Tarea Quechua

Embed Size (px)

DESCRIPTION

QUECHUA

Citation preview

  • UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON

    POEMA 01 EN QUECHUA

    KATATAY

    Yactay puyus katatachkan

    warmikunapa llaki puyu songonwan

    tupaykuspa.

    Ama katataychu, llaki,

    kunturpa sombranmi hamuykuchkan!

    Imapaqmi hamun chay sombra

    aukikunapa sutinpichu

    icha Jesus yawarninpa kamachisganchu.

    Manchakunin, taytallay.

    Ama katataychu;

    manan yawarchu

    manan auki wamanichu; Intipa

    kancharayninmi kuntur rapranpi hamuchkan.

    Manchakunin, taytay.

    Intiqa kaanmi, uywuakunata, kausayta.

    Orqokunapis, may sacha sachakunapis

    yarqasqa machaqway, Intip churin.

    Manan Intichu, sonqonpa kusiy, qapaq

    kanchariynillanmi

    kunturpa sombra awimpi hamuchkan.

    Manan Intichu; kanchariynillanmi.

    Sayay, sayariy! Chay mana chanin kunturpa

    awinta

    chaskiy; katatay paywan.

    Hatun yunka sachakuna hina, kuyuy,

    qapariyta kachaykuy.

    Huunakuychik, llaqtay runa

    kanchiriywan katataychik!

    Amaru yawarta upyaychik;

    rauraq yawarqa kunturpa awinman

    chayanmi,

    cieluta huntanmi tusuchinmi,

    qaparichinmi, chay qori yawar.

    Paqariy, taytay, vida, runachallay runa,

    ancha kuyana.

    TRADUCCION

    Dicen que tiembla la sombra de mi pueblo;

    est temblando porque ha tocado la triste

    sombra del corazn

    de las mujeres.

    No tiembles, dolor, dolor

    La sombra de los cndores se acerca!

    A qu viene la sombra?

    Viene en nombre de las montaas

    sagradas

    o a nombre de la sangre de Jess?

    No tiembles; no ests temblando;

    no es sangre; no son montaas;

    es el resplandor del Sol que llega a la pluma

    de los

    Cndores

    Tengo miedo, padre mo.

    El Sol quema; quema al ganado; quema las

    sementeras.

    Dicen que en los cerros lejanos

    que en los bosques sin fin,

    una hambrienta serpiente,

    serpiente diosa, hijo del Sol, dorada,

    est buscando hombres.

    No es el Sol, es el corazn del Sol,

    su resplandor,

    su poderoso su alegre resplandor,

    que viene en la sombra de los ojos de los

    cndores.

    Tiembla con su luz;

    sacdete como los rboles de la gran selva,

    empieza a gritar.

    Formen una sola sombra, hombres, hombres

    de mi pueblo;

    todos juntos

    tiemblen con la luz que llega.

    Beban la sangre urea de la serpiente dios.

    La sangre ardiente llega al ojo de los

    cndores,

    carga los cielos, los hace danzar,

    desatarse y parir, crear.

    Crea t, padre mo, vida;

    hombre, semejante mo, querido.

  • UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON

    POEMA 02 EN QUECHUA

    SAPACHALLAYKI WAQACHKASQANKI

    SOLITA(O) ESTABAS LLORANDO

    Altoykimanta qawaykamuptiy Cuando te vi desde arriba

    sapachallayki waqachkasqanki estabas llorando solita(o)

    aguila wamanchallay guila, gavilancito

    pato realchallay. patito real.

    Chimpaykimanta qawaykamuptiy Cuando te vi desde el frente

    sapachallayki waqachkasqanki estabas llorando solita(o)

    pato realchallay patito real

    aguila wamanchallay. guila, gavilancito.

    Haku ripukusun niykullarqayki Te dije, vmonos

    iskaychallanchik ripukullasun vmonos solitos los dos

    pato realchallay patito real

    aguila wamanchallay. guila, gavilancito.

    Mamallayraqmi taytallayraqmi Mi madre aun vive, mi padre aun vive

    niykullawarqanki me dijiste

    pato realchallay patito real

    aguila wamanchallay. guila, gavilancito.

