäp. Sau söï chuyeân nghieäp laø tìnhcaûm, chính tình caûm cuûa ñoâi beân naâng taàm söïchuyeân nghieäp hôn”. Theo giôùi laøm xuaát baûn taïTP.HCM nhaän ñònh, moïi giao dòch “ñaët haøng” vôùnhaø vaên Nguyeãn Nhaät AÙnh khieán hoï yeân taâm. Taátnhieân, nhaø vaên Nguyeãn Nhaät AÙnh luoân bieát “choïn

maët göûi vaøng” vôùi ñoái taùc xuaát baûn.Hieän nay, thu nhaäp cuûa nhaø vaên Nguyeãn Nhaät

AÙnh ngoaøi taùc phaåm vaên hoïc, oâng coøn coù nhaøhaøng Ño Ño baùn caùc moùn aên höông vò xöù Quaûng.Caû saùch vaø quaùn aên cuûa Nguyeãn Nhaät AÙnh ñeàu“ñaét khaùch”, phaûi chaêng nhôø söï chaêm chæ, uy tíncuûa taùc giaû vaø chaát löôïng cuûa “moùn haøng”?

./.




Vaên hoùa ñoïcthôøi@

nhöõng taùc giaû teân tuoåi nhö: J K Rowling, SalmanRushdie, Louis de Bernieøres, David Blunkett…Bôûitheo soá lieäu thoáng keâ, nhieàu ngöôøi chæ mua saùchnhö moät vaät trang trí.

Tröôùc tình hình ñoù, moät soá NXB treân theá giôùiñaõ ñöa ra yù töôûng môùi. Ñoù laø ruùt goïn, caét cuùp caùctaùc phaåm kinh ñieån taïo thaønh nhöõng phieân baûnmôùi vôùi dung löôïng chæ coøn khoaûng 40% so vôùinguyeân taùc nhö: NXB Orion, NXB Compact Edi-tions... vôùi caùc taùc phaåm: Anna Karenina, DavidCopperfield, Vanity Fair… Ñieàu naøy ñaõ taïo nhöõngluoàng phaûn öùng khaùc nhau trong giôùi ñoäc giaû.

Nhieàu ngöôøi cho raèng vieäc taïo ra nhöõng phieânbaûn ruùt goïn seõ laø neàn taûng cho baïn ñoïc tieáp xuùcvôùi kho taøng vaên hoïc giaù trò treân theá giôùi trong

moâi tröôøng vaên hoùa ñoïc ngaøy caøng thu heïp daàn.Nhöng cuõng coù nhieàu yù kieán cho raèng vieäc caét cuùpcaùc taùc phaåm kinh ñieån nhö theá seõ gaây ra nhöõ nghieäu öùng khoâng toát, laøm giaûm giaù trò nguyeân baûncuûa taùc phaåm.

Ñeán nhöõng hình thöùc khaùc cuûa caùc phieânbaûn

Neáu nhö nhöõng nhaø laøm saùch treân theá giôùi ñaõñöa ra vaø thöïc hieän yù töôûng caét goïn taùc phaåm vaênhoïc ñeå phuïc vuï thò hieáu cuûa baïn ñoïc thôøi hieän ñaïi,thì ôû nöôùc ta ñieàu naøy laïi xuaát hieän döôùi nhöõnghình thöùc khaùc. Bôûi thò tröôøng saùch ôû ta vaãn coønchöa nhanh nhaïy tröôùc nhu caàu cuûa ñoïc giaû. Vieäctaïo ra nhöõng phieân baûn coù theå gaây ra nhieàu hieäuöùng traùi ngöôïc. Vì coøn e deø tröôùc thò tröôøng nhövaäy, caùc NXB Vieät Nam ñaõ töï tìm toøi cho mìnhhöôùng ñi phuø hôïp.

Vöøa qua, NXB Vaên Ngheä ñaõ taùi baûn boä “Tuû saùchvaên hoïc Nga- Xoâ Vieát” vôùi caùc taùc phaåm noåi tieáng

nhö: Vónh bieät Gunxarö, Pie Ñeä nhaát, Con ñöôøngñau khoå, Chieán tranh vaø hoøa bình… Ñieàu ñaëc bieätlaø caùc taùc phaåm ñöôïc thieát keá, in aán döôùi daïngkhoå saùch nhoû vöøa tay vaø coù theå mang theo moïinôi. Coù theå noùi ñaây laø moät trong nhöõng daïng thöùckhaùc cuûa vieäc ruùt goïn taùc phaåm nhö caùc NXB treântheá giôùi ñaõ laøm. Ñieàu naøy goùp phaàn giaûm caûmgiaùc “ngaùn” khi ñoïc nhöõng tieåu thuyeát daøi voánkhoâng coù nhieàu thôøi gian trong xaõ hoäi hieän ñaïi maøvaãn giöõ ñuùng nguyeân taùc.

Khoâng rieâng gì caùc taùc phaåm vaên hoïc, NXB Treûñaõ phaùt haønh boä truyeän tranh Trieát hoïc nhaäp moântaïo thaønh côn gioù laï trong laøng xuaát baûn. Nhöõngtaùc phaåm veà tö töôûng cuûa caùc taùc giaû coå ñaïi nhöAristote, Platon… ngôõ seõ khoù tieáp caän ñöôïc vôùibaïn ñoïc hieän ñaïi nhöng cuõng ñaõ taïo ñöôïc böôùcñi môùi. Vieäc “laøm meàm saùch trieát” nhö vaäy goùpphaàn phoå caäp hoùa kieán thöùc trieát hoïc ñeán vôùi baïnñoïc.

Beân caïnh ñoù, NXB Haø Noä i ñaõ ra maét cuoán 60cuoán saùch neân ñoïc ñöôïc vieát theo loái toùm taét taùcphaåm kinh ñieån theá giôùi töø 1-2 trang. Tuy khoângchaët cheõ vaø chuyeån taûi heát noäi dung cuûa caùc taùcphaåm lôùn nhöng cuõng ñöôïc xem laø tieàn ñeà manhnha cho vieäc nhìn nhaän vaên hoùa ñoïc thôøi @. Bôûicaùc NXB ñaõ thaáy ñöôïc nhu caàu cuûa ñoäc giaû thôøi

hieän ñaïi coù phaàn khaùc tröôùc raát nhieàu.Phaàn lôùn nhöõng xu höôùng xuaát baûn treân laø ñeå

ñaùp öùng nhu caàu coù thöïc cuûa moät boä phaän ñoäcgiaû hieän ñaïi - ngaén goïn vaø chuyeån taûi ñaày ñuû noäidung caàn thieát. Noù nhö moät söï gôïi môû, moät ñöôøngdaãn ñeå baïn ñoïc treû tìm ñeán vôù i nhöõng taùc phaåmnguyeân baûn.

Baïn Traàn Duy, ngöôøi ñam meâ taùc phaåm coå ñieån,taâm söï: “Toâi ñaõ ñoïc raát nhieàu laàn Tieáng chim hoùttrong buïi maän gai khoâng chæ vì giaù trò noäi dungcuoán saùch maø ngay caû lôøi baït cuõng raát aán töôïng”.Noùi nhö theá ñeå thaáy raèng duø baát cöù thôøi ñaïi naøo,saùch vaãn laø caùi thuù tao nhaõ cuoán huùt moïi ngöôøiñeán vôùi noù.

Trong baûng “Top ten saùch baùn chaïy trongthaùng” do Coâng ty Fahasa thoáng keâ thì nhöõngcuoán saùch daøy khoaûng 500-1.000 trang, neáu noä idung hay vaãn ñöùng ñaàu baûng. Ñoù laø nhöõng cuoánsaùch nhö: Theá giôùi phaúng, Röøng Na Uy, Coâ ñôntreân maïng…

Coù theå noùi vieäc ñöa ra nhöõng xu höôùng môùitrong xuaát baûn laø ñieàu caàn thieát ñeå ñaùp öùng nhucaàu cuûa ngöôøi ñoïc. Ñieàu naøy chöùng toû quaù trìnhphaùt trieån, naém baét thò tröôøng moät caùch nhanhnhaïy cuûa nhieàu nhaø laøm saùch. Theá nhöng duø theánaøo chaêng nöõa, duø nhöõng phieân baûn hay hìnhthöùc khaùc cuûa vieäc ruùt goïn coù ra ñôøi cuõng khoângtheå thay theá ñöôïc giaù trò taùc phaåm ñaõ ñöôïc baïnñoïc ñoùn nhaän töø nhieàu theá kyû qua./.

