T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI

1

T.C.ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI

ANTALYAANTALYA30 Ocak 201030 Ocak 2010

TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN

SINIFLANDIRILMASI EĞİTİMİ

Haydar HAZER

2

MADDELERİN SINIFLANDIRILMASI VE ETİKETLENMESİ

Madde Üreticileri veya İthalatçıları

Madde SAE yönetmeliği ek-2 de var mı ?

EVETHAYIR

Ek-2 Sınıflandırma Bilgilerini ( tehlike

sembolleri ve R-ibareleri ) kullan

Madde İle İlgili Bilgi

Topla-SNIF dosyaları-IUCLID dosyaları- Literatür bilgileri- Testler(Ek-3)

- Fiziko kimyasal özellikler: SAE Ek-1 Bölüm 2-Toksikolojik özellikler: SAE Ek-1 Bölüm 3, 4(CMR)-Ekotoksikolojik özellikler: SAE Ek-1 Bölüm 5 Kullanarak sınıflandırınız

3

SINIFLANDIRMA

Bilgiler nereden bulunacak?

• http://ecb.jrc.it/esis/• http://cfpub.epa.gov/ecotox• http://www.chem.unep.ch/irptc/sids/oecdsids/sidpub.html• http://toxnet.nlm.nig.gov/cgi-bin/sis/search• http://ptcl.chem.ox.ac.uk/MSDS/• http://msds.search.com• http://www.inchem.org/pages/ehc.html• http://chem.sis.nlm.nih.gov/chemidplus• Güvenlik bilgi formları,

4

MADDELERİN SINIFLANDIRILMASI VE ETİKETLENMESİ (DEVAM)

Madde SAE yönetmeliği ek-2 de

Sınıflandırılmış mı ?

EVET

HAYIR

Ek-2 Etiketleme Bilgilerini ( tehlike sembolleri , R-ibareleri ve S-ibareleri ) kullanarak Ek-1 Bölüm 7 ve Bölüm 8’e uygun

etiketle

Ek-1 Bölüm 6 dan uygun S-ibarelerini seç ve Ek-1 Bölüm 7, Bölüm 8’e uygun olarak geçici etiketle

Maddeyi Ek-1 Bölüm 2,3,4,5 uygun sınıflandırdın mı?

EVET

5

SINIFLANDIRMA

Madde 5’de belirtilen tehlike kategorileri:i:1. Patlayıcı 2. Oksitleyici3. Çok kolay alevlenir4. Kolay alevlenir5. Alevlenir6. Çok toksik7. Toksik 8. Zararlı9. Aşındırıcı10. Tahriş edici11. Hassaslaştırıcı12. Kanserojen13. Mutajen14. Üremeye toksik15. Çevre için tehlikeli

6

TEHLİKE SEMBOL VE İŞARETLERİ (EK-4)

E Patlayıcı T+ Çok Toksik C Aşındırıcı

O Oksitleyici T Toksik Xi Tahriş Edici

F+ Çok Kolay Alevlenir Xn Zararlı

F Kolay Alevlenir N Çevre İçin Tehlikeli

7

RİSK İBARELERİ (EK-5)

• R 1-Kuru halde patlayıcıdır.• R 2-Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları

ile temasında patlama riski.• R 3-Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları

ile temasında çok ciddi patlama riski.• R 4-Çok hassas patlayıcı metalik bileşikler oluşturur.• R 5-Isıtma patlamaya neden olabilir.• R 6-Hava ile temasta veya havasız ortamda patlayıcıdır.• R 7-Yangına neden olabilir. • R 8-Yanıcı maddelerle temasında yangına neden olabilir.

8


• R 9-Yanıcı maddelerle karıştırıldığında patlayıcıdır.• R 10-Alevlenir.• R 11-Kolay alevlenir.• R 12-Çok kolay alevlenir.• R 14-Su ile şiddetli reaksiyon verir.• R 15-Su ile temas halinde çok kolay alevlenir gazlar

çıkarır.• R 16-Oksitleyicilerle karıştığında patlayabilir.• R 17-Havada kendiliğinden alevlenir.• R 18-Kullanım sırasında alevlenen patlayan buhar- hava

karışımı oluşturabilir.• R 19-Patlayıcı peroksitler oluşabilir.

