152
T.C. T (1192–1220) : Hamza KANCURA : Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

  • Upload
    others

  • View
    6

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

T.C.�������������� ����

����������� ���������� ������������ ������������

T������������� ������� ��������������������������� (1192–1220)

��������������

����������:Hamza KANCURA

��� !��:Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ

VAN–2006

Page 2: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

1

���� �����

ÖNSÖZ 3

KISALTMALAR 5

� � 6

I. BÖLÜM:

���������� ������������������ 15

�������aseddin Keyhüsrev (I. Saltanat: 1192–1196) 151. �!"#$"#%# 152. I. Keyhüsrev’in �&'*&��$�+� (1192) 183. Bizans ile Ticarî"#+$#"!, 204. I. Keyhüsrev’in �&'**&--/#,#"#+#(7 Ekim 1196) 22

����� ;$-!//#-�;"!�<&-�&'=>??@–1204) 251. �!"#$"#%# 252. Karadeniz Ticareti�G-JPJ-/&�#Q&-P#"!"#+$#"!, 273. ����;"!�<&-+&'W�-Ermenilerle Mücadelesi 294. ����;"!�<&-+&'W�-Malatya Seferi ( Temmuz 1201) 305. Saltuklular ve Erzurum 31

a. Erzurum’un Ticarî Önemi 31b. Saltuklulara Son Verilmesi (1202) 32

6. Gürcülerle Mücadele 33a. Gürcistan Seferlerinin Sebepleri 33b. �;,[#P*&-�!\!,#]!�#[#-^!,/�&]&+�(23–31 Temmuz 1202) 36c. Sefer/!-�G-,&$#�!"#+<!"!, 39d. ����;"!�<&-+&'W�- Ölümü (6 Temmuz 1204) 41

7. ����;"!�<&-+&'W�-�#+#"#%# 42

C. ������"�_�,P"&-=>`gj–1205) 45

������&_"��!\!,#=>`gjq 46

Page 3: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

2

II. BÖLÜM:

�������������� ���������������RΠYAPININ ���x�������� 51

�������&P!//#-�!�';P,!]=��. Saltanat: 1205–1211) 511.�&'**&-xQ&$��""&,� 51

a. �-&/G"JW/&�!P*!$�,&��+"&,� 51b. I. Keyhüsrev’in P*&-{J"W/&$#��""&,� 54c. I. Keyhüsrev’in Sultan Olmak Üzere Davet Edilmesi 57d. I. Keyhüsrev’in �G-�&W���J+&*<&P�=>`g|q 59

2. I. Keyhüsrev’in $#-[#�!Q�&'*&Geçmesi (1205) 593. Siy&P}�*G,#*!-#-�&%"&<"&+<&P� 64j�Q-#$<~&,&*G,"J%J#"!�#�&P}]!�#[&,}"#+$#"!, 65

a. Kervansaraylar 685.�-*&"�&W-�-Ele Geçirilmesi (5 Mart 1207) 70@��#[&,!*�G""&,�-�-�;]!-"#$�"*�-&�"�-<&P� 727. I. Keyhüsrev’in Ermeni Seferi (1208–1209) 738. �"&+!'#,�&]&+� ve I. Keyhüsrev’in Öldürülmesi (1211) 759. I. Keyhüsrev’in �#+#"#%# 79

����QQ!//#-�!�$&]JP=>`>>–1220) 821.�!"#$"#%# 822. I. Keykavus’un Sultan Seçilmesi (1211) 843. Alâeddin Keykubat ile Mücadelesi 844. I. Keykavus’un Konya’ya �!"#+# (1211) 885. I. Keykavus’un �{{&P}�&"#\!P#�"!"#+$#"!,# 896. Q-#$<~&,&*G,"J%J ile"#+$#"!, 927. I. Keykavus’un �-$&,&W���J+&*<&P�=>`>`–1213) 94���#[&,!*#�&-"&-/�,<&�&{&"&,� 979. �#-G~WJ-�"�-<&P�=��&P�<>`>jq 9810. I. Keykavus’un I. Ermeni Seferi (1215) 104>>���{,�P�,&""�%�#"!�#[&,}�-*"&+<&"&, 10512. �-*&"�&W-�-$#-[#�!Q�"!�!_#,#"<!P# (22 Ocak 1216) 11113. I. Keykavus’un II. Ermeni Seferi (1216–1218) 11514. I. Keykavus’un Erzi-[&-�!-^;[!$�;$;</&,�-�-��Q�ile Evlenmesi (1218) 12215. I. Keykavus’un Halep Seferi (1218) 12416. �&"!~�!\!,#�G-,&P�]! I. Keykavus’un Ölümü (Ocak 1220) 13017. I. Keykavus’un �#+#"#%# 132

SONUÇ 136

������ ���� 138

Page 4: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

3

ÖNSÖZ

Selçuklular, �,*&_&% tarihinde önemli bir �!, *J*<&$*&/�,� �;,$#�!

�!"_J$"J"&,�, �-&/G"JW-J- �;,$"!+<!P#-/! ve sonr&$# P#�&P} ^!"#+<!"!,#- P!�,# ile

*#[&,}^!"!-!%#-#-G"J+<&P�-/&\&&",G"G�-&<�+*�,�

�&~*�%�<�Q {J &,&+*�,<& �;,$#�! �!"_J$"J"&,�-�- `� ��""�$ {#, /�-!<#-#

içermektedir. Bu devrede tahta geçen �����&P!//#-�!�';P,!] (���&"*&-&*�� 1192–

1196, ����&"*&-&*��>`g|–1211)���� ;$-!//#-�;"!�<&-+&' (1196–1204)�������"�_

Arslan (1204–1205)]!��QQ!//#-�!�$&]JP/�-!<#-#(1211–1220) !"!&"/�$�

H;$;</&, /!%#+#$"#$"!,#-! ,&%<!- konumuz olan dönemde yürütülen

~G"#*#$&"&,/& {#, /!]&<"�"�$ ^�Q! _&,~<&$*&/�,� �J ��""&,/&$# Piyasî faaliyetlerde

*#[&,} $&�^�"&,�- !*$#"# G"/J%J &_�$_& ^�,;"<!$*!/#,� +*! {J /!]&<"�"�$, konumuz

G"&- /�-!<! ^!-!" {#, {&$�+� !"Q!< '&"! ^!*#,<!$*!/#,� �P"�-/& �� �"�!//#-

Keykubat, dönemi (1220–1237) de konumuzla bir bütünlük arz etmekte ve bu

��""&,�-Q#,]!P#-# G"J+*J,<&$*&/�,. Ancak m!Q$�, PJ"*&-;Q!,#-!_G$ P&��/& _&"�+<&

�&~�"<�+*�,� �� �!�$J{&*W�- da dahil edilmesiyle uzun bir zaman diliminin ele

&"�-&[&$G"<&P�_&"�+<&<�Q�-^;_";$"!,#-#&,**�,&[&$*��

�,&+*�,<&<�Q� yaparken elden geldi%#-[! çokP&��/&$&�-&$]!*!*$#$!P!,den

yararl&-<&�& _&"�+*�$� S;,!"# �&��-"&,/&ki konumuzla ilgili makalelere J"&+<&��

hedefledik����"![!^!-#+{#,{#{"#�G^,&\�&G"J+*J,<&��&,QJ"&/�$. Ancak merkezlere

JQ&$"�%�<�Q/G"&��P��"&-G$P&-"&,�<�Q�-G"/J%J-J-{#"#-[#-/!�#Q�

�#,#+$�P<�-/&�&,&,"&-/�%�<�Q!Perleri dipnot olarak verdik. Konu içerisinde,

&,&+*�,�"<&P�/;+;-;"!{#"![!$'JPJP"&,/&,&P*"&/�%�<�Q_&"�+<&"&,�/&{J,&�&&"/�$.

II� ��"�_ �,P"&-W�- ;"$!�# G%J""&,� &,&P�-/& ~&�"&+*�,<&P�-/&- PG-,&$#

dönemle ilgili olarak, kaynaklarda bir bütünlük G"<&/�%�-/&-, meliklerin faaliyetleri

'&$$�-/&ki {#"^#"!,! J"&+<&$*& QG,"J$ _!$*#$� ��,�[& $&�-&$"&,/&� !"! &"/�%�<�Q

/�-!<"! #"^#"# G"&,&$ $,G-G"G�#$ {&Q� '&*&"&, �&~�"<�+ G"<&P� P!{!{#�"! *!*$#$

!P!,"!,/!$#!"!+*#,!"�&$"&+�<"&,�/#~-G*"&,/&{!"#,*<!�!_&"�+*�k.

Page 5: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

4

�#�&P}]!*#[&,}\&&"#�!*"!,/!$#~&,&"!""#$P!{!{#�"!{;*;-";%;{GQ<&<&$#_#-

&�,� #$# {�";< G"J+*J,<&$ �!,#-! {J #$# $G-J�J {!,&{!,[! !"! &"<&�& _&"�+*�$�

��";<"!,#<#Q##P!�^!"#+<!�]!�G"^J-"&+<&�P;,![#G"&,&$&��,<&��J�^J-^�,/;$�

Konuyla ilgili o"&,&$ $&�-&$"&,/& _!"#+$#"# {#"^#"!,! ,&P*"&/�%�<�Q/& {J

{#"^#"!,# &�-!- -&$"!**#$� ��,�[&<!$*J~� *#[&,} &-*"&+<& ^#{# ]!P#$&"&,� �#-!&�-!-

&$*&,<&�&_&"�+*�$�

�;,$#�! �!"_J$"J"&,� ;Q!,#-! �&~�"&- _&"�+<&"&,& {#, '&"$& !$"!<!�#

'!/!\"!<#+*#$��J'!/!\#<#Q!J"&+*�%�<�Q�/;+;-;�G,JQ�

�&"�+<&<�Q� �&~&,$!- '!, &+&<&/& �&,/�<"&,�-� !P#,^!<!�!- /&-�+<&-�<

Yrd.Doç.Dr��{/J,,&'#<�x������W&*!+!$$;,!/!,#<�

Hamza KANCURA

2005 – VAN

Page 6: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

5

KISALTMALAR

A. Ü. Ankara Üniversitesi

Ata. Ü. Atatürk Üniversitesi

Ay. M. ��-��;!""#\

Çev. Çeviren

���� �G%J+*&-�;-;<;Q!�;�;$P"�<�&,#'#

E. Ü. Ege Üniversitesi

Erc. Ü. Erciyes Üniversitesi

Enst. Enstitüsü

Fak. Fakültesi

Haz. �&Q�,"&�&-

��� P*&-{J"�-#]!,P#*!P#

M.Ü. Marmara Üniversitesi

MEB Millî�%#*#<�&$&-"�%�

S. Ü. Selçuk Üniversitesi

TTK Türk Tarih Kurumu

YYÜ �;Q;-[;��"�-#]!,P#*!P#

Yay. �&��-"&,���&��-"&�&-

Page 7: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

6

�����

�!"_J$"J *&,#'#-/! �;,$#�! �!"_J$"J"&,� �-!<"# {#, �!,! P&'#~*#,� �;�;$

�!"_J$"JPJ"*&-��"~�,Plan (1064–1072), Bizans*&'*�-&$�P&{#,P;,!�-[!G*J,<J+

olan Romanos Diogenes (1068–1071)’i Malazgirt Meydan Muharebesi (1071)’nde

<&%"J~ ve esir ettikten sonra onunla {#, &-*"&+<& #<Q&"&<�+*�. Fakat Diogenes

P&]&+"& {#,"#$*! *&'*�-� /& $&�{!*<#+, VII. Mihail Dukas (1071–1078) yeni Bizans

#<~&,&*G,JG"<J+*J� Bu /&�&~�"&-&-*"&+<&-�-^!_!,P#QG"/J%J&-"&<�-&^!"#�G,/J�

Sultan Alp Arslan, bunun üzerine Anadolu’nun fethedilmesi emrini verdi. �&+*&

�!"_J$"J +!'Q�/!"!,#� �J*&"<�+G%J""&,� �;"!�<&-+&'� �&-PJ,� �"~ "#^ ve Devlet

olmak üzere, Artuk, Tutak� �\+#-� �&/&$� �!<"!_G%"J �!'<!/� �J/JG%"J�

�!,'!-$G%"J ]! /#%!, �!"_J$"J !<#,"!,# ��Q�"�,<&$W� ^!_#~ �,*& �-&/G"J ��-;-/!

fetihlere devam ettiler.

�;,$ &$�-[�"&,� �-!<"# {#, <J$&]!<!*"! $&,+�"&+<&$P�Q�- �-&/Glu içlerine

$&/&, ^#,!{#"/#"!,� ��P& Q&<&-/& �/&"&, �!-#Q# =�^!q ]! �&,<&,&W�& $&/&,

#"!,"!/#"!,� �-&/G"JW/& {#,_G$ �;,$ /!]"!*# $J,J"/J� �J$&,� ��,&*W*& �,QJ,J<

merkezli olarak Saltuklular (1072–>`g`q� �+&%� ��,&*W*& �,Q#-[&- – �!{#-$&,&'#P&,

+!'#,"!,# &,&P�-/& �!-^;[!$"!, =>g�g–>`��q� �#]&P {&+$!-* G"<&$ ;Q!,! �,*&

�-&/G"JW/&�&-#+<!-/"#"!,=>g�g–>>��q��#*"#P]!�,Q!-W/!�!<"!_G%J""&,�=>g�j–

>�?�q� �&- ��"; '&]Q&P�-/& ��$<!-"#"!, =�'"&*+&'"&,�>>>g–>`g�q� �#�&,{&$�,W/&

��-&"G%J""&,� =>g?�–1183), Harput’ta �J{J$G%J""&,� =>g�|–1113), Hasankeyf,

�&,/#- ]! �&,~J* <!,$!Q G"<&$ ;Q!,! �;-!�/G%J �-&/G"JW/& �,*J$"J"&, =>>g`–

1409).

Sultan Alp Arslan, �&"&Q^#,* �&]&+�W-/&- $�P& {#, P;,! PG-,& da henüz 45

�&+�-/&�$!- öldürüldü (1072). Alp Arslan’dan sonra sultan olan G%"J �!"#$+&'

(1072–1092), Büyük Selçuklu Devleti (1038–>>|�qW-#Q#,]!�!*&+�/�.

Türkiye Selçuklu Devleti (1075–1318) bunlar içerisinde en güçlü siyasî

G*G,#*!�#$J,&-]! !-JQJ- P;,! �&+&�&-�/�,� �J/!]"!*#>g�| ��"�-/& Q-#$W# &"&,&$

{&+$!-* �&~&- �J*&"<�+G%"J �;"!�<&-+&' =>g�|–1086) $J,<J+*J,� �;"!�<&-+&'�

Selçuklu hanedan ailesindendir. �J$&$W�- G%"J G"&- �!"_J$, �%JQ"&,�- ��-�$

Page 8: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

7

boyundan bir bey ailesinin mensubuydu. �;"!�<&-+&'W&PJ"*&-"�$J-]&-�-�]!,!-#P!

'&"#\! /!%#"� G-J �&-#+<!-/"#"!,! $&,+� $J""anmak isteyen Bizans diplomasisiydi1.

+*! �;"!�<&-+&'� �!"_J$WJ- G%"J �,P"&- �&{^JW-J- *G,J-J/J,� Büyük Selçuklu

�!]"!*#W-#-$J,J[J"&,�]!#/&,![#"!,#G"&-PJ"*&-"&,ise Se"_J$WJ-/#%!,G%"J�#$�#"W#-

soyundan gelmekteydi. Mikâil, �!"_J$WJ- P&%"�%�-/& �"/;%; #_#- �!"_J$W*&- PG-,&

��-!*#<�,P"&-�&{^JW-J-!"#-!^!_<#+*#�

BJ �;Q/!- �J*&"<�+� �"~ �,P"&-W&� �;"!�<&-+&' /& �!"#$+&'W& $&,+�

PJ"*&-"�$ #//#&P�-/& {J"J-<J+"&,/�,��J*&"<�+� bu <;[&/!"! !P-&P�-/&�"/; (1064).

�;"!�<&-+&' #P! �!"#$+&'W& $&,+� {!-Q!, {#, ^#,#+#</! {J"J-/J� �J"*&-�- $&,/!+#

�J*J+ #"! �&"!~ �&$�-"&,�-/& ��--� �!�"!< <!]$##-/! �&~*�%� P&]&+*& �!-#"/# ]!

'&�&*�-� $&�{!**# =>g�@q� �;"!�<&-+&'W�- G%J""&,� ��"�_ �,P"&- ve Kulan Arslan,

]!Q#,# *&,&\�-/&- �!"#$+&'W& *!P"#< !/#"/#� Q-#$W#- ��-!*imi ise Süleyma-+&'W�-

�!,#-!{�,&$*�%��{�W"-�&P�<#P<#-/!$#$G<J*&-�-!"#-/!�/#��;"!�<&-+&'W�-�";<;

;Q!,#-!�-&/G"J/;+;-;"!-#-&$P#-!$G"&�{#, "G$<&'&"#-!/�-;+<!<#+*#,��!G/&"

{#, �&~��& P&'#~ G"<&P�-/&- /G"&�� �-&/G"JW/& {J"J-&- {!�"!, $!-/# {�"^!lerini

$G,J<&P�-� {#"<#+"!, '&**& �#Q&-P ;Q!,#-! �;,$ &$�-"&,�-�- /!]&< !*<!P#-# {#"!

P&%"&<�+"&,/�.

�"~ �,P"&- ^#{# �!"#$+&'W�- /& �-&/G"J’da yürütülen faaliyetlerle bizzat

J%,&+<&$ �!,#-! {J #+# {&+$&"&,�-& '&]&"! !**#%#-# görüyoruz. Bizans imparatoru

Alexios Komnenos (1081–1118) ile bir &-"&+<& �&~*�. Sultan için Anadolu’da

sözünün ^!_#�G, G"<&P� �!*!,"# G"<J+*J� �"!�#Gs ile mücadele etmek ise Ebû’l-

�&P�<W& $&"/�� �&$&* {J <;[&/!"!/! ~!$ /! {&+&,�"� G"&<&/�%� ^#{# �!"#$+&'W�-

{�"^!�! ^�-/!,/#%# �GQ&- #"! /! &-"&+<&Q"�%& /;+*;� Nihayet �GQ&- *&,&\�-/&-

{G%/J,J"&,&$ �"/;,;"/; =>g?`q� �-J- �!,#-! Q-#$W#- ��-!*#<#-# $&,/!+# �J"/&[�

(Ebû’l-Gazi) &"/�� ��-� ��" �!"#$+&'W�- /& �";<; ;Q!,#-! �;�;$ �!"_J$"J �!]"!*#

*&'*<;[&/!"!"!,#-!P&'-!G"/J��J-J\�,P&*{#"!n I.��"�_�,P"&- (1092–1107)$&,/!+#

ile birlikte $&_&,&$ �-&/G"JW�& ^!"/# ]! {&{&P�-�- $G<J*&-"&,�-& $!-/#-# $&{J"

!**#,<!�#{&+&,/��

1 Jean Pierre Bodmer, “Selçuklular Anadolu’da”, �"#$%"�&'�*+,�+����-�'�����.�/, XXIX, Çev: Ali �P<&-�Q*;,$�P*&-{J"��&~��,!/#�&���`gg>����

Page 9: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

8

��"�_ �,P"&-� Q-#$W! ]&,/�%� Q&<&- +!'#, �#Q&-PW�- $J+&*<&P� &"*�-/&�/��

Ebû’l-�&Q#<!<-J-#�!*"!+!',#-��-!*#<#-#�!-#PJ"*&-&*!P"#<!**#��J"*&-��#Q&-PW�

<&%"J~ !**#%# ^#{# �-&/G"JW/& �!-# �!,"!, &"/�� Q<#, �;,$ {!�# �&$& (1081–

1096)W-�- $�Q� #"! !]"!-!,!$ &$,&{&"�$ ]! #**#\&$ *!P#P !**#� �&$&* �#Q&-P #<~&,&*G,J

�"!�#GPWJ-!-*,#$&"&,�-!*#[!P#-/!�&$&�!�W#�"/;,*!-/!��"�_�,P"&-G"/J2.

�JP�,&/&�&~&���x,{&-W�-_&{&"&,��"&�,&-P�Q��"<&-]!*&"�&-"#/!,"!,#-#-

$G<J*&P�-/&'&,!$!*!/!-/#P#~"#-P#Q{#,'&"$$#*"!P#�"!�#GP*&,&\�-/&-�-&/G"JW�&

^!_#,#"/#=>g?@q��<#,�J'&<<!/]!�J"&-�,P"&-�{J�&_"�"&,�Q<#*�&$�-"&,�-/&

<&%"J~!**#.

�<& &P�" �&_"� G,/JPJ &,$&/&- ^!"#�G,/J� P*&-{J"W& ]&,&- G,/J �#Q&-P

#<~&,&*G,J#"!{#,&-*"&+<&#<Q&"&/���J&-*"&+<&�&^�,!�-&/G"JW/&&"�-&[&$�!,"!,

�#Q&-PW&{�,&$�"&[&$*�� "$$J+&**�$"&,��!,�;,$#�!�!"_J$"J"&,�-�-{&+$!-*# znik’ti.

Q-#$W#P&]J-&-"&,/J,J<J-$�*;G"/J%J-J^�,;-[!�&"&*�&<J'&P&,&P�-/&{J"J-&-

PJ"*&-� _&%�,/�"&,� �&,/�<& ^!"!- �� ��"�_ �,P"&-� �&_"� G,/JPJ #"! {#, <!�/&-

<J'&,!{!P#�&~<&-�-#-*#'&,G"/J%J-J&-"&/�����"![!Q-#$��#Q&-P#<~&,&*G,J-J-

eline geçti (26 Haziran 1097).

�J"*&-� �-&/G"J #_"!,#-! _!$#"!,!$ �&-#+<!-/li �;<;+-tegin ve Kayseri

emiri Hasan Bey ile ittifak yoluna gitti��&_"�"&,"&�P$#+!'#,=�G,�"&#G-q önlerinde bir

<!�/&- <J'&,!{!P# �&~*� =j �!<<JQ >g?�q� �&$&* ^!,# _!$#"<!$ QG,J-/& $&"/�.

�J-/&- PG-,& �&_"�"&,�- �G"J ;Q!,#-/!$# yiyecek ve içecek $&�-&$"&,�-� *&',#~

!/!,!$G-"&,�QG,/J,J</&{�,&$<&�&_&"�+*�"&,��&_"�P!\!,#�;,$#�!�!"_J$"J"&,�-�-

�-&/G"JW/& {#,_G$ *G~,&$"&,�-� $&�{!*<!"!,# ]! ^;_"!,#-# {;�;$ G,&-/& �#*#,<!"!,#

sonucunu /G%J,/J� �;,$#�! �!"_J$"J �!]"!*#W-#- �!-# {&+$!-*# ilk olarak 1068’de

�;,$"!,#- !"#-! ^!_!- ]! �&"&Q^#,* �&]&+�W-/&- PG-,& ilk �;,$"!+<!�! {&+"&�&-

Konya oldu. Bizans devrinde burada bir kale ve çok az nüfus bulunuyordu. Ancak

Türkiye Selçuklu Devleti’nin {&+$!-*# G"J-[& _G$ {;�;$ ^!"#+<! ^�P*!,<#+� !P$#

P�-�,"&,�-�-_G$/�+�-/&�!~�!-#{#,_!',!�!{;,;-<;+*;�

2 Anna Komnena, Alexiad��!]��#"^!x<&,�P*&-{J"�-$�"�~�#*&~!]#�&���>??@�`@?-271; Akdes Nimet Kurat, Çaka Bey� �-$&,&� �;,$ �;"*;,;-; �,&+*�,<& �-P*#*;P; �&��� >?@@� |g-54; Necmi �"$!,� ��&*� �-&/G"JW-J- �;,$"!+<!P#� Q<#, �,-!%#�� Türkler, VI, Ankara, Yeni Türkiye Yay., 2002,`?g� �"&J/!�&'!-� ��;,$"!,#- �-&/G"JW�& "$ �#,#+# =��� �;Q��"�- $#-[#�&,�P�q�� Belleten, LI/201, 1417-1418.

Page 10: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

9

�� ��"�_ �,P"&-� �-&/G"JW/& {#, *G~&,"&-<& /�-!<# �&+&/�� �J &,&/&

�&-#+<!-/"#"!,�&_"�"&,�>>gg��"�-/&<&%"J~!/#-[!��],J~&"�"&, tekrar Anadolu’ya

^!"!,!$ \&&"#�!*"!,/! {J"J-/J"&,� �&-#+<!-/ �'<!/ �&Q# ]! ��"�_ �,P"&- 1101’de

{J�&_"�G,/JPJ-J�<&P�&[#]&,�-/&*&<&<!-#<'&!**#"!,��&_"�"&,�-#$#-[#$G"unu

/& PJ"*&-�,!%"#W/! <&%"J~ ederek onlara büyük zayiat verdirdi� �&_"�"&,& $&,+�{J

+!$#"/! <;[&/!"! !/!- PJ"*&-�- /&'& PG-,& �&-#+<!-/"#"!,"! &,&P� &_�"/�� �-"&,�-

;Q!,#-!�;,;�!,!$/G%J�&/G%,J/!]"!*#-#-P�-�,"&,�-�^!-#+"!**#�

�;�;$ �!"_J$"J PJ"*&-� �J'&<<!/ �&~&, (1104–1118) ile Musul ve

_!],!P#-#-'�$#<#�!*##_#-<;[&/!"!�!^#,#+*#��JPJ"#"!,#^!"!-"!,#��$;,<;+W;-11

�&+�-/&$# G%"J �!-^#W�# ]&"# G"&,&$ *&-�/�"&, ]! ��"�_ �,P"&-W� +!'#,"!,#-! /&]!*

ettiler. Büyük Selçuklu Devleti komutan� �&]"� ile Musul üzerine yürüye- ��"�_

�,P"&-W�- �&{J, �,<&%� �&$�-"&,�-/& �&~*�$"&,� P&]&+� PJ"*&- $&�{!*ti. Sultan nehri

^!_<!�!_&"�+�,$!-&%�,"�$"&,��;Q;-/!-{G%J"&,&$*,&�#${#,+!$#"/!öldü (13 Haziran

>>g�q� �&-# /!/!P# ]! {&{&P� ^#{# �;�;$ �!"_J$"J"&,& $&,+� �;,;**;%; <;[&/!"!

'&�&*�-&<&"G"/J�

I. ��"�_ �,P"&-W�- �";<;-;- &,/�-/&- �-&/G"J *G~,&$"&,� �#Q&-P� �&_"� ]!

�,<!-#P&"/�,�"&,�-&P&'-!G"/J��J"*&-�->>�&+�-/&$#G%"J�&'#-+&' (1110–1116),

�&]"� *&,&\�-/&- �&$&"&-&,&$ P\&'&-W& ^�*;,;"<;+*;� �&'#-+&'� >>>g ��"�-/&

�-&/G"JW�&/�-!,!$�G-�& *&'*�-&G*J,/J� �#,P;,!�#Q&-P #"!J%,&+&- PJ"*&-/&'&

PG-,&$&,/!+#�!PJ/#"!*&'*<;[&/!"!P#-!^#,#+*#��J<;[&/!"!>>>@W�&$&/&,/!]&<

!**#� �!PJ/� �&��-~!/!,# �&-#+<!-/"# �<#, �&Q#W-#- �&,/�<��"& �;,$#�!

�!"_J$"J"&,�-�-�!-#PJ"*&-�G"/J�

I. Mesud (1116–>>||qWJ- P&"*&-&*�-�- #"$ ��""&,� �!-# �#Q&-P #<~&,&*oru II.

Ioannes Komnenos (1118–1143) ile mücadele yaparak geçti. Ioannes, Balkanlar’daki

�!_!-!$"!,"! J%,&+<&$ QG,J-/& $&"�-[& �#Q&-P *G~,&$"&,�-/&$# �!"_J$"J &$�-"&,�

�!-#/!-{&+"&/��

�-&/G"JW/& '�$#<#�!* �&-#+<!-/ �&Q# =1115–1134qW-#- !"#-! ^!_<#+*#.

Su"*&-�!PJ/#P!$&,/!+#�!"#$�,&~W�P&\/�+�{�,&$&,&$*&'*�-�P&%"&<"&+*�,/���<#,

�&Q#W-#- �";<;-;- &,/�-/&- G%"J �J'&<<!/ (1134–1142) ile ittifak yaparak

�#Q&-PW& $&,+� {&+&,�"&, !"/! !**#� �!"#$ �J'&<<!/ /! �";-[! �&-#+<!-/"#"!,#-

Anadolu hâkimiyeti Tü,$#�! �!"_J$"J"&,�-�- !"#-! ^!_*#� I. Mesud, Sivas meliki

Page 11: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

10

�&%�{&P&- #"! �!-# �#Q&-P #<~&,&*G,J �� �&-J!" �G<-!-GP =>>j�–1180)’un

#**#\&$�-&$&,+�{&+&,�"&,!"/!!**#�

Kuzey Suriye ve Irak Türk Atabe�"!, �!]"!*#W-#- ';$;</&,� <&/!ddin

Zengi `j �,&"�$ 1144W/! x,\& �&_"� KG-*"J%J’-J G,*&/&- $&"/�,/�� �J �;Q/!- ���

�&_"��!\!,#{&+"&/���!PJ/�Q-#$W*!-�P$#+!'#,W!#"!,"!<!$*!G"&-�&_"�"&,�&%�,{#,

�!-#"^#�!J%,&*&,&$#<'&!**# (26 Ekim 1147).

�J"*&-�!PJ/��&%�{&P&- #"! #**#\&$ �&~&,&$�#"#$�&W/&$#�,<!-#"er üzerine

/;Q!-"!/#%#P!\!,#-/�-;+;-/!�"/;=>>||q��"<!/!-�-[!;"$!P#-#;_G%"J&,&P�-/&

{�";+*;,!,!$II. ��"�_�,slan (1155–1192qW�PJ"*&-#"�n etti.

��"�_ �,P"&-� $&,/!+# �G"&* #"! �&~*�%� *&'* <;[&/!"!P#-# $&Q&-/�� �"$!P#-!

tecavüz eden Ermenileri de etkisiz hale getirdi. Bizans imparatoru Manuel

�G<-!-GP� {&+*& �JPJ" &*&{!�# �J,!//#- �&'<J/ ]! �#]&P <!"#$# �&%�{&P&-

G"<&$;Q!,!�-&/G"JW/&$#{&Q�{!�"!,"!#**#\&$�&~&,&$PJ"*&-�QG,/J,J</&{�,&$*��

��"�_ �,P"&-� {J-"&,"& �&~*�%� <;[&/!"!-#- PG-J[J-/a Anadolu’da Selçuklu

'�$#<#�!*#-# *!P#P!*<!�#{&+&,/���J&,&/&PJ"*&-�->>@`��"�-/&P*&-{J"W&�&~*�%�

{#, Q#�&,!*# Q#$,!*<!$ ^!,!$#,� �g ^;- P;,!- {J Q#�&,!* #"!,/! G%"J �� ���&P!//#-

Keyhüsrev (1192–1196/1204–1211qW#-�#Q&-P{&+$!-*#-!^#*<!P#-/!!*$#"#G"<J+*J,�

�&-J!"�*G~,&$"&,�-&��-!"#$�;,$<!-&$�-"&,�P!{!{#�"!�-&/G"J;Q!,#-!{#,

P!\!,/;Q!-"!/#� �����"�_�,P"&-�/&,]!P&,~{#,�!,G"&-�#,�G$!\&"G-=�J</&-"�q

vadisinde <~&,&*G,���G<-!-GP=>>j�–1180) idaresindeki Bizans ordusunu<&%"J~

e**#=��";">>�@q��!"_J$"J"&,�#Q&-PW&$&,+��&"&Q^#,*W*!-PG-,&#$#-[#$!Q{;�;${#,

zafer kazan/�. Böylece�#Q&-P��;,$"!,$&,+�P�-/&';[J< inisiyatifini$&�{!*<#+ ve

Türkleri geri atma ümitlerini tamamen yitirdi.

�&-#+<!-/"#"!,#- !"#-/!- �&"&*�&W�� &"&,ak Anadolu’daki otoritesini iyice

$J]]!*"!-/#,!- PJ"*&-�-� �&"�'&//#- ����{} #"! &,&P� Artuklu emiri Nureddin

Muhammed yüzünden bozuldu. �&"�'&//#-��!"_J$"J;"$!P#;Q!,#-!�;,;�;-[!��"�_

�,P"&-�]!Q#,#'*#�&,;//#-�&P&-W�^�-/!,!,!$����{}PJ"*&-��"&{#,{&,�+&-*"&+<&P�

#<Q&"&/� =>>�gq� �&$&* �&"�'&//#-W#- �G%J �-&/G"J ;Q!,#-/!$# {&Q� \&&"#�!*"!,#

�;Q;-/!-#"#+$#"!,*!$,&,{GQJ"/J�

Page 12: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

11

�&-J!"�G<-!-GP� �#,�G$!\&"G-W/&-PG-,&�&~�"&-&-*"&+<&�&J�<&��-[&

�#Q&-P *G~,&$"&,�-& /;Q!-"!-!- �;,$<!- &$�-"&,� /!]&< etti. Bu Anadolu’nun

�;,$"!+<!P#-!'�Q]!,/#�

II. ��"�_ �,P"&-, daha hayattayken ülkesini on {#, G%"J &,&P�-/& ~&� !*ti

(1186). Bunu Türk hâ$#<#�!* &-"&��+�-& binaen �&~<�+ ]! ~&�"&+�<� +��"!

^!,_!$"!+tir<#+*#�

1-�J*{!//#-�!"#$+&'��#]&P]!�$P&,&�W&�

2- ;$-!//#-�;"!�<&-+&'��G$&*]!'&]&"#P#-!�

3- �&P�,!//#-�!,$�&,J$+&'��#$P&,]!�G�J"'#P&,W&�

4- Mugiseddin�J%,J"+&'��"{#P*&-W&�

5- Muizeddin�&�P!,+&'��&"&*�&W�&�

6- Muhyi//#- �!PJ/� �-$&,& <!,$!Q G"<&$ ;Q!,! �&-$�,�� �&P*&<G-J ]!

�P$#+!'#,W!�

7- A,P"&-+&'��#%/!W�!�

8- Nureddin Mahmud �J"*&-+&'��&�P!,#{�"^!P#-!�

9- �!-[!,+&'��,!%"# (Hareclea)’ye,

10- �#Q&<!//#-�,^J-+&'��<&P�&W�&�

11- ���&P!//#-�!�';P,!]�x"J{G,"J=�G,^J"Jq]!�;*&'�&'&]&"#P#-!�<!"#$

olarak tayin edildiler 3.

�!"#$+&'!-{;�;$$&,/!+*#,�muhtemelen G-J�;"!�<&-+&']!�!,$�&,J$+&'

takip eder. Keyhüsrev#P!!-$;_;$$&,/!+G"&,&${#"#-<!$*!/#,��J"*&-�-!-&Q�!+#

ve|*&-!/!$�Q�]&,/�,�

II. ��"�_�,P"&-W� “������ �������� ��� � �� ������� � �� �dam” olarak tarif eden

Ebû’l-Fere[� *G~,&$"&,�-�G%J""&,�&,&P�-/&~&�"&+*�,<&P�-/&-PG-,&$#/J,J<J-J#P!:

“�� ������������������������������������������������� ����� ���������������������

fakir v�� ������� � �� ���� � � � ������� ���� � �������� ������� � �� ���� ����� ��������

3 �G+$J- �"~*!$#-� ��;,$#�! �!"_J$"J"&,��� "4+ %��� �5�5!5�'� 65�5,� �.�7!� ���$8$� &���;"�+�Türk Devletleri), VIII, Konya: Kombassan Yay., 1994, 256–257; Cahen Cahen, <.!�������;���Önce Anadolu’da Türkler� �!]���"/�Q �G,&-� P*&-{J"� !�&���>??j� �����"�_�,P"&-W�-G-G%"JG"/J%J-J� {J-"&,/&- {#,# '&$$�-/& $&�-&$"&,/& '!,'&-^# {#, $&��* {J"J-<&/�%�-� �&Q<�+*�,��!-[!,+&'W�-PJ"*&-�-$&,/!+#��#Q&<!//#-�,^J-+&'W�-#P!�!-[!,+&'W�-G%"JG"/J%J-J$&�/!*<#+*#,(122).

Page 13: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

12

�������� �� �� ���� ���������� ������ �������� ������� � ������ �������� !�������"�

�� � ������#����� ��$��%����& ���������� �� � � ���������� ���� ������������� � �

�������� ��� � ��� �� �������� ��� �� ��� ,” 4 /#�!,!$ &-"&*<�+*�,. &<&Q&- �!+!- /!

<adüddin Kâtib el-P\&'&-}W/!-{!-Q!,[;<"!"!,-&$"!*<#+*#,5.

Burada #"^#-_ {#, -G$*&�& /!%#-<!$*! \&�/& ^�,;�G,JQ� ��� ��"�_ �,P"&-

'&$$�-/&�]^; /G"J P�Q"!,! P�$ P�$ ,&P*"&<&$ <;<$;-/;,� �&$&* �#$!*&PW�- PJ"*&-

#_#- �&Q/�$"&,� &"�+*�%�<�Q *;,/!- /!%#"/#,� �#*!$#< �&Q&, PJ"*&- '&$$�-/&� �#Q&-P

#<~&,&*G,J-&]!,/#%# P�Q"!,#�!,#-!^!*#,<!/#%#^!,!$_!P#�"!: “�����'����� � � ����

%�%���%�%�� ��� ����� �������� (� )������� �� ,� [;<"!P#-# $J""&-<�+*�,� ��,�[&

P"�< $&�-&$"&,�-/& ,&P*"&<&/�%�<�Q {&Q� \#Q#$} özür"!,#-/!- {&'P!*<#+*#,� “Vücut

��������%��������� � *���� ���)���� �� ���(���������������+����'������ ������������

��� � � ������ �� �������������� ��������������� ������ ��� �������� ��� �%���� ��

����������(ona)����������������$�����������!/�����0�����"��'�����������.��<&+J

#\&/!"!,#!$"!<!�#/!#'<&"!*<!<#+*#,��$����������������������������–�����������

tabiat onu böy�������������-�$���(�0�������%�%��� ������� ���� � ��������������3����

�%(�%�� �������������������.”6

�J"*&-P&/![!�G-�&W��$!-/#-!&��,<�+*���%J""&,�-/&-��"/&{#,$!QG,/J"&,�

#"! {#,"#$*! ^!"#~ $!-/#P#-# ^�,<!"!,#-# #P*!<#+*#� �!"#$"!, '!, {#,# {J"J-/J$"&,�

{�"^!/! {&{&"&,�-& '#_{#, +!$#"/! {&%�<"� G"<&/&- ';$;< P;,;�G,"&,/�� ��"/& {#,

/!\& {&{&"&,�-�- 'JQJ,J-& ^#/#�G,, hizmet için ge,!$"# +&,*"&,� �!,#-! ^!*#,#�G, ]!

sonra /& <!<"!$!*"!,#-! /�-;�G,"&,/�� �!, {#,# #�# !%#*#< &"<�+� P&-&* ]! #"#</!-

anlayan meliklerdi. Fakat II. ��"�_ �,P"&-� ���&P!//#- �!�';P,!]W#- �&-�-&

^#/#-[!�! $&/&, G%J""&,�-�- {&P$�P� &"*�-/& 'JQJ,PJQ {#, +!$#"/! �&+&<&$ QG,J-/&

{�,&$�"<�+*�� {- �!P}, #P! ��"�_ �,P"&-W�- /J,J<J-J +��"! �Q!*"!<#+*#,� “���� ��

$���(� 0������ � �� +���� � �� $���(� 0������� %���� � � –kendilerine itaat edeceklerini

umarak-� ����������� ������������ 0����� ��������� ���� �����3��� ��� ����� 4��������

4 Gregory Ebû’l-Ferec, Ebû’l-Ferec Tarihi�����!]��<!, �Q&�G%,J"��-$&,&�����>?���j@��5 &<&Q&- �!+!-� �<�/ &"-Dîn al-Kâtib al-P\&'�-}W-#- �P!,"!,#-/!$# �-&/G"J �&,#'#�"! "^#"#Bahisler”, '�*+,�+���� %��!������ '�#$.$�&�����#$�%�>�?'�$�-�'�����.��–�@CCG����/, III, 1971, 361.6 Niketas Khoniates, Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri)� �!]� �#$,!* �+�"*&-�Ankara: TTK, 1995, 83–84.

Page 14: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

13

���������� 5� ���� ��� ������ ��� ����� $�� � � ������ � � %�%�%����� $�� ��� �

yükseldi��������� ����3���� ���������!6789::;8" hal- ���� ������������� .”7

��"�_�,P"&-W�-� veziri '*#�&,;//#-�&P&-{#-Gavras (1176–1190)’a uyarak

#'*#�&*P�Q[&;"$!P#-# ~&�"&+*�,<&P� G"/J$_&G"J<PJQ PG-J_"&,/G%J,<J+*J,��%J""&,�

/& $!-*"!,# _G[J$"&,�-& /&%�*<�+"&,/�� �#-! /! PJ"*&-�- G%J""&,� <!<"!$!*# $!-/#

'�$#<#�!* &"&-"&,� G"&,&$ /;+;-<!<#+"!,� {;*;-";%;$G,J<&$ ]! PJ"*&- olmak için

{&Q�"&,� \&&"#�!*"!,de bulunmu+"&/�,. Neticede bu bölünme Türkiye Selçuklu

�!]"!*#W-#Q&��\"&*<�+*�,.�&,/!+"!,&,&P�_!$#+<!"!,�#_P&]&+�;"$!�#'&,~!*<#+/&'&

PG-,&�Q!""#$"! �����&P!//#-�!�';P,!]]! ���"�!//#-�!�$J{&*W�-_&{&"&,��"&{J

/J,J<J-;P*!P#-/!-^!"#-<#+*#,�.

7 {- �!P},� el-Bidâye ve’n-�$87�'� &65�5,� �.�7!� ���$8$/� ����� �!]� �!'<!* �!P$#-� P*&-{ul: �&%,��&���>??|�@?���#,#+{�";<;-/!�&,&,"&-�"&-$&�-&$"&,��'<!/{#-�&'<J/�Selçuknâme����&Q��,/G%&-�!,_#"�P*&-{J"� �!,[;<&- >gg> �P!,� >?��� >g?–115; Anna Komnena, Alexiad, 269–271, 325–359; el-Azimî, ���$8� &'�*+,�+���� $�'� ��#$�$� 6J�5!�'� 430/1038–1039 - 538/1143–1144), Çev: Ali Sevim, Ankara: TTK, 1988, 9–24, 25; el-Bundârî, Zubdetu’n-Nusra ve Nuhbetu’l- Usra (Irak ve Horasan '�*+,�+���� ���$8$/� �!]� ��]&<!//#- �J,P"&-� �-$&,&� ���� >???� jj–48; Ebû’l-Ferec, Ebû’l-Ferec Tarihi, II, 463; el-Hüseynî, Ahbarü’d-Devleti’s-Selçukiyye, Çev: Necati Lügal, Ankara: TTK, 1999, 37–38; {- �!P},� el-Bidâye ve’n-Nihâye, XIII, 69� {-;W"-Adîm, Bugyetü’t-Talep fî Tarihi Halep (Selçuklu Tarihi-Seçmeler), Çev: Ali Sevim, Ankara: TTK, 1982, 124–125� {-;W"-Esîr, el-Kâmil Fi’t-Tarih� �� �!]� �{/;"$!,#< �Q&�/�-� P*&-{J"� �&'&, �&��� >?��, 316� {-;W"-Ezrak Ahmed bin Yusuf bin Ali, �'��7?7�$,X��Y'�[!$;����$8$\�&��%+,�+������.!�/, Çev: Ahmet Savran, Erzurum: Ata. Ü. Fen-Edebiyat Fak. Yay., 1992, 74, 183; er-Râvendî, Râhatü’s-Sudûr ve Âyetü’s-Sürûr� �� �!]� �'<!/ �*!+��-$&,&� ����>???, 118–119; ��?������%'". Vekayinâmesi (952–1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136–1162), Çev: Hrant D. Andreasyan, Ankara: TTK, 1987, 136–137, 187–193; Niketas Khoniates, Historia, 83–84; Ioannes Kinnamos, Historia (1118–1176), �!]� �+�- �!<#,$!-*� �-$&,&� ���� `gg>, 44–51; Faruk Sümer “Saltuklular”, Selçuklu ��� %��!��a��� '�#$.$� &�����#$�%� >�?'�$� -�'�� ���.�–@CCG� ���/, III, Ankara: Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enst. Yay., 1971, 391–434; Ay. M., <4+�����&�5�,!'��'�q���$8�'�$�–�6"���' ,$��%��– '.%������/� P*&-{J"� �-&�&���>?�g, 61, 136; Ay. M., '�*+,�+���� 'Y�$�;'� "4+� ���;"�+�;��Türk Beylikleri� �-$&,&� ���� >??�� �&$$� �J,PJ- ��"/�Q� ��!"_J$"J"&, =�-&/G"J �!"_J$"JDevleti)”, Tür,� 5���.�� ��� �$%�w�� &�"4��?��-Tarih)� �� �-$&,&� �;,$ �;"*;,;-; &,&+*�,<&�-P*��1992, 284-`?g� �G+$J- Alptekin, ��;,$#�! �!"_J$"J"&,��� �6��, 256–257; Ay. M., �!� ,��%�w'#�$4$� &�"#-Teginliler)� P*&-{J"������!-�/!{#�&*�&$��&���>?�|, 130–132; Ay. M., The Reign Of Zangi, Erzurum: A. Ü. Edebiyat Fak. Yay., 1978, 63–65; Osman Turan, "4+����;"�+�Türk Devletleri Tarihi� P*&-{J"� �G%&Q#_# �&��� >??�, 98–99; Mehmet Altay Köymen, “Selçuklularda Devlet”, Belleten, LI/201, Ankara: TTK, 1988, 1364; Ali Sevim-�,/G%&- �!,_#"�Selçuklu Devletleri Tarihi, Ankara: TTK, 1995, 445; �&+&, �;[!"–Ali Sevim, Türkiye Tarihi &|'%$8%'�� <.!��������� �adar/1018–1300), I, Ankara: TTK, 1991, 61; Ali �!]#<� ���{* {-;W"-Cevzî’nin Mir’atü’z-Zaman fî Tarihi’l-���- �/"� �P!,#-/!$# �!"_J$"J"&,"& "^#"# �#"^#"!,� ��� �J"*&-Alp Arslan Dönemi”, Belgeler, XIX/23, Ankara: TTK, 1999, 48–50; Ay. M., Anadolu’nun Fethi (Selçuklular Dönemi), Ankara: TTK, 1993, 130; Ay. M., ���5�'�*+,�+��"!+%�������&�? $�\��%.��\�Artuk ve Aksungur), Ankara: TTK, 1990, 28, 49��,/G%&- �!,_#"���;,$#�!�!"_J$"J"&,���Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 505; {,&'#< �&\!PG%"J–�&$$��J,PJ-��"/�Q–�,/G%&-�!,_#"�Müslüman–Türk Devletleri Tarihi, P*&-{J"��� �&$\��&���>???134, 171�{,&'#<�&\!PG%"J���,*&/G%JW/& �J,J"<J+ �;,$ �!]"!*"!,# =�G%J �-&/G"J ]! Q<#, �;,$<!- �!�"#$"!,#q�� Türk

Page 15: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

14

5���.�� ��� �$%�w�� &�"4��?��-Tarih)� �� �-$&,&� �;,$ �;"*;,;-; &,&+*�,<& �-P*�� >??`, 291–294; ��������!"_J$"J"&,=�;�;$�!"_J$"J<~&,&*G,"J%Jq���5�,� 5���.������$%�w��&�"4��?��-Tarih), ���-$&,&��;,$�;"*;,;-;&,&+*�,<&�-P*��>??`�`j�� Ay. M., Selçuklu Tarihi�P*&-{J"�����>??`, 59; Ay. M., +�%��� �'�$, �8� 'Y�$�;'� 65�5,� 'l*+,�+� �!}���%"��+4+� P*&-{J"� � �� �/!{#�&*Fak. Yay., 1953, 101–102; Mükrimin Halil Yinanç, Türkiye Tarihi (Selçuklu Devri–Anadolu’nun Fethi)� P*&-{J"�����/!{#�&*�&$��&���>?�j, 63–79; 1944, 107–134; Ramazan �!+!-��<�/&"-Dîn al-Kâtib al-P\&'�-}W-#-�P!,"!,#-/!$#�-&/G"J�&,#'#�"!"^#"#�&'#P"!,��'�*+,�+���� %��!������Dergisi, III, 262–264, 266–267,345–346, 361; Ay. M., “Selçuklu–����{} "#+$#"!,#-/!- �&'P!/!-�&�-&$"&,]!�&"�+<&"&,��Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, IV, Konya: S. �� �!"_J$"J �,&+*�,<&"&,� �!,$!Q# �&��� >??j� >>>-120; Ay. M., Salâhaddin Devrinde Eyyûbîler Devleti (569–589/1174–1193)� P*&-{J"� � �� �/!{iyat Fak. Yay., 1983, 46–47; Claude Cahen, <.!�������;��� -�~'� ���;"�+�;�� �5�,�'�, 122; Ay. M., �5�,�'�$�� ���;"�+���� ��,� �$�$ $� &��G��5��������,$�~$�����.�/��!]��&+&,�;[!"–Bahaeddin Ye/#��"/�Q��-$&,&�����>??`=�J!P!,>?����"�-/& �!""!*!-W/! <&$&"! G"&,&$ �&��-"&-<�+*�� �� �&'!-� ��;,$"!,#- �-&/G"JW�& "$ �#,#+# =����;Q��"�- $#-[# �&,�P�q�� Belleten� ���`g>� �!]� �&+&, �;[!"–�&'&!//#- �!/#��"/�Q� �-$&,&� ����1988, LI/201, 1417–1418); Tuncer Baykara, �G�����.';;$���'�85.�'Y� &����–1211), Ankara: TTK, 1997, 7–8; Ay. M., �5�,$�'��$��".����Y'��,%$.�;X����$8$� &���–������5�������/, Ankara: Türkiye �#�&-!* �&$\� �&��� `ggg, 98–99� �G%&- �][�G%"J� Türklerin Tarihi� ��� P*&-{J"� �!$#- �&�., 1984, 1585–1588; Abdülhaluk Çay, ��G� ����*� ��.���� �-$&,&� �;"*;, ]! �J,#Q< �&$&-"�%� �&���1987, 25, 27–28, 30–36, 41–48; Akdes Nimet Kurat, Çaka Bey, 50–54� �+�- �!<#,$!-*� ��&_"�Seferleri ve Türkler”, Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 651–656, 658; Ay. M., Urfa ��*��� �"�%�+4+� ���$8$� �� P*&-{J"� � �� �/!{#�&*�&$��&���>?�j�1–22; II, Ankara: TTK, 1994, 139–150; Bahaeddin Kök, �+�';;$����8!+;�w$�� >'�#$�Y'� �.�7!��+�+!��������$8$�;',$��'�$, P*&-{J"� +&,!* �&��� >??`, 52–53; Laszlo Rasonyi, Tarihte Türklük, Ankara: Türk Kültürünü �,&+*�,<& �-P*� �&��� >??�, 194; V. Gordlevski, Anadolu Selçuklu Devleti, Çev: Azer Yaran, Ankara: Onur Yay., 1988, 52; Steven Runciman, ��*��� '?'��'�$� ���$8$, I-��� �!]� �#$,!* �+�"*&-�Ankara: TTK, 1986, 1987; I, 135–150; II, 15–26; P. M. Holt, ��*��������4��&��G��5����;���������'���,��;"4+/� �!]� �Q/!- �,�$&-� P*&-{J"� �&,#' �&$\� �J,* �&��� >???, 9–24; Jean-Paul Roux, �5�,�'�$�����$8$�&65�5,�<,���+.�%����,;'�$��'�$,$�6$�����/��!]��&"#~�P*;-�P*&-{J"�Milliyet Yay., 1997, 131; Pavlos Karolidis, �"!��".� $"#'�$.� &�.%��w+�����"����� �*����,'�/, Çev: Kriton �#-_<!-� P*&-{J"� "!*#+#< �&��� >??�, 39–43; Jean Pierre Bodmer, “Selçuklular Anadolu’da”, Cogito, 38; Sergey Grigoreviç Agacanov, <4+����, Çev: Ekber N. Necef–Ahmet Annaberdiyev, P*&-{J"� �!"!-^! �&��� `gg�, 245–246; Abdülkerim �Q&�/�-� Sultan Muhammed Tapar Devri Selçuklu Tarihi (498–511/1105–1118), Ankara: TTK, 1990, 52; Ebru Altan, “Myriokephalon =�&,&<�${!"#q�&]&+�W-�-�-&/G"J�;,$�&,#'#-/!$#�!ri”, Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 630-634; Ay. M.� �$#-[# �&_"� �!\!,# ]! �!"_J$"J"&,�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 681-686; Ay. M., �,$�~$���*���'?'�$�&����–1148), Ankara: TTK, 2003, 63–68, 90–93; Muharrem Kesik, “Türk#�! �!"_J$"J"&,� #"! �&-#+<!-/"#"!, �,&P�-/&$# "#+$#"!,�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 539–542; Ay. M., Türkiye Selçuklu Devleti Tarihi Sultan I. Mesud Dönemi (1116–1155), Ankara: TTK, 2003, 32–49; Emine Uyumaz, “Türkiye Selçuklu Sultanla,�� �!"#$"!,# ]! �!"#$"!,#-#- �]"#"#$"!,#�� �G� ��+.������.�� '�*+,�+� �5�%5�� Y'� �';'�iyeti Kongresi Bildirileri� ����G-�&��!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>��?�-421, 419; Mustafa�!P$#-���&Q#�;"!�<&-+&']!�;,$#�!�!"_J$"J�!]"!*#W-#-�J,J"J+J�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 534–535��&{&-�"# �;Q^;-� �$#�;-�&-�-�&,+�"&+<&P���;P";<&-]!�&*#-�&*� �;-�&P� �,&P�-/& �&_"� �!\!,"!,# ��-!<#-/!$# "#+$#"!,�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 673–675; Birsel Küçüksipahio%"J���&_"��!]"!*"!,#��Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 689–690; Yusuf Ayönü, “Selçuklu–�#Q&-P"#+$#"!,#��Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 600–601, 605–606��&'#- ��"�_���;$P!"<!�!],#��!"_J$"J-�#Q&-P"#+$#"!,#��Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 618-629; Mustafa �!<#,���;,$#�!�!"_J$"J"&,�-/&�!,"!+#<�&~�P��� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 326; Yonca �-Q!,"#G%"J� ��#Q&-P<~&,&*Gr"J%JW-/&�;,$�&,"�%���Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 224�"'&- Erdem, ��G%J �-&/G"J �;,$ �!]"!*"!,#�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 385–419; "'&-�,/!<���;,$#�!�!"_J$"J"&,�-/&�!*#'�!*G/J]!x�^J"&-�+����G���+.������.��'�*+,�+��5�%5��Y'�Medeniyeti Kongresi Bildirileri, I, Konya: Se"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>��g>��!*#-

Page 16: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

15

I. BÖLÜM

���������� ������������������

A. I. ����� ������������&�. Saltanat: 1192–1196)

1. �'�$,�$4$

Anonim Selçuknâme’ye göre ���&P!//#- �!�';P,!]W#-, annesi Bizans

#<~&,&*G,"J$&#"!P#-!<!-PJ~{#,$&/�-#/#8. �P<&-�J,&-W�- Bizans tarihçisi Niketas

Khoniates’den&$*&,/�%�-&^�,!/!, Keyhüsrev’in annesi��,#P*#�&-{#,$&/�-/�9��$�"

{&"#%G"&-&$&/&,{&{&P�-�-�&-�-/&$&"&-�!�';P,!]W!!%#*#<#-#�J'�#//#-{-;W"-

�,&{}W-#-�%,!-[#P#G"&-�![/!//#-P'&$]!,<#+*#,10.

I. ���&P!//#- �!�';P,!]� {&{&P� II. ��"�_ �,P"&-’�- P&%"�%�-/& <!"#$

{J"J-/J%JUluborlu’daki�;,$<!-"!,#$!-/#P#-!*�{#'&"!^!*#,<#+]!�#Q&-PW&$&,+�

uc bölgelerin/!{&+&,��"&<;[&/!"!!*<#+*#�

�!"#$"#%# /�-!<#-/!- {!,# PJ"*&-�- �&-�-/& {J"J-&- #$# $#+# ]&,/�; bunlar

Mübarizüddin ErtokJ+]!�P!/;//#-��&Q#/#��;,^;-��""&,�/&'#"'!~�!�';P,!]W#-

�&-�-/& G"&- {J $#+#"!, G-J- PJ"*&-"�%� /�-!<#-/! G"/J%J ^#{# �!�$&]JP ]!

�!�$J{&*/�-!<"!,#-/!/!�-!<"#^�,!]"!,;P*"!-<#+"!,/#11.

���&P!//#-�!�';P,!]�<!"#$"#%#/�-!<#-/!�#Q&-PP�-�,�-/&!*$#"#G"<J+*J�

1188-1189’da Theodoros Mankaphas,�"&+!'#, (Philadelphia)’de�#Q&-P<~&,&*G,J

��"�_�Türkiye Selçuklu Tarihi I. Mesud Dönemi (1116–1155)��������GP��#"��-P*���&P�"<&<�+Yüksek Lisans Tezi, Van 2004, 51–58.8 Anonim Selçuknâme, Çev: Feridun Nafiz Uzluk, Ankara 1952, 27.9 Osman Turan, '�*+,�+����>�!����;���5�,$�'�P*&-{J"��G%&Q#_#�&���>??��`���10 O. Turan, Türkiye, 237.11 T. Baykara, I. Keyhüsrev� >g� �&'<J/ �,G" ��"�_� �{-;W"-�,&{}W-#- �� QQ!//#- �!�$&]JPW&Yaz/�%� �!$*J{J- �+�%�-/& ��-!<#- �#-} ]! �#�&P} �&,#'#-! �&$�+�� �G� ��+.������.�� '�*+,�+�Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri� ����G-�&��!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>�16.

Page 17: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

16

P&$ �G<-!-GPW& $&,+� &�&$"&-�~ {&+&,�P�Q G"J-[& �!"#$ ���&P!//#- �!�';Prev’e

P�%�-<�+*�� �!�';P,!]� �&-$&~'&PW� $!-/# &P$!,"!,# #"! /!%#" &<& Türkmenlerle

birlikte Denizli (Laod#$!&q]!�G-&P'&]&"#P#-! #P*#"� ]! *&',#~<&$P&/��"& �G""&/�.

P�&-[� $G<J*&-� �!�';P,!]W#- �&-�-& /�-/;$*!- PG-,& �#Q&-P #<~&,&*G,J {#, !"_#

gönderdi��&Q�'!/#�!"!,"!^!"!-!"_#�&-$&~'&PW�-*!P"#<#-##P*edi. Daha fazla ileri

^#*<!-#-_�$&,"&,�-&J�^J-G"<&/�%�-�/;+;-!-�!�';P,!]��"/;,;"<!<!P#$&�/��"&

âP#$G<J*&-�*!P"#<!**#12.

���&P!//#-�!�';P,!]�&%&{!�"!,#Muhyiddin Mesud ve Ku*{!//#-�!"#$+&'

ile birlikte �"<&- #<~&,&*G,J �,#!/,#[' �&,{&,GPP& $G<J*&P�-/&$# �&_"�"&,& $&,+�

{&+&,��"& <;[&/!"! !*<#+*#13. Salâhaddin Eyyûbî =@ �&��P 1175 – 4 Mart 1193),

�&_"�"&,& {;�;$ /&,{!"!, ]J,<J+� �J/;PW; &"&,&$ �&_"� $,&""�%�-& PG- ]!,<#+*#

(1187). B;�;$ {#, �&_"� G,/JPJ 1190’da Anadolu’ya gelerek, �!"_J$"J P�-�,"&,�-&

tecav;Q !**#� <~&,&*G,J-� Pultanla olan /GP*"J%J P!{!{#�"! �-&/G"JW/&- ^!_<!$*!

zorl&-<&�&[&%�-�/;+;-!-�&_"�"&,J[ bölgelerdeki Türkmenler tara\�-/&-{&P$�-"&,&

J%,&/�"&,. III. �&_"� �!\!,# !P-&P�-/& �!"_J$"J"&,"& �&_"�"&, &,&P�-/&$# #"$ _&*�+<&

�$+!'#, ��,!P#-/!<!�/&-& ^!"/#� +*!{J <;[&/!"! !P-&P�-/& Selçuklu ordusunun

{&+�-/&�-$&,&<!"#$#Muhyiddin�!PJ/]!x"J{G,"J<!"#$#���&P!//#-�!�';P,!]

{J"J-<&$*&�/�14. �&$&* ��"�_ �,P"&-, �&,{&,GPP& #"! &-"&+<& '&"#-/! G"/J%J #_#-

�&_"�"&,& �&~�"&- P&"/�,�"&, �;,$<!-"!,#- $!-/# inisiyatifiyle �&~�"&- P&"/�,�"&,<�+

gibi lanse ediliyordu15. �&_"�"&,&�{J-"&, PJ"*&-�-/&'# P�Q;-;/#-"!<!�!-âsilerdir,

deniyor ve bu asilere #-/#,#"!- /&,{!"!,/!- <!<-J-#�!* /J�J"/J%J #\&/!

ediliyordu16. �&_"� G,/JPJ �G-�& [#]&,�-& ^!"/#%#-/! �!"_J$"J"&, +!',! _ekildiler.

�G-�&W/& �&_"�"&,� $&,+�"&�&- #P! �J*{!//#- �!"#$+&' #/#17� �&_"�"&,& x"J{G,"J�

�$+!'#,]!�G-�&W/&&%�,$&��~"&,]!,/#,#"/#��&$&*-!*#[!/!�&_"�"&,&$&,+�;P*;-";$

P&%"&�&<&�&-�J*{!//#-, ~,!P*#�$&�{!**#�+"!,#/;Q!"*<!$�&+"�PJ"*&-&/;+*;���"�_

12 O. Turan, Türkiye, 237–`����!],&�![#~G%"J���;,$"!,#-]!�#Q&-P"�"&,�-�,*&_&%W/&�-&/G"JW/&Birliktelikleri (XI. ve XII. �;Q��""&,q���"#$%"�&'�*+,�+����-�'�����.�/������P*&-{J"��&~��,!/#Yay., 2001, 80.13 Faruk Sümer, <4+����� &�5�,!'��'�q���$8�'�$–6"�� �' ,$��%�– '.%������/� P*&-{J"� �-& �&���1980, 137.14 A. Sevim-E. Merçil, 447.15 T. Baykara, I. Keyhüsrev, 14–15.16���][�G%"J���>?@?�17 Anonim Selçuknâme, 26.

Page 18: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

17

�,P"&-� #$*#/&,�-G%"J�J*{!//#-W/!G"<&P�-/&-/G"&��G"&�"&,�-<!�/&-&^!"/#%#-#

ileri sürerek Alman #<~&,&*G,J�"& {&,�+ �&~*�� �&,+�"�$"� G"&,&$ �!<#-"!+*#"!,�

<~&,&*G,� PJ"*&-&{G"<#$*&,/&<&"]!,/#��J"*&-� G-J-;"$!P#-/!- ^!_<!P#-! #Q#-

verdi.�&"$&�G-"&,&#P*!/#$"!,#-#P&*<&"&,�-��#P*!/#$"!,#$&/&,&*]!,<!"!,#-#!<,!**#�

�-"&, #_#- _&,+�"&, $J,/J,/J� �&*�- &"<&"&,� #_#- !+�& ]! $��<!*"# <&""&, ^�P*!,/#�

Türkme- P&"/�,�"&,�-&$&,+� `| �!"_J$"J PG�"JPJ #<~&,&*G,& ,!'#- ]!,#"/#� �;,$<!-

P&"/�,�"&,� /!]&< !**#%# #_#- �&,&<&-W& /G%,J �G"& _�$&- #<~&,&*G, {J PG�"J"&,�

öldürttü18. Karaman üzerinden Çukurova’ya inen <~&,&*G, Friedrich Barbarossa,

�#"#\$!_&��-/&{G%J"&,&$�"/; (1190).

I. ���&P!//#-�!�';P,!]W#-P&"*&-&**&$#!-{;�;$,&$#{#�J*{!//#-�!"#$+&'

idi. ��� ��"�_ �,P"&- /& �<,;-;- PG- {!+ ��"�-� �J*{!//#- �!"#$+&' ile mücadele

ederek^!_#,<#+*#��#]&P<!"#$#G"&-�J*{!//#->>�?W/&�G-�&W�&^!"!,!${&{&P�-�

{&P$� &"*�-& &"<�+ ]! $!-/#P#-# ]!"#&'* ilân !**#,<!�# {&+&,<�+*�� �&**& {&{&P�-�

Malatya meliki Muizeddin�&�P!,+&'’da- +!',# kendisine teslim etmesini istemeye

QG,"&<�+*�� �J ^!"#+<!"!,/!- $G,$&- Muizeddin �&�P!,+&'� Salâhaddin Eyyûbî’ye

P�%�-/�� onJ-/!P*!$]!�&,/�<�-�#P*!/#. SalâhaddinG-&_G$#�#/&],&-/�]!$&,/!+#

el-Melik Âdil’in$�Q��"&!]"!-/#,/#��J*{!//#-/!G-J-;Q!,#-!�;,;<!$*!-_!$#-/#�

Muizeddin �&�P!,+&' �&"&*�&W�& ^!,# /�-/; =>>?>q19. Sultan, Kayseri meliki

�J,!//#-�J"*&-+&'W�- �&-�-&$&_*�� �J"*&-+&' /&$!-/#P#-# ]!"#&'* ilân etmesi için

{&{&P�-&{&P$��&~�-[&,��"�_�rslan,���&P!//#-�!�';P,!]W#-�&-�-&^#**#�

18 ��!+!-� �P\&'�-}W-#- �P!,"!,#-/!�-&/G"J�� '�*+,�+���� %��!������ '�#$.$, III, 350–352; D. �][�G%"J���>?�g�19{-;W"-Esîr, el-Kâmil Fi’t-Tarih������!]��'<!*�%�,&$_&-�{/;"$!,#<�Q&�/�-�P*&-{J"��ahar �&��� >?��� �j� �<#-! x�J<&Q� ��-&/G"J �!"_J$"J �&%� �,G-G"G�#P#�� Cogito (Selçuklular Özel ���.�)������P*&-{J"��&~��,!/#�&���`gg>�>�j.

Page 19: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

18

2. I. Keyhüsrev’in ��8%����,� � (1192)

x"J{G,"JW�& ^#/!- ��� ��"�_ �,P"&-� �!�';P,!]W/!- hürmet ve iyi muamele

gördü. Nihayet nasihat ve vasiyetini bildirerek ���&P!//#-W# ]!"#&'* ilân etti. Ebu’l

Meali �J*"J^ -&-[ x%J,"J x"J%WJ G-& ]!Q#, *&�#- !**#20. Birlikte Konya üzerine

�;,;�!,!${J,&��!"!^!_#,/#"!,��J*{!//#-�!"#$+&'W�-!"#-/!$#�$P&,&�W�<J'&P&,&

!**#"!,P!/!{;�;$�J"*&-QQ!//#-��� ��"�_�,P"&-{JP�,&/&�"/;=>|�&{&-|�� / 26

�%JP*GP 1192) 21. �J"*&- �"/;%;-/! <J'*!<!"!- �g �&+�-/&�/�22. ��"�_ �,P"&-W�-�

�!�';P,!] #"! {#,"#$*! �J"*&-+&'W�- !"#-/! {J"J-&- �&�P!,#W�# $J+&**�%� P�,&/&

�"/;%;-; �&Q&-"&, /& ]&,/�,23. �&'& PG-,& �!�';P,!]� {&{&P�-� Q!'#,"!*!,!$

�"/;,<!$"! PJ_"&-<�+*�,� �!�';P,!] #P! {&{&P�-& �,!%"#W/! Q!'#, ]!,!,!$ �";<;-!

P!{!~G"/J%J-J/;+;-/;%;�<#,�]&,�QG%"J]!/�,*PJ_G,*&%�-��&$&"&*<�+�-[!!"

]!&�&$"&,�-�$!P*#,<#+]!PG-,&/&&*!+*!�&$*�,<�+*�24.

�����"�_�,P"&-W�--�+��";<;-/!-�-[!�&~*�,�"<�+G"&-]!�G-�&�"�!//#-

C&<#}W-! $JQ!�/!- {&%"&-&- $;<{!*! /!\-!/#"<#+*#,25. Evliyâ Çelebi, bu camiden

bahsederken “< ����� ����������������������������� �����������������������%����� ��

camidir”, diye yazar26.

20 {- �}{} =!"-Hüseyin bin Muhammed bin Ali el-Ca’ferî er-Rugadî), el-Evamirü’l-Ala’iye fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçuknâme)� ���!]��;,P!"�Q*;,$��-$&,&����� �;"*;,�&$&-"�%��&���>??@�31–40.21 � �!+!-� �P\&'�-}W-#- �P!,"!,#-/! �-&/G"J�� '�*+,�+� ��� %��!������ '�#$.$, III, 360; E. Uyumaz, “Kronoloji”, Cogito, XXIX, 174.22�,/G%&-�!,_#"�Müslüman-Türk Devletleri Tarihi�P*&-{J"�����/!{#�&*�&$��&���>?�|�>`?����][�G%"J�PJ"*&-�-�"/;%;P�,&/&���&+�-/&G"/J%J-J�&Q&,=��>?�>q�23 Halil Edhem [Eldem], ���.'�$� �'8�$� �&Q� �!<&" ��/!� �-$&,&� �;"*;, ]! �J,#Q< �&$&-"�%�Yay., 1982, 35.24�!/&�&<#"�,�$���;,$#�!�!"_J$"J�!]"!*#W-/!�#�&P!*!-�&*"=>g�|–1243), Belleten, LXII/236, Ankara: TTK, 1999, 63.25 �$*&� �P"&-&~&� ��-&/G"J �!"_J$"J �&-&*��� �G� ��+.������.�� '�*+,�+� �5�%5�� Y'� �';'�$�'%$�Kongresi Bildirileri� �� �G-�&� �!"_J$"J �,&+*�,<&"&,� �!,$!Q# �&��� `gg>� j�� �Q#Q!�$*&+�&P&���!"_J$"J�G-�&WP�-/&�#<&,}�P!,"!,#-�&-}"!,#�� �G���+.������.��'�*+,�+��5�%5��Y'��';'�$�'%$�Kongresi Bildirileri� ��� �G-�&� �!"_J$"J �,&+*�,<&"&,� �!,$!Q# �&��� `gg>� j`@� �!$!,#�&�#<+#,�“Konya’daki Selçuklu Çin#�!$G,&P�G-J-/&��\}]!�&W$�"}�&Q����G���+.������.��'�*+,�+��5�%5��ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri� ��� �G-�&� �!"_J$"J �,&+*�,<&"&,� �!,$!Q# �&��� `gg>�“Kon��&���� e�� ��� � =��� >�� � � ����� 0�'� �� >�� ?@� �� ��� ��� � � ������ 66A9::66� ��� � � ���p minberi ��� :88A� �������� 0�'� �� $�������� ��������� ���������������� >�� � �� � ����� B�����+������� ��������&���” (318).25 E. Uyumaz, I. Keykubat, 46.26 Evliyâ Çelebi, Seyahatnâme, III – ��� �&/!"!+*#,!-� �!]\#$ �!<!"$J,&--�![&*# �$*&+� P*&-{J"�Üçdal�!+,#�&*�>g–11.

Page 20: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

19

���&P!//#- �!�';P,!] {#, P;,! {&{&P�-�- �";<;-; ^#Q"# *J**Jktan sonra

su"*&-"�%�-�ilân etti. �&,/!+#�J*{!//#-�!"#$+&'�G-J-PJ"*&-"�%�-�*&-�<&/��>>?�-

>>?jW*! �J"*&-+&'W� �"/;,!,!$ �&�P!,#W�# !"! ^!_#,/#� �"{#P*&-W/&$# �J^#P!//#-W!

P&"/�,/�� �J^#P!//#-� �,<!-# ~,!-P# �!G- #"! #**#\&$ �&~&,&$ �!-#"^#/!- $J,*Jldu27.

Çok fazla geçmeden de �!"#$+&' hastalanarak öldü28. �;"!�<&-+&'� G-& &#* G"&-

*G~,&$"&,� $!-/# *G~,&$"&,�-& $&**�� ���&P!//#-W#- !n büyük rakibi {J +!$#"/!

/!],!/!- _�$<�+*�� ��,�[&� Ankara meliki Muhyiddin Mesud Kastamonu ve Bolu

*&,&\"&,�-/& \!*#'"!,"! J%,&+��G,/J. Tokat meliki ;$-!//#- �;"!�<&-+&' Orta ve

�G%J �-&/G"JW/& $&,/!+"!,#-# #*&&* &"*�-& &"<& _&{&P� #_#-/! #/#� �J-"&,�- ;P*;-!

/#%!,$&,/!+"!,#- $!-/# &,&"&,�-/&$#<;[&/!"!lerin/!-/G"&��mukavemette yetersiz

kalma"&,�P!{!{#�"!���&P!//#-�!�';P,!] 1192’d!{&{&P�-�-�";<;-/!-PG-,&*&'*&

geçmekte pek zorluk çekmedi29.

�!�';P,!]� *&'*& _�$<&$*& QG,"&-<&/��P& /& PJ"*&-"�%�-� G-"&,& *&-�*<&$*&

^;_";$ _!$*#� �!, {#,# $!-/# {�"^!"!,#-/! {&%�<P�Q {#, {!� ^#{# /&],&-��G,� '&**&

{&Q�"&,�$!-/#&/"&,�-&~&,&{&P*�,��G,"&,/�30. �,-!%#-�J^#P!//#-�J%,J"+&'�^;<;+

di,'!< ]! {&$�,31; �J#Q!//#- �&�P!,+&', {&$�,32; �J*{!//#- �!"#$+&'� /#,'!< ]!