Ngaøy nay, caùc loaïi hình giaûi trí vaên hoùakhaù ña daïng vaø phong phuù. Ñieàu naøyñoàng nghóa vôùi vieäc coâng chuùng bò thuheïp thôøi gian cho moät soá loaïi hình giaûi

rí kinh ñieån, trong ñoù coù saùch. Tröôùc xu höôùng aáy,nhieàu NXB treân theá giôùi cuõng nhö trong nöôùc ñaõìm moät giaûi phaùp môùi ñeå goùp phaàn ñöa saùch ñeán

vôùi baïn ñoïc. Ñoù laø vieäc taïo ra nhöõng phieân baûn ruùtgoïn cuûa caùc taùc phaåm kinh ñieån...

Töø phieân baûn caùc taùc phaåm kinh ñieånMoät trong nhöõng xu höôùng chung cuûa vaên hoùa

ñoïc treân theá giôùi hieän nay laø söï tinh goïn caùc taùcphaåm kinh ñieån vaø noåi tieáng. Môùi ñaây, treân tôø Tel-egraph cuûa Anh ñaõ coâng boá soá lieäu veà nhöõng cuoánsaùch ñaùng “chaùn” nhaát ñoái vôùi baïn ñoïc.

Vaø thaät baát ngôø, trong ñoù coù caû nhöõng taùc phaåmñaõ töøng gaây soát ñoái vôùi ñoäc giaû toaøn caàu. Bao goàm

Vaên hoùa ñoïc

baøi Nguyeãn Thuøy Dung

iBook, öùng duïng chaïy treân iPad, quaûn lyù “keä saùch” thôøi @




hieäu saùch môùi

Hoäi chôï Saùch Quoác teá laàn thöù 4 – 2011

Trieån laõm “Hoäi chôï Saùch quoác teá Vieät Namlaàn thöù 3” vôùi chuû ñeà “Kyû nieäm 1.000 naêmThaêng Long - Haø Noäi” ñang dieãn ra taïi Trung

aâm Hoäi chôï trieån laõm Giaûng Voõ (Haø Noäi) töø nayñeán heát 27/02 vôùi söï tham döï cuûa khoaûng 60 nhaøxuaát baûn trong nöôùc cuøng nhieàu coâng ty phaùthaønh, nhaø saùch, cô sôû in vaø khoaûng gaàn 30 ñôn vònöôùc ngoaøi. Hoäi chôï saùch quoác teá naêm nay ñöôïcoå chöùc treân dieän tích 5.000m2, ñöôïc tröng baøy caû rong nhaø vaø ngoaøi trôøi Trung taâm Hoäi chôï - Trieån

aõm Giaûng Voõ. Ñaây laø ñieàu kieän böôùc ñaàu thuaän lôïi

cho vieäc ra maét vaø giôùi thieäu vôùi coâng chuùng trongnöôùc vaø baïn beø quoác teá caùc aán phaåm veà maûnh ñaátthieâng ñaõ vaøo nghìn tuoåi, veà ñaát nöôùc vaø con ngöôøiVieät Nam. Hoäi chôï coøn laø dòp ñeå thuùc ñaåy vieäcthöïc hieän ñaêng kyù maõ vaïch quoác teá ñeå saùch VieätNam coù theå mua baùn, giao dòch treân thò tröôøng theágiôùi vaø thöïc hieän cuoäc vaän ñoäng “Noùi khoâng vôùisaùch khoâng coù nguoàn goác”.

Toå aám nôi taän cuøng theá giôùiMichael Cunningham/Buøi Khaùnh Vaân dòchCaâu chuyeän ñöôïc keå laïi qua lôøi töï thuaät cuûa boán nhaân vaät laø Bobby, Jonathan, Clare vaø Alice. Bobby

laø moät caäu beù lôùn leân ôû vuøng ngoaïi oâ cuûa Cleveland, bang Ohio, trong thaäp kyû 60 vaø 70, khi ma tuùy vaøtieäc tuøng ñang laø moái quan taâm cuûa giôùi thanh nieân. Caäu ñaõ phaûi chöùng

kieán caùi cheát thöông taâm cuûa ngöôøi anh trai yeâu quyù trong moät vuï tai naïn kyø laïôû trong nhaø, vaø roài sau ñoù laø caùi cheát cuûa baø meï. Khoâng ñöôïc nuoâi daïy chu ñaùo,Bobby ñaõ lôùn leân cuøng ngöôøi cha toái ngaøy say xæn vaø caäu mau choùng chìm ñaémvaøo ma tuùy vaø aâm nhaïc.

Thôøi gian troâi ñi, Jonathan ñeán New York hoïc ñaïi hoïc, coøn Bobby an phaän vôùivai troø moät thôï laøm baùnh ôû Cleveland. Tình caûm cuûa hoï töôûng nhö ñaõ laéng dòuqua naêm thaùng, cho ñeán khi Bobby ñeán New York soáng cuøng vôùi Jonathan vaøngöôøi baïn soáng chung nhaø vôùi caäu laø Clare. Luùc naøy Jonathan ñaõ trôû thaønh moätkeû ñoàng tính coâng khai. Caäu mong muoán coù chung moät ñöùa con vôùi Clare, ngöôøiñaõ chaùn ngaáy vieäc yeâu ñöông vaø chæ muoán laøm moät baø meï ñoäc thaân ñôn thuaàn.Theá nhöng cuoäc soáng khoâng chæ ñôn giaûn nhö vaäy...

Toå aám nôi taän cuøng theá giôùi ñaõ xuaát saéc moâ taû nhöõng moái quan heä xuùc ñoäng,mong manh cuûa cuoäc soáng thò thaønh ngaøy nay. Moät cuoán tieåu thuyeát tuyeät vôøiveà tình yeâu, tình thaân, tình baïn, vaø tình ngöôøi.

Cuoán tieåu thuyeát naøy ñaõ ñöôïc ñaïo dieãn Michael Mayer döïng thaønh film naêm2004.

Thò daânCuoán saùch “veõ” moät Quoác Baûo töø

nhöõng goùc tröïc tieáp vaø giaùn tieáp; chuû quanvaø khaùch quan; rieâng tö vaø toång theå. Moätcaùch “veõ” töø noäi taïi höôùng ra beân ngoaøi, töø

gaàn ñeán xa, töø caù theå ñeán vôùi theá giôùi xung quanh. Baétñaàu töø Toâi, ñeán Baïn, roài Saigon vaø cuoái cuøng goùi laïi haàu

hö troïn khaép nhöõng Toâi, Baïn, Saigon aáy qua AÛnh. Vaãnaø moät Quoác Baûo khoâng theå hoøa laãn, duø trong vai troø göôøi saùng taùc nhaïc, ngöôøi chuïp aûnh, ngöôøi vieát baùo hay

ngöôøi vieátvaên.

Q u o á cBaûo chiaseû: “Toâinhìn nhaän

raèng mìnhcoù nhieàuñam meâ…Phaûi baétñam meâgiuùp mìnhtaïo ra moätcaùi gì ñoù.Toâi ñammeâ Tìnhyeâu, theá thìphaûi vieát

noù ra. Toâi ñam meâ nhan saéc, theá thì haõy caàm laáy maùyaûnh vaø chuïp. Toâi ñam meâ Saigon, theá thì haõy ngôïi canoù suoát ñôøi”.

Thò daân ra ñôøi chính töø hai chöõ “Ñam meâ” trong conngöôøi nhieàu ñam meâ Quoác Baûo aáy.

