T.C. - cu.edu.tr · Tez çalımamın gerçeklemesinde katkıları olan ve tezimim her aamasında yoğun çalıma temposu içerisinde zaman ayırarak, bilgi ve tecrübeleriyle yüksek

T.C.

ÇUKUROVA ÜNĠVERSĠTESĠ

SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ

ĠÇ MĠMARLIK ANASANAT DALI

OFĠS MOBĠLYALARI VE OFĠS MOBĠLYALARININ TASARIMINI

ETKĠLEYEN ERGONOMĠ FAKTÖRÜNÜN ĠNCELENMESĠ,

ADANA’DA BĠR BANKA ÖRNEĞĠ

Ansu YETĠZ

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

ADANA, 2009

T.C.

ÇUKUROVA ÜNĠVERSĠTESĠ

SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ

ĠÇ MĠMARLIK ANASANAT DALI


ETKĠLEYEN ERGONOMĠ FAKTÖRÜNÜN ĠNCELENMESĠ,

ADANA’DA BĠR BANKA ÖRNEĞĠ

Ansu YETĠZ

DanıĢman: Prof. Dr. Yusuf GÜRÇINAR

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

ADANA, 2009

Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü‟ne

Bu çalışma, jürimiz tarafından İç Mimarlık Anasanat Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ

olarak kabul edilmiştir.

Başkan: Prof. Dr. Yusuf GÜRÇINAR

(Danışman)

Üye: Yrd Doç. Dr. F. Yeşim GÜRANİ

Üye : Yrd Doç. Dr. Necdet SAKARYA

ONAY

Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım.

......./......./2009

Doç. Dr. Azmi YALÇIN

Enstitü Müdürü V.

Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil

ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri

Kanunu‟ndaki hükümlere tabidir.

I

ÖZET


ETKĠLEYEN ERGONOMĠ FAKTÖRÜNÜN ĠNCELENMESĠ, ADANA’DA BĠR

BANKA ÖRNEĞĠ

Ansu YETĠZ

Yüksek Lisans, Ġç Mimarlık Anasanat Dalı

DanıĢman: Prof. Dr. Yusuf GÜRÇINAR

Nisan 2009, 210 sayfa

Bu çalışmada, bankaların tanımı, tarihsel gelişimi, banka mobilyalarının tanımı,

tarihsel gelişimi ile ergonominin tanımı, tarihi, insan-araç ve insan-mobilya sistemi

içerisindeki ergonomi faktörü ele alınmıştır. Bankalarda çalışanların verimliliğini

etkileyen mobilyaların ve araçların ergonomik olarak nasıl olması gerektiği üzerinde

durulmuştur. Çalışmanın uygulamasına örnek olarak Adana‟da yer alan Halkbank

Adana Ticari Şube binası seçilmiştir. Bankanın iç mekân bölümleri ve bankada

kullanılan mobilyalarının ergonomik olup olmadığı incelenmiştir. Bankada çalışanlar ve

mobilyaların kullanımı hakkında anket çalışması yapılmıştır. Bu anket sonuçları

değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonucunda, banka mobilyalarının tasarımını etkileyen

ergonomi faktörü kriterleri doğrultusunda ergonomik mobilya tasarımına veri olacak

öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Banka Binaları, Banka Mobilyaları, Ofis, Ofis Mobilyaları,

Ergonomik Mobilyalar,

II

ABSTRACT

OFFICE FURNITURE AND THE ANALYSIS OF THE ERGONOMIC DESIGN

OF THE OFFICE FURNITURE, A CASE STUDY OF A BANK IN ADANA

Ansu YETĠZ

Masters Thesis, Department of Interior Architecture

Supervisor: Prof. Dr. Yusuf GÜRÇINAR

April 2009, 210 pages

In the study, definition and historical developments of banks and office furniture

for banks, in addition, definition and history of the ergonomics and ergonomic factor in

human-appliance and human-furniture systems are investigated. How the furniture and

appliances that affect the productivity of the employees should be is given special

emphasis. Halkbank commercial subdivision in Adana is chosen as a sample application

of the study. Interior rooms of the bank and the ergonomic conditions of the office

furniture in the bank are examined. A survey study on the employees of the bank and

the use of the furniture is carried out. Survey results are evaluated. In the conclusion of

the study, suggestions that would be important parameters in ergonomic furniture

design are presented in accordance with the ergonomic factor criteria effective in the

design of the banking furniture.

Key Words: Bank Buildings, Banking Furniture, Office, Office Furniture, Ergonomics

Furniture.

III

ÖNSÖZ

Tez çalışmamın gerçekleşmesinde katkıları olan ve tezimim her aşamasında

yoğun çalışma temposu içerisinde zaman ayırarak, bilgi ve tecrübeleriyle yüksek lisans

tezimi yönlendiren, danışmanım ve değerli hocam Prof. Dr. Yusuf GÜRÇINAR‟a

teşekkürlerimi ve saygılarımı sunarım.

Çalışmamın uygulama süresinde banka ile ilgili gerekli bilgileri toplama

yardımcı olan Halk Bank Adana Ticari Şube Müdürü Meltem Şendal‟a, Şube Müdürü

Mustafa Atlıy‟a Uzman Yardımcısı Filiz Yetiz‟e teşekkür ederim.

Ayrıca tez çalışmam aşamasında desteklerini esirgemeyen ve bana her zaman

destek olan annem Senem YETİZ‟e, sabır ve anlayışından dolayı eşim Cevher Özden‟e

ve değerli arkadaşlarıma teşekkürlerimi sunarım. Çalışmamın bu konuyla ilgilenen

herkese yararlı olmasını temenni ederim.

Ansu YETİZ

ADANA, 2009

IV

ĠÇĠNDEKĠLER

ÖZET ................................................................................................................................ I

ABSTRACT .................................................................................................................... II

ÖNSÖZ .......................................................................................................................... III

TABLOLAR LĠSTESĠ ................................................................................................. IX

ġEKĠLLER LĠSTESĠ ................................................................................................... XI

RESĠMLER LĠSTESĠ ................................................................................................ XII

BĠRĠNCĠ BÖLÜM .................................................... 1

GĠRĠġ ............................................................... 1

1.1. Çalışmanın Konusu .................................................................................................... 1

1.2. Konu İle İlgili Önceki Çalışmalar .............................................................................. 2

1.3. Çalışmanın Amacı ..................................................................................................... 5

1.4. Çalışma Planı ............................................................................................................. 6

1.5. Çalışma Yöntemi ....................................................................................................... 6

ĠKĠNCĠ BÖLÜM .......................................................... 7

BANKA KAVRAMI VE BANKA MEKÂNLARININ TARĠHSEL GELĠġĠMĠ ...... 7

2.1. Bankanın Tanımı ....................................................................................................... 7

2.1.1. Banka Yapılarının Tanımı ............................................................................... 8

2.2. Bankanın Ortaya Çıkış Nedenleri .............................................................................. 9

2.2.1. Bankacılığın Tarihsel Gelişimi...................................................................... 10

2.2.1.1. Bankacılığın Dünya‟daki Tarihsel Gelişimi .................................... 10

2.2.1.2. Bankacılığın Türkiye‟deki Tarihsel Gelişimi .................................. 13

2.2.1.2.1. Cumhuriyet Öncesi Dönemde (Osmanlı

İmparatorluğunda) Bankacılığın Gelişimi ...................... 13

2.2.1.2.2. Cumhuriyet Döneminde Bankacılığın Gelişimi ............. 15

2.3. Bankaların Geçmişten Günümüze Mekânsal Değişimi ........................................... 19

2.3.1. Maket ............................................................................................................. 20

2.3.2.Tapınaklar ....................................................................................................... 20

V

2.3.3. Saraylar .......................................................................................................... 20

2.3.4. Palazzo .......................................................................................................... 21

2.3.5. Çadır ve Trapeze ........................................................................................... 21

2.3.6. Şehir Evleri .................................................................................................... 21

2.3.7. Günümüz Banka Türleri ................................................................................ 21

2.4. Dünya‟daki Banka Binalarının Mimari Açıdan Tarihsel Gelişimi .......................... 24

2.5. Türkiye‟deki Banka Binalarının Mimari Açıdan Tarihsel Gelişimi ........................ 38

2.6. Banka Binalarının Mekân Gereksinimleri ............................................................... 53

2.6.1. Dolaşım Alanları ........................................................................................... 53

2.6.1.1. Yatay Dolaşım Elemanları ............................................................... 54

2.6.1.2. Dikey Dolaşım Elemanları ............................................................... 57

2.6.2. Çalışma Alanları ............................................................................................ 58

2.6.2.1. Banka Muamele Holü ...................................................................... 58

2.6.2.2. Çeşitli Çalışma Salonları ve Bürolar ............................................... 61

2.6.2.3. Müdür Odası - Toplantı Salonu ....................................................... 62

2.6.2.4. Banka Kasa Dairesi .......................................................................... 62

2.6.2.5. Arşiv - Depo ..................................................................................... 64

2.6.3. Sosyal İhtiyaç Alanları .................................................................................. 64

2.6.3.1. Lokanta ve İstirahat Salonları .......................................................... 64

2.6.3.2. Lojmanlar ......................................................................................... 65

2.6.4. Servis Alanları ............................................................................................... 65

2.7. Bölümün Sonucu ..................................................................................................... 65

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ................................................... 68

BANKA MOBĠLYALARI TANIMI VE TARĠHSEL GELĠġĠMĠ ............... 68

3.1. Banka Mobilyalarının Tanımı .................................................................................. 68

3.2. Banka Mobilyalarının Ortaya Çıkış Nedenleri ........................................................ 69

3.3. Banka Mobilyalarının Geçmişten Günümüze Değişimi .......................................... 69

3.3.1. 1800 ve 1940‟li Yıllarda Banka Mobilyaları ................................................ 70

3.3.1.1. Mobilya Örnekleri ............................................................................ 71

3.3.1.2. Teknolojik Gelişmeler ..................................................................... 75

3.3.2. 1950, 1960 ve 1970‟li Yıllarında Banka Mobilyaları ................................... 77


VI


3.3.3. 1980‟li ve 1990‟lı Yıllarında Banka Mobilyaları .......................................... 83



3.3.4. 2000‟den Günümüze Banka Mobilyaları ...................................................... 88


3.4. Günümüz Banka Binalarındaki Mobilyalar ............................................................. 92

3.4.1. Oturma Yüzeyleri .......................................................................................... 92

3.4.2. Çalışma Yüzeyleri ......................................................................................... 93

3.4.3. Depolama-Arşiv Üniteleri ............................................................................. 95

3.4.4. Ayırıcı Bölmeler ve Paneller ......................................................................... 97

3.5. Bölümün Sonucu ..................................................................................................... 97

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ............................................. 99

ERGONOMĠNĠN TANIMI VE TARĠHÇESĠ ......................... 99

4.1. Ergonominin Tanımı ................................................................................................ 99

4.2. Ergonominin Önemi ve Amacı ................................................................................ 99

4.3. Ergonominin Tarihsel Gelişimi ............................................................................. 100

4.3.1. Dünya‟daki Gelişimi ................................................................................... 100

4.3.2. Türkiye'deki Gelişimi .................................................................................. 101

4.4. Mobilya-Araç Sistemi İçerisinde Ergonomi Faktörü ............................................ 102

4.4.1. Bilgisayarla Çalışma Şartları ....................................................................... 105

4.4.1.1. Klavye ve Mouse İçin .................................................................... 105

4.4.1.2. Monitör İçin ................................................................................... 107

4.4.2. Diğer Aksesuarlar İçin Ortamın Ergonomiklik Değerini Arttırmak İçin .... 108

4.4.3. Oturma Yüzeyleri ........................................................................................ 108

4.4.4. Depolama-Arşiv Üniteleri ........................................................................... 111

4.4.5. Çalışma Masası ........................................................................................... 112

4.5. Çalışma Alanında Gerekli Olan Mobilyaların Ölçüleri ......................................... 114

4.5.1. Çalışma Alanı İçin Gerekli Olan Ölçüleri ................................................... 114

4.5.2. Oturma Elemanları İçin Gerekli Olan Ölçüler ............................................ 122

4.5.3. Depolama Üniteleri İçin Gerekli Olan Ölçüler ........................................... 125

4.6. Bölümün Sonucu ................................................................................................... 126

VII

BEġĠNCĠ BÖLÜM .................................................... 128

HALK BANKASI ADANA ġUBESĠNĠN ERGONOMĠK AÇIDAN

ĠNCELENMESĠ ...................................................... 128

5.1. Halk Bankasının Tarihi .......................................................................................... 128

5.2. Halk Bankası Ticari Şube Binasının Konumu ....................................................... 131

5.2.1. Yerleşim Düzeni Analizi ............................................................................. 131

5.2.2. Cephede Temel Tasarım İlkelerinin Kullanımı ........................................... 132

5.2.3. Görsel Kimliği Tamamlayıcı Elemanların Cephede Kullanımı .................. 133

5.2.4. Bankanın Şube Bölümü (Zemin Kat) .......................................................... 134

5.2.5. Bankanın Şube Bölümü (Asma Kat) ........................................................... 138

5.2.6. Bankanın Halk Yatırım Bölümü (Birinci Kat) ............................................ 141

5.2.7. Bankanın Ticari Şube Bölümü (İkinci Kat) ................................................ 144

5.3. Banka Çalışanları Hakkında Genel Bilgiler .......................................................... 149

5.4. Bankada Çalışanların Büro Mobilyalarının Değerlendirmesi ............................... 150

5.4.1. Sandalyeler .................................................................................................. 151

5.4.2. Koltuk .......................................................................................................... 154

5.4.3. Masalar ........................................................................................................ 155

5.4.4. Sehpa ........................................................................................................... 159

5.4.5. Banko .......................................................................................................... 160

5.4.6. Arşiv ve Depolama Elemanları ................................................................... 160

5.4.7. Kasa ............................................................................................................. 162

5.4.8. Bilgisayar, Mouse ve Diğer Ekipmanlar ..................................................... 162

5.4.9. Yenilenen Gazipaşa Şubesine Ait Mobilyalar ............................................ 164

5.4.9.1. Sandalyeler ..................................................................................... 164

5.4.9.2. Koltuklar ........................................................................................ 165

5.4.9.3. Masalar ........................................................................................... 166

5.4.9.4. Sehpa .............................................................................................. 167

5.4.9.5. Banko ............................................................................................. 167

5.4.9.6. Depolama Üniteleri ........................................................................ 168

5.5. Çalışma Elemanlarının Detayları ........................................................................... 170

5.6. Bankada Kullanılan Mobilyaların Ergonomik Kriterlere Göre Değerlendirilmesi

İçin Çalışanlarla Yapılan Anket Sonuçları ........................................................... 188

5.7. Bölümün Sonucu ................................................................................................... 192

VIII

ALTINCI BÖLÜM ..................................................... 194

DEĞERLENDĠRME ................................................... 194

YEDĠNCĠ BÖLÜM ....................................................... 197

SONUÇ VE ÖNERĠLER.................................................. 197

KAYNAKLAR ............................................................................................................ 204

EKLER ........................................................................................................................ 208

ÖZGEÇMĠġ ................................................................................................................ 210

IX

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 2.1: Bankacılığın Gelişimi ................................................................................ 11

Tablo 2.2: Cumhuriyet Öncesi Dönemde Bankacılığın Gelişimi ................................ 14

Tablo 2.3: Cumhuriyet Döneminde Ulusal Bankalar Dönemi Gelişimi ..................... 15

Tablo 2.4: Cumhuriyet Döneminde Özel Amaçlı Bankaların Kurulması Dönemi

Gelişimi ...................................................................................................... 16

Tablo 2.5: Cumhuriyet Döneminde Özel Bankaların Geliştiği Dönem ...................... 17

Tablo 2.6: Cumhuriyet Döneminde Bankaların Planlı Döneminin Gelişimi .............. 17

Tablo 2.7: Cumhuriyet Döneminde Serbestleşme ve Dışa Açılma Döneminin

Gelişimi ...................................................................................................... 18

Tablo 2.8: Cumhuriyet Döneminde 1994 Krizi ve Bankacılık Sektörüne Etkileri ..... 18

Tablo 2.9: Cumhuriyet Döneminde 2000 Yılı Sonrası Bankacılık Sektörü Gelişimi . 19

Tablo 3.1: Geleneksel Büro ile Yeni Büroların Karşılaştırılması ............................... 92

Tablo 4.1: Çalışma Ünitesi Ekipmanları ................................................................... 104

Tablo 4.2: Çalışma Alanı İçin Gerekli Ölçüler ......................................................... 114

Tablo 4.3: Çalışma Masası İçin Gerekli Ölçüler ....................................................... 114

Tablo 4.4: Çalışma Alanı ve Masası İçin Gerekli Ölçüler ........................................ 115

Tablo 4.5: Bilgisayarla Çalışma Alanı İçin Gerekli Ölçüler ..................................... 115

Tablo 4.6: Kare Toplantı Masası İçin Gerekli Ölçüler .............................................. 116

Tablo 4.7: Yuvarlak Toplantı Masası İçin Gerekli Ölçüler ....................................... 116

Tablo 4.8: Çalışma Masası ve Depolama Üniteleri İçin Gerekli Alan Ölçüleri ........ 117

Tablo 4.9: Toplantı Masası İçin Gerekli Alan Ölçüleri ............................................. 119

Tablo 4.10: Toplantı Masası İçin Gerekli Boyutlar .................................................... 121

Tablo 4.11: Toplantı Masalarında Kişi Sayısına Göre Gerekli Ölçüler ...................... 122

Tablo 4.12: Oturma Elemanları İçin Gerekli Ölçüler ................................................. 122

Tablo 4.13: Çalışma Sandalyeleri Çeşitleri ve Gerekli Ölçüler .................................. 123

Tablo 4.14: Oturma Elemanı Olan Puflar İçin Gerekli Ölçüler .................................. 125

Tablo 4.15: Depolama Dolapları ................................................................................. 125

Tablo 5.1: Bankanın Katlara Göre Bölümleri ........................................................... 133

Tablo 5.2: Bankanın Kat Planları .............................................................................. 134

Tablo 5.3: Banka Çalışanları Hakkında Genel Bilgiler ............................................. 149

Tablo 5.4: Açık Planlı Ofis Çalışma Masasının Planı ve Kesiti ............................... 170

X

Tablo 5.5: Banka Şubesinde Girişimci- Bireysel Bölümünün Çalışma Masasının

Planı ve Kesiti .......................................................................................... 171

Tablo 5.6: Banka Şubesinde Güvenlik Çalışma Masasının Planı ve Kesiti .............. 172

Tablo 5.7: Ticari Şubedeki Sekreter Masasının Planı ve Kesiti ................................ 173

Tablo 5.8: Bankanın Şube Katındaki Müdür Masasının Planı ve Kesiti ................... 174

Tablo 5.9: Bankanın Şube Katındaki Müdür Yan Masasının Planı ve Kesiti ........... 175

Tablo 5.10: Bankanın Toplantı Masasının Planı ve Kesiti ........................................ 176

Tablo 5.11: Müdür Odası ve Bekleme Bölümünde Yer Alan Sehpanın Planı ve

Kesiti ...................................................................................................... 177

Tablo 5.12: Bankanın Ticari Şube Katında Müdür Odasında Yer Alan Dolabın

Planı ve Kesiti ........................................................................................ 178

Tablo 5.13: Bankada Yer Alan Dolabın Planı ve Kesiti ........................................... 179

Tablo 5.14: Bankada Yer Alan Dolabın Planı ve Kesiti ........................................... 180

Tablo 5.15: Bankada Çalışma Masasında Yer Alan Keson Planı ve Kesiti .............. 181

Tablo 5.16: Bankanın Şube Katında Yer Alan Müdür Odasındaki Dolabın Planı ve

Kesiti ...................................................................................................... 182

Tablo 5.17: Yenilenen Gazipaşa Banka Şubesinde Girişimci- Bireysel Bölümünün

Çalışma Masasının Planı ve Kesiti ........................................................ 183