    Maytaq taytayki, Dnde est tu padre,

    maytaq mamayki. dnde est tu madre,

    Taytallaykipas allpapa sunqunpim Tu padre ya est muerto

    mamallaykipas runapa llaqtanpim tu madre ya se fue

    aguila wamanchallay pato realchallay. guila, gavilancito patito real.

    Altoykimanta qawaykamuptiy Cuando te vi desde arriba

    chimpaykimanta qawaykamuptiy Cuando te vi desde el frente

    sapachallayki waqachkasqanki estabas llorando solita(o)

    sapachallayki llakichkasqanki solita(o) estabas triste

    aguila wamanchallay pato realchallay. guila, gavilancito patito real.

  • UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON

    CANCION EN QUECHUA

    Muchawai

    Bsame mucho

    Muchawai,

    Achka muchaita

    Icha kunan tutallaa

    Tupallanchikman

    Muchawai,

    Achka muchaita

    Chinkaruikitam manchani

    musujllamanta

    bis

    Wajtallaipi jatallispai

    Sumaj awikipi

    rikukunaipaj

    Ichapas pajarin mincha

    Karupia kasaj

    Janmanta karu

    Muchawai,

    Achka muchaita

    Icha kunan tutallaa

    Tupallanchikman

    Muchawai,

    Achka muchaita

    Manchakullanim chinkaita

    wailluytukuita

    bis

    TRADUCCION

    BESAME

    Bsame,

    Bsame mucho

    Como si fuera esta noche

    La ltima vez

    Bsame,

    Bsame mucho

    Que tengo miedo perderte

    perderte otra vez

    bis

    Quiero tenerte muy cerca

    Mirarme en tus ojos

    Verte junto a mi

    Piensa que talvez maana

    Yo ya estar lejos

    Muy lejos de t

    Bsame,

    Bsame mucho

    Como si fuera esta noche

    La ltima vez

    Bsame,

    Bsame mucho

    Que tengo miedo perderte

    perderte despus

    bis

  • UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON

    CANCION 02

    ANANAU DE ALBORADA

    Letra en quechua:

    Ananau, ananau

    Nispaniwashkanky

    uqallapiam chay a wiky.

    Ananau, ananau

    Nispaniwashkanky

    Wiaypaqchum uqa qawasqaiky

    May runallam kakuchkanky

    Kaycunallapy waqanaypaq.

    Wauptyqa akawanky

    Manam munanichu chay pasayta.

    Traduccion en espaol:

    Qu dolor, qu dolor!

    lo que me ests diciendo

    con esos tus ojos sobre mi

    Qu dolor, qu dolor!

    lo que me ests diciendo:

  • UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON

    CUENTO EN QUECHUA

    ATUQMANTAWAN WALLATAMANTAWAN (Hawari)

    Huk p'unchawsi wallata irqinkuna chupaykusqa qucha patapi puriykachaq kasqa. Mama

    atuqtaqsi, wallatata irqinkunatawan munapayaspa qhawasqa. Chaymantas, mama

    wallataman chimpaykuspa, kayhinata rimapayaykun: _Mamay wallata, Ama hinachu kay!.

    Willariway. Imaraykutaq wawachaykikunaq chakin munay pukaniraq?. Wallatataq, pay

    tukusqallaa, atuqta nin: _Wawachaykunaq pukaniraq chakichankunaqa, pari hallp'api,

    thullpa ukhupi wathiyasqaraykun. Qampis uachaykikunata, munay chakichayuq kanankupaq

    wathiyarquy; tuqyaqtintaq: ay!, ay!, ay! nispa ninki. Atuqqa kusisqas: chhiqach nispa

    wasinman, phawaylla kutin. Hinas uankunata, pari hallp'a thullpa ukhupi wathiyarqun,

    tuqyaqta uyarispataq _ay!, ay!, ay! nispa nisqa. Hinas, h u r n uma n t a u a n k u n a t a

    y a n a l l a t a a h u r q u s q a ; mancharikuymantas atuqqa qhaparin hinamanta nin

    _Maypitaq chay wallatari! nispa qucha patata utqalla purin. Wallataqa atuqta rikuspas qucha

    chawpiman waykuytakusqa. Hinas atuqqa wallatata hap'iyta munaspa unuta upyayta qallarin,

    sinchi muqch'isqanmantas wauyninta tarin. Kayhinatas wallataqa, atuqta q'uqaykusqa.

  • UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON

    CUENTO DE EL ZORRO Y LA HUALLATA

    TRADUCIDO EN CASTELLANO

    (Cuento)Cierto da, una huallata seguida por sus polluelos caminaba orgullosapor la orilla

    de una laguna.La mam zorra admirada, observaba la belleza de la huallata y suspolluelos

    desde lejos. Acercndose a la mam huallata le conversde la siguiente manera: _Seora

    huallata, por favor, dgame Porqu las patitas de sus pollitos son tan coloraditas?.La

    huallata llena de orgullo respondi: _Las patitas de mis hijitosson tan coloraditas porque yo

    las he tostado en ceniza y fuegodentro de un horno. T tambin hornea a tus hijos, para que

    suspiececitos sean coloraditos. Cuando escuches que revientan vas adecir: ay!, ay!, ay!.La

    zorra creyendo que era cierto regres corriendo a su casa yhorne a sus cachorros y cuando

    el fuego crepitaba, ella deca_ay!, ay!, ay!, tal como haba sido instruida por la huallata.

    Pero alsacarlas del horno los cachoritos se encontraban completamentechamuscados; la

    zorra lanz un alarido de susto e inmediatamentese ech a buscar a la huallata, diciendo:

    _Dnde est esa huallata?Y corri hacia la laguna en su bsqueda. La huallata al verla se

    fue alcentro de la laguna. La zorra queriendo atrapar a la huallatacomenz a beber el agua

    de la laguna y de tanta boconada de aguamuri. As, de esta manera, la huallata se burl de

    la mam zorra

    .

  • UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON

    10 ADIVINANZAS EN QUECHUA

    Simpampura

    ishkay yayakuna danzankayan. Imaraq?

    A ambos lados frente a frente

    dos negros estn danzando

    LA FOGATA

    Jatun pampachu ishkay mankakuna

    apiwan kaykan Imaraq?

    En una pampa inmensa hay dos ollas de mazamorra

    Qu ser?

    LA NARIZ

    Jatun liuyaq pampachu yuraq queso jitaraykan. Imataq?

    En una pampa limpia un queso blanco est tirado

    Qu es?

    LA LUNA

    Jatun liuyaq gagachu ishkay putukuna

    shawaraykan. Imaraq? En una pea limpia

    dos potos de leche estn colgados.

    Qu ser?

    LOS SENOS

    Shumaqllami jeru chupayoq ka. Puka, garwash, gomerpis ka. Shimikiman apamaptiki

    supaytapis rikankiran. Pitaq ka?

    Soy bonito con rabo de palo. Soy colorado, amarillo y verde

    Si me llevas a tu boca vers al mismo diablo. Quin soy?

  • UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO ESTUDIANTE: JUAN CARLOS YUPAYCCANA NEGRON

    Imatashi, imatashi? Kawaptiki, is ar.

    Wanuptikiqa, qamwan aywak.

    Qu ser, qu ser?

    Cuando ests vivo, qu bien trabajo. Cuando mueres,

    me voy contigo

    CORAZON

    Noqawanran imapatis sarinki mana noqa kapteqa imatapis sarnkisu. Pitaq ka?

    Conmigo todava puedes agarrar algo

    Si no estoy, nada puedes agarrar. Quin soy?

    MANO

    Imatashi, imatashi?

    Ampimpa wichq junaqpa kich.

    Qu ser, qu ser? de noche los cierro

    OJO

    Warminkuna jukwan yarquptin juteta churayan

    mana jus kaykaptin. Imaraq?

    Cuando les engaan sus mujeres, le ponen mi nombre.

    sin que yo tenga la culpa Qu ser?

    VENADO

    Ima kurutaq pachansich muyn.

    Qu gusano se mueve en nuestro estmago?

    NNAR APASAP zirbmol

    Aujakunapa papaninkunami ka,

    Jatungaray kapt, borrco suaderunkunata girasiman. Pitaq ka?

    Quin soy?

    Soy el padre de las agujas, debido a que soy grandote me mandan coser los suaderos de los burros. YAURI