{&$�,33; Muhyiddin Mesud da yine dirhem ve {&$�,34��;"!�<&-+&'�{&$�,~&,&"&,35

{&P*�,<�+*�,� ��� ��"�_ �,P"&-W�- G%J""&,�-/&- �!-[!,+&'� �!,$�&,J$+&'� �J"*&-+&'

�,^J-+&' ]! �,P"&-+&'W& &#* '!,'&-^# {#, P#$$!�! '!-;Q ,&P*"&-<&<�+*�,� Yeri

^!"<#+$!-�;,$#�!�!"_J$"J"&,�-�-$J""&-/�%�P#$$!"!,'&$$�-/&{#"^#]!,<!$*!\&�/&

27���][�G%"J���>?�>�28{-;W"-Esir, XII, 83–84.29 A. Sevim-E. Merçil, 448.30 C. Cahen, Anadolu’da Türkler, 125.31�&"#*�,$#"!*"#G%"J–�%JQ�;"!,��5�,$�'�'�*+,�+�+�%�������Y'�$,,'�'�$, Kayseri: Erc. Ü. Yay., 1996, 53-||��%JQ�;"!,���-&/G"J�!"_J$"J�;$;</&,"&,�-�-�&P]#,"#�#$$!"!,#]!�&�P!,#�!"_J$"JDarphanesi”, Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet� �&�P!,#� �,[� �� �!]'!, �!P#{! ��~Tarihi Enst. Yay., 1991, 214; Selçuklu Sikkeleri�����&Q��!--J,��/�-��&~��,!/#�;"*;,�erkezi, 1994, 25.32 �� �,$#"!*"#G%"J–O. Güler, 59–60; Selçuklu Sikkeleri, II, 25; O. Güler, “Tasvirli Sikkeler”, Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, 214.33���,$#"!*"#G%"J–O. Güler, 61–62; O. Güler, “Tasvirli Sikkeler”, Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, 213.34���,$#"!*"#G%"J–O. Güler, 63–64; O. Güler, “Tasvirli Sikkeler”, Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, 214; Selçuklu Sikkeleri, II, 25.35 O. Güler, “Tasvirli Sikkeler”, Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, 216; Selçuklu Sikkeleri, II, 25; Adil Özme, ����%����5�'.$�;',$��.�7!� J�'!$�$,,'�'�$��-$&,&��&P�"<&<�+Yüksek Lisans Tezi, A. Ü. Sosyal Bilimler Enst. 1993, 70.

Page 21: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

20

]&,/�,� �;,$#�! �!"_J$"J"&,� ;_ [#-P <&"Q!<!/!- $!P#"!- P#$$!"!, $J""&-<�+"&,/��

Birincisi 24 ayar]!j��>^,&<&%�,"�%�-/&&"*�-G"&-/#-&,/�,��-_G$$J""&-�"&-~&,a

birimi Aded denilen dirhemdir. Akça-i Rum olarak da bilinirdi. �g #"! ?g&,&P�

/!%#+!- &�&,/& G"&{#"#�G,"&,/�� �&<&- Q&<&- /!%#+<!$"! {#,"#$*! ,!P<} &%�,"�$"&,�

3,086 gram&%�,"�%�-/& #/#��_;-[;~&,&{#,#<# #P!\!"P&/�]!,#"!-{&$�, P#$$!"!,/#�

�%�,"�$"&,�`�|g^,&<#"!`�?�^,&<&,&P�-/&/!%#+<!$*!�/#36.

�&,/!+"!,#-#- {J +!$#"/! $!-/# &/"&,�-& ~&,& {&P*�,<&"&,�-& ,&%<!- I.

���&P!//#-�!�';P,ev’in 1192’den 1196’ya kadar devam edecek olan ilk saltanat�

{&+"&<�+ G"/J. Sultan Keyhüsrev, {J-/&- {&+$& $&,/!+# ��� Rükneddin

�;"!�<&-+&'W�- 1196–1204 ��""&,� &,&P�P�-/&$# ';$;</&,"�%�-/&- ve

�;"!�<&-+&'W�- G%"J ���� ��"�_ �,P"&-W�- P!$#Q &�"�$ ��-!*#<#-/!- sonra (1204–

1205q�#$#-[#$!Q*&'*&_�$&[&$]!{JP&"*&-&*�/&>`g|W/!->`>>W!$&/&,P;,![!$*#,�

3. Bizans ile Ticar��$ ,$�'�

I. ���&P!//#- �!�';P,!]� *&'*& _�$*�$*&- PG-,& Bizans’a kar+� askerî

faaliyetlerde {J"J-<& \�,P&*� !"/! !*<#+*#,. Bu faaliyetler {&Q� ticarî $&�^�"&,&

/&�&-��G,/J� NitekimPJ"*&-���P�,';$;</&,��!"#$�Q#QW#- Bizans imparatoru III.

AlexiosW&^�-/!,/#%#'!/#�!"!,!!"$G�<J+*J�mparator da misilleme olarak Konya

]! P*&-{J" &,&P�-/& *#[&,!* �&~&- �!"çuklu tebâP�-/&- {&Q� �;,$ ]! J< *âcirleri

yakal&*<�+� <&""&,�-� !""!,#-/!- &"<�+, G-"&,� /& '&~s!*<#+*#37. Bizans–Selçuklu

“sulhuna halel gelmesi” üzerine �!�';P,!]� #<~&,&*G,"J%J- *G~,&$"&,�-& ^#,/#�

�!-/!,!P �,<&%�-& $&/&, G"&- �#Q&-P *G~,&$"&,�-� ele geçirdi. �G$ P&��/& !P#, ]!

yüklü miktarda ganimet!"/!!**#��P#,"!,#{!+!,{#-$#+#"#$$&\#"!ler '&"#-/!�$+!'#,W!

getirdi. �-"&,&�!-#{#,'&�&*$J,<&"&,�#_#-'!,#<$�-�*&-�/� (1196)38. Burada onlar

36 O. Güler, “Tasvirli Sikkeler”, Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, 212; Gündegül Parlar, “Sanat Tarihi Yönleriyle Figürlü Anadolu Selçuklu Sikkeleri”, �G���+.������.�� '�*+,�+� �5�%5�� Y'�Medeniyeti Kongresi Bildirileri�����G-�&��!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>� 190.37 �� �&'!-� ������ �;Q��"�- �&+"&,�-/& �-&/G"JW/& �#[&,!*�� Cogito (Selçuklular Ö�'�� ���.�/, ������!]���$J*�!,<&-�P*&-{J"��&~��,!/#�&���`gg>�>�`�38 E.�!,_#"���;,$#�!�!"_J$"J"&,���Türkler����|>���&QJ<&-�&Q&$���;,$#�!W-#-�;\JP]!P$�-�&,#'#-/!�-&/G"J�!"_J$"J ]!�P<&-"��!]"!*#-/!�G,J-"J�;\JP�&,!$!*# ]!P$�-�G"#*#$&P��� I. ��+.������.�� '�*+,�+� �5�%5�� Y'� �';'�$�'%$� �"�#�'.$� 6$�;$�$�'�$, II, Konya: Selçuklu �,&+*�,<&"a,��!,$!Q#�&���`gg>�`|j���x�J<&Q���,G-G"G�#��Cogito, XXIX, 174.

Page 22: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

21

#_#- $��"!, $J,/J,/J� !]"!, �&~*�,/�� Ziraatla u%,&+&{#"<!"!,# #_#- {J <J'&[#,"!,!

arazi, ta,�<&"!*"!,#]!*G'J</&%�**���!+��"/&]!,^#/!n muaf tut*J%J{J #-P&-"&,&

PJ"' �&~�"�,P& ^!,# /�-m!"!,#-! #Q#- ]!,![!%#-# /! {!"#,**#� Gelenleri isimlerine,

&#"!"!,#-! ]! <!<"!$!*"!,#-! ^�,! /!\*!,"!,! �&Q/�,/�� �J-"&,�- [&-"&,�-&�

-&<JP"&,�-& ]! <&""&,�-& /G$J-J"<&<&P� #_#- ^!,!$"# *!/{#,"!,# &"/�39. Böylece

PJ"*&-� �&_"� P!\!,"!,#-/!- PG-,& -;\JP $&�{�-& J%,&�&- {J {�"^!�# *!$,&, <!P$�-

'&"!^!*#,<!�#'!/!\"!<#+*#,��;,$#�!�!"_J$"JPJ"*&-"&,�{J-&{!-Q!,#P$�-]!#<&,

faaliyetleriyle azalan *&,�< üretimini &,**�,<&�� ]! /J,&- *#[&,!*# [&-"&-/�,<&��

{&+&,<�+"&,/�,��JmüspetPG-J[&J"&+&{#"<!$#_#-_G%JQ&<&-!$G-G<#$'!/!\"!,#

^�Q�-;-!&"<�+��;P"#<]!^&�,#<;P"#<&'&"#�#*!'[#,]!#P$�-&*�{#*J*<J+"&,/�40.

�&**& #P$�-& *&{# *J*J"&- �;P";<&-"&, +!'#,"!,# ��,#P*#�&-"&,�- !"#-! ^!_P! /&'#

{J"J-/J$"&,� �!,# *!,$ !*<!<#+"!,/#,� �#*!$#< �P<&-"�"&, �J,P& ]! Q-#$W# !"!

^!_#,/#$"!,# Q&<&- {J,&/& ;_ $J+&$*&- {!,# meskûn olan �;P";<&-"&,�

{J"<J+"&,/�,41.

P$�- P#�&P!*#� -;\JP ~&*"&<&"&,�-/&- ]!�& {;�;$ $#*"!"!,#- yer

/!%#+*#,<!"!,#-/!- PG-,& #$*#P&/} {;�;<!-#- meydana gelmesi sonucunu ortaya

$G�<J+*J,� �J-J- *!,P# G"&,&$ nüfus &Q&"<&P�-�- ]!�& /J,^J-"J%J-J- /& #$*#P&/}

gerilemenin ba+ta gelen P!{!~"!,#-/!-{#,#G"/J%J sonucuna varabiliriz42.

Muhacirlere mesken, ar&Q#� _#\*"#$ '&�]&-�� *G'J< /&%�*�"<&P� ]! G-"&,�-

]!,^#/!-<J&\*J*J"<&"&,��!-#]&*&-"&,�-&{&%"&<&P�-�P&%"&<&_&"�+<&"&,��/���#,&

�#Q&-P#/&,!P#-/!!Q#"!-_#\*_#]!$��";"!,+#</# *G~,&%&�/#-';,,#�!*#-!]!&/�"!*!

P&'#~ G"<J+"&,/�� �!"_J$"J"&,�- ]! /&'& PG-,& /& �P<&-"�"&,�- �&��"�+� {J P&�!/!

$G"&�"&+<�+*�,43.

Osman Turan, Bizans müellifi Niketas Khoniates’i kaynak göstererek bu

/J,J<J +��"! #Q&' !/!,� �Bu kadar iyi muamele, esirlere kendi memleketlerini

���������� � �(��� ������ �� ������ �������� ������� ��������� %���� ��� ����� ��� ��

39 �!'<!* �!$!,� |'%$8�'��'� ���;"�+��+�� �5�,�' !'.$� Y'� �.�7!�� !�.�, Ankara� �#�&-!* +"!,#�&+$&-"�%��&���>??>�?��40���!*#-��P$�-"&,"&�-&/G"JW-J-�;,$�&*&-��&"#-!�!"<!P#��Türkler, VI, 263.41 Herbert Adams Gibbons, <.!����� �!}���%"��+4+��+�� �+�+�+ +��!]��;"!-* �,���-$&,&�`>��;Q��"�&���>??��>��42 Mustafa Saatçi, ��!"_J$"J $*#P&/�-�- �!<!""!,#�� Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, �&�P!,#��,[����!]'!,�!P#{!��~�&,#'#�-P*��&���>??>�``|�43 O. Turan, ���$8X��,� ���*$�;'� $��Y'��';'�$�'%�P*&-{J"��G%&Q#_#�&���>??��@j�

Page 23: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

22

�)�����������������D����� ���� ���������������������������������� ���� ������

oralarda koloniler kurdular. Zâlim��� �� !� ������� � ��������"� ����%��� �������� ���

�����������������������������������3�� ��� ������������� �����������������

��� ���������� ������������������������������������������ r.”44

I. ���&P!//#- �!�';P,!]W#- {J ^&�,!*# {#Q! �!"_J$"J PJ"*&-"&,�-�-

memleketlerinin imar, iskân ve üretimine ]!,/#%# �-!<# ^�P*!,<!$*!/#,� �P"�-/&

/�-!<#- +&,*"&,�-& ^�,! �&~�"&- /&],&-�+ -G,<&"/#,� Çünkü nüfus varsa araziler

#+"!-#,�&,&Q#"!,#+"!-#,P!]!,^#&"�-&{#"#,di. Bu da ekonominin iyiye gitmesinin önemli

+&,*"&,�-/&-{#,#/#,��#Q&-P#<~&,&*G,"J%J#P!{J<&-*�%�QG,$J""&-&,&$]!&_^�Q";

bir politikayla #+"!*<!$ #P*!<#+*#,� ��-� [;<"!�# �,*&_&% �],J~&P�W-�- \!G/&"

yönetimi için deP��"!,P!$�&-"�+G"<&Q� Çünkü �,*&_&%W/&�],J~&W-�-/!,!{!�"!,#

/! &%�, ]!,^#"!, �;$"!�!,!$ !$G-G<#$ {&$�</&- '&"$� G"/J$_& QG, /J,J</&

{�,&$<�+"&,/�,�

4. I. Keyhüsrev’in ��8%%�����;$ril$ $ (7 Ekim 1196)

I. ���&P!//#- �!�';P,!]W#- ilk P&"*&-&*�, $&,/!+# �G$&* <!"#$# Rükneddin

�;"!�<&-+&'W�- �G-�& ;Q!,#-! �;,;�!,!$ *&'*� !"! ^!_#,<!P#�"! PG- {J"/J =>>?@q�

Nitekim �;"!�<&-+&', �J*{!//#- �!"#$+&'W�- �";<;-/!- PG-,& !- {;�;$ $&,/!+

konumu-&^!"<#+*#��J�;Q/!-$!-/#P#-#*&'*�-/G%&"]&,#P#G"&,&$^�,;�G,/J��&"-�Q

{&+�-& �G$&*W*&- �G"& _�$*�� �!],!/!$# <!"#$"!,! '&{!, ^�-/!,!,!$ $!-/#P#-!

$&*�"<&"&,�-� {#"/#,/#� �$P&,&� �&$�-"&,�-& ^!"/#%#-/! !*,&\�-/&$# &P$!,"!,#- P&��P�

G"/J$_&&,*<�+*�� �!+#*"#]&&*"!,"!G{�"^!/!$#!<#,"!,#/!$!-/#G,/JPJ-&/&'#"!**#�

G;_";{#,G,/J�"&�G-�&W��$J+&**�45.

�J"*&-�-,+!'ri müdafaa etmek için _G$P&��/&&P$!,#]&,/���!,^;-+!'#,/!-

@g�ggg G$_J _�$��G, &$+&<& $&/&, P&]&+&,&$ �;"!�<&-+&'W�- &P$!,"!,#-#- {&%"&,&

{#"! PG$J"<&"&,�-& #<$�- ]!,<#�G,/J46. �J /�-!<#- PG-"&,�-/& �G-�&W-�-

44 O. Turan, Türkiye, 240.45bn Bîbî, I, 51.46 T. Baykara, �5�,$�'�'�*+,�+����� 'Y�$�;'��"���, 140.

Page 24: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

23

nüfusunun 20.000–30.00047[#]&,�-/&G"/J%J*&'<#-!/#"<!$*!/#,��!'#,/!{J$&/&,

_G$ P&��/& &P$!,#- {&,�-&{#"<!P# {#Q! saraylar, kervansaraylar, hanlar, hamamlar,

/�,;W+-+#\�"&,�<edreseler, kütüphaneler, camiler, mescitler, türbeler ve benzeri sanat

!P!,"!,# #"! {!Q!-<#+ G"&- �G-�&W-�- {;�;$";%; '&$$�-/& /& &Q _G$ \#$#,

vermektedir48.

�!'#, her ne kadar iyi müdafaa edil!{#"<#+P! /! $J+&*<& dört ay kadar

sürünce<J$&]!<!*QG,"&+*���JP!{!~"!+!',#-#"!,#^!"!-"!,#geleceklerini tehlikede

görerek, #$# $&,/!+ &,&P�-/& JQ"&+<& *!<#- !/!{#"<!$ &<&[��"& bir heyeti

�;"!�<&-+&'W& ^�-/!,diler: “Her i� � �� �� �3�� � � �� ����������� E�� � � ��

görevleri yerine getirmek, devletin namusunu korum������ � ������� � ������� ���

��������mak ve hizmet etmek boynumuzun����������5����+�� ��D%��� ����������

�������������� � ����� ������������������������������, dünyada ve ahrette kötü

� �� �� ���������� ���������� �����(��� �� $����&��� ����������a, kendisine sefer

�����3�� ������� ��� � ��� ��'����������� ������� zikredilen bir tazminat vergisi

veririz; 500.000 dirhem nakit para, her renkten�JAA���������?��������������8AA boy

������ ������ elbise, her renkten J�AAA������� (��; her türden�:A�AAA������� ������

200 ���� �����*� JAA� ���� ���� 8�AAA� ���� �����*� JAA� ���� ���*� 10.000 ���� koyun gibi

������ � %(� ���� ���� �� ������ ���� ��� ������ ���3����� veririz. Yok,� ����� %���� � ����

��( ����� ( �� ���� � � � � ��� ��� @+�� ����� �������� ������ �����&� �)�%��� ������,

����� ����3���� ��� ������ %����� ��3����� ���������� ��� ����������� �������������

� ������ ����� %����?� ������� ��� ������ ������� ��� ����� �� ��� �������� (����� ����

������������ � ���� � �� ���*� N������ #����� �� $��%����&��� ������������

�� ����� ���� �������� �%��%��� �� ��� ��� ��� ���������� ������ ���������� �

����������� ����� ���O����%�%���������$����&����ereye uçmak istiyorsa oraya

selâmetl�� �(����� � �� ���� ���������� ( �� ������ � �������� ������� J�AAA� okçu 47���&�$&,&���!"_J$"J�!],#�;,$�!',#-#-�!<!"�Q!""#$"!,#���G���+.������.��'�*+,�+��5�%5��Y'�Medeniyeti Kongresi Bildirileri� ���G-�&��!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>� 151; Yazar >`@gW"&,/& �G-�&W-�- -;\JPJ-J- @g�gggW# {J"/J%J-J� {J /�-!</! �#]&PW�- -;\JPJ-J- �g�ggg�Kayseri’nin 25-�g�ggg [#]&,�-/& G"/J%J-J� �*!$# +!'#,"!,#- -;\JPJ-J- #P! `�ggg #"! >g�ggg&,&P�-/&/!%#+*#%#-# #\&/! !*<#+*#, =>|>->|`q� �Q#Q! �$*&+ �&P&� ��G-�&W-�- �-&/G"J �!"_J$"J"&,� ��-!<#�#Q#$}�&~�P������G��$��X�'�*+,�+��5�%5��Y'��';'�$�'%$�'!$�'�$�&��G�<�%�*�4�Y'��5�,� J�'!$������–���� %��!������'!}"��+!+�6$�;$�$�'�$/��G-�&������!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���1998, 236.48 Kemal Göde, “S!"_J$"J �;,$#�!P# �!'#,"!,#-#- �Q!""#$"!,#�� III. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri��G-�&������!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���>??��|@�

Page 25: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

24

göndeririz��O����������%������%�%���� ��������%���� �������������������������O����

������ ��� ��� ������ � �� ��� � �� %���� ��� ��������� %���� � �������� O� ������ �������

�(������N������������ �e���������������������������,” 49 diye teklifte bulundular.

Rükneddin �;"!�<&-+&', ~&�#*&'*� *!P"#<+&,*�-�$&{J"!**i. Keyhüsrev’e bir

&'#/-�<!� +!',#- ileri gelenlerine de mülk, iktâ, müsellemlik, mansap <!-+�,"&,�

�&Q/�,�~]!,/#��J^�,;+<!PJ"*&-&&,Q!/#"/#��;'#<<&*�-&Q&"/�%�-�,'&"$&,&P�-/&

/!/#$G/J"&,�- ]! P�$�-*�-�- {&+ ^�P*!,/#%#-# {#"/#,/#"!,� ;$-!//#-W#- �ola

^!"<!/#%#-# P��"!/#"!,� �#-! /! �J"*&- ��"�_ �,P"&-W& ]!,/#$"!,# P�Q! P&/�$

G"/J$"&,�-��!%!,PJ"*&-#P*!,P!G-J-J%,J-/&'!,+!�#\!/&!*<!�!'&Q�,G"/J$"&,�-�

eklediler. Sultan ise vefa ve gayretlerine+&'#*G"/J%J-J,&-[&$!,Q&$�-*;$!-/#%#-#�

+!',#- ]! _!],!P#-#- '&,&~ G"/J%J-J P��"!�!,!$ +&,*"&,� $&{J"! ]! +!',# *!P"#<!

<![{J, G"/J$"&,�-� #\&/! !**#50� �!$,&, ;$-!//#- �;"!�<&-+&'W& #$# &/&<

^�-/!,#"/#� �;"!�<&-+&' �!<#-#-# �#-!"!/#� �-"&+<& <!*-#-# #<Q&"&/�� ��-/!,#"!-

#$# $#+#-#- �&-�-& $!-/#P# /! #$# $#+# $&*&,&$ &'#/-�<!�# ���&P!//#- �!�';P,!]W!

�G""&/�� Metni inceleyen sultan, �;"!�<&-+&'W& ^;]!-/#� �G-�&"�"&,& &,*�$ �&-�-&

&P$!, ]!,<!"!,#-! ^!,!$ G"<&/�%�-� P��"!/#� �!"/#%# Q&<&- $&,/!+#-! ';,<!*

göstermelerini vasiyet etti51. Yeminli ahidnâmeni-#<Q&"&-<&P�-�-&,/�-/&-�J"*&-I.

���&P!//#- �!�';P,!]� � �$#< >>?@W/& *&'*� $&,/!+#-! /!],!/!,!$ �G-�&W/&-

&�,�"/�52. �G-�&W/& ���&P!//#- �!�';P,!] &/�-& '#[,} |?`W/!� ;$-!//#-

�;"!�<&-+&'&/�-&/&|?�W/!~&,&{&P�"/�%�-&^�,! �� ���&P!//#-�!�';P,!]W#- ilk

P&"*&-&*�/�,*��"�#$#&�P;,<;+*;,53.

��{�$ PJ"*&-�$+!'#, �G"J#"! P*&-{J"W&^#*<!$ #P*!,$!-�G-�&W�&{&%"� {#,

köy olan Ladik’t! {&P$�- ]! �&%<&"&,& J%,&/�� �%J""&,� QQ!//#- �!�$&]JP ]!

Alâ!//#- �!�$J{&*W� &,{!/! !P-&P�-/& kaybetti. Köylülerin ha$&,!*#-! J%,&/�� 49{-�}{}���|`–53; Tuncer Baykara, Türkiye’nin ".����Y'��,%$.�;X����$8$�&��–XIV Yüzy�����/, �-$&,&� �;,$#�! �#�&-!* �&$\� �&��� `ggg� ������� ��� �� ���� ���� � � ������ � ��� �� )����� �Türki��&� ����?����� �� � ��������� ��3 � ���������� ��” (147).50 O. Turan, Türkiye, 245–246.51{-�}{}���-54–55. 52 C. Alptekin, “Türkiye Selçuklula,��� �6��, VIII, 259.53 O. Turan, Türkiye� `j@� �� �"~*!$#-� ��;,$#�! �!"_J$"J"&,�-�- �!P*#,/#$"!,# "$ �&,&"&,/&-Örnekler”, ��,,�� +�.+�����;�����!�4����P*&-{J"������!-– Edebiyat Fak. Yay., 1995, 97; C. Alpte$#-� ��;,$#�!�!"_J$"J �#$$!"!,#-#- "$�,-!$"!,#]!�J-"&,�&$$�-/& �&Q��;"�'&Q&"&,�� IV. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri� �G-�&� �� �� �!"_J$"J �,&+*�,<&"&,�Merkezi Yay., 1994, 134; ���,$#"!*"#G%"J–O. Güler, 66, 70; Selçuklu Sikkeleri, II, 24; Adil Özme, Malatya Mü�'.$�;',$��.�7!� J�'!$�$,,'�'�$, 69.

Page 26: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

25

�J,J<J P#*!<$�, {#, <!$*J~"& �;"!�<&-+&'W& {#"/#,/#� Bunu haber alan II.

�;"!�<&-+&'� “$���� � �� ���������� � �� �� ���� ��� �� ��� ���������� ���������

������������ )�%��� ���� ��� O����� ������� ��� �%��%� � � �� ����������� ������

����� � � � ��� �� � � � �)������� O� � � ���������� � �� ����n, elbiseden ve benzeri

����������� ����� ���������%��%� ���� ������ �������������� �����)�(%�%���toprak

��� �&��� ����������,”54 /#�!,!$ �&%<&[�"&,�- �G-�&W�& ^!"<!P#-# P&%"&/��

�J"/J,**J%J#$#�!%!-#-#-'JQurunda �&%<&[�"&,�]! {J$;P*&'"�%�-\&#""!,#-#Konya

+!'#,PJ,"&,�-�-{J,_"&,�-&&P*�,&,&$idam ettirdi. K��;/!�&$*�,/�. Bu köye Ladik-i

Suhte (Y&-<�+�&/#$q/!-#"#,G"/J55.

��� ;$-!//#- �;"!�<&-+&'� QQ!//#- �!�$&]JP ]! Alâeddin �!�$J{&*W�

dizine oturt&,&$ G-"&,& P!]^# ^�P*!,/#� �%!, #P*!,"!,P! �&-�-/& $&"&{#"![!$"!,#-#

söyledi. Fakat G-"&, {&{&"&,�-�- �&-�-& ^#*<!$ #P*!/#$"!,#-# P��"!<!"!,# �G"J-/&

*!<{#'"!-<#+"!,/#��J"*&-+!'Q�/!leri {&{&"&,�-�-�&-�-&^�-/!,/#56.

Bu olaydan sonra Keyhüsrev, yolunu de%#+*#,!,!$ �&,!-/! =�&,&<&-q

#P*#$&<!*#-/!'&,!$!*!**#��!-#PJ"*&-�-]!,/#%#*alimâ*#"!J%,&/�%��!,"!,/!#*#{&,]!

';,<!*^�,!,!$�#"#$�& P�-�,�-�^!_*#��,<!-#$&"!P#-/!G%J""&,�^!"#~P�{�$ sultana

�!*#+*#��,*&]!�G%J�-&/G"J';$;</&,"&,�-&<#P&\#, olduktan sonra Trabzon yolu

#"!P*&-{J"W&'&,!$!*!**#57.

B. II. ����� ��������������&1196–1204)

1. �'�$,�$4$

�;"!�<&-+&'� <!"#$"#%# /�-!<#-/! �!*!-!%#� Q!$�P�� /!'&P� ve kudreti ile

$&,/!+"!,#&,&P�-/&temâyüz!*<#+*#��##,�edebiyat ve hatt sanat��"&J%,&+�,/�� Felsefe

ile de ilgilenirdi. �G$&* <!"#$# #$!- $&,/!+"!,# #"! <;[&/!"! !*<!$*!- $&_�-<�+*��

�-[&$� �J*{!//#- �!"#$+&'W�- {#, '#"! #"! $&,/!+# �J,!//#- �J"*&-+&'W� �"/;,*!,!$

�&�P!,#W�#&"<&P��;"!�<&-+&'W�{J$&,/!+#-!$&,+�[!~'!&"<&$QG,J-/&{�,&$<�+*��

54{-�}{}���|@�55{-�}{}���|�–58; �����,�$���#�&P!*!-�&*"��Belleten, LXII/236, 77–78.56{-�}{}���|�–58.57 O. Turan, Türkiye, 247.

Page 27: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

26

�J #$# $&,/!+#- &,&P�-� &_&- /#%!, {#, G"&� #P! �!"#$+&'W�-� {&{&P�-�- ]!Q#,#

htiyarü//#-�&P&-W��"/;,*<!P#/#,��!Q#,��!"#$+&'W&�;,$<!-"!,"!#+{#,"#%#�&~*�%�

#_#- [!~'! &"<�+*�� �!"#$+&'W�- <;**!\#$# G"&- �,Q#-[&- �!-^;[!$ �;$;</&,�

Be',&<+&'� ]!Q#,#- ~&�#*&'**&- JQ&$"&+*�,�"<&P� $G-JPJ-/& #$-& !**#� '*#�&,;//#-�

P&��P�#$#�;Q;{J"&-<&#�!*#]!&#"!P##"!{#,"#$*!�#]&PW&^#/!,$!-�!"#$+&'W&{&%"�

Türkmenlerin hücumuna J%,&/�� �;-$; �;,$<!-"!,"! #+{#,"#%# #_#-/! G"/J%J #_#-

�!"#$+&'W&$&,+� *&]�,&"<�+*��Vücudu parçalanarak kö~!$"!,!&*�"/���-[&$<&$*J"

]!Q#,#- ]&$�\"&,�-�- {J"J-/J%J �&�P!,# '&"$� �&P&-W�- {J $�*; &$�{!*! J%,&<&P�-&

üzüldüler. ��+�-�G-J-#P<#-#*&+��&-�G[&�&P&-�!/,!P!P#-!/!\-!**#"!,58. Yine de

�!"#$+&' ]! �;"!�<&-+&' &,&P�-/& {#, \##"# <;[&/!"!�! ,&P*"&-<&<&$*&/�,59.

�J*{!//#-�!"#$+&'W�-�";<;-/!-PG-,&�;"!�<&-+&']!�-$&,&<!"#$#Muhyiddin

�!PJ/ &,&P�-/& G-J- <#,&P� ;Q!,#-/! {#, <;[&/!"! �&+&-<�+P& /& �;"!�<&-+&'�

�G-�& *&'*�-a sahip olma yolundaki hedefini ger_!$"!+*#,<!$ #_#- {J _!$#+<!�#

!,*!"!<#+*#,60.

�;"!�<&-+&'��G$&*<!"#$# #$!-/aha ziyade Bizans’la_&*�+<&�� tercih etti.

Samsun (Amisos)’a kadar Karadeniz k���"&,�-/&\!*#'"!,/!{J"J-/J.

�G-�&W�& �;,;�;+;-; ^!,_!$"!+*#,<!/!- !]]!" /! {&Q� $&,/!+"!,#�"! #ttifak

*!<#- !*<#+*#61� �#,& $!-/#P#-! #*&&* !/!- $&,/!+"!,#-! <!-+�, vererek yerlerinde

*J*&[&%�-� ]&&* !*<#+*#� �&Q� $&,/!+"!,# /! �;"!�<&-+&'W� ~&�#*&'*& �;,;<!

$G-JPJ-/&*!+]#$!/#�G,"&,/�.

58 Refik Turan, �5�,$�'�'�*+,�+�����;���5,�!'%��',��$�!�.��&�'�$��Y'� $van)�P*&-{J"�����1995, 118; “N������ PP�� $���(� 0�����&��� ��� � � �� ���% �� ������ � �� ��� �� � �� 5���� � – Bizans ailesine mensuptur. Ancak, bu ünlü vezirin tamamen Türk ve Müslüman geleneklerine göre ��� �� � l � � ������������� =jgq� ��/�- �&-!,#� O.!����� �!}���%"��+4+��+�� �+�+�+ � J�'!$�;'�Vezir-$� ���!��,� &��@@-1453)� Q<#,� �$&/!<# �#*&{!]# �&��� >??�� j`� ��� ���% �� Hasan ������������� �)��� 5���� –� ����� ������ � #������ � ��� ��� ������� � �� �%��?� ����� �%��?� ���������� +������ ������ � ��� �� ��� �� ����������� ������������ /%��� ��������� ��� ���� ��� ��� ��������� ������� ��� � � � ������ �����&��� ��?� ��� ������ �� ��������� ����%��� � �����”(14); N.�![#~G%"J���;,$"!,#-]!�#Q&-P"�"&,�-�#,"#$*!"#$"!,#”, Cogito, XXIX:“�������� � �������� ��#�����, Myriokephalon Sava��&���� ����� )���� �� � �� ������ �)�%������ � ��������� PP�� $���(� 0�����&���� P��+�����&�� �)��� � � ��( ���� �������� ����� ��� �� ���� $ ������� ��� �� U ������ $�� ����� �����$���(�0�����&�������%(�%�������������������������� � ����������)��%������� ���% ��������� ��#������������� �����+%��%����������(� �� �����%�%��� �������������������)���������(���� � ���������������� ” (81).59 O. Turan, Türkiye, 243.60 O. Turan, Türkiye, 244.61 A. Sevim–E. Merçil, 449.

Page 28: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

27

�G$&* <!"#$# �;"!�<&-+&'� �� ���&P!//#- �!�';P,!]W! $&,+� &P$!,î

�;,;�;+;-;^!,_!$"!+*#,<!/!-!]]!"G-&$&,+�~P#$G"G�#${#,P&]&+^!,_!$"!+*#,<#+*#,�

�&Q�&P�"P�Q#//#&"&,G,*&�&&*&,&$��� ���&P!//#-W!$&,+��;,;�;+;-;<!+,�"&+*�,<&$

#P*!<#+� &�-� Q&<&-/& $&,/!+"!,#-#- ]! &'&"#-#- /!P*!%#-# P&%"&<&�� '!/!\"!<#+*#,�

Nitekim �;"!�<&-+&'� ���&P!//#-W#- �&-�-/&- $&_&,&$ $!-/#P#-! P�%�-&- {&Q�

!<#,"!,#-^!"#+P!{!{#-#, I. ���&P!//#-�!�';P,!]W#-*&'*�!"!^!_#,<!$için �J$&,�/&

/& {!"#,**#%#<#Q ^#{#� Sultan II. ��"�_ �,P"&-W� Q!'#,"!*!,!$ �"/;,<!P# +!$"#-/!

^�P*!,<#+*#,���P& *&'*�- *&{##]&,#P#G"&-{#,#P#-#-{��"!{#,'&,!$!*!^#,#+<!P#~!$

G"&P�^�,;"<!<!$*!/#,��#-!� ;$-!//#-�;"!�<&-+&'W�-����&P!//#-�!�';P,!]W#-

annesinin ��,#P*#�&-G"<&P�-�/&{#,~,G~&^&-/&<&"Q!<!P#�&~*�%�-�^�,;�G,JQ62.

;$-!//#-�;"!�<&-+&'�Sivas, Kayseri ve Aksaray yolu ile Konya üzerine

yürüdü. �J$&,�/&/&{!"#,**#%#<#Q^#{#/�,*&�P;,!-{#,<J'&P&,&-�-&,/�-/&-+!',#-

#"!,# ^!"!-"!,#-/!- G"J+&- {#, '!�!*#- &,&[� G"<&P� PG-J[J �G-�&W�� *!P"#< &"&- ���

�;"!�<&-+&'� <!,&P#<"! *&'*& G*J,/J (1196). �&,/!+#-! P&/�$ $&"&- ]! G-J-"&

{#,"#$*!$!-/#P#-!$&,+�P&]&+&-�G-�&#"!,#^!"!-"!,#-#&\\!**#�

II. ;$-!//#- �;"!�<&-+&'� AmasyaW�� <!"#$ �,^J-+&'’dan, NiksarW� #P!

�J,!//#- �!,$�&,J$+&'W/&- &"/�� Elbistan meliki Mugiseddin �J%,J"+&' ise derhal

ye-# PJ"*&-� *&-��&,&$ G-& #*&&* !**#� Ankara meliki Mesud kendi gücüne, Malatya

<!"#$#�&�P!,+&'/& Eyyû{}"!,!^;]!-/#%##_#-�{&%"�"�$"&,�-�&,Q!*<!/#"!,����"![!

II. ;$-!//#-�;"!�<&-+&'��&"&*�&<!"#$#�J#Q!//#-�&�P!,+&']!�-$&,&<!"#$#

Muhyiddin MesJ/� '&,#[#-/!$# {;*;- $&,/!+"!,#-# ]! G-"&,�- #/&,!P#-/!$# {�"^!"!,#

#/&,!P# &"*�-& &"/�� Böylece Türkiye �!"_J$"J *G~,&$"&,�-/& hâkimiyet yeniden tesis

!/#"<#+G"/J (1197)63.

2. Karadeniz Ticareti Konusunda Bizans ile���$ ,$�'�

�J"*&-�-#_<!P!"!"!,"!J%,&+<&P�-�\�,P&*{#"!-�#Q&-P#<~&,&*G,J���� Alexios

(1195–1203), Karadeniz’e �G-P*&-*#-�,&-$G~J"GP$G<J*&P�-/&&"*�~&,_&/&-G"J+&-

bir donanma gönderdi. �!"_J$"J"&,& /G%,J/&- {#, P&"/�,��& [!P&,!* !/!<!�!- ���� 62 O. Turan, Türkiye, 244–245.63���"~*!$#-���;,$#�!�!"_J$"J"&,��� �6��, VIII, 260; E. Uyumaz, “Kronoloji”, Cogito, XXIX, 174.

Page 29: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

28

�"!�#GP {J /G-&-<&�� P�Q/! �#,!PJ-W/& {&*&- {#, ^!<#P#-#- <&""&,�-� $J,*&,<&$

#_#-� ^!,_!$*! #P! �&<PJ- "#<&-�-� ]! ^!<#"!,#-# �&%<&"&<&$ #_#- ^�-/!,<#+*#

(1200)64. �J '&,!$!* PJ"*&-�- �&<PJ-WJ <!"#$"#%# /�-!<#-/! \!*'!**#%#-# ^�P*!,#,

(1194)65. �&<PJ-W/&$# *#[&,!*^!<#"!,#-!P&"/�,&-{J/G-&-<&<allara el koydu ve

P&'#~"!,#-#-{#,$�P<�-�tutsak&"&,&${#,$�P<�-�/&/!-#Q!&**�. �&-"&,�-�$J,*&,&{#"!-

{&Q� tâcirler bu durumu Bizans imparatoruna +#$��!* !**#"!,P! /! {#, PG-J_

&"&<&/�"&,�

�J"*&- ��� ;$-!//#- �;"!�<&-+&'W�- �&,&/!-#QW"! �&$�-/&- #"gilenmesi de

bu döneme ,&P*"&<&$*&/�,� �;-$; �!-!]#Q"#"!,#- ]! &,$&P�-/&- �!-!/#$"#"!,#- {J

/!-#Q#- $JQ!� ]! ^;-!� P&'#""!,#-! �!,"!+#~ $G"G-#"!, $J,<&"&,��"& *#[&,!* �!-# {#,

[&-"�"�$ $&Q&-<�+*�66� ��,�[& JP�& *G~,&$"&,�-�- ^;-!�#-/! ��~_&$"&,�- G,*&�&

_�$�+�� �&,&/!-#Q ]! �G"^& '&]Q&P�-�- �&"*�$ ;"$!"!,#�"! !P$# {&%"&-*�P�-� JQJ-

süreden b!,#[&-"�*J*J�G,/J��&,&/!-#QW#-^;-!�$���"&,�-/&*JQ"&-<�+{&"�$*,&\#%#�

/&'&^!-#+�"_;/!/!$;,$*#[&,!*#]&,/�67.

���� �"!�#GPWJ- *;[[&,�- <&"�-& !" $G�<& G"&��-� �G-�&"� tâcirlerden haber

&"&- ��� ;$-!//#- �;"!�<&-+&'� #<~&,&*G,& {#, !"_# ^�-/!,!,!$ <&""&,� ^!,#

]!,<!P#-# ]! !P#,"!,# P!,{!P* {�,&$<&P�-� istedi. �!"_J$"J PJ"*&-"&,�-�- &P$!,}

hareketleri ticarî siyasetlerinin bir sonucu olarak *![!""# !*<#+*#,� III. Alexios bunu

çok iyi bilmekteydi. Zira I. ���&P!//#- �!�';P,!]W! $&,+� /& {!-Q!, {#, ^#,#+#</!

{J"J-<J+�G-�&-P*&-{J"&,&P�-/&*#[&,!*�&~&-$!,]&-"&,&P&"/�,<�+]!�!�';P,!]�

�&*��-&/G"JW/&{&Q�\!*#'"!,!^#,#+<#+*#��!-Q!,{#,/J,J<"&$&,+�"&+<&$#P*!meyen

#<~&,&*G,� PG,J<"J"J%J *&<&<!- �G-P*&-*#- �,&-$G~J"GPW& �;$"!�!,!$ {&,�+

*!$"#\#-#$&{J"!*<#+*#,��J&-*"&+<&�&^�,!��#Q&-P��""�$]!,^#�/!<!�#$&{J"!**#%#

gibi tâcirlerin<&""&,� #_#- /!|�ggg ^;<;+ =|g <#-!q [!]'!,# tazminat ödemeyi de

kabul et<!$QG,J-/&$&"/�68.

64 O. Turan, Türkiye, 24865 C. Cahen, Anadolu’da Türkler�>`��.�&\!PG%"J�Selçuklu Tarihi, 64.66�!,&\!**#-�J,&-�Türkiye–�%�������$ ,$�'�$ (Selç+,�+���;���6$���.����"�����$ ine), I, Ankara: �����;"*;,�&$&-"�%��&���`ggg�>j>�67 C. Cahen, “Anadolu’da Ticaret”, Cogito, XXIX, 132.68 O. Turan, Türkiye� `j�� �,/G%&- �!,_#"� �5�,$�'� '�*+,�+����’nda Meslekler, Ankara: TTK, 2000, 153.

Page 30: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

29

�J^!"#+<!"!,/!-PG-,&�����"!�#GP�PJ"*&-&{#,PJ#$&P*/;Q!-"!**i. Yakalanan

PJ#$&P*_�-�- #*#,&\� ;Q!,#-! �#Q&-P–�!"_J$"J #"#+$#"!,# *!$,&, {GQJ"/J� mparatorun

�#"&P]!,^#P#-#*G~"&<&�&<!<J,!**#%#�#'&!"Angelos isya-!*<#+�#<~&,&tor onu

<&%"J~!**#$*!-PG-,&/&�J"*&-����;"!�<&-+&'W&P�%�-<�+*��Sultan, Mihael’i teslim

etmedi� �&**& G-J ]!,/#%# $J]]!*"!,"! �!-/!,!P ]&/# ]! G]&"&,�-& istilâ için

^�-/!,<#+*#r. �#'&!"� �!-/!,!P '&]Q&P�-/&$# �#Q&-P +!'#,"!,#-# �&%<&"&/�69. Bu

gaileyi �-"!<!$ <&$P&/��"& �,&-$G~J"GPWJ- �&~*�%� QJ";<"!, #P! '&�"# #"!,#

^#*<#+*#,70.

3. ��G�5�'�!�� �8����Ermenilerle Mücadelesi

�#"#$�& �,<!-# �,!-P"#%#W-#- ';$;</&,� G"&- II Leon (1187–1219)’a, Papa

III. Celestin ve Roma – Germen imparatoru VI. Heinrich’’i-G-&���"&��,&""�$�&[��

giydirildi (1198)� ���"![! ��� �!G-� �#"#$�& �,<!-#"!,#-#- #"$ $,&"� G"/J71. Ermeni

�,&"���&~&"�$��#Q&-P]!�],J~&#"!#"#+$#"!,#-##"!,"!*!,!${�"^!/!etkili bir konuma

geldi.

_<;[&/!"!"!,#]!Bizans’laJ%,&+�"<&P�-�\�,P&*G"arak gören Ermeni $,&"� II.

Leon, �G,GP /&%"&,�-/&- '&,!$!* !/!,!$ �,!%"# ]! �&�P!,#W�! $&/&, �!"_J$"J

*G~,&$"&,�-& P&"/�,/�72. �,&" �!G-� {J {�"^!/! �!"_J$"J <!"#$"!,#-! $&,+� �-!<li

{&+&,�"&, !"/! !**#� ��P&$# II. ��"�_ �,P"&-� Ermeni"!,! $&,+� ^;-!� 'J/J*"&,�-/&

�,!%"# =�,&$"#�!qW�! �!-[!,+&'W�� �#%/!W�! �#Q&<!//#- �,^J-+&'W�� �"{#P*&-W& /&

Mugiseddin �J%,J"+&'W� <!"#$ G"&,&$ *&�#- !*<#+*#� �&$&* bu melikler Bizans

P�-�,�-/&$#"!,#- &$P#-! �,<!-#"!,! $&,+� {&+&,�P�Q G"/Jlar. �,<!-#"!, �G,GP"&,�-

kuzeyine g!_!,!$�,!%"#]!�&�P!,#[#]&,"ar�-/&{&Q�$&"!"!,#&"/�lar.

Sultan II. �;"!�<&-+&' '&,!$!*! ^!_!,!$ �,<!-#"!,# �G,GP"&,�- ^;-!�#-!

sürdü ve Adana’ya kadar ilerleyerek Leon’u yendi (1199). Osman Turan, Ermeni

<;!""#\#�!<~&/W/&-&$*&,/�%�{#, {#"^# #"! ;$-!//#-�;"!�<&-+&'W�-{J '&,!$!*#,

69 Yusuf Ayönü, “Selçuklu–�#Q&-P"#+$#"!,#��Türkler, VI, 2002, 607.70 O. Turan, Türkiye, 24871 M. Ersan, “Selçuklu–�,<!-# "#+$#"!,#�� Türkler, VI, Ankara, Yeni Türkiye Yay., 2002, 639; D. �][�G%"J����>�?`�72 Ali Sevim, Genel Çizgileriyle Selçuklu–��!'�$���$ ,$�'�$, Ankara: TTK, 1983, 33.

Page 31: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

30

�&<~,G- {�"^!P# ={J^;-$; �&,PJPWJ- $JQ!�#-/! �&<,J-q ~,!-P# �,<!-# �+#- #"!

{#,"#$*!�&~*�%� #'*#<&"#;Q!,#-/!/J,J,73. Ali Sevim]!�,/G%&-�!,_#"/!PJ"*&-�-�

�+#- #"!{#,"#$*!'&,!$!*!**#%#-#{!"#,*<#+*#,74. Nitekim II.�!G-�����;"!�<&-+&'W�-

ölümünden sonra bu prensten intikam&"<&$#_#-'&,!$!*!^!_<#+*#,�

Bu sefer sonunda Ermeni"!, *!$,&, ]&PP&" '&"! ^!*#,#"<#+ G"/J (1199)75.

�,<!-#$,&""&,��&,�<&P�,/&-\&Q"&�;,$#�!�!"_J$"J"&,�-&{&%"�$&"/�"&,76. Selçuklu

PJ"*&-�-�- &/�-�- {J"J-/J%J P#$$!"!, $!P*#"!,77. �!"_J$"J"&, $&,+�P�-/& {GQ^J-&

J%,&�&- �,<!-# $,&"� II. Leon� !"! ^!_#,/#%# <!$*J~"&,/&- PG-,& �-*&$�& �&_"�

�G-*"J%JW-J-��!"_J$"J"&,"&#**#\&$�&~*�%�-�&-"&��-[&��-*&$�&;Q!,#-!�;,;<;+*;,�

Papa bu duruma müdaha"! !*<#+� ��,#P*#�&-"&, &,&P�-/& {&+"&<&P� <J'*!<!" {#,

<;[&/!"!�#�-"!<#+*#,�

4. ��G�5�'�!�� �8����Malatya Seferi ( Temmuz 1201)

Eyyûbîler#- /!P*!%#�"! direnmeye devem eden Malatya meliki Muizeddin

�&�P!,+&'W� [!Q&"&-/�,<&$ #P*!�!- �J"*&- �;"!�<&-+&'� Malatya üzerine yürüdü.

Kayser+&'W�- Eyyûbî"!,"! #"#+$#P#� �J*{!//#- �!"#$+&'W�- {&{&P� ��� ��"�_ �,P"&-W�

{&P$� &"*�-/& *J*tJ%J /�-!<! /&�&-�,� �J*{!//#- �!"#$+&'� �&�P!,#W�# &"<&/&-

!]]!"�J#Q!//#-�&�P!,+&'W�*!P"#<!QG,"&/�%�-/&�&�P!,+&'�Salâhaddin Eyyûbî’ye

{&+]J,&,&$ $&,/!+#-! $&,+� �&,/�< *&"!{#-/! {J"J-<J+*J =>>?>q� �&"&*�& <!"#$#-!

itibar gösteren Salâhaddin Eyyûbî, Melik ÂdilW#-$�Q�G"&-�!%!-#-#G-&]!,<#+�G-J

�J*{!//#- �!"#$+&'W�- {&P$�P�-/&- $J,*&,<�+*�,. II. ;$-!//#- �;"!�<&-+&' 1200

Hazi,&-�’nda �&"&*�&W��$J+&**�]!birkaç gün muhasara ettikten sonra ele geçirdi78.

Muizeddin�&�P!,+&'$&_&,&$$&��-~!/!,#Melik ÂdilW#-�&-�-&P�%�-/��Melik Âdil

onu Edessa (Urfa)’da ikâmet ettirdi79. �;"!�<&-+&'$&,/!+#�J^#P!//#-�J%,J"+&'W�

Malatya’ya melik tayin etti.

73 O. Turan, Türkiye, 249–5074 A. Sevim, Selçuklu–��!'�$���$ ,$�'�$�������!,_#"���;,$#�!�!"_J$"J"&,���Türkler, VI, 513.75 E. Uyumaz, “Kronoloji”, Cogito, XXIX, 174.76 O. Turan, Türkiye, 25177 M. Ersan, “Selçuklu–�,<!-#"#+$#"!,#”, Türkler, VI, 639.78{-;W"-Esîr, XII, 146–147.79 Ebû’l-Ferec, II, 474.

Page 32: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

31

�;,$#�!�!"_J$"J"&,�-�-P�-�,"&,�*!$,&,��,&*�,<&%���,!"!,#-! kadar dayan/��

Böylece Ankara meliki Muhyiddin �!PJ/WJ- !"#-/! {J"J-&- {�"^! /�+�-/& ��"�_

�,P"&-Q&<&-�-/&$#'J/J*"&,&J"&+�"<�+G"/J80.

�,Q#-[&-';$;</&,��!-^;[!$G%"J�!',&<+&'=1168–1225q�$&��-~!/!,#���

��"�_ �,P"&-W& G"/J%J ^#{# II. Rükn!//#- �;"!�<&-+&'W& *�{# G"/J ]! �;,[#P*&-

P!\!,#-!$&*�"/�81���-�'&-!/&-/&-�#],#%#<!"#$#�J,&-+&'/& tâbiyetini muhafaza

etti. Sultan Süleyman+&' bu seferinde Harput’ta hüküm süren ArtJ$"J'&-!/&-�-a da

hâkimiyetini kabul ettirdi. Artuklu Kara Arsl&-W�- G%"J <&/!//#- �";-[! �!,#-!

geçen Nizameddin, Diyarbekir (Âmid)’de bulunan amcazadesi Nasreddin Mahmud’a

$&,+� <!<"!$!*#-# $G,J�&{#"<!$ #_#- �J"*&- �;"!�<&-W�- ]! /&'& PG-ra da I.

���&P!//#-�!�';P,!]W#-'#<&�!P#-!^#,<#+*#,��JP&�!/!�,*J$"J"&,�-{J$G"J/&'&

JQJ-�&+&�&{#"<#+tir82.

5. Saltuklular ve Erzurum

a. Erzurum’un Ticarî Önemi

Saltuklular, 1071–1202 &,&P�-/& �,QJ,J< <!,$!Q"#� Bayburt, Avnik,

Koçmaz, �&P#-"!,� �!,[&-� P~#,� �"*J� �G,*J<� �#[#-^!,/� ]! [#]&,�-/& ';$;<

P;,<;+83, a�-� Q&<&-/& �-&/G"JW/& $J,J"&- #"$ �;,$ /!]"!*#/#,� Bu devletin

kurucusu olan Ebû’l-�&P�< �&"*J$� �&"&Q^#,* �&]&+� =>g�>qW-�- $&Q&-�"<&P�-/&

önemli rol oynayan komutanlardan biridir. Büyük Selçuklu sult&-� �"~ �,P"&-

(1064–1072), �-&/G"JW-J- �;,$"!+<!P#-/! ~&�� G"&- Ebû’l-�&P�< Saltuk’a bu

{�"^!�#]!,&P!* �G"J�"& _G[J$"&,�-&/& #-*#$&" !*<!$ ;Q!,! iktâ !*<#+*#,84. Saltuklu

'&-!/&-� {&+"&-^�_*& �;�;$ �!"_J$"J"&,&� PG-,& /& P�,&P��"& �Q!,{&�[&-

atabeylerine, Irak �!"_J$"J"&,�-& ve nihayet�;,$#�!�!"_J$"J"&,�-&*�{#G"<J+tur.

80 A. Sevim–E. Merçil, 450.81 Ali Öngül, “Mengücekler”, Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 483.82 O. Turan, Türkiye, 252.83�!'<!*�!$!,� ��-&/G"JW-J-�;,$�&*&-��&"#-!�!lmesi”, Türkler, VI, Ankara, Yeni Türkiye Yay., 2002, 273.84���"~*!$#-���;,$#�!�!"_J$"J"&,��� �6��, VIII, 157.

Page 33: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

32

Erzurum (Saltuk-"#q P*,&*!�#$&_�/&-�-!<"#{#,$G-J<&P&'#~*#� Saltuklular,

/G%J/&�;,[;"!,!�$JQ!�/! J<"&,&$&,+��-&/G"JW�J$G,J/J$"&,�^#{#�-!<"#^�_

]! *#[&,!*�G""&,�-�/&&_�$ *J*J�G,"&,/���&~�"&- #<&,_&"�+<&"&,��"&<;P*&'$!<{#,

mevki haline gelen Erzurum, ticaret P&�!P#-/! Q!-^#-"!+<#+� #$*#P&/} &_�/&- '&�"#

<;,!\\!' {#, +!'#, '&"#-! ^!"<#+*#� ��"^! �$/!-#Q "#<&-"&,�-/&- ]! �J,#�!W/!-

hareket edip Konya, Kayseri, Sivas ve E,Q#-[&-�G"J�"&�Q!,{&�[&-W&�,&-W&^#/!-

]!�&�;,$#P*&-W/&-�,QJ,J<W&^!"#~&�-��G"/&-�$/!-#Q]!�&�,&{QG-"#<&-"&,�-&

J"&+&- {;�;$ {#, $!,]&- �G"J-J- ^;Q!,^�'�-/& {J"J-/J%J #_#- *#[&,} '&�&* _G$

[&-"��/����,�[&P&'#~G"/J%J^!-#+G*"&$"&,��"&Q!-^#-{#,'&�]&-[�"�$~G*&-P#�!"#-!

sahipti85. ;$-!//#-�;"!�<&-+&'�{JP!{!~"!,"!�G%J�-&/G"JW�&�&��"<&$#P*!/#%#

gibi, burada �;,${#,"#%#-#*!P#P!*<!�#&<&_"��G,/J�

b. Saltuklulara Son Verilmesi (1202)

II. Rükneddin �;"!�<&-+&'� ;"$!P#-#- ^;]!n"#%#-# P&%"&<&"��/�� �&*!-

�;,[;"!,! $&,+� PJ"*&-/&- {&+$& $&,+� $G�&{#"![!$ {#, $J]]!* /! <!][J* /!%#"/#�

"/!-#Q]!G%J""&,�-�-�";<;#"!d!]"!*#G,*&/&-$&"$<�+=>>?jq,&-$&,�+�$"�$ #_#-!

/;+<;+*;� ��� ��$<!-W#- �";<;-/!- PG-,& �'"&*+&'"&, ^;[;-; �#*#,<#+*#�

Me���\�,#$}- ��,!P#-# !"! ^!_#,<#+ G"&- ����{}"!, /! �;,[;"!,! $&,+� {#, +!�

�&~&<��G,"&,/�� �;"!�<&-+&'� �;,[;"!,# <&%"J~ !/!,!$ �G%J �-&/G"JW�J

'�$#<#�!*#&"*�-&&"&[&%�^#{#����{}"!,#-{�"^!/!$#!<!""!,#-#^!,_!$"!+*#,<!"!,#-!

#Q#- ]!,<!<#+ G"&[&$*�� ��,�[&� *#[&,!*� $;"*;, ]! ^�_"!, {&$�<�-/&- '&�&*} �-!<!

P&'#~ G"&- �Q!,{&�[&- �G"J /& !P$#P# ^#{# !<-#�!*"# '&"! ^!*#,#"<#+ G"&[&$*�86.

�&,~J*W*& �,*J$"J"&,� #*&&* &"*�-& &"&- PJ"*&- �,Q#-[&-W& G,&/& /& �#]&PW& ^#/!,!$

{;�;$ '&Q�,"�$"&, �&~*�� �J"*&- �;"!�<&-� �G%J �-&/G"JW/&$# �;,$

';$;</&,"&,�-/&-/&#P*#\&/!!*<!$#P*#�G,/J��,Q#-[&-<!"#$#�!',&<+&'W�-/!P*!%#

&"�-/�$*&-PG-,& Selçuklu ordusu Erzurum’a yöneldi. �&$P&*�&"*J$"J';$;</&,�-�-

/&/!P*!%#-#&"<&$*��Fakat PJ"*&-�-davetine icabette tereddütlü veya kusurlu görülen

�&"*J$"J ';$;</&,� �"�!//#- �!"#$+&' =1201–1202)� ;$-!//#- �;"!�<&-+&'W�

85���"~*!$#-���;,$#�!�!"_J$"J"&,��� �6��, VIII, 167–169.86 F. Sümer, Türk Beylikleri, 37–38.

Page 34: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

33

$&,+�"&<&�& _�$*�%�-/& �&$&"&-&,&$ '&~P!/#"/#87� ���"![! {;*;- �&"*J$"J *G~,&$"&,�

�;,$#�! �!"_J$"J �!]"!*# P�-�,"&,� #_#-! /&'#" !/#"!,!$ {J &#"!-#- {J,&/&$#

hâkimiyetine son verildi (1202)88. Çünkü PJ"*&- P&]&+ '&Q�,"�%� �&~<&"&,� #_#-

Mugised/#-�J%,J"+&']!�,Q#-[&-<!"#$#�!',&<+&'W&'&{!,^�-/!,/#%#-/!{J#$#

<!"#$_G$&[!"!{#,+!$#"/!'&,!$!*!^!_<!"!,#-!,&%<!-�"�!//#-�!"#$+&' oldukça

~&P#\/&],&-<�+*�89. Ebû’l-Ferec, çok eski bir aileye mensup olan ve uzun zamandan

beri Erzurum’/& ';$;< P;,!- {J �&"*J$"J ';$;</&,�-�- *!]&QJ #_#-/! �J"*&-

;$-!//#- �;"!�<&-+&'W� $&,+�"&<&P�-& ,&%<!- *J*J$"&-/�%�-�� '&~P! &*�"/�%�-� ]!

+!',#-#-!"#-/!-&"�-/�%�-��&Q&,90.

1202’de Erzurum’u alarak Saltuklu Devleti’ne son veren Sultan Rükneddin

Süleyman, Erzurum’u, Malatya’ya $&,+�"�$ G"&,&$ $&,/!+# �!"#$ �J^#P!//#-

�J%,J"+&'W& ]!,/#� �J%,J"+&' '&-!/&-� {J {�"^!�# Alâeddin Keykubat dönemine

$&/&, #/&,! !**#� �J,&�� �;,[;"!,den ]! �,&{QG- J<"&,�-dan uzun süre korudu.

Hatta zaman zaman Gürcülere ka,+�Q&\!,"!,$&Q&-/�91.�&"*J$'&-!/&-�-�-$&"�-*�"&,�

{#,P;,!/&'&�&P#-"!,]!�!<#+$!Q!$W*!';$;<P;,<;+*;,92.

�,QJ,J<WJ-#"'&$��"&{#,"#$*!�;,[;"!,"!�;,$#�!�!"_J$"J"&,�$G<+J oldu.

6. Gürcülerle Mücadele

a. Gürcistan Seferlerinin Sebepleri

�J"*&-�{JP!\!,!_�$<&�&QG,"&�&-�-!<"# {#, P!{!~$JQ!�/!$#��~_&$"&,"&

#**#\&$ !/!- �;,[;"!,#-� �G%J �-&/G"JW/&$# G*G,#*! {G+"J%J-/&- #P*#\&/! !*<!�!

_&"�+<&"&,��/�� �#*!$#< �;,[; $,&"#_!P# Thamara (1184–1211) ��~_&$ '&-� �!]#-_

#"!{#,"!+!,!$�#\"#s��&,&&%&_��;,-!',# istikametinde ilerleyen bir ordu gönderdi.

87 {-;W"-Esîr, XII, 147; Ali Öngül, “Saltuklular”, Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002,464.88 A. Sevim–E. Merçil, 450; E. Uyumaz, “Kronoloji”, Cogito, XXIX, 174.89 O. Turan, Türkiye, 256.90 Ebû’l-Ferec, II, 474.91 O. Turan, Türkiye, 253–25492"'&-�,/!<���G%J�-&/G"J�;,$�!]"!*"!,#��Türkler, VI, 406.

Page 35: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

34

�J]#- +!',#-# #+^&" !**# ]! '&"$�-� $&*"!**#93. Bu istilâ faaliyeti Ahlat ve Erzurum’a

$&/&, #"!,"!<#+*#� ��-!<#- �&"*J$"J ';$;</&,� �&P,!//#- �J'&<<!/ ]! #$# G%"J

+!',# [&- P#~!,�-! <J'&\&Q& !*<#+*#� �J �-# ^!"!- *!'"#$! $&,+�P�-/& {&+&,�"� G"&-

�&"*J$"J"&,� $,&"#_!-#- $G[&P� �&]#/ $J<&-/&P�-/&$# �;,[;"!,# �&"*J$-"#W-# *!,$!

<![{J, !*<#+"!,/#,� �;*;- {J-"&,& ,&%<!- �,QJ,J< #_#- *!'"#ke hâlen devam

!*<!$*!�/#� �;-$; �,QJ,J<W/& {&+&,�P�Q G"&- �;,[;"!,� �&,PW& ��-!"<#+ �;,$"!,#

+!',# {G+&"*<&�& ]! ^�_ !*<!�! QG,"&<�+"&,/�� �&,PW�- {J +!$#"/! /;+<!P# �;,$

*G~"J<J-/& {;�;$ {#, ;Q;-*;�! P!{!~ G"/J� �,&"#_! �'&<&,&� �&,PW�- ��-!*#<#-#

Gürcü $G<J*&-��]&-!W�!*!P"#<!**#�

Gürcistan Seferi’nin siyasî, ekonomik ]! /#-} P!{!~"!,# �&-�-/& '#PP} bir

sebebi /! ]&,/�,� �;"!�<&-+&'� ��� ��"�_ �,P"&-W�- G- {#, G%"J &,&P�-/& $#+#"#$

��-;-/!-{&Q��Q!""#$"!,##"!{#,"#$*!\#Q#$î^;Q!""#%##"!/!temâyüz !*<#+*#��;,[#P*&-

kraliçesi Thamara���"�_�,P"&-W�-G%J""&,�&,&P�-/&-$!-/#P#-!{#,$G[&{J"<&$]!

ülkesinin istikbalini *!<#-&*&"*�-&&"<&$#P*!<#+*#�

�!"_J$"J ;"$!P#-! {&Q� ,!PP&<"&, =-&$$&+q göndererek +!'Q�/!"!,#-

,!P#<"!,#-#�&~*�,**���J,!P#<"!,!{&$&,&$�;"!�<&-+&'W�{!%!-!-�,&"#_! Thamara,

II. ��"�_�,P"&-W&�Âlemin��3�� � �� ���'�����+%��%��������� ��������/#�!{&+"&�&-

bir <!$*J~ �&Q/�94. �'&<&,&W-�- elçileri, kraliçenin �;"!�<&-+&' #"! !]"!-mek ve

*G~,&$"&,�-� �!"_J$"J *G~,&$"&,�-& $&*<&$ #P*!/#%#-# {#"/#,/#%#� memleketinin

Q!-^#-"#$"!,#-/!- ]! $!-/# #'*#+&<�-/&- {&'P!tti%#, /#- &�,�"�%�-& ,&%<!- '&"$�-�-

PJ"*&-�- !<,#-! ^#,<!$*! #P*!$"# G"/J%J-J {!"#,**#%# {J <!$*J~"& ^!"/#"!,� ��,�[&

türlü hediyeler sundular. �!"#$ �;"!�<&-+&'W�n güzel ahlâ$� ]! '&P"!*"!,#-#

duydu$"&,�-�� ülkelerine {��"! {#, ';$;</&,�- "���$ G"/J%J-J ilettiler95.

�;"!�<&-+&'W�-� $,&"#_!-#- /!/!P# G"&- �&]J/ =�&]#/qW#- '&-!/&-�-� #'�&

!/![!%#-/!-!<#-G"/J$"&,�-�#\&/!!**#"!,96.

�;"!�<&-+&', teklifi duyunca çok hiddetlendi. B&{&P�-& {#, $�\#, $&/�-�-

#+]!P#-! ]! /;-�& '!]!P#-! $&~�"�~ ��,#P*#�&- /#�&,�-& ^#/!<!�![!%#-#� &-[&$�

93 O. Turan, "4+����;"�+, 103.94�!$*J~'&$$�-/&&�,�-*�"�{#"^##_#-{&$�-�Q�{-�}{}����?–91.95 O. Turan, Türkiye, 254.96 Gürsoy Solmaz, <�%�*�4�;�� ���+�+!–Kars Kaleleri� �,QJ,J<� �� �� �;,$#�&* �,&+*�,<&"&,�Enst. Yay., 2000, 60.

Page 36: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

35

PJ"*&-�- �&,/�<� ]! \!,<&-��"& G,&�& $#"#P! ]! <&-&P*�,"&,� ��$�~ �!,#-! [&<#�

medrese; çan yerine ezan sesini yerle+*#,<!$#_#-^#/!{#"![!%#-#&,Qetti��J"*&-��"�_

�,P"&-� G%"J-J- {J �&$"&+�<�-� *&$/#,"! $&,+�"&/�97. �J #Q/#]&[�- ^!,_!$"!+<!<!P#

-!*#[!P#-/!&�-�*!$"#\#-�,QJ,J<';$;</&,�QQ!//#-�&"*J$=1145–1174)’un torunu

�JQ&\\!,!//#-W! �&~�"/�%�-� ^�,;�G,JQ� �JQ&\\!,!//#-W#-� {&{&P�-�- !-/#+!"!,#-e

,&%<!- *!$"#\# $&{J" !**#%# ]! Gürcistan’a gitti%#-# &-"��G,JQ� Muzaffereddin’in,

�'&<&,&W-�- &#"!P#-/!- {#,#�"! ]!�& {#, [&,#�! #"! !]"!-/#,#"<#+ G"<&P�

muhtemeldir98.

�P<&-�J,&-#P!�JQ&\\!,!//#-W#-�;,[#P*&-*&'*�-�-[&Q#{!P##"!P"�<#�!*W#

terk etti%#-# *!�#* !*<!$"! {#,"#$*! +!'Q�/! #"! $,&"#_! &,&P�-/& {#, !]"#"#%#-

^!,_!$"!+*#%#-# #"!,# P;,<!$*!/#,� Nitekim Kraliçe Thamara ile Muzaffereddin’in

$�Q"&,� G"&- �;,[#P*&- $,&"#_!P# GPJ/&- =>``�–1247), Erzurum meliki Selçuklu

�J^#P!//#-�J%,J"+&'W�- G%"J #"!/#-/!%#+*#,!,!$ !]"!-<#+]!{J G"&� G/�-!</!

{;�;$�&-$�J�&-/�,<�+*�99.

�JQ&\\!,!//#-W#-�,QJ,J<W&/�-;+;-;#P!�'&<&,&W-�-$G[&P�-/&-P�$�"&,&$

G-J {�,&$<&P� ]! �&]#/ #P<#-/! {#,# #"! !]"!-<!P# -!*#[!P#-/! +!'Q�/!-#-

<!<"!$!*#-!^�-/!,#"<!P#+!$"#nde izah etmektedir100.

�JG"&�/&�;"!�<&-+&'W&�&~�"&-*!$"#\#-^!,_!$G"/J%J-JG,*&�&$G�J�G,�

Zira teklifin daha önce kudretli bir hükümdar olan II. ��"�_�,P"&-W�-G%"J-&�&~�"<�+

G"<&P� *&{##/#,��&*!-�'&<&,&W-�- #"$!]"#"#%#/!{!-Q!,{#,+!$#"/!^!,_!$"!+<#+*#�

��-/!,#"!- {#, !"_#-#- ^!*#,/#%# Rus prensi ile evlenen $,&"#_!� �&~*�%� \!-&

/&],&-�+"&,P!{!{#�"!$G[&P�-�P;,^;-!^�-/!,<#+*i101.

97 ���"~*!$#-���;,$#�!�!"_J$"J"&,��� �6��, VIII, 261.98 A. Öngül, “Saltuklular”, Türkler, VI, 465; �J G"&� '&$$�-/& &�,�-*�"� {#"^# #_#- {&$�-�Q� �&,#!Felicite Brosset, Gürcistan Tarihi� &�.,$� ��4���;��� ����� ������� ��;��/, Çev: Hrant D. Andreasyan, Ankara: TTK, 2003, 372–373.99 O. Turan, Türkiye, 255–256.100 O. Turan, "4u Anadolu, 19–20.101 M. F. Brosset, Gürcistan Tarihi, 370–371, 374–376.

Page 37: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

36

b. Gürcistan Seferi Y'��$~$�#'�;��Y� ��(23–31 Temmuz 1202)

��� ;$-!//#-�;"!�<&-+&'W�-/G%J/&$#\&&"#�!*"!,#-#-&P�" P!{!{#]!'!/!\#

Gürcistan üzerine yürümekti. II. ;$-!//#-�;"!�<&-+&'� önceleri seferi gizli tutup

P&]&+ -#�!*#-# {!""# !*<!/!- $,&"#_!�! {&Q� !"_#"!, ^�-/!,/#�P! /! {J {�"^!�#

*&-�<&�& ��-!"#$ {#, *&$*#$*#� �J"*&- �;"!�<&-+&'� `g�ggg $#+#/!n <;*!+!$$#" bir

G,/J G"J+*J,du102. �,/JPJ #_#-/! {J"J-&- ;[,!*"# &P$!,"!, �/!/#%# <&&+� #$# $&*�-&

_�$&,/���J;[,!*"#&P$!,"!,&,&P�-/&��,#P*#�&-&P$!,"!,#-/!{J"J-J�G,G"<&P��;$P!$

{#, G"&P�"�$*�,103. Y&-�-/& $&,/!+# Elbistan meliki Mugiseddin �J%,J"+&' G"/J%J

halde Erzincan’a geldi. Erzincan meliki Fahreddin �!',&<+&'�PJ"*&-�#�#{#,+!$#"/!

&%�,"&/�� �,&/&- �,QJ,J<W& /G%,J #"!,"!/#� �,QJ,J< hâkimi Melik Alâeddin

�&"*J$}W�! '&Q�,"�$ �&~<&P� 'JPJPJ-/& \!,<&- ^�-/!,di. Fakat Melik Alâeddin bir

'&Q�,"�$ �&~<&<�+*�� �J /J,J< PJ"*&-� '#//!*"!-/#,/#� �-J ^�,!]/!- &"&,&$

Erzurum’un yönetimini Mugiseddin�J%,J"+&'W&{�,&$*�104.�!'#,`���"�J%,J"+&']!

G%"J�#'&-+&'W�-��-!*#<#-/!$&"<�+>`�gW/&�!"_J$"J;"$!P#-!$&*�"<�+*�,105.

�;"!�<&-+&'�Artuklu, Saltuklu ve Türkmen kuvvetleri-#/!�&-�-&&"&,&$106

Erzurum’dan hareket etti.�;,[#P*&-W&/G%,J'&,!$!*!**#��J�;,$#�!�!"_J$"J"&,�-�-

$!-/#[G%,&\�&"&,�/�+�-&düzenledikleri ilk askerî operasyondur ve siyasî güçlerinin

P!]#�!P#-#^�P*!,<!P#{&$�<�-/&-/&&-"&<"�/�,107.

Sultan Gürcü kraliçesi Thamara’ya çok sert bir mektup gönderdi. Gururlu

ifadelerle dolu bu mektup/#-} {&Q�<G*#\"!, #'*#]&!/#�G,]!{#,;"*#<&*G< -#*!"#%#

*&+��G,/J� ��-/!,#"!- �!"_J$"J !"_#P# �5���� ���� (�� � ���� )������ ������� ����

������ ��� ������ �ecek, ak� � ��� ��� ���� ��� ��� ����������” deyince {&+$G<J*&-

�&$&,#&W-�- !"_#�# *G$&*"&<&P�-& P!{!~ G"<J+*J� �&$&,#&W-�- !"_#�! �5���� ��( �

102 O. Turan, Türkiye, 257.103 ���J,&-���>�`�104{-�}{}���?��105 G. Solmaz, 20.106 A. Sevim–E. Merçil, 450107��,/!m “Fetih Metodu”, �G���+.������.��'�*+,�+��5�%5��Y'��';'�$�'%$��"�#�'.$�6$�;$�$�'�$, I, 205.

Page 38: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

37

���������� )���� � � � ������ ��3���� ������ ��� ��� �%��������� ��������� ��� � �” 108

/!/#%#,#]âyet edilir.