Tablo 5.18: Yenilenen Gazipaşa Banka Şubesinde Müdür Odasında Yer Alan

Sehpanın Planı ve Kesiti ........................................................................ 184

Tablo 5.19: Yenilenen Gazipaşa Banka Şubesinin Müdür Odasında Yer Alan

Vestiyer Dolabının Planı ve Kesiti ........................................................ 185

Tablo 5.20: Yenilenen Gazipaşa Banka Şubesindeki Dolapların Planı ve Kesiti ..... 186

Tablo 5.21: Yenilenen Gazipaşa Banka Şubesindeki Dolapların Planı ve Kesiti ..... 187

Tablo 5.22: Bankada Kullanılan Mobilyaların Ergonomik Kriterlere Göre

Değerlendirilmesi İçin Çalışanlarla Yapılan Anket Sonuçları .............. 188

XI

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

ġekil 3.1: Dikey Paneller ................................................................................................ 79

ġekil 3.2: 1955-1975 Arası Ofis Mobilyaları ve Bölücü Elemanlardan Bazı Örnekler . 80

ġekil 3.3: 1955-1970 Arası Ofis Mobilyalarından Bazı Örnekler ................................. 81

ġekil 5.1: Halk Bankası Şube Binası Zemin Kat Planı ................................................ 137

ġekil 5.2: Halk Bankası Ticari Şube Binası Asma Kat Planı ....................................... 140

ġekil 5.3: Halk Bankası Ticari Şube Binası Birinci Kat Planı ..................................... 143

ġekil 5.4: HalkBankası Ticari Şube Binası İkinci Kat Planı ........................................ 148

XII

RESĠMLER LĠSTESĠ

Resim 2.1: Sümerlerin Yerleşimi .............................................................................. 20

Resim 2.2: Yunan Tapınağı Örneği Ele Alınarak Yapılan Bir Banka Binası ........... 20

Resim 2.3: Palazzo Örneği ........................................................................................ 21

Resim 2.4: Amsterdam Bankası ................................................................................ 24

Resim 2.5: Venedik Bankası ..................................................................................... 25

Resim 2.6: Pennsylvania Bankası .............................................................................. 25

Resim 2.7: Pennsylvania Bankasının, Zemin Kat Planı- İç Mekan Görünüşü .......... 26

Resim 2.8: Madras Bankası ....................................................................................... 26

Resim 2.9: Madras Bankası İç Mekân Görünüşü- Gişe Bölümü .............................. 26

Resim 2.10: Ness Bankası Binası ................................................................................ 27

Resim 2.11: Ness Bankasının -İç Mekân Görünüşü .................................................... 27

Resim 2.12: First National Bank ................................................................................. 27

Resim 2.13: First National Bank, Banko Bölümü Görünüşü ...................................... 28

Resim 2.14: First National Bank, Banko Arkası Çalışma Bölümü ............................. 28

Resim 2.15: First National Bank, Çalışanların Yemek Salonu ................................... 28

Resim 2.16: First National Bank, Zemin Kat Koridoru .............................................. 29

Resim 2.17: First National Bank, Yönetici Odası ....................................................... 29

Resim 2.18: First National Bank, Yönetici Yemek Odası ........................................... 30

Resim 2.19: Bank of England ...................................................................................... 30

Resim 2.20: Bank of England, İç Mekân Görünüşü .................................................... 30

Resim 2.21: Bank of England, Zemin Kat Planı ......................................................... 31

Resim 2.22: Bank of London and South America ....................................................... 32

Resim 2.23: Alpha Bank .............................................................................................. 32

Resim 2.24: Hong Kong & Shanghai Bank Kuleleri .................................................. 33

Resim 2.25: Hong Kong&Shanghai Bank Kuleleri, Zemin Kat Planı ....................... 34

Resim 2.26: Bank of China ......................................................................................... 34

Resim 2.27: Bank of America Corporate Center ......................................................... 35

Resim 2.28: Bank of America Corporate Center,-Bankolar ve Bekleme Alanı ......... 35

Resim 2.29: City Bank, Hongkong .............................................................................. 35

Resim 2.30: City Bank, Hongkong, Banka Girişi ....................................................... 36

Resim 2.31: City Bank, Hongkong, Açık Ofis ........................................................... 36

XIII

Resim 2.32: Commerzbank ......................................................................................... 36

Resim 2.33: Commerzbank, Plan ................................................................................ 37

Resim 2.34: Taipei 101 ................................................................................................ 37

Resim 2.35: Osmanlı Bankası Karaköy Şubesi ........................................................... 38

Resim 2.36: Osmanlı Bankası (1926) ve Eski Vakıflar Bankası (1930), İzmir .......... 39

Resim 2.37: Osmanlı Bankası Merkez Şubesi, Ankara,1926 ...................................... 39

Resim 2.38: Türkiye İş Bankası Merkez Binası, Ankara, 1929 .................................. 40

Resim 2.39: Ziraat Bankası Genel Müdürlük Binası, Ankara,1929 ............................ 40

Resim 2.40: T.C. Merkez Bankası Binası, Holzmeister, Ankara, 1931 ...................... 41

Resim 2.41: Sümerbank Genel Müdürlük Binası, Ankara 1937 ................................. 41

Resim 2.42: Yapı Kredi Bankası, Bursa Şubesi, 1948 ................................................ 41

Resim 2.43: İş Bankası Bursa Şubesi, 1950 ............................................................... 42

Resim 2.44: Merkez Bankası Bursa Şubesi, 1965 ...................................................... 42

Resim 2.45: Merkez Bankası Bursa Şubesi, İç Mekan Görünüşü, Galeri Boşluğu .... 42

Resim 2.46: Merkez Bankası Bursa Şubesi, Banka Zemin Kat Planı ......................... 43

Resim 2.47: Pamuk Bankası İstanbul Şubesi, 1972 .................................................... 43

Resim 2.48: Pamuk Bankası Zemin, Birinci ve İkinci Kat Planları ............................ 43

Resim 2.49: Türkiye Sınai Kalkınma Bankası Genel Müdürlük Binası,

İstanbul, 1972 .......................................................................................... 44

Resim 2.50: Akbank Genel Müdürlük Binası, İstanbul, 1970 .................................... 44

Resim 2.51: Merkez Bankası Denizli Şubesi, 1975 ................................................... 45

Resim 2.52: Yapı ve Kredi Bankası, İstanbul Aksaray Şubesi,1977 ......................... 45

Resim 2.53: Yapı ve Kredi Bankası, Banka Girişi ..................................................... 45

Resim 2.54: Yapı ve Kredi Bankası, Zemin ve Birinci Kat Planları .......................... 46

Resim 2.55: İş Bankası Genel Müdürlük Binası, İstanbul, 1972-1976 ...................... 46

Resim 2.56: Akbank Kuleleri, Sabancı Center, İstanbul, 1982 .................................. 46

Resim 2.57: Halk Bankası Genel Müdürlüğü, Ankara, 1985-1991 ............................ 47

Resim 2.58: Halk Bankası Genel Müdürlüğü, Ankara, Dış Mekân Görünüşü ........... 47

Resim 2.59: Halk Bankası Genel Müdürlüğü, Ankara, Dış Mekân Görünüşü ........... 48

Resim 2.60: Halk Bankası Genel Müdürlüğü, Zemin Kat Planı ................................. 48

Resim 2.61: Halk Bankası Genel Müdürlüğü, Birinci Kat Planı ................................ 48

Resim 2.62: Şekerbank Genel Müdürlük Binası, Ankara,1987-90 ............................. 49

Resim 2.63: Vakıflar Bankası Binası, İzmir, 1989-1991 ............................................ 49

Resim 2.64: Osmanlı Bankası İdare Merkezi (Ingbank), 1996-1998 .......................... 49

XIV

Resim 2.65: Pamukbank Genel Müdürlüğü, (Halkbankası Binası), İstanbul,

1990 ......................................................................................................... 50

Resim 2.66: İş Bankası Kuleleri ................................................................................. 50

Resim 2.67: İş Bankası Kuleleri, İstanbul, Zemin Kat Planı ....................................... 51

Resim 2.68: Finansbank İzmir Bölge Müdürlüğü Binası, İzmir, 2000 ....................... 51

Resim 2.69: Halk Bankası Genel Müdürlük Binası, Ankara, 2000 ............................. 52

Resim 2.70: Halk Bankası Genel Müdürlük Binası, Perspektif ................................. 52

Resim 2.71: Halk Bankası Genel Müdürlük Binası, Birinci Kat Planı ...................... 52

Resim 2.72: Garanti Bankası, İstanbul Bölge Müdürlüğü Binası, İstanbul,

2002 ......................................................................................................... 53

Resim 2.73: Bank Of China, Binasının Girişi ............................................................ 54

Resim 2.74: City Bank, İngiltere, Tüm Katların Bina İçindeki Atriuma Baktığı

Bir Örneği ............................................................................................... 56

Resim 2.75: Zions Bank, İspanya, Koridor ve Holler ................................................. 57

Resim 2.76: Ret Nat Bank, Amerika, Asansör Kabini ve Lobi ................................... 58

Resim 2.77: Halk Bankası, Ankara, Banko Muamele Holü ........................................ 58

Resim 2.78: Commerz Bank, Frankfurt, Çalışma Ofisi .............................................. 61

Resim 2.79: Casa Central Bank, Venezuella, Toplantı Odası ..................................... 62

Resim 3.1: Main Bank,İç Mekan Görünüşü, İngiltere, ............................................ 70

Resim 3.2: Residences Bank, İç Mekan Görünüşü, Philadelphia. ............................ 70

Resim 3.3: Highland Bank, Bankada Yer Alan Tabureler, Hollanda. ...................... 71

Resim 3.4: Deposit Bank, Yer Alan Sandalyeler, Pennsylvania. .............................. 71

Resim 3.5: Task Bank, Yer Alan Sandalyel-Koltuk, Philadelphia. ........................... 71

Resim 3.6: Land Bank, Bankalarda Yer Alan Müşteri Sandalyeleri, İngiltere ......... 72

Resim 3.7: Red Bank, Masalar, Kanada .................................................................... 72

Resim 3.8: Second Bank, Depolama Bölümü Olan Masalar, Pennsylvania. ........... 72

Resim 3.9: Horton National Bank Daktilo Masası, Washington ............................... 73

Resim 3.10: Hermen Miller tarafından tasarlanmış Çalışma Masaları, Saving

Buxton Bank, ........................................................................................... 73

Resim 3.11: Hermen Miller tarafından tasarlanmış Çalışma Masası, Saving

Buxton Bank, İngiltere. ........................................................................... 73

Resim 3.12: Farmer Bank, Bankolar, USA ................................................................. 74

Resim 3.13: First National Bank, Cam ve Ahşap Malzemeden Yapılmış Banko

Philadelphia. ............................................................................................ 74

XV

Resim 3.14: Peru Bank, Evraklar Duvar ve Masalar Üzerinde, Peru. ......................... 74

Resim 3.15: Depolama Üniteleri ................................................................................ 75

Resim 3.16: Kasalar ..................................................................................................... 75

Resim 3.17: Sürgülü Hesap Cetveli ............................................................................. 75

Resim 3.18: Sürgülü Hesap Cetveli ............................................................................. 76

Resim 3.19: Daktilo ..................................................................................................... 76

Resim 3.20: Chemical Bank,Hareketli Sandalyeler, Hollanda .................................... 77

Resim 3.21: Chemical Bank, Hareketli Sandalyeler, Hollanda ................................... 77

Resim 3.22: Chemical Bank, Depolama Üniteleri, Hollanda ...................................... 78

Resim 3.23: Dikey Bölücü Paneller ............................................................................ 78

Resim 3.24: Kutu Eşya Şeklindeki Dikey Paneller ..................................................... 78

Resim 3.25: Yarı Şeffaf Paneller ................................................................................. 79

Resim 3.26: Dikey Paneller ......................................................................................... 79

Resim 3.27: Charles &Ray Eames tarafından tasarlanmış Sandalye .......................... 81

Resim 3.28: Charles &Ray Eames tarafından tasarlanmış Sandalye .......................... 82

Resim 3.29: PDP-8 ...................................................................................................... 82

Resim 3.30: Fax Makinesi ........................................................................................... 83

Resim 3.31: Çalışma İstasyonu Örnekleri .................................................................. 85

Resim 3.32: Çalışma İstasyonu ................................................................................... 85

Resim 3.33: Maarten Van Severen, tarafından tasarlanmış Sandalye ......................... 86

Resim 3.34: Imago, Mario Bellini ve Dieter Thiel tarafında tasarlanmış Sandalye ............. 86

Resim 3.35: Masası Takımları ..................................................................................... 86

Resim 3.36: Depolama Üniteleri ................................................................................. 87

Resim 3.37: Banko ...................................................................................................... 87

Resim 3.38: Bilgisayar ............................................................................................... 87

Resim 3.39: Kamera .................................................................................................... 88

Resim 3.40: Meda Alberto tarafından tasarlanmış Sandalye ..................................... 89

Resim 3.41: Mario Bellini ile Claudio Bellini tarafından tasarlanmış Sandalye ........ 89

Resim 3.42: Jasper Morrison tarafından tasarlanmış Koltuk ...................................... 90

Resim 3.43: Jasper Morrison tarafından tasarlanmış Koltuk ...................................... 90

Resim 3.44: Antonio Citterio ve Toan Nguyen tarafından tasarlanmış Dolaplar

ve Tahtalar ............................................................................................... 90

Resim 3.45: Herman Miller tarafından tasarlanan Açık Ofis ...................................... 90

Resim 3.46: Christoph Ingenhoven tarafından tasarlanmış Masa ............................... 91

XVI

Resim 3.47: Christoph Ingenhoven tarafından tasarlanmış Masalar ........................... 91

Resim 3.48: Banko ..................................................................................................... 91

Resim 3.49: Koltuk ve Sandalye ................................................................................. 93

Resim 3.50: Çalışma İstasyonu ................................................................................... 94

Resim 3.51: Masa Takımı ............................................................................................ 95

Resim 3.52: Çalışma Masasında Yer Alan Depolama Üniteleri ................................. 95

Resim 3.53: Kesonlar .................................................................................................. 96

Resim 3.54: Dolaplar ................................................................................................... 96

Resim 3.55: Depolama Bölümleri ............................................................................... 96

Resim 3.56: Ayırıcı ve Bölmeler ................................................................................. 97

Resim 4.1: Mouse Yanlış (Sol ve Ortadaki) Doğru (Sağ Taraftaki) Kullanış ......... 105

Resim 4.2: Klavye Yanlış (Sol), Doğru (Sağ) Kullanış .......................................... 106

Resim 4.3: Klavye doğru kullanış ........................................................................... 106

Resim 4.4: Mause ve Klavyenin Birlikte Çözüldüğü Örnek ................................... 106

Resim 4.5: Klavye ve Mause Destek Ekipmanları .................................................. 107

Resim 4.6: L Masa Örneği ....................................................................................... 107

Resim 4.7: Monitörün Ayarlanmasını Sağlayan Ayak Sistemi ............................... 107

Resim 4.8: Ergonomik Ayak Desteği ...................................................................... 109

Resim 4.9: Doğru (A), Yanlış (B) Oturma Pozisyonun Anatomik Uyumu ................. 109

Resim 4.10: Sırtı Kavrayan Ergonomik Sandalye ..................................................... 110

Resim 4.11: Kesonlar ................................................................................................ 111

Resim 4.12: Çalışma Masasında Baş Üstü ve Masa İçerisinde Depolama

Örneği .................................................................................................... 111

Resim 4.13: Depolama Ünitesinde Ray Kullanımı ................................................... 112

Resim 4.14: Çalışma Masasının Kullanım Alanı ..................................................... 112

Resim 4.15: Ergonomik Tasarımda Sabitlenmiş Mesafeler ...................................... 113

Resim 5.1: Halkbankası Ticari Şube Uydu Görüntüsü ........................................... 131

Resim 5.2: Halk Bankası Cephesi ........................................................................... 132

Resim 5.3: Halkbankası Ticari Şube Cephesi ......................................................... 133

Resim 5.4: Giriş Kapısı ........................................................................................... 135

Resim 5.5: Banko Bölümü ...................................................................................... 135

Resim 5.6: Bireysel ve Girişimci Bölümü ............................................................... 135

Resim 5.7: Ofis ........................................................................................................ 136

Resim 5.8: Servis ve Operasyon Bölümü ................................................................ 136

XVII

Resim 5.9: Arşiv ...................................................................................................... 136

Resim 5.10: Banko Bölümü ...................................................................................... 138

Resim 5.11: İkili Çalışma Masası .............................................................................. 138

Resim 5.12: Tekli Çalışma Masası ............................................................................ 138

Resim 5.13: Açık Çalışma Bölümü ........................................................................... 139

Resim 5.14: Müdür Odası .......................................................................................... 139

Resim 5.15: Bekleme Bölümü ................................................................................... 141

Resim 5.16: Sekreter Bölümü .................................................................................... 141

Resim 5.17: Ofis Bölümü .......................................................................................... 141

Resim 5.18: Vip Salonu ............................................................................................. 142

Resim 5.19: Seans Salonu ......................................................................................... 142

Resim 5.20: Mutfak ................................................................................................... 142

Resim 5.21: Bekleme Bölümü ................................................................................... 144

Resim 5.22: Gişe Bölümü .......................................................................................... 144

Resim 5.23: Operasyon-Gişe Bölümü ....................................................................... 144

Resim 5.24: Operasyon Bölümü ................................................................................ 145

Resim 5.25: Dış İşlemler Bölümü ............................................................................. 145

Resim 5.26: Dış İşlemler Bölümü Yönetici Masası .................................................. 145

Resim 5.27: Pazarlama Bölümü ................................................................................ 145




Resim 5.31: Müdür Odası .......................................................................................... 147

Resim 5.32: Toplantı Odası ....................................................................................... 147

Resim 5.33: Çalışanların Sandalyesi ......................................................................... 151

Resim 5.34: Müşteri Sandalyesi ................................................................................ 151

Resim 5.35: Müşteri Sandalyesi ................................................................................ 151

Resim 5.36: Girişimci ve Bireysel Bölümlerinde Çalışanların Sandalyesi ............... 152

Resim 5.37: Güvenliğin Oturduğu Sandalye ............................................................. 152

Resim 5.38: Şube Müdürüne Ait Sandalye ............................................................... 153

Resim 5.39: Toplantı Masası Sandalyesi ................................................................... 153

Resim 5.40: Seans Salonu Sandalyesi ....................................................................... 153

Resim 5.41: Bekleme Bölümü Müşteri Sandalyesi ................................................... 154

Resim 5.42: Bekleme Bölümü Müşteri Koltuğu ....................................................... 154

XVIII

Resim 5.43: Müdür Odasında Yer Alan Müşteri Koltuğu ........................................ 154

Resim 5.44: Bekleme Bölümü Müşteri Koltuğu ....................................................... 155

Resim 5.45: Şube Bölümü Müdüre Ait Masa ........................................................... 155

Resim 5.46: Şube Bölümü Müdüre Ait Masa ................................................................. 155

Resim 5.47: Açık Planlı Bölümün Çalışma Masası .................................................. 156

Resim 5.48: Açık Planlı Bölümün Çalışma Masasında Kablolar Gizlenmemiş ....... 156

Resim 5.49: Girişimci-Bireysel Bölümün Çalışma Masası ....................................... 156

Resim 5.50: Girişimci-Bireysel Bölümün Çalışma Masasında Monitör,

Telefon ve Bilgisayar Kasası Yeri ........................................................ 157

Resim 5.51: Güvenlik Masası .................................................................................... 157

Resim 5.52: Güvenlik Masası İç Görünüş ................................................................. 157

Resim 5.53: Ticari Şube Sekreter Masası .................................................................. 158

Resim 5.54: Ticari Şube Sekreter Masası İç Görünüş ............................................... 158