Saigon, kheõ khaøng vaø noàng naøn chaïm ñeán mieànthieâng lieâng cuûa ngöôøi ngheä só sinh ra, lôùn leân vaø gaénboù saâu naëng vôùi maûnh ñaát “[…] soáng vaø queân. Ñeå queânmaø soáng” naøy. Khoâng phaûi laàn ñaàu tieân Quoác Baûo vieátveà Saigon, khoâng phaûi laàn ñaàu tieân Saigon xuaát hieänthaám ñaãm tình yeâu, nhöng moät Saigon “laøm neân nieânthieáu vaø bao boïc kyù öùc toâi” trong Thò Daân khoâng ñônthuaàn mang moät daùng voùc cuûa moät nôi choán, moätkhoâng gian chung chung maø ñaõ trôû thaønh moät phaànkhoâng theå taùch rôøi trong cuoäc soáng cuûa anh. Vaø choduø Quoác Baûo vieát veà Saigon baèng caùch “ñöùng ngoaøinoù. Taùch thoaùt, nhö ngöôøi ngoaøi, luøi laïi, keøm theo moät

chuùt döûng döng” Thò daân, moät chaân dung Quoác Baûo“vôùi tö caùch moät ngöôøi Saigon toaøn toøng vaø beàn bæ”maø “cuoäc ñôøi […] cuõng chính laø hình maãu cuoäc ñôøi thòdaân cuøng theá heä… Moät theá heä ñaëc bieät khoâng gioángvôùi nhöõng theá heä tröôùc vaø sau noù. Moät phaùc thaûo theáheä Saigon thoâng qua nhöõng hoài öùc rieâng tö”. Hôn theá,ñoù coøn laø chaân dung taâm hoàn giaøu coù vaø roäng môû cuûangöôøi ngheä só khoâng chæ cuûa nhöõng baøi tình ca.

Ñôn vò xuaát baûn vaø phaùt haønh: NXB Hoäi Nhaø vaên vaøCoâng ty Vaên hoùa&Truyeàn thoâng Nhaõ Nam

Giaù bìa: 36.000 ñoàng

Luaän vaên Umberto Eco Daønh cho sinh vieân ngaønh Khoa hoïc

Xaõ hoäi Cuoán saùch seõ cung caáp cho baïn ñoïc moät caùch coù heä thoáng nhöõng

thoâng tin veà caùc phöông phaùp, thuû tuïc vaø kyõ thuaät coù theå aùp duïng vaøotöøng böôùc trieån khai cuûa quaù trình nghieân cöùu. Quyeån saùch naøy khoângnoùi ñeán vieäc baïn vieát caùi gì trong baøi luaän vaên maø seõ noùi vôùi caùc baïn(1) moät baøi luaän vaên laø gì; (2) laøm caùch naøo ñeå choïn chuû ñeà vaø saép xeápthôøi gian coâng vieäc; (3) laøm theá naøo ñeå tieán haønh vieäc tìm kieám taøi lieäu;(4) laøm theá naøo ñeå toå chöùc taøi lieäu coù ñöôïc; (5) laøm theá naøo ñeå xaép xeápmoät caùch töï nhieân baøi nghieân cöùu. Vaø tuyeät vôøi hôn khi traû lôøi ñöôïccaùc caâu hoûi mang tính nguyeân taéc nhaát ñònh nhö: Caùch naøo löïa choïnñöôïc nhöõng chuû ñeà thích hôïp ñeå coù theå trôû thaønh chuyeân gia tröôùc hoäiñoàng phaûn bieän? Laøm theá naøo ñeå khi baïn chæ nghieân cöùu veà taùc giaû X,Y,Z maø hoäi ñoàng vaãn cho baïn ñieåm vì ñaõ nghieân cöùu caû taùc giaû K, J maø baïn khoâng toán nhieàu coâng söùc? Caànbao nhieâu thôøi gian ñeå laøm moät baøi luaän vaên? Vieäc bieát ngoaïi ngöõ coù thöïc söï caàn thieát? Ñeå traùnh khoâng bò thaàyhöôùng daãn lôïi duïng? Trích daãn nhö theá naøo thì hieäu quaû?

Vôùi moät caùch laøm vieäc hôïp lyù, cuoán saùch giuùp baïn chuaån bò moät baøi luaän vaên maø mang laïi cho baïn moät söï haøiloøng veà maët tri thöùc vaø seõ giuùp ích cho baïn keå caû sau khi ñaõ toát nghieäp. Coù theå nhieàu ngöôøi cho raèng baøi luaänvaên khoâng phaûi laø coâng cuï duy nhaát ñeå coù baèng toát nghieäp vaø baèng toát nghieäp khoâng phaûi laø coâng cuï ñeå thaêngtieán vò trí trong boä maùy nhaø nöôùc hoaëc laø ñeå laøm haøi loøng boá meï. Tuy nhieân quan troïng khoâng phaûi laø nhöõng ñieàuñoù maø laø baïn seõ coù ñöôïc loái tö duy vaø caùch laøm vieäc khoa hoïc khieán ngöôøi khaùc saün saøng coâng nhaän vaø ngöôõngmoä baïn. Ñoù chính laø keát quaû maø cuoán saùch naøy mang laïi

baøi Toå ng hôïp




oïc nöôùc ngoaøi

Nhìn chung ôû Myõ Latin, Mario Llosañöôïc haâm moä bôû i vaên taøi nhöng laïi laømoät nhaân vaät gaây tranh caõi. Taïi thuû ñoâ Lima cuûa Peru, quoác hoäi chaøo ñoùn tin

vui, coøn taïi Arequipa nôi nhaø vaên sinh ra, truyeànhình phaùt caûnh ngöôøi daân tuï taäp haùt quoác ca treânñöôøng phoá.

Nhöng neáu Toång thoáng Mexico Felipe Calderoùnvieát treân Twitter raèng giaûi thöôûng laø “nieàm töï haøoMyõ Latin” thì nhaø vaên Mexico Paco Ignacio TaiboII bình luaän “giaûi thöôûng hoaøn toaøn xöùng ñaùng,nhöng baûn thaân Llosa laø moät coâng daân vaø moät conngöôøi ñaùng traùch”.

Choáng chuyeân quyeànMario Llosa coù veû khoâng baát ngôø tröôùc nhöõng

ñaùnh giaù traùi chieàu naøy, bôûi con ngöôøi vaên chöôngcuûa oâng döôøng nhö chöa bao giôø taùch rôøi khoûi conngöôøi chính trò, nhö chính oâng nhaän ñònh ngaøy7-10 taïi New York, nôi oâng ñang giaûng daïy vaênhoïc Myõ Latin ôû Ñaïi hoïc Princeton: “Raát khoù chomoät nhaø vaên Myõ Latin traùnh khoûi chính trò. Vaênhoïc laø moät bieåu hieän cuûa ñôøi soáng vaø baïn khoângtheå loaïi boû chính trò khoûi cuoäc soáng”.

Llosa xuaát thaân töø moät gia ñình trung löu Peru,thuôû nhoû soáng cuøng meï vaø oâng ngoaïi ôû Boliviasau khi cha meï ly dò. OÂng cuûa Llosa laø laõnh söïdanh döï cuûa Peru ôû thaønh phoá Cochabama (Bo-livia), sôû höõu ñoàn ñieàn boâng neân ñaûm baûo cho congaùi vaø chaùu cuoäc soáng sung tuùc. Naêm 1946, chameï Llosa taùi hôïp vaø ñöa caäu trôû laïi Lima, nôi Llosaluùc ñaàu theo hoïc tröôøng ñaïo, nhöng roài theo yeâucaàu cuûa cha, Llosa vaøo Hoïc vieän quaân söï LeoncioPrado maø sau naøy ñöôïc nhaø vaên taùi hieän trongThôøi cuûa anh huøng.

Cuoäc soáng ôû hoïc vieän quaân söï laøm Llosa chaùngheùt ñeán noãi caäu boû hoïc moät naêm tröôùc khi khoùahoïc keát thuùc, vaøo laøm cho tôø baùo La Industria cuûatænh Piure. Naêm 1953, Mario Llosa thi vaøo khoangoân ngöõ Ñaïi hoïc San Marcos ôû Lima, nhöngchaúng bao laâu oâng nhaän ñöôïc hoïc boång cuûa Ñaïihoïc Madrid vaø chuyeån sang Taây Ban Nha hoïcnaêm 1958, nôi oâng laøm luaän aùn tieán só veà RubenDario (nhaø thô Nicaragua, khôûi xöôùng doøng vaênhoïc hieän ñaïi Myõ - Taây Ban Nha).