9


• R 20-Solunması halinde zararlıdır.• R 21-Cilt ile temasında zararlıdır.• R 22-Yutulması halinde zararlıdır.• R 23-Solunması halinde toksiktir.• R 24-Cilt ile temasında toksiktir.• R 25 -Yutulması halinde toksiktir.• R 26-Solunması halinde çok toksiktir.• R 27-Cilt ile temasında çok toksiktir.

10


• R 28-Yutulması halinde çok toksiktir.• R 29-Su ile temasında toksik gaz çıkarır.• R 30-Kullanımı sırasında kolay alevlenebilir hale

gelebilir.• R 31-Asitlerle temasında toksik gaz çıkarır.• R 32 -Asitlerle temasında çok toksik gaz çıkarır. • R 33- Biriktirici etki tehlikesi• R 34-Yanıklara neden olur.• R 35-Ciddi yanıklara neden olur.

11


• R 36-Gözleri tahriş eder.• R 37-Solunum sistemini tahriş eder.• R 38 - Cildi tahriş eder.• R 39- Tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etki

tehlikesi.• R 40-Kanserojenik etki için sınırlı delil.• R 41-Gözde ciddi hasar riski.• R 42-Solunması halinde hassasiyet oluşturabilir.• R 43-Cilt ile temasında hassasiyet oluşturabilir.• R 44-Kapalı ortamda ısıtıldığında patlama riski.

12


• R 45-Kansere neden olabilir.• R 46-Kalıtımsal genetik hasarlara neden olabilir.• R 48-Uzun süreli maruziyette sağlığa ciddi hasar

tehlikesi.• R 49-Solunması halinde kansere neden olabilir.• R 50-Sucul organizmalar için çok toksiktir.• R 51-Sucul organizmalar için toksiktir.• R 52-Sucul organizmalar için zararlıdır.• R 53-Sucul ortamda uzun süreli olumsuz etkilere

neden olabilir.

13


• R 54-Flora için toksiktir.• R 55-Fauna için toksiktir.• R 56-Toprak organizmaları için toksiktir.• R 57-Arılar için toksiktir.• R 58-Çevrede uzun süreli ters etkilere neden olabilir.• R 59-Ozon tabakası için tehlikelidir.• R 60-Doğurganlığı azaltabilir.• R 61-Doğmamış çocuğa zarar verebilir.

14


• R 62-Doğurganlığı azaltma olası riski.• R 63-Doğmamış çocuğa zarar verme olası riski• R 64- Emzirilen bebeklere zarar verebilir.• R 65-Zararlı: Yutulması halinde akciğerde hasara

neden olabilir.• R 66-Tekrarlanan maruziyette deride kuruluğa ve

çatlaklara neden olabilir.• R 67-Buharları uyuşukluğa ve baş dönmesine neden

olabilir.• R 68-Tedavisi mümkün olmayan etki olası riski

15

R-İBARELERİNİN KOMBİNASYONU (EK-5)

• R 15/29-Su ile temasında toksik ve kolay alevlenir gaz çıkarır.

• R 23/24/25-Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda toksiktir.

• R 26/27/28-Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda çok toksiktir.

• R 36/37/38-Gözleri, solunum sistemini ve cildi tahriş edicidir.

16

R-İBARELERİNİN KOMBİNASYONU (EK-5)

• R 39/23/24-Toksik: Solunduğunda ve cilt ile temasında tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin görülme tehlikesi.

• R39/23/24/25-Toksik: Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda tedavisi mümkün Olmayan çok ciddi etkilerin görülme tehlikesi.

• R 50/53-Sucul organizmalar için çok toksik, sucul ortamda uzun süreli ters etkilere neden olabilir.

17

GÜVENLİK İBARELERİ (EK-6)

• S 1-Kilit altında muhafaza edin.• S 2-Çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutun.• S 3-Serin yerde muhafaza edin.• S 4-Yerleşim alanlarından uzak tutun.• S 5-....... içinde muhafaza edin. (Uygun sıvı üretici

tarafından belirlenir)• S 6-....... içinde muhafaza edin. (İnert gaz üretici

tarafından belirlenir)• S 7-Kabı sıkıca kapatılmış halde muhafaza edin.