Resim 5.55: Ticari Şube Müdür Masası .................................................................... 158

Resim 5.56: Ticari Şube Toplantı Masası ................................................................. 158

Resim 5.57: Ticari Şube Bekleme Bölümünde Kullanılan Sehpa ............................. 159

Resim 5.58: Ticari Şube Müdür Odasında Kullanılan Sehpa .................................... 159

Resim 5.59: Bankanın Asma Kat Şube Bölümündeki Müdür Odasında

Kullanılan Sehpa ................................................................................... 159

Resim 5.60: Bankanın Şube Bölümünde Yer Alan Bankolar ................................... 160

Resim 5.61: Masaların Altında Kullanılan Keson ..................................................... 160

Resim 5.62: Masaların Arkasında Kullanılan Dosya Dolapları ................................ 160

Resim 5.63: Masaların Arkasında Kullanılan Gömme Dosya Dolapları .................. 161

Resim 5.64: Ticari Şube Katında Arşiv Bölümünde Yer Alan Gömme Dosya

Dolabı .................................................................................................... 161

Resim 5.65: Bankanın Şube Bölümünde Müdür Odasında Yer Alan Dolaplar ........ 161

Resim 5.66: Bankanın Ticari Şube Bölümünde Müdür Odasında Yer Alan

Dolaplar ................................................................................................. 162

Resim 5.67: Kutu şeklinde ve Masa Altına Sığabilecek Şekilde Tasarlanmış

Para Kasaları ......................................................................................... 162

Resim 5.68: Masa Arkasında Konumlandırılmış Para Kasası ................................... 162

Resim 5.69: Çalışma Masasında Bilgisayarın Konumu ............................................ 162

Resim 5.70: Fax Makinesinin Konumu ..................................................................... 163

XIX

Resim 5.71: Masa Üzerinde Bilgisayar Monitörü, Kasası ve Telefon İçin

Düşünülmüş ........................................................................................... 163

Resim 5.72: Sigara İzmariti İçin Küllük .................................................................... 163

Resim 5.73: Reklam Kataloglarının Yerleştirildiği Metal Paneller .......................... 163

Resim 5.74: Yenilen Şubede Çalışana Ait Sandalye ................................................. 164

Resim 5.75: Yenilen Şubede Müşteriye Ait Sandalye .............................................. 164

Resim 5.76: Yenilen Şubede Müdüre Ait Sandalye .................................................. 165

Resim 5.77: Yenilen Şubede Müdür Odasında Yer Alan Müşteri Sandalyesi .......... 165

Resim 5.78: Yenilen Şubede Müdür Odasındaki Müşteri Koltuğu ........................... 165

Resim 5.79: Yenilen Şubede Bekleme Bölümü Müşteri Koltuğu ............................. 166

Resim 5.80: Yenilen Şubede Açık Ofiste Çalışanların Masası ................................. 166

Resim 5.81: Yenilen Şubede Girişimci-Bireysel Bölümün Çalışma Masası ............ 166

Resim 5.82: Yenilen Şubede Girişimci ve Bireysel Bölümün Masası İç

Görünümü ............................................................................................. 166

Resim 5.83: Yenilenen Şubede Müdüre Ait Sandalye .............................................. 167

Resim 5.84: Yenilenen Şubede Müdür Odasında Kullanılan Sehpa ......................... 167

Resim 5.85: Yenilenen Şubenin Müdür Odasında Yer Alan Banko ......................... 167

Resim 5.86: Yenilenen Şubenin Müdür Odasında Yer Alan Dolaplar ..................... 168

Resim 5.87: Yenilenen Şubenin Müdür Odasında Yer Alan Masanın Altındaki

Keson ..................................................................................................... 168

Resim 5.88: Yenilenen Şubenin Müdür Odasında Yer Alan Vestiyer Dolabı ......... 168

Resim 5.89: Yenilenen Şubenin Açık Planlı Çalışma Bölümünde Masa Arkasında

Yer Alan Dosya Dolabı ......................................................................... 169

Resim 5.90: Yenilenen Şubenin Açık Planlı Çalışma Bölümünde Yer Alan

Dosya Dolaplar ...................................................................................... 169

Resim 5.91: Yenilenen Şubenin Açık Planlı Çalışma Bölümünde Yer Alan

Dosya Dolabı ......................................................................................... 169

1

BĠRĠNCĠ BÖLÜM

GĠRĠġ

1.1. ÇalıĢmanın Konusu

Günümüz bilgi ve iletişim çağında, ofisler gerek özel gerekse kamu

kuruluşlarında işlerin yürütülmesinde önemli bir yere sahiptir. Bilgilerin toplanması,

değerlendirilmesi, saklanması, işlerin akıcı ve rahat bir şekilde yürütülmesi için ofislerin

çalışanların fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlarını en verimli şekilde karşılaması

gerekmektedir. Hızla değişen teknoloji, iş dünyası, iş organizasyonları, yönetim

biçimleri doğrultusunda ofislerin de işlevleri değişmiştir. Toplum yaşantısında hizmet

sektörünün önemi vurgulanmış ve geçmişten günümüze kadar ofis ortamları sürekli

geliştirilerek bu günün ofis anlayışına ulaşılmıştır. Hizmet sektörü kapsamına giren

çeşitli kurumlardan biri de bankalardır. Bu nedenle çalışmamızın konusu; ofis

türlerinden biri olan bankaların tanımı, banka mekânlarının tarihsel gelişimi, banka

mobilyalarının tanımı ve tarihsel gelişiminin incelenmesidir. İş verimliliğini etkileyen

ergonomi faktörü incelenmiş, insan-mobilya, insan-araç sistemlerinin nasıl olması

gereği üzerinde durulmuştur.

Ergonomi faktörü incelendikten sonra edinilen bilgilerin bir örnek üzerinde

irdelenmesinin faydalı olacağı düşünülmüştür. Adana‟da bulunan bankalar arasında ön

araştırma yapılmış, pek çok banka ile ortak özelliği olduğu saptanılan Atatürk

Caddesinde bulunan Halkbank Ticari Şube binası bu çalışma için örnek olarak

seçilmiştir. Bankanın tarihi, banka hakkında genel bilgiler ve bankada çalışanların

fiziksel ve antropometrik yapıları ve gereksinimleri incelenmiştir. Bu bankanın

bölümleri iç mekân olarak incelenmiş ve bu bölümlerde kullanılan mobilyaların,

ergonomik olup olmadığı üzerinde durulmuştur. Banka mobilyaların hakkında soruların

olduğu anket çalışması düzenlenmiştir. Bu anket çalışması banka çalışanları üzerinde

yapılmıştır. Yapılan anket çalışması değerlendirilmiş ve ergonomik mobilya çözümü

için öneriler sunulmuştur.

2

1.2. Konu ile Ġlgili Önceki ÇalıĢmalar

ANKRUM, D.R. AND NEMETH, K.J., (1995), ‘Dizayn İçinde Ergonomi’

Ergonomik mekân tasarımı incelenmiş, mekân içerisinde bireylere uygun

çalışma ortamlarının yaratılması ve konfor düzeyinin arttırılması üzerine incelemeler

yapılmıştır. Yapılan çalışmada daha çok genel çalışma mekânları üzerinde durulmuştur.

CHARLOTTE, E.N., (1994), ‘Çalışma Mekanında Ergonomi’

İnsan, ekipman, çalışma alanı ve çevresi arasındaki ilişkiler ergonomik açıdan

incelenmiş ve sorunlar saptanmıştır. Çalışma mekânlarında insan rahatlığı ve sağlığı

için ergonomik koşulların neler olması gerektiği üzerinde durulmuştur.

DUFFY, F., (1997), ‘Geleceğin Ofisleri’

Teknolojik gelişmelerin ofis mekânları ve ofis mobilyaları üzerindeki etkileri

incelenmiştir. Değişen teknoloji ve kullanıcı gereksinimleri doğrultusunda, geleneksel

mobilya ve ofislerin gelişerek günümüz ofisleri ve ofis mobilyaları olarak daha modern

ve konforlu hale dönüştüğünü ele almıştır.

GÜNEY Ş., (2005), ‘Bürolardaki Mekân-Mobilya Organizasyonundaki

Ergonomi Faktörü ve Verimliliğe Etkisi: Bir Banka Örneği’

Bürolardaki değişim süreci, ticaretteki gelişmelerle birlikte bu süreç içerisinde

ortaya çıkan teknolojik değişimler ve ergonomi faktörünün ofislere girişi, tarihsel

süreçleri bağlamında anlatılmaktadır. Ergonominin tasarımın önemli bir parçası

olduğunu, ergonomik olarak tasarlanmış çalışma mekânlarının insan üzerindeki etkileri

incelenmiştir.

İNCE F.S., (2006), ‘Kapalı Ofislerin Kullanım Sürecinde Değerlendirilmesi,

G.Ü.M.M.F. (Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi) Öğretim Elemanları

Bloğu Örneği’

Akademik ortamda yer alan kapalı plan şemalı ofislerin, kullanıcı memnuniyeti

bağlamında değerlendirilmesini konu almaktadır. Ofis yapılarının tanımı, tür ve

çeşitleri, kapalı ofisler çerçevesinde ele alınmıştır. Gazi Üniversitesi Mühendislik

Mimarlık Fakültesi Öğretim Elemanları Bloğu (G.Ü.M.M.F) üzerinde çalışılmıştır.

3

G.Ü.M.M.F. öğretim elemanları bloğunun tasarımını kullanıcı gereksinimi bakımından

değerlendirilmiş, gelecekte yapılacak tasarımlar için alternatifler sunulmuştur.

JASCHINSKI-KRUZA W., (1990), ‘Ergonominin Çalışma Mekânları

Üzerindeki Önemi’

Mekânlarda insan için ergonominin önemi incelemiştir. Çalışma mekanının

stabil olmadığı insan faktörü ve gereksinimlerine göre değişkenlik gösterebilecek bir

yapıya sahip olduğu ve bu gereksinimlerin karşılanabilmesinde ergonomi faktörünün

önemli olduğu irdelenmiştir.

KAVURAN A.R., (2006), ‘Kapalı Ofis Sistemlerinde İç Mekân Düzenlemesinin

Kullanıcı Memnuniyetine Etkileri Üzerine Bir İnceleme’

Kapalı ofis mekânlarının boyutsal özelliklerinin mekânın algısal kalitesine etkisi

araştırılmıştır. Bu farklı mekân ve pencere büyüklüklerine sahip olan kapalı ofislerin

kullanıcı ihtiyaçlarını karşılamada yeterli olup olmadığı incelenmiştir. Kapalı ofis

içerisindeki konfor koşullarının sağlanmasının iş verimliliğinin artırılmasında önemli

rol oynadığı saptanmıştır.

KIRAÇ Y., (2005), ‘Büro Yönetiminde Ergonomi ve Ergonominin Verimliliğe

Etkisi: Ankara Emniyet Müdürlüğünde Bir Uygulama’

Toplumda huzur ve güveni temin etmekle görevli emniyet görevlilerinin bir

diğer önemli görevleri olan büro hizmetlerinde ergonomi ve ergonominin

verimliliklerine etkisi araştırılmıştır. Büro yönetimi ve verimlilik ile ilgili temel

kavramlar üzerinde durulmuş, ergonominin büro verimliliğine etkisi incelenmiştir.

Ayrıca işletme verimliliğini etkileyen faktörler ve fiziksel çevrenin çalışanlar üzerine

etkileri konularına yer verilmiştir. Ankara Emniyet Müdürlüğü‟nde bürolarda çalışanlar

üzerinde bir alan araştırması yapılmıştır.

KIZILTAŞ Ş., (2003), ‘Bürolardaki Estetik ve Dekoratif Düzenlemelerin

Personelin Motivasyonu Üzerine Etkileri’

Büro çalışma ortamı incelenerek çalışma ortamlarının insan psikolojisi

üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri açıklanmıştır. Bürolardaki çalışma ortamlarının

genellikle rastgele tasarlandığını, tasarımların estetik ve dekoratif olarak ele alınması

gerektiği saptanmıştır.

4

KİMİNSU B., (2001), ‘Adana’da Büro Binalarının Mimari Analizi’

Büro binalarının tanımı ve tarihçesiyle birlikte büro çeşitleri tanıtılmıştır. Büro

binalarının tasarımını etkileyen faktörler ele alınmıştır ve büro binalarının

planlanmasında gerekli olan mekân gereksinimlerine değinilmiştir. Adana kenti

içerisindeki büro binalarının iç mekânları büro ihtiyaçları doğrultusunda incelenmiş ve

değerlendirilmiştir.

LEHMAN-SMITH, D., (2002), ‘Ofis Binalarının İç Mekanının Mimari Açıdan

Düzenlenmesi’

Ofis binalarının iç mekânları tasarlanırken mimari olarak ele alınması gereken

tasarım kriterleri hakkında bilgi verilmiştir. Tasarım kriterleri olarak kullanıcının

fiziksel ve psikolojik gereksinimleri ele alınmıştır. Fiziksel gereksinimleri olarak; ses,

ısı, hava, gürültü, emniyet gibi faktörler, psikolojik gereksinimler olarak; estetik,

dekoratif düzenlemeler, renk gibi faktörler incelenmiştir. Almanya, İtalya, Amerika ve

İngiltere ülkelerinde bulunan büro binalarından örnekler verilmiştir.

LIU Y., (2007), ‘Ergonomiye Giriş’

Ergonominin tanımı ve tarihsel gelişimi açıklanmıştır. Ergonomi faktörünün

mekânlarda önemi vurgulanmıştır.

ÖZKARAMAN S.M., (2004), ‘Türkiye’de 1800-2004 Yılları Değişim Süreci

İçinde Tasarımı Etkileyen Faktörler ve Bir Örnek Olarak Mobilya Üretimi Modeli’

Türkiye‟deki mobilya endüstrisinin hangi noktadan yola çıkarak, 2000‟li yıllara

gelinceye kadar ne tür bir yol izlediği ve Türkiye mobilya endüstrisinin 20. yy iç mekan

tasarımına katkıları değerlendirilmiştir.

DALGA P., (2007), ‘Geçmişten Günümüze Ofislerin Gelişimi’

Sosyal, teknik ve organizasyonel değişimlerin, tüm dönemlerde, işyerlerini nasıl

etkiledikleri konu alınmıştır. Her bölümde, o dönemdeki ofis anlayışı, teknolojik

gelişmeler, ofis mekânları ve ofis mobilyaları incelenmiş ve bu dönemlerde bu

konulardaki gelişmelerin ve ilerlemelerin ofisleri nasıl değiştirdiğine bakılmıştır. Her

bölüm sonunda, o dönemde yapılmış çeşitli ofis binası ve planı örnekleri verilmiştir.

5

1.3. ÇalıĢmanın Amacı

Ofislerde günümüz çalışma şartlarında, çalışan profilinin ve diğer faktörlerin

stabil kalamadığını görmekteyiz. Artık ofislerde farklılık gösteren çalışan özelliklerine,

çalışma şartlarına veya organizasyonuna göre değişebilen, dinamik bir yapılandırma

tercih edilmektedir. Değişen bu görüş açısıyla birlikte tasarımda detaylar giderek önem

kazanmakta ve bu detaylar süsten daha çok insanın rahatlığı ve sağlığına yönelik

olmaktadır. Ergonomi faktörü de bu görüş açının içerisinde önemli bir yer tutmakta,

mekânlarda insanın rahatlığı ve sağlığı için yapılabilinecekleri araştıran bir bilim dalı

olarak mimarlığın destek dalları içerisinde yer almaktadır.

Çalışmanın amacı; Banka ve banka mobilyaların ortaya çıkış nedenleri hakkında

araştırma yaparak bilgi toplamaktır. Bankada kullanılan mobilyaların kişiye özgü rahat

ve konforlu çalışma ortamı oluşturulabilmesinde önemli faktör olan ergonomi

incelenerek, insan-araç ve insan-mobilya ilişkisindeki önemi ortaya koymaktır.

Kullanılan ergonomik mobilyalar ile çalışanların daha sağlıklı ve kişisel özelliklerine

uygun ortamlarda daha verimli çalışacağını belirtmektir. Bunu bir örnek üzerinde

incelemenin yararlı olacağı düşünülerek mevcut olan bir bankanın mobilyalarının

ergonomik olarak ele alınarak kullanıcılar üzerinde yapılan anketlerin sonuçları

doğrultusunda değerlendirmeler yapmak ve çözümler ortaya koyabilmektir.

Çalışmada; ofis türlerinden biri olan banka binalarının ve banka mobilyalarının

geçmişten günümüze değişimi, gelişen teknoloji ve artan gereksinimlere bağlı olarak,

insan faktörü göz önüne alınarak ergonomi faktörü incelenmiştir. Ergonomi iyi bir

tasarımda verimliliği artıracak ergonomik mobilyaların unsurlarından bahsedilmiştir.

Bilgilerin bir örnek üzerinde irdelenmesinin faydalı olacağı düşünülerek,

Adana‟da bulunan Atatürk Caddesi Halkbank Ticari Şubesi örnek çalışma olarak

seçilmiştir. Banka ve banka çalışanları hakkında genel bilgiler verilmiştir. Bankanın iç

mekân bölümleri ve kullanılan mobilyalar ergonomik olarak incelenmiştir. Banka

çalışanları üzerinde anketler yapılmış ve ergonomik mobilya tasarımı için öneriler

ortaya konulmuştur.

6

1.4. ÇalıĢma Planı

Çalışma yedi bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın;

İlk bölümünde, çalışmanın konusu, bu konuda daha önce yapılmış çalışmalar,

çalışmanın amacı, planı ve yöntemi ele alınmıştır.

İkinci bölümde, bankanın tanımı, bankanın ortaya çıkış nedenleri ve geçmişten

günümüze mekânsal değişimleri ve günümüz banka binalarının mekânsal gereksinimleri

incelenmiştir.

Üçüncü bölümde, banka mobilyaları tanımı ve tarihsel gelişimi ve günümüz

banka binalarının mekân gereksinimleri incelenmiştir.

Dördüncü bölümde, ergonominin tanımı, tarihçesi ve Türkiye‟de ve Dünya

ülkelerinde gelişimi incelenmiştir.

Çalışmanın beşinci bölümünde Adana‟da Atatürk Caddesinde bulunan Halkbank

Ticari Şube binası ele alınmıştır. bankanın tarihi, banka hakkında genel bilgilere yer

verilmiş ve bankada çalışanların fiziksel ve antropometrik yapıları ve gereksinimleri

incelenmiştir. Bankanın iç mekanı incelenmiş ve banka mobilyalarının ergonomik

analizi yapılmıştır. Çalışanlar üzerinde ergonomik mobilya tasarımı hakkında sorular

içeren anket çalışması yapılmıştır. Bu anketler değerlendirilmiştir.

Altıncı bölümde çalışmanın genel bir değerlendirmesi yapılmıştır.

Yedinci bölümde çalışmadan elde edilen sonuçlar ele alınmış ve öneriler

sunulmuştur.

1.5. ÇalıĢma Yöntemi

Banka ve banka mobilyalarının gelişimini saptamak amacı ile literatür taraması

yapılarak konuyla ilgili makaleler, dergiler, kitaplar, tezler ve dokümantasyonlar temin

edildi.

Örnek olarak seçilen Halkbank Ticari Şubesinin, iç mekânları incelenerek,

kullanılan mobilyalar ergonomi faktörü ele alınarak irdelendi. Banka çalışanları

üzerinde anket çalışması yapıldı ve anketler değerlendirildi. Bankacılık hizmetlerinin

yapılabilmesi için gerekli olan mobilyaların ergonomik açıdan nasıl olması gerektiği

hakkında öneriler yapıldı.