Naêm 1960, ñöôïc höùa moät khoaûn trôï caáp chovieäc nghieân cöùu vaên hoïc, Llosa chuyeån sang Par-is. Khi ñoù oâng ñaõ cöôùi ngöôøi hoï haøng beân ngoaïlaø Julia Urquidi, lôùn hôn oâng 19 tuoåi, laøm vôï (moáquan heä naøy töøng ñöôïc nhaø vaên taùi hieän trong DJulia vaø nhaø vaên queøn). Do khoaûn trôï caáp veà saubò töø choái, Llosa vaøo laøm cho ñaøi phaùt thanh vaøtruyeàn hình ñòa phöông. Naêm 1964, Llosa chia tayvôï ñaàu, laáy moät ngöôøi chò hoï khaùc laø Patricia Llosa

Töø naêm 1969-1970, Llosa soáng vaø giaûng daïy ôûAnh roài Taây Ban Nha, tröôùc khi chính thöùc baét tayvaøo hoaït ñoäng vaên hoïc chuyeân nghieäp. Töø nhöõngnaêm 1990 ñeán nay oâng soáng ôû Anh, duø naêm naøocuõng daønh ba thaùng veà Peru.

Theo caùc nhaø bình luaän, noåi baät trong toaøn boä

saùng taùc cuûa Mario Llosa laø söï caêm gheùt caùchình thöùc ñoäc taøi vaø chuyeân quyeàn. Tieåu thuyeáttöï truyeän ñaàu tieân Thôøi cuûa anh huøng (1963) döïavaøo nhöõng caûm xuùc cuûa taùc giaû khi coøn hoïc ôû Hoïcvieän quaân söï Leoncio Prado ñaõ ñaët neàn taûng chosöï noåi tieáng cuûa oâng ôû hai beân bôø Ñaïi Taây DöôngÑöôïc giôùi treû Lieân Xoâ khi ñoù nhieät tình uûng hoätieåu thuyeát ñöôïc chuyeån theå thaønh phim ôû Lieân Xoâ

Mario vargas Llosa“nhaø vaên khoâng theåthoaùt khoûi chính trò”

Vì söï phaân tích caùc caáu truùc quyeàn löïcvaø nhöõng moâ taû saéc saûo veà söï phaûn

khaùng, noåi loaïn vaø thaát baïi cuûa caù nhaân...(*)

“(*) trích Thoâng caùo baùo chí ñaêng treân website nobelprize.org ngaøy 7-10, Vieän haøn laâm Khoa hoïc Thuïy Ñieå n

giaûi thích lyù do quyeá t ñònh toân vinh nhaø vaên Vargas Llosa.

Cuõng trong thoâng caùo baùo chí naøy, oâng Peter Englund, thaønh vieân UÛy ban Nobel, coøn khaúng ñònh: “VargasLlosa laø moät trong nhöõng taùc giaû vó ñaïi nhaá t cuûa theá giôùi vaên hoïc tieáng Taây Ban Nha. OÂng laø moät trong nhöõnghaønh vieân cuûa laøn soùng vaên hoïc Myõ Latin thaäp nieân 1960-1970”

“Duø khoâng soáng toaøn thôøi gian ôû Perunhöng Llosa khoâng boû qua nhöõngdieãn bieán chính trò cuûa ñaát nöôùc.Naêm 2009, tröôùc keâu goïi cuûa MarioLlosa, Toång thoáng Peru Alan Garciañaõ thu hoài moät chæ thò mình töøng ñöara veà vieäc ngöng ñieàu tra nhöõng viphaïm nhaân quyeàn dieãn ra tröôùc naêm2003 - giai ñoaïn chính quyeàn Peru

choáng laïi nhöõng cuoäc ñaáu tranh cuûaphe noåi daäy. Khi chæ thò ñöôïc banhaønh, Mario Llosa ñaõ goïi haønh ñoängnaøy laø ”söï aân xaù ñöôïc nguïy trang”cho caùc binh só vaø maät vuï töøng baétcoùc, tra taán, gieát cheát caùc du kíchquaân suoát giai ñoaïn noäi chieán töø naêm 1980-2003 ôû Peru.

BBC

baøi NG.Thanh (Theo Lenta, polit.ru, NY Times) | aûnh Getty Images

Mario vargas Llosa “Nhaø vaên khoâng theå thoaùt khoûi ch




cuøng theá giôùi vieát veà söï kieän dieãn ra cuoái theá kyû19 ôû Brazil, ñöôïc coi laø chæ daáu chuyeån bieán trongtheá giôùi quan cuûa Llosa, khi nhaø vaên chuyeån töø nhöõng quan ñieåm trung taû sang töï do. Ñaâ y cuõnglaø tieåu thuyeát lòch söû ñaàu tieân cuûa Llosa, theå loaïiraát thaønh coâng cuûa oâng.

Nhaø chính trò... Don QuixoteTöø naêm 1987, Vargas Llosa tích cöïc hôn trong

hoaït ñoäng chính trò. Naêm 1990, oâng ñöôïc ñeà cöû laøöùng vieân toång thoáng Peru cuûa Ñaûng Maët traän daânchuû. Ñoù laø nhöõng naêm Peru chìm ñaém trong laïmphaùt cao vaø nhöõng cuoäc taán coâng baïo ñoäng cuûaphong traøo Con ñöôøng saùng.

Cuoäc tranh cöû cuûa Llosa ñöôïc tôø New YorkTimes goïi laø “cuoäc vaän ñoäng cuûa Don Quixote”,

bôûi Llosa ñöa ra moät keá hoaïch caûi caùch trieät ñeå:chuyeån kinh teá Peru sang kinh teá thò tröôøng töï do,giaûm ñaùng keå thaâm thuûng ngaân saùch vaø nhanhchoùng tö höõu hoùa coå phaàn nhaø nöôùc. Thua ôû voønghai tröôùc öùng vieân kyõ sö - nhaø noâng hoïc Alberto

Fujimori, ngöôøi sau naøy trôû thaønh nhaø laõnh ñaïoñoäc taøi noåi tieáng ôû Peru, Llosa cay ñaéng boû sangLondon vaø trôû thaønh coâng daân Taây Ban Nha naêm1993.

Trôû laïi söï nghieäp vaên chöông, cuoäc nghieân cöùucuûa Llosa veà “nhöõng huyeàn thoaïi ñoäc taøi” trongxaõ hoäi Myõ Latin vaãn tieáp tuïc vôùi Böõa tieäc cuûa deâ(2001), boä tieåu thuyeát chính trò ba taäp veà nhaø ñoäctaøi Dominican Rafael Trujillo. Hieän Llosa vaãn tieá ptuïc saùng taùc. Thaùng 11 naøy quyeån saùch môùi cuûaoâng Giaác moäng cuûa ngöôøi Kelt vieát veà nhaø caùchmaïng Ireland Roger Caseman döï kieán ra maét.

Ñaùnh giaù chung veà söï nghieäp cuûa Llosa, RubenGallo, giaùo sö vaên hoïc Myõ - Taây Ban Nha taïi Ñaïhoïc Princeton, noùi: “OÂng laø moät trong nhöõng taùc

giaû cuûa theá kyû 20 vieát moät caùch huøng hoàn nhaát maøcuõng cay ñaéng nhaát veà söï giao caét giöõa vaên hoùa vaøchính trò ôû Myõ Latin”./.

oài ôû Myõ, trong khi laïi bò ñoát taïi Hoïc vieän LeoncioPrado, nôi caùc vieân töôùng cho raèng Llosa ñaõ “vieátheo ñôn ñaët haøng cuûa keû thuø”.

Boán naêm sau ñoù, tieåu thuyeát Nhaø xanh (1967)heo chaân Bonifacia - coâ gaùi leõ ra theà nguyeän trôû haønh nöõ tu cuoái cuøng laï i thaønh moät coâ gaùi ñieám

noåi tieáng nhaát nhaø thoå ôû Piura - môùi mang giaûihöôûng tieåu thuyeát quoác teá Roùmulo Gallegos tôùi

cho Llosa. Quyeån saùch naøy veà sau ñaõ thu thaäp soágiaûi thöôûng nhieàu ñeán noãi ñöa Llosa trôû thaønh moätrong nhöõng taùc giaû haøng ñaàu cuûa laøn soùng “côn

buøng phaùt Myõ Latin” (laø phong traøo vaên hoïc thaäpnieân 1960-1970, khi taùc phaåm cuûa nhieàu taùc giaû reû Myõ Latin ñöôïc in roäng raõ i ôû chaâu AÂu vaø toaønheá giôùi.