Durumun çok [#//# G"/J%J-J &-"&�&- Thamara, memleketinin bütün

asker"!,#-#-*G~"&-<&P�-�!<,!**#���~_&$"&,"&#**#\&$�&parak güçlü bir duruma geldi

ve �,QJ,J<W&$&/&,JQ&-&-&$�-"&,�&~*�109. Esasen Gürcü –��~_&$#**#\&$"&,��;,[;

$,&"� �&^,&*"� �&]#/ =>g��–1125) zam&-�-/&$# >>g?–>>>g ��""&,�-& $&/&,

/&�&-<&$*&/�,��'&<&,&]!��~_&${&+{J%J-J-$&,/!+#�!]#-_#/&,!P#-/!{J#**#\&$

&P$!,} ]! P#�&P} &"&-/& !- ~&,"&$ /�-!<#-# �&+&/�110. Javahet’de bulunan Meryem

Kilisesi’ne giden kraliçe, â�#-! $&*�"&,&$ /J&"&,/& {J"J-/J� Gürcü ordusu

{&+$J<&-/&- �&$&,#& #"! �&"]& ]! ]&-! ^#{# <!+'J, $G<J*&-"&,"& �&,P [#]&,�-&

geldi. Thamara burada, ;$-!//#- �;"!�<&-+&'W& [!]&{} <!$*J{J-J �&Q&,&$

�&-�-/& {J"J-/J,/J%J �!"_J$"J !"_#"!,#-! ]!,/#111. �'&<&,&W-�- [!]&{} <!$*J{J

/&'& �J<J+&$ G"<&$"& {#,"#$*! #%-!"!�#[# /G$J-/J,<&"&,"& {!Q!-<#+*#: “Ey

D%��� �X� 0���&��� ����� ��� �%�������� ��� +�����&�� � ���� � �� ������� �(��

%� �� ����������� �)���� � ������� ��� ���� ���������� ������ ��� ����� 0���&���

mahkûm� ����� � ������������� alâmetini gördüm. Alla&��� ����� ������� ��� ��

������ �� � ����� ����� ����3����� ���� � � � � � � ����� � � �[� Sen para kuvveti ile

��������� �������� ���� ���� ��� ���� �� � ��� ��� �������� � �� miktar���� �� �� ���-i

�������0���&�� !������"� ��� ��� ��������� ��� � �� ��� � ����%��� ���um. Mektubuna

gö�����������&������������ � ��)��� ���������������������� �� ( ���� �����������

������� ( ����� �����N�� ���� ��Alla&��� �ade ve adaleti tecelli edecek ve bir daha

0���&��� ����� ��� ��� ������������ )��������� ��� /��� ��������� ��� �� ���k

��������������������� � � � � ����� �)��� ������� � ��� � � � ��������0������� ��

���������������������������� �� �.”112

�,QJ,J<W/&- _�$*�$*&- PG-,& �G%&-"� �&%"&,�W-& /G%,J #"!,"!�!,!$ Pasinler

]!�&,�$&<�+istikametinde yoluna devam eden II. Süleyman+&'� Micingerd[#]&,�-da

108 O. Turan, Türkiye, 257.109 G. Solmaz, 59.110 {,&'#< �&\!PG%"J� Tük Millî Kültürü� P*&-{J"� �G%&Q#_# �&��� >??|� >�?-180; Fahrettin ��,Q�G%"J��+,���–Kür ve Çoruh�6"������;�����}*�,���–��,���}*�,����&�G�-G�����G-M. S. VI. ��G/� Y'� "�� ��}*�,���� &����-��@�/� $�'� <�%";",.� ��}*�,���� �%�w',�'�� �5,�!'%$� &����-1578), Ankara: TTK, 1992, 139-141.111 O. Turan, Türkiye, 258.112 O. Turan, Türkiye, 258.

Page 39: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

38

tarihi Erzurum-Kars kervan yolu üzerinde Bolostik113/!-!-$&"!-#-�&$�-"&,�-&geldi

]! G,/J^�'�-� $J,/J� Fakat '&Q�,"�$P�Q {#, &-"&,�-/& �;,[; ordusunun {&P$�-��"&

Selçuklular büyük {#, {GQ^J-& J%,&/�"&,114. �J {&P$�- !P-&P�-/& �&"*J$"J"&,�-

Micingerd kolunun ';$;</&,� G"&- �{� Mansur’un da mülkünü koruyabilmek

<&$P&/��"& /#-/&+"&,� G"&- �!"_J$"J"&,�- /!%#" �;,[;"!,#- �&-�-/& �!, &"/�%�

&-"&+�"��G,115. �!"_J$"JG,/JPJ{GQ^J-J-&,/�-/&*G~&,"&-<&�&_&"�+*��P&/&PJ"*&-�-

çetrini (saltanat +!<P#�!P#-#-P&-[&%�-�q *&+��&- _!*,/&,�- &*� *�$!Q"!/# ]! _!*, �!,!

/;+*;��&-[&%�-�!,!/;+*;%;-;^�,!-�;,$&P$!,"!,#PJ"*&-�-{&+�-&{#,'&"^!"/#%#-#

P&-&,&$ $G,$J�& $&~�"/�"&, ]! �-; &"�-<&Q {#, $&,^&+& �&+&-/�� �!*, $&"/�,�"�~

_&]J+"&, *G~&,"&-<& _&%,�P� �&~*�� �&**& &%�,"�$"&,�-� {�,&$&,&$ _!$#"<!�! _&"�+&-

G,/J�J{#QQ&*�;"!�<&-+&'*G~&,"&<&�&_&"�+*�. Fakat ordu bu $&,^&+&"�$*&- bir türlü

$J,*J"&<&/�� �&{&"&, PG-J_PJQ $&"/�� �!"#$ �&',!//#- �!',&<+&' #"! {#,"#$*! {&Q�

{!�"!,!P#,/;+*;116. Thamara o-J�-[!$#/GP*"J$"&,�-�/&^�Q�-;-/!{J"J-/J,&,&$

$J,*J"J+ &$_&P� $&,+�"�%�-/& P!,{!P* {�,&$�~ �,Q#-[&-W& ^�-/!,/#117. �&]&+�-

$&�{!/#"/#%#-# &-"&�&- PJ"*&- Erzurum’a /G%,J _!$#"<!$ QG,J-/& $&"/� (1202).

�;,[;"!, _G$ P&��/& �;,$ &s$!,# �"/;,<;+ ]! ~!$ _G$ ganimet !"! ^!_#,<#+"!,/#.

�;,[;"!, $&,&,"� {#, +!$#"/! #"!,"!<!�! /!]&< !**#"!,� �&"&Q^#,*W! $&/&, #"!,"!�!,!$

�&- ��"; _!],!P#-/!$# *G~,&$"&,�� �'"&*W�� �,[#+W# �&$�~ ��$*�"&,118. Thamara

/�-!<#-/! �;,[; �&^,&*G%J""&,�-�- 'J/J*"&,� ^;-!�/! �,&PW& (bazen daha da

^;-!�!q� {&*�/& �+&%�-Pasin merkezi Micingerd’e de%#- {;*;- �!-[!��,&-� �#]#-�

Ani� �&,P ]! �"!+^#,* =�"!+$#,*qW! $&/&, JQ&-<�+*�119. Daha güçlü bir konumda

{J"J-<&P�-& ,&%<!- �;"!�<&-+&'� ^J,J,& $&~�"<�+� *!/{#,P#Q /&],&-<�+ ]! {J

�;Q/!-P&]&+�$&�{!*<#+*#,�

113 G. Solmaz, 59–60.114 C. A"~*!$#-� ��;,$#�! �!"_J$"J"&,��� �6��� ����� `@>� �&$$� �J,PJ- ��"/�Q, “Selçuklular (Anadolu Selçuklu Devleti)”, �5�,� 5���.������$%�w��&�"4��?��-Tarih), I, Ankara: Türk Kültürünü &,&+*�,<&�-P*��>??`��&]&+�-�&~�"/�%��!,G"&,&$��&,�$&<�+�&$�-"&,��#\&/!P#-#$J""&-<�+*�,�= 288).115 G. Solmaz, 63.116{-�}{}���?j�117 Y. Yücel–A. Sevim, Türkiye Tarihi, I, 104.118 V. Gordlevski, Anadolu Selçuklu Devleti, 56.119 G. Solmaz, 63.

Page 40: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

39

c. '?'�;'��"���,$��'�$ !'�'�

�J <&%"J{#�!*! ,&%<!- �!"_J$"J"&,�- �-&/G"J hâkimiyeti devam etti.

�;,[;"!, �-&/G"J *G~,&$"&,�-/& '!,'&-^# {#, #"'&$*& {J"J-&<&/�"&,� �J"*&-�-

^;[;-/! /! '!,'&-^# {#, P&,P�"<& G"<&/�� �;,[;"!, �-&/G"JW�& ^#,<! [!P&,etini

&-[&$�J"*&-�;"!�<&-+&'W�-�";<;-/!-PG-,&{J"&{#"<#+"!,/#,�>`g|W/!�&"&Q^#,*�

�,[#+ ]! �&<&--kale’ye kadar ilerleyen Gürcüleri, Erzurum meliki Mugiseddin

�J%,J"+&'��'"&*';$;</&,��!^-*#<;, #"!{#,"#$*!$&,+�"&/�120. Defalarca Gürcülere

$&,+� {&+&,�"&, $&Q&-/�� �J%,J"+&'� �&,PW� ^!,# &"<�+ {#,_G$ !P#, ]! ganimetler ele

geçirdi��JP!\!,"!,!P-&P�-/&<!+'J,�;,[;$G<J*&-�&$&,#&W/&�"/;,;"<;+*;,121.

Eyyûbî';$;</&,�Melik Âdil, Mardin’i $J+&*�-[&Artuklu ';$;</&,� Artuk

Arslan (1200–1239)� �;"!�<&-+&'W& P�%�-&,&$ �&,/�<�-� #P*!/# ]! itaatini bildirdi

(1202). Böylece �;,$#�!�!"_J$"J"&,�-�--;\JQJ{J,&�&$&/&,JQ&-<�+G"/J�

��,�[&� �#�&,{!$#, ]! �&P&-$!�\ =��P--� �!�\&q Artuklu ';$;</&,� II.

Sökmen (1185–1201) de Selçuklu tâbiyetine girdi. �&**& *&'*�-�$&,/!+#�&'<J/W&

{�,&$<&$ #P*!<!�!- ��$<!-, ölmeden evvel, Mahmud’u Harput’a göndererek

JQ&$"&+*�,/� ]! $�Q�-� _G$ P!]/#%# $�"!P# �yaz’a vererek veliaht ilân etti; Sökmen

ölünce Ayaz t&'*& _�$*��P& /& �&'<J/ ]! &/&<"&,� G-J '&~P! &**�"&,122. Sultan

�;"!�<&-+ah� <;/&'&"! !/!,!$ ��&QW� $J,*&,/� ]! <&#�!*#-! &"/�� �J +!$#"/!

Selçuklu hâkimiyet#�&,/#-]!�#�&,{&$�,��,!P#-!$&/&,J"&+*��

�J-/&-{&+$&�&<P&* (Sümeysat) Eyyûbî';$;</&,�Melik Efdal (Afdal) da

Seruç, Necm gibi kalelerini elinden alan &<[&P�Melik Âdil’e ]!$&,/!+#�&"!~!<#,#

Tahir’e kar+� <!<"!$!*#-# $G,J�&{#"<!$ #_#- sultana bir elçi göndererek tâbiyetini

bildirdi (599/1202–1203). Sultan da bunu kabul etti ve Efdal’e tâbiyet alâmeti olarak

hil’at gönderdi. Eyyûbî meliki ülkesinde Sultan Süleyman+&'&/�-&'J*{!G$J*&,&$

~&,&{&P*�,/�123.�!,_#�\/&"W#{&{&P�Salâhaddin Eyyûbî, bu bölgeye zengin Anadolu

*G~,&$"&,�-/& \!*#'"!, �&~<&P� ]! ^!"<!P# <J'*!<!" �&_"� G,/J"&,�-� {J,ada

120 ![!~�&+&���'"&*+&'"&,��Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 487.121 O. Turan, Türkiye, 260.122 �!,'&,/ �&*'� ��,*J$"J �!�"#%#W-#- ��-!*#<#�� Türk Kültürü, XXXVIII/443, Çev: Mehmet �,P&-��-$&,&��;,$�;"*;,;-;�,&+*�,<&�-P*#*;P;�&���`ggg��&Q&,���&QW�-�"/;,;"/;%;-;#\&/!!*<#+*#, (168).123 Ebû’l-Ferec, II, 475.

Page 41: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

40

$&,+�"&<&P� #_# {�,&$<�+*�� �&$&* +#</# �!"#$�\/&"� &<[&P�-/&-$G,J-&{#"<!$ için

�;,$#�!�!"_J$"JPJ"*&-�-&P�%�-<&$QG,J-/&$&"��G,/J124.

Sultan II. �;"!�<&-+&'�$!-/#P#-#!-_G$J%,&+*�,&-]!$&\&P�-�<!+^J"!/!-

�-$&,& <!,$!Q"# G"&,&$ �P$#+!'#,� �G"J� �&-$�,�, Kastamonu ve çevresini elinde

{J"J-/J,&- $&,/!+# Muhyiddin Mesud üzerine yürüdü125. Sultan, Anadolu’nun

{#,"#%#-# P&%"&<&/&- #$#-[# {#, �;,[#P*&- <&[!,&P�-& ^#,<!-#- �#-! $�*; PG-J_"&,

/G%J,&{#"![!%#-# /;+;-;�G,/J� �#[#-^!,/ �&]&+�W-�- #-*#$&<�-� &lmak için de

P&{�,P�Q"&-��G,/J�+*!{J�;Q/!-�-$&,&W-�-&"�-<&P� elzemdi.

Muhyiddin Mesud /&'&�"#^;_"!-<#+*#� ��� ��"�_�,P"&-W�-G%J""&,�&,&P�-/&

�-!<"#{#,�!,!P&'#~G"&-�!PJ/�#�#{#,&P$!,]!#�#{#,#/&,!&/&<��/���J"J-/J%J

{�"^!/!�#Q&-P&"!�'#-!\!*#'"!,#-##"!,"!*<#+��&\,&-{G"J=�&"#\,&-Dadibra)’ya kadar

P�-�,"&,�-� ^!-#+"!*<#+*#� �J +!',# $J+&*<�+� �#Q&-P #<~&,&*G,J-J- �&,/�<&

^�-/!,/#%# &P$!,"!,# ~JPJ�& /;+;,!,!$ !P#, &"<�+ ]! �"/;,*<;+*;� �<#/#-# $!P!-

�&\,&-{G"J '&"$� /& *!P"#< G"<J+*J� �J-J- �&-�-/& �!,# ^!"/#%#-/! �#Q&-P

#<~&,&*G,J-& �&,/�< #_#- �&"$&-"&,’a aske, /! ^�-/!,<#+*#126� ���"![! {J"J-/J%J

{�"^!/! �!,#-# P&%"&<"&+*�,<�+*�� �!, -! $&/&, �!PJ/� {&Q� {!"/!"!,#-# �J"*&-

�;"!�<&-+&'W&*!,$!*<#+#/#�P!/!�-$&,&W/&^;_";{#,/J,J+J]&,/��

�J"*&- �;"!�<&-+&'� �;,[#P*&- P!\!,#-/!- PG-,& siyasî ve askerî {&$�</&n

^;_"!-<#+ G"&- {J $&,/!+#-! $&,+� *!/{#, &"<&$ QG,J-/& G"/J%J-J /;+;-/;�

Ankara’��<J'&P&,&!**#��-$&,&PG-/!,![!$J]]!*"#G"/J%J-/&-/G"&��{J<J'&P&,&

{#, ��"$&/&,/!]&<!**#� �,Q&$]!<;'#<<&*� *;$!-!-Muhyiddin Mesud, sultanla

<;Q&$!,!�! ^#,#+<!$ QG,J-/& $&"/�� �!*#[!/! &-*"&+<& P&%"&-/�� �!PJ/ !"#-/!$#

+!'#,"!,# *!P"#< !/![!$� PJ"*&- /& G-& Jc bölgelerde bir kale verecekti. Rükneddin

�;"!�<&-+&'�$&,/!+#-#]!$&,/!+#-#-#$#G%"J-J{J{�"^!/!-_�$&,**�� Fakat Mesud

�-$&,&W��*!P"#<!**#$*!-PG-,& o%J""&,�#"!{#,"#$*!$!-/#P#-!]!,#"!-$&"!�! giderken

yolda �;"!�<&-+&'W�- ^�-/!,/#%# !+$��&�& {!-Q!*#"<#+ {#, <;\,!Q! *&,&\�-/&-

öldürüldü (1204)127. �J"*&-�-$!-/#P#-!#*&&*!/!-/#%!,$&,/!+"!,#-/!-\&,$"�G"&,&$

Muhyiddin �!PJ/W& $&,+� {J +#//!*"# '&,!$!**! {J"J-<&P� G-& #*#<&* !*<!/#%#-#

124 O. Turan, Türkiye, 260.125 Y. Yücel–A. Sevim, I, 104.126 O. Turan, Türkiye, 261–262.127 Ebû’l-Ferec, II, 485–j�@������,�$���#�&P!*!-�&*"��Belleten, LXII/236, 84–85.

Page 42: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

41

gösteriyor. Muhyiddin Mesud, iyi bir asker ve idareci G"/J%J$&/&,#"#<]!!/!{#�&*

hâ<#P# $;"*;,"; {#, <!"#$*#� �-$&,&� #"$ /!\& G-J Q&<&-�-/& {#, $;"*;, ]! P&-&*

<!,$!Q# G"<J+*J� �!/}� �J'�!]î, Mahmud, Ebû Hânife Abdü"$!,#< ^#{# +&#,"!,

G-J-�&-�-/&�&+&<�+]!<!"#$'&$$�-/&+##,"!,�&Q<�+"&,/�,128.

d. II. 5�'�!�� �8����Ölümü (6 Temmuz 1204)

II. ;$-!//#- �;"!�<&-+&'� �-&/G"JW/&$# &P&�#+# P&%"&/�$*&- ]! özellikle

Anka,&W�� #"'&$ !**#$*!- PG-,& �;,[;"!, üzerine ikinci bir sefer düzenlemek, ilk

P!\!,#-#-*#$&<�-�&"<&$ ve �;,[#P*&-W�istilâ etmek niyetindeydi129.

Fakat sultan Gürcistan üzerine giderken Konya-�&"&*�&&,&P�-/&@�!<<JQ

>`gj=�#"$&/!@ggqW*!+#//!*"#{#,{&%�,P&$=$J"J-_q'&P*&"�%�-&�&$&"&-/�]!{#,'&\*&

içinde vefat etti. Ebû’l-Ferec� PJ"*&-�- $&,/!+# Muhyiddin Mesud’un

�"/;,;"<!P#-/!- {!+ ^;- PG-,& +#//!*"# {#, P�,* &%,�P�-& J%,&/�%�-� ]! P;,&*"!

�"/;%;-;kaydeder130.{-�}{}#P!PJ"*&-�-�;,[;<&%"J{#�!*#-/!-PG-,&�G-�&W�&

/�-/;%;-; ]! {J,&/& {#,&Q /!]"!* #+"!,#�"! <!+^J" G"/J$*&- PG-,& &<&-P�Q {#,

'&P*&"�%&�&$&"&-&,&$&*!+"!,#_#-/!$�],&-/�%�-�]!]!\&*!**#%#-#�&Q&,131. {-;W"-Esîr

PJ"*&-�-�";<P!{!{#-#$J"J-_'&P*&"�%�G"&,&$-#*!"!-/#,#,]!�!/#^;-'&P*&�&**�%�-�

ifade eder132. �J"*&-�--&+���G-�&$alesinde Alâeddin�&<#}#"!{#,"#$*!#-+&!/#"!-

kümbethaneye defnedildi133.

�;"!�<&-+&'W�- ';$;</&,"�$ /�-!<# � P!-!/!- � &� !$P#$ {#, Q&<&-

dilimdir134� �J"*&- {J $�P& P;,!/! �;,$#�! �!"_J$"J �!]"!*#W-# #_ _&*�+<&"&,/&-

$J,*&,<�+� <#""î {#,"#%# *!<#- !*<!$*! {&+&,�"� G"<J+*J,135. �&{&P� ��� ��"�_ �,P"&-

/�-!<#-/!$# 'J/J*"&,� /& &+&,&$ <!<"!$!*#-#- P�-�,"&,�-� /G%J/& �;,[#P*&-W&�

kuzeyde Karadeniz sahiller#-! ]! �G"JW�& $&/&, ^!-#+"!**#� ��,�[&� �,Q#-[&-

128 O. Turan, Türkiye, 261.129 O. Turan, '�*+,�+����Y'��.��!$�'%, 51.130 Ebû’l-Ferec, II, 486.131{-�}{}���?|�132{-;W"-Esîr, XII, 166.133���"~*!$#-���;,$#�!�!"_J$"J"&,��� �6��, VIII, 263.134 O. Turan, Türkiye, 262.135 Y. Yücel–A. Sevim, I, 104–105.

Page 43: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

42

Mengüceklerine, Artuklu ve Eyyûbî meliklerine ve Kilikya E,<!-# $,&""�%�-&

hâkimiyet#-#$&{J"!**#,<#+*#136.

7. ��G�5�'�!�� �8�����$ $�$4$

Sultan II. ;$-!//#-�;"!�<&-+&'�#"#<]!/#-&/&<"&,�-&{;�;$!'!<<#�!*

]!,#,/#��P$!,}]!#/&,}{#,/!'&G"/J%J$G-JPJ-/&$&�-&$"&,'!<\#$#,/#,� Son derece

&$�""�]!<J-*&Q&<'&,!$!*!**#%# söyleniyordu137. �#-#-!{&%"��'&"$�-&$&,+�[�<!,*

{#, ';$;</&,/�� �#, /!\&P�-/& {!+ ��""�$ &P$!,} '&,&[� #'P&- !**#%# ,#]âyet edilir ki

{J-J-�&{&-[�/!]"!*"!,/!-^!"!-]!,^#G"/J%J&-"&+�"��G,138. Hareketlerinde tedbirli

]! ~"&-"� /&],&-�,/�� �Q!""#$"! <!"#$"#%# /�-!<#-/! {&+"&-^�_*& $&,/!+"!,# #"!

<;[&/!"!�! ^#,#+<!<#+� �J"*&- �� ���&P!//#- �!�';P,!]W! $&,+� {#, '&,!$!*!

^#,#+<!$$G-JPJ-/&&[!"![#/&],&-<&<�+]!Q&<&-"&<&��#�#�&~<�+*�,� Bu noktada

+J-J/&!$"!<!$^!,!$#,$#; Gürcistan Se\!,#{#,#P*#P-&/�,��;"!�<&-+&'{JP!\!,/!

^J,J,J� /;+<&-� $;_;<P!<!P# ]! #'*#�&*P�Q"�%� #"! {&+&,�P�Q"�%& J%,&<�+*�,� Sultan

�;"!�<&-+&'�,&$#~"!,#-!]!/;+<&-"&,�-&$&,+�_G$/#$$&*"#/&],&-�,/��^!,!$*#%#-/!

P!,* *!/{#,"!, &"�,/�� �J-J-"& {!,&{!, âdil {#, ';$;</&,/�� �&,/!+# Muhyiddin

�!PJ/W&$&,+�^�P*!,/#%#+#//!*"#*!/{#,G-J{#,*!'"#$!G"&,&$^�,<!P##"!alâka"�/�,�

�/&"!*#-/!/!_G$P!,*/&],&-<&P�'&"$�-�-G-J�J"*&-�!-[!,’e benzetmesine sebep

G"<J+*J,�

�&"} $G-J"&,/& /& *#*#Q/#� '&Q#-!/!- �&~�"an harcamalar konusunda çok

/#$$&*"# /&],&-�,/�� �#]&-/&- _�$&- {;*;- {!,&*"&, G-J- *!]$} =#<Q&P�q #"!

süslenirdi139. Yani divana g!"!- {;*;- !],&$� #-[!"!,� !$#<-/#$#<� P&��<–ölçme ve

&�&,"&,"&#"^#"#{!,&*"&,&{#"!{#QQ&* *J%,&P�-�$G�&,/�140.����;"!�<&-+&h döneminde

{&P*�,�"<�+ /#-&,� /#,'!< ]! \!"P"!, {J"J-<&$*&/�,141� �"*�- ~&,& {&P*�,�"<�+ G"<&P�

^;_";{#,!$G-G<#�!P&'#~G"J-/J%J-J-^�P*!,^!P#/#,�

136 O. Turan, Türkiye, 262.137 Ebû’l-Ferec, II, 486.138 O. Turan, Türkiye, 263. 139 O. Turan, Türkiye, 263.140� Erdem, “Fetih Metodu”, �G���+.������.��'�*+,�+��5�%5��Y'��';'�$�'%$��"�#�'.$�6$�;$�$�'�$, I, 305.141���,$#"!*"#G%"J–O. Güler, 70–74.

Page 44: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

43

Türk-P"�<';$;</&,"&,�#_#-$"&P#${#,]&P�\'&"#-!^!"!-�âlim, +&#,�P&-&*_�

]! \#"GQG\"&,�- '#<&�! !/#"<esi keyfiyeti, �J"*&- �;"!�<&-+&' #_#- /! ^!_!,"#/#,�

�!-/#P#/!�&,P_&{#"#,]!+##,"!,�&Q&,/�142. Âlim�+&#,]!\#$#,&/&<"&,��"&PG'{!*"!,

*!,*#~!/!,�Q#�&\!*"!,]!!%"!-[!"!,/;Q!-"!,PG-ra/&&{/!P*&"�,�""&'W*&-&\/#"!,/#�

�;--!* G"/J%J ;Q!,! ~!,+!<{! ]! ~&Q&,*!P# ^;-"!,# G,J_ *J*&,/�143. Filozoflarla

<;-&Q&,& !*<!$*!- _G$ 'G+"&-�,/�� �#, <;-&Q&,& !P-&P�-/& *&,*�+<& +#//!*"!-/#,

\�$�' âlimlerinden biri hiddetlendi. M;-&$&+& !**#%# ]! PJ"*&-& �&$�- G"&- filozofu

tokatlayarak &%�, P�Q"!, P��"!/# ]! meclisi terk etti. Rükneddin hiç müdahale

!*<!/!-P!PP#Q[!/#-"#�G,/J��&$}'G,&/&-&�,�"�-[&\#"GQG\PJ"*&-&��Böyle bir adam

��� �� �������� ����� ������ ������������ ������� � � �������� 3����� ���� (� ����

(������������,” dedi. Bunun üzerine sultan: “5���� ���� ����������� �� � ��

)�%�%�%�%���N�� �� ��� � ���(�����������������%��%���� �,” 144 dedi. Bu gibi

G"&�"&, �;"!�<&-+&'W�- #*#$&/�-/& +;~'!"!,! P!{!~ G"<J+*J,� �J ^#{# \#"GQG\"&,�-

^�,;+"!,#-# ~&�"&+*�%� \&$&* #\+& !/!<!/#%# /;+;-;"<;+*;,145. Onun içindir ki

\!"P!\#[#"!,#- #*#$&/�-& {&%"� {J"J-/J%J ]! G-"&, #_#- /! {#, P�%�-&$ G"/J%J �-!

P;,;"<;+*;,146. Azerbaycan atabeyleriyle ]! PG- �;�;$�!"_J$"J PJ"*&-� Sencer ile

bir arada bulunan ve onlara +##,"!, �&Q&- <!+'J, +&#, �&'#,;//#- �&,�&{}�

�;"!�<&-+&'W&�&Q�~^�-/!,/#%#�}-$&P#/!P#-/!�

“Sultanu’l-A����N%��������&����)���� ���%������� � ��� � �� ���������

diye hitap etmekte;

$������ ������� ����� ����� ���� ��� ����������� ��� \��3]�� !^ ��

���������"����'������������������������” 147 {!�#*"!,#�"!G-J�]<;+*ür. �&#,#

P&,&��-&/&]!*!/!-PJ"*&-�G-&`.000 dinar, 10 at, 5$&*�,�10 deve, 5 gulam 5 Rum

cariyesi 50 kat&"*�-#+"!<!"#&*"&P�$J*-}�&**�{}�#P$&,"&*elbiseler ihsan etti148.

��� �;"!�<&-+&' /�-!<#-/! !%#*#<! �-!< ]!,#"/#%#-# ^�P*!,!- ]! /�-!<#-

ekonom#$+&,*"&,�'&$$�-/&/&{#Q! \#$#,]!,!-{#,�,-!%#{J,&/&Q#$,!*<!$*! \&�/&

142 A. Zeki Velidî Togan, �!+!X� �5�,� ���$8$�'� �$�$ � P*&-{J"� � �� �/!{#�&*�&$� �&���>?�>�215.143 O. Turan, Türkiye, 264.144{-;W"-Esir, XII, 167.145 Ebû’l-Ferec, II, 486.146{-�!P},������>`>��{�W"-Ferec, II, 486.147 O. Turan, Türkiye, 263.148 T. Baykara,�".����Y'��,%$.�;X����$8, 148.

Page 45: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

44

görüyoruz: 1202’de tanzim edilen bir medrese vakfiyesinde yüksek seviyede üç

�%,!-[#�!&�/&>|W!,/#-&,�G,*&P!]#�!/!>|�%,!-[#�!>gW&,/#-&,�#"$P!]#�!/!`g

�%,!-[#�! /! &�/& |W!, /#-&, �/!-![!%# &_�$"&-<&$*&� �%,!-[#"!,#- #"#< P!]#�!P#-#

�;$P!"*<!$ <&$P&/��"&� '!, ��" <!/,!P!�! >gg /#-&, /!%!,#-/! $#*&~ &"�-<&P�

öngörülmektedir149.

�;"!�<&-+&'� adalet konusunda hassasiyetleri olan {#, ';$;</&,/�. Çok

P!]/#%# ^J"&<"&,�-/&- {#,# '&$$�-/& �&+"� {#, $&/�- +#$��!*_# G"/J%J-/& *&$�-/�%�

*&]�,{J-&�,-!$*#,��&+"�$&/�-�^J"&<�-$!-/#P#-!&#*�G%J,/J]!�&&�,&-�~&,&P�-�

]!,<!/!-� QG,"& &"/�%�-� ]! #_*#%#-# P��"!�!,!$ &/&"!* #P*!<#+*#� �J"*&-� G"&��

PG,J+*J,<&$;Q!,!�<#,-#�&/W�^�,!]"!-/#,<#+�'&**&$!-/#P#/!{#QQ&*�&,^�"&<&/&

{J"J-<J+*J� �J"&<� PJ_"&<&�� ,!//!*<#+� �&+"� $&/�-� #\*#,& #"! PJ_"&<�+*�� �J"*&-�

$&/�-& !%!, #\*#,& !/#�G,P& [!Q&P�-�- &%�, G"&[&%�-� {#"/#,<!P#-! ,&%<!- $&/�-

/&]&P�-/&- ]&Q^!_<!<#+*#� �&,^�"&<& !P-&P�-/& ^J"&< $JP*J,J"<J+� &%Q�-/&-

�G%J,*]!�&&�,&-�-_�$<&P��"&PJ_"JG"/J%J&-"&+�"<�+*�� �J"*&-_G$P!]/#%#'&"/!

^J"&<�-/!,'&"�";<[!Q&P�-&_&,~*�,�"<&P�-�!<,!*<#+*#��;-$;G,*&/&^&P~�QJ";<�

sultana yalan söyleme, iftira ^#{# &%�, PJ_"&, ]&,/�� �!,_# P"âm hukukuna göre bu

PJ_"&,�- [!Q&P� �";< /!%#"/#,� �&$&* �;"!�<&-+&'� {J,&/& �,\} �!*$#"!,#-#

$J""&-<�+*�,150.

Râvendî de “N�� �� 3���������)�%�%�%� ���������������Keyhüsrev kadehte

�)��%��%,”151/#�!,!$G-J�;�;$P$!-/!,W!{!-Q!*<#+*#,�

Halife II. Rükneddin�;"!�<&-+&'W&�P&-[&$]!_!*,^�-/!,!,!$PJ"*&-J-]&-�

verdi. Sultan, Tokat meliki iken Melikü’l-Kaahir lâ$&{�-� $J""&-�,/�� halife ise ona

Sultanü’l-Kaahir lâ$&{�-� J�^J- ^�,/;152. Bu lâkap �;"!�<&-+&'W�- $#+#"#%#-! ]!

#[,&&*�-&J�^J-/J.

����;"!�<&-+&'/�-!<#-/!]!Q#,"#$�&~&-/!]"!*&/&<�-�-#P<#-#-�&'<J/

G"/J%J *&'<#- !/#"<!$*!/#,� �!Q#, �&'<J/WJ- �� QQ!//#- �!�$&]JP /!],#-/!

]!Q#,"#$ �&~<�+ G"<&P� #'*#<&"# /! ]&,/�,� Her ne kadar �;,$#�! �!"_J$"J"&,�-/&

]!Q#,"#$<;!PP!P!P#���;"!�<&-+&'/�-!<#-/!-{!ri varsa da I. Alâeddin Keykubat

149 Mustafa Bilge, ��,�<.!������';�'.'�'�$�P*&-{J"�����/!{#�&*�&$��&�., 1984, 5.150�����,�$���#�&P!*!-�&*"��Belleten, LXII/236, 57–58.151 Râvendî, I, 135.152 O. Turan, Türkiye, 263–264.

Page 46: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

45

/�-!<#-!$&/&,]!Q#,#P#<"!,#-#--&/#,!-Q#$,!/#"/#%#-#^�,;�G,JQ153.x"!<&P�-�\�-&

mensup olup �&"&*�&W�� &"/�$*&- PG-,& PJ"*&- &/�-& >`g> ��"�-/& toplama

'#$��!"!,/!- G"J+&- Ravzatü’l-Ukûl &/"� {#, *!,{#�!]} !P!, �&Q&- �J'ammed bin

�&Q#/!�;"!�<&-+&'W�-]!Q#,#�/#��&'&PG-,&$#/�-!<"!,/#/!]!Q#,"#$�&~*�154.

C. III. �>>� ������������ (1204–1205)

�J"*&-�- �";<;-/!- PG-,& �G$&* <!"#$# G"/J%J Q&<&-/&- {!,#/#, �&-�-/&

olan Nuh Alp, Emir Mende ve Tüz Bey gibi !<#,"!,G%"J ����QQ!//#-��"�_�,P"&-W�

*&'*& _�$&,/�"&, (1204)155. Bu beylere ek olarak; Bedreddin Mahmud Bey,

�&'&{!//#-��W"�]!�!<P!//#-�;,/&/"&,�-�/&Q#$,!/!{#"#,#Q156.

�JP�,&/&III. ��"�_�,P"&-�'!-;Q@�&+�-/&/�,157��&*!-';$;</&,"�%�/&$�P&

süre devam etmi+*#,� ��� �;"!�<&-+&'� �!<<JQ >`gjW*! �"/;%;-!� �� ���&P!//#-

�!�';P,!]��J{&*>`g|W*!*&'*�#$#-[#$!Q!"!^!_#,/#%#-!^�,!���� ��"�_�,P"&- sekiz

&� $&/&, ';$;< P;,<;+*;,158. �J$&,�/& #P<# Q#$,!/#"!- !<#,"!, ;"$! ��-!*#<#-#

ellerinde tutarak devletin güç $&�{�-& J%,&<&P�-� !-^!""!<#+"!,/#,� Bu süre

içerisinde Türkiye Selçuklu Devleti’nde'!,'&-^#{#,*G~,&$$&�{�/&G"<&<�+*�,159.

III. ��"�_ �,P"&- /�-!<#-/! �P~&,*& $&"!P# ]! ]#"âyeti fethedildi160. Büyük

ihtimalle Isparta ve çevresi III. �&_"��!\!,#!P-&P�-/&�;,$"!,#-!"#-/!-_�$<�+*�161.

�&_"�"&,�- ��� �&_"� �!\!,#W-/! P*&-{J"WJ #+^&" !*<!P#-/!- PG-,& Q-#$W*!

Theodore I. Laskaris (1204–1222) *&,&\�-/&- $J,J"&- �!-# �#Q&-P �!]"!*# #"!

&-*"&+<&�&~�"/���J&-*"&+<& #"!�&P$&,#P��!"_J$"J"&,&P&/�$$&"&[&%�-�^�P*!,<#+

oluyordu162.

153 R. Turan, �5,�!'%��',��$�!�.�, 38; T. Baykara,�".����Y'��,%$.�;X����$8, 159.154 O. Turan, Türkiye, 241; A. Taneri, Vezir-$� ���!��,� &��99–1453)� >|� 'P&- �&Q"�G%"J�“Selçuklu"&,��-!<#-/!�-&/G"JW/&�!"P!\!]!�#"#<=�#,�#,#+q���"#$%"�&'�*+,�+����-�'�����.�/, ����� P*&-{J"� �&~� �,!/# �&��� `gg>� >@|� ���� ����� ��� +����� ����3����� ����%��� ���� � �� ��������� �� �tir.”155 C. Alptekin,��;,$#�!�!"_J$"J"&,��� �6��, VIII, 264.156 O. Turan, Türkiye, 265.157���][�G%"J���>?�`�158 O. Turan, Türkiye, 266.159 Y. Yücel–A. Sevim, I, 105.160{-�}{}���?@�161 O. Turan, Türkiye, 266; (dipnot 62).162 O. Turan, Türkiye, 265.

Page 47: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

46

Bu dönemde Ermeni $,&"�� �;"!�<&-+&' /�-!<#-/! G"/J%J ^#{# '&,&[�-�

ödedi163. Rum kayseri de Selçuklulara haraç ödemeye devam etti. Yine II. Rükneddin

Sü"!�<&-+&'W& *�{# G"&- �!ngücek, Artuklu, Eyyûbî ^#{# P"�< ';$;</&,"&,�

Selçuklu hâkimiyetinde ka"/�"&,164. �G[J$ �&+*&$# PJ"*&-&, halife Sultanü’l-Kahir

J-]&-�-� ]!,<#+*#� ���� ��"�_ �,P"&- /�-!<#-/! {&P*�,�"<�+ {#, P#$$! '!-;Q

{J"J-&<&<�+*�,� �&$&* �J,P& <;Q!P#-/! {J"J-&- {#, P#$$!-#- ;Q!,#-/!$# #{&,!"!,

P!{!{#�"!G-&&#*G"/J%J/;+;-;"<!ktedir165.

�J{&*– Mart 1205’de I. ���&P!//#-�!�';P,!]� ���� QQ!//#-��"�_�,P"&-W�

tahttan indirerek ikinci kez sultan oldu166. Keyhüsrev’#- *&'*� !"! ^!_#,<!P# ve III.

��"�_ �,P"&-W�- &$�{!*# '&$$�-/& PJ"*&-�-� “$����&��� $��������” ve “�� �� � $���

Tahta Otu�����” $G-J"&,�-/&&�,�-*�"�{#"^#]!,![!%#Q�

D. IV. ������|����&��C�/

1198W/! ~&~& P!_#"!- ���� �--G[!-*#JP� $#"#P!-#- PG,J-"&,�-& ,&%<!- /G%J�&

�!-# {#, �&_"� P!\!,# /;Q!-"!<!�# #P*#�G,/J� �J-J ~&~&"�%�- ^�,!]# P&���G,/J�

�],J~&W/& P�Q; ^!_!- $#+#"!,! !"_#"!, ^�-/!,!,!$ G-"&,� *!+]#$ !/#�G,/J� �#,

$&<JG�J G"J+*J,J"/J$*&- PG-,& !$G-G<#$ &"*�&~� G"J+*J,J"<&�& _&"�+�"/�� �!-#

]!,^#"!, $G-/J� �!-!/#$"#"!,#- �&,/�<�-� &"<&$ #_#- {#, �&[&, +!',# G"&- �&,&W��

&"<&"&,�-&�&,/�<!/#"/#=>|�&P�<>`g`q��#'&�!*`j�&Q#,&->`g�W*!�&_"�\#"GPJ

P*&-{J"�-;-!^!"/#167.

�&*#-"!,#-#"$;_P!\!,/!G"/J%J^#{# Müslümanl&,�-;Q!,#-!/;Q!-"!/#$"!,#{J

dördüncü s!\!,� /#%!,"!,#-/!- \&,$"� ^!"#+<!"!,! P&'-! G"<J+*J,� ��P�, ;Q!,#-/!-

�J/;PW! J"&+<&y� '!/!\"!�!- �&_"�"&, *&< destek alabilecekleri umuduyla Bizans

#<~&,&*G,J-J/!%#+*#,<!�#/;+;-/;"!,168.

�&_"�"&,�- {&+�-/& ;_ $G<J*&- {J"J-J�G,/J� �#,# $�, {#, #'*#�&, G"&-

�J-/#$&�&/J$&P�#/#��&_"�&P$!,"!,#-#^!*#,!-^!<#"!,G-&&#**#��,&-P�Q"&,�-{&+�-/&

163 M. Ersan, “Selçuklu–Er<!-#"#+$#"!,#��Türkler, VI, 639.164{-�}{}���?@�165���,$#"!*"#G%"J–O. Güler, 75.166{-;W"-Esîr, XII, 169.167�+�-�!<#,$!-*���&_"��!\!,"!,#]!�;,$"!,��Türkler, VI, 661.168 Steven Runciman, ��*���'?'��'�$����$8$������!]��#$,!*�+�"*&-��-$&,&�TTK, 1987, 98, 103.

Page 48: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

47

Markis bulunuyordu. Sonuncusu ise Gondofri (Flonderli Boudouin) idi. Hedef yine

�J/;P ]! {J-J- #"$ &/�<� G"&,&$ /& �-&/G"JW�/J� Fakat ^!"#+<!"!, /;+;-;"!-/!-

\&,$"�G"/J]!�&_"�"&,P*&-{J"W&��-!"/#169.

�P"�-/& �&_"� P!\!,"!,#-#- {&+"&<&P�-/&- {!,#/#, �&*#-"!,/! {#, �#Q&-P

aley'*&,"�%� ^!"#+<! '&"#-/!�/#� �#Q&-PW�- Q&<&- Q&<&- �],J~&W/& P!,^#"!/#%#

P&"/�,^&- P#�&P!* ]! �&*#- /;+<&-"�%� {J-& Q!<#- '&Q�,"&<�+*�� �#Q&-P /;+<&-"�%�

P*&-{J"WJ!"!^!_#,<!~"&-"&,�-�-�&~�"<&P�PG-J[J-J/G%J,/J��J~"&-"&,/&'&���

�&_"��!\!,#W-/!G,*&�&_�$<�+*���!*#[!/!�&_"�"&,/G%J/&$#{J��,#P*#�&-/!]"!*#-!

$&,+�&"!�'*!{#, *&]�,&"/���!-!/#$"#"!,#- *#[&,}<!-\&&*"!,#{J^!"#+<!"!,/!�-!<"#

,G"G�-&/�170.

Ebû’l-Ferec� �,&-$"&,�- P*&-{J"W& ��-!"#$ {J P&"/�,�P�-�-� &--!P# �,&-$

$,&"�-�- $�Q $&,/!+# G"&- P�{�$ PJ"*&-�- G%"J-J- *&'* ;Q!,#-/!$# '&$$�-� &,&<&��

'!/!\"!�!-{#, P&"/�,� G"J%J-J �&Q&,: Rum imparatoru Isaakios,�,&-P&$,&"�-�-$�Q

$&,/!+##"!!]"!-<#+]!{#,G%J""&,� (Genç Alexios)G"<J+*J�<~&,&*G,J-$&,/!+#III.

Alexios isyan ederek yönetimi ele geçirdi. Gözleri kör edilen imparator hapsedilerek

öldürüldü. ��{�$ #<~&,&*G,J- G%"J, /&��P� G"&- �,&-P& $,&"�-& P�%�-/�� �#//!*"!-!-

�,&-P&$,&"�P*&-{J"WJ-;Q!,#-!{J�;Q/!-�;,;/;171.

�<&_ �#-! �;P";<&-"&,�- üzerine yürümekti. Genç Alexios’u imparator

�&~*�$*&- PG-,& #+"!,#- $!-/#"!,# #_#- /&'& $G"&�"&+&[&%�-� ;<#* !/#�G,"&,/�� �"J~

{#*!-"!, $&,+�P�-/& <~&,&*G, ���� �"!�#GP� �!*!-!$P#Q"#%# �;Q;-/!- !"# $G"J {&%"�

$&"<�+*�� �!'#,/!- $&_&,&$ [&-�-� $J,*&,/�. �!,/#]!-"!, $J,&,&$ PJ,"&,�- ;Q!,#-!

_�$&- �,&-$"&, +!',! ^#,/#"!,� �!',#- /;+<!P#-/! '&"$�- P!]<!/#$"!,# #<~&,&*G,&

$&,+� �&_"�"&,� /!P*!$"!<!P#-#- /! !*$#P# ]&,/�,� �!',#- #"!,# ^!"!-"!,# ^�Q"!,#-! <#"

_!$#"<#+G"&-�P&&$#GPWJQ#-/&-/&-_�$&,&,&$#<~&,&*G,#"ân ettiler. BJ�!-#^!"#+<!

üze,#-!�&_"�"&, baba–G%"J<;+*!,!$G"&,&$*&'*&_�$&,<&�&$&,&,]!,/#"!,����"![!

IV. Alexios ve Isaakios <;+*!,!$G"&,&$*&'*&G*J,/J"&,=>�%JP*GP>`g�q172.

��� �"!�#GP� �&_"�"&,& �;$P!$ <#$*&,/& ~&,&"&, ]&&* !*<#+*#� �&Q#-!-#- {G+

G"/J%J &-"&+�"�-[& &%�, ]!,^#"!, �;$"!<!$ QG,J-/& $&"/�� �,&-$"&,�- &%�, ]!,^#"!,

169 Ebû’l-Ferec, II, 484.170 G. Ostrogorsky, 384.171 Ebû’l-Ferec, II, 483.172 S. Runciman, III, 105.

Page 49: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

48

yüklemesi, kiliselerin hazi-!"!,#-# �&%<&"&<&P� ]! '&"$& QJ"<!*<!P#� $#"#P!"!,/!$#

h&_"&,�� -[#""!,#- �,*;"!,#-#� &"*�-"&,� ]! ^;<;+"!,# &"�~ ^�*;,<!"!,# P!{!{#�"! '&"$

&�&$"&-/�� �!-_ ';$;</&,� �"/;,/;"!,� �,&-$"&,� +!',#- /�+�-& &**�"&,� �,&-$"&,

P&]&+& /!]&< !**#"!,� �J P�,&/& +!',#- #_#-/!$#"!, �J"*&- ��� Rükneddin

�;"!�<&-+&'W& '&{!, ^�-/!,!,!$ �&,/�< #P*!/#"!,� Fakat PJ"*&- G-"&,& �&,/�<

^�-/!,!<!/#��!'#,/!{J"J-&-�g�ggg$&/&,�,&-$tâcir#+!',##$#$!,!&*!+!]!,!,!$

/�,**!{#,#-#�&$*�"&,��!',#-$&~�"&,�-�&_&,&$~!$_G$ J<WJ�"/;,/;"!,��!',!^#,!-

�&_"�"&,� ��&PG\�& $#"#P!P#-! #"*#[& !/!-"!,! /! P&"/�,/�"&,� �&*,#$� {&+~&~&Q"&, ]!

{;�;$"!,�'&_"&,]!-[#""!,*&+��&,&$&P$!,"!,#$&,+�"&<&�&_�$*�"&,�{J-"&,�-�-;-/!

�!,"!,!$&~&-/�"&,]!{J,&/&{J"J-&-'&"$�$J,*&,<&$#_#-�&"]&,/�"&,�Fakat�&_"�"&,

{J-"&,&'&$&,!*!**#"!,�~&~&Q"&,�]!&'&"#�#�"/;,!,!$$#"#P!�#�&%<&"&/�"&,173.

�!%!,"# P&-&* !P!,"!,#�"! /G"J G"&- +!'#, ;_ ^;- �&%<&"&-/�� Venedikliler

$��<!*#-#{#"/#$"!,#!P!,"!,#$G,J<&�&_&"�+*�"&,��&$&*�,&-P�Q"&,]!�"&<&-"&,���� �

bir tahrip arzusuyla� *&+��&{#"/#$"!,#-# &"��G,� *&+��&<&/�$"&,�-� �G$ !*<!�!

_&"�+��G,"&,/���!<&-&P*�,"&,&�-!$#"#P!"!,!�-!/!$;*;~'&-!"!,!';,<!*!/#�G,"&,/��

�&,&~#_#~P&,'G+G"J�G,�#-P&-"&,��"/;,;�G,�P&/![!$&/�-"&,&/!%#"<&-&P*�,"&,/&$#

,&'#~"!,! {#"! *![&];Q !/#�G,"&,/�� �&%<&� �&_"�"&, �G,^J- /;+!-! $&/&, /!]&<

etti174.

{-;W"-�P}, �&%<&"&<& G"&��-�&�,�-*�P��"& &-"&*<�+*�,175. {-�!P}, ise daha

_&,~�[� #\&/!"!, $J""&-<�+*�,: “`�� ����� $������ � ��&� � ����������� ��� ���� ��llanarak

������3����� �����j(��%����������� ������������� ����������)�%�%������ ������������

�� ����������B�� ��)������ � ����(�������������������%(��%�����3����� ������������

� � �)�%�%�%�� � � ��������%��%�� � � ���� �� ������������� ���������� ����������

0����3��� � � ��� ��� �������� `�� ����� � � ����� �� %���� ��� ����� $�� �ler, ellerinde

��� �’������ ������������ (����� ��� �&��� âyetler okuyarak onlardan af ve merhamet

�� ����� 0����� `�� ������ �������� ���� �������������� ����������. Aksine hepsini

)�%�%����� $ � ���� � �������� ��� �������������� ������� ������ ����� � ����������

�(����������������� �� ��������������� � �������.”176

173 Ebû’l-Ferec, II, 483–484.174 S. Runciman, III, 109.175{-;W"-Esîr, XII, 163.176{-�!P},������>`g�

Page 50: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

49

��� �&_"� �!\!,# ve �&*#-"!,#- P*&-{J"WJ !"! ^!_#,<!P# G"&�"&,�, �&_"�

$&,&$*!,#-#-PJ�;Q!-!_�$<&P�-&]!P#"!G"<J+*J,177.

�!',# !"! ^!_#,!- ;_ �&_"� $G<J*&-� &,&"&,�-/& $J,& _!$!,!$ hâkimiyet

&"&-"&,�-� {!"#,"!/#"!,� P*&-{J" P&"*&-&*� �G-/G\,#W�! _�$*�� �J-/#$&�& #P! �#,#*�

Rodos, gibi&/&"&,�-��-!*#<##P&{!*!**#��&,$#PW!/!�G-*JPW&^!_!-/!-#Q�G"J-J-

{&*�P�-/&$#<!<"!$!*#]!,/#"!,�Yani Denizli (Ladik-Laodikea) ve Q-#$ =Nikea) ile

�"&+!'#,=Philadelphia) çevresi ona aitti178.

�#Q&-P �!]"!*# {#, P;,!"#%#-! /! G"P& G,*&/&- $&"$<�+ G"du. �J P�,&/&

P*&-{J"W/& *&'*�-/&- JQ&$*& {J"J-&- �� ���&P!//#- �!�';P,!]� +!',#- �&$�-"&,�-/&

bir kaleye sahipG"&-$&��-~!/!,#�&],GQG<!PW#-�&-�-&^#*<#+]!*&'*�!"!^!_#,<!

^#,#+#<#-/!{J"J-&-&$&/&,G,&/&$&"<�+*�,�

Trabzon’a giden Komnenoslar burad& {#, /!]"!* $J,<& _&"�+<&"&,�-&

^#,#+*#"!,� Bu aileye mensup olan Alexios (1204–1222) �;,[#P*&-W& ^#/!,!$ �!%!-#

G"/J%J �;,[; $,&"#_!P# �'&<&,&W/&- �&,/�< &"/�� �,&{QG-W& ^!"!,!$ {J +!',# ]!

�,!%"#W�# <!,$!Q &"�~ '&-!/&-�-� ]! /!]"!*#-# $J,/J =1204–1461) 179. Alexios’un

/&<&/� G"&- �'!G/G,! �&P$&,#P #P! Q-#$W! $&_&,&$ {J,&/& {!-Q!, {#, _&"�+<&

yürütmeye {&+"&/�� �&,�P� ]! ;_ $�Q��"& Q-#$W! ^#/!- �&P$&,#P� +!'#, '&"$�-/&-

$!-/#P#-# ';$;</&, G"&,&$ *&-�<&"&,�-� #P*!/#� �&{J" ^�,<!/#�P! /! �J,P& ]!

[#]&,�-/&�&~*�%�^#,#+#<"!,PG-J[J-/&<&$P&/�-&J"&+*�180.

�J /!]"!*"!,#- �;,;**;%; \&&"#�!*"!,! {&$*�%�<�Q/& {!$"!-!-#- &ksine

�#Q&-PW�- �!"_J$"J"&, $&,+�P�-/& Q&��\ /;+<!/#%#-# '&**& /&'& ^;_"; /J,&{#"/#%#-i

görmek mümkündür.

�"!�#GPWJ- $;_;$ $&,/!+# �&]#/ �&*� �&,adeniz’! ^!"!,!$ �#-G~ ]! �,!%"#

[#]&,�-/& �#Q&-PW�- {#, ]&"#P# P�\&*� #"! �&P$&,#P &"!�'#-! \&&"#�!*"!,/! {J"J-/J�

�&$&,�&��,!P#-!$&/&,#"!,"!/#��&_"�"&,]!�,&{QG- J<�!]"!*#W-#-&,&P�-/&$&"&-

�&P$&,#P� G /�-!</! *&'*� !"! ^!_#,<#+ G"&- �� ���&P!//#n Keyhüsrev ile ittifak

177���&\&"����-&/G"JW-J-�!*'#]!�;,$"!+<!P#��Türkler, VI, 182.178 Ebû’l-Ferec, II, 483–484.179 P. M. Holt, ��*��������4�, 174; V. Gordlevski, 53–54.180 Bruno Lehmann, “Theodar I. Laskaris 1204–>```]!�����&P!//#-�!�';P,!]�=�#!�&[',#['*!-des Niketas Choniates, Georgios Akropolites und Pachymeres über die Selcuqen in der Zeit von 1180 bis 1280 n. Crh – �,&!\!-'&#-#['!- >?�? &/"� $#*&~*&- &"�-*�q� '�*+,�+� ��� %��!������ '�#$.$�&�����#$�%� >�?'�$� -�'�� ���.�� –� @CCG� ���/, III, Çev: Mihin Eren, Ankara: Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enst. Yay., 1971, 593.

Page 51: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

50

$J,<& �G"J-& ^#**#� �G<-!-GP"&,�- �&,&/!-#Q P&'#""!,#-/!$# \&&"#�!*"!,#

�!"_J$"J"&,�-/&&"!�'#-!�/#�Çünkü�&,&/!-#QW!J"&+&-*#[&,!*�G""&,�-�-^;]!-"#%#

*!'/#* !/#"<#+ G"J�G,/J� �!"_J$"J"&, #_#- �-&/G"JW-J- {#,"#%# P&%"&-/�$*&- Ponra

#$#-[# �-!<"# 'JPJP �$/!-#Q ]! �&,&/!-#Q "#<&-"&,�-�- ^;]!-"#%#-# P&%"&<&$*��

�&*!- {J #$# /!-#Q $���P�-& ��-!"#$ �&~�"&- \!*#' '&,!$!*"!,#-#- *!<!" P!{!{# {#,

/!]"!*~G"#*#$&P�G"&,&${JP&'#""!,/!$##$*#P&/}]!*#[&,}<!-\&&*"!,#-*!<#-!/#"<!P#

idi� �;"!�<&-+&'� /&'& �G$&* <!"#$# #$!- �&<PJ- /&'#" G"<&$ ;Q!,! �&,&/!-#Q

$���"&,�-/& {&Q� \!*#'"!, ^!,_!$"!+*#,<#+*#� ���"![! �;,$#�! �!"_J$"J"&,� �&,&/!-#Q

*#[&,!*#-/!- {#, ~&� !"/! !*<! ��-;-/! #"$ &/�<"&,�-� &*<�+ oluyordu. Neticede

Laskaris ve I. ���&Peddin Keyhüsrev, ortak /;+<&-&$&,+�<;**!\#$G"/J"&,. Nitekim

G,*&$ /;+<&- G"&- �"!�#GP� �&<PJ-W& ��-!"!,!$ {J +!',#- ��-!*#<#-# !"#-/!

{J"J-/J,&- �&{{&PW/&- +!',# *!P"#< !*<!P#-# #P*!/#� �"J<PJQ [!]&~ &"�-[& /&

�&<PJ-WJ $J+&**�� �&{{&P� �&P$&,#PW*!- �&,/�< #P*!/#� �&P$&,#P� G-& �&,/�<

!/!{#"![!$ /J,J</& /!%#"/#� �J �;Q/!- <;**!\#$# G"&- �� ���&P!//#- �!�';P,!]

'&,!$!*! ^!_*#� �#[&,!* �G""&,�-�- *!'/#* &"*�-/& G"<&P� ]! �,&{QG- �!]"!*#W-#-

�&,&/!-#Q P&'#"#-/! �!"_J$"J"&,�- &"!�'#-! ^;_"!-<!P# *!'"#$!P# $&,+�P�-/& ��

���&P!//#- �!�';P,!]W#- '&,!$!*! ^!_<#+ G"<&P� /G%&"/�,� �#[&,!* �G""&,�-�-

$&~&-<&P��!"_J$"J"&,#_#-�-!<"#{#,^!"#,$&�-&%�-�-G,*&/&-$&"$<&P�/!<!$*#��J

yüzden Sultan Keyhüsrev, Samsu- ;Q!,#-! {#, P!\!,! _�$<&�& <![{J,/J� ��,�[&�

Samsun’d&$# �;,$ &'&"#P# /& PJ"*&-/&- �&,/�< *&"!~ !*<#+"!,/#� �&~�"&- sefer

-!*#[!P#-/! ���&P!//#- �!�';P,!]� �"!�#GPWJ <&%"J~ !**# ]! *#[&,!* �G""&,�-�-

!<-#�!*#-#P&%"&<�+G"/J181.

�&,$#PW#- ~&��-& /;+!- {J {�"^!/! �&_"� G,/JPJ-J- $G<J*&-"&,�-/&- {#,#

olan Couis� Q-#$ ]! �#*#-#& /J$&"�%�-& ��-!"#$ #+^&""!,! ^#,#+*# #P! /! \&Q"& #"!,#

^#/!<!/#� �!*#[!/! �&P$&,#P #<~&,&*G,"J%J-J ilân !/!,!$ Q-#$ �!]"!*#W-#-

*!<!""!,#-#&*<�+G"/J182.

181���"~*!$#-���;,$#�!�!"_J$"J"&,��� �6��, VIII, 268.182���"~*!$#-���;,$#�!�!"_J$"J"&,��� �6��, VIII, 267.

Page 52: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

51

II. BÖLÜM

�������������� ��������������� ����ININ

���x��������

A. I. ����� ����������� (II. Saltanat: 1205–1211)

1. Tahttan����,���������

a. A��;"�+�;�� '.%',������ ����

I. ���&P!//#- �!�';P,!]� >>?@W/& �G-�&W�� $&,/!+# ��� Rükneddin

�;"!�<&-+&'W&*!,$!*<!$QG,J-/&$&"/�%�&-/&-#*#{&,!-*&'*�-� *!$,&,!"!^!_#,<!

ümidini hiç yitirmedi. �!-#/!-*&'*&_�$*�%�>`g|��"�-&$&/&,<&[!,&/G"J/G$JQ��"

geçirdi183. �&,/�<{J"&{#"<!$&<&[��"&{&Q�<!<"!$!*"!,!�G"[J"J$"&,�&~*�]!{&Q�

';$;</&,"&,"&^�,;+*;.

"$!*&~*&�$+!'#,�G"J�"&P*&-{J"W&^#*<!�!_&"�+*��P&/&Süleym&-+&'G-J-

/&��"&,�-�- �&-�-& ^#*<!P#-# !-^!""!<#+ G"<&"�/�,184. Bunun üzerine Keyhüsrev,

�#"#$�& �,<!-#"!,#-#- P�-�,�-& ��-!"/#� �G"/&�$!- G%J""&,� QQ!//#- �!�$&]JP ]!

Alâeddin �!�$J{&* ^!"#~ $!-/#P#-! �!*#+*#"!,� �!�';P,!]� bir ay �,<!-# $,&"�

Leon’un hükümet merkezi olan Sis (Kozan)’de misafir oldu. Ermeni hududunu

^!_!,$!-$;_;$_&~"�{#,_&*�+<&]J$J{J"/J�P&/&�!G-��� ���&P!//#-�!�';P,!]W!

_G$ #�# !] P&'#~"#%# �&~*�� ��{�$ sultana türlü hediyeler verdi. Fakat Sultan II.

�;"!�<&-+&'W�- ^&Q&{�-/&- $G,$*J%J #_#- G-& #P*!/#%# �&,/�<� �&~<&/� ]!�&

183 A. Sevim–E. Merçil, 452.184 Mikâil Bayram, �5�,$�'�'�*+,�+�������'�$�'���� %��!����, Konya: Kömen Yay., 2003, 36.

Page 53: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

52

�&~&<&/�� �,<!-# $,&"� ��� �!G-� �!�';P,!]W# �"{#P*&- P�-�,�-& $&/&, J%J,"&/��

���&P!//#-�!�';P,!]{J,&/&�,<!-#$,&"�-&hil’at ve hediyeler verdi185.

Elbistan meliki �J^#P!//#- �J%,J"+&' idi. Selçuklu *&'*�-& $#< _�$&,P&

�J%,J"+&''!~ #*&&* !*<#+ ]! *&'**& '#_{#, Q&<&- '&$ #//#& !*<!<#+*#,� ���&P!//#-

�!�';P,!]G-J-<;"$;-!^!"/#%#-/!G-J{#,PJ"*&-^#{#$&,+�"&/��{#,$&_^;-<#P&\#,

etti. �#, -!Q&$!* {!"#,*#P# G"&,&$ +!',#- #"!,# ^!"!-"!,#-# *G~"&/�� kendisine ait olan

<;"$ '&$$�-/& {#, &_�$"&<&/& {J"J-/J ve bu *!<"#$-�<!�# G-"&,�- +&'#*"#%#-/!

Keyhüsrev’e sundu����"!$#: “�%�%���� �����)������������$���(�0�������5�� ����&��

��������������������� ��������������%�� ��� ������ ��/��������������������%��%���

efe� �� ��� ����� �� ����� �%�%�� ������� #����� �� $��%����� � �� $���(� 0�����&���

�������������%������������� ���(������������������������������������� �� (� ��

��� ��� ��� �� ���� � �âyette, kasabalarda ve köylerde mülkiyet ve iktâ yoluyla

yönetim ve müdahal�� �������� ����������� ������ ��� �.”186 I. ���&P!//#-

Keyhüsrev buna çok memnun olduysa da bunun bir misafirperverlik ve iyi niyet

^�P*!,#P#G"/J%J-J{#"/#%#-/!-{&%�+"&,� �#-! &�-� +&'#*"!,#-'JQJ,J-/&�ugiseddin

�J%,J"+&'W& '#{! !**#� �J%,J"+&' /& �J"*&- II. �;"!�<&-+&'W& $&,+� QG, /J,J</&

kalmamak için karde+#-!#P*!/#%#�&,/�<�]!,!<!/#�

�J^#P!//#-�J%,J"+&'����&P!//#-�!�';P,!]W!>gg{#-P#$$!��g{&+$&*�,�

�g{&+P!_$#-&*�|g/!]!�`g!,$!$$�"!�>g[&,#�! #"! *;,";!+�&]!$J<&+'!/#�!

etti. Keyhüs,!]/!G-&&"*�-#+"!<!"#{#,[;{{!�+&'&-!{#,$!<!,]!~&/#+&'"&,&"���$

bir külâh*&- G"J+&- $��<!*"# '!/#�!"!, ]!,/#187� ���"![!� ���&P!//#- �!�';P,!]�

�"{#P*&-W/&-&�,�"/��

I. ���&P!//#-�!�';P,!]W#-�!-#/J,&%��&"&*�&#/#��!$"!/#%#�&,/�<�{J"<&

konusunda Malatya meliki Muizeddin �&�P!,+&'W/&- ;<#*"#�/#� �;-$; �&�P!,+&'�

II. ��"�_ �,P"&-W�- *&'* $G-JPJ-/& !- #//#&"� G%J""&,�-/&- {#,#�/# ]! �J*{!//#-

�!"#$+&'W& $&,+� /#,!-!{#"<#+*#� �J$&,�/& /& {!"#,**#%#<#Q ^#{# Eyyûbî ';$;</&,�

Melik ÂdilW! P�%�-<�+� G-J- /&<&/� G"<J+ ]! <!<"!$!*#-#- {&+�-/& $&"<&��

{&+&,<�+*�� Fakat ���&P!//#- �!�';P,!] {J,&/& /& P&/![! $&,/!+#-#- *&'**&-

JQ&$"&+*�,�"<&P�-/&- /G"&�� PJ-/J%J *!!PP;,"!,#�"! �!*#-<#+*#,� �!,_# �&�P!,+&'� 185{-�}{}���58.186{-�}{}���|?�187{-�}{}���@g�

Page 54: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

53

�!�';P,!]W!�&"&*�&W/&$&"<&P�-�*!$"#\!*<#+*#,. Ama her ikisi de bunun mümkün

G"<&/�%�-�{#"#�G,"&,/���J#Q!//#-�&�P!,+&'�!P$#PJ"*&-&|g{#-/#-&,/!%!,#-/!{#,

^!,/&-"�$�&�,�[&�J^#P!//#-�J%,J"+&'W�-'!/#�!!**#%#-/!-_G$/&'&\&Q"&^;<;+�

&*�$&*�,�/!]!�$�"!]![&,#�!'!/#�!!**#188.

�&�P!,+&'W�- �&,/�<�-� &"<&-�-�&"!~ �G"J-/&- ^!_*#%#-#/;+;-<;+G"&[&$

ki oradan Halep’e, Eyyûbî ';$;</&,� Melik ÂdilW#- $&,/!+# Melik Zahir (Melik

Tahir)’#- �&-�-& ^#**#� �!�\#�!*# G-& {#"/#,/# ]! !"#-/!- *J*<&P�-� ;<#* !**#� �&$&*

�&"!~!<#,#/!�!�';P,!]W!�&,/�<!*<!�!�&-&+<&/�189. Bol bol onuruna ziyafetler

düzenlendi ve hediyeler verildi. ��{�$ sultan da ona hil’at verdi. Fakat onlar da

;$-!//#- �;"!�<&-+&' #"! #"#+$#"!,#-# {GQ<&$ #P*!<#�G,"&,/�� �J �;Q/!-

�!�';P,!]W!P�-�,"�{#,<#P&\#,~!,]!,"#$^�P*!,/#"!,�

Yoluna devam eden ���&P!//#- �!�';P,!]� Âmid =�#�&,{&$�,qW! $�Q

$&,/!+#-#- �&-�-& ^#**#� �-#+*!P# �#�&,{!$#, <!"#$# �&"#', onu büyük hürmetle

$&,+�"&/�� � /& +!',#-# ���&P!//#- �!�';P,!]W! *&$/#< !**#� �&$&* Keyhüsrev’in

&,&/�%�{J/!%#"/#�Melik Salih’ten /!'!/#�!"!,&"/��

�&{�$PJ"*&-��#�&,{&$�,W/&-�'"&*W&/G%,J�G"&$G�J"/J��'"&*+&'��&"&{&-,

�!�';P,!]W#-^!"#+#-#'&{!,&"�-[&G%J""&,�-�G-J$&,+�"&<&$;Q!,!{!+^;-";$�G"&

^�-/!,/#��!-/#P#/!{#,^;-";$�G"&_�$&,&$PJ"*&-�<!,&P#<"!$&,+�"&/�190. Ona 30

{#--&$#*/#-&,�>g�,&~&*��>g{&+"�$"�]!!�!,"#$&*�,�>g[#-P/!]!�|!,$!$$�"!#"!

bir cariye hediye etti191� ���&P!//#- Keyhüsrev burada da bir süre k&"/�$*&- sonra

�&,&/!-#Q*&,&\�-&/G%,J'&,!$!*!**#�

�!, ^#**#%# �!,/! ';,<!* ^�,!-]! 'G+ kar+�"&-&- I. ���&P!//#- �!�';P,!]�

&,&/�%��&,/�<�{#,*;,";{J"&<&/���J"*&-"&,^#{#$&,+�"&-/�. Onuruna ziyafetler tertip

!/#"/#�<!,&P#<"!,/;Q!-"!-/#��!%!,"#'!/#�!"!,"!J%J,"&-/���-[&$�$#<P!/!%#"G-&

�&,/�<!*mek, onu uzun süre misafir etmeye bile cesaret edemedi. Çünkü Rükneddin

�;"!�<&-+&'W�-*!~$#P#-#_!$<!$*!-$G,$J�G,"&,/�192.

188{-�}{}���@>�189 Ebû’l-Ferec, II, 474.190 T. Baykara, I. Keyhüsrev, 23–24.191{-�}{}���@>–68.192 O. Turan, Türkiye, 269.

Page 55: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

54

b. I. Keyhüsrev’in �.%��w+��;�,$��������

Nihayet�,&{QG-W&]&,&-�!�';P,!]�{#,^!<#�"!P*&-{J"W&^!_*#� Karadeniz

sahilinde I. ���&P!//#- �!�';P,!]W#- P*&-{J"W& ^#*<!P#-! !- _G$ �&,/�< !/!- #P!

Canit (Câni$q]&"#P#G"<J+*J,��J]&"# &�-� Q&<&-/& Keyhüsrev’e gemiyi de temin

!/!-$#+#/#,193. ���&P!//#-�!�';P,!]W!^!<#"!,]!$&��$"&,'&Q�,"&*&,&$JP*&^!<#[#

ve tayfalar görevlendirdi. Canit <!"#$# {J +!$#"/! P�{�$ PJ"*&-� P*&-{J"W& /G%,J

yolcu etti�{-�}{}��!�';P,!]W#-P*&-{J"W&^#*<!/!-!]]!"'&"#\!-#-#Q-#-#&"/�%�-�

belirtir194.

Keyhüsrev’in, Eyyûbî"!,/!- {!$"!/#%# �&,/�<� ^�,!<!�![!%#-# &-"&��-[&

P*&-{J"W&^!_<!$&,&,�&"<�+G"<&P�<J'*!<!"/#,��-[&$�/&'&$J]]!*"#{#r ihtimal;

{&+�-/&-{!,#P*&-{J"W&^#*<!!<!"#-/!G"/J%J/J,��J-J$J]]!*"!-/#,!-{#,$&_/!"#"

]&,/�,��-[!"#$"!{&{&P� ��� ��"�_�,P"&-/&]&$*#�"!P*&-{J"W&^#*<#+{J,&/&{;�;$

{#,P&�^�^�,/;%;^#{#�-!<"#�&,/�<"&,&"<&��/&{&+&,<�+*�195���,�[&���,#Ptiyan

G"&-/&��"&,�P&�!P#-/!�&{&-[�"�$_!$<!�![!%#-#/;+;-;�G,/J��G"J-JJQ&*<&P�-�-

P!{!{##P! P"�<';$;</&,"&,�-�-/!P*!%#-#]!<J'*!<!"�&,/�<�-�&"<&'JPJPJ-/&

+&-P�-�/!-!<!$G"<&"�/�,��&{##P&'#"+!,#/#-/!�&_"�G,/J"&,�-�-hâkim{J"J-<&P�

da Kar&/!-#QP&'#"#-!�#�&,{&$�,-�'"&*^;Q!,^�'�-/&-^!"<!P#-#-P!{!~"!,#-/!-{#,#

G"&,&$/;+;-;"!{#"#,�

Bizans imparatoru III. �"!�#GP� G-J ';,<!*"! $&,+�"&/� ve son derece iyi

&%�,"&/�196. Misafirperverlikte kusur etmedi. ��$P�$!P$#PJ"*&-�P&,&��-&/&]!*!/!,ek

konuk etti� ��,�[& #<~&,&*G,� �!�';P,!]W! >g�ggg &"*�-"�$ {#, iktâ verdi. Sultan da

#<~&,&*G,W&{#, *&$�<$��<!*"#<;[!]'!,"!,]!&"*�- #+"!<!"#!"{#P!"!,'!/#�!!**#197.

Fakat#<~&,&*G,J-/&���&P!//#-�!�';P,!]W!#P*!/#%#�&,/�<�]!,![!$^;[;�G$*J�

Bel$# Q&<&-�-/& {&{&P� �J"*&- ��� ��"�_ �,P"&-W&� /�-!<#- #<~&,&*G,J �&-J!"

�&,/�< !*<#+*#� ama &,*�$ +&,*"&, \&,$"��/�� <~&,&*G, �"!�#GP /& �J"*&- ���

�;"!�<&-+&'#"!&,&P�-�-{GQJ"<&P�-�#P*!<#�G,/J198.

193 O. Turan, Türkiye, 269.194{-�}{}���@�–69.195 A. Sevim–E. Merçil, 452.196 Ebû’l-Ferec, II, 474.197 O. Turan, Türkiye, 270.198 O. Turan, Türkiye, 270.

Page 56: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

55

�-"&+�"/�%� $&/&,��"& ���&P!//#- Keyhüsrev, Komnenos ailesinden olan

Milet (Menderes Vadisi) hâkimi Manuel Mavrozomes’in199 $�Q��"& !]"!-!-! $&/&,

P*&-{J"W/& !P$# {#, �!"_J$"J PJ"*&-�-& �&,&+&- {#, �&+&-*� P;,<!<#+*#,� Ancak bu

!]"#"#$*!- PG-,& �&+&< P*&-/&,/� {#,&Q /&'& �;$P!"<#+*#,� �!�';P,!]� P*&-{J"W/&$#

y&+&-*��&G$&/&,&�&$J�/J,<J+*J$#,J'{&-P�-�\�G-J-��,#P*#�&-/#-#-!^!_![!%#

J<J/J-J *&+�<&�& {&+"&<�+*�200. �-[&$ �!�';P,!]W#- P*&-{J"W/&�$!- �&,P_&

$G-J+J�G,G"<&P�{JJ<J/J-{#,&-"&</&{!�'J/!G"/J%J-J-^�P*!,^!P#/#,201.

IV. �&_"��!\!,#W-/!�&*#-"!,P*&-{J"WJ #+^&"!/#-[!���&P!//#-�!�';P,!]�

�&],GQG<!P #"! {#,"#$*! +!',! �&$�- {#, $&"!�! P�%�-/�202. �J"*&-�- �&_"�"&,/&-

$&,/!+#-! $&,+� $!-/#P#-! �&,/�< !*<!"!,#-# #P*!<#+ G"<& #'*#<&"# ]&,P& /& {J {#,

tahminden öteye geçmez203.

Bu arada zikredilmesi g!,!$!- {#, '&/#P! ]&,/�, $# {- �}{}� �!�';P,!]W#-

P*&-{J"W/&- &�,�"<& P!{!{#-# {J G"&�/&- PG-,& �&+&-&- {#, /;!""G�& {&%"&,�

�&]&+"&,/&^�P*!,/#%#;P*;- {&+&,�"&,/&-]!$&',&<&-"�$"&,/&-/G"&�� #<~&,&*G,/&-

<&&+&"&-{#,�,!-$�/!<!P#^![#$#-[!PJ"*&-�-/&{J"J-/J%J{#,<!["#P*! P&�^�P�Q

/&],&-�+"&,/&{J"J-J,��"!�#GPG-J�&*�+*�,<&�&_&"�+�,�+JQ&��-[&PJ"*&-<;/&'&"!