7

ĠKĠNCĠ BÖLÜM

BANKA KAVRAMI VE BANKA MEKÂNLARININ TARĠHSEL GELĠġĠMĠ

2.1. Bankanın Tanımı

Banka¸ likidite ve sermaye ihtiyacını göz önünde tutarak, mevduat kabul eden,

fon toplayan ve söz konusu bu kaynakları şahıslara (ticaret, sanayi ve tarıma, yapı ve

onarım işlerine, esnaf ve sanatkârlara) ve devlete (devlet tahvilleri ve hazine bonolar

yoluyla) kısa ve uzun vadeli kredi olarak aktaran, kâr maksimizasyonunu amaç edinmiş

bir finansal aracıdır.

Bankalar işletme olarak da nitelendirilebilir. Bankalar belirli bir sermaye ile

kurulmuş, belirlenen amaçlara göre örgütlenmiş, bazı hizmetleri yerine getirerek gelir

sağlayan, hissedarları, borçluları ve alacaklıları olan bir işletmedir. Kısaca bankalar,

ekonominin para ve kredi ihtiyacını karşılayan kurumlardır (Savaşman, 1990, 12).

Bankaların ekonomi açıdan önemi aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:

Bankalar kredi alış-verişinde güveni sağlayan kurumlardır. Toplum içinde parası

olup ödünç vermeye hazır ekonomik birimler ve kredi arayanlar her zaman

mevcuttur. Ancak bunların arasında bir kredi alış-verişinin meydana gelmesi için

ödünç verenin ödünç alana güvenmesi şarttır. Bankaların güvenilir kurumlar

olarak gelişmesinden sonra, insanlar bir süre kullanmadıkları paralarını bankalara

yatırarak bankaya karşı bir alacak hakkına sahip olmaya, bankalar da bu paraları

kredi alanlara ödünç vermeye başlamışlardır. Çünkü bankalar verdiği krediyi

güven altına almak için gerekli teknik araçlara sahiptir.

Bankalar küçük, büyük ödünç verilebilir fonları toplayarak, büyük fonların

birikmesine hizmet ederler. Bununla, işletmelerin, bireylerin ve devletin kredi

taleplerini karşılama olanağı sağlarlar.

Bankalar kredilerine yatırılan fonların vadelerinden daha uzun vadelerde kredi

verebilirler. Çünkü bankaya para yatıranların büyük bir bölümü mevduatlarını

vadesi gelince geri çekmezler, bankalara her gün yeni tevdiat yapılır.

Bankaların krediye aracı olmaları, firma ve bireylerin paraya olan

gereksinimlerinin karşılanmasını kolaylaştırır. Her ekonomik birimin para ve

krediye ihtiyacı aynı seyri izlemez. Para piyasasının akışkanlığı bu sayede artar.

8

Bankalar bireylerin belli süre harcamadıkları paraları saklamak külfetinden

kurtarırlar. Kredi talep edenlerin, kredisini halktan daha iyi ölçme olanağına

sahip olduklarından tevdiat şeklinde topladıkları paraların en verimli şekilde

kullanılmasını sağlarlar.

Değişen ekonomik ve teknolojik koşullara uygun olarak bankacılık sürekli ve

hızlı bir değişim içindedir. Bu nedenle de teknik ve ekonomik gelişmeler

bankacılığa sürekli yeni yönler vermektedir (Aydın, 2006, 9).

2.1.1. Banka Yapılarının Tanımı

Banka yapıları, yazı ve yönetim işlerinin görüldüğü çalışma yerleri olarak

tanımladığı gibi; bunların gereksinimlerini karşılayacak diğer hacimleri de kapsayan

bina biçimi olarak tanımlanabilir. Bununla birlikte bankalar bilgilerin konuşulduğu,

veri, yazı veya resim olarak toplandığı, incelendiği, biriktirildiği, saklandığı, üzerinde

çalışıldığı, işlendiği, üretildiği ve iletildiği yerler olarak da tanımlanabilir. Banka

yapıları, banka hizmetlerinin özelliğine göre planlanmış bir büro yapısı olmakla

beraber, bir büro yapısından kendisini ayırt eden önemli bir farkı vardır; Bu da para,

tahvil ve benzeri evrakla, mücevherat gibi kıymetli eşyaların da saklanabildiği yerler

olmasıdır. Bir bankanın böyle bir fonksiyonu görebilmesi için, normal büro yapılarında

mevcut olmayan kasa dairesi gibi farklı bir düzene ve programa da sahip bulunması

gereklidir. Keza, bankaların müşteri holü olarak isimlendirilen muamele holleri de,

banka yapılarının tipik düzenlerinden birisi daha olup, banka yapılarını, diğer büro

yapılarından ayırt edici özelliktedir. Ayrıca mevduat sahiplerinin, paralarını yatırdıkları

yerler oldukları için, para muhafazasına elverişli, emniyetli yerler olması gerekli olduğu

gibi, dıştan da bu hissi verecek etkide bir yapıda olması gerekmektedir. Bütün bu iş

durumlarına, hizmetlerine göre de banka yapıları, bir şehirde, fonksiyonunu en uygun

görebilecek yerlerde (şehrin önemli ticaret bölgelerin de ve iş merkezlerinde) yapılırlar

ve buna göre planlanırlar. Banka yapıları, merkezler ve şubeler olarak farklıdırlar.

Banka merkez yapıları, daha geniş program ve teşkilata göre yapıldıkları için, başlı

başına bağımsız bir büro yapısı niteliğindedir. Banka şubeleri ise çok daha küçük bir

teşkilata sahip oldukları için, daha ufak yapılarak yerleşebilmekte genellik ile de bir

büro yapısının belirli bir kısmını alarak hizmet görebilmektedir. Bununla beraber banka

merkez ve şubelerinde halk ile, iş adamları ile temas gibi ortak özellikler daima mevcut

kalmaktadır. Bu sebeple, tüccar, sanayici, iş adamı özelliğindeki kişiler ile olan ticari

9

ilişkileri yanında, mevduat sahipleri olarak geniş bir topluluk ile de yakın ilişkileri

vardır (Kaya 2003, 24).

2.2. Bankanın Ortaya ÇıkıĢ Nedenleri

Bankacılık faaliyetlerinin başlangıcı, ekonomilerde, para dediğimiz değişim

aracının henüz kullanılmaya başlanmadığı ilk çağlara kadar uzanmaktadır. O dönemde

mallarını çeşitli tehlikelerden korumak isteyen insanlar bunları tapınaklara emanet

ederlerdi. Din adamları da kendilerine emanet edilen bu varlıkları atıl tutmayıp, bir

ücret karşılığı, gereksinimi olanlara ödünç vermekteydi. Böylelikle bankaların da

kaynak aktarma fonksiyonu başlamıştır. Bu nedenle de tarihteki ilk bankaların

tapınaklar, ilk bankacıların da din adamları olduğunu söyleyebiliriz.

Daha sonraki dönemlerde bu işleri hükümdarlar yerine getirmeye başlamıştır.

Zamanla insanlar arasında alışverişin başlaması ve ellerinde bulunan malları, ihtiyaçları

olan diğer mallarla değiştirmeleri bir ödeme aracına gerek duyulmasına yol açmıştır.

Ticaretin ilerlemesi ile beraber; başka yerlerde bulunan alıcılardan tahsilat yapılması,

kıymetli madenlerin naklindeki güçlük ve tehlikeler, madenlerin güvenilir yerlerde

saklanması, veresiyeyi tercih eden alıcı ile malın bedelini peşin isteyen satıcının

aralarının bulunması gibi faktörler, bankacılığın doğmasına etken olmuştur. Özellikle

ticaretin gelişmesi ile beraber paranın icadı, yeni yerlerin bulunması, kıymetli

madenlerin ortaya çıkarılması ve sanayinin doğuşu bankacılık hareketlerini

hızlandırmıştır (Aydın, 2006, 12).

Tapınaklarda başlayan bankacılık hizmetleri bugün yerlerini yüksek katlı,

konforlu, görsel estetiği tatmin edici ve daha birçok özelliği bulunan binalara

bırakmıştır. Bugün bilgi ve teknoloji çağının getirdiği yeniliklerle bankacılık hızla

büyüyen bir sektör haline gelmiş, bu hızlı büyüme beraberinde “rekabet, değişim” gibi

bazı kavramları da ortaya çıkarmıştır. Tüm kurumlar için bir zorunluluk haline gelen bu

kavramlar, kurumların hayatta kalabilmelerinin adeta birer anahtarı olmuş durumdadır.

Değişen koşullara, yeni teknolojiye, artık birer tüketim insanları olmuş müşterilerinin

ihtiyaçlarına cevap verebilecek bir kurum olmak bir mecburiyet halini almıştır.

Bankacılık sektörü de kendi kişisel varlığını, hizmet anlayışındaki farklılıkları bir

şekilde ortaya koyma yoluna gitmiştir. Artık kendi yapılarını gözden geçiren bankalar

kendilerini nasıl ortaya koyabilir, tanıtabilir ve müşterilerini kendime nasıl çekebilirim

yarışı içindedirler. Rakiplerinden daha iyi olduklarını kanıtlamak isteyen bankaların

10

kurumsal kimlik çalışmalarının içinde görsel kimlik çalışmalarına da yeterli önemi

göstermeleri ve bu konudaki yenilikleri takip etmeleri gerekli hale gelmiştir (Kaya

1990, 28).

2.2.1. Bankacılığın Tarihsel GeliĢimi

Bankacılığın başlangıcı MÖ. 3500 yılına kadar dayanmaktadır. Sümer, Babil ve

eski Yunan medeniyetlerinde bankacılığa benzer işletmelerin yapıldığı belirlenmiştir.

Paranın icat edilmesine, denizciliğin, ticaretin gelişmesine paralel olarak bankacılıkta

gelişmeye başlamıştır. 1900‟ lü yılların başlarında modern bankacılık uygulanmaya

başlamıştır. Ülkemizde Osmanlı Döneminde Tanzimat‟ın ilanı ile yabancı bankalarla

başlayan bankacılık Cumhuriyet Döneminde ivme kazanmıştır. Bu kısımda öncelikle

Dünya‟da bankacılığın hangi aşamalardan geçerek bugünkü konumuna geldiği genel

hatlarıyla açıklanacak, sonra da Türkiye‟deki söz konusu gelişim belirli dönemler

itibariyle ele alınacaktır (Aydın, 2006, 16).

2.2.1.1. Bankacılığın Dünya’daki Tarihsel GeliĢimi

Tarihsel sürece bakıldığında para kavramı ile bankacılığın birbirine sıkı sıkıya

bağlı bir gelişme süreci geçirdiği görülmektedir. Bankacılıktaki gelişme para kavramını,

para kavramındaki değişme de bankacılık faaliyetlerini karşılıklı etkilemek suretiyle

bugünkü düzeye ulaşmışlardır. Dünya‟nın siyasal yapısındaki gelişmelerden etkilenerek

zaman zaman yayılma ve durgunluk devrelerine giren bankacılık güçlendiği dönemlerde

de dünya politikasına yön verebilen etkenlerden biri olmuştur (Kaya, 2003, 35).

Ticaretin gelişmesi, uluslararası bir nitelik kazanması, para ile ilgili kurumların

oluşumunu zorunlu kıldığından, ortaya önce sarraflar çıkmıştır. Bu nedenle sarrafları

bankerlerin ve bankaların öncüsü olarak nitelendirmek mümkündür. Banka sözcüğü de

zaten İtalyanca „banco‟ sözcüğünde, sarrafların üzerinde işlemlerini gerçekleştirdiği

„masa, sıra‟ sözcüğünden kaynaklanmaktadır. Bu sarraflardan bazıları taahhütlerini

yerine getirmeyerek iflas ettikleri zaman halk bunların “banco”sunu kırardı. İşte bu

nedenle batı dillerinde iflas eden kişilere „banco‟ kelimesinden gelen „bancrupt‟

denilmektedir. Sarrafların uğraş alanlarını genişletmeleri, mevduat kabul etmelerinin

yanı sıra transfer işlemlerini gerçekleştirip, müşterilerine kredi vermeleri ise bunların iş

yerlerini „mevduat ve transfer bankaları‟ durumuna dönüştürmüştür. Gerçek anlamı ile

para ticareti ise ancak mal ve sermaye ticaretine katılan sınıflarla, tefeciler ve

11

tüccarlardan oluşan burjuvaziyle birlikte ortaya çıkmıştır. Ticaret sermayesinin gelişimi,

banka denilen kurumu ekonomik yaşantısının önemli bir öğesi durumuna

dönüştürmüştür. Sanayi devrimi ise bankacılığın hızlı gelişme sürecine girmesine yol

açmıştır (Aydın, 2006, 18).

Tablo 2.1: Bankacılığın Gelişimi

Tar

ihte

İlk

Ban

ka

İlk B

ankac

ılık

Yas

alar

ı

Ban

kac

ılığ

ın

Gel

işm

esi

ve

Den

etle

nm

esi

Mil

at

İlk M

oder

n B

anka

Çek

ve

Ban

kot

Kull

anım

ı

Gold

smit

hle

r ve

Ser

tifi

ka

İlk M

erkez

Ban

kas

ı

Moder

n

Ban

kac

ılığ

ın

Baş

lam

ası

3500 2000 1000 0 1609 1637 1640 1694 1907

MÖ.3500 Sümer ve Babil‟de mabetlerde rahiplerin borç verdiğine dair bankacılık

belgeleri bulunmuştur.

MÖ. 2000

Eshunnanca Krallığı ilk bankacılık yasalarını düzenlemiş, faiz oranını

%20 olarak hükme bağlamıştır. Hammurabi yasaları, kredi verme,

mevduat toplama, komisyon işlemlerini hükme bağlamış, kredi senetleri

killer üzerine 2 nüsha halinde yazılmıştır.

MÖ. 1000

İlk ve Orta Çağ‟da Yunanlılar, Romalılar ve Mısırlılar bankacılığı

geliştirmiş, eski Mısır‟da faiz sınırlanırken eski Yunan‟da bankacılık

denetimlerine başlanmıştır.

1609 İlk modern banka „Amsterdam Bankası‟ kurulmuştur.

1637 Venedik Bankası kurulmuş çek ve bankot kullanımı başlamıştır.

1640

İngiltere Kralı tarafından tüccarların altınına el konulmasıyla birlikte,

altınlar „goldsmith‟ denilen tüccarlara sertifika karşılığı verilmeye

başlanmıştır.

1694 İngiltere Merkez Bankası (İlk Merkez Bankası) kurulmuştur.

1907 Sistem, Federal Reserve Bank (ABD Merkez Bankası) ile olgunluğa

ulaşmış ve modern banka sistemini oluşmuştur.

Kaynak: Aydın Nurhan, Bankacılık Uygulamaları, Anadolu Yayıncılık, 2006, 21.

MÖ. VII. Yüzyılında eski Yunan‟da krallar kendi adlarına para bastırmışlardır.

Bu dönemde Sinop, Sicilya, Kartaca ve Lidya‟yı ele geçiren Persler tarafından

bankacılık Ortadoğu‟ya yayılmıştır (Aydın, 2006, 21).

MÖ. III. Yüzyıldan MS. II. Yüzyıla kadar dünya da hakim güç olan Roma‟da

bankacılığın bir hayli geliştiği görülmektedir. Roma da bankacılık işlemlerine

aristokratlar ilgi göstermemiş, bankacılığı daha alt sosyal armatör ve tacirler

yapmışlardır.

12

Ortaçağ‟da denizciliğin gelişmesi, yeni fethedilen yerlerden kıymetli madenlerin

getirilmesi Avrupa‟da bankacılığın daha da gelişmesine yol açmıştır. Bu dönemde, yeni

bir bankacı tipi ortaya çıkmıştır. Ortaçağda bankacıya ancak vatandaşlık hakkı tanındığı

halde Rönesans döneminde bankacı, sosyal topluluk içinde daha büyük önem kazanmış

ve kendisini herkese kabul ettirmiştir (Kaya, 2003, 38).

Modern anlamda ilk banka 1609‟da Hollanda‟da Amsterdam Bankası adıyla

kurulmuştur. 1637‟de Venedik‟te, Venedik Bankası kurulmuştur. Bu banka çek ve

banknot kullanımına yol açan „Condadi di Banka‟ sistemini geliştirmiştir. 1640‟ta

İngiltere‟de kralın tüccarların Londra Kulesinde saklanan altın külçelerine el koyması,

tüccarların devlete olan güvenini sarsmış ve tüccarlar bundan böyle altınlarını adlarına

„goldsmith‟ denilen tüccarlara vermeye bunun karşılığında şehadetname almaya

başlamışlardır. Bir süre sonra goldsmithler kasalarındaki altınların atıl durduğunu

görerek bunlara dayalı olarak borç isteyenlere „goldsmith nots‟ denilen kendi senetlerini

vermeye başlamışlardır. İşte bu senetlerin zamanla piyasadaki alışverişlerde dolaşır

olması ilk bankot sistemini oluşturmuştur.

XIX. Yüzyılın başlarında itibaren, sömürgeleşme hareketleri yaygınlaşıp dünya

ticareti eskiye oranla önemli ölçüde genişleyip çeşitlenince bankacılık alanında da yeni

eğilimler doğmuş, iş bölümü, uzmanlaşma ve birleşme eğilimleri ön plana çıkmıştır. Bu

dönemde İngiltere ve Almanya‟da kurulan bankalar günümüzde de faaliyetlerini devam

etmektedir.

Batı bankacılığın uzmanlaşma eğilimi dışındaki ikinci gelişme birleşmedir. Batı

ekonomileri ticari kapitalizm aşamasından sanayi kapitalizmine geçerken, küçük ve

cılız işletme tipleri yerlerini büyük işletmelere bırakmaya başladılar. Aynı gelişme

bankacılık sektöründe de görüldü. Belirli nitelikli ticari ve uluslar arası bankacılık

alanlarında uzmanlaşan bankalar aynı zamanda büyük ölçekli banka işletmeleri yoluna

gittiler.

XX. Yüzyılda durum biraz değişti. Kapitalist sistemle beraber merkezi planlama

sosyalist ekonomiler ortaya çıktı. Özellikle İkinci Dünya Savaşından sonra bankacılık

faaliyetleri merkezi planlı ekonomilerin yapılarına göre yeniden şekillenmeye başlarken

az gelişmiş ekonomilerin finansal açıdan kalkınma çabalarını desteklemek için

„kalkınma bankacılığı‟ denilen genellikle devlet eliyle özel yasalarla kurulan yeni

bankalar kurulmaya başlamıştır. Uluslararası Para Fonu, Dünya Bankası, Avrupa

Yatırım Bankası ve benzeri kuruluşlar İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemin ürünleri

oldular (Aydın, 2006, 22).

13

2.2.1.2. Bankacılığın Türkiye’deki Tarihsel GeliĢimi

Türkiye‟de bankacılık tarihi iki başlıkta incelenebilir. Bunlar; Cumhuriyet

Öncesi Dönem (Osmanlı İmparatorluğu Dönemi) ve Cumhuriyet Dönemidir. Bunun

için öncelikle Cumhuriyet Öncesi Dönem (Osmanlı İmparatorluğu Dönemi) tarihine

bakmak gerekir (Aydın, 2006, 23).

2.2.1.2.1. Cumhuriyet Öncesi Dönemde (Osmanlı Ġmparatorluğunda) Bankacılığın

GeliĢimi

Osmanlı İmparatorluğu döneminde, devletin bütçe açıklarını kapatmak amacıyla

1840 yılında „Kaime‟ adı verilen ilk kağıt para tedavüle çıkarılmıştır. Bütçe açıklarını

kapatmada kullanılan bu paranın emisyonu kısa sürede büyük artışlar göstermiş, dış

ticarette sürekli açık verilmesinin etkisiyle, Kaimenin yabancı paralar karşısında

değerindeki önemli düşüşler göstermiş ve ithalatın finansmanı için dış piyasalardan

kaynak bulması zorlaşmıştır. Hükümet, Kaimenin dış dengesini korumak için arayışlara

girmiş, Galata Bankerlerinin de teşvikiyle bir bankanın kurulmasına karar verilmiştir.