Bò aûnh höôûng bôûi chuû nghóa hieän ñaïi Baéc Myõ vaø chaâu AÂu coäng vôùi phong traøo Tieân phong cuûa Myõ Latin, caùc taùc giaû treû naøy thaùch thöùc nhöõng quyöôùc ñaõ ñöôïc thieát laäp trong vaên hoïc Myõ Latin. Caùcaùc phaåm cuûa hoï mang tính thöïc nghieäm vaø thaám

ñaãm chaát chính trò, do khoâng khí caùch maïng cuûaMyõ Latin thaäp nieân naøy).

Hai quyeån saùch naøy vaø nhöõng taùc phaåm veà sau(gaàn 30 ñaàu saùch) ñaõ ñöa Llosa vaøo vò theá moättrong nhöõng nhaø vaên coù kyõ thuaät vieát ñieâu luyeänbaäc nhaát Myõ Latin.

Daãu vaäy, baûn thaân kyõ thuaät seõ khoâng ñuû chosöï noåi tieáng naøy. Ñeà taøi xuyeân suoát trong caùc taùcphaåm cuûa Llosa, duø oâng ôû nôi ñaâu treân theá giôùi,vaãn laø nhöõng huyeàn thoaïi, con ngöôøi, lòch söû cuûaPeru noùi rieâng vaø toaøn Myõ Latin noùi chung. Ñuùngnhö nhaø vaên G. Marquez töøng noùi: “Nhaø ñoäc taøi- ñoù laø hình töôïng ñieån hình hoaøn chænh duy nhaátmaø Myõ Latin ñöa ra”, Llosa ñaõ soi roïi ñeà taø i naøyhaàu nhö toaøn dieän.

Bi kòch cuûa nhöõng con ngöôøi phaûi khuaát phuïcchuyeân quyeàn ñöôïc oâng ñöa töø ñôøi soáng vaøo taùcphaåm nhö Cuoäc troø chuyeän trong nhaø thôø hayChieán tranh ôû taän cuøng theá giôùi. Chieán tranh ôû taän

Traû lôøi caâu hoûi phoûng vaán cuûa tôø Tin Töùc cuûa nöôùc Nga, khi tôùi nöôùc naøy 7/2010:

Pv: OÂng laø ngöôøi luoân giöõ quan nieäm nhaø vaên caàn phaûi gaén boù maät thieát vôùi ñôøi soáng xaõ hoäi,thaäm chí naêm 1990 coøn ra tranh cöû toång thoáng Peru. Ñeán baây giôø, lieäu oâng coù coøn tin laø nhaø vaên vaãn caàn daán thaân vaøo nhöõng cuoäc ñaáu tranh chính trò?”

Mario Vargas Llosa: Naøy, tröôùc heát thì toâi vaãn laø nhaø vaên chöù khoâng phaûi nhaø chính trò chuyeânnghieäp. Tuy nhieân toâi vaãn quan nieäm nhaø vaên coù traùch nhieäm, coù boån phaän ñaïo lyù tham gia caùccuoäc tranh luaän trong xaõ hoäi, ñaëc bieät laø ôû nhöõng nöôùc maø moïi chuyeän chöa phaûi ñaõ eâm thaém,maø ñaáy (cöôøi) laïi laø phaàn lôùn cuûa caû theá giôùi.

Toâi nghó nhaø vaên ôû moät möùc ñoä naøo ñoù chæ chöùng toû ñöôïc mình baèng vieäc tham gia ñôøi soáng

chính trò - xaõ hoäi, baèng caùch neâu chính kieán cuûa mình, pheâ phaùn nhöõng gì caàn phaûi pheâ phaùn.Sau ñoù, neáu nhö ñuïng phaûi ngoân ngöõ chính trò, ta seõ thaáy noù goàm toaøn nhöõng thöù cöùng nhaéc.Vaø ñaây laø ñieàu quan troïng - phaûi baûo toaøn söï töôi môùi vaø ñoäc ñaùo cuûa ngoân ngöõ. Chính choã naøynhaø vaên coù theå ñoùng goùp.

Nhöng, xin nhaéc laïi, toâi khoâng phaûi nhaø chính trò. Söï tham gia ñôøi soáng chính trò Peru cuûa toâi laø tröôøng hôïp ngoaïi leä. Ñoù laø caùi thôøi neàn daân chuû ñang bò laâm nguy, vì theá toâi môùi böôùc chaân vaøochính tröôøng. Phaûi vaøo ñeå baûo veä neàn daân chuû, vaø trong vieäc ñoù toâi vaãn coi mình laø nhaø vaên.

Toâi coù caûm giaùc trong nhieàu tröôøng hôïp, ngay caû khi anh chaúng öa gì chính trò, anh vaãn cöù phaûicoù caùch naøo ñaáy thöû söùc mình trong ñoù: ñöa ra moät yù töôûng, tham gia nhöõng cuoäc tranh luaän veà nhöõng vaán ñeà quan troïng - chieán tranh, hoøa bình, quyeàn con ngöôøi, naïn tham nhuõng, ñôøi soángvaên hoùa... Coù raát nhieàu vaán ñeà nhaø vaên coù theå phaùt bieåu.

Mario vargas Llosa “Nhaø vaên khoâng theå thoaùt khoûi chvargas Llosa “Nhaø vaên khoâng theå thoaùt khoûi chính trò”




beänh choù daïi nöõa vaø hoï laïi goïi ñeán gaõ, roài sau ñchoã naøy choã kia, roài sau ñoù, oâi daøo, sau ñoù gaõ scheát, chaúng phaûi nhö theá sao, thöa caäu?”.

Maëc duø cöïc kyø cuoán huùt vaø ñaày aép söï kieän, cuoásaùch khoâng haønh haï ngöôøi ñoïc baèng loái kòch tínkhieán ngöôøi ta phaûi coá ñoïc nhanh xem keát thuùnhö theá naøo. Tình caûnh cuûa Santiago, Ambrosivaø caùi cheát cuûa nhieàu nhaân vaät ñöôïc ñeà caäp raát laâtröôùc khi thaät söï ñöôïc moâ taû. Khoâng gian, thôøi giasau ñoù laø chuyeán du haønh ña chieàu, khaùm phaù cquaù khöù, hieän taïi vaø töông lai cuøng luùc. Dieãn tieávöøa xuoâi, vöøa ngöôïc naøy khieán ngöôøi ñoïc bò cuoávaøo nhöõng lôùp hieän thöïc ñan caøi vaøo nhau vôùi moäcaûm höùng ñaày ma löïc.

Nhöng ngay caû khi nhöõng söï kieän ñöôïc noùi ñeá

laø coù thaät, ta vaãn khoâng bò boù heïp trong moät khuncaûnh ñòa lyù. Cuoán tieåu thuyeát nhö theå baûn hoøa aâmvang leân nhöõng tham voïng, khoå ñau cuøng cöïc cuûtheá gian. Trong ñoù, cuoäc noùi chuyeän vaø caû cuoäc ñôøcuûa Santiago vaø Ambrosio seõ tan bieán ñi, khoângñoïng laïi chuùt daáu veát gì giöõa doøng xoaùy cuoàn cuoäcuûa lòch söû.