!/!,��,!-$P&�^�P�Q/&],&-�+"&,�-�PJ"*&-&��-!"*#,��J"*&-<!-/#"#-#!"#-!/G"&�&,&$

�,!-$W!{#,�J<,J$&*&,��,*&"�$$&,�+�,��,&/&{ulunan Rumlar ve Frenkler sultana

P&"/�,�,"&,� �"&�& <;/&'&"! !/!- #<~&,&*G, '!,$!P# G,&/&- JQ&$"&+*�,�,. Sultanla

#<~&,&*G,�&"-�Q$&"�,"&,��"&�/&-/G"&��PJ"*&-_G$;Q^;-/;,�<~&,&*G,&+��"!/!,�

“N �� ��� ��� � � ��������� � � $���(� 0�����&��� ����� ����� ����� +�� ���&��� ��� 0���

0�����&��� ����������� <������ ������� ����� ��� ����� ������� ���������� ��

� � ���� � � � � ��������� ��� ����� ��� %������ en mamur ülkeler � � ����(��������

3����� ������ '� ��� �� �������� 3�� � ������� ��( �� ���� ��� N�� �� ��������� �� her

���������������� ����� ������� ��������(����������������������)���� ���� ���N���

�� ����� ������ ����� ����� ��� �� ��� ��� B � � ����� ����� 3���� �� ��� � � �� ��� � ��� ��

������������������������������)�����3 3� ���� ������������������ ��� ��\����& �����

199 A. Sevim–E. Merçil, 452.200 Friedrich Sarre, �5*5,�.���'��8�%$�&��@������/��!]���,��G"&$G%"J�P*&-{J"��!,&�J,#Q<]!�#[&,!*�����&���>??��j?�201 A. Z. V. Togan, Umumî Türk Tarihine G$�$ , 1981, 215.202{-;W"-Esir, XII, 169.203 T. Baykara, I. Keyhüsrev, 25.

Page 57: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

56

(�� ����������� ���������������������)�%����������������������� � �����������

� �� %���� �� �� � � ����� �������� �� )���� ����� ������ ����q� @$���� � �� �� � �

������������ �� ������� ��� �&� sözünü söylerler ve bu bahaneyle sana asker

çekerler ve ülkenin top������� �)��� ����������.”204 �J"*&-�- ^&Q&{�-� &-"&��+"&

$&,+�"&�&-#<~&,&*G,G-J-PJ�J-&^#/!,]!'!,P�Q;-;-$!-/#P# #_#-!<#,G"/J%J-J

söyler. ���&P!//#- �!�';P,!] #P! {J �,!-$"! /üello ya~<&$ #P*!/#%#-# P��"!,�

<~&,&*G,{��"!{#,+!�!#Q#-]!,<!P#-#-<;<$;-G"<&/�%�-�{!"#,*#-[!PJ"*&-��5����

Vasilyüs (Alexios) bu konuya engel olma veya durdurma yoluna giderse, ben kendimi

öldürürüm”205$&,+�"�%�-�]!,#,� �J"*&-/;!""G#+#-#&�&,"&<&$QG,J-/&$&"�,]!{;*;-

'&Q�,"�$"&,� *&<&<"&*�,� � �,!-$W*!- /! '&Q�,"&-<&P�-� #P*!,� �;!""G '&"$�- �-;-/!

^!,_!$"!+#, ]! PJ"*&- �,!-$W# ^;,Q /&,{!P#�"! �"/;,;,� Bu olaydan sonra imparator

PJ"*&-�- G-J,J-& Q#�&\!* ]!,#,� �J Q#�&\!* !P-&P�-/&, Frenklerin sultana bir zarar

]!,<!P#-/!- !-/#+! !**#%#-# ]! G"&�"&, �&*�+&-& $&/&, G-J- �&],GQG<!PW#- �&-�-&

^#*<!P#-#- J�^J- G"&[&%�-�, P��"!,� �J"*&- /& {J-J <&$J" $&,+�"&,206. �%J""&,�

QQ!//#-]!Alâeddin#"!{#,"#$*!�&],GQG<!PW#-�&-�-&gider.

I. ���&P!//#- �!�';P,!]W#- $&��-~!/!,# �&],GQG<!P: “Allah bize teselli

verinceye kadar bu kale ����� �� ����� �� ��� � �” /#�!,!$ /&<&/�-� *!P!""#

ediyordu207.

D;!""G '&/#P!P#-#- &{&,*<& G"<&P� ihtimali yüksektir. Zira ���&P!//#-

�!�';P,!]W#- $&��-~!/!,#-#- �&-�-& ^!"<! P!{!{#-# �&_"�"&,�- P*&-{J"WJ #+^&"#

G"&,&$$&{J"!*<!$/&'&&$"&�&*$�-/�,�

DüelloG"&��^!,_!$G"P&/&G"<&P&/&/#$$&*_!$!--G$*&"&,/&-{#,#�PJ"*&-&

*!Q&';,&*!**#%#P��"!-!-�;P";<&-*&[#,"!,#-G"J+*J,/J%J{#,^,J{J-{J"J-/J%J/J,�

�J {#Q! /�-!<#- *#[&,!* '&�&*� '&$$�-/& {#, \#$#, ]!,<!$*!/#,208. �#*!$#< �G-�&"�

tüccar da Rum kentlerine gelerek ünlü Honas ~&-&��,�-& $&*�"�,"&,/�� �!�';P,!]W#-

ikinciP&"*&-&*�/�-!<#-/!{J*#[&,!*_G$/&'&\&Q"&^!"#+*#,#"<#+*#,209.

204{-�}{}����>�205{-�}{}����`�206{-�}{}����`–76.207 Ebû’l-Ferec, II, 474.208 E. Merçil, Meslekler, 150.209���][�G%"J���>?���

Page 58: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

57

c. I. Keyhüsrev’in Sultan Olmak Üzere Davet Edilmesi

�����&P!//#-�!�';P,!]��&],GQG<!PW#-�&-�-/&�$!-Sultan II. Rükneddin

�;"!�<&-+&h öldü (1204). �;"!�<&-+&'W�- �!,#-! $;_;$ �&+*&$# G%"J ���� ��"�_

�,P"&-W�- ';$;</&, G"/J%J '&{!,# ^!"#-[! �� ���&P!//#- �!�';P,!]W! {&%"� {!�"!,

hemen harekete geçtiler.

Özellikle Selçuklu emiri Mübarizüddin �,*G$J+� �&%�{&P&-G%J""&,�-/&-

�JQ&\\!,!//#-�&'<J/��&'#,!//#-"#]!�!/,!//#-�JPJ\'!-;Q_G[J$�&+*&$#����

��"�_�,P"&-W�-PJ"*&-G"<&P�-&$&,+��/�210. �;\JQ"J/!]"!*&/&<"&,��al/�$"&,�P�Q"!,

]!*!<#-&*<!$*J~"&,�-&/&�&-arak gizlice harekete geçtiler. Çok meziyetleri olan ve

{!+ /il bilen –$# {J {!+ /#" <J'*!<!"!- �;,$_!� J<[&� �,<!-#[!� �&,P_& ]!

Süryanîce’dir- Hacip Zekeriya {J #+! !- J�^J- $#+# G"&,&$ P!_#"<#+*#211. �!+#+

$�"�%�-& PG$J"&- �!$!,#�&� &'#/-�<!"!, ]! <!$*J~"&,� {#, _G{&- &P&P�-�- #_#-!

P&$"&<�+G"&,&$�����&P!//#-�eyhüsrev’e gönderildi212.

���&P!//#-�!�';P,!]W#��&],GQG<!PW#-�&-�-/&{J"&-�&[#~�!$!,#�&ona

J"&+<&$*&QG,"J$_!$*#��&'&PG-,&�!�';P,!]’"!{&+{&+&$G-J+<&#<$�-��&$&"&/�

ve ;$-!//#- �;"!�<&-+&'W�- ]!\&* '&{!,#-# {#"/#,/#� �&+P&%"�%� /#"!%#-# #"!**#.

Mezkûr beylerin, devlet büyüklerinin ve askerlerin kendisini sultan olarak görmek

#P*!/#$"!,#-# #\&/! !/!,!$ ^!*#,/#%# <!$*J~ ]! taahhütnameleri sundu. Böylece eski

sultan tekrar hükümdar olmak üzere davet edildi. �!�';P,!]� <!$*J~"&,� ]!

taahhütnameleri G$J/J� �&��-~!/!,# #"! \#$#, *!&*#P#-/! {J"J-/J� Üç gün yas tuttu.

Mavrozomes’t!-/!�&,/�<]!'#Q<!*P�Q;&"/��

Davete seve seve icabet eden I. ���&P!//#-�!�';P,!]�G%J""&,�]!<&#�!*##"!

{#,"#$*!�G-�&W�&/G%,J�G"&_�$*��

�J P�,&/& P*&-{J" �&_"�"&,�n !"#-! ^!_<#+*#� �G<-!-oslar, Trabzon ve

�,!%"#W/! /!]"!* $J,<&�& _&"�+��G,/J� �#-! P*&-{J"WJ- #+^&"#-/!- PG-,& Q-#$W!

^!"!,!${J,&/&{#,/!]"!* $J,<&�&_&"�+&-]! �J$&,�/&/&{!"#,*#"/#%#^#{# ���� ��"�_

Arslan’a tâbi�!*#-# {#"/#,<#+ G"&- Laskaris (1204–1222)� ���&P!//#- �!�';P,!]W!

210 T. Baykara, I. Keyhüsrev, 27; Sefer Solmaz� ��&-#+<!-/"#"!,�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 441-442.211 O. Turan, Türkiye, 272.212{-�}{}���?��

Page 59: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

58

^!_#+ #Q-# ]!,<!/#213� �&P$&,#PW#- !-/#+!P# *&'*& ^!_*#%# *&$/#,/! �!�';P,!]W#-

$!-/#P#-! $&,+� {#, ^#,#+#</! {J"J-<&P��/�� �&'*& ^!_!<!Qse III. ��"�_ �,P"&- ]!

!*$#"# /!]"!* &/&<"&,�-�- *!~$#P#-# _!$<!$*!- $G,$J�G,/J� �&,+�"�$"� ^�-/!,#"!-

!"_#"!, ]&P�*&P��"& �&P$&,#P #"! &-"&+&- �!�';P,!]� *&'*& _�$*�%� *&$/#,/! �!-#Q"#

(Ladik-Laodikea), Honas ]! �!-/!,!P -!',#-#- /!-#Q! $&/&, JQ&-&- $�P<�-�

�#Q&-P"�"&,& =�&],GQG<!PW!q {�,&$&[&$*�. BJ-& *!<#-&* G"&,&$ /& #$# G%"J-J,

�&-"&,�-/a Hacib Zekeriya ile birlikte ,!'#- {�,&$*�214� �-[&$ {J P&�!/! Q-#$

<~&,&*G,"J%JW-J-P�-�,"&,�-/&-^!_#+#Q-#&"�-&{#"/#� I. ���&P!//#-�!�';P,!]�*&'*�

!"! ^!_#,/#$*!- PG-,& &-"&+<&�& J�&,&$ �!-#Q"# ]!�G-&P _!],!P#-# �&],GQG<!PW!

]!,<#+*#,� �&],GQG<!P� PJ"*&-�- /!P*!%# ]! <&#�!*#-/!$# �;,$ &P$!,"!,#-#-

�&,/�<��"& {�"^!/! {&Q� �!,"!,# !"! ^!_#,/#. Bu sayede hâkimiyetini güçlendiren

�&],GQG<!P� �!"_J$"J"&,& {&%"� {#, {!�"#$ $J,<J+*J,� �!"_J$"J"&,�- G-J �!"#$

�&],GQG<!P G"&,&$ &-<&P�-�- P!{!{# {J/J,� Ancak, Mavrozomes’in bölgedeki

hâkimiyet#JQJ-P;,<!<#+�{#,P;,!PG-,& /&�G-�&W�&/�-<;+*;,215.

I. ��yaseddin Keyhüsrev, G%J""&,�-� ,!'#- {�,&$*�$*&- PG-,& Uc

�;,$<!-"!,#-#-P�-�,"&,�-&^#,/#. �!�';P,!]�$!-/#P#-!{&%"�$J]]!*"!,#-#<!"#$"#%#-#

�&~<�+ G"/J%J x"Jborlu (Borgulu)W/& *G~"&/�216. �J P�,&/& �&[#{ �!$!,#�&

<J'&\�Q"&,&PJ"*&-&/�-&hil’atler, iktâlar ]&&*!/!,!$+!'Q�/!"!,#$&_�,<&��{&+&,/��

�#, '&{!,[# ^�-/!,!,!$ /J,J<J ���&P!//#- �!�';P,!]W! {#"/#,/#� �&P$&,#PW! ]&&*

ettiklerini yerine getirmesine gerek $&"<&/�%�-� ]! $!-/#"!,#-! /G%,J ^!"<!$*!

G"/J$"&,�-� #"!**#� �!�';P,!], habere o kadar sevindi ki külâ'�-� '&]&�& &**��

�&-�-/&$#"!,!*;,";#'P&-"&,/&{J"J-/J217.

213{-�}{}���>g>�<;!""#\�{J!-^!""!<!�#�&~&-�-�&P#"�;P=�"!�#GPqG"/J%J-J�&Q&,�214 O. Turan, Türkiye, 273.215 C. Alptekin, “Türkiye�!"_J$"J"&,��� �6��, VIII, 268.216 O. Turan, Türkiye, 273.217{-�}{}���>g`–104.

Page 60: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

59

d. I. Keyhüsrev’in �"��������+ �%!�.� (1205)

���&P!//#- �!�';P,!]� >`g|W/! Konya üzerine yürüdü. �G-�& '&"$� ����

��"�_ �,P"&-W& P&/�$ $&"&[&$"&,�-& /&#, ;$-!//#- �;"!�<&-+&'W& P�Q ]erdiklerini

{!"#,*#�G,"&,/�� �&<&-�-/& ���&P!//#- �!�';P,!]W! ]! �;"!�<&-+&'W& -&P�" P&/�$

$&"<�+"&,P& �J"*&- ���� ��"�_ �,slan’a /& P&/�$ $&"&[&$"&,�-� #fade e/#�G,"&,/��

Keyhüsrev,{J-J-;Q!,#-!+!'#,/�+�-/&{J"J-&-<!P$!-"!,#*&',#{!{&+"&/���%&_"&,�

$!P*#,/#�<&<J,<!$�-"&,���$*�,/�218.�J/&#P*!/#%#-!*#[!�#]!,<!/#� Muhasara bir

&� $&/&, /!]&< !/#~ $�+ �&$"&+�-[& I. ���&P!//#- �!�';P,!] {&+&,�P�Q"�%& J%,&/��

�"^�- (Âb-��!,<q’a çekil<!$QG,J-/&$&"/�.

�JP�,&/&���&P!//#-�!�';P,!] "!'#-!{#,/J,J<G,*&�&_�$*���G-�&'&"$�

#"!&,&"&,�-/&!Q!"#{#,,!$&{!*{J"J-&-�$P&,&�'&"$��!�';P,!]*&,&\�-/&�!,&"/�"&,�

�$P&,&�"�"&,�- bir zamanlar II. ��"�_ �,P"&-W�- &P$!,} ;PP; G"&- +!'#,"!,#-/!- I.

���&P!//#-�!�';P,!]W!$J[&$&_&,<&'#�!**!]&"#"!,#-#$G]<&"&,�ve sultan olarak

G-J- &/�-& [&<#"!,/! 'J*{! G$J*<&�& $&,&, ]!,<!"!,# �G-�&"�"&,� !-/#+!"!-/#,/#.

�&,!$!*! ^!_!- �G-�&"�"&,� �� �� ��� � � �������� �������� �ha fazla �������” 219,

dediler. �$P&,&�"�"&,/&-daha erken davranarak I. ���&P!//#-�!�';P,!]&/�-&'J*{!

okuttular. “w������� N������ #�yaseddin Keyhüsrev” 220 /#�! {&%�,&,&$ G-J- "!'#-!

*!Q&';,&*�&~*�"&,��evlet ileri gelenleri Keyhüsrev’e elçiler göndererek henüz çocuk

�&+*&$# ���� ��"�_ �,P"&-W& <!,'&<!* ^�P*!,<!P# ]! G-& {#, {�"^!-#- <!"#$"#%#-#

vermesi /#"!%#�"!G-J�G-�&W�&/&]!*!**#"!,�

2. I. Keyhüsrev’in �,$�~$��'����8%��Geçmesi (�+w�%�1205)

Keyhüsrev, III. ��"�_ �,P"&-W&� {&{&P� ��� �;"!�<&-+&'W�- /& <!"#$"#%#-#

�&~*�%��G$&*W�<;"$G"&,&$]!,/#%#-#�!<#,"!,!/!iktâlar ve <!-+�,lar #'P&-!**#%#-#

{!�&- !/!- \!,<&-� {#, '!�!*"!�G-�&W�& ^�-/!,/#��!-+�,"&,� ]! &'#/"!,# G$J�&-

�G-�& #"!,# ^!"!-"!,#��"�_�,P"&-W�&<[&P�-�-�&-�-&^�-/!,/#��!�';P,!]G%J""&,�

QQ!//#- ]! Alâeddin’i amcazâdelerini kar+�"&<&$ ;Q!,! ^�-/!,/#� ���&P!//#- 218{-�}{}���>gj�219{-;W"-Esir, XII, 170.220 Ebû’l-Ferec, II, 486.

Page 61: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

60

�!�';P,!]W#- 'JQJ,J-& ^!*#,#"!- ���� ��"�_ �,P"&- �!,# �~*;� !"# ^�%P;-/! &�&$*&

durmak istedi. �!�';P,!]{J-&#Q#-]!,<!/#��-J�&-&%�-/&-�~*;]!^�-";-;&"/��

Ona kemer, külâh� &"*�- P&~"� $�"�_� &*� $&*�, gibi hediyeler verdi. ��,�[& ��"�_

Arslan’a b#, P;,! �G-�& �&$�-"&,�-/&$# �&]!"! $&"!P#-/! G*J,<&P�-�, daha sonra

Tokat’a g�-/!,#"![!%#-# P��"!/#� {- �}{}� �G$&*W& ^#*<!P# {J�,J"/J$*&- PG-,& ����

��"�_�,P"&-W/&-{&'Petmez221. �&Q��&Q&,"&, bu durumu III.��"�_�,P"&-W�-�&]!"!

kalesinde hapsedilmesi olarak nitelendirirler. Bundan sonra P�{�$ sultandan haber

&"�-&<&<&P�-� /& �"/;,;"<;+ G"<&P� #'*#<&"#�"! &_�$"&,lar222. ���� ��"�_ �,P"&-W�-

�&]!"!$&"!P#-/!�"/;,;"<;+G"<&P�^!,_!$*!-/!{;�;${#,#'*#<&"/#,�

�� ���&P!//#- �!�';P,!]� P!]#-_ -#/&"&,� ]! <;Q#$"# !%"!-[!"!, !+"#%#-/!

Konya’ya girdi. Ekim 1196’da ��� ;$-!//#- �;"!�<&-+&'W& devretmek zorunda

$&"/�%�*&'*�-&�&$"&+�$/G$JQ��""�${#,&,&/&-PG-,&�J{&*>`g|W/! te$,&,G*J,<J+

oldu223.

�;,$#�!�!"_J$"J �!]"!*#W-#- P�-�,"&,� ��� ��"�_ �,P"&-W�- G%J""&,� *&,&\�-/&-

^!-#+"!*#"<#+*#� �#-! ��� ��"�_ �,P"&-W�- G%J""&,�-/&- ]! /G"&��P��"& �� ���&P!//#-

�!�';P,!]W#- $&,/!+# G"&- ��� ;$-!//#- �;"!�<&-+&' *&,&\�-/&- {#,"#%# P&%"&-&-

devlet, III. ��"�_ �,P"&- Q&<&-�-/& /& '!,'&-^# {#, {�";-<!�! J%,&<&<�+*�� Yani

�!�';P,!] *&'*& *!$,&, G*J,/J%J-/& {#,"#$ ]! {;*;-";$ #_#-/! ^;_"; {#, /!]"!*

/!],&"<�+*�� Hatta devletin durumunun II. ��"�_�,P"&-Q&<&-�-/&$#-/!n daha güçlü

G"/J%J-Jsöylemek mümkündür.

�,*�$ �;,$#�! �!"_J$"J �!]"!*#� �&$�-/G%J *#[&,!*# #_#- �!-# {#, �%!�/#.

�-&/G"JW/& {J"J-&- /!<#,� {&$�,� ^;<;+� +&~ ^#{# Q!-^#- <&/!-"!,#-

/!%!,"!-/#,#"<!P#�{;�;$<#$*&,/& tuz, çivit, safran, yün üretimi#',&[&*�{!P"#�G,/J�

��,�[&�!-#$!-*"!,#-/G%<&P��P&,&��&+&<�-�-]!$;"*;,";{#,-!P"#-^!"#+<!P#JQ&$

ülke"!,/!- #*'&"&*� /& ^!"#+*#,/#� �-&/G"J� *,&-P#* *#[&,!*#- ^!"#+<!P# #_#- ^!,!$"#

$G+J""&,�-G"J+*J%J{#,<!$�-'&"#-!^!"di224.

221{-�}{}���>g�–108.222 O. Turan, Türkiye, 274; E. Merçil, Müslüman–Türk Devletleri Tarihi, 133; E. Merçil, “Türkiye �!"_J$"J"&,���Türkler, VI, 514; M. Bayram, Türkiye S'�*+,�+������@����][�G%"J���>?�`������,�$���#�&P!*!-�&*"��Belleten, LXII/236, 86–87.223 A. Sevim–E. Merçil, 452.224 C. Cahen, “Anadolu’da Ticaret”, Cogito, XXIX, 132.

Page 62: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

61

�J"*&- ���&P!//#- �!�';P,!]� &P$!,"!,#-! ]! '#Q<!*çilerine ihsanlarda

{J"J-/J��&],GQG<!P]!�&$�-"&,�-&/&[�<!,*/&],&-/���%"JQQ!//#-�!�$&]JPWJ

Malatya meliki olarak tayin etti. Tahttan uzak bulu-/J%J /�-!</! �&<W& ^#*<#+

G"&-'G[&P��![/!//#-P'&$W��G-�&W�&/&]!*!**#� Bu davet ile birlikte Keyhüsrev,

�!�';W"-�${!, �J'�#//#- {-;W"-�,&{}W-#- <&-!]} '&"$&P�-& ^#,<#+ G"J�G,/J225.

�J"*&-�-'G[&P��"&&,&P�-/&P�$�{#,^�-;"{&%�G"/J%J&-"&+�"��G,�

�J"*&- 'G[&P�-&� ^�-/!,/#%# <!$*J~*&: “Ey velî sîretinde ve peygamber

sünnetinde” diye hitap etmektedir. �J,{!**!�$!- �&+&/�$"&,�-� ]! P&"*&-&*� *!$,&,

-&P�" !"! ^!_#,/#%#-# &-"&**�%� �&,P_& {#, +##,#-/! 'G[&P�-& �yegâne,” “���'�� ����,”

“aziz” ve “melek ruhlu bir dost�^#{#P�\&*"&,"&P!P"!-<#+*#,��&]!*<!$*J{J+��"!�/#:

“0��������������(���������(������������dir.

$��%������ ��$���(�0������

0� ��������� � � � �� �� � �� ������ ������ � � ��%����� � �� ������ �������������

����3 ��%�������� ������� �����'�&������������ � ���%�%�%������

Aziz� ��� ������ � �� ����� �������� �� ����� � � � ������� ������ � ������ ������

�%�%������������X�+�������������� ��� �����������X

03�� �� �� � ����� ����������� ���������� \ ���� �� �)�%� ��� �� �������� �����

�������

Ey veli huylu, ey sünneti peygamberinkinden olan, e��������%��� ( ����âlim

3���� ���� ����������(��� � � ��)������m, kâlemimin ucundaki mürekkep kan olur. O

������ � �������� �������������� ��� ������ ������ ����� ��� � � � �)�%��� {� �������

���%���� �� � ���� �����+������� �� � � � �� �� ������ ������>��� !>��� "226 gibi

kalbim üzüntüyle dolu olarak dünyada oraya buraya ���������� ������ B��&���

������ 5����&��� ������ �������� ������ �������� ���� �������� ������ � ���� � � �

�� ������������������ � ��������� � �����������������&���������`������!��� �"’de

������+��� �&��������������&���������� ���%���� � ������ �%�����%zünden benim

� ��� ��� %��� ��� �� ��� ����(� \���������� ��������� ����� N�������� �)�%�� �������

225������"�_� �{-;W"-�,&{}W-#- �� QQ!//#-�!�$&]JPW& �&Q/�%��!$*J{J-�+�%�-/&��-!<#-�#-}]!�#�&P}�&,#'#-!�&$�+���G���+.������.��'�*+,�+��5�%5��Y'��';'�$�'%$��"�#�'.$�6$�;$�$�'�$, II, 16.226�&'#~G"/J%J&�-&�"&/;-�&/&G"J~{#*!-"!,#^�,/;%;,#]��!*!/#"!-!\P&-!]}~&/#+&'�

Page 63: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

62

��� ��� <�������� � � �� �������� ������ ������ �� �)�%� ��� ����� ����������� ��� ���

���������� ������������ � �������.

<��������� ������ ������ � �� �� � gibi, benim g � � %������� ��� yerine

���������� ����&��� �%�3û tekrar bana cemalini gösterip dönen felek de vefada

���������� � � �%������ �)������ ��������� O���� ��� � � � �%����� �)�%�������

0������ ����3���� �)��� � �� ������ ����� � �� �%j�� � ���� ��� �� �� ���������

öldü�%�%����%���� ����������������������������@j����������%�%�%��)���� ���������&�

dedi.� j���� �� �%�%���� � �� ������������� ��� ����3��� ��(� ���� � �� ���� � � ��� ������

dedi ki: ‘� ���� � ����� �������( ��� � ���5�����������X�� ��� �� ����� ��������������

Hep � �� ��������� âyetini okuruz. Gözlerimiz yolda seni bekliyoruz’. Her an ilham

yolundan bir haberci beklerken o: ‘Acel��������������������������� �& dedi.

Deniz sahiline geri dö�%��� O���� �� ���� ��� �%�������� ������ ���������

<�� �� �'����� � � ����� ��� ������� ��� �� �)�%�%�%� ���� ��� � �)����� $�� �

���� ���� �������� ����3���� ��� ��� O���� ����� rüzgârda olan bir ülke buldum.

O���� ���(�3������� ����� ��������������%����������3������ � ���������������������

eziyetinin üzüntüsünde. $ �����%�����%���)���� ���Allah, koruyucum, destekçim ve

���������������������������������������������������r.

N���������������(�����%��������������������������� ��j����� � ������ � ��

��� � � �� ���������� <%����� � � �� ����� ve sizin arzunuz hâkimdir. Bizim

��������� %��%��%�%���� ������������ %������������ ��� � ����3������ ���������

Haberin olsun, se� ����� �����������������������(���������������������������

0���&��� �� ������������������ �� ���0����� ����������O����� � ���� � �.”227

�![/!//#- P'&$ /&]!* &"�-[& konJ�J 'G[&P� {-;W"-�,&{} #"! #P*#+&,! !**#�

Hatta ona da kendisiyle birlikte Anadolu’ya gelmesini teklif etti. Sonra beraberce hac

gittiler]!�#-!#$#P#PJ"*&-�-/&]!*#-!#[&{!*ettiler. ���&P!//#-�!�';P,!]�Konya’ya

gelen 'G[&P�-� <!,&P#<"! $&,+�"&/� ]! bir süre sonr& /& G-J {;�;$ G%"J QQ!//#-

�!�$&]JPWJ- !%#*#<# #"! #"^#"!-<!$ ;Q!,! �&"&*�&W�& �G""&/�� {-;W"-Arabî ise bir

P;,!/&'&�G-�&W/&$&"/�228.

227{-�}{}���>>>–113.228������"�_��{-;W"-�,&{}W-#-�� QQ!//#-�!�$&]JPW&�&Q/�%��!$*J{J-�+�%�-/&��-!<#-�#-}]!�#�&P}�&,#'#-!�&$�+���G���+.������.��'�*+,�+��5�%5��Y'��';'�$�'%$��"�#�'.$�6$�;$�$�'�$, II, 16–17.

Page 64: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

63

Alâeddin�!�$J{&*W��G$&*<!,$!QG"<&$;Q!,!�âni+<!-/{�"^!P#-!<!"#$

�&~*�� �&-�-& âlim, âyân ve komuta-"&,/&- /!%!, ]!,/#%# #-P&-"&,� ]!,!,!$ G-J /&

yolcu etti.�!�$J{&*�{J,&/&>`g|W/!->`>>W!$&/&,<!"#$"#$�&~*�229.

�;_;$G%"JCelâleddin Keyferidun’u ise Koyulhisar meliki olarak tayin etti.

�;,$#�! �!"_J$"J"&,�W-/& {J /�-!</! �<!"#$�"#$ &-"&��+�-/& {#, /!%#+#$"#$

oldu. �!'Q�/!"!,#-<!"#$G"&,&$&*&-<&P�&,*�$<!<"!$!*#-*&$P#<!/#"<!P#&-"&<�-&

^!"<#�G,/J� �!"#$"!, {#, -!]# ]&"# G"&,&$ $&{J" !/#"<!�! {&+"&-/�� �;-$; &,*�$

<!"#$"!,!&/"&,�-&~&,&{&P*�,�~'J*{!G$J*<&�!*$#P#]!,#"<!<#+*#���,�[&{&+$!-*#-

#Q-#G"<&$P�Q�-$G<+J/!]"!*"!,"!P&]&+]!{&,�+�&~<&"&,�-&<;P&&/!!/#"<!/#230.

Bu devletin merkeziyetçi {#, �&~��& $&]J+<&P� &-"&<�-/& {#, #-$�"�~ P&��"&{#"#,�

�,*�$�;,$#�!�!"_J$"J"&,�-/& \!G/&"<&'#�!**!$# P#�&P}hâkimiyet#-~&�"&+*�,�"<&P�

yöntemini g�,<;�G,JQ��J#-$�"�~�P<&-"�+!'Q�/!"!,#-#-]&"#"#$�&~<&&-"&��+�-&

/&*!<!"G"J+*J,<J+*J,231.

I. ���&P!//#- �!�';P,!]W#- {#, /#%!, #[,&&*� Konya k&/�P� Tirmizî’yi idam

ettirmek oldu =�J{&* >`g|q232� �;-$; �#,<#Q}� �G-�& <J'&P&,&P� P�,&P�-/&

Keyhüsrev’in su"*&- G"&<&�&[&%�-& /&#, ~,G~&^&-/& �&~<�+*�� Gerekçe olarak da

Keyhüsrev’in P*&-{J"W/& ��,#P*#�&-"&, &,&P�-/& “kâfirlere� ��������� ��� �������

�)���� � � ��� �������� %���� ��� ��� ����� ����������� ������ � �������� ( �� ���������

������� ��������”233 +!$"#-/! {#, \!*]& ]!,<#+*#� ��,�[& PJ"*&-�-� +!,#&*& &�$�,� bir

�&+&<� G"/J%J #//#&P�-� #"!,# P;,<;+*;� Âlim#- {J ��-/!$# \!*]&P� �G-�&W-�-

���&P!//#- �!�';P,!]W! $&,+� JQJ- P;,! <J$&]!<!* ^�P*!,<!P#-/! �-!<"# ,G"

G�-&<�+*�� ��,�[& {J \!*]& �!�';P,!]W#- '&"$ &,&P�-/&$# #*#{&,�-� ]! +&'P#�!*#-#

Q!/!"!,<&'#�!**! #/#��#-/&,"�%�� Q&'#*"#%# ]! \!*]&"&,� #"! *&-�-&-�&/� �#,<#Q}W-#-

#/&< !**#,#"<!P# '&"$ &,&P�-/& ;Q;-*;�! P!{!~ G"du� �G-�&"�"&, {J âlimin

�"/;,;"<!P#-#- J%J,PJQ"J$ ^!*#,/#%#-! #-&-<�+"&,/�� �#*!$#< ;_ ��" $adar devam

!/!- $�*"�%� /& {J G"&�& {&%"&<�+"&,/�,� �J"*&- #P! {!"$# {J #-&-[� ~&�"&+*�%�-/&-

{!"$#/!'&"$�- *!~$#P#-#&Q&"*<&$ #P*!/#%#-/!-/G"&���&/��#,<#Q}W-#-_G[J$"&,�-&

229 E. Uyumaz,��-&/G"J�!"_J$"J�J"*&-����"�!//#-�!�$J{&/��-!<#-!=>``g->`��q�#,�&$�+��Cogito (Selçuklular -�'�����.�/������P*&-{J"��&~��,!/#�&���`gg>�>`>�230 A. Sevim-E. Merçil, 453.231 O. Turan, Türkiye, 276.232�����,�$���#�&P!*!-�&*"��Belleten, LXII/236, 74–75.233{-�}{}���>>|�

Page 65: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

64

{&Q� #'P&-"&,/& {J"J-&,&$ ^�-;""!,#-# &"<&�& _&"�+<�+*�,234. Fakat Keyhüsrev’in

^!,!$ P*&-{J"W/& ]! ^!,!$P! $&��-~!/!,# �&],GQG<!PW#- �&-�-/& {J"J-/J%J

/�-!</!$#�&+&-*�P�'&"$&,&P�-/&'!~{#,PG,J#+&,!*#G"&,&$Q#'#-"!,#$J,[&"&<�+*�,�

�&**& PJ"*&-�- P*&-{J"W/& ]&\*#Q !/#"/#%# {#"! P��"!-<#+*#,235. Zaten I. ���&P!//#n

Keyhüsrev’in birinci saltanat ��""&,�-/& ��� �;"!�<&-+&'W�- �G-�&W�� <J'&P&,&P�

!P-&P�-/& �!�';P,!]W#- &--!P#-#- ��,#P*#�&- G"<&P� /& &"!�'#-! {#, ~,G~&^&-/&

<&"Q!<!P# G"&,&$ $J""&-�"<�+*�� ���&P!//#- �!�';P,!] #P! {;*;- {J G"J<PJQ

propagandalar ve söylentilere, AnadolJW/&P"�<#�!*W#-�&��"<&P�]!^;_"!-<!P##_#-

fedakâr^&�,!*"!,^�P*!,!,!$[!]&~]!,<!�!_&"�+<�+*�,�

II. �;"!�<&-+&'W& JQJ- P;,! /#,!-!- ]! \&$&* hâkim G"/J%J {�"^!"!,# G-&

$&,+� $G,J�&<&�&- �J#Q!//#- �&�P!,+&'� �� ���&P!//#-Win *&'*& ^!_*#%#-# /J�J-[&

o-J- �&-�-& ^#**#� fakat hüsn-ü kabul görmedi. Sultan ona biraz para ve hediyeler

]!,!,!$ ;"$!P#-/!- &�,�"<&P�-� #P*!/#� �&�P!,+&' /& x,\&W�& /�-!,!$ G,&/& #$�<!*

etti236.

Sadakatini daima koruyan ve itaatkâr bir tutum izleyen Mugiseddin

�J%,J"+&'#P!Saltuk ilinde �,QJ,J<<!"#$"#%#^�,!]#-/!{�,&$�"/�237.

�J"*&-�!�';P,!]�{J #$#-[# P&"*&-&*�P;,!P#-[!'!,'&-^#{#,[#//# #_PG,J-"&

J%,&+<&$ QG,J-/& $&"<&/�� �J durum /!]"!*#-# ^;_"; $�"/�� ���"![! _!],!/!

{J"J-&- ';$;</&,"&,& $&,+� -;\JQJ &,**�� �!"#$"!, /;+<&-"&,�-& $&,+� ^;_";

durabilmek için Selçuklu himayesine girmeyi uygun buldular.

3. Siyasî Otorite�$���4��!�� !�.�

�G%J ]! �;-!�/G%J �-&/G"JW/&$# Eyyûbî ]! �,*J$"J ';$;</&,"&,� Melik

ÂdilW! $&,+� ��� ;$-!//#- �;"!�<&-+&' /�-!<#-/! G"/J%J ^#{# �#-! �;,$#�e

�!"_J$"J"&,�-�-$G,J<&P�&"*�-/&$&"<&��*!,[#'!**#"!,��J cümleden olarak Artuklu

meliki Nizameddin Ebu Bekir (1203–1222) ve Sümeysat (Samsat-Samosata)

234 O. Turan, Türkiye, 276.235 O. Turan, Mefkûre, II, 149.236{-;W"-Esir, XII, 170.237���"~*!$#-���;,$#�!�!"_J$"J"&,��� �6��, VIII, 266.

Page 66: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

65

';$;</&,� �!"#$ �\/&" bin Salâhaddin238, Kayseri’ye gelerek I. ���&P!//#-

Keyhüsrev’i metbû olarak kabJ"!**#$"!,#-#&,Q!**#"!,��!<"!$!*"!,#-/!PJ"*&-&/�-&

'J*{! G$J*&,&$ P#$$! {&P*�,/�"&,� Nitekim �#�&,{!$#, �,*J$"J ';$;</&,� �&,&

�,P"&-W�- *G,J-J Nas�reddin �&'<J/� �!"#$ �+,!\W#- &P$!,"!,# #"! {#,"#$*! ��P-

�#�&/=�&,~J*q$&"!P#-#$J+&**�%�-/& I. ���&P!//#-�!�';P,!]��!"#$�\/&"W#��&-�-&

{#, P;]&,# $J]]!*# ]!,!,!$ G-"&,�- ;Q!,#-! ^�-/!,<#+*#� �!"#$ �\/&"W#- PJ"*&-/&-

&"/�%� �&,/�< $J]]!*"!,#�"! �&"&*�&W�& ]&,/�%�-� �%,!-!- �&P�reddin Mahmud ve

�!"#$ �+,!\, �&,~J* <J'&P&,&P�-� $&"/�,&,&$ _!$#"<#+"!,/#r239. Böylece Türkiye

�!"_J$"J"&,�-�- hâkimiyet# �G%J �-&/G"JW/& #�#[! '#PP!/#"<!�! {&+"&-<�+*��

�,Q#-[&-W/&$#�!-^;[!$G%J""&,�/&�J"*&-��"�_�,P"&-Q&<&-�-/&{!,#/!]&<!/!-

{&%"�"�$"&,�-�-&�-!-P;,/;%;-;{#"/#,/#"!,��,QJ,J<#P!Q&*!-{#,]&"#<&'#�!*#-deki

�J^#P!//#-�J%,J"+&'W�-��-!*#<#-/!�/#�

Gürcüler ={!,�&"�"&,q� �Q!,{&�[&-W� ]! �'"&*+&'"&,�- ;"$!P#-# istilâ ettiler.

BJ,&/& {;�;$ *&',#{&* �&~*�"&,� Erzurum meliki Mugiseddin �J%,J"+&'W�- /&

*G~,&$"&,�-& ^#,!- �;,[;"!,� �,[#+W# �&%<&"&/�"&, ]! �&$*�lar. Katliamlar

^!,_!$"!+*#,!,!$'&"$�-{#,$�P<�-�!P#,!**#"!,� �'"&*W�/&�&%<&"&/�"&,. Esirler alarak

+!'#,"!,# *&',#~!**#"!,��,QJ,J<P�-�,�-/&{J"J-&-�'"&*W&{&%"���P-JW*-Tîn’e, hatta

Malazgirt’e kadar ilerlediler240. �J%,J"+&'��'"&*+&'"&,"&{#,"#$te Gürcistan’a girerek

misilleme yapmak üzere harekete geçti� �;,[;"!,# {GQ^J-& J%,&*&,&$ �-!<"#

miktarda ganimet ele geçirdi (1205)��#,_G$�;,[;&P$!,#-#�"/;,/;��!+'J,�;,[;

komutan Küçük Zakaria da bunlardan biriydi241.

4. ���$,��!}���%"��+4+�$�'�$��.î ve Ticarî���$ ,$�'�

I. ���&P!//#- �!�';P,!]W#- *&'*� #$#-[# $!Q !"! ^!_#,<!P#-#- &,/�-/&-

$G<+J"&,� ;Q!,#-/! -;\JQJ-J $J,<&P�, �;,$#�! �!"_J$"J"&,�’-�- ^;[;-; G,*&�&

koyuyordu. Bizans ise IV. �&_"��!\!,#’nden PG-,& P*&-{J"WJ- #+^&"#�"! !- *&"#'P#Q

dönemlerinden birini geçiriyordu. P*&-{J"WJ!"#-/!{J"J-/J,&-�&*#-<~&,&*G,"J%J�

238{-�!P},������>`@�239 Ebû’l-Ferec, II, 486–487.240{-;W"-Esir, XII, 172.241 Ebû’l-Ferec, II, 487.

Page 67: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

66

Balkanlar’da ve Yunanistan’da hâkimiyetini kurdu. Fakat �#Q&-PW�- �-&/G"JW/&$#

*G~,&$"&,�-/& &�-� {&+&,��� ^�P*!,!<!/# ]! Q<#*W*!- �*!�! ^#/!<!/#. Bizans’a ait

Anadolu toprak"&,�-/& {#, *&$�< /!P~G*"J$"&, *;,!/#� �J-"&,/&- !- {&+&,�"�P� Q-#$

hâkimi Alexios’J- /&<&/� �'!G/G,! �&P$&,#P #/#� Q-#$ ]! �#*#-#& �&_"�

$G<J*&-"&,�-/&-�GJ#P’n#-~&��-&/;+<;+*;��&P$&,#PG-&$&,+�{&+&,�"�{#,P&]J-<&

�&~<�+ ]! Q<#*W*!- �*!�! ^!_<!P#-! #Q#- ]!,<!<#+*#� �J P&�!/! �&P$&,#P {&Q�

&P#""!,# ]! /#- &/&<"&,�-� _!],!P#-/! *G~"&<&�� {#"/#� >`g@ ��"�-/& /& Q-#$W*!

#<~&,&*G,"J%J-Jilân etti.

�&P$&,#P /!]"!*#-# �&*#-"!,! $&,+� $G,J<&$ QG,J-/& G"/J%J ^#{# Trabzon

#<~&,&*G,J �"!�#GPW& $&,+� /& müca/!"! !*<!$ QG,J-/& $&"<�+*�,� +*! {J #$#

/;+<&-&$&,+� *!${&+�-&$&"&-�&P$&,#P� �� ���&P!/din Keyhüsrev ile ittifak yap*��

���"![!�&P$&,#P��&$&,�&{G�"&,�-&$&/&,#"!,"!<#+G"&-�"!�#GPJ-$&,/!+#David’e

$&,+�<J]&\\&$G"J,$!-, Sultan Keyhüsrev de Alexios’a$&,+�Q&\!,!"/!!*<#+*#242.

"$ P!\!,"!,/! G"/J%J ^#{# QG, ^;-"!, ^!_#,![!%#-# /;+;-!- �!"_J$"J"&,� ���

�&_"��!\!,#W-#-P*&-{J"W&��-elmesi#"!{J#+*!-$�,"�_�$*���-/#+!/J�/J$"&,��&_"�

tehlikesi,;Q!,"!,#-!^!"<!/#%#^#{#$JQ!�/!]!^;-!�/!/aha rahat hareket etmeleri

&_�P�-/&-�#Q&-PJ-PJ,Jnu/&/!],!/�+�{�,&$<�+*��

Fakat �G<-!-GP"&,�- �&,&/!-#Q P&'#"#-/!$# \&&"#�!*"!,# �!"_J$"J"&,�- _G$

�-!<]!,/#$"!,#*#[&,!*�G""&,�&_�P�-/&-*!'/#*G"J+*J,J�G,/J��#,&�!"_J$"J"&,*!+]#$

edici tedbirler &"&,&$ �-&/G"JW�J �-!<"# {#, *#[&,!* �G"J '&"#-! ^!*#,<#+"!,/#� Bu

yollar Antalya ve Alanya (Alâiye)’da- {&+"&�&,&$ �G-�&� �$P&,&�� �&yseri, Sivas

�,Q#-[&- ]! �,QJ,J< ^#{# {;�;$ <!,$!Q"!,/!- ^!_!,!$ ,&- ]! �;,$#P*&-W&

]&,��G,/J243. �G-�&W��<!,$!Q &"&[&$G"ursak Sultanhan, Akhan, Aksaray, Kayseri

]! �#]&P ;Q!,#-/!- /G%J�&� �"^�-� �$+!'#, P'&$"J� �&� ]! �!-#Q"# �&$�-�-/&$#

�G-[&,"J;Q!,#-/!-{&*��&&�,�"��G,/J244.

Samsun’da hâkimiyet#-#�!-#�!-#*!<#-!*<!�!{&+"&�&-Sabbas isimli Rum

/& ��-!*#<# &"*�-/&$# J<"&, ]! �;,$"!,"! {#,"#$*! �G<-!-GP"&,�- �,&{QG-

<~&,&*G,"J%JW-& $&,+� /#,!-#�G,/J� Nitekim Alexios’u- *!P"#< G" _&%,�P�-&

J�<&<�+"&,/�� Alexios {J P!{!~"! �&<PJ-WJ $J+&**�%�-/& {J +!'#,/! {J"J-&- 242 O. Turan, Türkiye, 278–279.243 O. Turan, '�*+,�+����Y'��.�7!$�'%, 96.244 V. Gordlevski, 211.

Page 68: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

67

�;,$"!,��J"*&-���&P!//#-�!�';P,!]W/!-�&,/�< #P*!di. Za*!-�&{{&P /& PJ"*&-�-

<;**!\#$# G"&- �'!G/G,! �&P$&,#PW! *�{# G"<J+*J� Fakat Laskaris müttefikinin

&"!�'#-!G"&,&$ {J {�"^!�! #-!<!Q/#� �&<PJ-W/&$# J<"&, ]! �;,$"!, &,&P�-/& /&

*#[&,} #"#+$#"!,/!- $&�-&$"&-&- {#, &'!-$ ]&,/� #/#�P! /! {J $&,^&+& G,*&<�-/a

Anadolu ticar!*# P&,P�-*��& J%,&/�� �l-�!Q#,!� �J,#�! ]! ��P�,W/&- ^!"!,!$ �&�P!,#�

�#]&P;Q!,#-/!-�&<PJ-]!�#-G~ "#<&-"&,�-&]&,&-�G,&/&-/&�J%/&$ =��,�<q]!

P*&-{J"W&��-!"!-{J*#[&,!*#-P!$*!�!J%,&<&P��!"_J$"J"&,�-!-PG-#P*!�![!%#{#,

durumdJ� {-;W"-Esir >`g@ G"&�"&,�-� &-"&*�,$!- {J /J,J<J +��"! #\&/! !/!,:

“Anado��� �������� #����� �� �%������� �$��%������ bu sene Trabzon üzerine

�%�%%�� $�� � ��� ����� ��� �� ����� ��� �� hâkim � � �������� ��� � ��� ����������� ���

�%����0�������D������$��(����� ���� ���������������������� ���������������� (�

� ���� #����� �& �� %���� ��� � ����� ����� ����� ������ ������ �%�%�� �������

�������^%��%���������� �����������������%������ ���� ���������N�� ����P�����+������

el->�� ��� ��� ���� ��������� �� �%�����ar Anadolu’ya ��� ��������� ������ ������

tüccar����N ���&���������������w�������(�������� ( ��(����%�%���������� içindeydiler.

Sermayesinin ������ dönenler bahtiyar insan olarak kabul ediliyordu.”245 I.

���&P!//#-�!�';P,!]W#-Alexios;Q!,#-!P!\!,!_�$<&P�-�-P!{!{#/!{J/J,��&]&+

-!*#[!P#-/!<&%"J~!/#"!-AlexiosQG,"J$"&$J,*J"<J+*J,.

�J"*&-�-$&��-~!/!,#�&],GQG<!PW#-��&P$&,#PW!$&,+��!-#Q"#]!_!],!P#-/!

�&~*�%� \&&"#�!*"!,� �,&{QG- ;Q!,#-! �&~�"&- {J ^#,#+#</!- PG-,& ^!,_!$"!+<#+*#,�

Sultan, Denizli, Honas ve denize kadar uzanan Menderes vadisini içine alan bölgenin

��-!*#<#-# �&-J!" �&],GQG<!PW! ]!,!,!$ ^#**#$_! ^;_"!-!- �&P$&,#PW#- �&��"<&

~G"#*#$&P�-& $&,+� {#, *;, �-"!< &"<�+ G"J�G,/J� �&],GQG<!P� �!"_J$"J"&,�-

himayesinde bölgede küçük bir prenP"#$$J,&{#"<#+*#,246. Zira sultan o bölgede güçlü

{#, �#Q&-P ]&,#P#-/!-P! $!-/#P#-! {&%"� {#, '#PP!/&,� menfaatlerine daha uygun

görüyordu. ���"![!#"$G"&,&$��-!*#[#P#��,#P*#�&-G"&-�!"_J$"J�!]"!*#W-!{&%"�{#,

<!"#$"#$ $J,J"<J+*J,� Bölgedeki hâkimiyet# /!%#" {!"$# &<a Mavrozomes’in

�!"_J$"J"&,&'#Q<!*#JQJ-P;,!/!]&<!*<#+*#,��!-/#P#]!G%"J�G'&--!P��,#P*#�&-

245{-;W"-Esir, XII, 201.246 A. Sevim–���!,_#"�j|������"�_���!"_J$"J–�#Q&-P"#+$#"!,#��Türkler, VI, 620; V. Gordlevski, 47.

Page 69: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

68

G"&,&$ �!"_J$"J"&,& '#Q<!* !*<#+"!,/#,247. Mavrozomes özellikle Ermeni ve

�,&-$"&,"& #"#+$#"!,/!{;�;$ ,G"G�-&<�+*�,��&],GQG<!P PJ"*&-�-$�Q� ile evlenerek

/&<&/�-& $&��-~!/!, G"<J+ #/#248. Sultan sonradan Honos ve Ladik bölgesinin

#/&,!P#-#��&QW&]!,<#+*#,249.

���&P!//#-�!�';P,!]W#-ölümündenPG-,& QQ!//#- �!�$&]JP]!Alâeddin

Keykubat Q&<&-"&,�-/& /& ';,<!* ^�,<;+*;, �"�!//#- �!�$J{&* Q&<&-�-/& &/�

Emir Komnenos Mavrozomes olarak geçen melik, Anadolu’da kaleleri ve maiyeti

olup sözüne itibar edilen bir idarecidir250. Manuel Mavrozomes’in torunu Denizlili

Mehmed el-�!],&Q!<}� �;P";<&- G"<J+ ]! J[ {!�# G"&,&$ ^�,!] �&~<�+*�,�

Türkmenlerin çok sevdi%# �!'<!/ �!�, �;"&^; �&-W�- {�"^!�! ^�-/!,/#%#

$J]]!*"!,*&,&\�-/&->`@���"�-/&�"/;,;"<;+*;,251.

a. Kervansaraylar

�!"_J$"J $!,]&-P&,&�"&,� &P"�-/& P"�< ;"$!"!,#-/! P�-�, {G�"&,�-/& &P$!,}

&<&_"&,"&�&~�"&-<;P*&'$!<�!,"!,/!<!$G"&-,#{&*"&,�-/!]&<�-/&-{&+$&{#,+!�

/!%#"/#,� �G$ P&%"&< �&~�"&, G"&- $!,]&-P&,&�"&, <;P*&'$!< {#,!, $&"!� '&**&

'&~#P'&-! ]&Q#\!P#-# ^�,;�G,"&,/�� �� QQ!//#- �!�$&]JP /�-!<#-/! ����{}"!,"!

P&]&+*& !P#, /;+!- �!"_J$"J &P$!,"!,# '&-"&,& '&~P!/#"<#+"!,/#� �G%G"

$G<J*&-"&,�-/&- ,#-[#-� &�&$"&-&- "�&P &/�-/&$# {!�#- P�%�-/�%� �"�!//#-

�!�$J{&* '&-�-� `g�ggg $#+#"#$ {#, $J]]!*"! $J+&**�%� '&"/! &"<&�& <J]&\\&$

G"&<&<�+*�,252.

�-&/G"JW/& #"$ G"&,&$ ��� ��"�_ �,P"&- *&,&\�-/&- �&~*�,�"&- $!,]&-P&,&�"&,

J"JP"&,&,&P� $!,]&- �G"J #_#- _G$ �-!<"# {#, ,G" G�-J�G,/J� �!,]&-P&,&�"&,�-

$J,J"<& &<&_"&,� *#[&,!* ]! P!�&'&* ^;]!-"#%#-# *!<#- !*<!$ ]! �G"[J"&,�-

#P*#,&'&*�-� P&%"&<&$*�� �G"[J"&, {J,&"&,/& ;_ ^;- ~&,&P�Q {&,�-<& ]! {!P"!-<!

247 M. Bayram, Türkiye S'�*+,�+����, 37.248���J,&-�>`�–128.249 T. Baykara, I. Keyhüsrev, 35.250 O. Turan, Türkiye, 281–282.251 M. Bayram, Türkiye S'�*+,�+����, 37; M.�&�,&<� ��-&/G"J �!"_J$"J"&,�-/& �!]"!* �&~�P�-�-�!$#""!-<!P#��Cogito (Selçuklular -�'�����.�)������P*&-{J"��&~��,!/#�&���`gg>�@@�252���J,&-, I, 150–151.

Page 70: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

69

#<$�-�-&P&'#~*#"!,��&P*&"&, *!/&]#!/#"#�G,��G$PJ" yolcular giydiriliyordu253. Belli

<!-Q#""!,/! $J,J"&- $!,]&-P&,&�"&, /�-!<#- #$*#P&/} '&�&*�-� {#Q! �&-P�*<&$*&/�,�

�#[&,!*#- �-!<#-# $&],&�&- �;,$#�! �!"_J$"J PJ"*&-"&,� $!,]&-P&,&�"&,� '&�"#

^!"#+*#,<#+*#,� �!,]&-P&,&�"&, *#[&,!* ]! '&[ �G""&,� ;Q!,#-! P#P*!<"# {#, +!$#"/!

�!,"!+*#,#"<#+"!,/#,� �J-"&, !*,&\� PJ,"& _!],#"# {J,_ ]! $J"!"!,#- #-+& !/#"/#%#

<;P*&'$!<�!,"!,/#��&*&$'&-!�&+'&-!�!,Q&$/!~G"&,��!+�&/!~G"&,��P&<&-"�$"&,��

&'�,"&,��<!P[#*, hamam�+&/�,]&-�_!+<!�'&P*&-e, eczane hatta satrançP&"G-"&,�{#"!

]&,/�254� �!"_J$"J"&, J"JP"&,&,&P� �-!<! '&#Q *#[&,!* �G""&,� ;Q!,#-/!$# $!,]&-"&,�-

^;]!-"#%#-# P&%"&<&$ #_#- {;�;$ �Q!- ^�P*!,<#+"!,� Q!-^#- *#[&,!* $!,]&-"&,�-&

<J'&\�Q"&,*&�#-!*<#+"!,]!$G-&$"&<&�!,"!,#-/!$!,]&-P&,&�"&,�&~*�,<�+"&,/�255.

253���&&*_#���!"_J$"J$*#P&/�-�-�!<!""!,#��Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, 229.254 �!,]&-P&,&�"&,�- <#<&,} �Q!""#$"!,# #+"!]"!,# '&$$�-/& {&$�-�Q� �� �&�$&,&� ".���� Y'� �,%$.�;X�Tarih, 189; M Bayram, ��!]"!* �&~�P�-�- �!$#""!-<!P#�� Cogito, XXIX, 71; G. Cantay, “Türk Mimarîsinde Kervansaraylar”, Türkler� ��� ��� ��+#" �;$!" �&]JQ� ��-&/G"J �!"_J$"J ��-!<#KervanP&,&�"&,�-�- �#~G"G�#P#�� IV. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, �G-�&������!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���>??j� 183->?���#�&�&Q�[���.�7!�MüesseseleriTarihi�P*&n{J"��&��'&-�&���>??>�`>>-213; T. Baykara, “Ribât ve Rabât”, ��,,�� +�.+�����;�����!�4���, Ankara: TTK, 1995, 125-128; Halil Berktay–Ümit Hassan- Ayla Ödekan, Türkiye Tarihi &<.!����� 'Y�'%$�'� ��;��/� �� P*&-{J"� �!< �&��� >??�� ���-390; 392; 397-398; 431-436; M. Saatçi, “Selçuk"J $*#P&/�-�- �!<!""!,#�� Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, 229-231; Osman Uysal, “Konya–�%,#/#, �;Q!,^�'�-/& �&Q� �!,]&-P&,&�"&,�� III. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri� �G-�&� ���� �!"_J$"J �,&+*�,<&"&,� �!,$!Q# �&��� >??���>-83; P<&#"��*&_���!"_J$"J��-!<#-/!�&"&*�&-�&'*&�!,]&-�G"J]!�!,]&-P&,&�"&,����G���+.������.�Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri� �� �G-�&� �!"_J$"J �,&+*�,<&"&,� �!,$!Q#Yay., 2001, 49-|?� �"# �&+� ��#"#-<!�!- �#, �!"_J$"J �!,]&-P&,&��� ��$�$ �&-�� �G� ��+.������.��Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri, I, Konya: Selçu$"J �,&+*�,<&"&,� �!,$!Q#Yay., 2001, 93-96; Osman Kunduraca, “Kubadabad–�"&-�& �,&P�-/&$# �!"_J$"J �!,]&- �G"JÜzerine Yeni Ara+*�,<&"&,–I”, �G���+.������.��'�*+,�+��5�%5��Y'��';'�$�'%$��"�#�'.$�6$�;$�$�'�$, II, Konya: Selçuk"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&��, 2001, 53-|?��!'<!*�Q$&,[����\+#-�P'&{-��!'\ #{&*� ]! �!/,esesi”, �G� ��+.������.�� '�*+,�+� �5�%5�� Y'� �';'�$�'%$� �"�#�'.$� 6$�;$�$�'�$, II, �G-�&� �!"_J$"J �,&+*�,<&"&,� �!,$!Q# �&��� `gg>� >|�-170. Bahaeddin Ögel, Türk Kültürünün �'�$ !'� ��4����� P*&-{J"� �;,$ �;-�&P� �,&+*�,<&"&,� �&$\� �&��� >?��� �`g-321; Turan Baytop, “Selçuklular Döne<#-/! �-&/G"JW/& �!/&]# ]! �[Q&[�"�$�� Selçuklu Gevher Nesibe Sult��� ��}�|�,5�%'.$� &��}� �'ktebi-1206)� �&�P!,#� �,[� �� �!]'!, �!P#{! ��~ �&,#'# �-P*� �&��� >??>� @3; ��!"_J$"J]!�#Q&-P��-!<"!,#-/!�-&/G"JW/&�!/&]#]!�[Q&[�"�$��Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, KayP!,#� �,[� �� �!]'!, �!P#{! ��~ �&,#'# �-P*#*;P; �&��� >??>� �B� ������ ����?������ �������� ������� %��'����� ���������%��'������� � ����&��� � ������ � � �� �������� ��(������������������$����nsaray hastanelerinde de kendi ölçülerinde eczaneler mevcuttu” (61).255 E. Merçil, Meslekler, 147.

Page 71: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

70

5.���%�������� Ele Geçirilmesi (5 Mart 1207)

Karadeniz’den sonra Sultan I. ���&P!//#- �!�';P,!] &�-� <&$P&*"& yani,

*#[&,!*�G""&,�-�!"!^!_#,<!$]!G-"&,�-^;]!-"#%#-#*!<#-!*<!$için Akdeniz liman

+!'#,"!,#-# ele geçirmek#P*!<#+*#,�

Antalya, bunlar içerisinde en önemli G"&-��/�� "$_&%W/&-{!,#�G%J�$/!-#Q

*#[&,!*#-/!G�-&/�%�,G"�{J,&-�-P�$P�$istilâ�&J%,&<&P�]!!"/!%#+*#,<!P#-!P!{!~

G"J�G,/J��$/!-#Q]!�&,&/!-#Q"#<&-"&,�-/&-�,*&�G%J;"$!"!,#-!�{J;"$!"!,/!-

de Akdeniz ve Karadeniz l#<&-"&,�-& ^�-/!,ilen ticarî mallar #_#- {#, /&%�*�<

<!,$!Q#G"&,&$$J""&-�"��G,/J256���,�[&�Avrupa ve Afrika’dan gelen ticaret gemileri

{J "#<&-� $J""&-&,&$ #*'&"&* ]! #',&[&* �&~��G,"&,/�� P$!-/!,#�!W/!- {&+"&��~

denizden Antalya’ya, oradan da karayoluyla Anadolu’yu geçerek Karadeniz

"#<&-"&,�-&J"&+��G,/J���P�,W�-^!,!$P#-#</J�/J%J/!<#,�&%&_]{�<&""&,�-*!<#-

!/#"![!%#!- �&$�-;"$!-#- �-&/G"JG"/J%J-J/;+;-;,P!${J �G"J-]!�-*&"�&W-�-

�-!<# /&'& #�# &-"&+�"<&$*&/�,257. �-*&"�&W/& /& *�~$� �&<PJ-W/& G"/J%J ^#{# {#,

�;,$]!�;P";<&-$G"G-#P#{J"J-<&$*&�/�258.

II. ��"�_�,P"&-/&>>�`W/!�-*&"�&W��$J+&*<�+� fakat&"<&$$�{#"G"<&<�+

ve +!'#,�#Q&-P"�"&,�-!"#-/!$&"<�+*�.

�� ���&P!//#- �!�';P,!] /�-!<#-/! �-*&"�& ]! [#]&,�-�- hâkimiyetini

Aldobran/#-# &/�-/& {#, *&"�&- !"! ^!_#,<#+*#� �&$&* �&+&-&- <;[&/!"! !P-&P�-/&

&P&�#+{GQJ"<J+*;[[&,Q&,&,&J%,&*�"<�+*�259. �!'#,/!bulunan��P�, ve Avrupa’dan

^!"!- *&[#,"!, PG�J"<J+*J260. �;[[&,�- {&+�-& ^!"!- PG�^J- G"&�"&,� �-&/G"J

ticaretini çok olumsuz etkil!<!�!{&+"&<�+*���#*!$#<{&Q�*&[#,"!,PJ"*&-�-'JQJ,J-&

$&/&, ^!"!,!$ {&+"&,�-/&- ^!_!-"!,# &-"&*<�+"&,/�261. Duruma el koymak isteyen

Sultan Keyhüsrev, her tarafa fermanlar göndererek $�P& P;,!/! _G$ P&��/& asker

*G~"&/�� �-*&"�&W�� <J'&P&,& !**#� �J'&P&,& #$# &� $&/&, /!]&< !**#� �&$&* +!'#,

256 Salim Koca, +�%����G����';;$���'�,�Y+.�&����–1220), Ankara: TTK,1997, 65.257 C. Cahen, “Anadolu’da Ticaret”, Cogito, XXIX, 132.258 O. Turan, Türkiye, 283.259 O. Turan, Türkiye, 283–284.260 P<!* �&�&G%"J� ��-&/G"J �!"_J$"J"&,� �!],#-/! �#[&,} �&�&*�� �G� �G� ���8$��%� |�,G� '�#$.$, Ankara 1981, XXIV, 360.261{-�}{}���>>@�

Page 72: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

71

/#,!-_"#_�$*���J'&P&,&!/#"!-�-*&"�&W-�-/;+<!P#&-<!P!"!P##$!-+!',#-hâkimi

�"/G{,&-/#-#]! J<"&,���{,�PW*&-�&,/�<#P*!/#"!,�

��{,�P &/&P� >>?>W/!- {!,# �&_"�"&,�- !"#-/!�/#262� �&_"�"&,� �;,$-Rum

mücadelesin/!-�&,&,"&-&,&$�-*&"�&W-�-#/&,!P#-#!"#-!&"&-�"/G{,&-/#-##"! güçlü

*#[&,}#"#+$#"!,$J,<J+"&,/����{,�P$,&"�<!*{J';$;</&,P�\&*��"&�-*&"�&W�&�&,/�<

etmek için harekete geçti263. Prens Gautier de Montbeliard $G<J*&P�-/&{#,$J]]!*

göndererek Rumlar&�&,/�<!**#264����&P!//#-+!',#zapt etmekten umudunu keserek

G,&/&- &�,�"/�� �-[&$� �-*&"�& #"! �-&/G"JW-J- #_ $!P#<"!,# &,&P�-/& {&%"&-*���

P&%"&�&- �G""&, &,&P�-& &P$!,} {#,"#$"!, {�,&$*�� �J P&{�, #P*!�!- *&$*#$ P&�!P#-/!

J<"&,& J"&+&[&$ !,Q&$"&,�- �nünü kesti. Uzun bir süre devam eden bu durum

J<"&,� '&�"# QG, /J,J</& {�,&$*�� �&*!- J<"&, �,&-$"&,�- ��-!*#<#-/!- /!

<!<-J- $&"<&<�+"&,/�� �,&-$"&,/&- +!'#,"!,#-/!- &�,�"<&"&,�-� #P*!<!$ QG,J-/&

$&"/�"&,� �!'#,'&"$�{#,<;//!* �P*�,&~_!$*#$*!-PG-,&Sultan Keyhüsrev’e adamlar

^�-/!,!,!$$!-/#P#-!�&,/�<[�G"&[&$"&,�-�]&&*!**#"!,��J"*&-tekrar harekete geçti.

�&'& +#//!*"# {#, <J'&P&,& ^!,_!$"!+*#,/#� Türklerle Rumlar birlik içinde Franklara

$&,+� P&]&+*�"&,265. Nihayet, �G-�&W-�- !P$# P#~&'#"!,#-/!- Hüsameddin Yavlak

Arslan,PJ"*&-�-P&-[&%�-�PJ,"&,;Q!,#-!/#$*#266��;,$#�!�!"_J$"J"&,�+!',!^#,/#"!,

(5 Mart 1207). �,&-$"&,� !P#, &"/�"&,� �!'#, � ^;- �&%<&"&-/�� �,&-$"&,�n hepsi

öldürüldü267.

Sultan I. ���&P!//#- �!�';s,!]� �-*&"�& ]&"#"#%#-! ]! PJ{&+�"�%�-&

Mübarizüddin Er*G$J+WJ^!*#,/#���,�[&+!',!$&/��#<&<�'&tip ve müezzinler tayin

etti� �!'#, #<&, !/#"/#268. �&[#,"!,/!- PJ"*&- &#"!P#-! $&/&, _G$ \&,$"� $!P#<"!,/!-

^!"!- #-P&-"&, [&<#"!,/!- +!'#, #_# '&-"&,& $&/&, G-J &+$�- �&~����-*&"�&W/& #-+&

262 S. Koca, I. Keykavus, ���� �&_"� �!\!,#W-/! -^#"#Q G,/J"&,�-�- {&+�-/& {J"J-&- �,P"&- �;,!$"# #['&,/��J,#�!]!�#"#P*#-W!^!_#+*!;PG"&,&$$J""&-/�$"&,���{,�PW�/&'&PG-,&$G"&�[&!"!^!_#,<#+*#=>>?>q� �/& /&'& PG-,& ��P�, �;,$ ';$;</&,"&,� *&,&\�-/&- �J/;PW*!- &*�"&- �,&-$"&,& P&*�"<�+*�����"![!�J/;P $,&""�%�-�$&�{!/!-�J�/!�JP#^-&-� &/&/& ��{,�P�,&-$'&-!/&-�-�-'�$#<#�!*#-#{&+"&*<�+*�=>>?`–1571), (65–66).263���"*&-����{,�P�&_"��,&""�%�=>>?>–1489)” Türkler, VI, 696.264 C. Cahen, Anadolu’da Türkler, 129.265 Ebû’l-Ferec, II, 488.266{-�}{}���>>��267{-;W"-Esîr, XII, 210.268{-�}{}���>>?���&\!PG%"J�Selçuklu Tarihi, 64.

Page 73: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

72

ettirdiler269. �!-#+ ^�,;+"; {#, PJ"*&- G"&- �� �!�';P,!]� *#[&,} \&&"#�!*"!,# &,**�,<&$

#_#- $G,J�J[J *!/{#,"!, &"/�� �!*#' '&,!$!*"!,#-# /! {J-& ~&,&"!" G"&,&$ �;,;**;�

�#[&,!*�G""&,�-�-^;]!-"#%#-#P&%"&/���-*&"�&W��&"/�$*&-PG-,&{;�;$P!,<&�!"# #+

ad&<"&,�-�^!*#,*!,!${J,&�&�!,"!+*#,/#]!G-"&,�$G,J/J270.

6. �$~��'%��"����������5Y'��$,���%��������!�.�

>`>j ��"�-/& QQ!//#- �!�$&]JP #"! ��{,�P �,&"� Hugue &,&P�-/&$#

<!$*J~"&+<&"&,/&-��� ���&P!//#-�!�';Prev’in bu dönemde �!-!/#$"#"!,]!��{,�P

Kral"�%� #"! bir ticarî &-*"&+<& #<Q&"&/�%�-� &-"��G,JQ271. �J &�-� Q&<&-/&

�!"_J$"J"&, #"! �&_"�"&, &,&P�-/&$# #"$ *#[&,} &-*"&+<&/�,� Böylece sultan, ticaret

�G""&,�-�&_�$ *J*<&$ #_#- P&]&+/&'#"'!, �G"&{&+]J,&[&%�-�^�P*!,<#+G"J�G,/J� ��

QQ!//#- �!�$&]JP /�-!<#-# !"! &"�,$!- “��{,�P �,&""�%� #"! �#[&,} �-*"&+<&"&,”

konusunda *#[&,}&-*"&+<&"&,"& ilgili olarak /&'&&�,�-*�"�{#"^#]!,![!%#Q�

�-*&"�&W-�-&"�-<&P��;,$#�!�!"_J$"J"&,�-&�$/!-#QP&'#""!,#-/!�-!<"#{#,

"#<&- $&Q&-/�,<�+ G"/J� Türkiye SelçuklJ ;"$!P# #$*#P&/} {&$�</&- _G$ {;�;$

^!"#+<!"!, ^�P*!,/#� ���"![! �!"_J$"J"&, #"$ $!Q �],J~&"�"&,"& *#[&,} #"#+$#"!,! ^#,#~

&-*"&+<&"&, �&~*�"&,272. �-*&"�&W-�- �!"_J$"J"&, *&,&\�-/&- &"�-<&P�-/&- PG-,& /&

{&*�"�*&[#,"!,{J"#<&-/&'#_{#,^;_";$"!$&,+�"&+<&$P�Q�-*#[&,!*�&~&{#"/#"!,��-"&,�

G,&�&_!$!-!-�-!<"#P!{!~"!,/!-{#,#P#{J"#<&-#"!��P�,&,&P�-/&$#{&%"&-*��/�273.

�-*&"�&W-�-!"!^!_#,#"<!P#�!"_J$"J"&,�-�hem Akdeniz ticaretinden önemli bir pay

&"<&"&,�-� P&%"&/�, hem de donanma için uygun bir üs elde etmeleri sonucunu

/G%J,/J� �&<PJ- ]! �-*&"�& &,&P�-/&$# $&,&�G"J-& /!-#Q �G"J /& !$"!-<#+ G"/J�

�!"_J$"J"&,/G-&-<&�&~�<�-&]!/!-#Q *#[&,!*#-!{;�;$�-!<]!,<!�!{&+"&/�"&,�

�-&/G"JW/&$# +!'#,"!, �-!< $&Q&-<&�& {&+"&/�"&,� �!,]&-P&,&� ]! P&%"�$ '#zmeti

]!,!-$J,J<"&,�-�&~�<�-&�-!<]!,#"<!P#{J^!"#+<!"!,#-{#,PG-J[JG"<J+*J,.

269 ��-J, �J,J$&-� ��-&/G"J �!"_J$"J ��-!<# �&�-&$"&,� �!,_!]!P#-/! �&-}"!,�� Sanat Tarihi Defterleri���P*&-{J"�^!�&���`gg>�|��270 ��/�- �&-!,#� �5�,$�'� '�*+,�+����� �5�%5�� ����%� (Menâkibü’l-��$?$��$�� '4'��'�;$�!'.$/, Konya: Bilge Yay., 1977, 92.271��&�&G%"J���#[&,}�&�&*���G��G����8$��%�|�,G� '�#$.$, XXIV, 361.272 A. Sevim–E. Merçil, 454.273 W. Heyd, ��,��- "4+��$~��'%����$8$, Çev: Enver Ziya Karal, Ankara: TTK, 2000, 335.

Page 74: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

73

�J"*&-��G-�&W�&/�-;+�G"J-/&�PG�^J-&J%,&<�+G"&-*acirleri-Q&,&,"&,�-�-

�&Q�"<&P� ]! *&Q<#-# #_#- /#]&- <!<J,"&,�-& !<#, ]!,/#� �J �;,$#�! �!"_J$"J

Devleti’nin ticarî P#�&P!*#-#- {#, ^!,!%# #/#� �#*!$#< {��"![! *#[&,!* <&""&,�

P#^G,*&"&-<�+ G"J�G,/J� �J"*&- �!�';P,!] &�,�[&� {!+*! {#, ganimetinin tahsilini

!<,!**#��&[]!^!_#+]!,^#"!,#-#-$&"/�,�"/�%�-�{#"/#,/#274.

�;[[&,�-Q&,&,�*!P~#*!/#"/#]!{J-"&,*&Q<#-!/#"/#���,�[&,;*{!"!,#-!^�,!

onlara hil’at ve nafakalar verildi. Bu tacirler ^!_#+ ;[,!*#-/!- ]! \&Q"& miktarda

&"�-&- ,;P�</&- muaf tutuldular275. Böylece tacirlerin Anadolu’ya gelmeleri

P&%"&-<&�&_&"�+�"/��

�;,$#�!�!"_J$"J"&,�W-�-J"JP"&,&,&P�*#[&,!**!$#^!"#+<!"!,#-#&-"&*�,$!-�;,$

*&[#,"!,#-#-P*&-{J"W&/&^#/#~^!"/#$"!,#-#{!"#,*<!$^!,!$#,��J-J$&-�*"&�&-+��"!

{#, ^!"#+<! �&+&-<�+*�,� ����{} ';$;</&,� �!"#$ �Q#Q �P<&- =1193–1198qW�-

<~&,&*G, ���� �"!�#GPW& ^�-/!,/#%# &,<&%&-"&,& �J"*&- ���&P!//#- Keyhüsrev’in

P#�&P} P!{!~"!,"! !" $G�<&P� ;Q!,#-! P*&-{J"W/&$# �!"_J$"J *&[#,"!,#-#- '!~P#

*J*J$"&-<�+*�� �J G"&� �#Q&-P {&+$!-*#-/!$# �;,$ *&[#,"!,#-#- G"/J$_& !*$#- {#,

/;Q!�!J"&+<�+G"/J$"&,�-�^�P*!,<!$*!/#,276.