Böylece 1847‟de yılında Osmanlı İmparatorluğu‟nun ilk bankası olan İstanbul Bankası

(Bankı Dersaadet) kurulmuştur. Ancak, 1848‟de Fransa‟daki devrim hareketinden

sonra, Osmanlı Devleti‟nin dış ticaret hacmindeki daralmaya bağlı olarak ekonomik

olumsuzlukların artması, İstanbul Bankası‟nın Hükümet‟e verdiği kredileri tahsil

edememesine yol açmıştır. Sonunda 1852 yılında faaliyetlerini durdurmuştur (Aydın,

2006, 23).

14

Tablo 2.2: Cumhuriyet Öncesi Dönemde Bankacılığın Gelişimi

Am

ster

dam

Ban

kas

ı

Ven

edik

Ban

kas

ı

İngil

tere

Mer

kez

Ban

kas

ı

Tan

zim

at

İsta

nbul

Ban

kas

ı

Osm

anlı

Ban

kas

ı

Mem

leket

San

dık

ları

Men

afi

San

dık

ları

Zir

aat

Ban

kas

ı

1609 1637 1694 1839 1847 1863 1863 1883 1888

1840 Kaime adı verilen ilk para tedavüle çıkarılmıştır.

1847 Osmanlı İmparatorluğunun ilk bankası İstanbul Bankası kurulmuştur.

1852 İstanbul Bankası faaliyetlerini durdurmuştur.

1856 İngiliz sermayesi yardımı ile Osmanlı Bankası (Ottoman Bank) kurulmuştur.

1863 Fransız sermayesinin de katılımıyla Ottoman Bank, Bank-ı Osmani-i Şahane

adını almış bankaya Merkez Bankası yetkisi verilmiştir.

1863

Çiftçilerin oluşturduğu kaynakla Mithat Paşa öncülüğünde, devlet eliyle ve

devlet himayesinde kurulan „Memleket Sandıkları‟ milli bankacılığın ilk

örneği olmuştur.

1868 İstanbul Emniyet Sandığı kurulmuştur. 1984 yılında tümüyle Ziraat

Bankası‟na katılmıştır.

1875 Bankı Osmani-i Şahane İmparatorluğun hazineden konumuna getirilmiştir.

1883 Memleket Sandıkları yeniden düzenlenerek ‟Menafi Sandıkları‟ adını

almıştır.

1888 Ziraat Bankası kurulmuş, Menafi Sandıkları bu bankaya devredilmiştir.

Kaynak: Aydın Nurhan, Bankacılık Uygulamaları, Anadolu Yayıncılık, 2006, 24

Özellikle Tanzimat Fermanından sonra Devletin finansmanı ihtiyacının artması,

borçlanma gerekliliğinde yeni bir banka kurulmasını gündeme getirmiştir. Bu amaçla

1856‟da yılında İngiliz sermayesi ile Osmanlı Bankası (Ottoman Bank) kurulmuştur.

Ottoman Bank‟ın sermayesi 1863 yılında Fransız sermayedarlarının katılımı arttırılarak

Bank-ı Osmai-i Şahane olarak değiştirilmiştir. Aynı dönemde bankaya Merkez Bankası

yetkisi tanınmıştır.

1875 yılından 1922‟ye kadar yabancı sermaye ile 7 banka kurulmuş, 18 yabancı

bankada Osmanlı topraklarında şube açmıştır. 1856-1923 yılları arasında kurulan

bankalarda yabancı sermayeli bankalar çoğunlukta olmakla beraber 1908 yılında 2.

Meşrutiyet‟in ilanı ile milliyetçilik eğilimlerinin artması ile birlikte ulusal sermaye ile

pek çoğu tek ve yerel şubeden oluşan bankaların kurulma süreci başlamıştır. Bu süreç

1911 yılında 1. Dünya Savaşının çıkmasıyla hızlanmıştır. Ulusal Bankacılığın

gelişiminde ilk adım Mithat Paşa‟nın önderliğinde kurulan Memleket Sandıkları‟nın

15

kuruluşu ile atılmıştır. Memleket Sandıkları çeşitli düzenlemelerden sonra Menafi

Sandıkları adını almıştır. Menafi Sandıklarından beklenen başarı sağlanamayınca 1888

yılında Ziraat Bankası kurulmuştur (Aydın, 2006, 24).

2.2.1.2.2. Cumhuriyet Döneminde Bankacılığın GeliĢimi

Cumhuriyet döneminde bankacılığın gelişimini, ekonomide yaşanan gelişmelere

ve izlenen ekonomi politikalarına göre 7 dönemde incelemek mümkündür. Her dönemin

ekonomik anlayışı ve karakteristik özellikleri farklılık göstermektedir (Aslanoğlu, 1980,

38).

Ulusal Bankalar Dönemi (1923-1932)

Tablo 2.3: Cumhuriyet Döneminde Ulusal Bankalar Dönemi Gelişimi

1923-1932 1933-1944 1945-1959 1960-1980 1980-1994 1994-2000 2000-

1923 -1932 döneminde tek şubeli mahalli nitelikte çok sayıda ulusal banka

kurulmuştur. Buna karşılık sektörde hala yabancı bankaların hakimiyeti devam

etmektedir.

İzmir İktisat Kongresinde ulusal bankacılığın geliştirilmesi üzerinde durulmuştur.

Cumhuriyet döneminin ilk ulusal bankası, Atatürk‟ün direktifleriyle 26 Ağustos 1924

tarihinde kurulan Türkiye İş Bankası‟dır.

1925 yılında ilk kalkınma bankası olan Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası

kurulmuştur.

1927 yılında konut kredisi vermek amacıyla Emlak ve Eytam Bankası kurulmuştur.

1931 yılında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kurulmuştur.


Cumhuriyet‟in ilan edildiği 1923 yılında Türkiye‟de 22‟si ulusal sermayeli, 13‟ü

ise yabancı sermayeli olmak üzere 35 banka faaliyet gösteriyordu. Ulusal bankalar

genellikle tek şubeli banka niteliğinde idi. Daha geniş bir faaliyete sahip ulusal

bankalarda yabancı bankaların himayesi altındaydı. Merkez Bankası işlemleri de

yabancı sermayeli bir banka tarafından yapılıyordu.

Cumhuriyet döneminin ilk ulusal bankası İzmir İktisat Kongresi‟nde alınan

kararlar doğrultusunda 26 Ağustos 1924 tarihinde kurulan Türkiye İş Bankası‟dır.

İktisat kongresine katılan sanayicilerin önerileri arasında bir sanayi bankasının

16

kurulması da yer almıştır. Bu öneri doğrultusunda, 1925 yılında Türkiye Sanayi ve

Maadin Bankası kurulmuştur. Bankanın kaynak yapısı güçlendirilemediği için

bankacılık işlevi 1932‟de Türkiye Sanayi ve Kredi Bankası‟na devredilmiştir. Ancak

faaliyetleri uzun ömürlü olmayan banka, 1933 yılında kurulan Sümer Banka

devredilmiştir.

1927 yılında konut kredisi vermek amacıyla Emlak ve Eftan Bankası

kurulmuştur. Banka 1946 yılında Emlak ve Kredi Bankasına dönüştürülmüştür.

Cumhuriyet Döneminde atılan adımlardan en önemlisi 1931 yılında Merkez

Bankasının kurulmasıdır (Aydın, 2006, 26).

Özel Amaçlı Bankaların Kurulması Dönemi (1933-1944)

Tablo 2.4: Cumhuriyet Döneminde Özel Amaçlı Bankaların Kurulması Dönemi

Gelişimi

1923-1932 1933-1944 1945-1959 1960-1980 1980-1994 1994-2000 2000-

1933 -1945 yıllarının bankacılık açısından en belirgin özelliği devlet eliyle özel amaçlı

büyük bankaların kurulmuş olmasıdır.

Bu dönemde kurulan bankalar:

1933 Sümer Bank, 1933 Belediyeler Bankası, 1935 Etibank, 1937 Deniz Bank, 1938

Halk Bankası


1930‟lu yılların başında kamu iktisadi girişimlerin aracılığı ile sanayileşme

stratejisi benimsenmiştir. İktisadi devletçilik olarak adlandırılan bu sanayileşme

stratejisi bankacılık sistemimizi de önemli ölçüde etkilemiştir. Bu dönemde Sümer Bank

(1933), Belediyeler Bankası (1933), Etibank (1935), Deniz Bank (1937), Halk Bankası

ve Halk Sandıkları (1938), sanayi planında yer alan işletmelerin kurulması, işletilmesi

ve finansman ihtiyaçlarının sağlanması amacıyla devlet tarafından özel amaçlı banka

statüsüyle kurulmuştur (Aydın, 2006, 27).

17

Özel Bankaların GeliĢtiği Dönem (1945-1959)

Tablo 2.5: Cumhuriyet Döneminde Özel Bankaların Geliştiği Dönem

1923-1932 1933-1944 1945-1959 1960-1980 1980-1994 1994-2000 2000-

1945-1959 yıllarının bankacılık açısından belirleyici özelliği özel bankaların hızlı bir

gelişme göstermesi, şube bankacılığının yaygınlaşması ve değişik ihtiyaçlara cevap

verebilecek yeni türde kredi kurumlarının oluşturulmasıdır. Şube bankacılığı

hızlandırılmıştır.

Bu dönemde devlet eliyle veya özel kanunlarla kurulan bankalar :

1952 Denizcilik Bankası, 1954 T. Vakıflar Bankası, 1958 T.Öğretmenler Bankası

Bu dönemde kurulan özel bankalar:

1944 Yapı ve Kredi Bankası, 1946 Garanti Bankası, 1948 Akbank, 1955 Pamukbank


1945-1959 dönemde özel kesimin güçlenmesi ve sanayileşme politikasında

meydana gelen değişiklik etkisini bankacılık sektörü üzerinde göstermiş bu dönem özel

bankacılığın geliştiği dönem olmuştur (Aydın, 2006, 28).

Planlı Dönemi (1960-1980)

Tablo 2.6: Cumhuriyet Döneminde Bankaların Planlı Döneminin Gelişimi

1923-1932 1933-1944 1945-1959 1960-1980 1980-1994 1994-2000 2000-

Planlı dönemde bankacılık sektörü önemli ölçüde devlet kontrolü ve etkisi altında

kalmıştır. Bu dönemde yeni banka kurulması sınırlandırılmıştır. Şube bankacılığı

gelişmeye başlamış, özel ticaret bankaların çoğu holding bankası haline gelmiştir.

Bu dönemde kurulan bankalar :

1962 TC Turizm Bankası, 1963 Sınai Yatırım ve Kredi Bankası, 1964 Devlet Yatırım

Bankası, 1964 Amerikan –Türk Dış Ticaret Bankası, 1968 Türkiye Maden Bankası,

1976 Devlet Sanayi ve İşçi Yatırım Bankası, 1977 Arap-Türk Bankası


Bu dönemde yeni yabancı banka ve bazı özel durumlar dışında yeni ticaret

bankası kurulmasına izin verilmemiştir. Mevcut bankaların yeni şube açmaları teşvik

edilmiştir. 1960‟lı yıllarda bankacılık sektörünün ekonominin farklı ihtiyaçlarına cevap

verebilmesini sağlamak amacıyla kalkınma ve yatırım bankacılığına teşvik edilmiş ve

18

desteklenmiştir. 1970‟li yıllarda da holding bankacılığı yaygınlaşmıştır (Aydın, 2006,

30).

SerbestleĢme ve DıĢa Açılma Dönemi (1980-1994)

Tablo 2.7: Cumhuriyet Döneminde Serbestleşme ve Dışa Açılma Döneminin Gelişimi

1923-1932 1933-1944 1945-1959 1960-1980 1980-1994 1994-2000 2000-

Uluslararası bankacılık standartları benimsenmiş. Bilgisayar ve teknolojik yenilikler

bankalar tarafından kullanılmaya başlanmıştır.1980 sonrası bankacılık sektöründe

meydana gelen yapısal bozuklukların giderememesi nedeniyle 1982-1984 yılları

arasında Hisarbank, İstanbul Bankası ve Ortadoğu Bankası‟nın yönetimine el konulmuş

ve bu bankalar daha sonra Ziraat Bankası‟na devredilmiştir.


Bu dönemde uygulanan serbest faiz ve esnek döviz kuru politikaları, ihracatın

özendirilmesi, ithalatın serbest bırakılması, teni bankaların kurulmasına izin verilmesi,

bankalar arası Türk lirası ve döviz piyasalarının bilgisayar ve iletişim teknolojisinde

yaşanan gelişmeler sonucu toptancı bankacılık yapan az şubeli küçük ve orta ölçekteki

banka sayısı artmıştır. Türk bankaları yurt dışında banka kurarak ve şube açarak dışa

açılmaya başlamıştır (Aydın, 2006, 32).

1994 Krizi ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (1994-2000)

Tablo 2.8: Cumhuriyet Döneminde 1994 Krizi ve Bankacılık Sektörüne Etkileri

1923-1932 1933-1944 1945-1959 1960-1980 1980-1994 1994-2000 2000-

1994 yılında Türkiye ciddi bir ekonomik krizle karşı karşıya kalmıştır.

1994 yılında Marmarabank, Impexbank, ve TYT Bank, tasfiye sürecine girmiştir. 1997

Türk Ticaret Bankası, 1998 yılında Bank Expres, 1999 yılında İnterbank, Esbank,

Egebank, Yurtbank, Yaşarbank, Sümerbank, Bank Kapital ve Etibank‟a el konularak,

TMSF‟ye devredilmiştir.


19

1994 yılında ortaya çıkan kriz bankacılık sektörünü olumsuz etkilenmiş ve

küçülmeye başlamıştır.

Alınan tedbirlerin etkisiyle 1995 yılından itibaren bankacılık sektörü yeniden

gelişmeye başlamıştır (Aydın, 2006, s:34).

2000 Yılı Sonrası Bankacılık Sektörü (2000-)

Tablo 2.9: Cumhuriyet Döneminde 2000 Yılı Sonrası Bankacılık Sektörü Gelişimi

1923-1932 1933-1944 1945-1959 1960-1980 1980-1994 1994-2000 2000-

2000 yılı Kasım ve 2001 yılı Şubat ayında yaşanan krizler bankacılık sektörünü önemli

ölçüde etkilemiştir. Bankacılık sektörü yeniden yapılanmaya gidilmiştir.


Türkiye‟deki bankacılık sistemine ilişkin tüm işlem ve faaliyetlerin denetleme ve

düzenlemesinden sorumlu olmak üzere Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu

(BDDK) 31 Ağustos 2000 yılında faaliyete geçmiştir. BDDK faaliyete geçtikten sonra

2000 yılı içerisinde Bank Kapital, Etibank ve Demirbank‟a da TMSF tarafından el

konulmuştur. Bu ortamda 2001 yılında Ulusal Bank, İktisat Bankası, Sitebank,

Kentbank, Tarişbank, Bayındırbank, EGS Bank, Toprak Bank TMSF kapsamına

alınmıştır. Kamu bankası statüsünde olan Emlak Bankası ise tüm aktif ve pasifleri ile

Ziraat Bankasına devredilmiştir. 2002‟ de el konulan Pamuk Bankası Halk Bankası ile

birleştirilmiştir. 2003 yılında İmar Bankası‟nın bankacılık işlemi ve yapma ve mevduat

kabul etme izni kaldırılmıştır (Aydın, 2006, 27).

2.3. Bankaların GeçmiĢten Günümüze Mekânsal DeğiĢimi

Salih Kaya‟nın „Uluslararası Bankacılık‟ ve Nurhan Aydın‟ın „Bankacılık

Uygulamaları‟ adlı kitaplarından edindiğim bilgilere göre: Banka yapıları tarihten

günümüze gelişen teknoloji ve değişen istekler doğrultusunda mekan olarak bir çok

değişime uğramıştır. Bu mekanlar;

20

Resim 2.1: Sümerlerin

Yerleşimi (Poyraz K, C:1,

1980, 38)

2.3.1. Maket

Banka yapılarının tarihini incelersek, ilk

olarak M.Ö. 3500 Sümer ve Babil‟de ilk banka

kuruluşlarına rastlıyoruz. Sümerlerin kurduğu ve

banka olarak kullanılan dini yapıya „maket‟ adı

verilmekteydi. Maketler M.Ö. 2000‟de ortaya çıkan

ünlü Hammurabi kanunlarına göre yönetilirlerdi. Bu

kanunlarda, maketlerin ödünç işlerini nasıl

yöneteceği, borcun vadesinde nasıl tahsil olunacağı,

borçlunun hangi mallarının, ne yolla borcun

tasfiyesinde kullanılacağı yazılmıştır. Maketlerde

bankacılar olarak halkın güvenini kazanmış din adamları görev yapmaktaydı (Kaya,

2003, 44).

2.3.2.Tapınaklar

M.Ö. 1000‟de Yunanlılar, Romalılar ve

Mısırlılar bankacılığı geliştirmiştir ve bankacılık

işlemleri maket adı verilen dini yapılardan daha

büyük dini yapılar olan tapınaklara taşınmıştır.

Tapınaklar ortak kültüre, ortak prosedürlere ve

ortak dile sahip olan yerlerdi. O dönemin halkın

güvenini kazanmış banka yapıları tapınaklar

bankacılar ise rahiplerdi (Kaya, 2003, 46).

2.3.3. Saraylar

Zamanla bankacılık işlemleri zenginlik ve

güçlerin göstergesi olan saraylara taşınmıştır. Halk kulübelerinde saklayamadığı

kıymetli eşyaları ve toprak ürünlerini kralın sarayının mahzenlerine depo eder, bir

makbuz alır ve istediği zaman mallarını geri alabilirdi. Kralın belirledi kurallar

doğrultusunda bankacılık işlemleri yönetilirdi (Kaya, 2003, 48).

Resim 2.2: Yunan Tapınağı

Örneği Ele Alınarak Yapılan

Bir Banka Binası (Roth,

2000,68)

21

2.3.4. Palazzo

İtalya‟da Rönesans hareketi ile beraber

bankacılık görkemli ve etkileyici evler olan

Palazzo‟ya taşındı. Bu etkileyici evler

bankacılık işlemlerine hakim olan bir yapı

imajına sahipti (Aydın, 2003, 42).

2.3.5. Çadır ve Trapeze

Ticaretin gelişmesiyle birlikte, Eski

Yunan‟da ticaretle uğraşan bazı zenginler bankacılık hizmetlerinde uzmanlaşmaya

başlamışlardır. Eski Yunan‟da banka işlemleriyle uğraşan kurumları ortaya çıkmaya

başlamış ve ilk defa Yunanistan‟da „Laik Bankacılık‟ görülmüştür. Laik Bankacılık

zengin tüccarlar olarak “Trapezit”ler tarafından yapılıyordu. Atina‟da Trapezit adlı bu

zengin tüccarlar „özel bankerler‟ olarak ortaya çıkmıştır. İlk bankalar sokağa kurulan

hareketli hafif dekore edilmiş, içerisinde mobilya olarak birer masa bulunduran

çadırlardı. Trapezit adı verilen bankacı, masası başında oturur, her şeyden önce sarraflık

yapardı (Aydın, 2006, 10). Limanlara ve Pazar yerlerine çadır kuran Trapezit‟ler daha

sonra Trapeze denilen ayrı binalara yerleşmişlerdir. “Masa”, “Tezgah” kelimesinden

türeyen “Trapeze” belki de çok sonraları Akdeniz ülkelerinde görülen “Banker”

kelimesinin öncüsüdür. Çünkü, banker kelimesi de tezgah anlamına kullanılan “Bank”

dan gelmektedir (Savaşman, 1990, 37).

2.3.6. ġehir Evleri

Zengin ailelerin açtığı bankalar, mevcut olan binaların altında birkaç odadan

oluşan kurumlardır. Bu evler bilgi, dürüstlüğü ve güvenirliğin imajı olan bankaları

temsil ediyordu (Kaya, 2003, 50).

2.3.7. Günümüz Banka Türleri

Günümüz banka türleri hakkında Nurhan Aydın‟ın „Bankacılık Uygulamaları‟

ve Nilgün Savaşman‟ın „Temel Bankacılık‟ adlı kitaplarından edindiğim bilgilerin bir

kısmı şunlardır.

Resim 2.3: Palazzo Örneği

(İtalya, 19. yy) (Roth, 2000, 69)

22

1453‟te İstanbul‟un fethi, Rönesans hareketi, yeni kıtaların keşfi, ticaretin

okyanuslara kayması gibi gelişmeler ortaya çıkmıştır. Bu arada özellikle İspanyol‟ların

Güney Amerika‟dan getirdikleri altınlarla çok çeşitli sikkeler basması, Avrupa‟daki

paraların çeşitliliği ve ayarlarının bozuk olması, paraların birbirlerine göre değerlerinin

saptanmasında büyük güçlükler yaratıyordu. O sırada ticaretin yoğun olduğu kent

Amsterdam ve Hamburg‟du ve sözü edilen paralar bu merkezlere geliyordu. Bu para

karmaşasına çare olarak 1609‟da Amsterdam Bankası kuruldu. Kurulan bu ilk banka

daha sonraları yerini çeşitli banka kurumlarına bıraktı. Teknolojinin ve iş imkanlarının

değişmesiyle beraber banka binaları kullanıcı ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde daha

kapsamlı ve konforlu olarak tasarlanmaya başlamıştır.

Zaman içerisinde sunduğu hizmetleri, gelişme gösteren bankaların örgütlenmesi

ve faaliyet alanlarında değişiklikler göstermiştir. Ekonomik anlayışındaki değişimler,

toplumsal yapıdaki farklılıklar, hukuki düzenlemeler bankaların örgütlenmesinde de

farklılıklar yaratmıştır. Günümüzde geniş bir yelpazede faaliyet gösteren bankaları

kesin çizgilerle birbirinden ayırmak mümkün olmamakla birlikte değişik şekillerde

sınıflandırılabilir (Aydın, 2006, 55).

1. Yasal Niteliklerine Göre Bankalar

Her ülkenin yasal düzenlemelerinde bankaların kuruluşu ayrıntılı olarak

düzenlenmiştir. Tarihsel süreç içerisinde üç başlıkta toplayabiliriz (Aydın, 2006, 56).

ġahıs ġirketleri Halinde Bankalar

Günümüz ekonomilerinde örneği olmamakla birlikte XIX. Yüzyıl Avrupa‟sında

zengin ailelerin kurduğu bankalardı. Ancak bankacılığın toplumsal ve ekonomideki

önemi artıkça şahısların banka kurması önlenerek bazı özel hükümler getirilmiştir

(Aydın, 2006, 56).

Sermaye ġirketleri Halinde Bankalar

Günümüz, çağımızın modern bankaların hemen hepsi sermaye şirketleri şeklinde

kurulmaktadır. Genellikle bu şirketler, anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş

komandit ortaklıklardır (Aydın, 2006, 56).

Özel Yasalarla Kurulan Bankalar

Bazı faaliyet alanlarında genel yasalar yanında yeni kurulacak bankaların

çalışma alanları özel yasalarla belirlenebilir. İşte bu ve benzeri durumlarda sadece o

bankanın faaliyetlerini düzenlemek için özel yasalar çıkarılabilir. Bu şekilde kurulan

bankalara özel yasalarla kurulan bankalar denir (Aydın, 2006, 56).

23

2. Mülkiyetlerine Göre Bankalar

Bankanın sahip olduğu sermayenin ait olduğu kaynağa göre bankalar kamu,

özel, karma ve yabancı bankalar olarak dörde ayrılabilir (Savaşman, 1990, 40).

Kamu Bankaları

Sermayenin tamamı kamuya, başka bir deyişle kamu adına hazine ya da diğer

kamu tüzel kişilerine ait olan bankalardır. Kamu bankaları özel ya da yabancı

bankaların devletleştirilmesiyle de ortaya çıkarılabilir (Savaşman, 1990, 40).

Özel Bankalar

Sermayesinin özel kişi veya kuruluşların sahip olduğu bankalardır (Savaşman,

1990, 40).

Karma Bankalar

Sermayelerinin belirli oranlarda kamu kuruluşlarıyla, özel kuruluş ve kişilerle

paylaşılan bankalardır (Savaşman, 1990, 40).

Yabancı Bankalar

Sermayesinin mülkiyeti yabancı uyruklu kişi ve kuruluşlarda olan bankalardır

(Savaşman, 1990, 40).

3. ġube Sayılarına Göre Bankalar

Bankalar şube sayılarının çokluğuna göre küçük, orta ve büyük bankalar olarak

sınıflandırılabilir (Savaşman, 1990, 42).

Tek ġubeli Bankalar

Bu tip bankacılıkta, banka hizmetleri tek merkezden yürütülmektedir. Bankanın

ikinci bir şubesi yoktur (Savaşman, 1990, 42).

Çok ġubeli Bankalar

Bu tip bankacılıkta ise, genel merkeze bağlı, ülke geneline yayılmış çok sayıda

banka şubeleri ile bankalar faaliyet göstermektedir (Savaşman, 1990, 42).

4. Örgütlenme Alanlarına Göre Bankalar

Bu ayrıma göre bankalar yerel, bölgesel, ulusal, uluslar arası ve kıyı bankaları

olarak gruplandırılabilir (Aydın, 2006, 57).

Yerel Bankalar

Sadece bir il veya ilçe merkezinde faaliyet gösteren bankalardır (Aydın, 2006,

57).

24

Bölgesel Bankalar

Bu bankalar faaliyetlerini bir ülkenin belirli bir coğrafyasında yürüten

bankalardır (Aydın, 2006, 57).

Ulusal Bankalar

En yaygın banka türüdür. Bu tip bankalar, tüm ülke genelinde faaliyet

gösterirler. Genellikle çok şubelidirler (Aydın, 2006, 57).

Uluslararası Bankalar

Farklı ülkelerde sermaye getirisinin yükselmesi gibi faktörler birden fazla ülkede

faaliyet gösteren bankacılık türünün gelişmesine yol açmıştır (Aydın, 2006, 57).

Kıyı Bankacılığı

Ülke dışından sağlanan fonların ülke dışında veya koşullara göre ülke içinde

kullandırılmasıdır (Aydın, 2006, 57).

5. Faaliyet Konularına Göre Bankalar

Bankalar yönelmek istediği müşteri kitlesi ve ekonomik alanlara göre

sınıflandırılabilirler (Savaşman, 1990, 44).

Tek Amaçlı Bankalar

Ekonomik faaliyeti çeşitlilik göstermeyip belli konularda uzmanlaşan

bankalardır (Savaşman, 1990, 44).

Çok Amaçlı Bankalar

Ekonomik faaliyeti çeşitlilik gösteren genellikle her türlü bankacılık hizmetlerini

görebilecek şekilde bir yapıda örgütlenirler (Savaşman, 1990, 44).

6. Ekonomik Faaliyetlerine Göre Bankalar

Gördükleri ekonomik hizmetin özelliklerine göre sınıflandırılabilirler. Bunlar:

Tarım Bankaları, Maden Bankaları, İpotek ve Emlak Bankaları, Halk Bankaları, Ziraat

Bankaları, Ticaret ve Mevduat Bankaları, Kalkınma Bankaları, Yatırım Bankaları,

Merkez Bankaları gibi sınıflandırılabilirler (Aydın, 2006, 59).

2.4. Dünya’daki Banka Binalarının Mimari Açıdan Tarihsel GeliĢimi

Ticaretin yoğun olduğu yerlerden biride Amsterdam şehriydi. Şehirde gelişen

ticaretle birlikte para çeşitliliği ortaya çıkmıştır. Zamanla yabancı paraların saklanması

için bir banka binasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu nedenle Amsterdam‟da 1609 yılında ilk

25

Resim 2.5: Venedik Bankası

(Roht, 2000, 67)

Resim 2.6: Pennsylvania

Bankası (Roht, 2000, 67)

Resim 2.4: Amsterdam Bankası

(Roht, 2000, 64)

modern banka olan Amsterdam Bankası kurulmuştur. Amsterdam Bankası daha önce

kasabanın kilisesi olarak kullanılan bina içerisinde oluşturulmuştur. Binanın ne zaman

inşaa edildiği tam olarak bilinmiyor. 1452 yılında şehirde çıkan yangın Amsterdamın

büyük bir kısmını yok ettiğinden binanın 1452 yılından sonra yapıldığı tahmin

edilmektedir (Bkz, Resim 2.4).

Kilise diktörgen şeklinde planlanmış ve bir

adet çan kulesine sahiptir. Dikdörgen şeklindeki

alan zemin ve birinci kattan oluşmaktadır. Binada

banka zemin katta yer almaktadır. İçerisinde geniş

bir müşteri holü ve çalışanların yer aldığı birkaç

oda bulunmaktadır. Üst katlarında ise çeşitli işlerle

uğraşan kişilere ait ofisler yer almaktadır. Bina

cephesi sarı- kahverengi renklerinde olup etkileyici

kemerli bir girişe sahiptir. Güvenlik önlemi olarak

banka girişi kemerli açık yüzeyin gerisinde

çözülmüştür. Ön yüzeydeki alan el sanatklarıyla

uğraşan kişilere kiralanmaktadır (Roht, 2000, 64).

Bankacılığın gelişmeye başlaması ile

Venedik‟te 1637 yılında Venedik Bankası

kurulmuştur. Venedik Bankasının kurulduğu bina

neoklasik döneme ait 1587 yılında tapınak olarak

inşaa edilmiştir. Başlangıçta tapınak olarak

kullanılan bina sonraları güvenilir bir mekan

olduğu için banka binası olarak kullanılmaya

başlamıştır (Roht, 2000, 67). Tapınağın görkemli

girişinde sekiz adet zarif sütun ve yüksek

merdivenler bulunmaktadır (Bkz, Resim 2.5).

1799-1801 tarihleri arasında ABD‟nin

Philadelphia şehrinde inşaa edilen tapınak

Pennsylvania Bankası olarak kullanılmaya

başlanmıştır. (Bkz, Resim 2.6). Giriş cephesinde

ince uzun sütunlar ve yüksek merdivenler yer

almaktadır. Binanın iç mekânında giriş holü, kubbeli geniş bir salon ve birkaç oda

bulunmaktadır. Binanın giriş holünden sonra (1), kubbeli geniş salonda (2) müşteri

26

Resim 2.8: Madras Bankası

(Early Office Museum,

www.officemuseum.com/1800)

Resim 2.9: Madras Bankası İç

Mekân Görünüşü- Gişe

Bölümü (Early Office

Museum,


bekleme bölümü ve çalışma masaları yer almaktadır. Çalışanların bulunduğu geniş

salonda mekân bölümlenmesi yoktur ve masalar düzgün sıralar halinde yerleştirilmiştir.

Yönetici konum olarak diğerlerinden farklı yer ve mobilyalara sahiptir. Arka taraftaki

odalarda ise depo (3) ve çalışma ofisleri (4) yer almaktadır (Bkz, Resim 2.7).

Resim 2.7: Pennsylvania Bankasının, Zemin Kat Planı- İç Mekan Görünüşü

(Early Office Museum, www.officemuseum.com/1800)

İlk banka yapıları halkın güvenini

kazanmış tapınaklardır. Daha sonraları saraylar ve

prens konutları bankaya dönüştürülmüştür. Bunun

bir örneği Hindistan‟da 1843 yılında kurulan

Madras Bankası‟dır (Early Office Museum,

www.officemuseum.com). Binanın bir bölümü

banka diğer bölümleri de devlete ait çalışma

ofisleri yer almaktadır (Bkz, Resim 2.8).

İç mekânda kemerlerle oluşturulmuş geniş

salon ve bölümlenmiş odalar mevcuttur. Binanın

doğu kısmı banka olarak kullanılmaktadır. Geniş

salondan binanın doğu kısmına geçen koridor

mevcuttur. Banka sadece geniş bir salon ve birkaç

odadan oluşmaktadır. Geniş salondan odalara

geçilebilmektedir. Geniş salonda çalışma masası

ve ahşap ve camdan yapılmış bankolar yer

almaktadır. Çalışma ofislerinde masa, sandalye ve

dolaplar bulunmaktadır (Bkz Resim 2.9).

27

Resim 2.11: Ness Bankasının -İç Mekân

Görünüşü (Early Office Museum,


Resim 2.10: Ness Bankası

Binası (Early Office Museum,


Resim 2.12: First National Bank

(Early Office Museum


1885 yılında Hollanda‟da kurulan Ness

Bankası şehrin merkezinde yer almaktadır.

Çok katlı olmayan yapı kübik bir planlamaya

sahiptir. Kemerli bir girişe sahip olan bina üç

kattan oluşmaktadır. İlk iki katında banka

binası bulunmaktadır. Üçüncü katta ise özel

kişilere ait ofisler mevcuttur (Bkz Resim

2.10).

Bankanın içi yüksek pencereler ve

geniş çalışma salonuna sahiptir. Çalışanlar

işlerini birlikte yürütebilmek için bir arada

çalışmaktadırlar.

Mobilyalarda bu düzen doğrultusunda

ard arda sıralanmıştır. Bankanın mobilyaları

çekmeceli masalar ve engin dosya

dolaplarından oluşmuştur. Salona açılan

mekânlarda bankanın diğer çalışma ofisleri

bulunmaktadır (Bkz Resim 2.11).

ABD‟nin Philadelphia şehrinde yer

alan First National Bank, 1900 yılında

William Herman Rau tarafından inşa

edilmiştir. Bankanın dış cephesinde çıkıntılı

sütunlar ve geniş pencereler bulunmaktadır

(Bkz, Resim 2.12).

Banka iki kattan oluşmaktadır.

İçerisinde on bir adet oda yer almaktadır.

Zemin katta; girişte galeri boşluğu, geniş bir

salon, 4 adet ofis, mutfak, çalışanların yemek

odası ve wc‟ler bulunmaktadır.

Birinci katta; toplantı odası, yönetici

odası, 2 adet ofis, yöneticiye ait yemek salonu

ve wc bulunmaktadır. Girişte galeri boşluğunda yer alan geniş salon görülmektedir.

Salonda müşterilerin beklediği bölüm ve bankolar bulunmaktadır. Bankolar cam ve

ahşaptan el işçiliğine dayalı olarak yapılmıştır. Bankolarla sınırlandırılmış alanda

http://www.officemuseum.com/


28

Resim 2.14: First National

Bank, Banko Arkası Çalışma

Bölümü (Early Office Museum,



Bank, Banko Bölümü Görünüşü




Bank, Çalışanların Yemek

Salonu (Early Office Museum,


çalışma bölümü bulunmaktadır (Bkz, Resim

2.13). Çalışma alanında ahşaptan yapılmış dört

adet masa ve dosya dolapları yer almaktadır.

Zeminde siyah-beyaz karolar kullanılmıştır.

Tavanda ve duvar üzerinde elektrikli lambalar

mevcuttur. Duvarlar sarı renkli boya ile

boyanmış olup kullanılan ahşap mobilyalarla

birlikte sıcak bir ortam oluşturmaktadır. Bu

çalışma alanının arkasında birbiri ile bağlantılı

dört adet ofis bulunmaktadır. Ofislerin içerisinde

üç adet ahşap masa ve dosya dolapları

mevcuttur.

Dosya dolaplarının bir kısmının içi raflı

olacak şekilde tasarlanmıştır. İç mekânda dışarı

açılan geniş iki adet pencere yer almaktadır. Bu

odalar bankolarda tamamlanmayan işlemlerin

devam ettirildiği mekânlardır. Zeminde ahşap

döşeme kullanılmıştır. Aydınlatma elemanı

olarak tavanda elektrikli lambalar ile masa

üzerinde gaz lambaları bulunmaktadır (Bkz,

Resim 2.14).

Çalışanların yemek salonlarında, dört

adet sekiz kişilik yemek masası bulunmaktadır.

Ahşaptan yapılmış masalar ve sandalyeler son

derece basit tasarlanmıştır. Mekân yüksek

pencereler ve tavana asılmış elektrikli lambalarla

aydınlatılmaktadır. Duvarın bir metre

yüksekliğindeki kısmı leke tutmaz duvar kağıdı

ile kaplanmıştır. Duvarın geri kalan kısmı ise gri

boya ile boyanmıştır. Gri boyalı duvar üzerinde

tablolar ve saat bulunmaktadır. Zemin beton

döşemeden oluşmaktadır (Bkz, Resim 2.15).

Yemeklerin pişirildiği mutfak bu salona

açılmaktadır. Mutfakta yemeklerin pişirildiği ocak ve davlumbaz yer almaktadır. Pişen


http://www.officemuseum.com/photo_gallery_1800


29


Bank, Zemin Kat Koridoru




Bank, Yönetici Odası (Early

Office Museum,


yemeklerin servisinin yapıldığı ahşap masa mekânın

ortasında konumlandırılmıştır. Karşı tarafta ise üzeri

beton tezgâh ile kirli tabakların yıkandığı lavabo

bulunmaktadır. Tabakların, tencerelerin ve

bardakların saklandığı çekmeceli ahşap dolap çıkış

kapısına yakın konulmuştur. Zemin beton döşemeden

oluşmaktadır.

Zemin katta çalışanların yemek salonu ile

mutfak kısmına geçişi sağlayan koridor

bulunmaktadır. Koridor üzerinde çay servisinin

yapıldığı küçük bir masa ve su sebili yer almaktadır.

Birinci kattaki koridora ahşap merdivenle

ulaşılmaktadır. Koridorda sekreterin bulunduğu masa

ile müşterilerin beklerken oturması için koyulmuş bir

adet bank bulunmaktadır. Üst kattaki odalar bu

koridora açılmaktadır. Koridorların, zemini siyah-

beyaz karolarla döşenmiştir. Duvarların bir metre

yüksekliğindeki kısmı kahverengi şeritli duvar kağıdı

ile kaplanmış, geri kalan kısmı ise sarı renkli boya ile

boyanmıştır. Tavana asılı elektrikli lambalar ile

aydınlatma sağlanmıştır (Bkz, Resim 2.16).

Birinci katta yer alan ofislerde el işçiliğine

dayalı ahşap masalar ve çekmeceli dikey dosya dolapları bulunmaktadır. Odalar ikişer

ve üçer kişilik çalışma mekânı olarak düzenlenmiştir. Duvarlarda kahverengi duvar

kâğıdı, zeminde ise ahşap döşeme kullanılmıştır. Yönetici odası diğer odalardan farklı

düzenlenmiştir. Burada kullanılan donatılar daha gösterişlidir. Odada ahşaptan yapılmış

gösterişli bir masa ve üzerinde elektrikli lambalar yer almaktadır. Masanın arkasında

çekmeceli dolap, karşısında da önemli dosyaların incelendiği küçük bir masa

bulunmaktadır. Mekânda kullanılan şömine sıcak bir ortam yaratmıştır. Duvarın yerden

bir metre yüksek kısmı sarı renkli boya kalan kısmı ise kahverengi renkli boya ile

boyanmıştır. Zeminde ahşap döşeme, tavanda ise, aydınlatma elemanı olarak son derece

zarif bir avize kullanılmıştır (Bkz, Resim 2.17).



30

Resim 2.19: Bank of England



Resim 2.20: Bank of England,

İç Mekân Görünüşü (Early

Office Museum,



Bank, Yönetici Yemek Odası



Yönetici odası il bağlantılı olan toplantı odasında on

iki kişilik ahşap masa ve dikey ve yatay dosya

dolapları yer almıştır. Mekândan yemek salonuna

ahşap malzemeden yapılmış çift kanatlı kapı ile

geçilmiştir. Yemek salonunda altı kişilik ahşap

yemek masası ve bir adet servis masası mevcuttur.