Mario Vargas Llosa saép xeáp moät hieän thöïc quñoãi doài daøo thaønh böùc tranh vôùi nhöõng maûng maødöõ doäi, baèng trí tueä vaø söï nghieâm trang cuûa nhtieåu thuyeát baäc thaày nhöng vaãn khoâng laøm maát ñsöï haøi hoøa töï nhieân nhö nhòp ñieäu cuûa soùng bieånñieàu laøm neân neùt quyeán ruõ cuûa vaên hoïc Myõ LatinMoät cuoán saùch laøm ngöôøi ta söõng sôø vì taàm voùc vsay meâ vì töøng chi tieát, töøng khung caûnh./.

phung phí cô hoäi, xa laùnh gia ñình, anh vaãn töøchoái thoûa hieäp vôùi con ñöôøng quay trôû laïi söï giaøucoù thaûnh thôi. Ñeå roài hieåu raèng: “Boïn phieâu löunhö Ravines thì trôû thaønh tay sai cuûa chuû nghóañeá quoác vaø giuùp Odría laät ñoå Bustamante, coù theånaøo oâng ta ñaõ trôû thaønh moät keû phaûn boäi, meätmoûi vì cuoäc chieán ñaáu khoù nhoïc vaø ngoät ngaït, coùtheå naøo oâng ta laáy vôï sinh con vaø laøm vieäc trongmoät boä naøo ñoù? Hay boïn cô hoäi nhö Terrero thìtrôû thaønh tuïi cuoàng tín toân giaùo, naêm naøo cuõngñoùng boä aùo thaày tu ñoû tía maø keùo caây thaùnh giaùtrong Ñaùm röôùc Chuùa maøu nhieäm...”. Taát caû ñeàulaø vôõ moäng, khoâng coøn phöông höôùng trong moätmôù hoãn loaïn nhöõng khaû naêng, ñeán noãi khoâng coønkhaû naêng naøo coù yù nghóa nöõa.

Neáu Santiago laø hình maãu cho nhöõng ngöôøimaát nieàm tin vaøo moïi giaù trò maø xaõ hoäi tröng racho hoï, khoâng theå döùt boû goác gaùc vaø va ãn luoânhoaøi nghi töông lai, thì Ambrosio thaäm chí coønphöùc taïp hôn, bò cuoán theo nhöõng thuû ñoaïn chínhtrò, laø naïn nhaân vaø keû gaây toäi aùc, ñeå roài maát taát caûvaø tieáp tuïc duy trì söï toàn taïi trong baàn cuøng. “ÔÛñaây gaõ ñaõ caûm thaáy ñuû khoán naïn roài, thöa caäu,vaø hoâm ôû ñoù, ngoaøi caûm giaùc mình khoán naïn, gaõcaûm thaáy mình giaø khuûng khieáp... Gaõ seõ laøm choãnaøy choã kia, coù leõ moät thôøi gian sau laïi buøng leân

Nhöõng naêm sau Theá chieán thöù hai, xaõhoäi Peru naèm döôùi cheá ñoä ñoäc taøi cuûatöôùng Manuel Odría, caùc phe phaùichoàng cheùo vaø chính phuû tham nhuõng

khieán xaõ hoäi chìm trong hoãn loaïn, con ngöôøi thaámhía tình traïng tha hoùa, nhoû nhoi cuûa thaân phaän

mình trong voøng xoaùy khoâng theå döï baùo cuûa bieánñoäng chính trò.

Vaøo moät ngaøy khoâng coù gì ñaëc bieät, khi ñi tìmcon choù bò laïc, Santiago Zavala tình côø gaëp laïi Am-brosio, taøi xeá cuûa boá anh ngaøy tröôùc. Santiago ñaõ öø boû gia ñình giaøu coù cuûa mình ñeå trôû thaønh moät

phoùng vieân voâ danh nhaèm tìm kieám con ñöôøngcaûi thieän xaõ hoäi. Coøn Ambrosio laø moät keû cuøngñinh, ñaõ nhieàu naêm trung thaønh phuïc vuï cha cuûaSantiago - moät kyõ ngheä gia coù nhieàu dính líu môøm ñeán chính quyeàn. Caû hai ñaõ neám ñuû nhöõng

cay ñaéng maø con ñöôøng hoï choïn mang laïi vaø ô tuoåi trung nieân, tay traéng vaãn hoaø n tay traéng.Cuoäc noùi chuyeän cuûa hai ngöôøi beân nhöõng chaibia trong quaùn röôïu La Catedral ñaõ gôïi nhôù nhöõngkyû nieäm chung vaø rieâng cuûa cuoäc ñôøi hoï, vaø môûoäng daàn vôùi nhöõng nhaân vaät laàn löôït böôùc leân

saân khaáu: chính trò gia, boïn maät thaùm, tay sai,nhaø baùo, gaùi ñieám, haàu phoøng, doanh nhaân, keû voângheà nghieäp... vôùi taát caû yeâu ñöông, sa ñoïa, aùmaûnh, sai laàm, suïp ñoå ñaõ taïo neân xaõ hoäi Peru trongmöôøi maáy naêm nhieãu nhöông.

Tuy laø hai ngöôøi ñoùng vai troø môû ñaàu, nhöngtrong toaøn boä cuoán tieåu thuyeát hôn 600 trang,Santiago vaø Ambrosio chæ tröïc tieáp noùi vôùi nhaunhöõng caâu ngaén. Lieân tieáp xen vaøo laø nhöõng ñoaïnñoái thoaïi caùch xa veà khoâng gian vaø thôøi gian, ñöôïcloàng vaøo nhau moät caùch töôûng nhö ngaãu nhieânnhöng raát coâng phu. Ngoâi nhaân xöng thay ñoåitöø giaùn tieáp sang tröïc tieáp, töø ñoái thoaïi sang ñoäcthoaïi, lieân heä vôùi nhau baèng moät logic ngaàm xaâydöïng döïa treân caùc moái quan heä, tính caùch vaø hoaøncaûnh cuûa nhaân vaät. Vaø neáu goïi ñoù laø logic cuûa tieángoàn, thì coù theå töôûng töôïng lòch söû Peru laø cuoäc troøchuyeän baát taän giöõa caùc theá heä.

Thôøi thanh nieân, Santiago töøng mong muoán laømgì ñoù ñeå theá giôùi trôû neân toát ñeïp hôn, nhöng nhöõngcaâu hoûi veà cuoäc ñôøi cuûa anh roäng hôn caùc ñaûngphaùi, traøo löu, giai caáp, roäng hôn nhieàu söï löïa choïnñeán vôùi anh trong ñôøi. Roát cuoäc, sau nhieàu naêm

Troø chuyeän trong quaùn La Catedral (*):

Troø chuyeän trong quaùn La C

Cuoäc troøchuyeän baáttaän cuûa caùc

theá heäbaøi Vy Khanh | aûnh Getty Images

(*) Troø chuyeän trong quaùn La CatedralTieåu thuyeát cuûa taùc giaû ñoaït Nobel vaên hoïc2010 Mario Vargas Llosa

- Töïa goác: Conversacioùn en la Catedral

- Dòch giaû: Phaïm Vaên

- Coâng ty Nhaõ Nam vaø NXB Hoäi Nhaø Vaên,2011

- Giaù bìa: 125.000 ñoàng




Anh ñaõ gaëp nhöõng con ngöôøi meùo moù veà tinhthaàn. Ñoù laø Kasahara May, coâ thieáu nöõ möôøi saùutuoåi troïn ñôøi mang trong tim mình veát ñau vì ñaõ gaây ra tai naïn thaûm khoác cho ngöôøi yeâu (bòt maétanh ta khi ñang ñieàu khieån xe maù y). Ñoù laø KanoKreta, moät “con ñieám tinh thaàn” nhö chính coâ thöøa nhaän, coù khaû naêng ñi vaøo giaác mô cuûa ngöôøikhaùc ñeå laøm tình. Ñoù laø Trung uyù Mamiya vôùi noãiaùm aûnh khoân nguoâi veà moät laàn suyùt cheát vaø nhöõngñieàu khuûng khieáp trong Theá chieán thöù hai maø oângñaõ töøng maét thaáy tai nghe. Ñoù laø Wataya Noboru,moät chính trò gia baïc nhöôïc coù taøi ñieàu khieån, meâhoaëc coâng chuùng bôûi khaû naêng khôi daäy nhöõngbaûn naêng sa ñoaï nhaát cuûa ngöôøi khaùc…

Nhöõng con ngöôøi aáy maëc nhieân thöøa nhaän söï coù maët cuûa nhau nhö moät leõ töï nhieân nhaát treân ñôøi.