7. I. Keyhüsrev’in Ermeni Seferi (1208–1209)

II. ;$-!//#- �;"!�<&-+&' ]! ���� ��"�_ �,slan dönemlerinde Türkiye

�!"_J$"J"&,�-& *�{# G"&- �#"#$�& �,<!-#"!,# PJ"*&- /!%#+#$"#%#-#- ]!,/#%# P#�&P}

{G+"J%J /!%!,"!-/#,<!$ #P*!/#"!,� Böylece �!"_J$"J P�-�,"&,�-� ihlâl etmeye

{&+"&/�"&,. Hatta Toros /&%"&,�-/&- ^!_!- Anadolu-Suriye kervan yolunun

^;]!-"#%#-#G,*&/&-$&"/�,&,&$#+"!<!Q{#r duruma getirdiler277.

12g@��"�-/&��$PJW�&P&"/�,&-�,<!-#"!,��;,$<!-"!,#-^�_{�"^!P#G"&-{J

�!,/! ~!$ _G$ �;,$W; !P#, &"/�"&,� <&""&,�-� �&%<&"&/�"&,� �"{#P*&-W� ele geçirerek

274 O. Turan, Türkiye, 285.275{-�}{}���>`g–121.276���J,&-���>j|�277 A. Sevim, Selçuklu–��!'�$���$ ,$�'�$, 33.

Page 75: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

74

�&,&+W��&%<&"&/�"&,. Halep’e kadar indiler278. Halep’teki Eyyûbî';$;</&,��!"#$

�&'#,�{J-"&,&$&,+�{&Q!-{&+&,�"�<;[&/!"!"!,]!,/#{&Q!-/!<&%"J~G"/J��!*#[!/!

{J{;�;$]!�-!<"#$!,]&-�G"J^;]!-"#$&"*�-/&/!%#"/#��J/&*�~$��&,&/!-#z ve

�$/!-#Q *#[&,!*�G""&,�-/&G"/J%J^#{# önemli bir ekonomik kayba sebep oluyordu.

Sultan I. ���&P!//#- �!�';P,!]W#- �,<!-# P!\!,#-! _�$<&P�-�- !- �-!<"# P!{!{#

buydu. ��,�[&�-*&$�&'�$#<#/!�&,/�<istedi279.

Sultan Keyhüsrev, 605 (1208–1209) senesinde II. ��"�_ �,P"&- *&,&\�-/&

�!"_J$"J *G~,&$"&,�-& $&*�"<�+ G"&- �&,&+W& ]&,/�� �&,&+� �"{#P*&- <!"#$#

�J^#P!//#- �J%,J"+&'W& ]!,#"<#+*#� �&'& PG-,& �*&{!� �J,!//#- �&'<J/ ]!

Salâhaddin EyyûbîW-#- /! !"#-! ^!_!- +!'#,� {J P!\!, de I. ���&P!//#- �!�';Prev

tar&\�-/&- *!$,&, �!"_J$"J *G~,&$"&,�-&/&'#" !/#"/#��&,&+ ��� ��"�_�,P"&-W�- P&/�$

emirlerinden biri olan Hüsameddin Hasan’a teslim edildi. Böylece burada

�!"_J$"J"&,&{&%"�{#,{!y"#$$J,J"<J+G"/J��!+'J,�P'�{-��!'\<&%&,&P�{J,&/&

{J"J-/J%J#_#-{J{�"^!�G%J-{#,Q#�&,!*_#&$�-�-&J%,J�G,/J�BJ,&�&#-+&!/#"!-

bir külliyede kervansaray, cami ve zaviye halka hizmet ediyordu. �P<&- �J,&-W�-

&$*&,/�%�-& ^�,! {J-J- üzerindeki kitabeler, QQ!//#- �!�$&]JP ve Alâeddin

Ke�$J{&*Q&<&-�-/&{J,&/&Q!-^#-]&$�\"&,�-{J"J-/J%J-J^�P*!,#�G,280.

�&,&+W�-Eyyûbî"!,#-!"#-/!-&"�-<&P��!"_J$"J"&,&_�P�-/&n{&{&�&/#^�,�-&

P&'#~_�$<�+G"<&$&-"&<�-/&<&-!]}{#,�-!<#\&/!!/#�G,/J�Ama daha önemlisi

�,<!-#$,&""�%�-�-^#,#+$&~�P�P&�&{#"![!%#<#Q�!�'&-]&/#P#-!hâkim {#,+!',#-!"!

^!_#,#"<!P#PJ"*&-&P*,&*!�#${#,;P$&Q&-/�,<�+G"J�G,/J�

Halep hâkimi olan Salâhaddin EyyûbîW-#-G%"J�!"#$�&'#,W#-/!�&,/�<�-�

alan sultan,�,<!-#'J/J*"&,�-�ihlâl etti. Birçok kaleler ele geçirildi281. �!G-WJ-G%"J

278 "�&P ��$'&-� ��!"_J$"J"&, �&<&-�-/& �&,&+ �<#,# �JP,!*J//#- �&P&- �!��� �G� ��+.������.��Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri� �� �G-�&� �!"_J$"J �,&+*�,<&"&,� �!,$!Q#Yay., 2001, 339.279 M. Ersan, “Selçuklu–�,<!-#"#+$#"!,#��Türkler, VI, 639.280 O. Turan, Türkiye� `�@� "�&P ��$'&-� ��JP,!*J//#- �&P&- �!��� �G� ��+.������.�� '�*+,�+�Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri� �� �&,&+ !<#,"#%# ^�,!]#- �;P&<!//#- �&P&-W�-getirilmesi-#-P�''&*"#{#,{#"^#G"<&/�%�-��{J^�,!]!�JP,!*J//#-�&P&-�!�W#-^!*#,#"<#+G"<&P�-�-/&'&{;�;${#,G"&P�"�$G"/J%J-J#\&/!!*<#+*#,=���q�281 E. Merçil, Müslüman–Türk Devletleri Tarihi, 134.

Page 76: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

75

Kirkor (Gregoire) son,&!P#,/;+*;282.P"�<âlem#-/!P!]#-[!P!{!~G"&-{JP!\!,$�+

mevsimi ^!"/#%##_#-PG-&!,/#,#"/#�

�,<!-# $,&"� �!G-� �!"#$ Âdil ]! �!"#$ �&'#,� &,&[�"�%��"& PJ"*&-/&- {&,�+

#P*!/#��J"*&-��;P";<&-!P#,"!,# P!,{!P* {�,&$<&P�� P&]&+ *&Q<#-&*� �/!<!P# ]!{ir

/&'&�&"!~P�-�,"&,�-�ihlâl!*<!<!P#+&,*"&,��"&*!$"#\i kabul etti. Böylece Ermeniler

tekrar Selçuklu tâbi�!*#-!^#,<#+G"/J"&, (1209).

Y&��"ma[� {#, ~G"#*#$& #Q"!�!- �!"#$ Âdil� �&P�,!//#- �&'<J/ #"! #**#\&$

�&~&,&$�&,~J*]!�JP&�{#- *&,&\"&,�-� #P*ilâ etti (1209). Melik Âdil yoluna devam

!/!,!$ �#-[&,W� <J'&P&,& !/#-[! �J"*&- ���&P!//#- �!�';P,!]� �&"!~ ����{}

';$;</&,� �!"#$ �&'#,, �,{#" ';$;</&,� �JQ&\\!,!//#- ��$-böri ve Erzurum

<!"#$# �J^#P!//#-�J%,J"+&' G-&$&,+� #**#\&$ �&~*�"&,��&"#\!-#- &,aya girmesi ile

{&,�+ P&%"&-/�� �!"#$ �/#"� �#-[&, <J'&P&,&P�-� $&"/�,&,&$ ^!,# /�-/;� ���"![!

�!"_J$"J"&,��,*J$"J"&,�]!����{}"!,#'#<&�!"!,#&"*�-&&"<�+G"/J"&,283.

8. ��� '8$���Y� � ve I. Keyhüsrev’in Öldürülmesi (1211)

�J"*&-�!�';P,!]W#-�;,;**;%;{&+&,�"�\&&"#�!*"!,Q-#$#<~&,&*G,J�&P$&,#PW#

,&'&*P�Q!*<!�!{&+"&<�+*���!,!$�&,&/!-#Q]!�$/!-#Q$���"&,�-/&�&~�"&-\!*#'"!,

]!^!,!$P!�,<!-#"!,!$&,+�$&Q&-�"&-Q&\!,"!,�&P$&,#PW#-�;,$#�!�!"_J$"J"&,�-�{#,

*!'/#*G"&,&$&"^�"&<&P�-&P!{!~G"<J+*J� O da Anadolu’ya^#,#+-_�$�+"&,�QG,"&+*�,/�.

��,�[&'&,&_]!]!,^#�#='&,&[-u itavat) ödemekte ihmalkâr davran/�284.

Q-#$ <~&,&*G,"J%J� �#Q&-P <~&,&*G,"J%JW-J- ]&,#P"!,#-/!- {#,# G"&,&$

{J"J-/J%J {�"^!/! !*$#"# {#, ^;_ '&"#-! ^!"<#+*#� Nitekim kuzey/! #<~&,&*G,"J%J

tehdit eden Komnenoslara k&,+� �&P$&,#P� �;,$#�! �!"_J$"J"&,��"&� �J"^&,"&,"& ]!

�J<&-"&,"& #**#\&$ #_!,#P#-! ^#,<#+*#� �J #**#\&$"&, P&�!P#-/! $!-/#P#-! ��-!"#$

*!'"#$!"!,# &*"&*<�+*�� �,*�$ �!"_J$"J"&,�- �;,;**;%; \&&"#�!*"!,# !-/#+!�"! izleyecek

$G-J<&^!"<#+"!,/#�

I. ���&P!//#- �!�';P,!]� �&*#- <~&,&*G,"J%J #"! {#, �&$�-"&+<& #_!,#P#-!

^#,<!^!,!%#/J�/J��&*#-#<~&,&*G,J�!-,##_#-/!{J{J"J-<&Q{#,-#<!**#��P*!"#$ 282 A. Sevim, Selçuklu–��!'�$���$ ,$�'�$, 34.283 O. Turan, "4u Anadolu, 177.284{-�}{}���>``–123.

Page 77: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

76

<~&,&*G,�!-,#�PJ"*&-"&G"&-{J�&$�-"&+<&P�-��],J~&W�&P#�&P}{#,{&+&,�G"&,&$

lanse etti.

Laskaris’in hasmâ-! *J*J<"&,�-� 'G+ $&,+�"&<&�&- �!�';P,!]� G-J-

!*,&\�-/&$#_!<{!,#/&,&"*<& �G"J-&^#**#�Bu arada III. Alexios�/&<&/��&P$&,#PW!

$&,+� PJ"*&-"& #**#\&$ $J,<&$ #P*#�G,/J� �J"*&- #P! '!< insanî ve hem de siyasî

P!{!~"!,"!{J#**#\&$&P�[&${&$��G,/J�Nitekim I. ���&P!//#-�!�';P,!]�P*&-{J"W/&

iken III. Alexios� G-J <#P&\#, !*<#+*#� �&P$&,#P #P! �G-�&W�& /G%,J /�-;+

yolundayk!- $!-/#P#-! ]! G%J""&,�-& '&�"# QG,"J$ _�$&,<�+*� ]! PJ"*&- {J-"&,�

J-J*<&<�+*�� ��,�[&� PJ"*&- �&P$&,#PW! $&,+� ���. Alexios’u ileri sürebilir ve ondan

faydalanabilirdi285. �J"*&- �!�';P,!]� Q-#$ <~&,&*G,"J%JW-J- !*$#"# {#, $G-J<&

^!"<!P#-/!-/G"&��*!/{#,&"<&$QG,J-/&�/���J<;[&/!"!�#Q&-P<#,&P�Q!<#-#-/!

�&~�"&[&$*���G"&��P��"&PJ"*&na Mavrozomes’ten daha etkili bir silah "�Q�</���J/&

daha önemli bir konumda bulunan III. Alexios’da-{&+$&P�/!%#"/#�

Alexios &/�-&�&P$&,#PW!;"*#<&*G<-#*!"#%#-/!bir mektup^�-/!,/#��&'*�-�

III. Alexios’a *!P"#< !*<!P#-#� !%!, !*<!QP! {J-J QG,"& �&~*�,&[&%�-� {#"/#,/#�

Laskaris de bunu reddetti.

Sultan I. ���&P!//#- �!�';P,!]� ���� Alexios’u Bizans imparatoru yapmak

<&$P&/��"&G-J/&�&-�-&&"&,&$Q-#$<~&,&*G,"J%J;Q!,#-!P!\!,!_�$*�286.$#G,/J

/&�!-/!,!P]&/#P#-!/G%,J#"!,"!/#"!,�

�&]&+�- ]J$J {J"/J%J �!,# *&< G"&,&$ {#"!<#�G,JQ &<& <J'*!<!"!-

�-*#G$'#& #"! �"&+!'#, &,&P�-/& {#, mevkide �&~�"<�+*�,287. Türk ordusu Denizli ve

�&/#$&,&P�-/& bugün var olmayan bir +!'#,G"&-�-*#G$'#&W��muhasara !*<#+*#��%!,

{J$&"!&"�-P&#/# J<*G~,&$"&,�-�!"! geçirmek üzere sultan çok önemli bir üs elde

!*<#+G"&[&$*���&P$&,#P�[!{,}{#,�;,;�;+"!{�"^!�!^!"/#��-J-^!"#+#-#'&{!,&"&-

�!�';P,!]� G,/JPJ-J P&]&+ #_#- '&Q�,"&/�� �#Q&-P G,/JPJ ^!"/# ]! P&]&+ {&+"&/�.

�&+"&-^�_*& J<"&,{;�;$Q&�#&*"&,]!,/#� ÇöQ;"!-G,/J$&_<&�&{&+"&/���JP�,&/&

�J"*&-���&P!//#-�!�';P,!]�&*�-��&P$&,#PW#-;Q!,#-!P;,!,!$G-J&*�-/&-/;+;,/;�

�J"*&-�- <J'&\�Q"&,� G-J �"/;,<!$ ;Q!,!�$!- PJ"*&- {J-& #Q#- ]!,<!/#� �&,&"�

285{-�}{}���>g>–103.286 Fuat Köprülü, <.!����� 'Y�'%$��$���+�+�+ +, Ankara: TTK, 1999, 29.287 T. Baykara, I. Keyhüsrev, 42.

Page 78: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

77

/J,J</&$#�&P$&,#P{#, \�,P&*�-�{J"&,&$PJ"*&-�- &*�-�-&�&%�-�$!Pti288. Sultan “bir

����� �� ��� � � � � � � &*�-/&- /;+*; ]! �"/;,;"/;� �J"*&-�- �"/;,;"/;%;-; gören

�!"_J$"J&P$!,"!,#$&_<&�&{&+"&/��Bu kez �;,$G,/JPJ�#Q&-P*&&,,JQJ$&,+�P�-/&

_�Q;"/;]!<&%"J~G"/J (5 Haziran 1211)289. �P#,/;+!-���� Alexios’a, Laskaris, iyi

muamele etti. Onu Q-#$W! ^�*;,erek ��&$#-*'GP <&-&P*�,�-& '&~P!**#� �"!�#GP�

�";-[!�!$&/&,G,&/&$&"/�290.

{- �}{} G"&�� {#,&Q \&,$"� &-"&*<�+*�,� �;+<&-& {#QQ&* P&"/�,&- PJ"*&-

/;+<&-�-<!,$!Q#-!]&,�-[&�&P$&,#P#"!$&,+�"&+*����"�[�-�$�-�-&$G�&,&$<�Q,&%�-�

!"#-! &"/� ]! �&P$&,#PW! P&"/�,/�� �-J &*�-/&- �!,! /;+;,/;� �J"*&-�- &P$erleri

#<~&,&*G,J �"/;,<!$ #P*!/#"!,� �J"*&- {J-& #Q#- ]!,<!/#%# ^#{# G-J �!,/!-

$&"/�,*&,&$ &*�-& {#-/#,<!"!,#-# #P*!/#� �G-,& /& �&P$&,#PW# P!,{!P* {�,&$*��

<~&,&*G,J-�!-#$/;+*;%;-;^�,!-&P$!,"!,#{GQJ"&,&$$&_<&�&{&+"&/�"&,. Selçuklu

&P$!,"!,# #P! PJ"*&-� �&"-�Q {�,&$&,&$ ganimet *G~"&<&�& $G�J"/J"&,� �J P�,&/& {#,

�,!-$ &P$!,# G,*&�& _�$*�� �J"*&- G-J $!-/# &P$!,"!,#-/!- {#,# Q&--!**#%# #_#-

&"/�,<&/�� Âni/!-PJ"*&-&P&"/�,&- bu asker G-J +!'#* !**#��#"&'"&,�-�� !+�&"&,�-� ]!

!"{#P!"!,#-#&"&,&$/#%!, J<&P$!,"!,#-!�!*#+*#]!�&P$&,#PW#-�&-�-&^#**#��J"*&-�-

!"{#P!"!,#-# ^�,!- #<~&,&*G, G-"&,� '!<!- *&-�/�� �P$!,#- {J !"{#P!"!,#- P&'#{#-#

öldürdü%;-; �%,!-#-[! PJ"*&-�- [!P!/#-# �&-�-& ^!*#,<!"!,#-# #P*!/#� �!P!/# *!+'#P

!/!-�&P$&,#P_G$;Q;"/;��%"&<&�&{&+"&/���J"*&-��"/;,!-&P$!,#G,&[�$*& öldürttü

]!/!,#P#-#�;Q/;,/;��J"*&-�-�";<'&{!,#-#&"&-�!"_J$"J$G<J*&-"&,�]!&P$!,"!,#

{#, +&+$�-"�$ #_#-! /;+*;"!,� �,&/&- &�,�"<&�& {&$*�"&,� �&P$&,#PW#- &P$!,"!,# #P!

G-"&,�-~!+#-!/;+*;"!,��!"_J$"JG,/JPJ{��"![!{GQ^J-&J%,&<�+G"/J��J"*&-�-!P#,

!/#"!-{&Q��&$�-"&,�G-J-[!P!/#-#^�,;-[!{;�;$;Q;-*;�!$&~�"/�"&,��J"*&-�--�+�

Müslüman mezar"�%�-& /!\-!/#"/#� �#, P;,! PG-,& /& {J,&/&- &"�-&,&$ �G-�&W�&

götürüldü291.

Anonim Selçuknâme PJ"*&-�- [!P!/#-#- &P$!,"!,# *&,&\�-/&- ^�,;";+;-; +J

_&,~�[� #\&/!"!,"! &-"&*�,� �N�������� ������ ��������������� �������� ����������.

Emirlerin bütün köleleri dö�%�� ��� �� ��� � � � � �� ����3�� ��������� )�%��� �� �������

288 B. Lehmann, “I. Laskaris ve I. Keyhüsrev”, Sel*+,�+���� %��!������ '�#$.$, III, 595.289 A. Sevim–E. Merçil, 454.290 B. Lehmann, “I. Laskaris ve I. Keyhüsrev”, Selçuk�+���� %��!������ '�#$.$, III, 596.291{-�}{}���>�g–132; F. Köprülü, �+�+�+ , 30.

Page 79: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

78

(������ O���� ( ������ � �������� � �� )�%� �)�%����� ������ ( ���� � � (��� ����� �����

����������� �� �������� �)�%���� ��������� �� � �������� ��������. Bu vak’a 23

Zilhicce 607 (1211) Cuma günü oldu.”292

LaP$&,#PW#-� �!�';P,!]W#- -�+�-� ^;Q!" $G$J"&,"& ��$&*<&P�� G-J �;P";<&-

<!Q&,"�%�-& /!\-!*<!P# G-& /J�/J%J P&�^��� G,*&�& $G�/J%J gibi Türkiye

�!"_J$"J"&,��"&#�##"#+$#"!,$J,<&$-#�!*#-/!G"/J%J-J-/&{#,^�P*!,^!P#/#,293.

�!*#[!/! �!"_J$"J"&,�- ^&"#~ ^!"/#%#-#� \&$&* *!/{#,P#Q"#$ PG-J[J �J"*&- ��

���&P!//#-�!�';P,!]W#-+!'#*!/#"/#%#-#]!Q&\!,#-'!Q#<!*!/�-;+*;%;-;&-"��G,JQ

(1211). �!"_J$"J"&,�- {J P&]&+*& <&%"J~ G"/J$"&,� â+#$�,/�,� Fakat �#Q&-PW�- galip

G"/J%J-JP��"!<!$ ise tam mânâP��"&<;<$;-^�,;-<!<!$*!/#,��;-$;{JP&]&+*&

J<"&,'&�"#Q&�#&*]!,<#+"!,/#���,�[&�P&]&+�-PG-J-/&'!,'&-^#{#,*G~,&$~&,_&P�

!"! ^!_#,!<!<#+"!,� ~P#$G"G�#$ ;P*;-";$"! �!*#-<!$ QG,J-/& $&"<�+"&,/�,294.

�#Q&-P"�"&,#_#-�;,$"!,#�-&/G"JW/&-_�$&,<&$&,*�$*&<&<��"&{#,'ayalden ibaretti.

�&P$&,#PW#- P&]&+*&- PG-,& /G%J�& /G%,J {#, #"!,"!<! *!+!{{;P;-/! {J"J-<&<&P�

bunun en bariz göstergelerinden biridir295. Gerçi s&]&+�--!*#[!P#-#-G,*&/&G"/J%J-J

P��"!�!-"!, /! ]&,/�,296. Zaten �&P$&,#P� !P#, !/#"!- �!"_J$"J $G<J*&-"&,�-/&-

Seyfeddin Ay-aba ile birlikte bir elçilik heyeti göndererek halef SJ"*&- QQ!//#-

�!�$&]JP #"! #�# #"#+$#"!, $J,<& �G"J-& ^#*<!$ #P*!<#+*#,� �#*!$#< �!-# PJ"*&- da

$&,/!+# #"! �&~*�%� *&'* <;[&/!"!P#-# /;+;-!,!$ {J �&$"&+�<& P�[&$ {&$<�+� &�-�

$G<J*&-� ^�-/!,!,!$ {&{&P�-�- -�+�-� �J$&,�/& /& {!"#,**#%#<#Q ^#{# Konya’ya

^!*#,*<#+*#,� �J"*&- �� ���&P!//#- �!�';P,!]W#- -�+� `? �&Q#,&- >`>>W/! �;-bed-

'�-!W�!/!\-!/#"<#+*#,297.

�J-[!,�&�$&,&�P&]&+�-��&Q#,&-W/&{&+"&��~>g�&Q#,&-W/&{#*<#+G"/J%J�

/G"&��P��"& -�+�- /!\-!/#"<! Q&<&-�-�- #P! `� �&Q#,&-W& /!-$ ^!"/#%# #'*#<&"#

;Q!,#-/!/J,<&$*&/�,298.

292 Anonim Selçuknâme, 28.293�.��"�_���;$P!"<!�!],#��!"_J$"J-�#Q&-P"#+$#"!,#��Türkler, VI, 623–624.294 P. M. Holt, ��*��������4�, 174; G. Ostrogorsky, 397.295 F. Köprülü, �+�+�+ , 30–31.296 E. Merçil, Müslüman–Türk Devletleri Tarihi, 134; B. Lehmann, “I. Laskaris ve I. Keyhüsrev”, '�*+,�+���� %��!������ '�#$.$, III: “`����� ������ �� �3������������������� ��� ���(����������� �������� ( �� �������� ����” (596).297 O. Turan, Türkiye, 290–291; Y. Ayönü, “Selçuklu–�#Q&-P"#+$#"!,#��Türkler, VI, 608–609.298 T. Baykara, I. Keyhüsrev, 43.

Page 80: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

79

9. I. Keyhüsrev’in �$ $�$4$

Sultan I. ���&P!//#- �!�';P,!]� ��� ��"�_ �,P"&-W�- /#%!, G%J""&,� ^#{# #�#

!%#*#< ^�,<;+� &*&{!�"!,#- ]! /�-!<#- /!%!,"# 'G[&"&,�-�- �&-�-/& �!*#+<#+*#�

Türkçe, Arapça, Farsça ve Rumca biliyordu299. -P&-"&,�- /;+;-[!"!,#-! P&�^�"� ]!

/#-}$G-J"&,/&/&'#"G"<&$;Q!,!'!,$G-J/&<;P&<&'&"�G"/J%J-J�#-!�J$&,�/&

Q#$,!**#%#<#Q{&Q�G"&�"&,/&-&-"��G,JQ�

�J"*&- ~&Q&,*!P# ]! ~!,+!<{! ^;-"!,# Gruçlu olarak Divan-� Mezalim’e

^!"!,!$$&/�]!#<&<"&,"&{#,"#$*!+#$��!*"!,#/#-"!,]!&/&"!*#*!P#P!*<!�!_&"�+�,/��

�!,W} /&]&"&,& $&/�"&, bakarken, PJ"*&- �,\} $G-J"&,� /#]&-��"& {#,"#$*! '&""!/!,/#�

��"/&{#,/!\&+!,W}<&'$!<!�!^#/!,]!/&]&[�]&,Pa verilen hükmü bekler ve buna

kar+�P&�^�"�G"J,/J��#"#<&/&<"&,�-&�/#-âlim"!,#-!'J$J$_J"&,&/!%!, verirdi. Bu

/&],&-�+� P&�!P#-/! birçok �"#< �-&/G"JW�& ^!"<#+*#,� �&%,#{"# PG\# �J'�#//#-

{-;W"-Arabî, �![/!//#- P'&$� �!�' �]'&/;//#- �&<#/ !"-Kirmanî, Ahî Evren

diye {#"#-!- �&[! �&P�,!//#- �&'<J/� �J'&<<!/ !"-Berzaî, Muhaddis Ebû’l-

Hasan Ali el-P$!-/!,&-}��!�'�&P&-{J-"&,/&-{&Q�"&,�/�,300.

�J"*&-���&P!//#-�!�';P,!]W#- P*&-{J"W/&{J"J-/J%JP�,&/&$!-/#P#-# QG,

/J,J</& {�,&$&- {&Q� P�Q ]! /&],&-�+"&, $&,+�P�-/& P!,^#"!/#%# *&]�, ]! P&,\ !**#%#

P�Q"!,/!-*&,#'{#"#-[#-!P&'#~�&*&"&,�-&P&�^�"�{#,#-P&-G"/J%J-J/&&-"��G,JQ�

�!�';P,!] /�-!<#-#- �;,$#�! �!"_J$"J"&,� &_�P�-/&- �-!<"# {#, ��-; /!

ülkenin ekonomik anlamda kat et*#%# <!P&\!/#,� �-&/G"J uluslar&,&P� ticaret

$!,]&-"&,�-�-^!_#+-G$*&P�]!J%,&$�!,#'&"#-!^!"<#+*#��� ���&P!//#-�!�';P,!]W#-

#Q"!/#%# \!*#' ~G"#*#$&P�-& {&$*�%�<�Q Q&<&- {J #[,&&*"&,�- belli bir plan dahilinde

^!,_!$"!+*#,#"<#+ !�"!<"!, G"/J%J-J ^�,;�G,JQ� �J ~"&-/& ^�Q!*#len önemli

#"$!"!,/!- {#,# ]! {!"$# /! !- �-!<"#P# #$*#P&/} $G-J"&,/�� �!-!/#$ ]! ��{,�P #"!

�&~�"&- *#[&,} &-*"&+<&"&, #$*#P&/} ~G"#*#$&-�- �-!<"# ]!P#$&"&,�/�,� �&<&- Q&<&-

Q&,&,&J%,&�&-*;[[&,"&,�-Q&,&,"&,�-�-/!]"!**&,&\�-/&-*&Q<#-!/#"<!P#]!^!"!cekte

/! !/#"![!%#-#- ^&,&-*# !/#"<!P# #"!,#P# #_#- �-!<"# &/�<"&,/�� �J"*&- ^!,!$

299 T. Baykara, I. Keyhüsrev, 45.300 M. Bayram, �5�,$�'�'�*+,�+����, 39; E. Uyumaz, “Kronoloji”, Cogito, XXIX, 175.

Page 81: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

80

^�,/;%;-/! tâcir"!,# ]!,^#"!,/!- /! <J&\ *J*&,&$ G-"&,� $&Q&-<&�& ]! ;"$!P#-#-

*#[&,!*#-# &,**�,<&�& _&"�+<�+*�,� �� ���&P!//#- �!�';P,!] Q&<&-�-/& *!P#P !/#"!-

&P&�#+]!^;]!-G,*&<�*#[&,!*$!,]&-"&,�-��-&/G"JW�&��-"!-/#,<#+*#,�

�J"*&-� �\,&P�&{W�- PG�J-/&- ^!"!- {#, '&$&- G"&,&$ �J,&-} $&]#<"!,#-

{;�;$'&$&-��/!P*&-} ,&-+&'"&,�-�-J-]&-�G"&-�Keyhüsrev�J-]&-�-�$J""&-&,&$

!P$# ,&- +&'"&,�-�- /!]&<� G"/J%J-J ]! �#�&r-� J<W/& �&�P!,-i Rum’un yerine

$&#< {#, $&�P!, G"/J%J <!P&��-� ]!,<!�! _&"�+<�+*�,301. �!,!$ $J""&-/�%� !P$# {#,

,&- +&'�-& &#* J-]&- P&�!P#-/! ]! ^!,!$P! ^!-#+ {&$�+ &_�P��"& P!,^#"!<#+ G"/J%J

P#�&P}]!*#[&,}\&&"#�!*"!,P&�!P#-/!�;,$�,&-"���,<!-#]! J<"&,/&-G"J+&-^!-#+

{#, *G~"J<J ��-!*<!�# {&+&,<�+*�,� �J-/&- PG-,&$# �;,$#�! �!"_J$"J PJ"*&-"&,�

Sultanü’l-�,&{} ]!"W�[!< =�,&~ ]! �,&~ G"<&�&- '&"$"&,�- PJ"*&-�q J-]&-�-�

$J""&-<�+"&,/�,� �!]"!*#-#- P�-�,"&,�-� �$/!-#QW/!- �&,&/!-#QW! $&/&, J"&+*�,<&P�

sayesinde de Sultanü’l-�&',!�-=$#/!-#Q#-PJ"*&-�qJ-]&-�-�{J-&!$"!<#+"!,/#,302.

�G-,&$#�;,$#�!�!"_J$"J PJ"*&-"&,�-�-]!+!'Q�/!"!,#-#-“Keyhüsrev”, “Keykavus”,

“Keykubat”, “Keyferidun” gibi ,&- +&'"&,�-�- J-]&-"&,�-� $J""&-<&"&,� ,&-

kültürüne /J�J"&-'&�,&-"�$*&-_G$~G"#*#${#,&<&[&��-!"#$G"<&"�/�,303.

�J"*&-�- $�Q $&,/!+# �!]'!, �!P#{! �&*J- =>>@�–1206)’un vasiyetiyle

>`g|W/! �&�P!,#W/! #-+& !/#"!- ���&P#�! =�#\&#�!q &/"� '&P*&-!� P&/![! '&P*&"&,�-

*!/&]#!/#"/#%#{#,mekân/!%#"&�-�Q&<&-/&*�~*&'P#"# de �&~�"&- bir temel bilimler

ve uygulama merkezidir304. �#\&#ye �!/,!P!P#W-/!� '!$#<"!, ]! *�~ �%,!-[#"!,#

P;,!$"# $&"<�+"&, ]! _&%/&+ ��-*!<! {!-Q!�!- {#, !%#*#< '&P*&-!P# JPJ";

J�^J"&<�+"&,/�,305. ��,�[&PJ"*&-Q&<&-�-/&#<&,]!#-+&!/#"!-�#faiye, Ulu cami ve

�;"";$[&<#^#{#!P!,"!,/!^;-;<;Q!$&/&,J"&+<�+*�,306.

301 M. Bayram, ��!]"!*�&~�P�-�-�!$#""!-<!P#��Cogito, XXIX, 66.302 M. Bayram, Türkiye S'�*+,�+����, 38.303 M. Bayram, ��!]"!*�&~�P�-�-�!$#""!-<!P#��Cogito, XXIX, 66–67.304 O. Turan, Türkiye� `?`� �{/J,,&'#< �J\&-*GQ� ��!"_J$"J"&, �&<&-�-/& �&�P!,#W-#- �P$!,} ]!Ticarî Önemi”, IV. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri, Kayseri: Erc. Ü. Kayseri ve Yöresi Tarih Ar&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg��|>j���-;"�&-*&�����;"�+�'�*+,�+�Y'�<.!����� ��5 $?�����, Ankara; TTK, 1992, 3, 9, 41–44; Ahmet Hulusi Köker, “Gevher Nesibe Sultan”, Selçuklu Gevher Nesibe Sult�����}�|�,5�%'.$�&��}��',%'w$-1206), Kayseri: Erc. Ü. Gevher Nesibe ��~�&,#'#�-P*��&���>??>�@�305 Halil Berktay–Ümit Hassan-Ayla Ödekan, Türkiye Tarihi� �� �|�� �!"_J$"J"&, /�-!<#-/! *�~!%#*#<–�%,!*#<# ]! *�~ $G-JPJ-/&$# !P!,"!, '&$$�-/& &�,�-*�"� {#"^# #_#- {&$�-�Q� �� �� ��$!,�“Selçuk"J ]! �P<&-"� �!]#,"!,#-/! ��~ �%,!*#<# ]! �%#*#<�� Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet��&�P!,#��,[����!]'!,�!P#{!��~�&,#'#�-P*#*;P;�&���`�-47; A. H. Köker, “Gevher

Page 82: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

81

Râvendî, es!,#-/!���&P!//#-�!�';P,!]W#+J+!$#"/!�]!,:

“���� ��%�%������0������������� �����0�������0����%�%�����������

�3�� � �� � ������� �� �� ���� � � �� ��� ������ ���'� ���& �� �������� ������ �����������

����� ����� ���������z������� 3� ���������� �������� �� � ���� � ��%���� ������3 ��

/����� %������ � �� %�%������ /����� ����������� '� � �� /����� %��������� ���������

/����� �� 3�� � �� ����������� �� ��� %������ ������ ����� ����� ���� ���

+%��%�������������������%�%�����������������������������3�� � ��/���� emriyle

hareket eden, alla delili ile kalan, kâfir ve /����’ya�� ��������������������� ����

)������ �� ��� � � ������� ����� ��� ������ � ���3���� ����� ����� ��� ��rpta /����

�)���� �� %��������� ������ /����&��� ������ �)����� �)����� ���� ������ �� 3�� ��

�)�%�%�� ����� �������� ������ ��� �������� ��������� ���� �%�%��� ��� ��� � �������

��������� ������(������������������/����’n����� � ��%��������������� � ��%��������

Ta���&�����)�%�%��������(��������� ��������� � �5�]&�-Feth Keyhüsrev bin Sultan

el- kerîm Ziya el-mille Alâ ed-devle ve Senâ el-ümme Kehf el-���'�� ��&�-Müslimin

���� �� $���(� 0������ � �� ��- Sultan es-sa’id Mu’in-i Halef-Allah Mesud bin es-

Sultan el-âdil Adud-����� 3��-Allah fî’l-����$���(�0������N%�������#�� �� ��$��������

� �� ���' �� � �� N��(��� �������� ������ � ��� ����� �%����� � � ��� �%��%�� �� �� �)�%�

� ��� ����� � ����� ��� �)�%�%� �����X� ���� ������ ���(� � ���� �� 3��� ��� �� ���

�������� ( ���� ��������X�#önüllere ondan daha fazla tesir eden, kalplerde mevkii

��� �%������ �%���� ��� �'����� ����� ��� �%������ � ���� � �)��� ��� 4�����

����� �������� � ������������â� � ���O�)����� �������� � ��� ����(�����+�� ����

��� N�����&��� �� �'�� ���������*� )���� � �� %�%������ � �� ����� ��� D���

�!P#{!��b{#�!P#-/!�&"�+&-�!$#<]!�;/!,,#P"!,��'�*+,�+��'Y8'���'.$w'�+�%�����}�|�,5�%'.$�&��p Mektebi-1206)��&�P!,#��,[����!]'!,�!P#{!��~�&,#'#�-P*��&���>??>�j?-56; Esin Kahya, “Anado"J�!"_J$"J"&,���-!<#-/!�#"#<P!"�&"�+<&"&,/&-�&Q��,-!$"!,���G���+.������.��'�*+,�+�Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri, I, 431-438; T. Baykara, ".����Y'��,%$.�;X����$8, 195-199.306�#\&#�!-Ulu Cami–�;"";$�&<#$#*&{!"!,#'&$$�-/&&�,�-*�"�{#"^##_#-{&$�-�Q��&"#*�,$#"!*"#G%"J�Kayseri Kitabeleri� �&�P!,#� �&�P!,# �;�;$+!'#, �!"!/#�!P# �;"*;, �&��� `gg>� `j-26; 28; 40; A. Durukan, “Banîler”, Sanat Tarihi Defterleri� �� |�� �� �� ��$!,� ��!"_J$"J �#\&'&-!"!,#��Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet��&�P!,#��,[����!]'!,�!P#{! ��~�&,#'#�-P*#*;P;�&��� >??>� @� �� �"J+ �,�$� ��-&/G"J �!"_J$"J �#<&,"�%�-/& �#~G"G�# �Q!,#-! �;+;-[!"!,�� I.��+.������.��'�*+,�+��5�%5��Y'��';'�$�'%$��"�#�'.$�6$�;$�$�'�$����G-�&��!"_J$"J�,&+*�,<&"&,�Merkezi Yay., 2001, 35-�@��"#�&�/&,�&�&*���-&/G"JW/&�!"_J$"J��-!<#��,;++#\�"&,��Q!,#-!�G~"J �!%!,"!-/#,<!�� �G� ��+.������.�� '�*+,�+� �5�%5�� Y'� �';'�iyeti Kongresi Bildirileri, I, �G-�&��!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>�>`>-148.

Page 83: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

82

��������� � ������������)��� � ������� ������ �����������\��3��&���%���� � �� ��

� � ��� ����������� )����� �� � ��� �� � �� � �� � ����� �%�%� ������ � ������ ����� � � ���

veril� �� ����������� ����� �������� ��� �� �%�]��� ����� %�%�������� �������� ��� ���

�%��� �� ��� ������ ��� �� ����� � �� �� �� ��� ������ ��� ������� �� � ���

�����������.”307

�;,$<!- &P�""� �!�' �]'&/;//#- �&<#/ !"- �#,<&-}� ���&P!//#-

�!�';P,!]W!�&Q/�%�{#, ,J{&#/!+��"!/!<!$*!/#,� �$�����& ������������������yer

��� ������ �� $)��%� �)��%�%��� �%����� �� �� 5�� $��%����� ����� ��� � � ������

����������N)�������)��������[�$������ ������� � (���������”308

B. I. �>>� �����������&1211–1220)

1. �'�$,�$4$�

Sultan I. ���&P!//#- �!�';P,!]’in öldürülmesinden sonra ger#�! QQ!//#-

Keykavus, Alâeddin Keykubat ve Celâleddin ={,&'#<q Keyferidun a/"&,�-/& ;_

!,$!$ _G[J%J $&"<�+*�309. QQ!//#- �!�$&]JP #"! Alâeddin �!�$J{&*� PJ"*&-�-

P*&-{J"W/&$# P;,^;- �&+&-*�P� P�,&P�-/& '!-;Q _G[J$ �&+*& #/#"!,� Celâleddin

Keyferidun ise {J��""&,/&'!-;Q/G%<&<�+*�� Celâleddin Keyferidun Keyhüsrev’in

#$#-[# $&,�P� G"&- �&],GQG<!PW#- $�Q�-/&- G"&- G%"J�/J. Keyhüsrev’in b#, /! $�Q�

]&,/�,310.

I. ���&P!//#- �!�';P,!]� �"/;%; P�,&/& QQ!//#- �!�$&]JP Malatya’da,

Alâeddin Keykubat Tokat’ta, Cel&"!//#-�!�\!,#/J-#P!�-*&"�&W/&�/�311.

Keykavus ve Keykubat, Emir Seyfeddin Ay-&{&W-�- &*&{!�"#%#-/! �!*#+*#�

�!'Q�/!"!,#- P;,^;- ��""&,�-/&$;_;$�&+*&G"/J$"&,�-� &*&{!�"!,#-#-+J P�Q"!,#-/!-

&-"��G,JQ� �Gurbet ��������� ��� � ��� ����� � � ������� ������� ��� ���������

307 Râvendî, I, 19–20.308 M. Bayram, Türkiye S'�*+,�+����, 38.309 A. Sevim–E. Merçil, 455.310 E. Uyumaz, ��;,$#�! �!"_J$"J �J"*&-"&,�� �!"#$"!,# ]! �!"#$"!,#-#- �]"#"#$"!,i”, �G���+.������.��Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri, II, 405.311 C. Cahen, Anadolu’da Türkler, 130.

Page 84: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

83

�%�%��%�*��������(����������� �,�� ���������������������� �� � �������� ( ��������q�

yiyecek olarak size verdim.”312

Keyhüsrev *&'P#"#-# <!"#$"#$ �&~*�%� �&"&*�&W/& ^�,/;. Bu Selçuklu

PJ"*&-"&,�-�-, !P$# ,&-+&'"&,�-�- &/"&,�-� $J""&-<&"&,��&"&*�&]! _!],!P#-/!� ,&-

$;"*;,;-! $&,+� /J�J"&- '&�,&-"�%�- {#, PG-J[J/J,� �&"&*�&W/& !%#*#< ^�,!-

PJ"*&-"&,�- _G$ #�# �&,P_& {#"<!"!,#-/! /! {J-J- !*$#P# ]&,/�,313. Tokat, Amasya,

�#$P&, _!],!P#-/! �&-#+<!-/"#"!,#- !*$#P#�"! �;,$ $;"*;,;-! /&�&"� {#, �&~�"&-<&

G"J,$!-��&"&*�&]! �&$�- _!],!P#-/! ,&-$;"*;,;-! /&�&"� {#, �&~�G"J+<J+*J,314.

�;,$#�! �!"_J$"J"&,� ��� y;Q��"/& ,&-W/& ^!"#+!- ';$;</&,"�$ $&],&<�-� P;,/;,!-

*!$/!]"!*G"&,&$G,*&�&_�$&,315.

�J$&,�/&/&{!"#,**#%#<#Q^#{#�!"#$ QQ!//#-�!�$&]JP’un�!*#+*#,#"<!P# ve

!%#*#"<!P##+# PJ"*&-*&,&\�-/&-$!-/#'G[&P��![/!//#-P'&$Wa verildi. Keykavus’un

!%#*#<##"!�&$�-/&-#"^#"!-!-�![/!//#-P'&$����&P!//#-Keyhüsrev gibiQQ!ddin

�!�$&]JP;Q!,#-/! /! -;\JQ P&'#{# G"<J+*J,� �!�$&]JPWJ- �&-�-& &�,�[& *![,;{!"#

$G<J*&-"&,/&- �&+-#^#, Mübarizüddin �&]"�, Emir-i Âhur �!�-!//#- �&+&,& ]!

Emir-i Meclis Mübarizüddin �!',&<+&' /& �&,/�<[� G"<&"&,� <&$P&/��"&

]!,#"<#+*#316.

QQ!//#- �!�$&]JPWJ- �&"&*�& <!"#$# G"/J%J &"*� ��" #_!,#P#-/! �&~*�%�

faaliyetler ha$$�-/&~!${#"^#�G$*J,��<&J-J*<&<&$^!,!$#,$#��� ��"�_�,P"&-W/&-

PG-,&<!"#$"!,#-<&-!],&&"&-�'&�"#$�P�*"&-<�+*�,��,*�$+!'Q�/!"!,$!-/#{&+"&,�-&

davranabilme muhtariyetine P&'#~/!%#""!,/# ve normal bir Selçuklu valisinin sahip

G"/J%J�!*kilerin ötesine geçemezlerdi.

312 S. Koca, I. Keykavus, 16.313�� �&�,&<� ��!"_J$"J"&, �&<&-�-/& �&"&*�&W/& "<} ]! �#$,} �&&"#�!*"!,�� I-II. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri� �G-�&� �� �� �!"_J$"J �,&+*�,<&"&,� �!,$!Q# �&���1993, 120-121.314 M. Bayram, ��!]"!*�&~�P�-�-�!$#""!-<!P#��Cogito, XXIX, 63–64.315 Scott Redford, “Selçuklu Anadolu’sunda Adalet ve Peyzaj”, �G���+.������.��'�*+,�+��5�%5��Y'�Medeniyeti Kongresi Bildirileri�����G-�&��!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>�`>|�316 S. Koca, I. Keykavus, 20; T. Baykara, ".���� Y'� �,%$.�;X� ���$8: “^��� � �q� N�������� ������mutfa������� �������� � �%����������)���� �*�5� �-i Âhur: Askerî özel� � ����������)���� ����������atla������ �� ��� � .” (162); “Emir-i Meclis: Devletin her türlü törenlerini düzenleyen görevli olup, bir tür protokol genel müdürü kabul edilebilir.” (162–163).

Page 85: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

84

2. I. Keykavus’un Sultan Seçilmesi (1211)

Sultan I. ���&P!//#- �!�';P,!]W#- >`>>W/! P&]&+ <!�/&-�-/& ölümünün

&,/�-/&- /!]"!*#- #"!,# ^!"!-"!,# *G~"&-&,&$ $#<#- PJ"*&- G"&[&%�-� {!"#,"!<!�!

_&"�+*�"&,� �Q!""#$"! �&,&+ <!"#$# �&P,etuddin el-�&P&- {#- {,&'#<W#- !*$#P#�"!

büyük +!'Q�/!-#-PJ"*&-G"<&P�-&$&,&,]!,#"/#��G-�&W/&&"�-&-{J$&,&,�-&,/�-/&-

<!+]!,!**! {J"J-&- /!]"!* !,$�-� {J,&/&- '&,!$!*"! �&�P!,#W�! ^#**#"!,� �"/!-

^!"/#%#-[!'�Q"�/&],&-<&�&_&"�+&-/!]"!*&/&<"&,�,�!"#$QQ!//#-�!�$&]JPW&{#,

elçi göndererek {&{&P�-�- ]!\&* !**#%#-# ]! $!-/#P#-#- PJ"*&- P!_#"/#%#-# {#"/#,/#"!,�

Onu Malatya’dan �&�P!,#W�!_&%�,/�"&,� Bu arada �����&P!//#-�!�';P,!]W#- matem

merasimleri biraz da gizlice yerine getirildi.

Ülkenin il!,# ^!"!-"!,# *&,&\�-/&- PJ"*&- P!_#"/#%# '&{!,#-# &"&- QQ!//#-

�!�$&]JP�{!+^;-/!-$�P&{#,P;,!#_!,#P#-/!�&�P!,#W�!J"&+*���!]"!*&/&<"&,�G-J

�!/;$W*! $&,+�"&�&,&$ +!',! ^�*;,/;"!,� �!�$&]JP� {;�;$ {#, merasimle $&,+�"&-/�

“�������� ���������(���rak�P&"*&-&**&'*�-&G*J,*J"/J (21 Temmuz 1211). Sultana

*&Q#�!"!,#-{#"/#,#"<!P#�PJ"*&-�-';$;</&,"�%�-�-*!{,#$!/#"<!P#ve yine sultana biat

edilmesi s�,&�"&^!,_!$"!+*#,#"/#�Sultan makam, iktâ ve emlâk <!-+�,"&,�-��!-#"!/#�

Hil’atler verdi. Devlet ileri gelenleri de kendi makam ve mevkilerine göre sultana

$�"!� &*� $&*�,� &"*�- -!]#-/!- hediyeler verdiler317. QQ!//#- �!�$&]JPWJ- *&'*&

_�$*�%�Q&<&-`|�&+"&,�-/&G"/J%J*&'<#-!/#"<!$*!/#,318.

3. Alâeddin Keykubat ile Mücadelesi

Sultan, Kayseri’deki bJ <!,&P#<"!,/!- PG-,& {&+$!-* �G-�&W�& '&,!$!*

!*<!$;Q!,!'&Q�,"&-�,$!-$�*;{#,'&{!,^!"/#��&{&P�-�-�";<'&{!rini alan Tokat

meliki Alâeddin Keykubat, 3 günlük taziye merasimini ifa ettikten sonra ordusunu

'&Q�,"&<�+ ]! �&�P!,# ;Q!,#-! /G%,J ^!"<!$*!ydi. Ülkenin eskisi gibi hanedan

<!-PJ~"&,�&,&P�-/&~&�"&+*�,�"<&P�P�Q$G-JPJ/!%#"/#�Fakat bunun yerini tutan bir

veraset usûlü /! �G$*J� �J �;Q/!- *&'* $&]^&"&,�-�- �-;-! ^!_<!$ <;<$;-

317{-�}{}���>��–134.318 O. Turan, Türkiye, 302.

Page 86: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

85

G"<&<�+*�,� Alâeddin�!�$J{&*��&"-�Q/!%#"/#��<[&P��,QJ,J<<!"#$i Mugiseddin

�J%,J"+&'/&G-&/!P*!$]!,#�G,/J��<[&-�!%!-&,&P�-/&P�$� #"#+$#"!,]&,/���G$&*

<!"#$# &�,�[&� Jc beyli%#-/!- ~!,]&-!"#$319 <&$&<�-& ^!*#,#"<#+ G"&- Dâni+<!-/"#

�&'#,!//#- "#W-#- /! /!P*!%#-# P&%"&<�+*�� �,<!-# $,&"� Leon’un /!P*!%#-# #P! G-a

{&Q�]&&*"!,/!{J"J-&,&$]!{&Q�*&]#Q"!,]!,!,!$&"&{#"<#+*#.

Alâeddin ]! <;**!\#$"!,#� �J"*&- QQ!//#- �!�$&]JPWJ �&�P!,#W/! $J+&**��

�&]&+_G$_!*#-]!JQJ-P;,/;320. �J"*&-'&�"#<;+$;"/J,J<&/;+*;� Çünkü Kayseri

P&]J-<&P�$G"&�{#,+!'#,/!%#"/#��J!$P#%#^�,!-�!�$&]JP#"!,/!+!',!{!""#{&+"�

#"$PJ,�&~�<�-�^!,_!$"!+*#,![!$*#,321. �&'#,!//#-"#W�#de #_#-!/;+*;%; durumundan

/G"&�� {#,#-[# /!,![!/! PG,J<"J *J*J�G,/J� �P$#/!- $!-/#P#-! _G$ �&,/�<"&,/&

{J"J-/J%J ]! {#, /GP* G"&,&$ ^�,/;%; �&'#,!//#- "#W�! $�,^�-"�%�-� {!"#,*<!$ #_#-

G-&{#,+#$��!*{!�#*#�&Q&,&$^�-/!,/#�

“Ben vücudu kalbine kadar eriyen bir mumum. Daha önce gülen yüzümün

��������� ������� ��������

‘Senin samimi dostun benim’� ����{�����������������������������������

oldu.”322

QQ!ddin Keykavus, bir yolunu bularak Kayseri’den Konya’ya gitmeyi

/;+;-;�G,/J��,&/&J[{!�"!,#-#]!/#%!,&P$!,"!,#-# *G~"&�&,&$<;[&/!"!P#-!/&'&

J�^J-+&,*"&,&"*�-/&/!]&<!/!{#"![!%#$&-&&*#-/!�/#�

319 R. Turan, Hükûmet �',��$�!�.�: “/%�� ��� N��(����������� ��������� �%�%�� ����� ������������ ��3������ ��������� ��'���� � �� �������� ������ ������ ����������������� ������]�������������������������0����������������������������������������������������������������� �� ������� ��� � ��Yine tevcih� � ���� �������� �� �� ������.” (66); T. Baykara, ".���� Y'� �,%$.�;X� ���$8: “N������������3���� ��� (��� ������� � �� �)���� ��� N������� ��� ������ ���������� ����� �� ���� � ��� {������� ��������������� ������%��� ��'�� � ����� � ���� ������������������� ��������� ���������������ûr ve ��������������������������%�%����� ������� �� � ��3������ ���������� ��� ������������������������� �� � �� �%������ � �� ��� ��� � � � � � �� ����� ��������� � �� �%�� )���� �������� r” (160); A. Taneri, Vezir-i ���!��,�&��@@–1453): “Büyük divanda bulunan arazi defterlerinde has ve iktâ yani dirlik olan timara � ������ ����������������� ������]�������������������������%�%��N��(�����<����� &����������3����� ���� ������ �� � �� {������� ��������� ���?� ������������� 0������ �������� ������ �� ������� ��� � ��Yine tevcih edile�� ���������������������0��?��)��� � �������������������3������ ���?�����������?�bir görevle de görevlendirilebilirdi” (23).320 Halil Edhem, ���.'�$��'8�$, 62.321�!'<!*�&��,/&%����.'�$����$8$���� %��!�������&�P!,#��&�P!,#�;�;$+!'#,�!"!/#�!P#�;"*;,Yay., 2001, 8; T. Baykara, ".���� Y'� �,%$.�;X� ���$8: “$����� �� N ����� 0�' ��� � � � �� ����� /%�� ���N��(�������������$����&���)������������������ �� ��%���lemeye���� ������������������ �” (99).322{-�}{}���>�|�

Page 87: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

86

�&+-#^#,�<#,Mübarizüddin�&]"��Emir-i Âhur Zeyneddin �&+&,&]!Emir-i

Meclis Mübarizüddin Be',&<+&'{&+*&G"<&$;Q!,!/#%!,/!]"!*&/&<"&,�-�_&%�,**�.

Onlara: “��� �� ����� �%�%� N������ �� ���� � �� ��� ^��� ������ ����� )�%���� ������

��������� ��� �� ������� �)���� � �� ���� ��� q� #���� ���� � ��� �� ��������� �(����� son

�%���� �������� (����� ��� �� ��( ������ ��� � � � $����&��� �������� O� �%�%�� �����

���������� �������m�� N����� �� ���� ��� ��� �)������ �� �������� � �� ���������� ������

������ ������ ��������� %�%��� �” 323 dedi. Fakat /!]"!* &/&<"&,� {J-J- _G$ ,#P$"#

G"&[&%�-�{!"#,*!,!${&+$&{#,*!/{#,/;+;-<!$^!,!$*#%#\#$,#-#{!�&-!**#"!,�Çünkü

PJ"*&-�- {#, +&-PP�Q"�$ !P!,# �&$&"&-<&P� '!, +!�#- PG-J &-"&<�-& ^!"#,/#� �&�P!,#

valisi olan Celâleddin Kayser,PJ"*&-�-{J��-/!$#\#$,#-#'&{!,&"�-[&'!<!-'JQJ,&

^!"!,!$�&"-�Q$G-J+<&$ #P*!/#%#-#{#"/#,/#� Sultana kJ,*J"J+�G"J-J-<;**!\#$"!,#-#

Alâeddin �!�$J{&*W*&- $G~&,<&$*&- ^!_*#%#-# #"!,# P;,/;� "$ G"&,&$ �,<!-#

$,&"�-/&- {&+"&�&{#"![!$"!,#-# ]! $!-/#P#-#- {J-J {&+&,&{#"![!%#-# #\&/! !**#�

Celâleddin Kayser’in bu teklifi kabul gördü. Kayseri valisi hemen harekete geçti.

�J"*&-/&- &"/�%� /!%!,"# '!/#�!"!,"! �,<!-# $,&"� Leon’u $&,&,^�'�-/& Q#�&,!* !**#�

Celâleddin� �,<!-# $,&"�-& #$# +!'Q�/! &,&P�-/&$# *&'* <;[&/!"!P#-! $&,�+<&-�-

$!-/#P#-!^!*#,![!%#Q&,&,"&,�JQJ-JQJ-&-"&**�$*&-PG-,&�!-#PJ"*&-�-'#_{#,+!$#"/!

�,<!-#;"$!P#-!^#,<!�!-#�!*#G"<&/�%�-�#\&/!!**#� �J"*&-�-$�Q$&,/!+#-/!-&"/�%�

12�ggg��P�, &"*�-� /!%!,#-/!$#/!P*&,_!�# =J[J-& &"*�-"&, *&$�"<�+ {#, _!+#*<!-/#"q

ona teslim etti324. ��,�[& PJ"*&-�- G-& 12.000 mudd325 *&'�"� ]!,![!%#-# P��"!/#�

�-[&${J-"&,�-G,/JPJ-J&"�~^#*<!P#�"!<;<$;-G"&{#"![!%#-#&-"&**���,<!-#$,&"�

II. �!G- #P! {J-J- PJ"*&-�- $!-/#P#-! �!<#-"# {#, &'#/-�<! vermesi ile mümkün

G"&{#"![!%#-#P��"!/#�Celâleddin Kayser, önce Leon’dan�!<#-"#{#,&'#/-�<!&"/��

�&-�-& �,<!-# $,&"�-�- {#, !"_#P#-# &"&,&$ +!',! /�-/;� �J,J<J QQ!//#-

�!�$&]JPW& &,Q !**#� �!<-J- G"&- PJ"*&- �!G-WJ- #P*!/#%# +!$#"/! {#, &'#/-�<!�#

kendi elleriyle yazarak hil’at ]!,/#%# elçiye teslim etti. Nihayet Ermeni kr&"�

&-"&+<&�&,&Q�oldu ve ordusunu alarak Develi yoluyla ülkesine döndü.

323{-�}{}���>�|�324 S. Koca, I. Keykavus, 23; E. Uyumaz, “I. Keykubad Dönemi”, Cogito, XXIX, 122.325 >�g|� "#*,! G,&-�-/&$# &%�,"�$ �"_;P; {#,#<#� £&"*!, �#-Q� �.�7!�;�� -�*5� $.%'!�'�$, Çev: Acar Sevim�P*&-{J"������!--Edebiyat Fak. Yay., 1990, 56.

Page 88: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

87

Celâleddin �&�P!,W#- ~"&-�-�- #$#-[# $J,{&-� �,QJ,J< <!"#$# �J^#P!//#-

�J%,J"+&' G"/J� � /& Alâeddin �!�$J{&*W*&- #Q#- &"<&$P�Q�- <!<"!$!*#-! ^!,#

döndü326��#_{#,Q&<&--!$&,/!+"!,#-!-!/!�!%!-"!,#-!$&,+�PJ"*&-"�$ #//#&P�-/&

{J"J-<&<�+ G"&- �J^#P!//#- �J%,J"+&'W�- /�-;+ P!{!plerinden biri de QQ!//#-

Keykavus’un, #P*!%# ;Q!,#-! Eyyûbî <!"#$# �!"#$ �+,!\Win Erzurum melikinin

<!<"!$!*#-!P&"/�,<&P�G"&{#"#,�

BJ ^!"#+<!"!, Alâeddin K!�$J{&*W�, kendisini terk eden, etmeyen bütün

<;**!\#$"!,#-! $&,+� +;~'!�! #**#� �;**!\#$"!,#-#- $&,+� *&,&\"& &-"&+*�$"&,� $&-&&*#-!

]&,/�� �J,J<J "!'#-! _!]#,/#%#-! #�#[!$&-&&* ^!*#,!- QQ!//#- �!�$&]JP� �&�P!,#

$&"!P#-/!- {#, 'J,J_ '&,!$!*#-! ^#,#+*#� �J*J-<&-�- <;<$;- G"<&/�%�-� &-"&�&-

Alâeddin <J'&P&,&�� $&"/�,<&$ QG,J-/& $&"/�� �!/!\#-! J"&+&<&�&- +!'Q�/!

Ankara (Engûriye)’ya çekilerek savunma tedbirleri almaya koyuldu.

Alâeddin �!�$J{&*W�- <;**!\#$# G"&- �&'#,!//#- "# #P! &�,�"&,&$, ama

+!'Q�/!�! /! P&/�$ $&"&,&$ �#%/!W�! /G%,J #"!,"!/#� �#%/! '&"$�-a ve ileri

gelenlerine$!-/#P#-!PG-J-&$&/&,�&,/�<!*<!"!,#-#P&%"&<&$#_#-{&Q� #'P&-"&,/&

bulundu. Onlara&"*�-kâseler]!$J<&+"&,/&%�**�. �"&P�Q&,&,"&,�-��-[!/!-$&,+�"&/��

Olan ve olabilecek h!,Q&,&,�;P*;-!&"/�%�-�ilân!**#��&"#~/!^!"P!<&%"J~/&G"P&

{J<&""&,�-�#-!P&'#~"!,#-!&#*G"/J%J-J/J�J,/J]!{#,&'#/-�<!#<Q&"&/���&$&*

{;*;- _&{&P�-& ,&%<!- +!',#- &�&$ *&$�<� G"J<PJQ /&],&-�+"&, P!,^#"!/#"!,� B&+

gösteren bu hareketler Zahir!//#-"#W�#+;~'!�!#**#�E<-#�!**!G"<&/�%�-�/;+;-!,!$

x"J$�+"& (Lülûveq $&"!P#-! P�%�-/�� Burada da kendisini emniyette hissetmeyen

Zahireddin, Sis (Kozan)’e J%,&/�$*&- PG-,&�&<W&^#**#��,&/&-/& Halep’e gitmek

istedi. Fakat �&"!~ �&$�-"&,�-/&$# Tell-B�+#, $&P&{&P�-/& '&P*&"&-&,&$ �"/;327.

�&'#,!//#- "#W�# G,&�& /!\-!**#"!,. �#%/!W�! ]&,&- �<#,-i Âhur �!�-!//#- �&+&,&

+!'#, #"!,# ^!"!-"!,#-! ]! '&"$& #'P&-"&,/& {J"J-/J� �&+&,& PJ"*&- *&,&\�-/&- �#%/!

]&"#P# *&�#- !/#"/#� �&+&,&� �,<!-# $,&"� �!G-W&� Alâeddin Keykubat ve

<;**!\#$"!,#-#-�!-#"/#%#-#]!PJ"*&-�-cülûsunu bildirmek için elçiler gönderdi. Leon

326{-�}{}���>��–138.327 E. Uyumaz, Sultan I. Alâeddin Keykubat Devri Türkiye Selçuklu Devleti Siyasî Tarihi (1220–1237), Ankara: TTK, 2003, 16.

Page 89: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

88

#P! <!<-J-#�!*#-# {#"/#,!- [!]&{�-�- �&-�-/& /!%!,"# &*� &"*�-� ^;<;+ ]!

$J<&+"&,/&-G"J+&-'!/#�!"!,"!<J$&{!"!!**#328.

Bu taht mücadelesinin Alâeddin �!�$J{&* #"! �J"*&- QQ!//#- �!�$&]JP

&,&P�-/&/!%#"/!�,QJ,J<<!"#$#�J^#P!//#-�J%,J"+&'#"!PJ"*&-&,&P�-/&^!_*#%#-#

/;+;-<!$ <;<$;- ^�,;-P! /! ��"! G"<&<�+*�,� �J%,J"+&'� '#_{#, Q&<&-

�G-�&W/&$#PJ"*&-&$&,+�^!"<!<#+]!P&"*&-&*#//#&P�-/&{J"J-<&<�+*�,��JP&]&+*&

ise Alâeddin�!�$J{&*W�-�&-�-/&�J^#P!//#-�J%,J"+&'W�-�-~"&-�_�$<�+G"<&P�

<&-*�%& /& J�^J- /!%#"/#,� Çünkü Alâeddin '�,P ]! #,&/! G"&,&$ #$#-[# ~"&-/&

$&"<&�&,&Q�G"&[&${#,#P#/!%#"/#,�;P*!"#$P�{�$PJ"*&-�-G%"JG"<&P�'&P!{#�"! daha

_G$ /!P*!$ P&%"&<&P� <;<$;-/;� �J^#P!//#- �J%,J"+&' #P! {&{&P� ��� ��"�_

�,P"&-W�- �";<;-/!- PG-,& {#"! $&,/!+"!,#-#- '#_ {#,#-! $&,+� *&ht mücadelesine

^#,#+<!<#+*#329.

�!"&"!//#- �!�\!,#/J- #P! �-*&"�&W/&� ��{,�P"� �,&-$"&,�- /!P*!%#-# &"<�+*��

Fakat G /& �!-#"<#+ ]! $;_;$ {#, P&-[&%& P;,;"<;+ ]! G,&/& '!,$!P*!- JQ&$*&

�"<;+*;330.

4. I. Keykavus’un Konya’ya �'�$ $ (1211)

�J$&,�/& {!"#,**#%#<#Q ^#{# Kayseri’de büyük bir zafer kazanan sultan

{&+&,�/&{;�;$,G";G"&-Celâleddin�&�P!,W#~!,]&-!"#$<&$&<�-&^!*#,/#��#%/!W�#

�!�-!//#-�&+&,&W�&��&"&*�&W���;P&<!//#-�JPJ\W&��"{#P*&-W�/&Mübarizüddin

�!',&<+&'W& iktâ G"&,&$ ]!,/#� ��,�[& �!�-!//#- �&+&,&W�� �,<!-# $,&"� �!G-W&

göndererek Selçuklu ülkesinin tek hâkim# G"/J%J-J {#"/#,/#� �!G- /& &�-� !"_#�le

sultana hediyeler gönderdi331. �� QQ!//#- �!�$&]JP� {&Q� ~;,;Q"!,# /! /;Q!"**#$*!-

{&+$!-* Konya’ya gitmek üzere Kayseri’den &�,�"/��

"$/J,&%��$P&,&�W/���J,&/&+!-"#$"!,"!$&,+�"&-/�. Birkaç gün Aksaray’da

dinlendikten sonra tekrar yola koyuldu.

328{-�}{}���>�?�329 O. Turan, Türkiye, 296.330 C. Cahen, Anadolu’da Türkler�>�g����][�G%"J���>?���331 S. Koca, I. Keykavus, 24.

Page 90: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

89

Kony&W�& �&$"&+*�%� Q&<&- QQ!//#- �!�$&]JPWJ +!',#- #"!,# ^!"!-"!,i,

hocalar, ahiler, müzisyenler�<!'*!,*&$�<��P!��&,$�+$"!,#"!�{,J$W&$&/&,_�$&,&$

$&,+�"&/�"&,332��J"*&-�&-�-/&$#"!,"!{#,"#$*!�G-�&W�&^#,/#�

�G-�&"�"&, PJ"*&-�- ;Q!,#-! <;[!]'!,"!, P&_*�"&,� $J,{&-"ar kestiler.

��&${&P*�]!,^#P#G"&,&$>gg{#-^;<;+�|{#-/#-&,�>gg$&*&"*�-#+"!<!"#^#�P#�'!,

cins ve renkte 50 kat!"{#P!�,!-$,!-$>|g*G~&*"&P$J<&+��g{&+&*�`g{&+$&*�,]!

50 deve hediye sundular. Hediyeleri kabul eden sultan, onlardan kendisine biat

!*<!"!,#-# #P*!/#� �#&* <!,&P#<# PG-& !,/#$*!- PG-,& QQ!//#- �!�$&]JP� G-"&,�-

emlâk, iktâ ve irad <!-+�,"&,�-��!-#"!/#��!',#-#"!,#^!"!-"!,#-!hil’atler giydirildi.

�J"*&-�- *&'*& _�$<&P�-�- +!,!\#-! '&~#P*!$#"!, P!,{!P* {�,&$�"/�� �&"$ {#, '&\*&

boyunca mükellef sofralardan yiyip içtiler333. �;Q#$"# !%"!-[!"!, /! {J bir hafta

boyunca devam etti. �J"*&-{;*;-{J<!,&P#<"!,/!-PG-,&/!]"!*#+"!,#-!��-!"/#�

5. I. Keykavus’un �ww�.X����$?'.$��'���$ ,$�'�$

�J"*&- QQ!//#-�!�$&]JP� *&'*&_�$<�+G"/J%J-J<!<"!$!*#-#-'!, *&,&\�-&

]! $G<+J ;"$!"!,! bildirdi. �!"_J$"J ;"$!P#-/! G*G,#*!P#-# �!,"!+*#,<!$ ]! $G<+J

';$;</&,"&,&,&P�-/&~,!P*#�#-#�;$P!"*<!$#_#-, Halife �&P�,!//#-#llah (Ebu’l-Abbas

Ahmed en-�&P�,� 1180–1225)’a da yüklü miktarda hediyelerle {#,"#$*! �!�'

�![/!//#- P'&$W� !"_# G"&,&$ ^�-/!,<#+ ]! G-/&- �;*;]]!* +&"]&,� #P*!<#+*#,

(1212)334� �J '&"#\! *&,&\�-/&- <!+,� ';$;</&, $�"�-<&-�- {#, J-PJ,J�/J� Bu

/J,J<J �],J~&W/& $,&""&,�-� ~&~&-�- !"#-/!- *&_ ^#�<!P#-! {!-Q!*!{#"#,#z. Dikkat

_!$!- /#%!, {#, 'JPJP '&"#\!-#- PJ"*&-& [!]&{} <!$*J{J-/& �inanç, bilge ve kutlu”

gibi Türkçe lâkaplarla hitap etmesidir335. QQ!//#- �!�$&]JPWJ- �zellikle Halife

�&P�,!//#-#"lah ile cülûsJ-J {#"/#,<!$ ;Q!,! '&{!,"!+<#+ G"<&P� �-!<"#/#,� Çünkü

bu yG""& PJ"*&-"�%�-� '&"#\!�! *&-�*�~ <!+,J"&+*�,<&$ #P*!<#+*#,� P"�< ';$;</&,"&,�

{J-& {;�;$ �-!< ]!,<#+"!,/#,� �;�;$ �!"_J$"J PJ"*&-� �J%,J" �!� (1038–1063)

Q&<&-�-/& '&"#\!"#$ <&$&<�-�- �!"_J$"J '#<&�!P#-! ^#,<!P# #"! {#,"#$*! =>g||q,

332 O. Turan, Türkiye, 297.333{-�}{#���>jg�334 S. Koca, I. Keykavus, 64; E. Uyumaz, “Kronoloji”, Cogito, XXIX, 175.335 A. Sevim–E. Merçil, 455.

Page 91: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

90

siyasî hâkimiyet ile dinî otorite {#,{#,#-/!-&�,�"<�+*�. Nitekim �J%,J"�!�, dönemin

halifesi el-Kaim Biemrillah (Ebu Cafer Abdullah el-Kaim, 1031–1075)’�� dünya

#+"!,#-# kendisine {�,&$<&P�, sadece /#- #+"!,# ]! #<&<"�$ #"! <!+^J" G"<&P�

$G-JPJ-/&J�&,<�+*�336. Halife de dünyevî yetkileri-#$!-/#,�Q&P�#"!�J%,J"�!�We

/!],!*<#+$!-/#P# #P! P"�<[!<&&*#-#-P&/![!/#-} "#/!,#� #<&<�G"&,&$$&"<�+*�337.

�J-&$&,+�"�$�J%,J"�!��'&"#\!�!{;�;$#*#{&,^�P*!,<#+{J/&P"�<�leminde ona

$&,+�P&�^�/J�J"<&P�-&P!{!~G"<J+*J,� Sel_J$"JPJ"*&-"&,�P&"*&-&*P&'#{#G"<&-�-

Abbasî halifesinin büyük ölçüde manevî destek ve *!]![[;';-; $&Q&-<&�& {&%"�

G"/J%J-J_G$#�#{#,+!$#"/!&-"&<�+"&,/�338. Zira, �&P�,!//#-#""&'�'#"&\!*#-<&//}]!

<&-!]} -;\JQJ-J �&$�-/G%JW/& �!-#/!- $J,<J+*J,� �&%/&* ]! G-& *�{# +!'#,"!,/!

'JQJ,]!P;$�-'&P�"G"<J+*J,339.

�&"#\!��!�'�![/!//#- P'&$W&{;�;$ #*#{&,!*<#+]!G-J'G+$&,+�"&<�+*��

�#-!/!%!,"# '!/#�!"!,"! G-JJ%J,"&<�+*���J"*&-&� $!-/#P#-! ^�-/!,/#%# _G$ P&��/&

mücevher� &"*�- P�,<&"� J<} $J<&+"&,� &*"&P"&,� JP $!*!-"!,#� ��{,�P <&"� $&/�-

^#�P#"!,# ]! �,*;"!,#� _G$ P&��/& !,$!k ]! $&/�- $�"!"!,� #%/#+"!,� �,&~ &*"&,��

<!,$!~"!,� /!]!"!,� &"*�- '&_"&,� ^;<;+ *&{&$"&,& <J$&bil olarak340; bir saltanat

<!-+�,u ile birlikte siyah bir P&,�$ =imame), Q�,'"�!"{#P!�$&<_�]!-&""&,� &"*�-{#,

$&*�,� hâkimiyet alâmet# G"&,&$ ^�-/!,/#� �&'& �-!<"#P# {#, �;*;]]!* +&"]&,�

^�-/!,!,!$ QQ!//#- �!�$&]JPWJ $J,<J+ G"/J%J �;*;]]!* *!+kilâ*�-& $&{J" !*<#+

336 O. Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk-�.�7!��';'�$�'%$�P*&-{J"��G%&Q#_#�&���>??��`|j�337 M. Altay Köymen,�+4�+��6'���-$&,&��;"*;,]!�J,#Q<�&$&-"�%��&���>?�@�j>�338�!$!,#�&�#*&~_���ww�.X��$��?'%$�;'�'�*+,�+���%+������Y'��5�,�+�%������, Konya 1995, 54; Samira Kortantamer, “Arap �&�-&$"&,�-/& �!"_J$"J"&,�� ���$8� ��~'�'!'�'�$� '�#$.$� ����� Q<#,�Erc. Ü. Edebiyat Fak. Yay., 1992, 241-242.339����~,;";� ��-&/G"J �!"_J$"J"&,��&,#'#-#-�!,"# �&�-&$"&,��� Belleten, VII/27, Ankara: TTK, 483.340{-�}{}�{J'!/#�!"!,#-]!�;*;]]!*+&"]&,�-�-^�-/!,#"#+#-#{-�}{}��#-G~WJ-\!*'#$G-JPJ-/&!"!&"<�+]!{J \!*'! #P*#-&/!-^�-/!,#"/#%#-#{!"#,*<#+*#, = ��>�@q� �-[&$��P<&-�J,&- {J-J-/G%,JG"<&/�%�-� #\&/! !*<#+*#,� �Müellif bu ����]���� N ���&��� \�� � �%������� � ��� �)��� � � �i yazarken bu fethin 26 Çemaziyelahir 611’de vuku ������������� ������������� � ������� �������A7�Ramazan�’���������������������� ���������� ������� � ��������� �����������������������������5�����������(�������%������� � ����)��� ���� �������������]�un bu kadar gecikmesi sebebini izah etmek de ������� +��� �� ����&��� N ���&��� 3�� � � � � �% �� � �� � ��� �������� ��� ������� ����&��gönderilmesi de mümkündü���5����������������������������?�?������ ����N ����3�� ��� �����������cülûsu ve Fütüvvete gir��� � %��� ��� ������ ��� �� 3�� �� ���������� �� ��� � ��� �� � �� ���(��� �� ���U �ekim Âni� �$��������� ��+��&���A7���������������������� ��3���� � �Enîsü’l-Kutûb� ���� ���� ��� �� 3�� �� %�%������� ����]�u, lâkap����� (����� �������� ���� ����(�� hil’at ve hediyeler gönderdi� ��� � �� ������ ��� ������ ��� � ����� ��� ����������� ����]� ile birlikte \%�%�����'��&� ����N ����3�� ����)�����)��� � � ��%��� � �.” (Türkiye, 298–299).