Toplantı odasının ve yemek salonunun yer

döşemesinde kırmızı-beyaz renklerinde halı,

duvarlarda ise kahverengi duvar kâğıdı

kullanılmıştır. Tavanlarda elektrikli avize,

duvarlarda ise elektrikli lambalar yer almıştır (Bkz,

Resim 2.18).

19. yy ikinci yarısı- 20.yy başları arasında

neo klasik yapılanma devam etmiştir. Yunan

mabetlerini andıran sütunlu binalar ve iç mekân da

kubbeli geniş salonların bulunduğu binalar banka

olarak kullanılmıştır. Bunun örneklerinden biri de

1934 yılında yapılan İngiltere Bankası‟dır (Bkz,

Resim 2.19). Daha önceleri tapınak olarak inşa

edilen bina sonradan banka binası olarak

kullanılmıştır (Aymelek, 2006, 5).

Zemin katında, girişte geniş, yüksek tavanlı

ve sütunların yer aldığı bir salon bulunmuştur. Bu

salon içerisinde hızlı işlemlerin yapıldığı ahşap

bankolar ve masalarından oluşan çalışma mekânın

yer almıştır. Masalar grup çalışması sağlayacak

şekilde yan yana ve arka arkaya sıralı olarak

dizilmiştir. Çalışanlar hiyerarşik olarak bölümlerle

birbirlerinden ayrılmamıştır. Mekân geniş

pencerelerle, tavana, sütunlara ve duvarların üzerine

asılmış elektrikli lambalar ile aydınlatılmıştır (Bkz,

Resim 2.20).




31

1.Giriş Holü 9. Para Kasaları

2.Gişeler 10. Arşivler

3.Teras 11. Ofisler

4.Ofisler 12. Ofisler

5.Dosya Odası 13. Servis Girişi

6.Bekleme Odası 14. Servis

Mekanları

7.Yönetici Odaları 15. Bahçe

8.Toplantı Odası

Resim 2.21: Bank of England,

Zemin Kat Planı (Early Office

Museum,


Zemin katta, diğer çalışma ofisleri,

bekleme odaları, dosya depolama odaları, yönetici

odası, toplantı odası, para kasalarının olduğu

odalar ve servis mekânları yer almaktadır.

Ofislerde kullanılan ahşap malzemeden yapılmış

mobilyalar; çekmeceli masalar, panolar,

sandalyeler, müşteri bekleme bankları, raflı dikey

ve yatay dolaplardan oluşmaktadır. Duvarlar

beyaz ve gri renkte boyalarla boyanmış ve

resimlerle süslenmiştir. Bankoların bulunduğu

geniş salonun zemininde gri mermer döşeme,

yönetici odası, toplantı odasında halı döşeme,

çalışma ofislerinde karo mozaik döşeme, diğer

ıslak mekân ve depolarda beton döşeme

kullanılmıştır (Bkz, Resim 2.21).

20.yy başından itibaren tüm elemanların

en basit ve sade halleriyle kullanımıyla ileri bir

adım atılmıştır. 20‟li ve 30‟lu yıllarda para işleri ve enflasyonun düzensizliği nedeniyle

banka bina tasarımına neredeyse hiç yenilik gelmemiştir. 50‟li yıllarda banka binaları

modern mimarinin yeni dili ve prensipleriyle yapılmaya başlanmıştır. Yüksek değerde

iyi malzeme ve iyi detay çözümü söz konusuydu ve biçimsellik yayılmaya başlamıştı.

Bu arada basit ve tekrarlanır cepheli binalar çoğalmaya başlamıştır. 60‟lı yıllarda banka

binaları insandan kopuk, katı, güçlü görünümlü, büyük boşlukları olan binalardı

(Tarlan, 1996, 33).

Bank of London and South America, 1959 yılında Clorindo Testa ve Sepra,

Buenos tarafından tasarlanmıştır. Beton konstrüksiyonlu yapı Arjantin‟in önemli

binaları arasında yer almaktadır. Bina şehrin en işlek ve yoğun olan şehir merkezinde

konumlandırılmıştır. Dışa dönük olarak tasarlanan bina cephesi betonarme ön yüzeye

sahiptir. Ön cephe binanın yukarısına doğru küp şeklinde çıkıntılı olarak devam

etmektedir. Cephede büyük cam kullanılması gün ışığının bina içerine girmesini

sağlamıştır. Yan cephelerde camlar oval beton bariyerleri içerisine gömülmüştür.

Böylece dışarıdan gelen gürültünün ofislere ulaşmasını engellemiştir. Bina dikdörtgen

bir plana sahiptir. Banka altı katlı binadan oluşmakta ve 10.000 metre karelik alana

sahiptir.


32

Binanın bodrum katında otopark, servis mekânları ve depolar yer almaktadır.

Binanın zemin katında iç bahçe merdiven ve asansör daireleri yer almaktadır. Birinci

katta müşteri bekleme salonu ve gişelerin bulunduğu çalışma alanı yer almaktadır

(Marmot, 2000, 73). İkinci kat ve diğer katlarda

bankaya ait ofisler bulunmaktadır (Bkz, Resim

2.22).

70‟li yıllara kadar banka binalarında

malzemenin gösterişli olması, etkileyiciliği

öncelikli iken, sonraları yüksek kaliteli uzun süre

dayanabilen ve kolayca işlenebilen malzemeler

önem kazanmıştır (Tarlan, 1996, 35).

Nicos Valsamakis tarafından 1985 yılında

tasarlanan Alpha Bank buna örnek olarak

gösterilebilir. Ebat anlamında gökdelenlerden çok

daha küçük olmasına rağmen kısımları

bağlamında onlar kadar iyi çözümlenmiş bir

planlamaya sahiptir. Cephe yüzeyi gri panel

kaplamadır. Cephede büyük camlar ve çıkıntılı

kolonlar kullanılmıştır (Bkz, Resim 2.23). Alpha

Bank‟ın genel merkez binasının bodrum katında;

kasa dairesi, depolar, zemin katında; açık çalışma

ofisi, bekleme mekanları ve merdiven-asansör

daireleri yer almaktadır (Aymelek, 2006, 19). Üst

katlarında ise; birer, ikişer, üçer kişilik ofisler,

arşivler, kütüphane, yemek salonu, mutfak ve

wc‟lerden oluşmaktadır. Binanın en üst kısmında;

genel müdür odası, toplantı odası, konferans

salonu, genel müdüre ait yemek salonu ve wc‟ler bulunmaktadır (Frankel, 2001, 51).

Son yıllarda ise banka binaları bankalar için bir prestij yarısı haline gelmiş genel

merkez ofisleri için çağdaş, teknoloji ürünü, bankanın kimliğini yansıtan binalar

tasarlanmaya başlanmıştır. Bunlardan örnek olarak Çin‟in Hong Kong şehrinde 1986

Resim 2.23: Alpha Bank

(Frankel, 2001, 51)

Resim 2.22. Bank of London and

South America, (Marmot, 2000, 73)

33

yılında Norman Foster tarafından tasarlanmış

Hong Kong & Shanghai Bank Kulesini, örnek

verebiliriz (Bkz, Resim 2.24).

Bina kabuğunun kuzey güney cepheleri,

manzara ve derin ofis hacimlerinin doğal

aydınlatılma isteklerine yönelik olarak kütle

boyunca şeffaf bırakılmıştır. Doğu batı cephesinde

ise az sayıdaki şeffaf yüzeyler merdiven ve servis

hücreleri ile gölgelenmiştir. Kuzey ve güney

cepheler, kat yüksekliğini modül alan ve en alt

kottan kule en üst kotuna kadar aynı görünümde

devam eden hafif konstrüksiyon çift cam giydirme

sistemidir. Her kat döşemesinde tekrar eden kedi

yolu olarak da tanımlayabileceğimiz yatay bantlar,

güneş kırıcı olma nitelikleri yanı sıra bakım

onarım temizlik işleri için de kullanıldığından kuzey cephede de tekrar etmiştir. Güney

cepheden elde edilecek ısı ve ışık kazanımının kontrolüne yönelik olarak çift cam

arasına yerleştirilen jalüzilere, kuzey cephede yer verilmemiştir.

Hongkong bankası, teknik olanakların sınırsızca kullanıldığı, binayı oluşturan

sistemlerin ve her türlü yapı bileşeninin binaya özel tasarlandığı ve değişik ülkelerde

üretildiği kendi endüstrisini oluşturmuş bir binadır.

Kütleden de algılanabildiği gibi strüktürel sistem son derece özgündür. Birbiri

ile entegre çalışan dört kolonun oluşturduğu ve kat yüksekliği boyunca çaprazlarla

desteklenen çelik düşey taşıyıcılar kendi içinde üç boyutlu bir kafes sistemini

çağrıştırmaktadır. Bu üç boyutlu taşıyıcılar belirli katlarda asma makas ile birbirlerine

bağlanmakta ve bu makaslar yine kütleden algılanabilmektedir. Her makas sistem askı

çubukları aracılığı ile altındaki kat gruplarını taşımaktadır. Tip döşemeler, üç boyutlu

kolon akslarında yer alan asma makasların askı çubuğuna bağlı ana taşıyıcılar arasında

yapılan hafif bir ızgara, ölü kalıp ve ince bir beton tabaka ile oluşturulmuştur (Bilgin,

2004, 46). Plan düzlemdeki yalın dikdörtgenin, üçüncü boyutta parçalandığı bir kütle

yaklaşımı vardır. Minimum sayıda taşıyıcı kullanma kaygısı ile oluşturulan taşıyıcı

sistemin özelliklerini, kütle üzerinden okumak olanaklıdır. Ön üretimli hafif

konstrüksiyon servis modülleri, doğu-batı cephelerindeki yerlerine her katta tekrar

Resim 2.24: Hong Kong &

Shanghai Bank Kuleleri

(www.earchitecht.co.ukhhong_

kong sbc.building.html)

http://www.earchitecht.co.ukhhong_kong/



34

Resim 2.25: Hong

Kong&Shanghai Bank

Kuleleri, Zemin Kat Planı

(Bilgin, 2004, 48)

Resim 2.26: Bank of China

(Frankel, 2001, 25)

edecek biçimde üst üste monte edilmiştir (Bkz, Resim 2.25). Hong Kong‟un aşırı sıcak

ve nemli ikliminin getirdiği dezavantajlar, ciddi

güneş kontrolü önlemleri ve üç boyutta

bina kütlesiyle birlikte kurgulanmış bir atrium

tasarımı ile hafifletilmeye çalışılmıştır. Bina içinde

bir atrium kurgulanmış olmasına rağmen kütleden

algılanmaması mimari bir tercihtir. Ofis blokları

ile üstü kapanmış olan atriuma güneş kepçesi (sun

scoope) kullanarak ışık alma becerisi, pek az

binada rastlanan bir teknik yaklaşımdır. Kütledeki

parçalanma tamamen yönetmeliklerin komşu

binalara gölge düşürme sınırları içinde

belirlenmiştir. Foster‟ın 47 katlı kuleyi bitirmek

üzere özellikle kurguladığı helikopter pisti, seçtiği

malzemeler ve yapı bileşenleri ile teknolojik bir

gösterge halinde algılatmak istediği kütle, pek çok

otorite tarafından başarıya ulaşmış olarak

nitelendirilmektedir. Binanın zemin seviyesinde

kente açılma isteği zemin katın boşaltılmasını ve

giriş plazası haline dönüştürülmesini gerektirmiştir

Birinci katta başlayıp, 11 kat boyunca devam eden

atrium boşluğunun döşemesinin şeffaf çözümü

nedeniyle zemin kattaki plazadan, atrium

kolaylıkla algılanabilmektedir (Bilgin, 2004, 48).

1990 tamamlanan, Çin Bankası Kulesi,

Ieoh Ming tarafından tasarlanmıştır. 315 metrelik

bina uzunluğu tepesine yerleştirilen 2 direkle 370

metre olmuştur. 70 kattan oluşan bina dünyada en

yüksek kuleler arasında 10. sırada yer almaktadır. 42. ve 70. katta halka açık bir seyir

terası bulunmaktadır (Frankel, 2001, 25). Binayı oluşturan üç tane üçgen birbirlerinin

yatay salınımlarını tutuğu için içeride düşey elemanlardan çok fazla tasarruf

sağlanmıştır (Bkz, Resim 2.26).

35

Özellikle Amerika‟daki banka binalarının

genel merkezleri oldukça ihtişamlıdır. Amerika

Bankası Binası, ABD'ye bağlı Atlanta'dadır.

Yüksekliği 312 metre olan bina dünyanın 23.

yüksek gökdelenidir. 1992 yılında tamamlanmıştır

(Aymelek, 2006, 9). Yapımı 14 ay süren bu

gökdelen Kevin Roche John Dinkeloo &

Associates tarafından tasarlanmıştır. Cam ve çelik

strüktürel yapıya sahip olan bina tepeye doru

incelen bir kütleye sahiptir (Bkz, Resim 2.27).

Bankada mekânlarda mahremiyete çok az

önem verilmiştir, çalışma mekânları açık ofis

şeklinde tasarlanmıştır. Geniş kolonsuz ofis

katları son derece zarif ve esnek mobilyalarla

donatılmıştır.

Bankada toplantıların yapıldığı toplantı

odaları ve çalışanların yeni çalışmalarını sunduğu

ve konferans salonları bulunmaktadır (Frankel,

2001, 39). İç mekânda çalışanları ve müşterileri

rahatlatacak şekilde açık kahverengi ahşap

mobilyalar kullanılmıştır. Müşterilerin bekleme

bölümü bankoların bulunduğu çalışma

bölümünden zemine halı döşemesi ile ayrılmıştır

(Bkz, Resim 2.28).

Rocco Sen Kee Yım tarafından tasarlanan.

City Bank 1992 yılında yapılmıştır. Çin‟in Hong

Kong şehrinde yer almaktadır. Bina 205 metre

yüksekliğinde olup 50 katlıdır (Aymelek, 2006,

10). Cam-çelik konstrüksiyonlu bina şehir

merkezinde yer almaktadır. Son derece gösterişli

bir yapıdır (Bkz, Resim 2.29).

Üç kütleden oluşan binada banka ile

beraber alışveriş merkezi, restorantlar, otel, iş

Resim 2.27: Bank of America

Corporate Center

(Frankel, 2001, 39)

Resim 2.28: Bank of America

Corporate Center,-Bankolar ve

Bekleme Alanı

(Frankel, 2001, 39)

Resim 2.29: City Bank,

Hongkong (Frankel, 2001, 40)

http://tr.wikipedia.org/wiki/Amerika_Birle%C5%9Fik_Devletleri

http://tr.wikipedia.org/wiki/Atlanta

http://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6kdelen

36

merkezleri, mağazalar yer almaktadır. Banka girişinde gelen müşterileri ilgili bölümlere

yönlendirecek şekilde bir çalışanın bulunduğu

banko yer almaktadır. Giriş zemini temizlenmesi

kolay olan beyaz seramik karo ile döşenmiştir.

Mobilyalarda kullanılan ahşap giriş mekânına

sıcak bir etki yaratmıştır (Bkz, Resim 2.30).

Bazı çalışma alanları açık ofis şeklinde

tasarlanmıştır. Çalışanlar iş prensipleri

doğrultusunda birer, ikişer, üçerli olacak şekilde

gruplandırılmıştır. Mobilyaların çoğuna tekerlek

konulması, insanların mekânları kendi

gereksinimlerine göre şekillendirilmelerine

imkân vermektedir. Bazı bölümler diğerlerinden

daha az esnektir ve kapalı ofis şeklinde

tasarlanmıştır. Binada yöneticiler için özel

ofisler bulunmaktadır. Binada çalışanların

rahatlamak ve sosyalleşmek için küçük dinlenme

alanları bulunmaktadır (Frankel, 2001, 42).

Binada kullanılan malzemeler ahşap, laminant,

seramik karolar, halı, cam vb. gibi son derece

çeşitlidir (Bkz, Resim 2.31).

1997 yılında Normen Foster tarafından

tasarlanan Commerzbank 259 metre

yüksekliğinde olup 56 kattan oluşmaktadır.

Almanya‟nın Frankfurt şehrinde yer almaktadır.

Ekolojik sürdürülebilir bir bina olarak

tasarlanmıştır.121.000 metre karesi banka olan

binada ayrıca alışveriş merkezi, mağazalar,

restoranlar yer almaktadır. Üç cepheli kütle, her

cephede üst üste dizili kat bloklarının arasına

yerleştirilmiş gök bahçeleri ile parçalanmıştır

(Bkz, Resim 2.32). Yapının genel planı, mimari

grubun kendi tanımlaması ile, bir gövde ve üç

taç yapraktan oluşmuştur.


Hongkong, Banka Girişi

(Frankel, 2001, 40)

)


Hongkong, Açık Ofis

(Frankel, 2001, 42)

Resim 2.32: Commerzbank

(Bilgin, 2002, 54)

37

Resim 2.34: Taipei 101

(Frankel, 2001, 56)

Taç yapraklar bir atrium etrafında üçgen

şeklinde kümelenmiş, ofis katlarıdır. Gövde ise,

bu ofis katlarına ışık ve doğal havalandırma

getiren, zeminden tepeye kadar yükselen bir

atriumdur. Bu atriumun etrafında, her dört katta

bir farklı yönlere bakan gök bahçeleri

kurgulanmıştır. Üçgen planın kütleye tamamen

yansıması ile ofis, bahçe ve üç köşede yer alan

çekirdek çözümler rahatlıkla okunabilmektedir.

Kütleden algılanmayan ancak, gök bahçelerin iç

mekânda birleştiği atrium, tüm kule boyunca

içeride devam etmekle birlikte, şeffaf bir döşeme

ile olumsuz baca etkisine karşı 12 katta bir bölünmüştür. Cephede rüzgar

bağlantılarından bağımsız, minimum eleman ve renk seçimi ile sade, ancak kavramsal

olarak tüm yaklaşımları ile son derece özgün ve geleceğin binalarına ipucu veren,

teknolojisi içinde saklı bir uygulamadır (Bkz, Resim 2.33).

Bina strüktürel anlamda yalın bir binadır. Çünkü yapı parselinden kaynaklanan

üçgen form üçüncü boyutta da statik açıdan rijit bir form olup, kütlede istenilen

boşaltmalara izin vermektedir. Bu binada,

yüksek bloklarda çok sıklıkla tercih edilen

“servis çekirdeği” uygulaması vardır. Üçgen

planın, ölü köşelerinde yer alan merdivenler,

asansör kovaları ve tesisat şaftları aynı

zamanda strüktürel çekirdekleri de

oluşturmaktadır. Üç köşedeki çekirdeğin perde

duvarları arasında yer alan kirişler ile kat

döşemeleri ve gök bahçeleri kolonsuz olarak

çekirdeklere taşıtılmaktadır. Üçgen şeklindeki

merkezi atrium, kotlara göre değişik cephelere

yerleştirilmiş ofis ve iç bahçeler ile çevrilmiştir

(Bilgin, 2004, 54-55).

Taipai 101 denilmesinin sebebi 101

katlı yapı olmasından dolayıdır. Taipei 101,

Resim 2.33: Commerzbank,

Plan (Bilgin, 2002, 54)

38

Resim 2.35: Osmanlı Bankası

Karaköy Şubesi (Aslanapa, 2004,

23)

Chang Yong Lee & Partners tarafından Çin geleneklerine göre Asya tarzı bir yapı

olarak tasarlanmıştır. Gerçek adı Taipei Finans Merkezi‟dir. 1999 yılında yapımına

başlanan Taipei 101 2004 yılında tamamlanmıştır. Yapının çatıya kadar olan yüksekliği

460 m'dir. En uç kısmına kadar olan yükseklik ise 509 m'dir. 91. katta yer alan teras

sayesinde Taipei manzarasını rahatça izlemek mümkündür (Frankel, 2001, 56).

Dünyanın 2. büyük kulesidir (Bkz, Resim 2.34).