18


• S 15-Isıdan uzakta muhafaza edin.• S 16-Tutuşturucu kaynaklardan uzakta muhafaza

edin.– Sigara içmeyin.• S 17-Yanıcı maddelerden uzakta muhafaza edin.• S 18-Kap dikkatlice taşınmalı ve açılmalıdır.• S 20-Kullanım sırasında yemeyin veya içmeyin.• S 21-Kullanım sırasında sigara içmeyin.• S 22-Tozlarını solumayın.

19


• S 25-Göz ile temasından sakının.• S 26-Göz ile temasında derhal bol su ile yıkayın ve

doktora başvurun.• S 27-Bu maddenin bulaşmış olduğu tüm giysiler

derhal çıkarılmalıdır.• S 28-Cilt ile temasında derhal bol ...... (üretici

tarafından belirlenir) ile iyice yıkayın. • S 29-Kanalizasyona boşaltmayın.• S 30-Bu ürüne kesinlikle su eklemeyin.• S 33-Statik elektrik boşalımlarına karşı önlem alın.

20


• S 35-Bu madde ve kabı güvenli bir biçimde bertaraf edilmelidir.

• S 36-Uygun koruyucu giysi giyin.• S 43-Alevlenmesi durumunda .......... (boşluğa yangın

söndürme ekipmanının tam tipini belirtin) kullanın. Eğer su, riski artırıyorsa ‘Kesinlikle su kullanmayın’ ifadesini ekleyin.

• S 46-Yutulması halinde hemen bir doktora başvurun, kabı veya etiketi gösterin.

21

Fiziko-Kimyasal Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1,Bölüm 2)

Fiziko- Kimyasal Özellikler

SEMBOL- İŞARET-RİSK İBARESİ

F+ F Yok O E

Parlama noktası < 0 oC ve kaynama noktası ≤ 35 oC

R12

Parlama noktası < 21 oC R 11

Parlama noktası ≤ 55 oC R 10Su ile temasında çok kolay alevlenir gazlar çıkarır; hız > 1 l/kg/saat

R 15

Havada kendiliğinden alevlenir R 17

Kolay Alevlenir Katılar R 11

Çok kolay alevlenir gaz R 12

22

Fiziko-Kimyasal Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1,Bölüm 2)

Fiziko- Kimyasal Özellikler

SEMBOL- İŞARET-RİSK İBARESİ

F+ F Yok O E

- > 5% organik peroksit veya,

-Organik peroksitlerden elde edilebilir > 0,5% O2 ve > 5% H2O2

-Diğer Oksitleyici maddeler

R 7

R 7

R 8-9

Patlayıcı özellikler R1

R4

R5

R6

R9 R2

R3

23

Toksikolojik Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 3)

SEMBOL- İŞARET

Toksikolojik Özellikler – Risk ibareleri

Soluma

LC50

-Gaz-buhar

-aerosol

Cilt Teması LD50

Yutma

LD50

Tek Maruz Kalma Tedavisi Mümkün Olmayan Etki

Uzun Süreli Maruz K Ciddi Hasar

T+

0,5 mg/l/4h 0,25 mg/l/4h

R26

50 mg/kg

R27

25 mg/kg

R28

R39/26/27/28 -

T 2 mg/l/4hr1 mg/l/4hr

R23

400 mg/kg

R24

200 mg/kg

R25

R39/23/24/25 R48/23/24/25

Xn 20 mg/l/4hr

5 mg/l/4hr

R20

2000 mg/kg

R21

2000 mg/kg

R22

R68/20/21/22 R48/20/21/22

Yok R67 R66

24

Toksikolojik Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 3)