Hoï meâ muoäi trong loái suy nghó: “Nhöõng chuyeänkieåu nhö “ôø ñöôïc, mình seõ laøm ra caû moät theá giôùimôùi” hay “ôø, mình seõ taïo ra moät caùi Toâi hoaøn toaønmôùi”… ñaïi loaïi theá, khoâng ai laøm ñöôïc ñaâu”. Söï raõröôïi cuûa taâm hoàn con ngöôøi toá caùo moät thöïc traïngxaõ hoäi ñaûo loän, nhaøu naùt. Trong con ngöôøi aáy, baûntheå trôû thaønh bình chöùa ñeå tinh thaàn tung hoaønh.

Chæ coøn laïi duy nhaát Okada laø coøn ñuû tænh taùo ñeå nhaän ra raèng cuoäc soáng treân maët ñaát maø anh ñangñöùng “khoâng theå phaân bieät ñöôïc ñaâu laø thôøi ñieåmmaø thöïc taïi keát thuùc vaø phi thöïc taï i baét ñaàu”. Anhhoang mang nhìn theá giôùi vaø thoát leân: “Ñieàu duynhaát toâi hieåu roõ, ñoù laø toâi tuyeät khoâng hieåu gì heát”.Cuõng nhö moät soá taùc phaåm khaùc cuûa Murakami,ôû ñaây, yeáu toá sieâu thöïc ñaõ ñöôïc nhaø vaên kheùo leùokhai thaùc ñeå noùi leân söï cuøng quaãn cuûa con ngöôøitröôùc cuoäc soáng.

Caùi ruøng mình cuûa Okada mang hình haøi caùiruøng mình cuûa nöôùc Nhaät thôøi “kinh teá cuûa chuû nghóa tieâu thuï troáng roãng” (Patricia Welch). Mu-rakami tinh teá nhaän ra ñieàu ñoù vaø taùc phaåm cuûaoâng trôû thaønh moät söï döï baùo kinh hoaøng veà nguycô xoùi moøn nhaân tính cuûa con ngöôøi xöù sôû PhuøTang trong moät xaõ hoäi coâng nghieäp naëng vaø côkhí hoaù. Ñuùng nhö coù moät laàn oâng ñaõ töøng thöøanhaän tröôùc baùo chí: toâi vieát töø tröïc giaùc tinh nhaïycuûa rieâng toâi.

Trôû laïi vôùi Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt, ToruOkada, moät con ngöôøi ngôõ nhö bình thöôøng, cuoáicuøng ñaõ duõng caûm daán thaân laøm caùi vieäc maø

khoâng ai daùm nghó ñeán: Khaûo saùt baûn chaát cuûasöï soáng coøn vaø giaûi thoaùt con ngöôøi ra khoûi meâcung cuûa caùi AÙc mang tính phoå quaùt. Okada trôûthaønh vò cöùu tinh. Moät caùch gaàn nhö hoaøn toaønduy taâm, anh ñaõ chui xuoáng caùi gieáng boû khoângcuûa caên nhaø hoang haøng xoùm vì chæ coù ôû khoânggian hoaøn toaøn taùch bieät ñoù, anh môùi coù ñuû thôøgian vaø söï tænh taùo ñeå nghieàn ngaãm, lyù giaûi cuoäcñôøi: “Toâi ngoài thuïp xuoáng loøng gieáng vaø cöù maëcnhieân ñeå cho yù thöùc chuoài daàn ra ngoaøi nhuïc theåcuûa mình”.

Hình aûnh caùi gieáng trôû ñi trôû laïi nhö moät noãi aùmaûnh. Trong loøng gieáng laø theá giôùi Boùng toái, ñoái laäphoaøn toaøn vôùi beân treân naép gieáng vaønh baùn nguyeätlaø theá giôùi cuûa AÙnh saùng. Ñieàu kyø laï laø Okada ñaõphaùt hieän ra baûn chaát cuûa AÙnh saùng khi anh nhaäp

mình vaøo Boùng toái (moät söï traù i khoaùy so vôùi nhaänthöùc truyeàn thoáng: AÙnh saùng soi roïi Boùng toái?).

Chính luùc naøy, nhöõng kyù öùc, nhöõng kyû nieämnhöõng söï kieän quan troïng nhaát cuûa cuoäc ñôøi anh(nhöõng thöù laøm thay ñoåi cuoäc soáng cuûa anh) uøanhau xoâ veà roõ raøng hôn bao giôø heát. Doøng yù thöùcngöï trò. Vaø ngay khi ñaõ chìm vaøo boùng ñeâm toaønbích cuûa gieáng, Okada cuõng ñoàng thôøi töø boû cuoäcsoáng voâ vò nhaït nheõo cuûa mình: “Coù leõ trong khtoâi ôû döôùi ñaùy gieáng naøy, Chim vaën daây coùt ñaõ thoâvaën daây coùt vaø theá giôùi ñaõ ngöøng chuyeån ñoäng”.

Cuoäc giaûi thoaùt kyø aûo ngay trong loøng gieáng cuûaanh ñeå cöùu soáng Kumiko – ngöôøi vôï yeâu quyù – coùtheå ñöôïc nhaän thöùc nhö söï keát lieãu cho caùi AÙcvoán baáy laâu vaãn aâm thaàm ngöï trò trong cuoäc soángloaøi ngöôøi (hieän thaân laø hình aûnh Wataya Noboru)Chính trong cuoäc chieán ñaày hö aûo aáy, laàn ñaàu tieânOkada chaïm ngöôõng caùi cheát: “Toâi ñang cheátNhö taát caû nhöõng ai ñang soáng ôû treân ñôøi”. Moätlaàn nöõa, ta baét gaëp trieát lyù cuûa Murakami trongRöøng Nauy: Caùi cheát laø moät phaàn cuûa söï soángCaùi cheát thaäm chí coøn hoài sinh cho söï soáng: “Toâñaõ hoài sinh cho caùi gieáng naøy thì giôø ñaây toâi cheátgiöõa luùc hoài sinh cuûa noù”. Cuoán tieåu thuyeát keátthuùc vôùi hình aûnh Toru Okada thiu thiu trong giaácnguû mô maøng.

Theá giôùi vôõ vuïn. Con ngöôøi hoang mang. Söïthoáng trò cuûa nhöõng traät töï phi logic. Söï coâ ñôncuøng cöïc cuûa nhöõng taâm hoàn meùo moù. Söùc maïnhtieàm aån cuûa con ngöôøi. Söï dieät vong khoâng theå

“Sôû dó ngöôøi ta suy nghó nghieâm tuùc veàchuyeän hoï soáng treân ñôøi ñeå laøm gì laø bôûihoï bieát moät luùc naøo ñoù mình seõ cheát. Vieäcgì phaûi nghó ngôïi xem yù nghóa cuoäc soáng

aø gì neáu ta cöù soáng hoaø i?...”.

Moät laàn nöõa, noãi aùm aûnh cuûa caâu hoûi veà yù nghóaöï soáng vaø caùi cheát laïi ñöôïc caùc nhaân vaät cuûa Mu-akami ñaët ra nhöùc nhoái. Nhöng neáu nhö Röøng

Nauy laø nôi con ngöôøi theå hieän khaùt khao vöôïthoaùt thì ôû Bieân nieân kyù Chim vaën daây coùt, conngöôøi – hieän thaân laø nhaân vaät Toru Okada – ñaõduõng caûm quay trôû laïi taán coâng vaøo chính söï phiogic cuûa cuoäc soáng ñeå töï tìm cho mình lôøi giaûiñaùp töôøng minh cho caâu hoûi: Ta laø ai trong cuoäcñôøi naøy?

Taïi sao laïi laø moät con chim vaën daây coùt? Noù laøoaøi chim töôûng nhö coù mang bieåu hieän cuûa söï oáng – coù tieáng keâu tic.. tic… – nhöng kyø thöïc taâm

hoàn vaø theå xaùc noù ñaõ heùo khoâ. Vaø cuõng khoângphaûi ngaãu nhieân maø Toru Okada laïi ñöôïc goï i vôùimoät caùi teân khaùc laø: “Anh Chim vaën daây coùt”.

Cuõng gioáng nhö Toru Watanabe trong RöøngNauy, Toru Okada trong taùc phaåm naøy cuõng ñoùngvai troø nhö moät ñieåm töïa ñeå Murakami lyù giaûi yù nghóa cuûa söï toàn taïi.