Page 92: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

91

oluyordu341. �!�$&]JPWJ- \;*;]]!* *!+$#"&*�-& ^#,<!P#-/!- PG-,& {J *!+$#"&*

�-&/G"JW-J- <!,$!Q"!,#-/! /&'& $J]]!*"!-<#+� /�-!<#- J<J<} *!<&�;""!,#-! ]!

�-&/G"JW/&$#<&-!]}\#$#,'&,!$!*"!,#-!J�&,&${#,&Q*&P&]]J\}{#,'&"&"<�+*�,��&**&

G-"&,/&-$J]]!*&"<�+]!$!-/#P#/!G-"&,�[&-"&-/�,<�+*�,��J/J,J<$��"!,!$&/&,

teP#, !*<#+*#,� ���� ]! ���� �;Q��""&,/& �-&/G"JW/& {#, *&$�< /!]"!* &/&<"&,��

$&/�"&,�<;/!,,#P"!,�+!�'"!,�{;�;$*&[#,"!,\;*;]]!**!+$#"&*�-&/&'#"G"<J+"&,/�,��J

{#Q!*!+$#"&*�-�-!<#-#^�P*!,<!$*!/#,342.

�;,$#�! �!"_J$"J PJ"*&-�-& '&"#\!-#- ^�P*!,<#+ G"/J%J teveccüh daha önce

'#_{#,';$;</&,&^�P*!,#"<!<#+*#�QQ!//#-�!�$&]JP'&"#-/!-G"/J$_& memnundu.

�&"#\!�&P�,!//#-#""&'[&-"&-/�,<�+G"/J%J�;*;]]!* *!+$#"�*�-�- #_#-!/&'#"!**#%# I.

QQ!//#-�!�$&]JPWJ-*!+$#"�*&^#,#+*�,!-#-#^!,_!$"!+*#,<!$;Q!,e dönemin önemli

{#"^#-"!,#-/!- �#'&{!//#- �{J �&\P �<!, !l-Sühreverdî (1145–1234)’yi Konya’ya

gönderdi. Bu törende â/!* G"/J%J ;Q!,! �!�$&]JP’a fütüvvet elbisesi giydirildi,

âyet"!, G$J-&,&$ P!<{G"#$ {#, $&/!'*!- #_#-! *JQ $&*�"&,&$ #_$# G"<&$*&-

_�$&,�"d�%�-& #-&-�"&- +&,&~ #_#,#"/#� �J"*&-�- {J +!$#"/! \;*;]]!* *!+$#"�*�-�- #_#-!

^#,<#+G"<&P��Q!""#$"!�;,$#P*&-W/&-�-&/G"JW�&/#-{#"^#-"!,#-#-^!"<!P#PG-J[J-J

/G%J,<J+*J,343.

Her taraftan �J"*&- QQ!//#- �!�$&]JPWJ- saltanat ilân�-& <J$&{#" G"&,&$

tebrikleri bildiren elçiler ]! /!%!,"# '!/#�!"!, geldi. �J"*&-� �]!- +##,"!, �&Q�"/��

�,-!%#-�JPJ"W/&-�;P&<!//#-�&"&,W�-$�Q�-�-^�-/!,/#%#+##,#-{#,$�P<�+��"!/#,�

“O��)�%���������%��� ���%�3%��%�%���)�%�%��������������)�%����� ���������

(�����

Bu mahal����� ������ ������� ����� �������� ����� ����� %�%��%� ��� ��������

doldu.

Dünya güzellerinin hepsinin, o mestâne gözlünün pa����� ��� � � �%��

����������kesata�������

341 O. Turan, Türkiye, 298; F. Köprülü, �+�+�+ , 87–88; F. Köprülü, “Yerli Kaynaklar”, Belleten, VII/27, 483–485.342 F. Köprülü, �+�+�+ , 91.343 S. Koca, I. Keykavus, 65.

Page 93: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

92

B �� �� ������� �� (������ � ���� ���� � ��������� ������ ��(�� ��� ��� � � �

�)�%����������������� � dibine girdi.

Letâ3�����(�� � ���%�%�%���%���� � ���%����(�� �������� ������������ � ��

�%���� � �������������� � �

5�� 3������ ������ ������� ��������� ����� ����X� ^%��%� ����� � �� ������ � ��

������� � ��� ����

5������ � ��� �� ������� ��3 ��� � ��� ����� senin bu� ������ ������ �%���� � ��

��� �������

����� �(���� %������ � ���� ������ ��� � �� � >��� � ����� �� ������� �� ����

���&������3�� �� � �������������.”344

6.����$,��!}���%"��+4+ ile���$ ,$�'�

�J"*&- QQ!//#- �!ykavus’a tâziyelerini ve tebriklerini bildiren

$G<+J"&,�-/&-birisi de Laskaris idi. Q-#$#<~&,&*G,J��"&+!'#,�&]&+� (1211)’ndan

sonra bozulan i"#+$#"!,# /;Q!"*<!$ ]! ;"$!P#-#- /G%JPJ-/&$# PG,J-"&,� '&""!*<!$

istiyordu. Çünkü �&P$&,#PW#- &P�" '!/!\# P*&-{J"WJ �&*#- #+^&"#-/!- $J,*&,<&$*��

Nitekim P*&-{J" �&*#- #<~&,&*G,J �!-,#� �],J~&W/&$# �&-/&+"&,�-& �&Q/�%�

<!$*J~*& #_#-/! {J"J-/J%J /J,J<J +��"! &-"&*��G,/J� “/%�� ��&��� ����� ��������

)��� ����%�%��������������� ����������� � � � ���������ilân eden Laskaris ilk ve en

�%�%�� %������������ O� ��������&�� ������ ( �� (��� ������ ��� � �������� � � ��

0���&��� )�%�%�%���� %� � � ������ �� �� ����� �� ������ ��� ���� ���� � ;

� � �� ������ � �� (������ � � ��( �� ��(�����%�%�%���*� � �� ������ �� �� ��� �(�����

��(����� ��� � ��� ������ `����� �&�� ������ vaat ediyor������ �%�%�� ������� � ��� ������

���������y�� ��� ��������&�� ��� � � ��� ��� ��� � ��� �������� �������������

� � ���������������.”345 <~&,&*G, �!-,#� {J <!$*J{J >`>`W/! �&Q/�� �,*!P# P!-!

yani>`>�W/! J<"&,�<&%"J~!**#]!�-&/G"JW/&$#*G~,&$"&,�-�$G,J<&��{&+&,/��

Nihayet �� ���&P!//#- �!�';P,!]W#- �"/;,;"<!P# {&'P#-/! $�P&[&

{!"#,**#%#<#Q^#{# Laskaris kendi elçileri ile birlikte elinde esir bulunan Seyfeddin Ay-

344{-�}{}���>j`–143.345 O. Turan, Türkiye, 299.

Page 94: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

93

&{&W��#�#-#�!*^�P*!,^!P#G"&,&$QQ!//#-�!�$&]JPW&^�-/!,/#�3000 dinar para346

ile birlikt! _!+#*"# <;[!]'!,"!,� {G" miktarda amber, erkek ]! $&/�- $�"!"!,� &"*�-

#+"eme"# *&P"&,� &"*�- P�,<&"� &*"&P !"{#P!"!, ]! &*"&,/&- G"J+&- hediyeler gönderen

#<~&,&*G,� PJ"*&-�- {&{&P�-� �"/;,!- $#+#-#- �"/;,;"/;%;-; {#"/#,<!�# /! #'<&"

etmedi. Seyfeddin Ay-&{&W-�- &,&[�"�%� P&�!P#-/! PJ"*&-, Laskar#PW#- !"_#"!,#-# 'G+

$&,+�"&/�� �J"*&-� !"_#"!,#- P�Q ]! *J*J<"&,�-/&- <!<-J- $&"/�� �&Q#-!/!- {G"

miktar/&'!/#�!#"!{#,"#$*!!"_#G"&,&$^�,!]"!-/#,/#%#�!�\!//#-��-&{&W��G-"&,�-

�&-�-/& Q-#$ #<~&,&*G,J-& ^�-/!,/#� �J"*&-� �!�\!//#- ��-aba’dan iki önemli

'JPJPJ /#"! ^!*#,<!P#-# #P*!<#+*#� �#,#-[#P#� Q-#$ #<~&,&*G,J �;,$#�! �!"_J$"J

PJ"*&-�-�-PJ"*&-"�%�-�*&-�<&"�]!{J$G-J/&&-/#_<!"#�/#�#$#-[#P##P!+!'#*PJ"*&-��

���&P!//#- �!�';P,!]W#- -�+� {#, &- �-[! �G-�&W�& ^�-/!,#"<!"#�/# $# /#%!,

sult&-"&,�-�&-�-&/!\-!/#"!{#"P#-�

�J"*&-�- !"_#P# �!�\!//#- ��-&{&W�� +!'#, �&$�-"&,�-/& $&,+�"&�&- �&P$&,#P

ona büyük itibar gösterdi. �-J- G-J,J-& �&~*�%� *G~"&-*�/& PJ"*&-�- #P*!%# ;Q!,#-!

&-/ #_*#� ��,�[&� �� ���&P!//#- �!�';P,!]W#- -�+� �"&+!'#,W/! /!\-!/#"/#%# �!,/!-

_�$&,*�"&,&$�G"[J"J$ #_#- '&Q�, '&"!^!*#,#"/#��!�\!//#-��-&{&;"$! P�-�,�-&$&/&,

kalab&"�$ {#, &P$!,} {#,"#$ *&,&\�-/& J%J,"&-/�� ��-�,/& G-"&,� �!"_J$"J &P$!,"!,#

$&,+�"&/�� �"_#-#- &-"&**�$"&,� PJ"*&-� <!<-J- !**#� I. ���&P!//#- �!�';P,!]W#- -â+�

{&{&P�� /!/!P# ]! $&,/!+#-#- �&-�-& =$;-{!/'&-!q defnettirdi. �,*!P# ^;- <!Q&,"&,�

ziyaret eden sultan Keykavus birçok#'P&-"&,/&{J"J-/J��J,&-�-'#Q<!*#-!&"*�-]!

&*"&P"&,"& P;P"!-<#+ {#, &* *&'P#P !/#"/#347. ��,�[& PJ"*&- �&P$&,#PW#- ^�-/!,/#%#

20.0gg &"*�-& �g�ggg &"*�- #"�ve ederek, â/!* ^!,!%#-[! {&{&P�-�- ,J'J-u taziz için

\&$#,"!,!/&%�**�(1211)348.

���"![!� Q-#$ <~&,&*G,"J%J #"! �;,$#�! �!"_J$"J"&,�-�- &,&P�-/& /GP*"J$

#'/&P !/#"<#+ G"/J� �&,�+�- P&%"&-<�+ G"<&P� #$# *&,&\�- /& #+#-! ^!"#�G,/J� Q-#$

#<~&,&*G,J �&P$&,#P &,*�$ P&/![! P*&-{J"W/&$# �&*#-"!,#- ;Q!,#-! �G%J-"&+&{#"#, ]!

/G%J/&- {#, *!'"#$! ^!"<!�![!%#-/!- !<#- G"&{#"#,/#� �;,$#�! �!"_J$"J PJ"*&-�

QQ!//#- �!�$&]JP #P! '!-;Q '&""!/#"<!<#+ {#, PG,J- G"&,&$ /J,&- �-$&,&W/&$#

$&,/!+#Alâeddin�!�$J{&*<!P!"!P#-#'&""!*<!$#_#-\�,P&*{J"<J+G"&[&$*����,�[&� 346 O. Turan, Türkiye, 299.347{-�}{}���>|`–153.348 S. Koca, I. Keykavus, 63.

Page 95: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

94

Ermenilerin �,!%"# ]! �&,!-/!W�# #+^&" !*<#+ G"<&"&,� PJ"*&-�- #"^#"!-<!P# ^!,!$!-

{#,{&+$&'JPJP#/#�

7. I. Keykavus’un Ankara��� �+ �%!�.� (1212–1213)

�J"*&-QQ!//#-�!�$&]JPWJ-;"$!<!P!"!"!,#-#�G"J-&$G�<&$*&$##P*!$"#"#%#

ve ac!"!P#{#,&Q/& *&'*�-� *!'/#* !/!-$&,/!+# Alâeddin�!�$J{&*W�-�-$&,&W/&{#,

*G~&,"&-<&/�-!<#�&+��G,G"<&P��/���J<!P!"!'!,+!�/!-�-[!"#$"#{#,<!P!"!�/#�

Çünkü{#,PJ"*&-�-*&'*�-�-*!'/#*&"*�-/&G"<&P�<&-!],&$&{#"#�!*#-#�-!<"#�"_;/!

$�P�*"&,� Nitekim �J"*&- QQ!//#- �!�$&]JP, devlet ada<"&,�-& {J /J,J<J +��"!

�Q!*"!<#+*#� �$���� �� 0�����&�� ������ �%����� �%���� �� ��� ����� ( ��� �������

� � ���%��� � � ������������������������ ����������������������������������O�

� � ��� )�em� � � � �� ��������� ����� ��� O��� ��������� ��������� ve o meseleyi

������������ ��� ��� ����.”349

Alâeddin Keykubat, Dâni+<!-/"# �&'#,!//#- "# #"! {#,"#$*! <;[&/!"!P#-#

devam ettirmek niyetindeydi. �&�P!,#W/! �&+&-&- {&+&,�P�Q"�$*&- PG-,& Ankara’ya

çekilen Keykubat, Zahireddin "#W�#/!�#%/!W�!^�-/!,<#+*#�

Sulta- QQ!//#- �!�$&]JP� !<#,� $G<J*&- ]! PJ{&+�"&,�-& \!,<&-"&,

^�-/!,!,!$ G-"&,� �G-�&W/& *G~"&-<&�& _&%�,/�� �J _&%,� �&-$� {J"/J. Konya

önlerinde /�-!<#-+&,*"&,�-&^�,!*!$-#$P#"&'"&,"&/G-&-<�+ço$$&"&{&"�${#,G,/J

*G~"&-/�� I. QQ!//#- �!�$&]JP bu haQ�,"�$"&,� �&~*�$*&- PG-,& �-$&,&W�& /G%,J

harekete geçti.

�J"*&-�- '&Q�,"�$"&,�-/&- ]! '&,eketinden haberdar olan Alâeddin Keykubat

#P! {G+ /J,<&/�� �&"!P#-# ]! &P$!,"!,#-# P&]&+& '&Q�, '&"! ^!*#,/#� �&"$�-� <G*#]!

!*<!�!_&"�+*���-"&,&&'#/nâmeler verdi.

�-$&,&W�& ]&,&- �J"*&- QQ!//#- �!�$&]JP� +!',# <J'&P&,& !**# ]!

<&-[�-�$"&,�-�'&Q�, '&"!^!*#,/#�Fakat/&'& P&]&+ {&+"&<&/&- #"^#-_{#, <;[&/!"!

�&+&-/�� �!�$J{&*W�- !<#,"!,#-/!- {#,# G"&- �<#,-i Candar Mübarizüddin P& #"!

Keykavus’un emirlerinden biri olan Emir-# �&-/&, �![<!//#- �!',&<+&'� +!',#-

/�+�-/&� G,*&/& {J"J-&- {#, {G+ &"&-/& $&]^&�& *J*J+*J"&,� �J #$# !<#, &,&P�-/& 349{-�}{}���>|j�

Page 96: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

95

�#]&PW*&$# _G[J$"J$ ��""&,�-/&- {!,# �&~*�$"&,� {#, $&]^&-�- /G%J,/J%J /;+<&-"�$

/!]&< !*<!$*!�/#� $#P# &,&P�-/& �&+&-&- _!*#n <;[&/!"! JQ&��-[& +!'Q�/!

Alâeddin, Mübarizüddin P&W�� ^!,# _&%�,<�+ ]! $&]^& {��"![! PG-& !,<#+*#�

�![<!//#-�!',&<+&'/&PJ"*&-�-�&-�-&/�-<;+]!G-/&-�]^;&"<�+*�350.

Nihayet� �-$&,&W-�- <J'&P&,&P� {&+"&/�� Fakat +!'#, '&�"# JQJ- bir süre

direndi. ��+ �&$"&+<&P�-& ,&%<!- �!�$&]JP ~!P !*<!$ -#�!*#-/! /!%#"/#� �-$&,&

�-"!,#-!&P$!,"!,#]!'&�]&-"&,� #_#-!]"!,]!{&,&$&"&, #-+&!**#,/#��!',#&"<&$*&$#

$&,&,"�"�%�-� ^�P*!,<!$ #_#- $&"!-#- $&,+�P�-& {#, /! <!/,!P! �&~*�,/� ]! {J,&��

karargâh olarak kulla-/�351� ���"![! +!'#, '&"$�-&, ne olursa olsun kaleyi almak

-#�!*#-/! G"/J%J-J� ^!,!$#,P! {J,&�� {#, P&,&� G"&,&$ $J""&-�~ {J +!',#- �-;-/!-

&�,�"<&�&[&%�-� &-"&*<&�& _&"�+��G,/J� ��,�[&� �-$&,&"�"&,&� +!',# &"/�%� *&$/#,/!

{J,&�& '#Q<!* ^!*#,![!%#-#- ]! �-$&,&W�� {#, $;"*;, <!,$!Q# yapmaya niyetli

G"/J%J-J-<!P&��-�/&]!,<#+G"J�G,/J352.

�J'&P&,&-�- JQ&/�%�-� ]! PJ"*&-�- $&,&,"�"�%�-� ^�,!- Alâeddin Keykubat,

�-$&,& '&"$�-�- /& #_#-/! {J"J-/J%J /J,J<J ^�Q �-;-! &"&,&$ {&,�+ �&~<&-�-

�G""&,�-� &,&/�� Halep hük;</&,� G"&- �!"#$ �&'#,W#- &,&[� G"<&P�-� #P*!/#� �!"#$

�&'#,W#-^�-/!,/#%#�&$#�!//#-�"# �P,&,"�{#, +!$#"/!{&,�+� #'/&P!*<!�!_&"�+*��P&

/&QQ!//#-�!�$&]JP_G$$&*�{#,*J*J<P!,^#"!/#�

�&'&, <!]P#<# ^!"/#%# Q&<&- +!'#, '&"$� bu muhasaradan #�#[! ��"<�+*��

Nihayet� &$�{!*"!,#-/!-/J�/J$"&,�!-/#+!G-"&,� *!P"#<!QG,"&/���!�$J{&*W& *!P"#<

G"<&P��G"J-/&{&P$��&~*�"&,��#,!-[#$�,�"&- Alâeddin��J"*&-QQ!//#-�!�$&]JPW&

$!-/#'&�&*�-&]!�-$&,&'&"$�-&Q&,&,]!,<!<!P#$&,+�"�%�-/&*!P"#<G"<&��$&{Jl

!**#%#-# {#"/#,/#� �!$"#\# �!�\!//#- ��-&{&� �;P&<!//#- �G{&- ]! �!�\!//#- ��Q�"

^#{##"!,#^!"!-&/&<"&,��"&{#,"#$*!/!%!,"!-/#,!-sultan, $&,/!+#-!<üspet bir cevap

verdi.

Böylece, >`>`W/! {&+"&�&- {J <J'&P&,& 1213’de +!'#, ele geçirilerek

sonuçlan<�+ oluyordu. �-$&,&W-�- #"!,# ^!"!-"!,# PJ"*&-�- 'JQJ,J-& ^!"!,!$ {#&*

350{-�}{}���155–156.351 O. Turan, Türkiye, 300–301; A. Durukan, “Banîler”, Sanat Tarihi Defterleri, V,59.352{-�}{}� ���0���������������N��������)�%���������������������������������(���miktarda emlâk���3��� �� \����� ��������� ������� +�� �� Alâeddin&�� ��� ���� ������ �������� ��� ����3������ ���� � ( �� �� ��verdi”, (157) demektedir.

Page 97: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

96

ettiler; ona hediyeler sundular. �J"*&- /& {J-& $&,+�"�$ G"&,&$ G-"&,& #'P&-"&,/&

bulundu. Onlara fermanlar ve <!-+�,"&, �&Q/�� Alâeddin Keykubat ise saraydan

&"�-&,&$ {#, #%/#+#-353 evine götürüldü. Burada ^�Q&"*�-/& tutuldu. QQ!//#-

Keykavus, ka,/!+#-# �"/;,*<!$ #P*!/#�P! /! {&+*& 'G[&P� �!�' �![/!//#- P'&$

olmak üzere çevresindeki insanlar onu engellediler354. Bir gün sonra �!�$J{&*W�-

�&"&*�& �&$�-"&,�-/&$# �#-+&, kalesinde hapsedilmesine karar verildi355. Alâeddin

�#-+&, kalesine götürülmek üzere Seyfeddin Ay-aba’ya teslim edildi. �&-"&,�-&

^!,!$"#!,Q&$&"�-/�$*&-PG-,&�G"&_�$t�lar��&"!�!]&,/�$"&,�Q&<&-�!"#$�!�\!//#-

G,&-�-!<#,]!P!,]!,"!,#-/!-AlâeddinW#$!-/#"!,#-!P&%Palim teP"#<!/#"/#%#-! dair

bir {!"^!&"/�]!^!,#/�-/; (1213)356. Fakat Alâeddin�!�$J{&*W&{&%"�G"&-{!�"!,

[!Q&&"<&$*&-$J,*J"&<&/�"&,� S&_]!P&$&""&,� *�,&+!/#"!-{J$G<J*&-"&,�-'!,{#,#

{#,&*&{#-/#,#"#~+!'#,/!^!Q/#,#"<#+]!{J&,&/&�-"!,#-/!]!&,$&"&,�-/&�;,;�!-#$#

ki+# /! G-"&,� $&<_�"&<�+"&,/�,� ��,�[& *ellallar: “N������� ������� ��� �� �������

budur” 357/#�!{&%�,<�+"&,/�,.

��QQ!//#-�!�$&]JP��-$&,&W/&^!,!$"#&*&<&"&,��&~*�$*&-]!#+"!,#�G"J-&

koyduktan sonra Konya’ya geri döndü.

353 O. Turan, Mefkûre, II, 172–174; “�� �� ��� ��� � /%��(�&��� 0���(�� ��� \���(�&��� ��(� �� ���$�������� +���� ��� ��� ��� � ������ � �� ����� ������ ��������� ��� �������� E���'3�� ��� �(���olarak a�������������� � �/%���� ����������� �� ����� � � � ��)�����!:�J–174) Buradan hareketle �������� ������ ��������� ( �� � �� �� � ���������������� N��(��������� ���� ��� ������� ���� �%�� �� ������ � � +%��%���� ����� ��� �%��%� ��� ������ ������� �������� � �� ����3�� � �� �� � � � �������������Sel(���������� ���+%��%��������������� �������?�����3������������)�%�%���������������3� � ��! � �"�������� ���������������� ��� �����?� ����3��� �� ��� � ������� ���� � �� � �� � �������� /%�� ���Selçuklula����� $������ $����� �� N ����� 0������� 5���� � ��� +������� � � � �%�%�� �� ������ ��������������� � ��e� �� �� � ������������ �%�]�� ��� �� ������� � ����� ���� ��� � ��� âhiler ve büyüklerle birlikte geçer (172).��%/#+"#$'&$$�-/&{&$�-�Q����&�$&,&�Konya, 99–106; T. Baykara, Sosyal ve �,%$.�;X��arih, 142–144.354 O. Turan, Türkiye, 301.355 Ebû’l-Ferec, ��� {J $&"!�# �&"&*�& �&$�-"&,�-/&$# �J$&//!P /&%/& {J"J-&- �&, �',G-<&-&P*�,�-�- &"*�-/&$# �&P&,& $&"!P# G"&,&$ *&,#\ !/!,� (491); Anonim Selçuknâme, �!�$J{&*W�-'&~P!/#"/#%#$&"!-##P<#�!�J$$&"!P#G"&,&$]!,#"<#+*#,�`���G,/"!]P$##P!{J$&"!-#-&/�-�/&'&�-[!�,<!-#"!,!&#*G"/J%J-J/;+;-/;%;�JQ!,~#,*+&*GPJG"&,&${!"#,*<#+*#,�(152). 356{-�}{}���>@g�E. Uyumaz, “Kronoloji”, Cogito, XXIX, 175.357 S. Koca, I. Keykavus, 27.

Page 98: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

97

8. Tic��'%$�������;��!����w�����

I. QQ!//#-�!�$&]JP�$!-/#P##_#-{;�;${#,*!'/#*G"&-$&,/!+#-#!*$#P#Q'&"!

^!*#,/#$*!- PG-,& \!*#' '&,!$!*"!,#-! ]! *#[&,} \&&"#�!*"!,! ��-!"#$ _&"�+<&"&,& '�Q

verdi. �P"�-/&{J\&&"#�!*"!,{#,{#,##"!{&%"&-*�"�/�,�Çünkü �!�$&]JP/&*�~$�{&{&P�

�� ���&P!//#- ^#{# \!*#' '&,!$!*"!,#-# *#[&,} $&�^�"&,"& ��-"!-/#,<#+*#,� �,<!-# $,&"�

�!G-#"!&-"&+&,&$&,$&P�-�P&%"&<&&"/�.

Sultan, #"$#+G"&,&$��{,�P�JP#^-&-$,&"�Hugue’ya>`>���"�-/&{#,<!$*J~

^�-/!,<#+ ]! $,&" /& {#, <!$*J~"& {J-& [!]&~ ]!,<#+*#,� �J <!$*J~"&,/&-

&-"&/�%�<�Q$&/&,��"&�� ���&P!//#-�!�';P,!]W#-�-*&"�&W��\!*'!**#%#>`g7��"�-/&-

{!,#/#,]&,G"&-{#,*#[&,}&-*"&+<&*!$,&,'&*�,"&*�"<�+*�,.�&'&�-[!/!{!"#,**#%#<#Q

gibi bu &-*"&+<&Selçuklular ile Ha_"�"&,&,&P�-/&{#"#-!- #"$ *#[&,}&-*"&+<&G"<&P�

itibariyle önemlidir. �J &-*"&+<& #"! {&+"&�&- #�# #"#+$#"!, >`>@W�& /!$ /!]&<

!*<#+*#,��-*"&+<&/&�!,&"&-'JPJP"&,{&+"�$"&,'&"#-/!+��"!#\&/!!/#"!{#"#,�

—Her#$#*&,&\�-tâcir"!,#$&,+�"�$"�G"&,&$serbest ticaret yapabilecek,

—Ödenmesi gereken resimler ödenecek,

—Her#$#P&'#"/!{&*&-^!<#"!,!]!G-"&,�-<&""&,�-&/G$J-J"<&�&[&$�

—�G,P&-"&,�-P&"/�,�"&,�-&J%,&�&-^!<#"!,!P�%�-<&'&$$�]!,#"![!$�

—�&,+� *&,&\*& �"!- *;[[&,"&,�- <&""&,� ]&,#P"!,#-! verilmek üzere iade

edilecek358.

���"![! �],J~&"�"&,"& /& *#[&,!* �&~<& \�,P&*�-� �&$&"&�&- �;,$#�!

�!"_J$"J"&,�� P�Q $G-JPJ *#[&,!*#- !P&P"&,�-� /& {!"#,"!<#+ G"J�G,/J� Nitekim

�!-!/#$"#"!,"!{!-Q!, {#, *#[&,!* &-*"&+<&P� #<Q&"&�&- �!�$&]JP� G-"&,& /& \!,<&n

]!,<#+]!$!-/#;"$!P#-/!*#[&,!*�&~<&"&,�-�P&%"&<�+*�,359.

�J&-"&+<&"&,�-/&'& PG-,&$#/�-!<"!,/! �&~�"&- &-*"&+<&"&,&!<P&" *!+$#"

!**#%#-# ^�,;�G,JQ� Nitekim �P<&-"�"&, �-&/G"JW/& ^!"#+<!�! {&+"&/�$"&,� ����

y;Q��" G,*&"&,�-/& #"$ G"&,&$ �!-!]#Q"#"!,! =>�|`q� &,$&P�-/&- �!-!/#$"#"!,! $!-/#

"#<&-"&,�-/&*#[&,!*�&~<&'&$$�*&-�<�+"&,/���&,&/!-#QW! hâkim olduktan sonra da

358 O. Turan, Türkiye, 302.359 O. Turan, Türkiye, 303.

Page 99: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

98

{#, P;,! {J,&/& *#[&,!* �&~<&"&,�-& #Q#- ]!,m#+"!,/#, (1479–1540)360. En önemli

benzerlik ise 'J$J$}&"&-/&�/���!-!/#$"#"!,#-P*&-{ul’da elçi bulundurarak Venedik

tebâP�-�- 'J$J$} #+"!,#-# ^�,![!$ G"<&P�� yani Venedik elçisinin Venedikli

]&*&-/&+"&, ;Q!,#-/! “����� ����"-& P&'#~ G"<&P� �J$&,�/&$#-! {!-Q!, *#[&,}

#<*#�&Q"&,/&-/�361. �P"�-/& �!-!/#$"#"!,#- P"�< /;-�&P� #"! *#[&,!* &-*"&+<&"&,�

imzalamaP� _G$ !P$#"!,! /&�&-��G,/J� ��� �;Q��"/&- PG-,& �&"!~� �&'#,!� �&<

Kayra]&-]!�&"!,<GW�&$&/&,P�$P�$^#/#�G,]!#<Q&"&/�$"&,�*#[&,!*&-*"&+<&"&,��"&

P"�<~&Q&,"&,�-/&&�,�[&"�$"�{#,$G-J<!/#-#�G,"&,/���J-J�&~<�+G"/J$"&,�*&,�<

üre*#<#-!G"/J%J$&/&,, sanayi ürünlerine de borçluydular362.

I. ���&P!//#-�!�';P,!]Q&<&-�-/&-{!,#/#, #Q"!-!-\!*#']! *#[&,!*P#�&P!*#

P&�!P#-/!�$/!-#Q *#[&,!*# '&�"# [&-"&-<�+*�� �Q!""#$"!�-*&"�&W-�- \!*'#-/!n sonra

G"J+*J,J"&-^;]!-G,*&<�*;[[&,"&,�{J,&"&,&_!$<#+*#��$/!-#Q"#<&-"&,�[&-"&-<�+*��

I. QQ!//#-�!�$&]JP��&,&/!-#Q"#<&-"&,�-/&-/&&�-�G,&-/&$&Q&-_*!<#-!*<!�#

hedefliyordu. Gerçi Anadolu’nun *#[&,!* �G""&,� yani $!,]&-"&,�- $J""&-/�%� �G""&,

�;,$#�! �!"_J$"J"&,�-�- !"#-/!�/#� Ama Samsun ve Sinop’un ele geçirilmesi

$&Q&-[�- <#P"#�"! &,*<&P� /!<!$*#� �;-$; �G-�&"� *;[[&, P*&-{J"W& �&<PJ-

üzerinden Karadeniz yoluyla gitmeyi Anadolu üzerinden kara yoluyla gitmeye tercih

ediyordu. ��,�[&� {J,&"&,�- �!"_J$"J"&,�- !"#-! ^!_<!P# *#[&,} ^;]!-"#%#- /!

P&%"&-<&P� &-"&<�-& ^!"#�G,/J� Nitekim Q-#$ <~&,&*G,"J%J #"! �,&{QG- J<

<~&,&*G,"J%J&,&P�-/&�&+&-&-,!$&{!*Q&<&-Q&<&-_&*�+<&�&/�-;+;�G,]!{J/&

ticareti olumsuz yönde etkiliyordu.

9. $�"}�+������!�.��&����.�!�����/

x"JP"&,&,&P� *#[&,!**! !*$#"# G"<&$ #_#- �$/!-#QW/!- {&+$& �&,&/!-#QW/! /!

^;]!-"#{#,"#<&-&#'*#�&_]&,/���#-G~$G-J<J#*#{&,#�"!{J#+#_#-J�^J-{#,+!'#,/#�

��,�[& J<"&,{J"#<&-]&P�*&P��"&$JQ!�*#[&,!*#-#!-^!""!�!{#"#�G,"&,/��

360 �;{&'&* �;*;$G%"J� ��P<&-"� $*#P&/} �&~�P�-��+ �#[&,!*�� <.!����� 'Y�'%$� Y'� �';'�$�'%$�Tarihi���P*&-{J"�� �����>??j�|�j�361P<&#"�&$$�xQJ-_&,+�"��<.!��������$8$, II, Ankara: TTK, 1994, 124–125.362 Henri Pirenne, <�%�*�4� �'�%�'�$� �J,'��'�$� Y'� �$~��'%$�� ������!�.�� �!]� �&/&- �&,&/!-#Q�P*&-{J"�"!*#+#<�&���>??>��>-72.

Page 100: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

99

David Komnenos, Gürcü kraliçesi Thamar&W-�- /& /!P*!%#�"! �#-G~ ]!

�,!%"#W�# !"! ^!_#,<#+� �&<PJ-WJ &"<�+� �&$&,�& {G�"&,�-/& �&P$&,#PW#- &"!�'#-!

#"!,"!<#+*#363. Q-#$ #<~&,&*G,J �&P$&,#P� �,&{QG- J< #<~&,&*G,J Alexios’un

$&,/!+# �&]#/ #"! ^#,#+*#%# <;[&/!"!-#- &,/�-/&- G-J �,!%"# ]! �<&P,&W/&n

JQ&$"&+*�,/�� Ancak, bölgenin Laskaris’in veya Alexios’un eline geçmesini

_�$&,"&,�-& J�^J- {J"<&�&- QQ!//#- �!�$&]JP '&,!$!*! ^!_*#� �J #$#P# &,&P�-/&

�&+&-&-,!$&{!**!-#P*#\&/!!*<!"#�/#��&<PJ-WJ-�#*#,#"<!P##"!G,*&�&_�$&-/J,J<

*#[&,!*&_�P�-/&- oldukça olumsuz idi. Üstelik Laskaris, bir yandan daP*&-{J"W/&$#

�&*#-"!,"!J%,&+<&$*&�/���%!,�&P$&,#P��&*#-"!,"!G"&-PG,J-J-J'&""!/![!$G"J,P&

�&,&/!-#Q P&'#""!,#-!/&'& $J]]!*"# ^!"![!$*#��&'#""!,#- '!,'&-^# {#,# *&,&\�-/& !"!

geçirilmesi Türkiy! �!"_J$"J"&,�-�- {#, {&$�<& $J+&*�"<�+ G"<&P� &-"&<�-& /&

geliyordu� �J"*&-�- '&,!$!*# �#-G~ ;Q!,#-! G"/J� Trabzon Rum imparatoru da bu

P�,&/&�#-G~;Q!,#-!��-!"<#+*#364.

{-�}{}W�!^�,!PJ"*&-�-�#]&PW&^#*<#+G"<&P�*&<&<!-*!P&/;\#/#. Nitekim

sultan �#]&PW*&{#,!%"!-[!/!�$!-�#-G~*&,&\�-/&{J"J-&-P�-�,<J'&\�Q"&,�-/&-{#,

<!$*J~ &"�,� �J <!$*J~ PJ"*&-�- $!�\#-# $&_�,�,� Çünkü mektupta Trabzon Rum

imparatoru Alexios’un;"$!P#-/!&/&"!*P#Q{&Q�/&],&-�+"&, P!,^#"!/#%#]![#-ayetler

#+"!/#%#, bu da ye*<#�G,<J+ ^#{# �!"_J$"J *G~,&$"&,�-& ^#,!,!$ $&,�+�$"�$"&,

_�$&,/�%�-��&Q<&$*&�/�� Sultan bu mektubu okuduktan sonra emirleri ile müzakere

etti. Emirler Alexios’a {#, [!Q& ]!,<!$ ^!,!$*#%# ��-;-/! '!<\#$#, G"/J"&,� +*!

G"&�"&, {J +!$#"/! ^!"#+*#$*!- PG-,a I. QQ!//#- �!�$&]JP �#-G~ ;Q!,#-! �;,;<!�!

karar verdi. Fakat �-[!"#$"! �#-G~ '&$$�-/& {#"^#P# {J"J-&- !<#,"!,#-#- ^�,;+"!,#-#

/!%!,"!-/#,/#� Çünkü �#-G~WJ {#"!-"!, {J $&"!-#- /G%,J/&- {#, <J'&P&,& #"!

&"�-<&P�-�- <;<$;- G"<&/�%�-� #\&/! !/#�G,"&,/�� �S ���� ������������ �������

� � � ������� �������������������� �������� � ���0������������� �������������� ������

��� (����� ������������ %����� ������� ��� �� ���� ������ ��� � ���,� ��� �� ��������

�%��%�� ����� ��� ��3��� ����������� w����������� ��� ����� ��� ��� ���� ��� �� � �������

�������� �����������������(�����(����������� �� ������������)���� �� �� ���� � �����

363���][�G%"J���>?�j�364 O. Turan, Türkiye, 303.

Page 101: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

100

�)���� � �� ������� %��%��� ��� ����� ��� ��� �%�� ���������������� ����� �%��� �����

ettirmektir.” 365

Emirlerinin Sinop konusun/& ^�,;+{#,"#%# #_!,#P#-/!G"/J%J-J ^�,!- PJ"*&-

G,/JPJ�"& �#-G~W& /G%,J hareket etti� <~&,&*G, Alexios ]! �#-G~ '&$$�-/& {#"^#

toplamak için gönderilen casuslar geri döndüklerinde, Alexios’u- �&-�-/& P&/![!

|gg$&/&,P;]&,##"!*!/{#,P#Q]!G"&-"&,/&-'&{!,P#Q{#,+!$#"/!&]"&-<&$*&G"/J%J-J

bildirdiler. �J"*&-�- &/&<"&,� veya Türkmenler366, Alexios’u âni {#, {&P$�-"& !P#,

ettiler. �/&<"&,�-�- {#, $�P<� derileri yüzülerek öldürüldü367. B#, $�P<� /&

silahhanede hapsedildi. Durum bir haberci ile sultana bildirildi. Sultan bu habere çok

sevindi. ��P& {#, P;,! PG-,& �G"& _�$&- QQ!//#- �!�$&]JP� �#-G~ �-"!,#-! ]&,/��

�J,&/&!<#,"!,#*&,&\�-/&-$&,+�"&-/���*&%�-�$J,/J$*&-PG-,&Alexios’u {&%"�G"&,&$

'JQJ,J-& ^!*#,**#,/#� �-& #�# /&],&-/�� �>�������� ���������� ��� ���������� �� ���

etmeyin. Can ������������%�%�� �����%��� �,”368/#�!,!$G-J-^�-";-;&"/��

�&]&+ #_#- PG- '&Q�,"�$"&,�-� �&~&- PJ"*&-� $&"!�# &"<&$*& $&,&,"� G"/J%J-J

ifade ettikten sonra, Alexios’da- ^;]!-/#%# {#,#-# *!P"#< G"<&"&,� $G-JPJ-/& #$-&

etmek üzere Sinop’a göndermesini istedi. Alexios�$G<J*&-"&,�-/&-{#,#-#!"_#G"&,&$

gönderdi. Fakat +!'#,/!$#"!,� �5���� $ �� Alexios�� �������������� ����� >anit’te

�)��� � � ������� ��������������������������������O�������� � � ��� ����������������

��� %���� � +%��%�������� ����������,”369 diyerek G"J<PJQ �&-�* ]!,/#"!,� Bu menfî

�&-�*"&^!,#/�-!-'&{!,[#�#PJ"*&-{#,$!Q/&'&&�-�^�,!]"!�#-G~W&^�-/!,/#�Fakat

{J #$#-[# ^#,#+#< /! PG-J_PJQ $&"/�� �J"*&- {J $!Q /!%#+#$ {#, *&$*#$ J�^J"&/��

Alexios’u P�$�[& {&%"&*&,&$ �;$P!$ {#, �!,! _�$&,**�� Cel"�*"&,� burada Alexios’a

365{-�}{}���>@�–169.366 O. Turan, Türkiye, O. Turan, Alexios’un esir edil<!P# G"&��-� &$*&,�,$!- {&Q� �&-"�+"�$"&,�&~�"/�%�-� #\&/! !/!,� ��� ���� �� $�������&��� D������� ������ �������� � � ��� ��3�� � � �����������hüküm����� 0��� ��� �� �� `����� � !`����� �"� ��� ���������� ��� � � �������� �)��������� \����� ��� ����istisna edilirse D��� %�%�������� ���� (��������� ��� �� ��� ���� ��������������� ��� ������ ������������������ /%�������� �� ��� ��� � ��������� ����� ��� � � � ���������������� �âkin öldürülmesi korkusunu ��������ü�%������� � � ����������������������� �������� ������������������sultana götürdüklerini, N������ ���� �& �� /%���������� (��� ���� ���� ��� � � � ��� nihayet sultana çok mal, belde ve kaleler ���� ��������%���������������������������������������������� ���������������������*�3����� �� � �duy���������0��� ������ ���`����� �& ������������������� ��� ( ���������������������������������(304).367 Anonim Selçuknâme, 28.368{-�}{}���>�>�369{-�}{}���>�>�

Page 102: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

101

#+$!-[! �&~<&�& {&+"&/�"&,� �!'#,/!$#"!, $&"!�# *!P"#< !*<!Q"!,P! #<~&,&*G,J-

�"/;,;"![!%#-# /J�J,/J"&,� +$!-[!�! /&�&-&<&�&- Alexios: “5�� �� ������ ��� �

kimin için koruyorsunuz. Ben öldükten sonra sizi de zorla ele geçirip esaret zincirine

����������(�����(���������� ����( �����)�������������O�������� ��� � � � �������

��� � ��� ��� 3������ ���,”370 /!/#�P!/! '&"$ $&"!�# *!P"#< !*<!�! �&-&+<&/�� $#-[#

gün Alexios{&+&+&%�&P�"&,&$+!',#-*!P"#<#P&%"&-<&�&_&"�+�"/��

�!'#, '&"$� Alexios’u- �"<!$ ;Q!,! G"/J%J-J ]! PJ"*&-& /#,!-<!-#- {#,

\&�/&P� G"<&/�%�-� /;+;-<!�! {&+"&/�� ��,�[& �!"_J$"J"&, +!',#- /!-#Q"! #,*#{&*�-�

$!P<#+�^!<#"!,#�!',&<�&,&-{"JPJ&/�-/&$#{#,$G<J*&-�-�-/!,"#%#-/!^�-/!,/#%#

askerlerle &*!+! ]!,<#+ ]! {#,_G$ J< ]! �,&-$W� /& �"/;,<;+*;371. Durumun

^#**#$_!$�*;�!^#**#%#-#^�,!-�#-G~#"!,#^!"!-"!,#Alexios’un elçisiyle bir kez daha

gör;+<!$ #P*!/#$"!,#-i bildirdiler. Elçiye <~&,&*G,J- P!,{!P* {�,&$�"<&P�,

kendilerinin de istedikleri yere gitmelerine izin ]!,#"<!P# $&,+�"�%�-/& +!',# *!P"#<

etm!�! '&Q�, G"/J$"&,�-� P��"!/#"!,. Elçi haberi Alexios’a, Alexios /! PJ"*&-�-

&/&<"&,�-&{#"/#,/#��J"*&-'&{!,#�%,!-/#$*!-PG-,&!<#,"!,#-# *G~"&�&,&$<!+]!,!*

�&~*�� Neticede sultan, imparatoru 'JQJ,J-&_&%�,&,&$$&,&,�-�&_�$"&/���5�������

teslim ederlerse, bizden Tekfur Kir Alexios’u������������������� (� ����������������

B� ����������������������������������������� (� ����� �����������������������

Onlara istedikleri yerde oturma izni veririm. Tekfur, bana itaat edip haraç vermeyi

sürdürüp ��������������� miktar�� ��� ���� �� ����� ���������(�� ��� ���� � � ������

��������������� �(������N ����������������������%�%��Canit bölgesinin idaresini

���������������O�����������������������)�%���5�������� � � n aksini yapar

�� ��� �� ���� � ��� ����'�� ����������� w�����&��� �� ���� ������ ������ ������

Tekfur’u öldürür, küçük büyük o vilâyet �� �%�%�� ��� � � � �� �� ������,” 372 diyerek

yemin etti.

�!<#-"# <!$*J~ +!',#- #"!,# ^!"!-"!,#-! J"&+*�,�"�-[& PJ"*&-�- {&�,&%�-� {#,

törenle burçlara diktiler (26 Cemaziyelahir 611/28 Ekim 1214). Sultan o geceyi

Alexios #"! {#,"#$*! !%"!-!,!$ ^!_#,/#� Sultan, Alexios’u önce herkesin gerisinde

ayakta bekletti. Daha sonra onu bütün devlet ileri gelenlerinden ve komutanlardan 370{-�}{}���>�`�371 S. Koca, I. Keykavus, 31–32.372{-�}{}���>�`�

Page 103: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

102

dere[!{&$�<�-/&-;P**!]!<!]$#ine uygun bir yerde oturttu373. Ertesi ^;-PJ,"&,�-

�-;-/! /;Q!-"!-!- *�,!-/! PJ"*&-�- &P$!,} {#,"#$"!,# #$# �&-& /#Q#"/#"!, �!-*#-

��-!*#[#"!,#PJ"*&-�-{#-<#+G"/J%J&*&/G%,J#"!,"!/#]!�&-�-/&{J"J-&-^�,!]"#"!,!

+!',#-&-&'*&,�-� �"!�#GPWJ-�&-�-/&*!P"#<!**#"!,��!',#-#"!,#^!"!-$#+#"!,#PJ"*&-�-

�-;-/! !%#"!,!$ *G~,&%� �~*;"!,374. Sultan i'*#+&<"� {#, *�,!-"! +!',! ^#,/#� Halka

iQQ!* ]! #$,&<"&,/& {J"J-/J� <~&,&*G,& /& #*#{&,"� /&],&-/�375. �� QQ!//#-

�!�$&]JPWJ- +!',# *&< &-"&<��"& *!P"#< &"<&P� � �&P�< >`>jW*! ^!,_!$"!+*#376.

Sultan, �"!�#GPWJ P!,{!P* {�,akmadan önce divan noterlerinin y&Q/�%� &'#/-�meyi

#<Q&"&**�,/�377. �&'& PG-,& /& +&'#*"!,#- 'JQJ,J-/& G-/&- P�Q"; �!<#- &"/��

“+���33���N������ ���� ��$��������� ��$�yhüsrev, Kir Alexios��������� ���������

���������� N ���&��� ������ Canit� �)���� � �� ������� ������ ��� � � ��� ������ ������ � �

��� �����(������������ ���� ��������������������:A�� �� ������6AA������8�� ����������

:A� � �� �������� %���� �� ������� � ������ ���� ������ gelecek 50 yükü kendi

������������� ����� �� ��� ���� ���3������ ��� ������� �)��� � ��� w����� ��� � �

zaman imkânlar� )�(%�%��� ������ �)��� ��� ����� � � ����� �� ������,”378

+!$"#-/!$#{J�!<#-#-+&'#*"!,##P!'!,#$#*&,&\�-#"!,#^!"!-"!,#�/#�

QQ!//#- �!�$&]JP� <~&,&*G, Alexios ]! �&-�-/&$#"!, {&Q� #'P&-"&,/&

bulundu. Sultan�-, imp&,&*G,& '!/#�! !*<#+ G"/J%J &*& {#-<!P#-# {J�J,<&P�-&

,&%<!-�#<~&,&*G,{#,P;,!PJ"*&-�-&*�-�-/#Q^#-"!,#-/!-_!$<#+]!/&'&PG-,&&*�-&

{#-<#+*#� $# ';$;</&, �an yana Sinop [#]&,"&,�-/& /G"&+*�"&,� �J"*&-� {#, !%"!-[!

PG\,&P� '&Q�,"&**�� �J Q#�&\!* !P-&P�-/& #<~&,&*G,& #P*!/#%# &/&<"&,� �&-�-& &"&,&$

^#/!{#"![!%#-#P��"!/#�<~&,&*G,]!&/&<"&,�#_#-^!<#"!,'&Q�,"&*�"/���J"*&-�-!"#-#

�~!-#<~&,&*G,^!<#�"!<!<"!$!*#-!/G%,JJ%J,"&-/�379. Ebû’l-Ferec, Keykavus’un

Sinop’u &"/�$*&-PG-,&�"!�#GPWJ�"/;,**;%;-;�&Q&,380$#{J�&-"�+*�,�

373 S. Koca, I. Keykavus, 76.374 Scott Redford, ��-&/G"J �!"_J$"J"&,� ]! �-*#$�&%�� Cogito (Selçuklular -�'�� ���.�), XXIX, Çev: Ali Ova�P*&-{J"��&~��,!/#�&���`gg>�||�375{-�}{}���>���376 A. Sevim–E. Merçil, 456.377 O. Turan, Türkiye, 304–305.378{-�}{}���>�j�379{-�}{}���>�j�380 Ebû’l-Ferec, II, 497.

Page 104: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

103

�,&{QG- J< <~&,&*G,"J%J� �G%G" #P*#"�P�-& $&/&, (1243) Türkiye

�!"_J$"J"&,�-& G"&- {&%"�"�%�-� /!]&< !**#,/#� �!"_J$"J"&, $!-/#"!,#-/!- &P$!, *&lep

!**#%# Q&<&- `ggW; <�Q,&$"� >`gg &P$!, ^�-/!,!,!$ G-"&,& /!P*!$ G"/J"&,381. Bu

#<~&,&*G,"J$ &,*�$ P&/![! $;_;$ {#, &,&Q# +!,#/#-/!- #{&,!* $&"/�� �!"_J$"J"&,�-

�#-G~WJ !"! ^!_#,<!P#-/!- PG-,& �-&/G"J #"! {&%"&-*�P� $!P#"/#� P*&-{J" #_#-

�&~�"&[&$ G"&- <;[&/!"!"!,! ]! �#Q&-P <~&,&*G,"J%JW-J- �!-#/!- $J,J"<&P�

G"&�"&,�-&JQ&$$&"/�382.

�J"*&- �!-# &"/�%� +!',# #'�& !*<!$ #_#- \&&"#�!*"!,! ^#,#+*#� �-[!"#$"!

<!<"!$!*#- _!+#*"# {�"^!"!,#-/!- Q!-^#- ]! {![!,#$"# #-P&-"&,� +!',! ^!*#,<!$ #_#-

�Q!-/#,#[#{&Q� *!/{#,"!,&"/��Her tarafa fermanlar göndererek tüccar ve zenginlerin

P!_#"!,!$ �#-G~W& ^�-/!,#"<!P#-# !<,!**#� �!"<!$ #P*!<!�!-"!,#- <&""&,�-�- /!]"!*

*&,&\�-/&-P&*�-&"�-&,&$�#-G~W&P!]$!/#"<!P#-##P*!/#���,�[&/#"!�!-'!,$!P#-^!"#~

+!',!�!,"!+!{#"![!$"!,#-#/J�J,/J��J+!$#"/!+!',#-�;,$"!+<!�!]!P"�<"&+<&�&

{&+"&<&P�P&%"&-/���!*#,#"!-_G$P&��/&*;[[&,P&�!P#-/!�#-G~WJ-!$G-G<#$'&�&*�

�;,$"!,#- !"#-! ^!_<#+ G"/J383. �;,$ *&[#,"!, �#-G~W*&- ^!<#"!,! {#-#�G, *&+�/�$"&,�

pamuk, ipek, baharat gibi <&""&,"&��,�<P&'#"#-/!$#�J%/&$W/&$&,&�&_�$��G,"&,/��

��,�[&��J,#�! ]! �JPJ" *&[#,"!,# $!,]&-"&,"& �#]&PW*& {J"J+J�G,� �;,$#�! �!"_J$"J

*G~,&$"&,�-�$&*!/!,!$�,&{QG-�G"J�"&�&,&/!-#QW!]!G,&/&-/&�;-!� JP�&W�&

]&,��G,"&,/�384.

Selçuklular Sinop’u$J+&**�%�Q&<&--!�$;Q;,-!*G~,&%�-! de suyu bulunan

�!,"!+#$ ��,#P*#�&- $��";"!, $&_<�+"&,/�� &<& /&'& PG-,& -&#{"!,� G-"&,& P;,<! ]!

!$<! #+"!,# #_#- �$;Q"!, P&%"&��-[&� !P$# �!,"!,#-! ^!,# /�-/;"!, ]! *&,�<"&

J%,&+<&�&/!]&<!**#"!,385.

�� QQ!//#- �!�$&]JP +!',! $&/�� $�*#~� '&*#~� <;!QQ#-� <J&,rif, kale

$G<J*&-�� <J'&\�Q"&, ]! {#, /! PJ{&+� *&�#- !**#� �#"#P!�# [&<# �&~*� ]! $&"!

/J]&,"&,�-� *&<#, !**#,/#386. Osman Turan da eserlerin üzerindeki kitabelerden imar

faaliyetlerini bizzat kalenin fethinde g�,!] &"<�+ {!� ]! !<#,"!,#- �&~*�%�-�-

381 O. Turan, Türkiye, 305.382 G. Ostrogorsky, 399. 383���!*#-��P$�-"&�-&/G"JW-J-�;,$�&*&-��&"#-!�!"<!P#��Türkler, VI, 267.384 W. Heyd, 328.385 V. Gordlevski, 171.386{-�}{}���>�|�

Page 105: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

104

&-"&+�"/�%�-� #\&/! !*<#+*#,. Sekiz ay (Haziran-�!<<JQ >`>|q ^#{# $�P& {#, P;,!/!

^!,_!$"!+*#,#"!- #<&, \&&"#�!*"!,#, �#%/! =�!$#/!q ]! ]#"âyetinin sahibi Zeyneddin

�&+&ra, Simre sahibi Bedi’eddin Ebu Bekir bin Kaymaz, Malatya emiri Hüsameddin

Yusu\ ]! G,&-�- {;�;$"!,#� �&�P!,# PJ{&+�P� �&'&!//#- �J*"J[&� �<#, <&/!//#-

Ayaz, Celâleddin Kayser, Siraceddin Ömer ve Sivas valisi, Mübarizüddin

�!',&<+&'{#-�&�<&Q]!�<&P�&{!�"!,#�Mübarizüddin Abdullah bin Ali, Honas

ve bölgesi sahibi Ese/;//#-��&Q��,!%"#=�,&$"#�!qP&'#{#�;[&WJ//#-�'<!/�!��

��,+!'#, ]! �$P&,&� P&'#{# �!�\!//#- "-deniz *&,&\�-/&- �&~�"<�+*�,� Kitabelerin

m#<&,�G"&,&$�&�P!,#"#�!PJ/{#-�,*J%]!�#]&P*GP ile hattat olarak ise Kayserili

Necmeddin Ya]&+W�- &/"&,� $&�/!/#"<#+*#,� Her ne kadar Sinop’taki tarihî cami

Alâeddin�!�$J{&* #P<#-# *&+��G,P&/&{J[&<#-#- �� QQ!//#-�!�$&]JP*&,&\�-/&-

�&~*�,�"<�+G"<&P�#'*#<&"#'&�"#�;$P!$*#,387. 612/1215–1216 tarihli Sinop kalesi ve

Sinop Kale Camii, Keykavus’un eserleridir388.

�#-G~WJ-��-!*#<#�{J"#<&-&^!"!-*&[#,"!,#-_G%J-"J$"&��,#P*#�&-G"/J$"&,�

]! G-"&,"& /&'& #�# &-"&+&{#"![!%# ^!,!$_!P#�"! ]!�& belki de �;P";<&-"�%� $&{J"

!*<#+G"<&P�P!{!{#�"!{#,�,<!-#G"&-�!*'GJ< (Hetum)W&]!,#"<#+*#389.

Bu fetih*!- PG-,& '&"#\! QQ!//#- �!�$&]JPW& ��J"*&-;W"-�&"#{� J-]&-�-�

verdi (1214)390.

�J"*&-� �#-G~W*& �&~<&P� ^!,!$!-"!,# {#*#,/#$*!- PG-,& �#]&PW& ^#**#� �J,&/&

�#-G~WJ-\!*'#-/!!<!%#^!_!-{!�"!,!hil’at vererek lütûf]!#'P&-"&,/&{J"J-<&��

da ihmal etmedi.

10. I. Keykavus’un I. Ermeni Seferi (1215)

Sultan Keykavus, Sinop’u &"/�$*&- PG-,& �#]&PW& ]! &,$&P�-/&- Kayseri’ye

^!_*#� �!-# '!/!\# �,<!-# $,&"� ��� �!G- #/#� Çünkü $&,/!+# Alâeddin Keykubat

PJ"*&-� �&�P!,#W/! $J+&**�%� Q&<&- II. Leon G-& /!P*!$ G"<J+ ve birlikte hareket

!*<#+"!,/#� �!,_# �,<!-# $,&"� #"! ^�,;+;"<;+ ]! �!�$J{&*W� *!,$ !/#~ ^#*<!P#

387 O. Turan, Türkiye, 306 (dipnot 87).388 A. Durukan, “Banîler”, Sanat Tarihi Defterleri, V,59.389 C. Cahen, Anadolu’da Türkler�>�`����][�G%"J���>?���390 E. Uyumaz, “Kronoloji”, Cogito, XXIX, 176.

Page 106: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

105

P&%"&-<�+*�� Ama PJ"*&- G-& {&Q� *&]#Q"!, ]!,<!$ QG,J-/& $&"<�+*�� Sultan bu

/J,J</&-,&'&*P�Q/�� �&*!-����!G-�>`>gW/&-{!,#/#,{#,]&PP&"^#{#/&],&-<��Grdu.

�#Q&-P #"! #"#+$#"!,#-# /;Q!"*<!$ #_#- �J$J,G]&W/&$# &,&Q#"!,#-{#, $�P<�-� J<"&,&

*!,$ !**#� ��-� Q&<&-/& ��{,�P $,&"� �� �J^J! #"! /! /GP*&-! #"#+$#"!, *!P#P !*<!�!

{&+"&/�391.

��,�[&, Ermeniler Toroslar’�- $JQ!�#-! ^!_!,!$ �;,$#�! �!"_J$"J"&,�-& &#*

{&Q� {�"^!"!,# !"! ^!_#,<#+"!,; x"J$�+"& =�;"�]!q� �,!%"# ]! �&,&<&- =�&,!-/!q

$&"!"!,#-# #+^&" !*<#+"!,/# =>`>>q� �,<!-#"!,#- {J $&"!"!,# �&�P!,# <J'&P&,&P�-/&-

_!$#"#,$!- ^!,# ]!,#~ ]!,<!/#$"!,# $!P#- G"&,&$ {!""# /!%#"/#,� �& {J $&"!"!,# geri

]!,<!<#+ ve 1211’den beri !""!,#-/!{J"J-/J,J�G,"&,/� �& /& ^!,# ]!,/#$"!,# '&"/!

PJ"*&- �-$&,& ]! �#-G~WJ- !"! ^!_#,#"<!P# #"! J%,&+�,$!- {J,&"&,� *!$,&, zapt

!*<#+"!,/#392.

Harekete geçen sultan �,!%"# ]! �&,&<&-W� !"! ^!_#,/# (1216) 393. Böylece

Ermeniler Toroslar’�n güneyine çekildiler.

11. ��w��.�������4��$�'��$~��X���%�� !����

Sinop’un ele geçirilmesinden sonra Antalya /& *!$,&, �!"_J$"J *G~,&$"&,�-&

$&*�"&[&$*�,��&'#"+!'#,"!,#-#-~!+~!+!&"�-<&P��-&/G"J+!'#,"!,#-#-*#[&,}�-!<#-#

/&'&/&&,**�,/���&*�"�"&r Anadolu’nun bu durumunu anlamakta gecikmediler���{,�P

�,&""�%�#"!�&~�"&-*#[&,}&-*"&+<&"&,{J-J-!-^;Q!"$&-�*�/�,394.

�-*&"�&W-�- J<"&, *&,&\�-/&- !"! ^!_#,#"<#+ G"<&P�-& ,&%<!-� G-"&,�-

^;]!-"#%#-#P&%"&�&-��{,�P�,&""�%�#"!�;,$#�!�!"_J$"J"&,�-�-*#[&,}#"#+$#"!,#_#-/!

{J"J-<&$*&-^!,#/J,<&/�%�-�^�,;�G,JQ� >`>j��"�-/&�JP#^-&-'&-!/&-�-&<!-PJ~

��{,�P $,&"� �J^J! =>`>g–>`>�q #"! �J"*&- /GP*&-! {#, +!$#"/! <!$*J~"&+<�+"&,/�,�

�J<!$*J~"&, *#[&,} &-*"&+<&"&,-#*!"#%#-/! G"J~�"�!//#-�!�$J{&* döneminde de

/!]&<!*<#+*#,395.

391 M. Ersan, “Selçuklu–�,<!-#"#+$#"!,#��Türkler, VI, 639.392 O. Turan, Türkiye, 307.393 A. Sevim–E. Merçil, 457.394 A. Tufantoz, 514.395 W. Heyd, 333.

Page 107: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

106

�;-;<;Q!$&/&,J"&+&-{J<!$*J~"&,/&-#"$#{#,[!]&~-#*!"#%#-/!/#,��"*���"

�-[!$#{#,&-"&+<&��'&*�,"&*&,&${&+"&�&-<!$*J~&-"&+�"/�%�$&/&,��"&����yaseddin

Q&<&-�-/&�&~�"<�+G"&-{#,&$/#'&*�,"&*<&$*&/�,��/&�&�!,"!+*#$"!,#>>?`W/!-{!,#

*#[&,} &-"&</& �-&/G"J P&'#""!,#-! <J'*&_ G"&- ��{,�P $,&""�%�-�- �-*&"�& '�$#<#

�"/G{,&-/#-# #"!$J,/J$"&,� #"#+$iyi fetihten sonra I. �!�';P,!] #"!$J,<J+G"<&"&,�

/G%&"/�,� ��{,�P $,&"�-�- �&Q/�%� <!$*J~*& �!, &"&- �5� �� �������� ������������

������� ���-�� �������� � �� �������� �������� ��� ���������da tesbit edilenler

�������������,” 396 #{&,!P# #"$ *!+!{{;P ]! <!$*J{J- QQ!//#- �!�$&]JPW& &#*

G"/J%J-JG,*&�&$G�J�G,��J'!,+!�!,&%<!-PJ"*&-�-*#[&,î#"#+$#"!,#-{GQJ"<&P�-�

istemedi%# +!$"#-/! �G,J<"&-&{#"#,� �,&" �J^J!W-J- >`>jW/! �&Q/�%� <!$*J~

�#-G~WJ- !"! ^!_#,#"<!P#-/!- *&$,#{!- G- {#, &� �-[! ^�-/!,#"<#+*#,� �!$*J~*&

“Büyük Sultan� #{&,!P#-#- �&-�-/& �Karada ve denizde Galip ve Muzaffer� '#*&{�

$J""&-�"<�+*�,397. Mektup iki taraf tâcirlerinin birbirlerinin memleketlerine serbestçe

^#,#~_�$&[&$"&,�-�$&,+�"�$"�G"&,&$*&&'';*!**#$"!,#-##\&/!!*<!$*!/#,�

“0���&��� ����� ��������� ����� ������$������ �������� ������ �����&���

büyük Türk ülkelerine hâkim, karada ve denizde galip ve muzaffer, pek kudretli, asil

ve mesud büyük sultana selâm olsun.

N������������� �âlim�� ����� ��� ������ ���� ( ��� ��������� 0���&���� ���

zaman temenni e�� ���/����&����lütûf ve inâyet ����� ��������� ����� � � ���O��� ��

�������� ������������ ������� ���-�� �������� � �� �������� �������� ��� �����������

���� �� � ������� ��������������� ����� N��������� <����� &� �� ������� ��� ��������� ��� ���

��� � ��� 0������� ����� ������ ��� � ��� ���� ��� �� � ���� ������� ������������

����������� ��(��� N���������<����� &� ���������� �������3��� ������� ����������

��� ��� �������� ��� �� � ������ �%%���� ��� �� � �� �� �������� )�reneceksiniz.

N��������� <����� &� �� �%����� � ����� ����� �%�%�� �%����� ��� ��� � ���� ������ �� ���

����%��%�� ������� �%�%�� ����� ��� ����������� ��� �� �������� ��� ����������*� �����

������ � � �� ���� � ���� ����3����� �âni� �������������� ��� � � � �������� ��������

����������� ���������� ���� ������������(����������� ��� ���� � ��������������������

ki, Allah d�� ������ ����3����� ���� �� � �� �� ��� � �� �������� � ��� �� �������� 396 O. Turan, �5�,$�'� '�*+,�+����� ��,,��;�� �'.!X� �'.$,����� &�'%$�\� �'�~5!'� Y'���� %��!��a��/, Ankara: TTK, 1988, 110.397 O. Turan, Vesikalar, 112–113.

Page 108: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

107

���������� � �� �������� ���������� ��� 3�� ����� �� ��� � ���� ��� � ��(������� ��� � � �

��� � �������� � �� ������� �������� ��������� ����� ��( � ������������ ������ �*� �âyet

� � ��%���� ��������� �� �� � �������������� ��� ���4 ��������ni������N���������

D����� &� ����� � ���� ������ ������������”(Ocak 1214)398.

�,&"�- �&Q/�%� #$#-[# {#, <!$*J~ !"_#-#- #�# $&,+�"&-<&P�-� *!<!--#

!*<!$*!/#,� �"_# #"! {#,"#$*! !,Q&$ *&"!{#-/! {J"J-&- $,&" �;,$ *�[#,"!,#-#- ��{,�PW&

'#_{#, !-^!""! $&,+�"&+<&/&- ^#,!{#"![!$"!,#-# {!"#,*<#+ ]! PJ"*&-�- *�"#<&*"&,�

/G%,J"*JPJ-/&'&,!$!*!/![!%#-#/!!$"!<#+*#,399:

“^�����������%�������� ���� ���%�%���� � ��$����&�����%�%���� � ��$�����

������ � �����������N��������� ��������������������������� ���� ����tum. Benim

$�������<����� ��eni selâm�������(��������������%�%���������������%�%��� ��� ��

�� �� �� ����� ���� �)������ � ��� �� �%����� �������� ��( � ������� �)��� �� ��� �����

��� ��������������'��� olan bütün hürmeti buna göstermeni ve her hususta kendisini

���������� ���� ���� ������ � ��� ��������� ������� ���� �%�%�� ���������� ��������

(������������������ �*�)����� ���������������� 3������ ������ ����������� �����

biz� �� ��� � ������ ��� �%�%�� ���� � � 3�� ��� ����� ������� ��������� ��� ��� ��

�������� ��� ��� ������� geri dönecektir. Senin �������� (��������� ������ �������

t�� ������� onu bize gönder; bize gelmek için onu erzakla teçhiz et; böyle vuku

������� ��� ��� ����3������� �%�%�� � ������������ mucip� ����������� 5����� � � ��

�������� � ���� ��� �� �%����� �� ����� ( �� � �� ����� lüzûm görülürse, onu bize

emniyetle yaz. Tüccarlar benim memleketime �'� ����������������������������������

�%��%� �������� ����� ���������������� 4 ��� � � ���� �%�%�� ������� �������� hâlisâne

� ������������������*����������� benim memleketimden seninkine. Afiyette ol…”400.

�,&"�-;_;-[;<!$*J{J>?�!<<JQ>`>@*&,#'"#/#,��J,&/&/&�,&"�J^J!;_

��"/�,�&~�"&-&-*"&+<&"&,&P&/�$$&"&[&%�-�{!�&-!/#�G,]!*&,&\"&,&,&P�-/&$&,&]!

/!-#Q*#[&,!*#-#-�#-!P!,{!P*_!�&~�"&[&%�-�{!"#,*#�G,��J<!$*J~*&#"$"!,#-/!-\&,$"�

bir !$"!-*#^�,;�G,JQ����"!$#��!"_J$"J$G,P&-"&,�-�-!"#-!^!_<#+G"&-{#,$,&""�$

^!<#P#-#-$,&""�%&^!,#]!,#"<!P#]!{&*&-{#,^!<#-#-/!$,&"&*!P"#<#<J$&{#"#-/!

398 O. Turan, Vesikalar, 139; S. Koca, I. Keykavus, 66–67.399 O. Turan, Vesikalar, 113.400O. Turan, Vesikalar, 140; S. Koca, I. Keykavus�@���&Q&,{J,&/&<!*-#-!$P#$G"/J%J-Jbelirt<#+*#,�

Page 109: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

108

#_#-/!$##-P&-]!<&""&,�-PJ"*&-&&#*G"/J%J$&{J"!/#"<!$*!�/#��#%!,*&,&\*&-!%!,

bir ^!<# \�,*�-&�& *J*J"J, ]! $&Q&�& J%,&,P&� �&%<&"&-<&/&-� #-P&- ]! !+�&-�-

$,&""�%& &#* G"&[&%� 'JPJPJ {!"#,*#"#,$!- �;,$#�! P&'#""!,#-/! {!-Q!, {#, G"&� G"J,P&

&�-� <J&<!"!-#- J�^J"&-&[&%� !$"!-<#+*#,401� �-[!$# P�Q"!+<!"!,/!$# *#[&,!*

serbestisinin aynen uy^J"&-&[&%� {J <!$*J~*& /& {!"#,*#"<#+*#,� ��,�[& ^;<,;$

,!P#<"!,#-#-*!/#�!P#/!= `]!�&�q]J,^J"&-<�+*�,���Q"!+<!�!<#-"!*!�#*!/#"<#+

]!<J<"&<;';,"!-<#+*#,�

“0���&��� müzaheretile beni k������� d����� � ��� �%�%�� $����� ��� � �� �%�����

%�%��������� ��$������������������������������ � �� ���������������izhar

� � � ��� her ikimizin muvafakatile yeminle ve yeminli nâme� ��� ��� ���������

���� ��� � � ����� ��k�������d����� ���� ������ � �������^%��%�������$��������������

������ maruf kral emirinin(I. Aimery Lusignan) ����� ��� �� ��� dinine mensup ben

������� ���%��%� /������ ������� :;&���� 0���&��� ������� ��� �& � %��� ���� �����

������� salip� ������� ��� ��� �� ���� ������ � �� ����� %��� ��� �������� ��� ��(���

���� $������ ������ ������� $����� ��� � �� �%�%�� �������� ���� �� ����3����� izhar

edilen� � � ������� � ��� ��� �%�%�� ����� �� ��� ��'���� � � ��� %(� ���� �%�����

riayet������ ������ ����� ��

Benim k������� d����� ���� ��� �%�%�� ����������� ��� �%�%�� ���������

����� �������%���� ������������ �������������%���������� ����������������������

�� ���� ��� ���������� �������� ������� ��� ����� � ���� ��� ������� � ���� ����3�����

��������������mâni��������������������������������� ���������(���������*�

sadece mutad olan gümrük vergisiyle mükellef tutulaca��������5������� ����%�%��

���������hâkimiyet �������� ���������������������������������( � ���� � ����������

sair� ����� ��� ���� � �� ��� ��� ������������� k������� devletimizin hâkimiyet � �������

bulunan bir yere, bir kaleye yahut da sahil yere getirilsin,� ������������ ( ��� ����

��� ��� �)��� ���������� �������� ���� 3� ����� �%������ � ������� �������� ��� ��������

������%�%���������canibine geri���� �� ���5������ ����� ��� ���3������������ �����

������ ����������� �� �������� �������� � �� ����� � � �� �� � ��� ������� ���������

���������� ������� ����������� �������� ����� ���3���� � �� �� ��� ����� ������ ��

�� ���������������������������������������� ������ ���� �� ��������������� 401 O. Turan, Vesikalar, 113.

Page 110: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

109

��������� hâkimiyet � ������� �������� �%�%�� ����������� �� ������ ���������� ���

yukar��� ���� ���� ������ ����� ������� ������ � �� � �������� �(����� herhangi

���������� �����%�%�������� ��

Bizim k�������d����� �����3�������� ���������� ����(����3��$�������� � ��

�%�%�� �������� ���� �&�� �(�������� ��� ������� ������ ��� ���������� ���� ��� �������

olarak muhafaza etmem �'������� ����� � �� ��������� �� ����� ������ � � �� ��������

devleti����������%�%��bu muahedelerin�������olan %(������%�������� bir titizlikle

her cihetten riayet etmesi �'�������5��������������5���� ��������0������������ �

vey������������������ ���� �� ��������3������� � ������� ��� � ���� ������ ��

k������� d����� � ��� ����������� ������� ���� �� ������ ����%�� ������� ��� ��� ���

���������������� ��

j��%����������������������salip������������ ����������� �������� n

�����������%%���������� �� ���� ������� �� ��������:8:���������������������402.

Tarihi belli olmayan \&$&* ��";" >`>@W/&- �-[! �&Q�"/�%�-� {#"/#%#<#Q

/�,/;-[;<!$*J~#�#-#�!*]!/GP*"J$/J�^J"&,�-/&-#{&,!**#,403:

“0���&��� muavenet ve� ���������� ������ ve ilham-�� �' �� malik bulunan

$������ �������� ������ ������� (��� �%������ ������� � ��� �� �� ������ ��� /%�����in

hâkimiyet � ������� � �%�%�� %�������� ��� �� ��� ����33��� �������� �%�%�� �������

���� �&�� selâm! Samimi ve hâlisâne sevgiyi senin s��������� devletine bildirir, her

����� �� �� /����&���� lütûf ve inâyet � ��� ��� �� �������������� hâlisâne ve iftiraya

���������� ���� � � ����� ��� ��� �� k������� devleti afiyet ve emniyettedir ve iyidir.

N�� ���%����� �� ������������� ��”404

�J"*&- �� QQ!//#- �!�$&]JP *&,&\�-/&- ��{,�P $,&"� �J^J!W�& �-*&"�&W-�-

\!*'#-/!- �!/# &� PG-,& {#, <!$*J~ ^�-/!,#"<#+*#, =��";" >`>@q� �J <!$*J~ &�-�

Q&<&-/& $,&"�- �!<<JQW/& ^�-/!,/#%# <!$*J{& [!]&~ -#*!"#%#-/!/#,� �J^J!W-J-

!"_#P# �&$&,#& ]&P�*&P��"& ^�-/!,#"!-<!$*J~ {!"#,*#"!- +&,*"&,� aynen kabul etmekte

]! ��{,�P *;[[&,"&,�-�- {!"#,"!-!- ^;<,;$ ,!P<#-# �/!<!"!,# $&�/��"& �!"_J$"J

;"$!P#-/! P!,{!P*_! *#[&,!* �&~&{#"![!$"!,#-# {!"#,*<!$*!/#,� ��,�[&� ��{,�P

*;[[&,"&,�-�- !<*#&P�-�- $G,J<& &"*�-/& G"/J%J /& *&&'';* !/#"<!$*!/#,� �,&"�- 402 O. Turan, Vesikalar, 140–141; S. Koca, I. Keykavus, 68–69.403 O. Turan, Vesikalar, 114.404 O. Turan, Vesikalar, 142; S. Koca, I. Keykavus�@?��&Q&,<!*-#-!$P#$G"/J%J-J{!"#,*<#+*#,�

Page 111: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

110

m!$*J{J-/& {!"#,*#"!- #$# *&,&\ *�[#, ]! *!{�P�-�- {#,# /#%!,#-#- ;"$!P#-/! �";,P!