SEMBOL- İŞARET

Toksikolojik Özellikler –Risk ibareleri

Göz Soluma Deri

C

Ph≤ 2 veya Ph≥11,5

MK < 3 dak. DT R35

MK< 4 sa. DT R34 Xn

R42

Xi R36

R41

R37 MK< 4 sa.-24 sa.kalan deri

İltihaplanması -R38

R43

MK:Maruz KalmaDT: Deri Tahribatı

25

İnsan Sağlığına Olan Özel Etkilere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 4)

SEMBOL- İŞARET

CMR – Risk ibareleri

Kanserojen Mutajen

Üreme Sistemine Toksik

(Doğurganlık )

Üreme Sistemine Toksik

(Gelişimsel Toksisite )

T Kat 1,2

R45,R49

Kat 1,2

R46

Kat 1,2

R60

Kat 1,2

R61

Xn Kat 3

R40

Kat 3

R68

Kat 3

R62

Kat 3

R63

CMR: Kanserojen,Mutajen, Üreme Sistemine Toksik

26

Xn R65 S62

• Zararlı: Yutulması halinde akciğerde hasara neden olabilir.

- > % 10 hidrokarbon

- Düşük viskozite

1-3mm ISO kabında <30 sn akış zamanı

2- 40 oC de < 7x10-6 m2/sn kinematik viskozite

- Yüzey gerilimi 25 oC < 33 mN/m

27

R66 ve R67 (Ek-1 bölüm 3)

• R 66-Tekrarlanan maruziyette deride kuruluğa ve çatlaklara neden olabilir.

- Normal elleçleme ve kullanım sonrası pratik deneyimler- R35-34-38 > R66

• R 67-Buharları uyuşukluğa ve baş dönmesine neden olabilir.

-Narkotik etkiler,letarji,refleks kaybı,kas koordinasyonsuzluğu gibi merkezi sinir sistemi deprosyonu belirtileri gösteren hayvan çalışmaları

* Konsantrasyon≤ 20 mg/L/4 saat veya, ≤ 4 saat MK etki kosantrasyunu doymuş buhar konsantrasyonu oranı 20 oC ≤ 1/10

veya insan üzerindeki pratik deneyimler

-R20-23-26, R68/20, R39/23, R39/26 > R67

28

Eko-toksikolojik Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 5)

SEMBOL- İŞARET

Eko-toksikolojik Özellikler – Risk ibareleri

Sucul Ortam

Bitkiler Hayvanlar

Toprak Organiz.

Arılar Ozon

N R50

Çok Toksik

N R51

Toksik

N R59

Tehlikeli

Yok R52 Zararlı

R53 Uzun süreli etki

R54

Toksik

R55

Toksik

R56

Toksik

R57

Toksik

29

ÇEVRE İÇİN TEHLİKELİ

• Toksisite mg/L

Balık 96sa.LC50

Su piresi (Dafniya) 48sa.EC50

Algler 72sa.IC50

• Biyolojik Bozunma

Çözünmüş organik karbon testi 28 gün %70

O2 tüketilmesi/CO2 üretilmesi 28 gün %60

BOD5/COD (g/g) ≥ 0.5• Biyolojik Birikim

BCF > 100

log P ow ≥ 3

30

Çevreye Olan etkilere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 5)

LC50/EC50/IC50 C ≤1mg/L 1<C ≤10 mg/l 10<C ≤100 mg/l

Biyolojik bozunma?

evet hayır evet hayır evet hayır

Biyolojik birikim:

BCF > 100 veya

Log P ow ≥ 3

hayır evet evet/

hayır

hayır evet evet/

hayır

evet/

hayır

evet/

hayır

Sınıflandırma N

R 50

N

R 50/53

SY N

R51/53

SY R52/

53

Not: suda çözünürlüğü < 1mg/l olan maddeler eğer:kolay bozunamıyorsa ve log P ow ≥ 3 ise(BCF>100) R 53 olarak sınıflandırılır.

SY: Sınıflandırılamaz

31

Tehlike Sembolleri Önceliği

Fiziko-kimyasal İnsan Sağlığı Çevre

E T+ N

O T

F+ C

F XnXi

Öncelik A

zalır

32

TEŞEKKÜRLER

Haydar HAZERİletişim :

E-Posta: [email protected]: 0312 2076574

mailto:[email protected]

Documents

T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI