Upload
jcarlos-yupayccana
View
83
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
QUECHUA
Citation preview
UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON
POEMA 01 EN QUECHUA
KATATAY
Yactay puyus katatachkan
warmikunapa llaki puyu songonwan
tupaykuspa.
Ama katataychu, llaki,
kunturpa sombranmi hamuykuchkan!
Imapaqmi hamun chay sombra
aukikunapa sutinpichu
icha Jesus yawarninpa kamachisganchu.
Manchakunin, taytallay.
Ama katataychu;
manan yawarchu
manan auki wamanichu; Intipa
kancharayninmi kuntur rapranpi hamuchkan.
Manchakunin, taytay.
Intiqa kaanmi, uywuakunata, kausayta.
Orqokunapis, may sacha sachakunapis
yarqasqa machaqway, Intip churin.
Manan Intichu, sonqonpa kusiy, qapaq
kanchariynillanmi
kunturpa sombra awimpi hamuchkan.
Manan Intichu; kanchariynillanmi.
Sayay, sayariy! Chay mana chanin kunturpa
awinta
chaskiy; katatay paywan.
Hatun yunka sachakuna hina, kuyuy,
qapariyta kachaykuy.
Huunakuychik, llaqtay runa
kanchiriywan katataychik!
Amaru yawarta upyaychik;
rauraq yawarqa kunturpa awinman
chayanmi,
cieluta huntanmi tusuchinmi,
qaparichinmi, chay qori yawar.
Paqariy, taytay, vida, runachallay runa,
ancha kuyana.
TRADUCCION
Dicen que tiembla la sombra de mi pueblo;
est temblando porque ha tocado la triste
sombra del corazn
de las mujeres.
No tiembles, dolor, dolor
La sombra de los cndores se acerca!
A qu viene la sombra?
Viene en nombre de las montaas
sagradas
o a nombre de la sangre de Jess?
No tiembles; no ests temblando;
no es sangre; no son montaas;
es el resplandor del Sol que llega a la pluma
de los
Cndores
Tengo miedo, padre mo.
El Sol quema; quema al ganado; quema las
sementeras.
Dicen que en los cerros lejanos
que en los bosques sin fin,
una hambrienta serpiente,
serpiente diosa, hijo del Sol, dorada,
est buscando hombres.
No es el Sol, es el corazn del Sol,
su resplandor,
su poderoso su alegre resplandor,
que viene en la sombra de los ojos de los
cndores.
Tiembla con su luz;
sacdete como los rboles de la gran selva,
empieza a gritar.
Formen una sola sombra, hombres, hombres
de mi pueblo;
todos juntos
tiemblen con la luz que llega.
Beban la sangre urea de la serpiente dios.
La sangre ardiente llega al ojo de los
cndores,
carga los cielos, los hace danzar,
desatarse y parir, crear.
Crea t, padre mo, vida;
hombre, semejante mo, querido.
UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON
POEMA 02 EN QUECHUA
SAPACHALLAYKI WAQACHKASQANKI
SOLITA(O) ESTABAS LLORANDO
Altoykimanta qawaykamuptiy Cuando te vi desde arriba
sapachallayki waqachkasqanki estabas llorando solita(o)
aguila wamanchallay guila, gavilancito
pato realchallay. patito real.
Chimpaykimanta qawaykamuptiy Cuando te vi desde el frente
sapachallayki waqachkasqanki estabas llorando solita(o)
pato realchallay patito real
aguila wamanchallay. guila, gavilancito.
Haku ripukusun niykullarqayki Te dije, vmonos
iskaychallanchik ripukullasun vmonos solitos los dos
pato realchallay patito real
aguila wamanchallay. guila, gavilancito.
Mamallayraqmi taytallayraqmi Mi madre aun vive, mi padre aun vive
niykullawarqanki me dijiste
pato realchallay patito real
aguila wamanchallay. guila, gavilancito.
Maytaq taytayki, Dnde est tu padre,
maytaq mamayki. dnde est tu madre,
Taytallaykipas allpapa sunqunpim Tu padre ya est muerto
mamallaykipas runapa llaqtanpim tu madre ya se fue
aguila wamanchallay pato realchallay. guila, gavilancito patito real.
Altoykimanta qawaykamuptiy Cuando te vi desde arriba
chimpaykimanta qawaykamuptiy Cuando te vi desde el frente
sapachallayki waqachkasqanki estabas llorando solita(o)
sapachallayki llakichkasqanki solita(o) estabas triste
aguila wamanchallay pato realchallay. guila, gavilancito patito real.
UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON
CANCION EN QUECHUA
Muchawai
Bsame mucho
Muchawai,
Achka muchaita
Icha kunan tutallaa
Tupallanchikman
Muchawai,
Achka muchaita
Chinkaruikitam manchani
musujllamanta
bis
Wajtallaipi jatallispai
Sumaj awikipi
rikukunaipaj
Ichapas pajarin mincha
Karupia kasaj
Janmanta karu
Muchawai,
Achka muchaita
Icha kunan tutallaa
Tupallanchikman
Muchawai,
Achka muchaita
Manchakullanim chinkaita
wailluytukuita
bis
TRADUCCION
BESAME
Bsame,
Bsame mucho
Como si fuera esta noche
La ltima vez
Bsame,
Bsame mucho
Que tengo miedo perderte
perderte otra vez
bis
Quiero tenerte muy cerca
Mirarme en tus ojos
Verte junto a mi
Piensa que talvez maana
Yo ya estar lejos
Muy lejos de t
Bsame,
Bsame mucho
Como si fuera esta noche
La ltima vez
Bsame,
Bsame mucho
Que tengo miedo perderte
perderte despus
bis
UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON
CANCION 02
ANANAU DE ALBORADA
Letra en quechua:
Ananau, ananau
Nispaniwashkanky
uqallapiam chay a wiky.
Ananau, ananau
Nispaniwashkanky
Wiaypaqchum uqa qawasqaiky
May runallam kakuchkanky
Kaycunallapy waqanaypaq.
Wauptyqa akawanky
Manam munanichu chay pasayta.
Traduccion en espaol:
Qu dolor, qu dolor!
lo que me ests diciendo
con esos tus ojos sobre mi
Qu dolor, qu dolor!
lo que me ests diciendo:
UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON
CUENTO EN QUECHUA
ATUQMANTAWAN WALLATAMANTAWAN (Hawari)
Huk p'unchawsi wallata irqinkuna chupaykusqa qucha patapi puriykachaq kasqa. Mama
atuqtaqsi, wallatata irqinkunatawan munapayaspa qhawasqa. Chaymantas, mama
wallataman chimpaykuspa, kayhinata rimapayaykun: _Mamay wallata, Ama hinachu kay!.
Willariway. Imaraykutaq wawachaykikunaq chakin munay pukaniraq?. Wallatataq, pay
tukusqallaa, atuqta nin: _Wawachaykunaq pukaniraq chakichankunaqa, pari hallp'api,
thullpa ukhupi wathiyasqaraykun. Qampis uachaykikunata, munay chakichayuq kanankupaq
wathiyarquy; tuqyaqtintaq: ay!, ay!, ay! nispa ninki. Atuqqa kusisqas: chhiqach nispa
wasinman, phawaylla kutin. Hinas uankunata, pari hallp'a thullpa ukhupi wathiyarqun,
tuqyaqta uyarispataq _ay!, ay!, ay! nispa nisqa. Hinas, h u r n uma n t a u a n k u n a t a
y a n a l l a t a a h u r q u s q a ; mancharikuymantas atuqqa qhaparin hinamanta nin
_Maypitaq chay wallatari! nispa qucha patata utqalla purin. Wallataqa atuqta rikuspas qucha
chawpiman waykuytakusqa. Hinas atuqqa wallatata hap'iyta munaspa unuta upyayta qallarin,
sinchi muqch'isqanmantas wauyninta tarin. Kayhinatas wallataqa, atuqta q'uqaykusqa.
UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON
CUENTO DE EL ZORRO Y LA HUALLATA
TRADUCIDO EN CASTELLANO
(Cuento)Cierto da, una huallata seguida por sus polluelos caminaba orgullosapor la orilla
de una laguna.La mam zorra admirada, observaba la belleza de la huallata y suspolluelos
desde lejos. Acercndose a la mam huallata le conversde la siguiente manera: _Seora
huallata, por favor, dgame Porqu las patitas de sus pollitos son tan coloraditas?.La
huallata llena de orgullo respondi: _Las patitas de mis hijitosson tan coloraditas porque yo
las he tostado en ceniza y fuegodentro de un horno. T tambin hornea a tus hijos, para que
suspiececitos sean coloraditos. Cuando escuches que revientan vas adecir: ay!, ay!, ay!.La
zorra creyendo que era cierto regres corriendo a su casa yhorne a sus cachorros y cuando
el fuego crepitaba, ella deca_ay!, ay!, ay!, tal como haba sido instruida por la huallata.
Pero alsacarlas del horno los cachoritos se encontraban completamentechamuscados; la
zorra lanz un alarido de susto e inmediatamentese ech a buscar a la huallata, diciendo:
_Dnde est esa huallata?Y corri hacia la laguna en su bsqueda. La huallata al verla se
fue alcentro de la laguna. La zorra queriendo atrapar a la huallatacomenz a beber el agua
de la laguna y de tanta boconada de aguamuri. As, de esta manera, la huallata se burl de
la mam zorra
.
UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON
10 ADIVINANZAS EN QUECHUA
Simpampura
ishkay yayakuna danzankayan. Imaraq?
A ambos lados frente a frente
dos negros estn danzando
LA FOGATA
Jatun pampachu ishkay mankakuna
apiwan kaykan Imaraq?
En una pampa inmensa hay dos ollas de mazamorra
Qu ser?
LA NARIZ
Jatun liuyaq pampachu yuraq queso jitaraykan. Imataq?
En una pampa limpia un queso blanco est tirado
Qu es?
LA LUNA
Jatun liuyaq gagachu ishkay putukuna
shawaraykan. Imaraq? En una pea limpia
dos potos de leche estn colgados.
Qu ser?
LOS SENOS
Shumaqllami jeru chupayoq ka. Puka, garwash, gomerpis ka. Shimikiman apamaptiki
supaytapis rikankiran. Pitaq ka?
Soy bonito con rabo de palo. Soy colorado, amarillo y verde
Si me llevas a tu boca vers al mismo diablo. Quin soy?
UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON
Imatashi, imatashi? Kawaptiki, is ar.
Wanuptikiqa, qamwan aywak.
Qu ser, qu ser?
Cuando ests vivo, qu bien trabajo. Cuando mueres,
me voy contigo
CORAZON
Noqawanran imapatis sarinki mana noqa kapteqa imatapis sarnkisu. Pitaq ka?
Conmigo todava puedes agarrar algo
Si no estoy, nada puedes agarrar. Quin soy?
MANO
Imatashi, imatashi?
Ampimpa wichq junaqpa kich.
Qu ser, qu ser? de noche los cierro
OJO
Warminkuna jukwan yarquptin juteta churayan
mana jus kaykaptin. Imaraq?
Cuando les engaan sus mujeres, le ponen mi nombre.
sin que yo tenga la culpa Qu ser?
VENADO
Ima kurutaq pachansich muyn.
Qu gusano se mueve en nuestro estmago?
NNAR APASAP zirbmol
Aujakunapa papaninkunami ka,
Jatungaray kapt, borrco suaderunkunata girasiman. Pitaq ka?
Quin soy?
Soy el padre de las agujas, debido a que soy grandote me mandan coser los suaderos de los burros. YAURI