<&""&,�-�-#&/!P#$G-JPJ/&PJ"*&-*&,&\�-/&-$&{J"!/#"<#+*#,405:

“^��� �� �� ����� ������� $������ ������ sir Hugue ile az evvel yeminli dostluk

������������� ���� ������������devletine elçi Zakaria�����������������������������

���������������� ��s���������d����� ������ �����*� � �����3������ ����������)���������

ve yeminli nâme� �������3�������da muvafakat ve teminatla takviye edilen bu dostluk

����� ���� onun k������� devleti içindeki bütün insanlara ve bütün ülkesindeki

�%��������� ��� ������ ��� � � �� �%�%�� �������������� %������ ��� � ����� ��� (�������

���������� �������� �������� ��� � ������� ������� ����� ����*� ������ ��� �������� �%�%��

��� ������������������3����� ����������������ad olan gümrük vergisini vereler.

5����� (��� �3�� ������ � � �� �������� �� � �� ��� ����� ������ ����� ����� %���� ����

����� ���� ����������� � ���� ��s���������devleti içinde ölürse, kim olursa olsun,

��� ��� ��������������������� ��� � ���� ����*� �%��� �� �eminle veya ���� gerçek

�� �� ��� ������� �������� ��� ����� ����� �� ����� �������� ������� ����� � gerektir. Bir

������ ���� ����� ���������������,����������� ��� ������ ����� ��������������������

����� �%����� ������� �������� ��� ������ ��� �� ��� ������ ��� �i ve tekrar bizim

s��������� %���� ��� )�%�%� �)�%�%����� ����� � � �� �������� ����3����� �������

������������ ( ��� � �������� ��� �������� ����� ��� � �� ���� �%����� ������� canibine

����� ���� �� ���Bayet, yüksek kra���� ����%����� � tüccar gemisi veya herhangi

������� ����������� ��s���������%������ ����� ��������������������� �����������

��������� �� ���� �������������� ����� ( ��� � �������� ��� ���� � ���� ����� �%�����

�������� canibine ve onun adam������� ��� � �� ��� O���� �� ����� ��� ��������

���������(���������������������� ��������������������������� � ��������

�)������� ������� ������ ��� ������ �(�������� ����������� ��� �� s���������

d����� � ��� $������ �������� �%����� ������ ���������� ��� �%��� �� ������� � ayete

���������� ��� ������������ ��� �� ��� ���� ��� � ���������� � � �� s��������� devleti

����3����� ������� ���Eylül8:�������������3��� �� �� �.”406

�J &-*"&+<&"&, P&/![! ��{,�P"� /!%#" �!-!/#$"#� �,&-P�Q ]! /#%!, �],J~&"�

*;[[&,�-/&�-&/G"JW�&^!"#~*#[&,!*�&~<&P�-�P&%"&<�+*�,���{,�P$,&"�-�-, Marsilya,

405 O. Turan, Vesikalar, 114–115.406 O. Turan, Vesikalar, 142–143; S. Koca, I. Keykavus, 69–70.

Page 112: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

111

�,G]!-[! ]! �G-*~!""#!, *;[[&,�-& ]!,/#%# \!,<&-/& �;,$#�!W/!- ^!"!- ]! [#-P"!,#

^�P*!,#"!- <&""&,/&-  > G,&-�-/& ,!P#< &"/�%� $&��*"�/�,407. Neticede, Türkiye

�!"_J$"J"&,��Q!""#$"!*&"�&-*;[[&,&^!-#+P!,{!P*#]!]!,^##-/#,#<"!,#]!,<#+"!,/#,�

B��"![! /G%J-J- [&<� #~!$� {G�&� $&%�* ^#{# P&-&�# /&""&,� �],J~&W/& ^!"#+<!

#<$�-� {J"/J� ��,�[& ~!$� $!*!-� �;- ^#{# *!$P*#" '&<<&//!"!,# /! �],J~&W�&

^#*<#+*#,408. �&'& PG-,&$# /�-!<"!,/! #',&_ !/#"!- <&""&,�- #_#-! $��<!*"# *&+"&,�

inciler, çubuk yahut s#$$!'&"#-/!^;<;+]!&"*�-"&,]!-#'&�!*{J%/&�^#{#;,;-"!,

!$"!-<#+*#,409.

12. ��%�������� �,$�~$��'����'��'*$�$�!'.$ (22 Ocak 1216)

�J"*&-�-Sinop’tan sonra/&'&�-!<"#{#,'!/!\#]&,/�� Bu hedef Antalya idi.

�#,& �-*&"�&W/&$# ��,#P*#�&-"&,, tarihi tam belli olmamakla beraber muhtemelen I.

QQ!//#- �!�$&]JPWJ- P&"*&-&*�-�- #"$ ��""&,�-/& G*G,#*! {G+"J%J-/&- /& #P*#\&/!

ederek +!',# !"! ^!_#,<#+"!,/#� Oysaki �!�';P,!] >`g� ��"�-/& �-*&"�&W�� alarak

�;,$#�! �!"_J$"J *G~,&$"&,�-& /&'#" !*<#+*#� �!',#- �� ���&P!//#- �!�';P,!]W#-

�";<;-/!- PG-,&$# *&'* <;[&/!"!P# !P-&P�-/& >`>` ��"�-/& ��,#P*#�&-"&,�- !"#-!

^!_<#+G"<&P�$J]]!*"!<J'*!<!"/#,410.

��,#P*#�&-"&, �;,$#�! �!"_J$"J"&,� *&'* <;[&/!"!P# #_#-/!�$!- /&'& \&Q"&

�;P";<&- ��-!*#<# &"*�-/& $&"<&�� $!-/#"!,# #_#- {#, Q�" &//!/#�G,"&,/�� �#Q"# ]!

$&-"� {#, /&,{! #"! ��-!*#<# !"! ^!_#,<!�# ~"&-"&/�"&,� �%!, PJ"*&- {J G"/J-bittiye

{G�J- !%!,P! Q&*!- ~,G{"!< G"<&�&[&$*�� �<& PJ"*&- G-"&,�- ;Q!,#-! �;,;<!�!

$&"$�+�,P& �-*&"�&W�� ��{,�PW*&$# �,&-$"&,& *!P"#< !/![!$"!,/#� ���"![! +!',#

�!"_J$"J"&,& $&,+� {#,"#$*! $G,J�&[&$"&,/�� �#, ^![! G~!,&P�G-J #"! +!',#-

��-!*#[#"!,#-# �"/;,/;"!,� �G[J$� �&+"�� $&/�- /!<!/!- �;P";<&-"&,� $&*"!**#"!,�

�!P!*"!,#-#/!-#Q!&**�"&,��#,$�P<�-�/&!P#,&"/�"&,��&""&,�-��&%<&"&/�"&,�

�J�&+&-&-"&,&,&%<!-�J"*&-QQ!//#-�!�$&]JP<!<"!$!*#-/!$#G*G,#*!P#-#

P&%"&<"&+*�,<&��� �&,&/!-#Q P&'#""!,#-#- \!*'#-# ]! ^;]!-"#%#-# P&%"&<&�� �-[!"#$"#

407.�&�&G%"J���#[&,}�&�&*���G��G����8$��%�|�,G� '�#$.$, XXIV, 363.408���][�G%"J���� 1834.409 W. Heyd, 333.410 O. Turan, Türkiye, 310–311.

Page 113: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

112

{#, G"&� G"&,&$ /;+;-<;+*;� Q-#$ #<~&,&*G,J �&P$&,#PW#-� P*&-{J"W/&$# �&*#-"!,"!

<!+^J" G"<&P� Q&<&-"&<& &_�P�-/&- �#-G~WJ �-[!"#$"# '&"! ^!*#,#�G,/J� �-[&$�

sultan Sinop’tan sonra Karadeniz sahillerinde daha ileri gitmesi mümkünken güneye

��-!"<!�# *!,[#' !*<#+*#,� �;-$; �-*&"�&W/& �&+&-&-"&, ^!,_!$*!- _G$ /,&<&*#$*#�

�P*!"#$ PJ"*&-� {J �&~�"&-"&,�-� �&~&-"&,�- �&-�-& $�, $&"<&P� /J,J<J-/&

<!<"!$!*#-/!� �Q!""#$"! ^&�,#<;P"#<"!,#- {J"J-/J%J {�"^!"!,/! {!-Q!, G"&�"&,�-

�&+&-&{#"![!%#-#/;+;-;�G,/J�

�!, $G-J/& G"/J%J ^#{# {J $G-J/& /& �-!<"# {#, $&,&, &"<&/&- !]]!"

�&-�-/&$#!<#,]!{!�"!,#-^�,;+"!,#-#&"/���-"&,�-/&$!-/#P#�"!'!<\#$#,G"/J%J-J

^�,;-[! P!\!, '&Q�,"�$"&,�-� '!<!- {&+"&**�� �G-�&W-�- JQ{! G]&P�-/& G*&%�-�

$J,&,&$$&"&{&"�${#,G,/J *G~"&/���&Q"&]&$#*$&�{!*<!/!-�-*&"�&W�&/G%,J �G"&

_�$*�411.

�-*&"�&W-�- tekrar &"�-<&P� ticaret gelirlerinin tekrar Selçuklu hazinesine

&$<&P� ]! {�"^! *#[&,!*#-#- ^;]!-"#%# #_#- !"Q!</#� {- �}{} �-*&"�&W-�-

��,#P*#�&-"&,/&- ^!,# &"�-�+�-� �#-G~WJ- \!*'#-/!- �-[! &-"&*<�+P& /&412 bu olay

�#-G~WJ- \!*'#-/!- PG-,&/�,� �P<&- �J,&-W�- {!"#,**#%#-! ^�,! {unu Antalya

PJ,"&,�-�- $#*&{!"!,#-/! ]!,#"!- *&,#'*!- &_�$ ]! -!* {#, +!$#"/! &-"��G,JQ� �B� ��

#����� ��$��%���������3�����3��� �� �� ��\������� ��������)�%�%����������

beldenin ����� ����� ��� � ��� ����� ��� � � � � � � ��� �âim oldu.� $�������� ��������

askerleriyle 612(1216)� ����� D������&��� ��� �%�%� ����������� ��� � ������� ���

de� ����������������������������������� ����������3����������������������� � ��

0������������� ��������-�%�%��� ����������0������� ��� ���� ������������ ��

fethedildi.”413

I. QQ!//#-�!�$&]JPWJ-P"�<#�!*W#'!-;Q$&{J"!*<#+G"&-Celâleddin Nev-

Müslüman (veya Celâleddin Hasan)’a414^�-/!,/#%#\!*#'-�<!/!�-*&"�&W��,&<&Q&-

&��-/&&"/�%�-�]!\!*#'{&�,&<�#"!,&<&Q&-{&�,&<�-�{#,"!+*#,/#%#-##\&/!!*<!P# de

\!*'#- *&,#'# '&$$�-da bize fikir vermektedir. �J <!$*J{J- �� QQ!//#- �!�$&]JP

*&,&\�-/&- ^�-/!,#"/#%#-# #P! +J #{&,!/!- &-"��G,JQ� �Babadan kalan bir hak olan

411{-�}{}���>@`–163.412{-�}{}���>@`�413 O. Turan, Vesikalar, 102–103.414 O. Turan, Vesikalar, 106–108.

Page 114: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

113

Ant����&���� ���� ���� � ��� ����� ���� ���� �� ��� � ��������� %��� ��� ��3��…”415

Mektubun gerisi bölgedeki&P&�#+#-P&%"&-/�%�-�{!"#,*#,� o,*&<�- *#[&,!* #_#-J�^J-

G"/J%J-J]J,^J"&, -#*!"#$*!/#,: “D������� ������ � ���� ������� ����0���&��� �%�3]

ve zat-������� � ��Celâleddin’in yüce himmeti sayesinde bu fetihten sonra bütün sahil

�������� � � �� ������ �� � ��� ��� �����ketimiz içine girdi ve bu suretle de

�� ����� � ���� ������ Bu büyük müjde haberinden memnun�������������������'�&���

bu fetih���� �� ��� �� ��������� � � �%�%���������3 ��� ����-���������� ���� � �����

münasip görüldü.”416

�J$&��*"&,/&-�-*&"�&W-�->`>`W/!��,#P*#�&-"&,�-!"#-!^!_*#%#]!22 Ocak

1`>@W�&$&/&,G-"&,�-!"#-/!$&"/�%�PG-J[J-&]&,��G,JQ417.

�-*&"�& J<"&,� /J,J<J- [#//#�!*#-# &-"&/�$"&,� Q&<&- ��-!*#[#"!, ]! '&"$

&,&P�-/& $&,+�"�$"� G"&,&$ PJ_"&<&"&, {&+"&/�� �-[&$� G$ _G$*&- �&�/&- _�$<�+*��

�J"*&-� ]&Q^!_#,<!$ ]!�& Q&\!, $&Q&-&[&$ G"J,P& G-J- ^&Q&{�-/&- &<&- /#"!<!$

~!$ <;<$;- ^�,;-<;�G,/J� �J �;Q/!- /#,!-#+! ^!_<!$ QG,J-/&�/�"&,�

�!"_J$"J"&,&$&,+�*!${&+"&,�-&~!$+&-P"&,��G$*J��-[!/!-~"&-"&/�$"&,�^#{#��{,�P

�,&-$"&,�-/&- �&,/�< #stediler. Franklar da birkaç gemi dolusu asker gönderdiler.

�;**!\#$"!,# #"! {#,"#$*! P&]J-<& '&Q�,"�$"&,�-� *&<&<"&/�"&,� �,&-$"&,�- �&-�-/&

�&,&+ {!�"!,#-/!- G"/J%J &-"&+�"&- ]! {J P�,&/& �!"_J$"J #/&,!P#-! $&,+� {&+

$&"/�,<�+G"&-�!"#${,&'#</!{J"J-uyordu418.

�;,$#�! �!"_J$"J G,/JPJ +!',# <J'&P&,& !**#$*!- PG-,& #"$ G"&,&$ G$

&*�+"&,��"& P&]&+� {&+"&**�� �,$&P�-/&- /�-!<#- +&,*"&,�-& ^�,! /&'& &%�, P#"&'"&,"&

taciz devam etti.�J,"&,& *�,<&-&{#"<!$#_#-^!-#+<!,/#]!-"!,�&~�"/���&-[�-�$"&,

da harekete geçirildi419.�Q!""#$"!<!,/#]!-"!,#-�&,/�<��"&PJ,"&,&_�$&{#"!-&P$!,"!,

+!',#-$&~�"&,�-�&_*�"&,��!',!^#,!-�!"_J$"J&P$!,"!,#� J<]!�,&-$"&,�-{;�;${#,

$�P<�-��"/;,/;"!,��#"!"!,#-#!P#,&"/�"&,� Bahis konusu cezal&-/�,<&G"&��-�-{;*;-

Antalya hal$�#_#-/!%#"��&"-�Q[&&P�"{J#+*!-PG,J<"JG"J~!P#,!/#"!-!"!{&+"&,�-&

��-!"#$G"/J%J-J$&{J"!*<!$/G%,JG"&[&$*�,��J"*&-�!,*!P#^;-{;�;${#,#'*#+&<"&

415 O. Turan, Vesikalar, 102.416 O. Turan, Vesikalar, 101–102.417 A. Sevim–E. Merçil, 457.418 S. Koca, I. Keykavus, 36–37.419{-�}{}���>@j–165.

Page 115: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

114

+!',!^#,/#��P$!,"!,#-!&,*�$#-P&-"&,��"/;,<!<!"!,#�G"J-/&!<#,]!,/#420. Böylece

+!'#,*ekrar Selçuklu hâkimiyetine girdi (30 Ramazan 612 / 22 Ocak 1216)421. Sultan,

+!',!^#,/#%#-/!hâkimiyetP!<{G";G"&,&${!"#-/!$!<!,�{&+�-/&külâh ve kolunda

yay bulunuyordu422.

I. QQ!//#-�!�$&]JP�'&"$�-'JQJ,J-/&P&]&+*&�&,&,"�"�$^�P*!,!-!<#,"!,#-!

ve askerlerine ihsanlarda bulundu. �&"$�- #'*#�&_"&,�-� ]! PG,J-"&,�-� �%,!-!,!$

{J-"&,�- ^#/!,#"<!P# �G"J-/& !<#,"!, ]!,/#� �&',#~ G"&- $&"! PJ,"&,�-� *&<#, !**#,/#�

�J{&+�"�$ ^�,!]#-! #P! Mübarizüddin �,*G$J+WJ ^!*#,**#� �;-$; {J +&'�P P&'#"/!

�&+&�&- '&"$�- ^!"!-!$"!,#-#� �detlerini ve dillerini biliyordu. �J"*&- &�,�[&� P&]&+

�;Q;-/!-+!'#,/!-$&_<�+G"&-"&,�^!,#^!*#,!{#"<!$#_#-_&%,�"&,/&{J"J-/J��&]&+*&

�"!-/;+<&-"&,�-<&""&,�/#]&-�-/!\*!,"!,#-!#+"!-!,!$'&Q#-!�!&$*&,�"/���&Q�"&,�/&

iktâya ka*�"/�423.

M!"#$ {,&'#< �-*&"�&W-�- \!*'# !P-&P�-/& Franklar�- �&-�-/& �!, &"<�+*��

Kale-#-&"�-<&P�-/&-PG-,&��{,�P&/&P�-&$&_*�� Sultan kendisine bir tehdit mektubu

�G""&/�. Burada da tJ*J-&<&�&- �!"#$ {,&'#< �g &/&<��"& {#,"#$*! �-&/G"J �&

geçerek bir /&%& P�%�-/�� Nihayet �&$&"&-/�� Sultan, ona çok itibar gösterdi ve üç

vilâyet verdi424.

QQ!//#- �!�$&]JP, fetihten sonra Sultanü’l-�&',!�- =$# �!-#Q#- �J"*&-�q

unvan��"&�G-�&W�&/�-/;��&Q&-<�+G"/J%J{&+&,���\!*#'-�<!"!,"!J�^J-^�,/;%; 420{-�}{}���>@@� �����,�$���#�&P!*!-�&*"��Belleten, LXII/236, 91–92.421{-�}{}���>@@��P!,#_!]#,!-�;,P!"�Q*;,${J*&,#'#/#~-G*G"&,&$/;+<;+*;,=�#~-G*�jjgq�422 S. Koca, I. Keykavus, 37.423{-�}{}���>@���JP*&\&�&&*_#���!"_J$"J$*#P&/�-�-�!<!""!,#��Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet:�$*�P#P*!<#�P"�<#�!*W#-#"$/�-!<"!,#-/!*G~,&$"&,�-$#+#"!,!#+"!*#"<!$;Q!,!P�-�,"�{#, <;"$#�!*"! ]!,#"<!P#�/#� �#P*!< PG-,&$# P"�< /!]"!*"!,#-#- #$*#P&/} �&~�"&,�-� !- �-!<"# J-PJ,JG"<J+*J,� �-[!"!,# {G+ *G~,&$"&,� #+"!*<!�! &_<& &<&[��"& �&~�"&- #$*�"&, �-!<"#�$!- /&'& PG-,&$&<J^�,!]"#"!,#-!]!&P$!,"!,!<&&+"&,�$&,+�"�%�-/&�&~�"&-#$*�"&,�-!<$&Q&-<�+*�,��!"_J$"J"&,/&bu sistemi uygul&<�+"&,/�,����"![!G,/J-J-*G~,&%&{&%"&-<&P�#$*#P&/}]!P#�&P}/;Q!-#-!-�-!<"#J-PJ,J G"<J+*J,� $*� !/#"!- *G~,&$"&, {&{&/&- G%J"& ^!_!{#"/#%# ^#{# ";QJ< ^�,;"/;%;-/! ^!,#&"�-<&$*&�/�� �#{! !/#"!<!Q� ]&$\!/#"!<!Q ]! P&*�"&<&Q/�� �;�;$ �!"_J$"J"&, {;yük iktâlara izin verir$!-� �;,$#�!�!"_J$"J"&,� ]!�P<&-"�"&, #Q#-]!,<#�G,"&,/�� �-&/G"JW/&J�^J"&-&- #$*� P#P*!<#�#Q&-P \!G/&"#*!P#-# G,*&/&- $&"/�,/�%� ^#{# �!-# {#, \!G/&"#*!-#- /! G"J+<&P�-� !-^!""!<#+*#,� �Jsistem Os<&-"�*�<&,P#*!<#-#-!P&P�-�*!+$#"!/!,!$����y;Q��"&$&/&,/!]&<!*<#+*#,��(227–228); Sergey Grigoreviç,Agacanov, <4+����, Çev: Ekber N. Necef – �'<!* �--&{!,/#�!]� P*&-{J"�Selenge Yay., 2003:��!"_J$"J';$;</&,"&,�-�-P&]&+_�"&,&#$*�/&%�*�<��������G,*&"&,�-/&�&$�-]!Orta �G%J ;"$!"!,#-#- \!*'# P�,&P�-/& {&+"&<�+*�� �P&P!- {J J�^J"&<& {#, {�"^!�# G"/J%J ^#{#askerle,#-! ]! '&**& ]&PP&" !<#,"!,#-! #$*� G"&,&$ ]!,!- �J%,J" �!� Q&<&-�-/& {&+"&<�+*�� �J<;!PP!P!-#-�&�^�-"&+<&P�-/&�"~�,P"&-]!�!"#$+&'W�-]!Q#,#�#Q&<;"<;"$W;-,!\G,<"&,��-!<"#,G"G�-&<�+*�,�=�`�q�424 Anonim Selçuknâme, 28.

Page 116: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

115

hükümdarlara bi"/#,/#� �!-/#P#�"! {#,"#$*! P!\!,! $&*�"&- {!�"!,#-! '!/#�!"!, ]!,/#�

hil’atler giydirdi ve memleketlerine gitmeleri için onlara izin verdi. Sultan ikliminin

J�^J-G"<&P�P!{!{#�"!{&Q�$�+"&,��-*&"�&W/&^!_#,<!�!{&+"&/����,�[&^!_<#+*!

�&+&-&-&[� *![,;{!"!,P!{!{#�"!�-*&"�&W/&\&,$"�/#-"!,!<!-PJ~#-P&-"&, #_#-&�,�

&�,�<&'&""!"!, G"J+*J,J"/J� �J <&'&""!"!,#- &,&P�-& ^;-/;Q &_�"&- &$+&< $&~&-&-

$&~�"&,� {J"J-&- /J]&,"&, �,;"/;425. Seyyah {- �&**J*& ���� ��� {&+"&,�-/& bu

/J,J<J +��"! *&P]#, !*<#+*#,� “���� 3����� ��� ���� �������� �������� ��� �� ����

�%��������� @+ ��&� ������ � � ���� �������� ���������������� +������ �� ����3�� � ��

������(��� �� ��������������� ����>�������� ���������� ���������B�� ����� � ��� ���� �

����� D������� ������ ���� ����� ������� ������ � �� �������� ����������� ���������

������� ���� ������ ���(��� �� �� ���0������� ���w�� ��� �������� ( ��������� ��

������� � ��������� B�� �� '� � �� � ��� � ��� ������ � ��� � �� �������� �(�����������

��� ���� ��� �� )��� � ������� ���� ����� ������� ����3�� ��������� (��� �� ��� �� ������

����������������+%��%������� ���������� ��� �'�����������”426

13. I. Keykavus’un II. Ermeni Seferi (1216–1218)

�J"*&- �� QQ!//#- �!�$&]JP� �,<!-#"!,# �G,GP"&,�- ^;-!�#-! &**�$*&- PG-,&

�-*&"�&W-�- &"�-<&P� ile ilgilenirken, Ermeniler de {J P�,&/& �&_"�"&,�- !"#-/!

{J"J-&- �-*&$�&W�� &"<�+*�� ���"![! �&_"�-�,<!-# #**#\&$� bozuldu. Bu durum

PJ"*&-&&,&/�%�\�,P&*�]!,/#427.

�,<!-#"!, ;Q!,#-! P!\!, �&~<&�� ~"&-"&�&- PJ"*&-, Konya’dan Kayseri’ye

G,&/&- /& �&,&+W& gitti. �&'& PG-,& �&{&-"J ~&-&��,�428 G]&P�-& ^!_!,!$ P&]&+

'&Q�,"�$"&,��&~<&�&{&+"&/��{-�}{}�QQ!//#-�!�$&]JPWJ-{JP!\!,#�&~<& sebebi

425 S. Koca, I. Keykavus, 38.426 {--i Battuta (Ebû Abdullah Muhammed bin Abdullah el-Levatî el-Tancî), Tuhfetû’n-Nûzzâr fî Garâibi’l-Emsar ve’l-Acâibi’il-Esfar (Büyük Dünya Seyahatnâmesi), �!]��J'&<<!/�!,#\�&+&�P*&-{J"� �!-# �&\&$ �&��� ¦`gg|§� `g�� P<!* �&,<&$P�QG%"J� �w�� 6�%+%�� '��8�%�7!'.$��;'��Seçmeler��-$&,&��;"*;,�&$&-"�%��&���>?�>�j�427 E. Merçil, Müslüman–Türk Devletleri Tarihi, 136.428 �&{&-"J �&Q&,� '&$$�-/& {&$�-�Q� �. Sümer, ��w���+� ������� &'�*+,�+���� 'Y�$�;'�Milletlera��.�� 65�5,� 6$�� |+��/� P*&-{J"� �;,$ �;-�&P� �,&+*�,<&"&,� �&$\� �&��� >?�|� >>-24;Mikâil Bayram, ��!]"!* �&~�P�-�- �!$#""!-<!P#�� Cogito, XXIX, 70-�>� &�,�[& �;,$#�!�!"_J$"J"&,�-/&�~&Q&r"&,�'&$$�-/&&�,�-*�"�{#"^##_#-{&$�-�Q��. Baykara, ".����Y'��,%$.�;X����$8, 123–139.

Page 117: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

116

olarak �,<!-# $,&"� �!G-WJ- ]!,^#P#-# �/!<!$ #P*!<!<!P# ]! ]!,^# <!<J,"&,�-&

küstahça muamelesini gösterir429. Fakat Osman Turan, I. Keyhüsrev ve II.

;$-!//#- �;"!�<&-+&' /�-!<"!,#-/! �,<!-#"!,"! #"#+$#"!,#- Q&*!- {GQJ"<J+

G"/J%J-J#\&/!!/!,!$,{#,]!,^#]!,<!/J,J<J-J-<!][J*{J"J-<&/�%�-�{!"#,*#,430.

�J"*&-� �,<!-#"!,#- ;Q!,#-! �;,;<!$ #_#- _G$*&- $&,&, ]!,<#+*#� Ancak harekete

^!_<#�G,/J� �#*!$#< '&,!$!*! ^!_<!$ #_#- PG-{&'&,& $&/&, {!$"!/#� {- �}{}� {J

/J,J<J #Q&' !/!,$!- PJ"*&-�- bey ve emirleri #"! �&~*�%� *G~"&-*�/& {�"^!�#

*&-��&-"&,�-'&,!$!*!^!_<!$#_#-J�^J-Q&<&-G"<&/�%�-� #\&/!!**#$"!,#-#{!"#,*#,�

�#//!*"# P�[&$"&, ]! P#],#P#-!$"!, �;Q;-/!- G,/J-J- QG, ^;-"!, ^!_#,<!P#

G"&P�"�%�-/&-{&'P!*<#+G"/J$"&,�-�&-"&*�,431.

�J"*&-�-{�"^!/!PG-{&'&,&$&/&,{!$"!<!P#-#-P!{!{#&P"�-/&�&~<�+G"/J%J

#**#\&$ &,&��+"&,�/�,� Nitekim Keykavus, kendisine tâbi bulunan emir ve beyleri

�&-�-&/&]!*!/#�G,/J�Halep emiri olan Melik Zahir de bunlardan birisidir. Sultan

G-/&- �,<!-# �,&""�%� P�-�,"&,�-& ^!_<!P#-# ]! �-*&$�&W�� !"! ^!_#,<!P#-#

istiyordu432. �#,!"_#^�-/!,!,!$G-J/&�&-�-&_&%�,/�=�&��P>`>@q. Melik Zahir’in

gönder/#%# !"_#�{/J,,&'<&-!"-�;-[}&%�, +&,*"&, #_!,!-{#,&-*"&+<& #<Q&"&�&,&$

geri döndü433��J&%�,+&,*"&,/&-/G"&���&"!~!<#,# *!,!//;*";/&],&-<&�&{&+"&/��

Melik Zahir� &<[&P� G"&- ��P�, ';$;</&,� Melik ÂdilW#- ^�,;+"!,#-# &"<&$ #P*!/#�

Melik Âdil, Selçu$"J"&,�- �&"!~ ;Q!,#-/! {&Q� !<!""!, {!P"!/#%#-# /;+;-;�G, ]!

�!%!-#-#{J #**#\&$*&-JQ&$ *J*<&$ #P*#�G,/J�Melik Zahir #$# *&,&\�-&,&P�-/&$&"/��

�JP�,&/&�,<!-#$,&"��!G-/&{&Q�$��<!*"#'!/#�!"!,#"!{#,"#$*!!"_#"!,^�-/!,!,!$,

Halep emirini Selçuk"J"&,/&-$G~&,<&-�-�G""&,�-�&,��G,/J��-PG-�$P&,&�$&/�P�

]!$&/�&P$!,G"&-�]'&/!//#-�;P!�#-{#-�{/ülkerim bin Muhammed en-Nesevî’yi

elçi olarak gönderdi.�JP�,&/&PJ"*&-�-!<,#�"!�&,&+!<#,#�JP,!*;//#-��&,&+]!

�-*&$�& &,&P�-/& {J"J-&- �&"!~ !<irine tâ{# G"&- �&"&*W& P&"/�,/�� �J,&/& {#,_G$

Ermeni’yi öldürdü ve esir etti. Bu durum Melik ZahirW#- *!,!//;*"!,#-# &,**�,/��

�J,J<J-^&,&{!*#-# PJ"*&-�-!"_#P#-!&$*&,�-[&, Evhadeddin ona: “������ ������ �����

429{-�}{}���>���430 O. Turan, Türkiye, 313.431{-�}{}���>���432 A. Sevim, Selçuklu–��!'�$���$ ,$�'�$, 35.433 S. Koca, I. Keykavus, 72.

Page 118: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

117

`���&�� ������ � ���� ��� ���'�� ��������lerini� �������� ��� � ���������� ������

�������������0�����&����������� � ���������������&����������������/%���������

�)��%�� ��� �������� � � �� �� ��� ��� �������� ������� ��� ��� � ���� �� �,”434 diyerek

/J,J<J #Q&' !*<!�! _&"�+<�+*�� �J #**#\&$ _&"�+<&"&,� P;,!,$!- Melik Zahir öldü

(Ekim 1216)435� �%"J '!-;Q $;_;$ �&+*& #/#� �J"*&- *&Q#�! <!P&�"&,� #"! {#,"#$*!

#**#\&$�-�- /!]&< !*<!P# ��-;-/!$# #P*!%#-# �&"!~ #"!,# ^!"!-"!,#-! {#"/#,/#� Fakat

�&"!~ #"!,# ^!"!-"!,# &,&P�-/& ^�,;+ &�,�"�$"&,� �&+&-/�� Ay-be, Behinsi Beyi

�"*J-{J%& ^#{# {&Q� $G<J*&-"&,�&"!~';$;</&,�-�- *�{#"#%#-/!-_�$&,&$ �!"_J$"J

hâkimiyetine girdi. �&"-�Q$&"&-PJ"*&-, Mara+!<#,#�JP,!*;//#-#"!{#,"#$te harekete

geçit. Kösidere, Gökerin �G"J-/&- �,<!-# *G~,&$"&,�-& ^#,/#436. Ceyhan vadisini

izleyerek ilerleyen Selçuklular, �,<!-#"!,#-_G$^;]!-/#%#]!&"�-<&P�_G$QG,G"&-

iki kale üzerine yöneldiler. Öncelikle Hancin (�&_�-/Saimbeyli) kalesi muhasara

edildi.�&-[�-�$"&,"&;_^;-;_^![!/�];"!-$&"!,$,&"/&-{#,�&,/�<^!"<!�![!%#-#

&-"&��-[& *!P"#< G"/J� �J"*&-�- P&-[&%� $&"!-#- #"!,# ^!"!-"!,# *&,&\�-/&- {J,_"&,&

dikildi.

Sultan ikinci bir kale olan Kancin (Çinçin) kalesine yöneldi.�;*;-�P,&,"&,&

,&%<!- *!P"#< G"<&�&- $&"! QG,"& !"! ^!_#,#"/#� �- $#+#-#- &�-� &-/& _�$&{#"![e%#

^!-#+ <!,/#]!-"!, ]! <&-[�-�$"&, P&�!P#-/! �!"_J$"J &P$!,"!,# $&"! PJ,"&,�-� geçip

$&~�"&,�&_*�"&,��G$P&��/&&P$!,�"/;,;"/;�Birçok esir ve ganimet elde edildi. Kale

�&%<&"&-/�� �J #$# $&"!�! $&"! $G<J*&-"&,� ]! /!]"!* &/&<"&,� *&�#- !/#"/#� �G-

'&Q�,"�$"&r da bu kalelerde�&~�"/��

��-� Q&<&-/& �,<!-# $,&"� �!G-WJ- G,/JPJ�"& {#,"#$*! ^!"<!$*! G"/J%J

haberi J"&+*�� �-[; $J]]!*"!,#- $G<J*&-� G"&- Emir-i Meclis Mübarizüddin

�!',&<+&' /;+<&-�- /J,J<J-J �%,!-<!$ ;Q!,! ^�-/!,#"/#� �J �-[; {#,"#$ �ggg

P;]&,#/!- <;*!+!$$#"/#� Ermen#"!, {J �-[; {#,"#$"!,# ~JPJ�& /;+;,/;"!,� ��"! $#

&*"&,�-� *!,$ !/!,!$ {#, *!~!�! P�%�-&- {J {#,"#$ _!<{!,! &"�-&,&$ G$ �&%<J,J-&

tutuldu437� �J-& ,&%<!- ^;-!+ /G%J-[&�& $&/&, /&�&-/�"&,� Emir-i Meclis ve

434 O. Turan, Türkiye, 312–�>�� � ��$'&n, “Nusretuddin Hasan Bey”, �G� ��+.������.�� '�*+,�+�Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri, I, 340.435 E. Merçil, Müslüman–Türk Devletleri Tarihi, 136.436 S. Koca, I. Keykavus, 42.437{-�}{}���>�|�

Page 119: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

118

&P$!,"!,#-# G"<&P� ^!,!$!- �!,/! {J"&<&�&- �!"_J$"J &P$!,"!,# G-"&,� &,&<&�&

{&+"&/�"&,� �;,*"!,/!- G"J+&- {#, {#,"#$ G-"&,� �,<!-# $J+&*<&P� &"*�-/& {J"/J ]!

y&,/�<!/!,!$G-"&,�{J$J+&*<&/&-$J,*&,/�"&,�

�J"*&-�-'JQJ,J-&^!"!-Emir-i Meclis�/;+<&-�-Q&��\G"/J%J ve�&~�"&[&$

G"&- {#, P&"/�,��"& ,&'&*_& <&%"J~ !/#"!{#"![!%# �G"J-/& {#, ,&~G, PJ-/J� �J"*&-�-

“Atlan atlan!” emriyle birlikte Selçuklu ordusu harekete geçti. Büyük ve çetin bir

P&]&+ �&+&-/�438. �J"*&- �!�$&]JP� +#//!*"# {#, ';[J<"& �!{&- (Gaban439) kalesini

$J+&**���!{&-$&"!P# P!-��,; �&,G- �!Gn il!$&"!-#- #_#-/!{J"J-&-/#%!,�rmeni

$G<J*&-"&,� âni{#, _�$�+ '&,!$!*# �&~&,&$�!�$&]JPWJ- P&\"&,�-� �&,/�]!�!"_J$"J

<&-[�-�$"&,�-��&$�~$&_*�"&,��J"*&-�$&"!�#$J+&*<&$*&-]&Q^!_!,!$G]&�&#-/#�Q/#

/!-#"!- <!]$#�! ^!_*#� �J,&/& �,<!-# G,/J"&,� {&+$G<J*&-� �G-P*&-*#- #"! {#,

<!�/&- P&]&+�-& *J*J+*J� �!"_J$"J G,/JPJ P;,&*"# {#, _!]#,<! '&,!$!*# #"! �,<!-#

G,/JPJ-J $�P$&_ #_#-! &"/�� �&'& PG-,& �,<!-# G,/J"&,� {&+$G<J*&-� G"&- �&,G-

�/&-� �!"_J$"J G,/JPJ-J- _G$"J%J P!{!{#�"! �G-P*&-*#-W! �&,/�< !/emedi. Bu

P�,&/& �<#,-i Meclis Mübarizüddin �!',&<+&'� �#%#*"#$ ]! [!PJ,"J$*& �,<!-#"!,

&,&P�-/& +�',!* $&Q&-<�+ G"&- �&,G- �G-P*&-*#-W#- ;Q!,#-! �;,;�!,!$ G-J &*�-/&-

/;+;,/; ]! !P#, &"/�� �"#-# {&%"&�&,&$ {#, P#~&'# #"! PJ"*&-& ^�-/!,/#440. �&{&'�-

erken s&&*"!,#-/!-^;-{&*�<�-&$&/&,P&]&+devam etti. S&]&+�-Ponunda Ermeniler

<&%"J~!/#"/#�

{- �}{} P&]&+�- �&~�"/�%� �!, G"&,&$ �&"'&<& G]&P� #P<#-# ]!,<#+*#,441.

�P<&- �J,&-� �,<!-# *&,#'_#"!,# �!*J<� x,\&"� �&',&<� �!<~&/ ]! Anili

�&<J!"W/!- -&$#""! !- +#//!*"# _&*�+<&"&,�- �;,$#�! P�-�,�-/& ^;<,;$ *!+$#"�*�-�-

{J"J-/J%J�!{&-$&"!P#�-"!,#-/!]J$J{J"/J%J-J#\&/!!*<#+*#,=>`>@q�Ermeniler

çok zayiat verdiler� �#,_G$ $#+# /! !P#, /;+*;. �P#, /;+!-"!, &,&P�-/& �&,G- �+#-�

Lampron Senyörü Baron ve Kont Stabl olan HetumG%"J�G-P*&-*#-]!�&,G-�&P#"

/!]&,/���J-"&,/&'&PG-,&PJ"*&-�-'JQJ,J-&/&_�$&,*�"<�+"&,/�442.

438{-�}{}���>�@–187.439 A. Sevim–E. Merçil, 457.440 S. Koca, I. Keykavus, 44.441{-�}{}���>�@�442 O. Turan, Türkiye, 314.

Page 120: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

119

�!"_J$"J&P$!,"!,#$&_<&$*&G"&-�,<!-#G,/JPJ-J*&$#~!**#��<&_"&,��,&"

�!G-WJ�&$&"&<&$*���-[&$�{#,'&\*&$&/&,{�"^!/! �&~*�$"&,� aramalar sonucunda

'!/!\"!,#-! J"&+&<ad�lar. �J-& ,&%<!- {irçok ganimet ve esir ele geçirdiler. Bu

P�,&/&�!G-WJ-{#,$&"!�!P�%�-<�+G"/J%J'&{!,#^!"/#�$"#<+&,*"&,�{GQJ"/J%J#_#-

devlet ileri gelenleri ile ]&,�"&- ^�,;+ {#,"#%# -!*#[!P#-/! geri /�-<! $&,&,� &"�-/��

Kayseri’ye dönen ve burada bir süre kalan sJ"*&-�{&+*&Emir-i Meclis olmak üzere

beylerine ve emirlerin ihsanlarda bulundu, hil’atler verdi. Emir-i Meclis’e sultan

kendi hil’atini bizzat giydirdi. Böylece o beylerbeyinden bile üstün bir makama

J"&+<�+G"/J�

Elde edilen zafer Selçuklulara o kadar çok ganimet $&Q&-/�,/� $# \#�&*"&,

G"/J$_& /;+*;� �,-!%#- �&�P!,#W/! {#, P�%�, #$# /#,'!<!� {#,$&_ {&+ $G�J- {#,

dirheme, Ermeni gulam ve ca,#�!"!,!""#/#,'!<!P&*�"�,G"<J+*J443.

�J"*&-��QQ!//#-�!�$&]JP^!,#/�-/;$*!-PG-,&#_#-/!{J"J-/J%J/J,J<J

�&$�- &/&<"&,� #"! /!%!,"!-/#,!- �,<!-# $,&"� ��� �!G-� *G~&,"&-<&$ ]! ^!"<!P#

<J'*!<!"{#,P!\!,#!-^!""!<!$<&$P&/��"&PJ"*&-�-^�-";-;'G+!/![!${#,<!$*J~

göndermeye karar verdi.

Bunun için de d!%!,"# '!/#�!"!, *&+��&- {#, '!�!* G"J+*J,/J� �!/#�!"!,#-

#_#-/! &"*�-� ^;<;+� &"*�- #+"!<!"# !�!,"!,"!,# G"&- PG�"J &*"&,� �;$ $&*�,"&,�� �,&-$

$&/�-$�"!"!,�/!%!,"#$J<&+"&,�/G%&-"&,]!+&'#-"!,]&,/�444.

�,&"�PJ"*&-&{#,/!<!$*J~�&Q<�+*���!$*J~*&$�P&[&+J-"&,�&Q��G,/J�

“5�� ����� ���� beni alçaltmak niyetindeysen, söyle daha önce beni sen

yükseltmedin mi?

���� ������ ��� ������ ��� �� %�%�%�%�� � � � ��� <��� )���� ����������

���� �� � �����������������������[

5���� ������ �� ���� �� � �� � ��� �� ��������� ���������� ����� ��� � � �����

��� �� ������� ���(��� �������� ��������� ������������ �� ������ �%��������

�������������� ��� �� �%���� � �� � ����� �3�� � � �� ����3� � ������ ��� �������� 3�� ��

����������������������������������3����������(��� ��������� ��)�%�%�%��j�����alt

%��������0���� � ��(����������������������(�����(���������������������������

443{-�}{}���>������J,&-�Türkiye��>|��-/#,'!<=^;<;+~&,&q{#,/#-&,=&"*�-~&,&q!/#�G,/J�444{-�}{}���>�?�

Page 121: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

120

$���(� ��� �%%�� �� � � ����� � �� �� ��������� ������� ������� ��� �%��������

� ������ � � 0���� ������� ��� �� ��3��� � �� ��� �������z� �)����� � � ���� ��� �����������

suçunu da b����������� 033�� ��� ������������ �%���� ahlâk������� � �� ����� � ������

‘�������������� 0���&���� ���������� ��� �������,’445� ���?� ��� � ����� ���� � � �

�������������)����� � � � ������� �����%�����������������������

#��(��� ��� � � � �� � ��� �� ����� N �� � �âyeti� � ������ ������� ����� � � ��

���������n� � �� ���������� �������� � ��� N ��� ����� � � ����������� ��� %�%�� �%���� � �

������������ ������ ������ �%�%�� � �� ��� � ������ ��������� �%��� � � ����� ���������

������� �������������� �����������������w���%�%��� ����������'������)������ � ��

��� � ���� ��������������� ��������������������������������������������������������

�������� )� ����� ������ � ����� ��� ��( ������ 6AA� �%��� � � ������ ������� �� �����

��������� ������� �)��� � ��� ��������� ������ �%�%�%�� ��� ��'������ ���� � � ���

görevi yerine getiririm. Çemberin merkezindeki nokta gibi size ���������� sebat

��� ���3������������������������������)��� ����������.”446

�J"*&- �!�$&]JP� �,<!-# $,&"�-�- *&"!{#-# {!�"!,#�"! �&~*�%� <;Q&$!,!/!-

PG-,&$&{J" !**#���,�[& ^!_<#+ ��"�- '&,&[� /&�/!-![!$*#� ���"![!�#P (Kozan)’in

yönetimi II. LeonW&{�,&$�"<�+G"J�G,/J��J"*&-�-!P#,�,<!-#$G<J*&-"&,�-�P!,{!P*

{�,&$<&P� $&,+�"�%�-/& �!G- /& x"J$�+"&� PG],& _&�� ]! �GQ&/ =�&JQ&/q ^!_#/#-#

Selçuklulara terk etti447. Emirü’d-Devat448 Ziyaeddin Kara Arslan, Leon’a yeni

<!-+�,unu ve hil’at#-#^�*;,<!$]!&-*"&+<&-�-';$;<"!,#-#�!,#-!^!*#,<!$;Q!,!

görevlendirildi. �,&" �!G-� �#�&!//#- �&,& �,P"&-W�- ;"$!P#-! ^!"/#%#-# /J�J-[&�

{#QQ&* $&,+�"&<&�& _�$*� ]! G-J $!-/# P&,&�"&,�-/&- {#,#-! �!,"!+*#,/#� �-& {;�;$

itibar gösterdi. Bir törenle <!-+�, kendisine okundu�P*!/#%#-!$&]J+&-�!G-+;$,&-

-#+&-!P# G"&,&$ {&+�-� �!,! $G�/J� �J"*&-& /J&"&, !**#449. Kral ile bir ahidnâme

#<Q&"&-/�� Buna göre: “5���� � ������������ ���� ���� � � ������������ ������� ���� ��

������������������ � ��N��(����������������������5���� ������� � � ����� ���N��(�����

445 �"�+������� �J�'� �+����� &$.%'!�%$,� �+����� |$8�$.%$� /, Haz: Ömer Özsoy–"'&<# �;"!,�Ankara: Fecr Yay., 2004, 433; 64/14: “Siz affeder� �� ��(������� ��� �)�%�� ��� ��������������� 0���� ������������������.”446{-�}{}���>�?–190.447 S. Koca, I. Keykavus, 46.448�;�;$/#]&-/&]!Q&,!*&"�<!*#G"&-/#]#*#*&+��&-�$G,J�&-]!^#Q"#!],&$��&Q�~P&$"&�&-<!<J,�devatdâr.449 S. Koca, I. Keykavus, 46.

Page 122: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

121

tâbi��� ��� � ���� �� ������ � � ��������� 6AA� 5���� � ����� � �� N��(����� ���� ���

��� ���� �� ��� ���� 8A�AAA� ���� ���� � )����� � ��� ���������� `���&�� ������� $��an

5���� � ����� � ������� ������������ (����� � �� ����]� vermesi� $&,&,& {&%"&-/�450.

�#�&!//#- {J &'#/-�<!�# ]! ]!,#"<!P# ^!,!$!- '&,&[�- �&,�P�-� alarak devlet

hazinesine teslim etti.

Neticede yap�lan {J &-*"&+<& #"! �,<!-#"!, *!$,&, �;,$#�! �!"_J$"J"&,�-�-

'�$#<#�!*#-!^#,<#+G"/J=>`>�q��,<!-#$,&"�-�-�!"_J$"JPJ"*&-�-&*�{#G"/J%J-J-

^�P*!,^!P# G"&,&$� $,&"�- {&P*�,/�%� ~&,&"&,�- {#, �;Q;-/! �,&~ '&,\"!,#�"! �!"_J$"J

PJ"*&-�-�- #P<#� /#%!, �;Q;-/! #P! Ermenice �,<!-# $,&"�-�- #P<# G"/J%J '&"/!

darbedildi. ��,�[&� �#PW/! PJ"*&- &/�-& 'J*{! G$J*J"<&�& {&+"&-/�451. � P�,&/&

Kayseri’de bulunan sultan durumdan memnun oldu. Esir olan beyleri fidye

$&,+�"�%�-/&P!,{!P*{�,&$*�,/��Anadolu-Suriye kervan yolunun *!$,&,[&-"&-<&P�#_#-

�-!<"# G"&- +J '&{!,# ;"$!-#- '!, *&,&\�-& ^�-/!,**#� �Bundan sonra iki taraf

�������� ������ ���������� ������� �������� �� � %������ � ��� ������� ���������� ���

�%����������(�������������)�%����������� ( ��� ���� � ���������)��%�.” 452

�!G->`>?W/&�"!-!$&/&,]&PP&"�$+&,*"&,�-��!rine getirdi. Onun ölümünün

&,/�-/&-;"$!P#-/!$&,�+�$"�$"&,_�$*���&_"�"&,�-<;/&'&"!P#�"!#+"!,/&'&/&$&,�+*��

�"&!//#-�!�$J{&*Q&<&-�-/&�!"_J$"J"&,�#"#\$!W�!$&/&,G"&-�$/!-#Q+!,#/#-#!"!

^!_#,/#� �!G-W/&- PG-,& ';$;</&, G"&- �G-* �!*J<� ]&PP&"�$ +&,*"&,�-�- #$# $&*�-�

$&{J"!*<!$QG,J-/&$&"/���,<!-#"!,$;_;${#,$G-*"J$#_#-_G$&%�,G"&-{J+&,*"&,�

��P!/&%�&]&+� =>`j�qW-&$&/&, �!,#-!^!*#,/#"!,���P!/&%�&]&+�W-/&- PG-,&&�-�

�;$;<";";$"!,#�G%G""&,&$&,+��!,#-!^!*#,<!�!{&+"&/�"&,453.

450 A. Sevim–E. Merçil, 457.451 O. Turan, Türkiye, 316.452{-�}{}���>?>�453 S. Koca, I. Keykavus, 85.

Page 123: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

122

14. I. Keykavus’un Erzincan� �'�#5~',� �5,5!;������� ����� $�'�

Evlenmesi (1218)

Ermeni s!\!,#-#- &,/�-/&- �G,^J-"J$ &*<&$ ]! $�+� ^!_#,<!$ ;Q!,!

Antalya’ya giden sJ"*&-� PG�"J {#, &#"!-#- $�Q��"& '&�&*�-� {#,"!+*#,<!$ #P*#�G,/J�

Yap*�%� &,&+*�,<&"&, ]! \#$#, &"�+-]!,#+#-/!- PG-,& �,Q#-[&- �!-^;[!$ ';$;</&,�

�&',!//#-�!',&<+&'W�-$�Q� Selçukî (Selçuk) Hatun’unJ�^J-{#,!+G"&[&%�-&$&,&,

verdi454.

�!%!,"# '!/#�!"!,"! {#,"#$*! {#, !"_#�# �,Q#-[&-W& �G""&/�� �!"#$ �&',!//#-

!"_#�#J�^J-{#,+!$#"/!$&,+�"&/���"_#PJ"*&-�-�<!"#$#-$�Q��"&!]"!-<!$ #P*!/#%#-#

{!"#,*!-<!$*J{J-JPJ-/J��&',!//#-�PJ"*&-�-<!$*J{J-J&�&$*&G$J/J]! *!$"#\#-

$!-/#P#-! G-J, ]!,/#%#-# {!"#,*!,!$ #\*#'&,"& $&{J" !**#%#-#, �&"-�Q _!�#Q '&Q�,"�$"&,�

için kendisine üç ay mühlet verilmesini istedi. G!,!$!- '&Q�,"�$"&,& /!,'&"

{&+"&�&[&%�-�#\&/!!**#455.

Melik, sultana müspet ceva~ ]!,/#%#ni belirten <!$*J{J �&Q/�,&,&$ !"_#�!

*!P"#< !**#� �"_#�# �G"[J !**#$*!- PG-,& '!<!- /;%;- '&Q�,"�$"&,�-& {&+"&/�� ��Q�-�-

_!�#Q# #_#- <;[!]'!, #+"!<!"# {&+�,*;"!,� /!%!,"# *&+"&,"& P;P"!-<#+ halhallar,

�;Q;$"!,�$;~!"!,�$��<!*"#$J<&+"&,/&-!"{#P!"!,�&"*�-]!^;<;+$&~"&,�!]!+�&"&,��

$��<!*"#$#*&~"&,��G*a-]!�#-W/!-^!"!-$G$J"&,�$&/�-]!!,$!$$�"!"!,�&"*�--&""�

$&*�,"&,� &*"&, ]! -#[! /!%!,"# !+�&"&,"& �;$"; /!]!"!, '&Q�,"&**�� �J-"&,� /& �&/�

�!,&\!//#- #P<#-/! {#, !"_# #"! �G""&/�� �&/� �!,&\!//#-W# �-[! �<#,-i meclis

Mübarizüddin �!',&<+&' /&'& PG-,& �&+-#^#, !<#, �!�\!//#- ��-aba, Zeyneddin

�&+&,&� �&'&!//#- �J*"J[&� Mübarizüddin �&]"� ^#{# önemli devlet büyükleri

$&,+�"&/�]!&%�,"&/�456.

�,*!P# ^;- PJ"*&-� '&"$& &_�$ G"&- {#, *G~"&-*� /;Q!-"!/#� �!,^�'�-�- ]!

!�]&-�-�- P&%�-/&� PG"J-/& {!�"!,� /!]"!* {;�;$"!,# �!, &"/�� �&Q]#-"#� �!�"!<"#�

J<]!�,!-$_&]J+"&,!""!,#-/!{&�,&$"&,�]!'&-_!,"!,#�"!&yakta durdular. Sultan

*&[�-� {&+�-&$G�&,&$ *&'*�-& G*J,/J� �&/��!,&\!//#- *G~"&-*� �!,#-! ^!*#,#"/#� �-&

454 A. Sevim–E. Merçil, 457–458.455 O. Turan, Türkiye, 323.456{-�}{}���>?j�

Page 124: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

123

�&',!//#- �!',&<+&'W�- /J,J<J-J PG,/J� � /& <!"#$#- {&%"�"�%�-� ]! P&�^�P�-�

bildirdi. Sultan, ona hediyeler verdi457.

Sultan, sonraki ^;-'&"$�- 'JQJ,J-/& �&/��!,&\!//#-W# bir kez daha kabul

etti. Ona birçok ihsanlarda bulundu458.�!]"!* #"!,# ^!"!-"!,#-#-/!'&Q�,{J"J-/J%J

bu mecliste dön!<#- <;\*;P; ]! #<&<� �J<&< �&/,!//#- �!'�verî’nin nikâh

/J&P�-/&- PG-,& �J"*&- �� QQ!//#- �!�$&]JP� �,Q#-[&- �!^;[!$ ';$;</&,�

Fahre//#-�!',&<+&'{#-�&]J/WJ-$�Q��!"_J$}�&*J-WJ#P*!/#459��&,�P�~!+#->gg

{#- /#-&, {&+"�$ ]!,<!�# $&{J" !**#� $# *&,&\�- ]!$#" ]! +&'#*"!,# 'JQJ,J-/& �&/�

Sadreddin Lehâverî “Sultanü’l-#�� �� ���� �� Ebu’l-Feth Keykavus bin Keyhüsrev

� ��$���(�0�����&���+�� ����������� ��<���&��������N��(��?������� ���6A�AAA& �

muaccel ve 50.000’i müeccel olmak üzere 100.000 dinar mihr mukabilinde”

-#$�'"&,�-�$��/�460.

�!"#$#- !"_#P# #"! {#,"#$*! PJ"*&-�- !"_#P# G"&,&$ �<#, Mübarizüddin

�!',&<+&' ]! {&Q� <!"#$"!,#- !+"!,# &"*�-� ^;<;+� <;[!]'!, #+"!<!"# !] !+�&"&,��

$��<!*"# !"{#P!"!,� &*"&,� $&*�,"&,� /!]!"!, ]! '#Q<!*_#"!,"! {#,"#$*! �,Q#-[&-W&

^�-/!,#"/#� �,Q#-[&- <!"#$# G-"&,� #�# {#, +!$#"/! $&,+�la/�� �J"*&-& *�{# G"/J%J-J

bildirdi461. �%"!-[!"!, /;Q!-"!-/#� �!',&<+&' ^!"#- ]! _!�#Q"! {#,"#$*! ^!,# /�-/;�

���"![!{J�-!<"#!]"#"#$^!,_!$"!+<#+G"/J462.

�J!]"#"#$ #"!�;,$#�!�!"_J$"J"&,� #"!�!-^;[!$"#"!,&,&P�-/&$#�&$�-"�%�]!

/GP*"J"J%J^;_";$�"/���]"#"#$G"&��-�-/#$$&*_!$!-{#,/#%!,-G$*&P�{ize dönemin

!$G-G<#$ �&~�P� '&$$�-/& ]!,/#%# \#$#,/#,� �!/#�!"!+<!"!, ]! /;%;- <!,&P#<"!,#

#$*#P&/}{&$�</&-'!,#$# *&,&\�- /&'&�"#^!"#+*#%#-#^�P*!,#�G,��#*!$#<�!',&<+&'

Q&<&-�-/& �,Q#-[&- _G$ #"!,"!<#+� *#[&,!* ]! P&-&�# {&$�<�-/&- '&�"# #"!,"!<#+*#.

�!',&<+&' +!',# #<&, !*<#+ {;�;$ {#-& ]! &'#*"!,"! /G-&*<�+*�� �&$&* P�$ P�$

457 E. Uyumaz, “Sultan ve Meliklerin Evlilikleri”, �G���+.������.��'�*+,�+� �5�%5�� Y'� �';'�$�'%$�Kongresi Bildirileri, II, 2001, 397–421.458{-�}{}���>?|�459{-�}{}���>?@�460 O. Turan, Türkiye, 323.461{-�}{}���>?��462{-�}{}���`gg�

Page 125: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

124

<!�/&-& ^!"!- /!~,!<"!, �;Q;-/!- {J !P!,"!,#- '#_ {#,# &�&$*& $&"<&<�+ ]!

^;-;<;Q!J"&+<&<�+*�,463.

15. I. Keykavus’un Halep Seferi (1218)

�� QQ!//#- �!�$&]JP *&'*& _�$*�%� Q&<&- ��P�,W/& �&"�'&//#- ����{}W-#-

$&,/!+# �!"#$ Âdil (1200–1218q� �&"!~W*! �&"�'&//#-W#- G%"J �!"#$ �&'#, =1193–

1216), el-Cezire bölgesinde de ÂdilW#- G%"J �!"#$ �+,!\ =1270–1220) hüküm

sürüyordu. GüneydG%J �-&/G"J {�"^!P#-/! {J"J-&- �,*J$"J {!�"!,# {&Q!-

�!"_J$"J"&,� {&Q!- ����{}"!,# <!*{� *&-��&,&$ ]&,"�$"&,�-� /!]&< !**#,<!�!

_&"�+��G,"&,/�464.

�!"#$ �&'#,W#- �";<;-/!- PG-,& =>`>@q $;_;$ �&+*&$# G%"J �!"#$ �Q#Q

hükümdar olunca Halep’in hâkimiyeti otomatikman annesinin ve Aziz’in atabeyi

G"&- J<&P�""��J%,J"�#'�{;//#-W#-!"#-!^!_<#+G"/J465. I. Keykavus, Halep’in bu

Q&��\&-�-�/!%!,"!-/#,<!$ #P*!/#��&"/�$#�&"!~W#-{&Q� #"!,#^!"!-"!,#+!'#, *!P"#<

!*<!$;Q!,!�!�$&]JPWJ�&"!~W!/&]!*!*<#+"!,/#466.

Sultan, Mecdeddin Abi, Seyfeddin Ay-&{&� �!�-!//#- �&+&,a ve

Mübarizüddin �&]"� ^#{# /!]"!* &/&<"&,�-� *G~"&�&,&$ daha önce Selçuklu

��-!*#<#-/! {J"J-<J+ G"&- �&"!~W! P!\!, /;Q!-"!<!$ -#�!*#-/! G"/J%J-J G-"&,&

bildirdi467� �&$&* !<#,"!,# PJ"*&-"& &�-� $&-&&**! /!%#""!,/#: Halep emiri Melik

Zahir’in ölmeden evvel '!, Q&<&- �!"_J$"J"&,& #*&&* !**#%#-# ]! G-J- &*&"&,�-�- /&

P&/&$&**!- &�,�"<&/�$"&,�-� '&*�,"&**�"&,� �G<+J"&,�-�- {J ^!-_ <!"#$! /;+<&-"�$

!*<!$#_#-\�,P&*$G""&/�$"&,�-�]!{��"!{#,/J,J</&�&"!~W#-$!-/#"!,#-/!-�&,/�<

#P*!�![!%#-#P��"!/#"!,��&,/�<*&"!{#-#-�&"!~W!<;/&'&"!#_#-{#,^!,!$_!G"&[&%�-�

o�P&{&'&-!P#Q{#,<;/&'&"!-#-'G+$&,+�"&-<&�&[&%�-�{!"#,**#"!,� Bu genç melikin

;"$!P#-! P&"/�,<&$*&-P& G-& P&-[&$� hil’at ve <!-+�, göndermenin daha uygun

G"&[&%�-�/;+;-/;$"!,#-#P��"!/#"!,� Böyle/&],&-<&$�&"!~#"!,#^!"!-"!,#*&,&\�-/&-

463 O. Turan, "4u Anadolu, 63.464 S. Koca, I. Keykavus, 72.465{-;W"-Esîr, XII, 269–270.466 A. Sevim–E. Merçil, 458.467{-�}{}���`g>�

Page 126: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

125

{!%!-#"![!$]! G-"&,�- ^�-"; /! PJ"*&-/&- �&-& $&�&[&$*�,��$P# {#, /&],&-�+ �!-#

<!"#$#- &--!P#-#� {&{&P� G"&- Melik ÂdilW/!- �&,/�< #P*!<!�! #*![!$ ]! �&"!~

böylece ��P�, ';$;</&,�-�- $J[&%�-& #*#"<#+ G"&[&$*�� �P*!"#$ $;_;$ �&+*& {#,

�!*#<#- $&,+�P�-/& $&Q&-�"&- zafer sevimsiz olabilirdi468� �"&P� {#, <&%"J{#�!*#-

J*&-[� #P! P#"#-!<!Q/#� �#*!$#< �;,$#�!�!"_J$"J PJ"*&-"&,� �-&/G"JW�& �&~�"&- ilk

&$�-"&,/& ;P G"&,&$ $J""&-�"&- �&"!~W#- &<[&G%J""&,�-�- !"#-/! $&"<&P�-� {#, *;,";

#_"!,#-!P#-/#,!<!<#+"!,/#��J-/&-/G"&�� #"$�;,$#�!�!"_J$"J PJ"*&-� ���;"!�<&-

>g�@W/&�G%"J����"�_�,P"&-/&>>g�W/!�&"!~;Q!,#-!{#,!,P!\!,/;Q!-"!<#+"!,/#�

�&$&*{JP!\!,"!,{&+&,�P�QG"<&$"&$&"<&<�+{JPJ"*&-"&,�-'&�&*�-&/&<&"G"<J+*J�

�&'&PG-,&$# PJ"*&-"&, ���!PJ/� �����"�_�,P"&-� ��� ;$-!//#-�;"!�<&-+&']! ��

���&P!//#- �!�';P,!]� �-&/G"JW/&$# PG,J-"&, �;Q;-/!- �JQ!� �J,#�! #"!

#"^#"!-!<!<#+"!,/#469.

�J"*&-�{!�"!,# #"!&�-� \#$#,/!/!%#"/#�Melik Zahir, Ermeniler üzerine sefer

/;Q!-"!-/#%# Q&<&- kend#"!,#-! ^!,!$!- /!P*!%# ]!,<!<#+*#� Sultan Halep’in bu

Q&��\ /J,J<J-/&- #P*#\&/! !*<!$ ^!,!$*#%#-#� {J \�,P&*� $&_�,<&-�- &$�""�[&

G"<&�&[&%�-� /;+;-;�G,/J� �P*!"#$ �&"!~W*!$# /!]"!* &/&<"&,�-/&- {#, $�P<�

!*,&\"&,� /;+<&-"&,"& _!],#"# #$!- PJ"*&-& {&%"&-<&-�- $!ndileri için en uygunu

G"&[&%� $&-&&*#-/!�/#"!,� �J /!]"!* &/&<"&,� PJ"*&-�- �&"!~W! hâkim olmak için

kendi tâbiyetindeki Eyyûbîlerden Sümeysat ';$;</&,� �!"#$ �\/&"W# devreye

PG$&{#"![!%# \#$,#-# #"!,# P;,<;+"!,/#� Se"_J$"J /!]"!*#-#- #"!,# ^!"!-"!,# PJ"*&-�-

$&,&,"�"�%�-�^�,;-[!G-J- ]!,![!%#$&,&,� J�^J"&<&$G-JPJ-/&$!-/#"!,#-! PG-J-&

$&/&,^;]!-!{#"![!%#-# #\&/!!**#"!,�Sultan Keykavus, Melik EfdalW#�&-�-&^!*#,**#�

SalâhaddinW#- !- {;�;$ G%"J G"<&P� /G"&��P��"& {&{&P�-�- P&"*&-&*�-� G-& *!P"#<

!*<!$-#�!*#-/!G"/J%J-J{#"/#,/#��-&&"*�-�hil’at, atlar ve silahlar verdi470. Türkiye

�!"_J$"JPJ"*&-�#"!Sümeysat';$;</&,�&,&P�-/&&-"&+<&P&%"&-/���&"!~&"�-&[&$

]! �!"#$ �\/&"W! {�,&$�"&[&$*�� �J-& $&,+�"�$ �!"#$ �\/&"� PJ"*&-�- '�$#<#�!*#-#

$&{J" !/![!$� G-J- &/�-& 'J*{! G$J*&[&$ ]! P#$$! {&P*�,&[&$*�� ���"![! x,\& ]!

�&,,&-W/&$#�!"_J$"J'�$#<#�!*#/!*!P[#""!-<#+G"&[&$*�471.

468{-�}{}���`g`�469 S. Koca, I. Keykavus, 47.470 Ebû’l-Ferec, II, 500–501.471 O. Turan, Türkiye, 316.

Page 127: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

126

1202’den beridir Sümeysat’ta â/!*& P;,^;- '&�&*� �&+&�&- �!"#$ �\/&"

$&,/!+"!,# ]! �!%!-"eri ile üstünlük mücadelesi içerisindeydi. Halep’teki yönetimle

*!,P/;+!-Eyyûbî$G<J*&-"&,�/&�!"#$�\/&"W#-!*,&\�-/&{#,"!+<#+"!,/#��;*;-{J

P!{!~"!,/!- /G"&�� �!"#$ Efdal, Türkiye Selçuklu tâbi�!*#-! ^#,<!�! '&Q�,/��

�J"*&-�- �&,/�<��"& &<&[�-& J"&+<&-�- '!P&~"&,�-� �&~��G,/J� �J-J- �&-�-/&

Derbsak sahibi Alâmeddin Kayser, Âmid =�#�&,{&$�,q P&'#{# �,*J$"J <!"#$# �&"#'

�&P�,!//#-�&'<J//&Eyyûbî]&PP&"�%�-/&-&�,�"�~�;,$#�!�!"_J$"Jhâkimiyetini

*&-�<�+"&,/�� QQ!//#- �!�$&]JP� �"{#P*&- +!',#-# �"�<eddin Kayser’e vaat

!*<#+*#472.

�&,&+ !<#,# �JP,!*J//#- (1185–1234)W! {#, \!,<&- ^�-/!,#"/#� �J"*&-�-

G,/JPJ�"&G-J-{�"^!P#-!^!"![!%#-#, sefer için gerekli _&"�+<&"&,� �&~<&P�-�� +!'#,

<J'&P&,&P�-/& $J""&-�"&[&$ G"&- P#"&' ]! <&-[�-�$"&,� '&Q�, '&"! ^!*#,<esini

{#"/#,#�G,/J��&"&*�&]!�#]&P!<#,"!,#-!/!'&Q�,"�$"&,�-��&~&,&$PJ"*&-�n ordusuna

$&*�"<&"&,�-�{#"/#,!- fermanlar gönderildi. YabanluG]&P�-/&bulunan beylere ve uc

{!�"!,#-! &�-� \!,<&-"&,/&- ^�-/!,#"/#� �G~"&-<& �!,# G"&,&$ �"{#P*&-

belirlenmi+*#473.�!"#$�\/&"/!&P$!,"!,##"!{#,"#$*!PJ"*&-�-G,/JPJ-&$&*�"/�474.

�J"*&- {�"^!�# {#"!-"!,"! \#$#, &"�+-]!,#+#-/! {J"J-/J� �&"!~W! ^#*<!$ #_#-

Merzubân, Râbân ve Tell-B�+#r �G"J-J- *&$#~ !/#"<!P# ^!,!$*#%# ��-;-/! \#$#,

belirttiler. Çünkü bu yol düzlü$*; ]! /&%"&,& ~!$ ,&P*"&-<��G,/J� Sultan bu fikri

benimsedi475.

Emir-i ArQ� G,/J�J <!,$!Q =$&"{q� P&% $G" =<!�<!-!q� PG" $G" = <!�P!,!q�

�-[;=*&"#W&q�]!&,*_�=P&$&qG"&,&${!+^,J{&&��,/��J-J{#, rapor halinde sultana

arz etti476.

�,/J {J +ekilde tertip edildikten sonra yola koyuldu ve Merzubân kalesini

$J+&**�� �_ ^;-/! {J $&"!�# !"! ^!_#,/#"!,� �J,&�& {#, $&"! $G<J*&-� *&�#- !/#"/#�

Daha sonra Râbân $&"!P# $J+&*�"/�� �!'#, '&"$� &<&- /#"!/#� �&"! {��"![! !"!

geçirildi. �&,&+!<#,#�Jsre*J//#-W#-/&<&/�da buraya komutan tayin edildi. Sultan

472 S. Koca, I. Keykavus, 51; A. Usta, “Artuklular”, Türkler, VI, 479; B. Zengin, Kaybolmakta <�����'8$����.��,'�?����$8$�Y'����$8$��.'��'�$, 1994, 40.473{-�}{}���`gj�474 O. Turan, Türkiye, 317.475{-�}{}���`gj�476 S. Koca, I. Keykavus, 52.

Page 128: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

127

bir Türk beyi olan Bedredd#-�#"/!,#<{-�&'&!//#-�&,J$}’nin yönetimindeki Tel-

{!+!,$&"!P#-! ��-!"<!/!- !]]!"�!,{P&${eyi Alâmeddin Kayser ile Behisni beyi

�![<!//#- �"*J-{J%& /& ^!"!,!$ �!"_J$"J G,/JPJ-& /&'#" G"du477. Selçuklu

G,/JPJ-J-{J+!$#"/!$J]]!*$&Q&-<&P�-&,&%<!-Tell-B�+#, kalesi 10 gün direndi.

�J-J- ;Q!,#-! PJ"*&- $&"! '&"$�-�- ^!_#< $&�-&%� G"&- {&% ]! {&'_!"!,#- '&,&~

edilmesi emretti478.�J,J<J^�,!-+!'#,'&"$�]!$&"!-#-<!"#$#*!P"#<G"<&�&$&,&,

verdiler. Sultan kalenin melikine Huni kalesini iktâ olarak verdi. Tell-B�+#, kalesinin

$G<J*&-"�%�-& /& �<#, �JP,!*J//#-W#- $&,/!+#-# *&�#- !**#� Elbistan ve Malatya’ya

haber göndererek buraya zahire ve teçhizat göndermelerini emretti479. Bu arada

$&,/!+# Alâeddin �!�$J{&* #"! �&~*�%� *&'* <;[&/!"!P# !P-&P�-/& $!-/#P#-! $&,+�

$&,/!+#-# /!P*!$"!<#+ G"&- �&'#,!//#- "#W-#- <!Q&,�-� {J"/J,*&,&$ $!<#$"!,#-#

_�$&,**�� �-"&,� &*!+! &**�,&,&$ “ölümün bile kendisine isyan edenleri elinden

$J,*&,&<&�&[&%�”<!P&��-�]!,<!�!_&"�+*�480.

Tell-B�+#, kalesinin, �&,&+ !<#,# �JP,!*J//#-W! /!],!/#"<!P# PJ"*&-�-

�&"!~W# $!-/# &/�-& !"! ^!_#,<!$ #P*!/#%# ]! �!"#$ �\/&"W! /!],!*<!�! -#�!*#

G"<&/�%���-;-/!{#,!-/#+!-#-/G%<&P�-&P!{!~G"/J481.�!"#$�\/&"�&,*�$#P*!$P#Q

davranmaya {&+"&/���&**&PJ"*&-��&-"�+��-"!-/#,!,!${&+&,�P�QG"<&P�-�P&%"&<&�&

_&"�+*�482.���"!$#�-[!PJ"*&-�/G%,J/&-�&"!~;Q!,#-!^#*<!�!��-"!-/#,#,$!-+#</#

�!-{#[;Q!,#-!�;,;<!�!#$-&!**#��!-{#[P&]&+<&/&-*!P"#<&"�-/���J"*&-{J,&-�-

yönetimini Sarim;//#-�!-{#[}#P<#-/!{J+!'#,/!/G%<J+{#,$G<J*&-�-&]!,/#483.

Bu arada Selçuklu ordusu epeyQ&<&-$&�{!*<#+G"/J�

QQ!//#-�!�$&]JP��&"!~�!\!,#W-#-'&Q�,"�$"&,�-��&~*�%�]!#[,&&*&^#,#+*#%#

zaman Halep melikesi Dayfa Hatun ]!+!',#-��-!*#<#-#^!,_!$te elinde bulunduran

melikenin naibi Cemaleddin Lu’"J{G+/J,<J�G,"&,/���J"*&-/&'&G,/JPJ-J*G~"&<&

]! �&"!~ ;Q!,#-! �;,;<! '&Q�,"�$"&,�-� �&~<& &+&<&P�-/&�$!- �J,#�! =�&<q

<!"#$"!,#-#-�-&/G"JW/&{J"J-&-[&PJP"&,�G-J �&$�-/&- *&$#~ !/#�G,"&,/�� Türkiye

477 S. Koca, I. Keykavus, 53.478{-�}{}���`g|�479bn Bîbî, I, 206.480{-�}{}���`g@�481 O. Turan, Türkiye, 317.482 Ebû’l-Ferec, II, 501.483 S. Koca, I. Keykavus, 55.

Page 129: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

128

�!"_J$"J PJ"*&-�-& $&,+� $G�&{#"![!$ ^;[; G"<&�&- �&"!~ ��-!*#<# $!-/#"!,#-!