Cuoäc ñôøi Toru coù leõ seõ chaúng coù gì thay ñoåi –cuõng gioáng nhö con chim vaën daây coùt seõ ngaøyqua ngaøy vaãn caát leân tieáng keâu tic… tic… voâ caûmcuûa mình – neáu khoâng coù moät buoåi saùng con meøocöng cuûa vôï anh – Okada Kumiko – boãng döngbieán maát vaø sau ñoù laø söï ra ñi töôûng chöøng nhövoâ lyù cuûa naøng. Baét ñaàu töø ñaây, chaøng trai thaátnghieäp voán haøi loøng vôùi cuoäc soáng vaø moùn Spa-ghetti trong nhaø beáp baét ñaàu coù nhöõng chuyeánphieâu löu kì dò ñeå khaùm phaù ra söï meùo moù cuûathöïc taïi hieän höõu xung quanh mình.

Bieân nieân kyùchim vaën daâycoùt

Bieân nieân kyù chim vaën deân kyù chim vaën daây coùt

Theá giôùi vôõ vuïn. Con ngöôøi hoang mang. Söï thoáng trò cuûanhöõng traät töï phi logic. Söï coâ ñôn cuøng cöïc cuûa nhöõng taâmhoàn meùo moù. Söùc maïnh tieàm aån cuû a con ngöôøi. Söï dieä t vongkhoâng theå cöùu vaõn cuûa caùi AÙc. Ñoù chính laø baàu khí quyeånñaëc tröng trong Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt .

baøi Linh Nhi | aûnh The Timesbìa saùch baûn in tieá ng Vieät




cöùu vaõn cuûa caùi AÙc. Ñoù chính laø baàu khíquyeån ñaëc tröng trong Bieân nieân kyù chimvaën daây coùt.

Ñoïc xong cuoán tieåu thuyeát, beân tai toâidöôøng nhö vaãn nghe vaêng vaúng caâu noùicuûa Okada: “Taïm bieät Kasahara May,caàu chuùc cho luoân luoân coù moät caù i gì ñoùroâng chöøng baûo veä em”. Theá giôùi coù anaønh?

Thoâng tin saùch:Cuoán saùch: Bieân nieân kyù chim vaën daâycoùtTaùc giaû: Haruki MurakamiDòch giaû: Traàn Tieãn Cao ÑaêngNXB: Hoäi nhaø Vaên vaø Nhaõ Nam aán haønh

Haruki Murakami sinh naêm1949 taïi Kyoto vaø hieän ñang

soáng ôû Boston,Myõ, laø moät trong nhöõngtieåu thuyeát gia Nhaät Baûn ñöôïc bieát ñeánnhieàu nhaát hieän nay caû trong laãn ngoaøinöôùc Nhaät. Töø thôøi ñieåm nhaän giaûithöôûng Nhaø vaên môùi Gunzo naêm 1979ñeán nay, hôn moät phaàn tö theá kyû hoaïtñoäng vaø vieát laùch, taùc phaåm cuûa oâng ñaõ ñöôïc dòch ra khoaûng 38 thöù tieáng treântheá giôùi, ñoàng thôøi trong nöôùc oâng laø ngöôøi luoân toàn taïi ôû tieàn caûnh saân khaáuvaên hoïc Nhaät Baûn. Murakami ñaõ trôû thaønh hieän töôïng trong vaên hoïc NhaätBaûn ñöông ñaïi vôùi nhöõng mó danh “nhaø vaên ñöôïc yeâu thích”, “nhaø vaên best-seller”, “nhaø vaên cuûa giôùi treû” .

OÂng noåi tieáng vôùi nhöõng taùc phaåm nhö:Röøng Na-uy; Xöù sôû kyø dieäu voâ tình vaø nôi taän cuøng theá giôùi; Phía Nam bieângiôùi, phía Taây maët trôøi; Ngöôøi tình Sput-nik; Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt; Kaf-ka beân bôø bieån, vaø môùi nhaát laø 1Q84.

(Chuùng toâi seõ coù baøi giôùi thieäu veà nhaø vaên ngöôøi Nhaät Baûn naøy trong soá baùotôùi)

Bình luaän cuûa baùo chí veà taùc phaåm

“Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt”~“Haruki Murakami laø moät baäc thaày cuûa nhöõng bieán hoùa vaên chöông voâ cuøng

kyø aûo. Trong khi nhöõng söï vieäc taàm thöôøng tieàm aån bao hieåm hoïa, thì nhöõngñieàu baát thöôøng kyø quaëc laïi ñöôïc chaáp nhaän mieãn lôøi baøn luaän, vaø yù nghóa hìnhnhö luoân ôû ngoaøi taàm vôùi. Taùc phaåm Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt chính laø söïsuy ngaãm tieáp noái nhöõng chuû ñeà ñaõ xuyeân suoát caùc taùc phaåm tröôùc ñoù cuûa Mu-rakami. Nhöõng caâu chöõ cuûa vaên hoùa ñaïi chuùng, phim aûnh, aâm nhaïc, cuøng caùccaâu chuyeän trinh thaùm keát hôïp vôùi nhau taïo neân moät taùc phaåm khai thaùc ñöôïccaû beà noåi laãn chieàu saâu moät xaõ hoäi Nhaät cuoái theá kæ XX.” (Simon Leake, Ama-zon.com)

~Trong bieån caû meânh moâng kì quaëc nhöng chaúng bao giôø nhaøm chaùn cuûa taùcphaåm naøy, chuùng ta vaãn nhaän ra ñöôïc moät chieác phao cöùu sinh ôû phía chaân trôøi.( Bill Ott)

~“Kì aûo nhö mô maø ñaày thuyeát phuïc… Murakami laø moät baäc kì taøi.” (ChicagoTribune)

~“Ñaày meâ hoaëc… Noã löïc heát mình cuûa Murakami ñeå ñöa taát caû nhöõng vaán ñeà cuûa xaõ hoäi hieän ñaïi Nhaät Baûn vaøo trong moät chænh theå kieán truùc ngoân ngöõ duynhaát.” (The Washington Post Book world)

~“Moät böôùc tieán quan troïng trong ngheä thuaät saùng taïo cuûa Murakami… Moätcuoán saùch taùo baïo vaø phong phuù.” (The New York Times Book Reviews)

~“Vôùi Bieân nieân kyù chim vaën daây coùt, Murakami ñaõ saûi daøi ñoâi caùnh treânñöôøng bay tuyeät vôøi vaø kì dieäu.” (Philadenphia Inquirer)

~“Ñaày quyeán ruõ… Moät meâ cung ñöôïc thieát keá bôûi ngheä só baäc thaày, vöøa quenthuoäc vöøa môùi laï moät caùch cuoán huùt.” (San Francisco Chronicle)

~“Moät huyeàn thoaïi… moät coâng trình ñieâu khaéc khoâng theå naøo rôøimaét khoûi nhö böùc töôïng hình con chim cuûa Brancusi.” (New York

Magazine)

~“Moät cuoán saùch meâ hoaëc, ñoäc ñaùo… haáp daãn, taùo baïo, bí

aån vaø saâu saéc.”(Baltimore Sun)~“Caùch tö duy lyù thuù cuûa cuoán Bieân nieân kyù chimvaën daây coùt ñaày nhöõng bí aån, ñöa chuùng ta vaøo ñi saâu

vaøo theá giôùi aûo aûnh cuûa noãi ñau vaø kí öùc theo moätcaùch môùi laï. Ñaày thuyeát phuïc vaø khoâng heà giaû

doái.” (Los Angeles Times Book Review)

~“Ñaøo saâu maïnh meõ vaøo nhöõng bí maätchoân vuøi cuûa lòch söû Nhaät Baûn… Ñöôïc dòchsang tieáng baûn ñòa moät caùch xuaát saéc.”

(Pico Iyer, Time)

Chaân dung taùc giaû vaø bìa saùch baûn in tieáng Anh

Nhaän ñònheân kyù chim vaën daây coùt




Series truyeän “Laõo keïo Goâm” cuûa Andy Stanton daønh cho ñoäcgiaû nhí ñaõ ñeán Vieät Nam. Haõy mua cho “con quyû nhoû” nhaø baïnngay hoâm nay -> nhanam.vn

Thö giaõn :)



a d o b e c o m

Documents

Tạp chí Tranh và Sách