�&,/�< !/!{#"![!$ {#, <;**!\#$ &,&��+�-& ^#,#+<#+"!,/#484. Nihayet, Melik Aziz’in

&*&{!�#�#'�{!//#-�J%,J"{#,<!$*J~�&Q&,&$onu Halep’e davet etti. Onun itaatine

^#,![!%#-#�'J*{!�#G-J-&/�-&G$J*&[&%�-��/&,~!/![!%#~&,&]!P#$$!"!,#-;Q!,#-!

G-J-&/�-�$&Q�*&[&%�-���&"!~]!_!],!P#-/!-#P*!di%#�!,"!,#$!-/#'�$#<#�!*#&"*�-&

&"&{#"![!%#-#P��"!/#485. Melik Âdil deG%"J�!"#$�+,!\W!~&,&^�-/!,<#+]!G-J$�Q

$&,/!+# �&�\& �&*J- ]! �!%!-# �!"#$ �Q#QW! �&,/�< !*<! 'JPJPJ-/& *!+]#$

!*<#+*#486.

�!"#$ �+,!\� '!, -! $&/&, QQ!//#- �!�$&]JP #"! &,&P� #�# #P! /! {J *&"!{#

kabul etti. Âmid�,*J$"J';$;</&,� ile birlikte487 �,&~���~_&$]!�;,*"!,/!-G"J+&-

{;�;${#,G,/J�"&�&"!~W!]&,/�488.�&<{�"^!P#<!"#$"!,#-/!-]! ileri gelenlerinden

&"/�$"&,� '&Q#-!"!,"! {;�;$ <&P,&\"&, �&~&,&$ _G$ P&��/& &P$!, *G~"&/�"&, ]! G-"&,�

*!_'#Q&*"�{#,'&"!^!*#,/#"!,��J"*&- QQ!//#-�!�$&]JP, Menbic’i {J P�,&/&&"<�+*��

Eyyûbî"!,#- !- ^;_"; ';$;</&,� �!"#$ Âdil #P! �#<�&*W& &P$!, _�$&,<�+ G"&-

�&_"�"&,"&J%,&+��G,/J��J"*&-��QQ!//#-�!�$&]JP�{J/J,J<J/&/!%!,"!-/#,#"<!P#

gereken\�,P&*�-{#,~&,_&P�G"&,&$^�,;�G,/J489.�&$&*'!,+!�!,&%<!-�!"#$�+,!\

askerî'&Q�,"�$"&,�-�&-�-/&PJ"*&-���~,&*<&-�-{&+$&�G""&,�-�/&&,��G,/J��J"*&-�-

&"!�'#-/!{#,~,G~&^&-/&�&^#,#+*#��#,�!"_J$"JP#~&'#P#-#~&,&�"&!"/!!/!,!$�;,$

G,/JPJ ]! $G<J*&-"&,� '&$$�-/& {#"^#"!, !/#-/#� �!"_J$"J-J- G,/J $G<J*&-"&,�-&

P&-$# G-"&,/&- /&'& �-[! {#,!, <!$*J~ &"<�+ ^#{# [!]&{} mektuplar gönderdi. Bu

<!$*J~"&,/& PJ"*&-� *JQ&%& _!$*#$"!,# #_#- G-"&,& *!+!$$;, !/#�G,� ^!,# /�-<!<!P#

#_#- !""!,#-/!- ^!"!-# �&~<&"&,�-� #P*#�G,/J490� �J-J- $&,+�"�%�-/& G-"&,& /!%!,"#

hediyeler vaat ediyordu� �"&-�- #$#-[# $�P<�-/& [&PJP P#~&'# PJ"*&-�- �&$�-

&/&<"&,�-/&- {#,#-! ^�-/!,#"/#� �&< {�"^!P#-/!�$!- !/#-/#%# #P*#'{&,&*& ^�,!

�!"_J$"J{!�"!,#-!{&Q�'!/#�!"!,#-^�-/!,#"/#%#-#]!{J-"&,�-{�,&$�"/�%��!,#--!,!P#

G"/J%J-J G-& P��"!/#� �J"*&-�- �&$�- &/&<� /J�/J$"&,�-� PJ"*&-& #"!**#� �"&��

484{-�}{}���`g��485{-;W"-Esîr, XII, 307.486 S. Koca, I. Keykavus, 56.487 O. Turan, Türkiye, 317.488{-�}{}���`g��489 O. Turan, Türkiye, 317.490{-�}{}���`g��

Page 130: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

129

&,&+*�ran sultan düzmec! ,;+]!* ]! <!$*J~"&,� !"/! ^!_#,/#. Emektar beyleri ve

!<#,"!,# '&$$�-/& PJ#Q&- !**#� �!*#[!/! �!"#$ �+,!\� P&'*! #'&-!* <!$*J~"&,�-�-

PJ"*&-�- !"#-!^!_<!P#-# P&%"&<�+]!�!�$&]JPWJ- {G+ �!,! !<#,"!,#-# PJ_"&<&P�-&

P!{!~G"<J+*J�

SelçuklJG,/JPJ�!"#$�+,!\W"!_&*�+<&$#_#-P&]&+~GQ#P�G-J&"/���&%]!PG"

kanatlardan 4 biner asker Mübarizüddi- �!',&<+&' ]! �!�\!//#- ��-&{&W-�-

$G<J*&P�-&]!,#"/#� PJ"*&- #P!>j{#- &P$!,"!<!,$!Q/!$# �!,#-# &"/�491. Daha sonra

Emir-i Meclis Mübarizüddin Beh,&<+&' emrindeki askerlerle birlikte önden

gönderildi. O da {#- $#+#/!- G"J+&- P!_$#- {#, �-[; P;]&,# {#,"#%# ile Sivas

!""#{&+�"&,�-/&- P!$P!- �&+"&,�-/&$# �&'<J/ �"~W� /;+<&-�- /J,J<J-J �%,!-<!$

üzere görevlendirdi492. �!"#$ �+,!\� �-/!,"#%#-/!$# G,/J-J- /urumunu gören

�&'<J/ �"~� P&"/�,<&$ #_#- PJ"*&-�- {!$"!-<!P# ��-;-/! \#$#, {!"#,**# #P! /!

�;{&,#Q;//#-�!',&<+&'';[J<!<,#-#]!,/#493��P<&-�J,&-#"$';[J<J-PJ"*&-�-

JQ&$*&G"/J%J-J�%,!-!-�!"#$�+,!\W*!-^!"/#%#-##\&/!!*<ektedir494�{-�}{}#P!

Melik �+,!\W#-PJ"*&-�-JQ&$*&G"/J%J'&{!,#-#G,/JPJ<&%"J~G"<&$;Q!,!�$!- bir

!P#,/!- �%,!-/#%#-# ]! G,/JPJ-J ^&�,!*! ^!*#,/#%#-# $&�/!*<#+*#,495. Zor durumda

$&"&- �!',&<+&'��<#,-# �&+-#^#,�!�\!//#- ��-&{&W�&'&{!, ^�-/!,!,!$ �&,/�<&

gelmesini istedi. Daha ö-[! Q&\!, '&{!,#-# &"<�+ G"&- ��-&{& Q&\!,# �!',&<+&'W�-

P&'#~"!-![!%#-#/;+;-!,!$�&,/�<&^#*<!$*!&%�,/&],&-/��

Halep-�!-{#[&,&P�-/&$#�JQ&a vadisinde �&~�"&-{J #"$_&,~�+<&/& Melik

�+,!\ ^&"#~ ^!"/# (Haziran 1218). �G$ P&��/& &P$!, �"/;,;"/;� {&+*& �übarizüddin

�!',&<+&'G"<&$;Q!,!{#,_G%J/&!P#,/;+*;��!"#$�+,!\��!',&<+&'W�'G+ *J*tu,

onu teselli etti496. �&_"�"&,�- �#<�&* ;Q!,#-! P!\!,! *!+]#$ !/#"/#%# '&{!,"!,#497 ve

&,$&P�-/&- ^!"!- <&%"J{#�!* '&{!,# PJ"*&-/& #'&-!*! J%,&/�%� /;+;-[!P#-#

kuvvetlendirdi. SJ"*&- {!�"!,#-! &[� P�Q"!, !**#� �!"#$ �+,!\W#- ^�-/!,/#%# #$# �-[;

{#,"#$ <&%"J~ !/#"/#�P! /! {!�"!,#-! ^;]!-!<!�!- PJ"*&- �!-{#[ ;Q!,#-/!-

491 O. Turan, Türkiye, 317.492{-�}{}���`g?�493{-�}{}���`>g�494 O. Turan, Türkiye, 317.495{-�}{}���`>g�496 S. Koca, I. Keykavus, 57–58.497 A. Sevim–E. Merçil, 458.

Page 131: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

130

<!<"!$!*#-! /G%,J ^!,# _!$#"<!�! {&+"&/�� Yani Haziran 1218’de Halep

�&$�-"&,�-/&$# $&"!"!,# !"! ^!_#,!- �� QQ!//#- �!�$&]JP� �%JP*GP >`>�W/! ^!,#

_!$#"<!�!{&+"��G,/J��JP�,&/&�!"#$�\/&"*&,&\/!%#+*#,!,!$�!"#$�+,!\W!$&*�"/��

��-� Q&<&-/& sultan aleyhine yap�lan ~,G~&^&-/& _&"�+<&"&,� /!]&< !/#�G,/J�

���"!$#; sJ"*&-�-�&_"�"&,"&#+{#,"#%##_#-/!'&,!$!*!**#%#'&{!,"!,#�&��"/�498.

�J"*&-�- /�-;+ �G"J-/& G"/J%J-J �%,!-!- �!"#$ �+,!\ /! �&"!~W! /�-/;�

QQ!//#-�!�$&]JPWJ-�"{#P*&-W&]&,/�%�-/&-!<#-G"J-[&/& Tell-B�+#,, Merzubân

ve RâbânW� *!$,&, '�$#<#�!* &"*�-& &"/�� Halep’e gitti. Elinde esir bulunan Emir-i

M!["#P�;{&,#Q;//#-�!',&<+&']!{&Q�{!�"!,#P!,{!P*{�,&$*���G-,&�&<*&,&\�-&

gitti499. �!"#$ �+,!\W#- /&'& \&Q"& #"!,"!<!<!P#-#- !- �-!<"# P!{!{# �!"#$ �/#"W#-

�";<'&{!,#�/#��#*!$#<{JP�,&/&�,&-$"&,��P�,W&^#,<#+"!,/#500.

16. Halep Seferi Son��.��Y'�I. Keykavus’un Ölümü (Ocak 1220)

�J"*&- QQ!//#- �!�$&]JP� J%,&<�+ G"/J%J '!Q#<!**!- PG-,& P!,^#"!/#%#

/&],&-�+"&,d& ~!$ P�''&*"# /;+;-!{#"!- {#, #-P&- #Q"!-#<# ]!,<!<!$*!/#,� �,*�$

_!],!P#-/!$# #-P&-"&,/&- +;~'! !*<!�! {&+"&<�+*�� �&"!~ ��-!*#<#-#- �;,;*<;+

G"/J%J &"!�'*! ~,G~&^&-/& �;Q;-/!- _!],!P#-# '&#-"!,#- P&,/�%�-� /;+;-<!�!

{&+"&<�+G"<&"�/�,��!�"!,#-!]! !<#,"!,#-!'!, Q&<&- #*#{&, !/!-]!G-"&,"& ^�,;+

&"�+-]!,#+#-/! {J"J-&n PJ"*&-� &,*�$ G-"&,� &Q&,"��G,� onlara hakaretler ediyordu.

Kimse de onun önünde fikri-# &_�$"&<&�& [!P&,!* !/!<#�G,/J� �!"! �!"#$

�JP,!*J//#-W#-$&,/!+#]!/&<&/�, Tell-B�+#,, Merzubân ve Râbân kalelerini teslim

!*<#+G"&,&$^!,#/�-;-[!PJ"*&-�-^&Q&{�#�#[!&,**��Bu #$#P#-#&P*�,&,&$idam ettirdi

=�%JP*GP>`>�q�

S�,&, #'&-!* #_#-/! G"/J$"&,�-� /;+;-/;%; /#%!, !<#, ]! {!�"!,#-! ^!"<#+*#�

�-"&,� {#, *G~"&-*��& _&%�,/�� �G~"&-*� �!,#-#- !*,&\�-� &P$!,"!, P&,/�� �Jltan, bu

insanlara Halep seferi-/!�$!- !"! ^!_#,/#%# \&$&* /;Q<![! G"/J$"&,�-� {#"<!/#%#

#'&-!*<!$*J~"&,�-�^�P*!,/#��!�"!,{J<!$*J~"&,"&{#, #"^#"!,#G"<&/�%�'JPJPJ-/&

�!<#-"# #\&/!"!,/! {J"J-/J"&,P& /& PJ"*&-� #$-& !*<!�# {&+&,&<&/�"&,. Bütün 498 O. Turan, Türkiye, 318.499{-�}{}���`>��500{-;W"-Esîr, XII, 309.

Page 132: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

131

�&"]&,<&"&,�-& �&$&,<&"&,�-& ,&%<!- G-"&,�- !""!,#-#� $G""&,�-�� {G�J-"&,�-�

{&%"&*&,&${#, !]!$&~&*�"<&"&,�-� !<,!**#��&'& PG-,&!]"!{#,"#$*!{J-"&,� �&$*�,/�

=�%JP*GP >`>�q. �J $G"&� ,&P*"&-�, {#, [!Q&"&-/�,<& +!$"# /!%#"/#,� ��,�[& P"�<

'J$J$J-&/&&�$�,�/�,�QQ!//#-�!�$&]JPWJ-]!,<#+G"/J%J{J[!Q&G-J- ruh halini

G,*&�& $G�<&$*&/�,� �G-,&/&- �&~*�%�-/&- ~#+<&-"�$ /J�<J+ {J durum onun ruh

'&"#-#-/&'&/&{GQJ"<&P�-&P!{!~G"<J+*J,.501. Sultan, Elbistan’daki bu evin yerine

{#,<!P[#*�&~*�,/�. Bu mescide Mescid-i Su'*!^�-=�&-<�+"&,�-�!P[#/#q denildi502.

�!"#$�+,!\�{J"J-/J%J{�"^!/!#�#[!$J/,!*"#{#,'&"!^!"d#��J-/&-!-/#+!

duyan Diyarbekir (Âmidq�,*J$"J';$;</&,��&P#,;//#-�&'<J/��,{#"';$;</&,�

Muzaffereddin Gök-{�,# G,*&$ *!'"#$!�! $&,+� �J"*&- �!�$&]JP #"! #**#\&$ �G"J-&

^#**#"!,��J*{!�#PJ"*&-&/�-&G$J*J~P#$$!�#G-J-&/�-&{&P*�,/�"&,����"![!Türkiye

�!"_J$"J"&,�-�- '�$#<#�!*#-! ^#,<#+ G"/J"&,� ��,�[&� �!"#$ Âdil’in ölüm haberi

;Q!,#-!#P�&-!/!-<&/!//#-�&+*J{]!/#%!,Hakkâri�;,*!<#,"!,#PJ"*&-��!-#{#,

sefe,!*!+]#$!*<!�!{&+"&<�+"&,/�503.

�&+&<�+G"/J%J<&%"J{#�!*]!G-J-&,/�-/&-P!,^#"!<#+G"/J%J/&],&-�+"&,

PJ"*&-�- ,&'&*P�Q"&-<&P�-& ]! ]#[/&- &Q&{� /J�<&P�-& P!{!~ G"du. Ordusunu

'&Q�,"&�&,&$ Malatya’ya ]&,�-[& ,&'&*P�Q"�%� #�#[! &,**�� �&$&"&-<�+ G"/J%J ]!,!<

'&P*&"�%� &,*�$ '&,!$!* !*<!P#-! !-^!" G"J�G,/J� �J,&/&- �#,&-+!'#,W! ^�*;,;"/ü.

�J"*&-�#�#"!+*#,<!$#_#-��,&*-!',#-/!-PJ^!*#,#~#_#,<!$^#{#��-*!<"!,!{&+]J,&-

'!$#<"!, &,*�$ _&,!P#Q $&"<�+"&,/�� �J"*&- QQ!//#- �!�$&]JP� >``g ��"� {&+"&,�-/&

vefat etti. �&Q#,&- >`>>W/! {&+"&�&- P&"*&-&*� P!$#Q {J_J$ ��" $&/&, /!]&< !**#�

Öld;%;P�,&/&35–40�&+"&,�-/&�/��504 �#]&PW*&#-+&!**#,/#%#�&,;W+-�ifaW-�-P&%/&$#

!�]&-�-/&$# türbesine defnedildi505.�!,#-!$&,/!+#�"�!//#-�!�$J{&*^!_*#�

501{-�}{}���`>�–`>@������,�$���#�&P!*!-�&*"��Belleten, LXII/236, 63–66.502 Anonim Selçuknâme, 29.503 O. Turan, Türkiye, 318.504 O. Turan, Türkiye, 319.505 �� �P"&-&~&� ��-&/G"J �!"_J$"J �&-&*��� �G� ��+.������.�� '�*+,�+� �5�%5�� Y'� �';'�$�'%$�Kongresi Bildirileri, I, 47.

Page 133: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

132

17. I. Keykavus’un �$ $�$4$

�# �!*#+<#+ {#, P#�&P!* ]! /!]"!* &/&<� G"&- QQ!//#- �!�$&]JP� �;rkiye

�!"_J$"J�!]"!*#W-#-]!�;,$*&,#'#-#-�-!<"#';$;</&,"&,�-/&-{#,#P#/#,�

�G- /!,![! '&PP&P ]! /J�^J"J {#, #-P&-/�� �;,~,#Q G"&�"&, $&,+�P�-/&

!*$#"!-#�G,]!&%�,+!$#"/!P&,P�"��G,/J��G-PJQ#�#<P!,"#$'&"#-/!-^!,#/�-;"<!Q{#,

$�*;<P!,"#%! /;+!{#"#�G,/J� �GP* ]! &,$&/&+ G"&,&$ {#"/#%# �&'#,!//#- "#W-#- *&'*

<;[&/!"!P#-/! �"�!//#- �!�$J{&*W�- �&-�-/& �!, &"<&P� G-J _G$ !*$#"!<#+*# ]!

"#W�!P#*!<#-#+##,"!/#"!^!*#,<#+*#��!\&"�]![�<!,*{#,PJ"*&-/���*G,#*!P#-#-�-;-/!

!-^!" *&-�<&Q/� \&$&* $&,&,"&,�-/& $&*� /!%#"/#� �!�$J{&*W� �"/;,<! $&,&,�-/&-

]&Q^!_<#+ G"<&P� {J-& ^;Q!" {#, �,-!$*#,� �J-J- �&-�-/& $#-/&, ]! +;~'![#�/#�

�<#,"!,#-#�&$*�,<�+G"<&P�/&{J-J^�P*!,<!$*!/#,�

�-!<"# $&,&,"&, &"<&/&- !]]!" /&-�+<& <!["#P#-# *G~"&, ]! G-"&,�-

görü+"!,#-!<J'&$$&${&+]J,J,/J��!�$&vus döneminde Muhammed bin Gazi, ehl-i

$&"!</!- G"&- ]! ,&-"� G"/J%J *&'<#- !/#"!- Mecdeddin Ebû Bekir vezirlik

�&~<�+*�,506.

�!"!-!$"!,! {&%"�� #,&/!"#� $&,&,"�� [!PJ,� *!/{#,"# ]! #"!,# ^�,;+";�/;�

�,/JPJ-J-<&-!]#�&*�-��;$P!"*<!P#-#]!/;+<&-�-<G,&"#-#{GQ<&��{#"!- #�#{#,

{&+$G<J*&-/�507.

�&~<�+G"/J%JP#�&P}\&&"#�!*"!, #-[!"!-/#%#-/!'!,Q&<&-~"&-"�{#,+!$#"/!

'&,!$!* !**#%# &-"&+�"<&$*&/�,� �G<+J /!]"!*"!,#- /J,J<J-& ^�,! '&,!$!* !*<!P#-#

{#"<#+� Q&<&- Q&<&- {J-"&,�- &,&"&,�-/&$# <;[&/!"! ]! 'JPûmetlerden istifade

!*<#+*#,�

����&_"��!\!,#W-#-P*&-{J"WJ#+^&"#"!PG-J_"&-<&P�Selçuklular için uygun

{#, G,*&< /G%J,<J+*J� �J"*&- �!�$&]JP /& {J G,*&</&- �&,&,"&-<�+*�,� Q-#$

<~&,&*G,"J%JW�"& �,&{QG- J< <~&,&*G,"J%J &,&P�-/&$# <;[&/!"!/!- #P*#\&/!

ederek Rum imparatorunu hâkimiyet# &"*�-& &"&{#"<#+*#,� Q-#$ #<~&,&*G,J-J-

P*&-{J"W/&$# �&*#- �,&""�%��"& J%,&+<&$ QG,J-/& $&"<&P� PJ"*&-�- #+#-#

$G"&�"&+*�,<�+*�� 506 R. Turan, �5,�!'%��',��$�!�.�, 38; A. Taneri, Vezir-$����!��,�&��@@–1453), 15.507���G[&���;,$#�!�!"_J$"J�J"*&-��� QQ!//#-�!�$&]JPWJ-�&'P#�!*#]!�&,#'} G";��Türkler, VI, Ankara, Yeni Türkiye Yay., 2002, 581-582.

Page 134: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

133

Anadolu’daki Eyyûbî ]! �,*J$"J ';$;</&,"&,�-� /& $!-/#P#-! {&%"&<�+*�,�

�&&,,JQ;P*;-";%;�,<!-#"!,/!G"<&P�-&,&%<!-{J-J$�,<&P�-�{#"<#+]!G-"&,�/&

kendi hâkimiyet#-!&"<�+*�,�

�&~*�%� askerî faaliyetlerde �-&/G"JW-J- *#[&,} ^!"#+#<#-# �- ~"&-/& *J*<J+

]! {J-J- -#<!*"!,#-/!-;"$!P#-# \&�/&"&-/�,<�+*�,��#-Gp ve Antalya fetihleri buna

!- ^;Q!" �,-!$*#,� �!,!$*#%# Q&<&- ��{,�PW*&$# �!-!/#$"#"!, #"! *#[&,!* &-*"&+<&"&,�

�&~<�+, �-&/G"JW/& '&Q�,"&/�%� &"*�&~� P&�!P#-/! �],J~&"� tacirler {&+*& olmak

üzere, /;-�&-�- '!, *&,&\�-/&- ^!"!- *#[&,!* !,{&{�-� ;"$!P#-! _!$<!�#{&+&,<�+*�,�

Bu dönemde ekonomik faaliyetlere ve,#"!- �-!< ]! '&Q�,"&-&- G,*&< &'}"#$ &/�

&"*�-/&^!"#+![!$G"&-/#-}�PGP�&"]!*#[&,}G"J+J<J-/&*!<!"#-#G"J+*J,<J+*J,508.

QQ!//#- �!�$&]JP� P#�&P} <&'&,!*#-#- �&-�-/& $;"*;,!" <&'&,!*"!,# #"! /!

di$$&*_!$<!$*!/#,��,-!%#-P&-/J$&P�-&�&Q�"<&P�-�]&P#�!*!**#%#+##,#G-J-/;-�&

^�,;+;-;/!G,*&�&$G�<&$*&/�,�

“Mâ cihân-,�^;Q�+*}<J+Jdîm

!-[{!,/#"-#^�+*}<J+Jdîm

Pes eQ}--!]{!*+;<�Pt ki mâ

Nevbet-#'}+/�+*}<J+Jdîm.”509

(Biz ki /;-�&��*!,$!/#~^�_*;$

Gönül derdi ektik, matemler biçtik

�#</#/!-PG-,&/&-�{!*P#Q#-/#,

�#QP�,&<�Q�P&]/�$/&^!_*#$)510.

$*& $G-JPJ-/& _G$ '&PP&P*�� $*& P&'#~"!,#-#- '&$"&,�-�- /!]&<"� G"<&P�

-G$*&P�-/&'&PP&P#�!*#{#"#-<!$*!/#,��&**&iktâP&'#~"!,#-#-G%J""&,�-�-/&{J'&$*&n

#P*#\&/!!*<!P#-#P&%"&<�+*�,511.

508 S. Koca, I. Keykavus, 61.509 O. Turan, '�*+,�+����Y'��.�7!$�'%, 122.510{-�}{}���`>��511 O. Turan, Türkiye, 321.

Page 135: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

134

�J"*&-� +&#, ]! �"#<"!,# /! $G,J<J+*J,� �-"&,& $&,+� [�<!,* G"<J+*J,� Ani

+!',#-! <!-PJ~ �;,$ �"#< ]! +&#,# ��Q} �J,'&-!//#- �{� �&P, {#- �!PJ/�

Gaznelilerden, Selçuklulardan ve Tür$#�!�!"_J$"J"&,�-/&-{&'P!**#%#�&,P_&{;�;$

<&-QJ<!P!,#-#QQ!//#-�!�$&]JPW&*&$/#<!*<#+*#,512.�&'&�-[!����;"!�<&-+&'

için de bir eser kaleme alan Muhammed bin Gazi, Keykavus için de Barid es-Sa’ada

&/"�{#,!P!,�&Q<�+*�,513.

{-;W"-Arabî, sultana {#,*&]P#�!<!$*J{J�&Q<�+*�,��J<!$*J{J-/&PJ"*&-�-

{&Q�/#-}]!P#�&P}J�^J"&<&"&,�-/&-,&'&*P�QG"/J%J-J]!_!],!P#-/!$#{&Q�#-P&-"&,�

{!%!-<!/#%#-# #\&/! !*<#+*#,� ��,�[&� /!"#"P#Q G"&,&$ '&�&*} $&,&,"&, ]!,<!<!P#-#�

maddiyata önem vermemesini, zalim!$&,+�<&Q"J<J$G,J<&P�-�*&]P#�!!*<#+*#,514.

SG- /�-!</! '&$"&,�-/& +;~'!�! $&~�"/�%� {!�"!,#-! J�^J"&/�%� [!Q&/&-

/G"&��ona “zalim” d#�!-"!,/!G"<J+*J,. Ama h&�&*�Q&\!,"!,"!/G"JG"/J%J#_#-daha

çok “Galip Sultan” G"&,&$&-�"<�+*�,. Halife ise ona “Âlemin Efendisi” “Mücahidlerin

< ��� ” ve “Ebû’l-Muzaffer�=Q&\!,{&{&P�q/#�!'#*&~!*<#+*#,515.

�J"*&- QQ!//#- �!�$&]JPWJ- #-P&-"�$ G,*&$ <#,&P�-& !- �-!<"# $&*$�P�

Sivas’ta #-+& !**#,<#+ G"/J%J '&P*&-!/#,� �P!, *�~ *&,#'#-/! G"/J%J $&/&, P&-&*

tarihimizde de önemli bir yere sahiptir516. Bu Dâ,;W+-�#\&� @>j�>`>�–1218 tarihli

olup!<,#-!{#,_G$$&�-&$"&,*&'P#P!*<#+*#,��#,*�~G$J"JG"&,&$/&_&"�+&-'&P*&-!

birçok da"/& '#Q<!* ]!,<!$*!�/#� ��,;W+-�#\& >�@�W/! <!/,!P! '&"#-!

/�-;+*;,;"/;%; #_#- {J-/&- PG-,& G-& �#\�#�! <!/,!P!P# &/� ]!,#"<#+*#,� �� �;-�&

�&]&+� =>?>j–1918)’na kadar bu vazifeyi gören bina daha sonra askerî bir ambar

'&"#-! PG$J"<J+*J,� �&**& *;,{!-#- $&~�P� ;Q!,#-/!$# _#-#"!, *&<#, {&'&-!P#�"!

P&*�"<�+*�� Daha sonra b&Q� <;/!,,#P"!,#- '&{!, ]!,<!P# ;Q!,#-! &"�-&,&$ �!,#-!

$G-<J+*J,517. �;,{! #P!@>��>``g *&,#'"#/#,��#-# $#*&{!P#-/!+J #{&,! �!,&"�,� �Bu

������� ���������� � ����� %����� ��� �� ����������� (���������� U�� ������ � �� 512 F. Köprülü, “Yerli Kaynaklar”, Belleten, 388; 462–463; 468–469.513 .�&Q"�G%"J���-&/G"JW/&�!"P!\!]!�#"#<��Cogito, XXIX, 165.514 M. E���"�_��{-;W"-�,&{}W-#-�� QQ!//#-�!�$&]JPW&�&Q/�%��!$*J{J-�+�%�-/&��-!<#-�#-}]!�#�&P}�&,#'#-!�&$�+���G���+.������.��'�*+,�+��5�%5��Y'��';'�$�'%$��"�#�'.$�6$�;$�$�'�$, II, 20–25.515 O. Turan, Türkiye, 321.516 �"# �&�/&, �&�&*� ��#]&P ]! �#],#%# ��,;++#\&"&,�-/&$# -P&- �#^;,"!,#�� IV. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri� �G-�&� �� �� �!"_J$"J �,&+*�,<&"&,� �!,$!Q# �&���1994, 79; A. H. ��$!,���!"_J$"J�#\&'&-!"!,#��Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, 6-7.517 O. Turan, Se�*+,�+����Y'��.�7!$�'%, 123.

Page 136: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

135

���� �� � � �� ����� 3������ ������� ����������� �������� ^��� (������ ��çici olan

%���������������(�� ����� ����� �� ��������)(%���������:������� � ��B�������������

)�%��%��%�%����(������ �”518

518 A. Durukan, “Banîler”, Sanat Tarihi Defterleri, V,59.

Page 137: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

136

SONUÇ

�"!&"/�%�<�Q/�-!<�;,$#�!�!"_J$"J"&,�-�-P#�&P}&-"&</&�;$P!"#+!^!_*#%#

dönem olarak kabul !/#"!{#"#,� �JP#�&P} �;$P!"#+#- *#[&,} &-"&</&{#, ^!"#+<!�#/!

{!,&{!,#-/!^!*#,/#%#-#P��"!<!$<;<$;-/;,�

�P"�-/&*#[&,!*#-^!"#+<!P#P#�&P}{#,"#%#/!P*!$"!<#+]!<!]QJ{&'#P{#,"#%#-

$J]]!*"!-<!P#-# P&%"&<�+*�,� �J /J,J<J �-^�,!- �� ���&P!//#- �!�';P,ev, II.

�;"!�<&-+&'� �� QQ!//#- �!�$&]JP ]! /&'& PG-,& /& �� �"�!//#- �!�$J{&* P#�&P}

\&&"#�!*"!,#-#�&~&,$!-&/�<"&,�-�G-&^�,!&*<�+"&,/�,�

�&<PJ-� �-*&"�&� �#-G~ ^#{# "#<&- +!'#,"!,#-#- !"! ^!_#,<!P# +;~'!P#Q $#

P&/![!{#,!, \!*#' /!%#"/# G-"&, #_#-� �&*!-^!_<#+*! !$G-G<#$ $&�^�"&,� *&,#'! ��-

]!,!-G"&�"&,�-�-/!^!"!-&<#""!,#-/!-{#,#G"<&]!'&**&_G%JQ&<&-{#,#-[#P#G"<&

�Q!""#%#-!P&'#~*#,�

�G-J<JQ G"&- /�-!<#- {&+"&,�-/&$# $&,/!+"!, &,&P� *&'* <;[&/!"!"!,#�

Türkiye Selçuklu Devleti tarihinin b&+"&<&/&-{#*<!P#-!P!{!~G"&[&${G�J**&#/#����

�;"!�<&-+&'W�- "#/!,"#$�Q!""#%#{J-J!-^!""!<#+*#,��-J-�";<;-/!-$�P&{#, P;,!

�-[!<!�/&-& ^!"!- ����&_"��!\!,# {&+"� {&+�-& #-[!"!-<!P# ^!,!$!-{#, G"&�/�,�

�J P!\!,#- PG-J[J-/& �;,$#�! �!"_J$"J"&,� olumsuz yönde etkilendiler. Ama

G"J<PJQ"J$ �&+&�&- {#, {&+$& /!]"!*#- �&-# �#Q&-PW�- #_#-! /;+*;%; /J,J</&-

#P*#\&/! !*<!P#-# /! {#"/#"!,� �,*&�& _�$&- #$# �!-# /!]"!*#- $!-/# &,&"&,�-/&$#

<;[&/!"!"!,#-/!-�&,&,"&-/�"&,� P*&-{J"W/&$J,J"&-�&*#-�,&""�%�/& +;~'!P#Q yeni

/!-^!"!,/! �-!<"# ,G" G�-&/�� �� ���&P!//#- �!�';P,!] ]! �� QQ!//#- �!�$&]JP

/�-!<"!,# #-[!"!-/#%#-/! P&-$# *!$ {#, PJ"*&-�- ~"&-"� \&&"#�!*"!,# #-[!"!-#�G,<J+

$&-�P�-&]&,<&$<;<$;-�

�;*;- {J G"&- {#*!- G"&�"&, #_#-/! *&[#,"!, #+"!,#-# �;,;*<!-#- $&]^&P�-�

]!,/#"!,��-"&,�-{J/J,J<J-J!-#�#P;Q!-]!^�Q"!<"!�!-�!"_J$"JPJ"*&-"&,�G"/J�

�;[[&,& '!, Q&<&- ^;]!- ]!,<!-#- ~!+#-/! G"/J"&,� �-"&,&� �!"_J$"J ;"$!P#-/!

*#[&,!* �&~<&-�- !- /G%,J *!,[#' G"&[&%� <!P&��-� ]!,/#"!,� �J <!P&��- ^!,!%#-#

�!,#-! ^!*#,/#"!,� �&Q!- ]!,^#"!,/! #-/#,#<! ^#**#"!,� {&Q!- *#[&,!*#- ^;]!-"#%# #_#-

P&]&+*�"&,�{&Q!-/!'JP�<!*"!,#-##$#-[#~"&-&#**#"!,�

Page 138: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

137

�;]!- ]!,<!$� &P$!,} &-"&</& {#, ^;_ ^!,!$*#,/#%# ^#{# â/#" G"<&�� /&

gerektirmektedir. Bu anlamda da Selçuk"J PJ"*&-"&,�-�- &Q&<} ^&�,!* ^�P*!,/#%#-#

P��"!<!$<;<$;-/;,��!-^!P#�&P!*##Q"!�!,!$]&,"�$"&,�-�/!]&<!**#,<!�!_&"�+&-

����{}� �!-^;[!$� �,*J$"J ';$;</&,"&,� ^#{# �,<!-# $,&""&,� /& �;,$#�!

�!"_J$"J"&,�-�- ]&PP&"� G"<&�� *!,[#' !*<#+"!,/#,� �J /J,J< Akdeniz ve Karadeniz

*#[&,!*#-/!G"/J%J^#{#�G%J�-&/G"J��;-!�/G%J�-&/G"J]!�J,#�!{�"^!"!,#-/!

/�-!-*#[&,!*#-/!�!"_J$"J;"$!P#-!<!�"!*<!P#PG-J[J-J/G%Jrdu.

�-&/G"JW/&$#{&Q�+!'#,"!,{��"![!{#,!,[&Q#{!<!,$!Q#'&"#-!^!"/#��G-�&�

Kayseri, Sivas, Tokat, Malatya {J-"&,�- {&+�-/& ^!"#,� �J,J"&- $!,]&-P&,&�"&,

/�-!<#- +&,*"&,�-& ^�,! {�"^!-#- {#, *#[&,!* &%��"& �,;"<!P# PG-J[J-J /G%J,/J�

Hastane, medrese gibi kurumlarl&/&'&<&<J,'&"!^!*#,#"!-{J+!'#,"!,�-&/G"JW-J-

�;,$"!+<!P#P;,![#-!�-!<"#$&*$�/&{J"J-/J�

Q"!-!- P#�&P!**!$# /!]&<"�"�$� PG-J_ G"&,&$ {&+&,�"� /#�!{#"![!%#<#Q {#,

/�-!<# $&,+�<�Q& _�$&,��G,� �,*&�& $G-&- '!/!\ {#,"#%#� #P*#$,&,"� {#, P;,![#-

/G%<&P�-&P!{!~G"<J+*J,�

Page 139: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

138

6�6��<���|��

-Agacanov, Sergey Grigoreviç, <4+����, Çev: Ekber N. Necef–Ahmet �--&{!,/#�!]�P*&-{J"��!"!-^!�&���`gg��

-Ahmed bin Mahmud, Selçuknâme� �� �&Q� �,/G%&- �!,_#"� P*&-{J"�Tercüman 1001 Eser, 1977.

-�$*&+�&P&��Q#Q!���G-�&W-�-�-&/G"J�!"_J$"J"&,���-!<#�#Q#$}�&~�P���VII. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri (��G�<�%�*�4�Y'��5�,� J�'!$�����–��� %��!������ '!}"��+!+� 6$�;$�$�'�$/ , Konya: S. Ü. Selçuklu �,&+*�,<a"&,��!,$!Q#�&���>??��`�>-268.

________���!"_J$"J�G-�&WP�-/&�#<&,}�P!,"!,#-�&-}"!,#�� I. Ulusl�����.��Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri, II, Konya: Selçuklu �,&+*�r<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>�j`�-455.

-�"~*!$#-��G+$J-���;,$#�!�!"_J$"J"&,��� �6��, VIII, Konya: Kombassan Yay., 1994, 209-406.

________, “Türkiye Selçuklu Sikkeler#-#- "$ �,-!$"!,# ]! �J-"&, �&$$�-/&�&Q��;"�'&Q&"&,��IV. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, �G-�&������!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���>??j�>`�-134.

©©©©©©©©� ��;,$#�! �!"_J$"J"&,�-�- �!P*#,/#$"!,# "$ �&,&"&,/&- �,-!$"!r”, ��,,�� +�.+�� ���;�����!�4���� P*&-{J"� �� �� �!-–Edebiyat Fak. Yay., 1995, 91-97.

________, �!� ,��%�w'#�$4$�&�"#-Teginliler)�P*&-{J"������!-�/!{#�&*Fak. Yay., 1985

________, The Reign Of Zangi, Erzurum: A. Ü. Edebiyat Fak. Yay., 1978.

-Alt&-� �{,J� ���,#G$!~'&"G- =�&,&<�${!"#q �&]&+�W-�- �-&/G"J �;,$Tarihindeki Yeri”, Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 630-634.

©©©©©©©©� �$#-[# �&_"� �!\!,# ]! �!"_J$"J"&,�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 681-686.

©©©©©©©©� ���{,�P �&_"� �,&""�%� =>>?>-1489)” Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 695-700.

________, �,$�~$���*���'?'�$�&����–1148), Ankara: TTK, 2003.

Page 140: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

139

-Anna Komnena, Alexiad��!]��#"^!x<&,� P*&-{J"� -$�"�~�#*&~!]#�&���1996.

-Anonim Selçuknâme, Çev: Feridun Nafiz Uzluk, Ankara 1952.

-�-Q!,"#G%"J� �G-[&� ��#Q&-P <~&,&*G,"J%JW-/& �;,$ �&,"�%��� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 218-232.

-�,�$� �!/& �&<#"� ��;,$#�! �!"_J$"J �!]"!*#W-/! �#�&P!*!- �&*" =>g�|–1243)”, Belleten, LXII/236, Ankara: TTK, 1999, 43–93.

-�,�$� �� �"J+� ��-&/G"J �!"_J$"J �#<&,"�%�-/& �#~G"G�# �Q!,#-!�;+;-[eler”, �G���+.������.��'�*+,�+��5�%5��Y'��';'�$�'%$��"�#�'.$�6$�;$�$�'�$, I, Kon�&��!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>���-38.

-Aslanapa, Oktay, “Anadolu �!"_J$"J �&-&*��� �G� ��+.������.�� '�*+,�+�Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri� �� �G-�&� �!"_J$"J �,&+*�,<&"&,�Merkezi Yay., 2001, 43-48.

-�*&G%"J� !<Q#� �{-;W"-�Q,&$W& ^�,! �,*J$"J"&,�- �!P!{#�� Tarih ��~'�'!eleri Dergisi����Q<#,������/!biyat Fak. Yay., 1994, 407-413.

-�][�G%"J��G%&-�Türklerin Tarihi, IV-��P*&-{J"��!$#-�&���>?��-1984.

-Ayönü, Yusuf, “Selçuklu–�#Q&-P "#+$#"!,#�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 598-617.

-��*&_� P<&#"� ��!"_J$"J ��-!<#-/! �&"&*�&-Kahta Kervan yolu ve KervanP&,&�"&,��� �G� ��+.������.�� '�*+,�+� �5�%5�� Y'� �';'�$�'%$� �"�#�'.$�Bildirileri����G-�&��!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>�j?-59.

-el-Azimî, ���$8�&'�*+,�+����$�'���#$�$�6J�5!�'����Cq1038–1039 - 538/1143–1144), Çev: Ali Sevim, Ankara: TTK, 1988.

-�&+��"#���#"#-<!�!-�#,�!"_J$"J�!,]&-P&,&�����$�$�&-���G���+.������.��Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri, I, Konya: Selçuklu �,&+*�r<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>�?�-99.

-Bayat, Ali Haydar, “Anadolu’da Selçu$"J��-!<#��,;++#\�"&,��Q!,#-!�G~"J�!%!,"!-/#,<!�� �G� ��+.������.�� '�*+,�+� �5�%5�� Y'� �';'�$�'%$� �"�#�'.$�Bildirileri����G-�&��!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>�>`>-148.

©©©©©©©©� ��#]&P ]! �#],#%# ��,;++#\&"&,�-/&$# -P&- �#^;,"!,#�� IV. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, Konya: S. Ü. Selçuklu �,&+*�r<&"&,��!,$!Q#�&���>??j��?-89.

Page 141: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

140

-Baykara, Tuncer, “Ribât ve Rabât”, ��,,�� +�.+�� ���;��� ��!�4���, P*&nbul: M. Ü. Fen–Edebiyat Fak. Yay., 1995, 125–128.

________, “Se"_J$"J�!],#�;,$�!',#-#-�!<!"�Q!""#$"!,#���G���+.������.��Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri, I, Konya: Selçuklu �,&+*�r<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>�>j?-153.

________, �G�����.';;$���'�85.�'Y�&����–1211), Ankara: TTK, 1997.

________, T5�,$�'�'�*+,�+����� 'Y�$�;'��"���, Ankara: Kültür ve Turizm �&$&-"�%��&���>?�|�

________, �5�,$�'��$�� ".���� Y'� �,%$.�;X� ���$8$� &��–���� �5�������/, Anka,&��;,$#�!�#�&-!*�&$\��&���`ggg�

-�&�,&<� �#$�#"� ��-&/G"J �!"_J$"J"&,�-/& �!]"!* �&~�P�-�- �!killenmesi”, Cogito (Selçuklular�-�'�����.�)������P*&-{J"��&~��,!/#�&���`gg>�@>-72.

©©©©©©©©���!"_J$"J"&,�&<&-�-/&�&"&*�&W/&"<}]!�#$,}�&&"#�!*"!,��I-II. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, Konya: S. Ü. Selçuklu �,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���>??��>>?-124.

________, �5�,$�'�'�*+,�+�������'�$�'���� %��!����, Konya: Kömen Yay., 2003.

-Baytop, Turan, “Selçuklu ve Bizans Dönemlerinde Anadolu’da Tedavi ve �[Q&[�"�$�� Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, Kayseri: Erc. Ü. Gevher NeP#{!��~�&,#'#�-P*#*;P;�&���>??>�|?-64.

©©©©©©©©� ��!"_J$"J"&, ��-!<#-/! �-&/G"JW/& �!/&]# ]! �[Q&[�"�$��Selçuk�+��'Y8'���'.$w'�+�%�����}�|�,5�%'.$�&��}�Mektebi–1206), Kayseri: Erc. ���!]'!,�!P#{!��~�&,#'#�-P*��&���>??>�@�-65.

-Berktay, Halil–Ümit Hassan-Ayla Ödekan, �5�,$�'� ���$8$� &<.!�����Devletine Kadar)���P*&-{J"��!<�&���>??��

-Bilge, Mustafa, ��,�<.!������';�'.'�'�$�P*&-{J"�����/!{#�&*�&$��&���1984.

-Bodmer, Jean Pierre, “Selçuklular Anadolu’da”, Cogito (Selçuklular Özel ���.�)�������!]��"#�P<&-�Q*;,$�P*&-{J"��&~��,!/#�&���`gg>���-46.

-Brosset, Marie Felicite,� �5�~$.%��� ���$8$� &�.,$� ��4���;��� ����� �������Kadar), Çev: Hrant D. Andreasyan, Ankara: TTK, 2003.

Page 142: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

141

-el-Bundârî, Zubdetu’n-Nusra ve Nuhbetu’l-Usra (Irak ve Horasan Selçuk�+��������$8$/��!]���]&<!//#-�J,P"&-��-$&,&�����>???�

-�&'!-� �"&J/!� ������ �;Q��"�- �&+"&,�-/& �-&/G"JW/& �#[&,!*�� Cogito (Selçuklular�-�'�����.�)�������!]���$J*�!,<&-� P*&-{J"��&~��,!/#�&���2001, 132-143.

________, �5�,�'�$�� ���;"�+���� ��,� �$�$ $� &��G� �5������� �,$�~$� ����.�/, �!]��&+&,�;[!"–�&'&!//#-�!/#��"/�Q��-$&,&�����>??`�

________, <.!�������;��� -�~'� ���;"�+�;�� �5�,�'�� �!]� ��"/�Q �G,&-�stanbul: e Yay., 1994.

-Cantay, Gönül, “Türk Mimarîsinde Kervansaraylar”, Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 76-86.

________, ���;"�+�'�*+,�+�Y'�<.!����� ��5 $?�����, Ankara; TTK, 1992.

-Çay, Abdülhaluk, ��G�����*���.�����-$&,&��;"*;,]!�J,#Q<�&$&-"�%��&���1987.

-�&��,/&%� �!'<!*� Ka�.'�$� ���$8X� ��� %��!�����, Kayseri: Kayseri Büyük+!'#,�!"!/#�!P#�;"*;,�&���`gg>�

-�!*#-� �P<&-� �P$�-"&,"& �-&/G"JW-J- �;,$ �&*&-� �&"#-! �!"<!P#��Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 260-268.

-�!<#,� �JP*&\&� ��;,$#�! �!"_J$"J"&,�-/& �!,"!+#< �&~�P��� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 324-334.

-�!<#,$!-*� �+�-� ��&_"� �!\!,"!,# ]! �;,$"!,�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 651-668.

________, ��?�� ��*��� �"�%�+4+� ���$8$, I-II� P*&-{J"� � �. Edebiyat Fak. Yay., Ankara: TTK, 1974; 1994.

-�!]!""#G%"J� �!,#*� <.!����~�-Türkçe Ansiklopedik Lugat� �-$&,&� ��/�-Yay., 1999.

-�J,J$&-� ��-J,� ��-&/G"J �!"_J$"J ��-!<# �&�-&$"&,� �!,_!]!P#-/!Banîler”, Sanat Tarihi Defterleri���P*&-{J"�^!�&���`gg>�j�-115.

-Düzgün, �&{&- �"#� �$# �;-�&-�- �&,+�"&+<&P�� �;P";<&- ]! �&*#- �&*��;-�&P��,&P�-/&�&_"��!\!,"!,#-��-!<#-/!$#"#+$#"!,��Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 669-680.

Page 143: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

142

-�,/!<� "'&-� ��G%J �-&/G"J �;,$ �!]"!*"!,#�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 383-424.

-�,/!<� "'&-� ��;,$#�! �!"_J$"J"&,�-/& �!*#' �!*G/J ]! x�^J"&-�+��� I. Ulus������.�� '�*+,�+� �5�%5�� Y'� �';'�$�'%$� �"�#�'.$� 6$�;$�$�'�$, I, Konya: �!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>�`?�-308.

-�,$#"!*"#G%"J� �&"#*–�%JQ �;"!,� �5�,$�'� '�*+,�+� +�%������� Y'� $,,'�'�$, Kayseri: Erc. Ü. Yay., 1996.

-�,$#"!*"#G%"J� �&"#*� Kayseri Kitabeleri� �&�P!,#� �&�P!,# �;�;$+!'#,Belediyesi Kültür Yay., 2001, 24.

-Ersan, Mehmet, “Selçuklu–�,<!-# "#+$#"!,#�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 635-644.

-Evliyâ Çelebi, Seyahatnâme, III–����&/!"!+*#,!-��!]\#$�!<!"$J,&--Necati �$*&+�P*&-{J"��_/&"�!+,#�&*�

-�&Q"�G%"J� 'P&-� ��!"_J$"J"&, ��-!<#-/! �-&/G"JW/& �!"P!\! ]! �#"#< =�#,�#,#+q��Cogito (Selçuklular�-�'�����.�), XXI��P*&-{J"��&~��,!/#�&���`gg>�152-167.

-Gibbons, Herbert Adams, <.!����� �!}���%"��+4+��+�� �+�+�+ +, Çev: Bü"!-*�,���-$&,&�`>��;Q��"�&���>??��

-Gordlevski, V., Anadolu Selçuklu Devleti, Çev: Azer Yaran, Ankara: Onur Yay., 1988.

-Göde, Kemal, ��!"_J$"J �;,$#�!P# �!'#,"!,#-#- �Q!""#$"!,#�� III. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, I, Konya: S. Ü. Selçuklu �,&+*�,<a"&,��!,$!Q#�&���>??��||-59.

-��$'&-�"�&P���!"_J$"J"&,�&<&-�-/&�&,&+�<#,#�JP,!*;//#-�&P&-�!���I. U�+.������.�� '�*+,�+� �5�%5�� Y'� �';'�$�'%$� �"�#�'.$� 6$�;$�$�'�$, I, Konya: �!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>���|-345.

-Ebû’l-Ferec (Gregory-Bar Hebraeus), Ebû’l-Ferec Tarihi�����!]��<!, �Q&�G%,J"��-$&,&�����>?���

-�;"!,� �%JQ� ��-&/G"J �!"_J$"J �;$;</&,"&,�-�- �&P]#,"# �#$$!"!,# ]!Kayseri Selçuklu Darphanesi”, Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, Kayseri: Erc����!]'!,�!P#{!��~�&,#'#�-P*��&���>??>�`g?-224.

-Halil Edhem [Eldem], ���.'�$��'8�$, Haz: Kemal Göde, Ankara: Kültür ve �J,#Q<�&$&-"�%��&���>?�`�

Page 144: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

143

-Heyd, W., ��,��- "4+��$~��'%����$8$, Çev: Enver Ziya Karal, Ankara: TTK, 2000.

-Hinz, Walter, �.�7!�;�� -�*5� $.%'!�'�$� �!]� �[&, �!]#<� P*&-{J"� �� ��Fen-Edebiyat Fak. Yay., 1990.

-Holt, P. M., ��*��������4��&��G��5����;���������'���,��;"4+/, Çev: Özden �,�$&-�P*&-{J"��&,#'�&$\��J,*�&���>???�

- el-Hüseynî (Sadruddin Ebû’l-�&P&- �"# {- �&P�, {- �"#q� Ahbarü’d-Devleti’s-Selçukiyye, Çev: Necati Lügal, Ankara: TTK, 1999.

-Ioannes Kinnamos, Historia (1118–1176), �!]� �+�- �!<#,$!-*� �-$&,&�TTK, 2001.

-{- �}{} =!"-Hüseyin bin Muhammed bin Ali el-Ca’ferî er-Rugadî), el-Evamirü’l-Ala’iye fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçuknâme), I, Çev: Mürsel Öztürk, An$&,&������;"*;,�&$&-"�%��&���>??@�

-{-�!P},�el-Bidâye ve’n-�$87�'�&65�5,��.�7!����$8$/, XIII, Çev. Mehmet �!P$#-�P*&-{J"��&%,��&���>??|�

-{--i Battuta (Ebû Abdullah Muhammed bin Abdullah el-Levati el Tancî), Tuhfetû’n-Nûzâr fî Garâibi’l-Emsar ve’l-Acâibi’il-Esfar (Büyük Dünya Seyahatnamesi)��!]��J'&<<!/�!,#\�&+&�P*&-{J"��!-#�&\&$�&���¦`gg|§�

-{-;W"-Adîm, Bugyetü’t-Talep fî Tarihi Halep (Selçuklu Tarihi-Seçmeler), Çev: Ali Sevim, Ankara: TTK, 1982.

-{-;W"-Esîr, el-Kâmil Fi’t-Tarih, X, XII, Çev: �'<!* �%�,&$_&-Abdülkerim �Q&�/�-�P*&-{J"��ahar Yay., 1987.

-{-;W"-Ezrak Ahmed bin Yusuf bin Ali, Meyyâfârikîn ve Âmid Tarihi, &��%+,�+������.!�/, Çev: Ahmet Savran, Erzurum: Ata. Ü. Fen-Edebiyat Fak. Yay., 1992.

-�&\&"���JP*&\&���-&/G"JW-J-�!*'#]!�;,$"!+<!P#��Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 177-193.

-�&\!PG%"J�{,&'#<–�&$$��J,PJ-��"/�Q–�,/G%&-�!,_#"�Müslüman–Türk Devletleri Tarihi�P*&-{J"��� �&$\��&���>???�

-�&\!PG%"J� {,&'#<���,*&/G%JW/&�J,J"<J+�;,$�!]"!*"!,# =�G%J�-&/G"J]! Q<#, �;,$<!- �!�"#$"!,#q�� Türk Dü���.�� ��� �$%�w�� &�"4��?��-Tarih), I, Ankara: Türk Kültürünü A,&+*�,<&�-P*��>??`�`?>-297.

Page 145: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

144

©©©©©©©©� ��!"_J$"J"&, =�;�;$ �!"_J$"J <~&,&*G,"J%Jq�� Tür,� 5���.�� ����$%�w��&�"4��?��-Tarih)��-$&,&��;,$�;"*;,;-;&,&+*�,<&�-P*��>??`�`j�-283.

________, Selçuklu Tarihi�P*&-{J"�����>??`�

________, +�%��� �'�$, �8� 'Y�$�;'� 65�5,� '�*+,�+� �!}���%"��+4+, s*&-{J"�����/!{#�&*�&$��&���>?|��

________, Tük Millî Kültürü�P*&-{J"��G%&Q#_#�&���>??|�

-�&'�&��P#-���-&/G"J�!"_J$"J"&,���-!<#-/!�#"#<P!"�&"�+<&"&,/&-�&Q�Örnekler”, �G���+.������.��'�*+,�+��5�%5��Y'��';'�$�'%$��"�#�'.$�6$�;$�$�'�$, I, �G-�&��!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>�j`�-439.

-Karolidis, Pavlos, �"!��".� $"#'�$.� &�.%��w+���� �"����� �*����,'�/, Çev: Kriton Dinçmen,P*&-{J"�"!*#+#<�&���>??��

-�&�&G%"J� P<!*� ��-&/G"J �!"_J$"J"&,� �!],#-/! �#[&,} �&�&*�� A. Ü. ���8iyat Fak. Dergisi, XXIV, Ankara 1981, 359–373.

-�&Q�[���#�&��.�7!��5'..'.'�'�$����$8$�P*&-{J"��&��'&-�&���>??>�

-Kesik, Muharrem, “Türkiye S!"_J$"J"&,� #"! �&-#+<!-/"#"!, �,&P�-/&$#"#+$iler”, Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 537-546.

________, Türkiye Selçuklu Devleti Tarihi Sultan I. Mesud Dönemi (1116–1155), Ankara: TTK, 2003.

-�!P$#-� �JP*&\&� ��&Q# �;"!�<&-+&' ]! �;,$#�! �elçuklu Devleti’nin Kurulu+J��Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 529-536.

-��"�_� �&'<J/ �,G"� �{-;W"-�,&{}W-#- �� QQ!//#- �!�$&]JPW& �&Q/�%�Mek*J{J- �+�%�-/& ��-!<#- �#-} ]! �#�&P} �&,#'#-! �&$�+�� �G� ��+.������.��Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri, II, Konya: Selçuklu �,&+*�,<&"&,��!rkezi Yay., 2001, 11-28.

-��"�_��!*#-�Türkiye Selçuklu Tarihi I. Mesud Dönemi (1116–1155), Y. Y. ���GP��#"��-P*���&P�"<&<�+�;$P!$�#P&-P�!Q#��&-`ggj�

-��"�_� �&'#-� ��;$P!"<! �!],#� Selçuklu- �#Q&-P "#+$#"!,#�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 618-629.

-��,Q�G%"J� �&',!**#-� �+,���–Kür ve Çoruh� 6"������;�� ��}*�,���–��,���pçaklar (M. Ö. VIII.-� �G� G� ��G� ��G/� Y'� "�� ��}*�,���� &1118–1195) ile <�%";",.���}*�,��%�w',�'���5,ûmeti (1267–1578), Ankara: TTK, 1992.

Page 146: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

145

-�#*&~_�� �!$!,#�&� �ww�.X� �$��?'%$�;'� '�*+,�+� ��%+������ Y'� �5�,�Sultan����, Konya 1995.

-�G[&��&"#<���;,$#�!�!"_J$"J�J"*&-���QQ!//#-�!�$&]JPWJ-�&'P#�!*#]!Tarihî Rolü”, Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 580-589.

________, +�%����G����';;$���'�,�Y+.�&����–1220), Ankara: TTK,1997.

-�"�+��������J�'��+�����&$.%'!�%$,��+�����|$8�$.%$�/, Haz: Ömer Özsoy–"'&<#�;"!,��-$&,&��![,�&���`ggj�

-�G,*&-*&<!,��&<#,&���,&~�&�-&$"&,�-/&�!"_J$"J"&,�, ���$8���~'�'!'�'�$�Dergisi������Q<#,������/!{#�&*�&$��&���>??`�`�?-254.

-Kök, Bahaeddin, �+�';;$�� ��8!+;� w$�� >'�#$� Y'� �.�7!� �+�+!�����Tarihindeki Yeri�P*&-{J"�+&,!*�&���>??`�

-Köker, Ahmet Hulusi, “Gevher Nesibe Sultan”, Selçuklu Gevher Nesibe Sult��� ��}� |�,5�%'.$� &��}� Mektebi–1206), Kayseri: Erc� �� �!]'!, �!P#{! ��~Tarihi Enst. Yay., 1991, 5-7.

©©©©©©©©� ��!]'!, �!P#{! ��{{#�!P#-/! �&"�+&- �!$#< ]! �;/!,,#P"!,��Selçuklu Gevher Nesibe Su�%�����}�|�,5�%'.$�&��}�Mektebi–1206), Kayseri: Erc. ���!]'!,�!P#{!��~�&,#'#�-P*��&���>??>�j?-56.

©©©©©©©©� ��!"_J$"J �#\&'&-!"!,#�� Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, Kayseri: Erc����!]'!,�!P#{!��~�&,#'#�-P*#*;P;�&���>??>�>-12.

©©©©©©©©� ��!"_J$"J ]! �P<&-"� �!]#,"!,#-/! ��~ �%,!*#<# ]! �%#*#<��Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, Kayseri: Erc����!]'!, �!P#{!��~Tarihi Enstitüsü Yay., 23-47.

-Köprülü, Fuat, ��-&/G"J �!"_J$"J"&,� �&,#'#-#- �!,"# �&�-&$"&,��� Belleten, VII/27, Ankara: TTK, 379–495.

________,�<.!����� 'Y�'%$��$���+�+�+ +, Ankara: TTK, 1999.

-Köymen, Mehmet Altay, “Selçuklularda Devlet”, Belleten, LI/201, Ankara: TTK, 1988,1359–1373.

________, �+4�+��6'���-$&,&��;"*;,]!�J,#Q<�&$&-"�%��&���>?�@�

-Kundurac�, Osman, “Kubadabad–�"&-�& �,&P�-/&$# �elçuklu Kervan Yolu �Q!,#-! �!-# �,&+*�,<&"&, – I”, �G� ��+.������.�� '�*+,�+� �5�%5�� Y'� �';'�$�'%$�Kongresi Bildirileri�����G-�&��!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>�|�-59.

Page 147: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

146

-Kurat, Akdes Nimet, Çaka Bey��-$&,&��;,$�;"*;,;-;�,&+*�,<&�-P*#*;P;Yay., 1966.

-�;_;$P#~&'#G%"J� �#,P!"� ��&_"� �!]"!*"!,#�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 687-694.

-�;*;$G%"J��;{&'&*���P<&-"�$*#P&/}�&~�P�-��+�#[&,!*��<.!����� 'Y�'%$�ve Medeniyeti Tarihi���P*&-{J"�� �����>??j, 574.

-Lehmann, Bruno, “Theodar I. Laskaris 1204–>``` ]! �� ���&P!//#-Keyhüsrev” (Die Nachrichten des Niketas Choniates, Georgios Akropolites und Pachymeres über die Selcuqen in der Zeit von 1180 bis 1280 n. Crh–�,&!\!-'&#-#['!- >?�? &/"� $#*&~*&- &"�-*�q� '�*+,�+� ��� %��!������ '�#$.i (Ma���#$�%� >�?'�$� -�'�� ���.�–@CCG� ���/, III, Çev: Mihin Eren, Ankara: Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enst. Yay., 1971, 593-610.

-�!,_#"��,/G%&-���;,$#�!�!"_J$"J"&,���Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 503-528.

________, Müslüman-Türk Devletleri Tarihi� P*&-{J"� ��� �/!{#�&* �&$�Yay., 1985.

________, �5�,$�'�'�*+,�+������;���'.�',�'�, Ankara: TTK, 2000.

-�![#~G%"J� �!],&� ��;,$"!,#- ]! �#Q&-P"�"&,�- �,*&_&%W/& �-&/G"JW/&Birlik*!"#$"!,# =��� ]! ���� �;Q��""&,q�� Cogito (Selçuklular� -�'�� ���.�), XXIX, P*&-{J"��&~��,!/#�&���`gg>��j-91.

-Niketas Khoniates, Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), Çev: �#$,!*�+�"*&-��-$&,&�����>??|�

-Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi��!]��#$,!*�+�"*&-��-$&,&� TTK, 1986.

-Ögel, Bahaeddin, �5�,� �5�%5�5�5�� �'�$ !'� ��4����� P*&-{J"� �;,$DünyaP��,&+*�,<&"&,��&$\��&���>?���

-Öngül, Ali, “Mengücekler”, Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 452-460.

________, “Saltuklular”, Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 461-470.

-�Q&�/�-� �{/;"$!,#<� Sultan Muhammed Tapar Devri Selçuklu Tarihi (498–511/1105–1118), Ankara: TTK, 1990.

Page 148: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

147

-�Q$&,[���!'<!*���\+#-�P'&{-��!'\ #{&*�]!�!/,!P!P#���G���+.������.��Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri, II, Konya: Selçuklu �,&+*�r<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>�>|�-170.

-Özme, Adil, ����%��� �5�'.$�;',$� �.�7!� J�'!$� $,,'�'�$, Ankara: �&P�l<&<�+�;$P!$�#P&-P�!Q#������GP�&"�#"#<"!,�-P*�>??��

-Parlar, Gündegül, “Sanat Tarihi Yönleriyle Figürlü Anadolu Selçuklu Sikkeleri”, �G���+.������.��'�*+,�+��5�%5��Y'��';'�$�'%$��"�#�'.$�6$�;$�$�'�$, II, Kon�&��!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>�>�?-201.

-�&,<&$P�QG%"J� P<!*� �w�� 6�%+%�� '��8�%�7!'.$��;'�� '*!'�'�, Ankara: �;"*;,�&$&-"�%��&���>?81.

-Pirenne, Henri, <�%�*�4��'�%�'�$��J,'��'�$�Y'��$~��'%$��������!�.�, Çev: �&/&-�&,&/!-#Q�P*&-{J"�"!*#+#<�&���>??>�

-Rasonyi, Laszlo, Tarihte Türklük��-$&,&��;,$�;"*;,;-;�,&+*�,<&�-P*�Yay., 1993.

-er-Râvendî (Muhammed bin Ali bin Süleyman), Râhatü’s-Sudûr ve Âyetü’s-Sürûr����!]��'<!/�*!+��-$&,&�����>???�

- !/\G,/� �[G**� ��-&/G"J �!"_J$"J"&,� ]! �-*#$ �&%�� Cogito (Selçuklular-�'�����.�)�������!]��"#�]&�P*&-{J"��&~��,!/#�&���`gg>�j�-59.

________, “Selçuklu Anadolu’sunda Adalet ve Peyzaj”, �G� ��+.������.��Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri, II, Konya: Selçuklu �,&+*�,<&"a,��!,$!Q#�&���`gg>�`>�-224.

-Roux, Jean-�&J"��;,$"!,#-�&,#'#=�;�;$�$�&-JPW*&-�$/!-#QW!#$#�#-��"q��!]��&"#~�P*;-�P*&-bul: Milliyet Yay., 1997.

-Runciman, Steven, ��*���'?'��'�$����$8$, I-III��!]��#$,!* �+�"*an, Ankara: TTK, 1986–1987.

-�&&*_#� �JP*&\&� ��!"_J$"J $*#P&/�-�- �!<!""!,#�� Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet, Kayseri: Erc� �� �!]'!, �!P#{!��~ �&,#hi Enstitüsü Yay., 1991, 225-237.

-Sarre, Friedrich, �5*5,�.��� '��8�%$� &��@�� ����/� �!]� ��,� �G"&$G%"J�s*&-{J"��!,&�J,#Q<]!�#[&,!*�����&���>??��

-�&Q&$��&QJ<&-���;,$#�!W-#-�;\JP]!P$�-�&,#'#-/!�-&/G"J�!"_J$"J]!�P<&-"� �!]"!*#-/! �G,J-"J �;\JP �&,!$!*# ]! P$�- �G"#*#$&P���� �G� ��+.������.��

Page 149: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

148

Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri, II, Konya: Selçuklu �,&+*�r<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>�`j�-266.

-Sevim, Ali-�,/G%&-�!,_#"�Selçuklu Devletleri Tarihi, Ankara: TTK, 1995.

-Sevim� �"#� ���{* {-;W"-Cevzî’nin Mir’atü’z-Zaman fî Tarihi’l-���- �/"��P!,#-/!$# �!"_J$"J"&,"& "^#"# -Bilgiler, II, Sultan Alp Arslan Dönemi”, Belgeler, XIX/23, Ankara: TTK, 1999, 1–51.

________, Anadolu’nun Fethi (Selçuklular Dönemi), Ankara: TTK, 1993.

________, Genel Çizgileriyle Selçuklu–��!'�$� ��$ ,$�'�$, Ankara: TTK, 1983.

________, ���5�'�*+,�+��"!+%�������&�? $�\��%.��\���%+,�Y'��,.+�#+�/, Ankara: TTK, 1990.

-Solmaz, Gürsoy, <�%�*�4�;�� ���+�+!–Kars Kaleleri, Erzurum: A. Ü. Türkiyat A,&+*�,<&"&,� Enst. Yay., 2000.

-�G"<&Q� �!\!,� ��&-#+<!-/"#"!,�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 430-451.

-Sümer, Faruk, “Saltuklular”, '�*+,�+� ��� %��!������ '�#$.$� (Malazgirt Za?'�$�-�'�����.�–@CCG����/, III, Ankara: Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enst. Yay., 1971, 391-434.

________, <4+����� &�5�,!'��'r/Tarihleri–6"�� �' ,$��%�– '.%������/, stanbul: Ana Yay., 1980.

________, '�*+,�+���� 'Y�$�;'� "4+� ���;"�+�;�� �5�,� 6'��$,�'�$, Ankara: TTK, 1998.

________, ��w���+��������&'�*+,�+���� 'Y�$�;'��$��'%�'����.��65�5,�6$��Fuar)�P*&-{J"��;,$�;-�&P��,&+*�,<&"&,��&$\��&���>?�|�

-�!$!,� �!'<!*� ��-&/G"JW-J- �;,$ �&*&-� �&"#-! �!"<!P#�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 269-282.

________, |'%$8�'��'� ���;"�+��+�� �5�,�' !'.$� Y'� �.�7!�� !�.�, Ankara: �#�&-!*+"!,#�&+$&-"�%��&���>??>�

-�!<P!//#-�&<#� Kâmûs-���5�,X�P*&-{J"��&%,� Yay., 1992.

�!+!-� &<&Q&-��<�/&"-Dîn al-Kâtib al-P\&'�-}W-#-�P!,"!,#-/!$#�-&/G"J�&,#'#�"! "^#"#�&'#P"!,��'�*+,�+���� %��!������ '�#$.$� &�����#$�% Zaferi Özel

Page 150: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

149

���.�–@CCG����/, III, Ankara: Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enst. Yay., 1971, 249-369.

________, “Selçuklu–����{} "#+$#"!,#-/!- �&'P!/!- �&�-&$"&, ]!�&"�+<alar”, Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, IV, Konya: S. Ü. Sel_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���>??j�>>>-120.

________, Salâhaddin Devrinde Eyyûbîler Devleti (569–589/1174–1193),

P*&-{J"�����/!{#�&*�&$��&���>?���

-�#<+#,��!$!,#�&���G-�&W/&$#�!"_J$"J�#-#�!$G,&P�G-J-/&��\}]!�&W$�"}�&Q��� I. Uluslara��.�� '�*+,�+� �5�%5�� Y'� �';'�$�'%$� �"�#�'.$� 6$�;$�$�'�$, II, �G-�&��!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>��>>-331.

-�&-!,#� ��/�-� <.!����� �!}���%"��+4+��+�� �+�+�+ � J�'!$�;'� �'�$�-i ���!��,�&��@@-1453)�Q<#,��$&/!<#�#*&{evi Yay., 1997.

________, �5�,$�'� '�*+,�+����� �5�%5�� ����%�� &�'�7,$w5��-Arifin’in De4'��'�;$�ilmesi), Konya: Bilge Yay., 1977.

-Togan, A. Zeki Velidî, �!+!X��5�,����$8$�'��$�$ �P*&-{J"�����/!{#�&*Fak. Yay., 1981.

-�J\&-*GQ��{/J,,&'#<���!"_J$"J"&,�&<&-�-/&�&�P!,#W-#-Askerî ve Ticarî Önemi”, IV. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri, Kayseri: Erc. Ü. �&�P!,#]!��,!P#�&,#'�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg��|>>-520.

-Turan, Osman, "4+� ���;"�+� �5�,� 'Y�'%�'�$� ���$8$� P*&-{J"� �G%&Q#_#Yay., 1997.

________, Selçuklular Tarihi ve Türk-�.�7!��';'�$�'%$�P*&-{J"��G%&Q#_#Yay., 1993.

________, '�*+,�+����Y'��.�âmiyet�P*&-{J"��G%&Q#_#�&���>??��

________, '�*+,�+����>�!����;���5�,$�'�P*&-{J"��G%&Q#_#�&���>??��

________, ���$8X� �,� �� �*$�;'� $�� Y'� �edeniyet� P*&-{J"� �G%&Q#_# �&���1998.

________, Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi� ��� P*&-{J"� �G%&Q#_# �&���1995.

________, �5�,$�'� '�*+,�+����� ��,,��;�� �'.!X� �'.$,����� &�'%$�\�Ter~5!'�Y'���� %��!�����/, Ankara: TTK, 1988.

Page 151: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

150

-Turan, Refik, Türkiye S'�*+,�+�����;�� �5,�!'%� �',��$�!�.�� &�'�$�� Y'�Divan)�P*&-{J"�����>??|�

-�J,&-��!,&\!**#-�Türkiye–�%�������$ ,$�'�$�&'�*+,�+���;���6$���.��� Sona ��$ $�')����-$&,&������;"*;,�&$&-"�%��&���`ggg�

-x-&*��&#$ !+#*�Hicrî Tarihleri Milâdî Tarihe��'Y$�!'�����Y+�+, Ankara TTK, 1984.

-��?������%'". Vekayinâmesi (952–1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136–1162), Çev: Hrant D. Andreasyan, Ankara: TTK, 1987.

-xP*&� ��/�-� ��,*J$"J"&,�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 471-483.

-Uysal, Osman, “Konya–�%,#/#,�;Q!,^�'�-/&�&Q��!,]&-P&,&�"&,��III. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, Konya: S. Ü. Selçuklu Ara+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���>??���>-83.

-x�J<&Q��<#-!� ��-&/G"J�!"_J$"J�&%��,G-G"G�#P#�� Cogito (SelçuklularÖz'�����.�)������P*&-{J"��&~��,!/#�&���`gg>�>@?-182.

________, “Sultan I. Alâeddin Keykubat Devri ve Türkiye Selçuklu Tarihi (1220-1237)”, Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 590-597.

©©©©©©©©���;,$#�!�!"_J$"J�J"*&-"&,���!"#$"!,#]!Meliklerinin Evlilikleri”, �G� ��+.������.�� '�*+,�+� �5�%5�� Y'� �';'�$�'%$� �"�#�'.$� 6$�;$�$�'�$, II, Konya: �!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���`gg>��?�-421.

________, Sultan I. Alâeddin Keykubat Devri Türkiye Selçuklu Devleti Siyasî Tarihi (1220–1237), Ankara: TTK, 2003.

-xQJ-_&,+�"��P<&#"�&$$��<.!��������$8$, I, Ankara: TTK, 1994.

-�"$!,��![<#� ��&*� �-&/G"JW-J- �;,$"!+<!P#� Q<#, �,-!%#�� Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 288-293.

-�&*'� �!,'&,/� ��,*J$"J �!�"#%#W-#- ��-!*#<#�� Türk Kültürü, ��������jj�� �!]� �!'<!* �,P&-� �-$&,&� �;,$ �;"*;,;-; �,&+*�,<& �-P*#*;P;Yay., 2000, 167-187.

-�&+&� ![!~���'"&*+&'"&,��Türkler, VI, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, 484-490.

Page 152: T.C. · 2014-08-07 · T.C. T (1192–1220) ˘ ˘ ˘ˇˆ˙˝˛ˇ˚ˇ˜: Hamza KANCURA ˇ˜˙ !ˇ˜: Yrd.Doç.Dr. Abdurrahim TUFANTOZ VAN–2006

151

-�&]JQ� ��+#" �;$!"� ª�-&/G"J �!"_J$"J ��-!<# �!,]&-P&,&�"&,�-�-Tipolojisi", IV. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, Konya: �����!"_J$"J�,&+*�,<&"&,��!,$!Q#�&���>??j�>��-198.

-��"/�Q� �&$$� �J,PJ-� ��!"_J$"J"&, =�-&/G"J �!"_J$"J �!]"!*#q�� Türk Dün��.�� ��� �$%�w�� &�"4��?��-Tarih), I, Ankar&� �;,$ �;"*;,;-; &,&+*�,<& �-P*��1992, 284-290.

-Yinanç, Mükrimin Halil, Türkiye Tarihi (Selçuklu Devri–Anadolu’nun Fethi)�P*&-{J"�����/!{#�&*�&$��&���1934, 1944.

-�;[!"� �&+&,–Ali Sevim, Türkiye Tar$8$� &|'%$8%'�� <.!���������Kadar/1018–1300), I, Ankara: TTK, 1991.