2.5. Türkiye’deki Banka Binalarının Mimari Açıdan Tarihsel GeliĢimi

Bu bölümde Türkiye‟deki bankaların mimari açıdan gelişimleri incelenmiştir.

TC. Merkez Bankası (1975, Bursa), Pamuk Bank (1972, İstanbul), Yapı Kredi Bankası

(1957, İstanbul), Halk Bank Genel Müdürlük Binası (1991, 2000, Ankara), İş Bankası

Kuleleri (2000, İstanbul) binalarının özelliklerine göre; dış görünüşleri, iç mekânları ve

planları incelenmiştir. Hepsinde ayrıntıya girilmesi mümkün olmadığından diğer

bankaların sadece dış cepheleri ele alınmıştır.

Türk mimarlık tarihinde banka yapıları ilk olarak Osmanlı İmparatorluğu

döneminde ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu dönemde banka yapılarının bankacılığın

gelişimiyle birlikte yani 19. yüzyılda örnekleri görülmeye başlanmıştır denilebilir.

Sarraflık ve bankerlik faaliyetlerinin olduğu

Galata ve Karaköy semtleri dönemin bankacılık

merkezleriydi. Osmanlı Bankası‟nın kurulmasıyla

banka binaları da kendilerini göstermeye

başlamıştır (Aymelek, 2006, 15).

“Bu dönemde 18. yüzyılın barok ve

rokoko etkileri yerlerini önceleri neo- klasik

üsluba bırakmış, sonra rönesans, barok tekrarı ve

1860 dan başlayarak ta seçmeci tutum, özellikle

başkentteki Osmanlı mimarlığını geleneksel

değerlerden giderek uzaklaştırmıştır. Türkiye‟de

yaşayan gayrimüslim mimarların egemen olduğu

mimarlık ortamı yüzyılın son yıllarında Avrupa‟dan getirilen mimarlarca da

paylaşılmıştır”. 1856 yılında Alexandre Vallaury tarafından tasarlanan Osmanlı Bankası

aşırı süslü ve neo-klasik cephesiyle dönemin simgelerinden biridir (Aslanapa, 2004, 23).

http://tr.wikipedia.org/wiki/1999

http://tr.wikipedia.org/wiki/2004

39


(1926) ve Eski Vakıflar

Bankası (1930), İzmir (Aksoy,

1987, 45)

Tüm dünyada uygulanan geniş salon ve sütun örneklerini yine burada da uygulamıştır

(Bkz, Resim 2.35).

Bu döneme örnek olarak, bugün Yapı Kredi Bankası tarafından kullanılan

Deutsche Orient Bank binası, T.C. Ziraat Bankası Cağaloğlu şubesi ile Sümerbank

binası verilebilir. Ancak bankacılık sektöründeki değişimle birlikte bu yapıların iç

mekânlarında özgünlüğü bozan değişikliklere gidilmek zorunda kalınmıştır. Ziraat

Bankası‟nın 1863‟te kurulması ve Anadolu‟nun birlikte her bölgesine ulaşma çabaları

banka mimarisinin büyük kentler dışına da yayılmasını sağlamıştır. Cumhuriyetin

kurulmasıyla birlikte bankalar da faaliyetlerini başkentte yoğunlaştırmışlardır.

Özellikle Osmanlı Bankası, Türkiye İş

Bankası ve Ziraat Bankası binaları I. Ulusal

Mimarlık Döneminin en belirgin özelliklerini

yansıtmaktadırlar. Bu özellikler girişlere özel bir

önem verilmesi, mermer sütunlar, çini panolar,

madeni bezemeler, çıkmalardır. Bina köseleri de

kule biçiminde yükseltilerek vurgulanmıştır

(Aksoy, 1987, 45). Bu dönemde özel önemi olan

cephe tasarımından sonra plan tasarımına

geçilmektedir (Bkz, Resim 2.36).

1926 yılında Giulio Mongeri tarafından

tasarlanan Osmanlı Bankası Merkez Şubesi ulusal

mimarlık alanında yapılmış olan ilk binadır. Giriş,

köşede değil, yan cephededir. Yapının yalnız giriş

cephesi simetriktir. Tüm öğeler simetri aksının iki

yanına sıralanmıştır (Aymelek, 2006, 17). Diğer

cepheler ise gerisinde barındırdığı işleve göre

şekillenmiştir (Aksoy, 1987, 46). Cephe

malzemesi olarak taraklanmış taş seçilen yapıda

Osmanlı mimarlığının pencere düzenleri ve cephe

süslemeleri görülmektedir (Bkz, Resim 2.37).


Merkez Şubesi, Ankara,1926

(Aksoy, 1987, 46)

40

Resim 2.38: Türkiye İş

Bankası Merkez Binası,

Ankara, 1929 (Bolay, 1991,

C.5, 54)

Resim 2.39: Ziraat Bankası

Genel Müdürlük Binası, Giulio

Mongeri, Ankara,1929

(Anonim,1998, 8)

Mongeri tarafından 1929 yılında tasarlanan

Türkiye İş Bankası Merkez Binası‟nda giriş hem

yuvarlatılmış köşeden hem de yan cephedendir.

Cephede hem batı hem de Osmanlı mimarlığının

etkileri görülmektedir (Bolay, 1991, S.5, 55). Yapı

rönesans üslubunda zemin, üst üç kat ve en üst kat

olarak üç bölüme ayrılmıştır (Bkz, Resim 2.38).

1929 yılında yapılan Ziraat Bankası Genel

Müdürlük Binası da Mongeri‟nin tasarımıdır. İlk

ulusal mimarlık döneminin karakteristik

yapılarından olan banka binasında köşe kuleleri,

cephede dikey girintiler, geniş saçaklar farklı türde

kemerli pencereler, Osmanlı ve Selçuklu‟da

kullanılan süsleme motifleri kullanılarak dönemin

özellikleri yansıtılmıştır (Bkz, Resim 2.39).

Geniş mermer kaplamalı holler, yüksek

tavanlar, kemerler, ayna ve kristal camlar, renkli

vitray cam ve çini süslemeler gibi ayrı özelliklere

ve estetik güzelliklere sahip Genel Müdürlük

Binası, Ankara‟nın karakteristiğini çizen sayılı

sembollerinden birisi olmuştur. 30‟lu yıllarda

ulusal mimarlık döneminin etkisinin azalmasıyla birlikte yapılardaki karakteristik

özelliklerde farklılık göstermeye başladılar (Aymelek, 2006, 19). Yaşanan ekonomik

krizle birlikte yerel bankalar ortadan kalkmaya başlamış ve dönemin bankacılık sektörü

devlet bankalarının kontrolüne girmiştir. Bu dönemde yapılar hangi amaca hizmet

edeceklerse, buna göre biçimlendirilmeye başlanmışlardır (Anonim, 1998, 12).

Cephelerdeki yoğun bezemeler kaldırılarak yerine yalın cepheler tercih

edilmiştir. Betonarme iskelet sistemi giderek yoğun kullanılmaya başlanmış ve kübik

kütle anlayışı, geniş cam cepheler, serbest bir tasarım, düz çatılar tasarımlara egemen

olmaya başlamıştır. Holzmeister‟ in 1931 yılında tasarladığı T.C. Merkez Bankası

Binası bu farklılığa en iyi örneklerden biridir (Anonim, 1952, 49-50). Cephede simetrik

41

düzen, anıtsal giriş, tas kaplama dış yüzeylerin

yanında aynı büyüklükteki yalın pencere dizileri

de görülmektedir (Bkz, Resim 2.40).

1937 yılında Martin Elsaesser‟in

tasarladığı Sümerbank Genel Müdürlük Binası ise

uluslararası mimarlık ilkeleri izleri taşımaktadır.

Bina eliptik bir giriş holüne göre simetrik

tasarlanmıştır. Tek, üçlü ve dörtlü olarak

yerleştirilen pencerelerin ortalarındaki gölgelikler

yüzeylerde gölge-ışık etkileri yaratmaktadır

(Bolay, 1991, S.5, 52). Uluslar arası yaklaşımın

yanında, alçak bloğun geniş saçakları daha

sonraki yılların ikinci ulusal mimarlık akımını

hatırlatmaktadır (Bkz, Resim 2.41).

50‟li yıllardan itibaren mimarlıkta

devingen bir döneme girilmiştir. Birçok farklı

tutum aynı anda gelişim göstermeye başlamıştır.

Bunlar, Rasyonalist- Pürist Anlayış, Brütalist

Anlayış, Bağımsız Biçim Arayışları, Geleneksel

Mimarlık Değerlerinin Yeniden Yorumlanması

olarak sıralanabilir (Aymelek, 2006, 20).

1948 yılında, Emin Onat tarafından

tasarlanan Yapı Kredi Bankası Bursa Şubesi‟nde

kullanılan malzemeler ve yapının genel karakteri

açısından bir sadelik, sakin bir uslüp söz

konusudur. “Betonarme yapıda taşıyıcı kolonlar

cepheye yansıtılarak aralarda kalan boşluklar

pencere olarak değerlendirilmiştir. Pencereler

beton pervazlarla çevrelenmiş ve cepheye pencere

boşluk oranlarıyla ritm kazandırılmıştır. (Anonim,

1949, 98-99). Cephede geniş saçaklar

kullanılmıştır. (Bkz, Resim 2.42).

Resim 2.41: Sümerbank Genel

Müdürlük Binası, Ankara 1937

(Bolay 1991, 51)

Resim 2.42: Yapı Kredi

Bankası, Bursa Şubesi, 1948

(Anonim, 1949, 97)

Resim 2.40: T.C. Merkez

Bankası Binası, Holzmeister,

Ankara, 1931 (Anonim,1952,48)

42

İş Bankası Bursa Şubesi 1950 yılında

inşa edilmiştir. Tasarım Arif Hikmet Holtay‟a

aittir. Binanın üst katları lojman olarak

kullanılmaktadır. Cephe düzeninde lojman

katları da işyeri görüntüsünde tasarlanmıştır.

Yapı köşe binasıdır ancak giriş ön cepheden,

zemin katın geriye çekilmesiyle oluşturulan

kolonatlı kısımdan verilmektedir. Üç kat

boyunca kullanılan balkon en üst katta kemerli

kolonatla bitirilmiştir (Anonim, 1951, 234-236).

Cephe kaplama malzemesi olarak taş tercih

edilmiştir (Bkz, Resim 2.43).

Şevki Vanlı tarafından tasarlanan Bursa

Merkez Bankası binası 1965 yılında yapılmıştır.

Banka ve lojman gibi iki farklı kullanım tek bir

yapıda çözülmüştür.

Cephede üst katlarda kapalılık, alt banka

katlarında büyük açıklıklar vardır. Yapı

derinliği olan parçaların tekrarıyla oluşmuş, bu

parçalarda özel bir ritim düzenlenerek

tasarlanmıştır (Sağdıç, 2008, 66). Cephedeki

boşluklar, derinlikler, üçüncü boyut değerlerini

güçlendirmiştir (Bkz, Resim 2.44).

Taşıyıcılar, içerde ve dışarıda brüt beton

duvarlar beyaz sıva, ve doğramalar

alüminyumdur. Galerinin merdiven korkulukları

ve tavan kaplaması ahşaptır. Döşemeler

çoğunlukla taştır (Sağdıç, 2008, 67). Kolon

yinelemeleriyle kurulan ritm, doluluk ve

boşluklarla oluşan armoni, derin gölgeler

tasarıma güç kazandırmıştır (Bkz, Resim 2.45).

Resim 2.43: İş Bankası Bursa

Şubesi, 1950 (Anonim, 1951, 233)

Resim 2.44: Merkez Bankası Bursa

Şubesi, 1965 (Sağdıç, 2008, 66)

Resim 2.45: Merkez Bankası Bursa

Şubesi, İç Mekan Görünüşü, Galeri

Boşluğu (Sağdıç, 2008, 67)

43

Binanın zemin ve birinci katında banka

şubesine ait birimler çözülmüştür. Zemin katta

gişeler, ofisler ikinci katta; çalışma ofisleri,

yönetici odası, toplantı odası, yemek salonu

çözülmüştür. İkinci ve üçüncü katlarda bankaya

ait lojman çözülmüştür (Sağdıç, 2008, 68). Banka

ve lojmanların girişi ayrı düşünülmüştür (Bkz,

Resim 2.46).

1972 yılında Doğan Tekeli- Sami Sisa

tarafından tasarlanan Pamuk Bank Binası

İstanbul‟da İstiklal Caddesi‟nin Galatasaray

Lisesine bakan köşede konumlandırılmıştır.

Cephelerde, İstiklal Caddesi‟nin tarihi

yapılarından oluşan karekteri ile „ölçü düzeni‟

bakımından uyum içinde kalacak şekilde çağdaş

bir anlatım içindedir (Tekeli ve Sisa, 2000, 105).

Koyu kiremit rengi prizmatik prekast cephe

elemanları ve aynı renkte doğrama, tek renk ve tek

malzeme etkisi yapmış ve prizmaların sağladığı

ışık ve gölge ile plastik etkisi sağlanmıştır (Bkz,

Resim 2.47).

Binada düşey sirkülasyon alanı arsanın

gerisinde çözülmüştür. Merkez şube alttaki ilk üç

katta bağımsız bir girişle çözülmüştür. Genel

müdürlük girişi yan sokaktan merdiven ve

asansöre yakın özel giriş ile şube girişinden ayrı

çözülmüştür (Tekeli ve Sisa, 2000, 107). Şubeye

tahsis edilen ilk üç kat, aralarında görsel bütünlük

sağlayacak şekilde içte yer yer galeriler,

boşluklarla birbirine bağlanmıştır (Bkz, Resim

2.48).

Resim 2.46: Merkez Bankası

Bursa Şubesi, Banka Zemin Kat

Planı (Sağdıç, 2008, 68)

Resim 2.47: Pamuk Bankası

İstanbul Şubesi, 1972 (Tekeli ve

Sisa, 2000, 105)

Resim 2.48: Pamuk Bankası

Zemin, Birinci ve İkinci Kat

Planları (Tekeli ve Sisa,

2000,107)

44

Resim 2.49: Türkiye Sınai

Kalkınma Bankası Genel

Müdürlük Binası, Metin

Hepgüler, İstanbul, 1972

(Ayarlıoğlu, 1998, 47)

Resim 2.50: Akbank Genel

Müdürlük Binası, İstanbul,

1970 (Aslanoğlu, 1980, 33)

Tasarımı 1960‟larda yapılan ancak 1972

yılında inşa edilen Türkiye Sınai Kalkınma

Bankası Genel Müdürlük Binası‟nda mermer kaplı

yatay bantlar kullanılmış, batı güneşi füme

alüminyum bantlarla gizlenen jaluzilerle

önlenmiştir (Ayarlıoğlu, 1998, 47). Yapı temel

geometrik biçimleniş, büyük ölçüde cam ve

alüminyum malzeme kullanımı ve modüler cephe

düzeni ile Rasyonalist- Pürist anlayışın izlerini

taşımaktadır (Bkz, Resim 2.49).

Akbank Genel Müdürlük Binası 1970

yılında Sedat Hakkı Eldem tarafından tasarlanmıştır. Cepheye suni tas kaplı betonarme

bir strüktür hakimdir. Yapı enternasyonel mimarlık anlayışının etkisinde kalmış ve

cephedeki modüler sistemi, cam- alüminyum uygulamaları ve temel geometrik

düzenlemesi ile dönemin özelliklerini yansıtmaktadır (Aslanoğlu, 1980, 33). Binanın

dıştan gece görüsünde düzenli ve aynı renkte bir ışık paylaşımının sağlanılmasına

çalışılmıştır Aymelek, 2006, 22). Büyük büroların bu şekilde aydınlatılmaları

Türkiye‟de ilk defa uygulanmıştır (Bkz, Resim 2.50).

1975 yılında Cengiz Bektaş tarafından

tasarlanan yapıda iklim ve güneşlenme özellikleri

tasarıma yol gösterici olmuştur. Yapı birinci

kattan itibaren geri çekilmiş ve kolonlarla taşınan

döşemeler sayesinde derin gölgeler oluşturulmuş.

Kullanılan suni tas parapetlerle yatay etkisi

arttırılmıştır. Yapının ortasındaki atrium doğal

havalandırmayı sağlamaktadır (Aslanoğlu, 1980,

51). Yapı yapıldığı yıllarda etkisini gösteren

yerel-bölgesel şartların “enternasyonel tekniklerle

yorumlanması” akımından etkilenmiştir (Bkz,

Resim 2.51).

45

1977 yılında yapılan Yapı ve Kredi

Bankası Şubesi Doğan Tekeli-Sami Sisa

tarafından tasarlanmıştır. Yapı Aksara‟ya doğru

gelirken Valide Camii‟nin karşısına gelen iki

yanı kapalı bir arsaya inşaa edilmiştir.Yedi kat

yüksekliteki yapının zeminden itibaren ilk üç

katı banka şubesinden, üstte kalan dört katıda

kiralık bürolardan oluşmaktadır (Aymelek, 2006,

23).

Kiralık büroların pencere elemanları

küçük tutulmuş, suni taş sövelerle, parapet içine

gömülen bir seramik motifi sayesinde detay ve

doku yönünden zenginleştirilmiştir (Tekeli ve

Sisa, 2000, 121). Dış banka şubesi, özellikle üç

katlı iç hacmin belirtilmesi suretiyle kiralık

bürolardan farklı bir biçimde anlatılmıştır (Bkz,

Resim 2.52).

Banka girişi ve büroların girişi ayrı

düşünülmüştür. Banka girişi dış mimariye

yansıyan, dıştan okunan üç kat yükseklikteki iç

mekan ile katlar arasında görsellik ve

fonsiyonellik sağlamıştır (Tekeli ve Sisa, 2000,

122). Böylece banka girişi ferahlık kazanmıştır

(Bkz, Resim 2.53).

Resim 2.51: Merkez Bankası

Denizli Şubesi, 1975

(Aslanoğlu, 1980, 51)

Resim 2.52: Yapı ve Kredi

Bankası, İstanbul Aksaray

Şubesi,1977 (Tekeli ve Sisa,

1994, 121)


Bankası, Banka Girişi (Tekeli

ve Sisa, 1994, 122)

46

Şubenin kasa daireleri, personel soyunma

odaları ve yemek odaları bodrum katta yer

almıştır. Arka cephede zemin kattan başlayıp

bodrum kata kadar inen küçük bir bahçe bodrum

kattaki yemek salonuna ışık ve canlılık

kazandırmıştır (Bkz, Resim 2.54).

1972-1976 yılları arasında inşa edilen İş

Bankası Genel Müdürlük Binası dönemin brütalist

anlayışının etkilerini taşımaktadır. Brüt beton

olarak yapılan yapı içeride taşıdığı fonksiyonları

dışa yansıtmaktadır. Cephede hiç dik açı

kullanılmaması dikkat çekicidir (Sözer, 1973,

423). Türkiye‟de ekspresyonist anlayışın tek

örneği kabul edilebilir (Bkz, Resim 2.55).

80‟li yıllarda mimarlarımız dışa açılma

imkânına sahip olmuş ve dış kaynaklı yapı

malzeme ve elemanlarından yararlanmaya

başlamışlardır. Alüminyum cephe kaplama

elemanları, plastik esaslı şeffaf ve yarı şeffaf örtü

elemanları, reflektif cam, renkli cam ve birçok

yapı elemanı kolaylıkla ülkeye getirilebilmiştir. Bu

değişiklik banka binalarında da kendini

göstermeye başlamış, teknolojik ürünlerin banka

binalarında prestij sağlama amaçlı kullanımı

artmaya başlamıştır. Özellikle büyük şehirlerdeki

güç gösterisi yarısı gökdelenlerin sayısının sürekli

artmasına, ana kütle dışında kompleksler halinde

inşa edilmesine yol açmıştır.

1982 yılında tasarlanan Akbank kulesi,

yerel kimlik kaygısı duymayan, uluslar arası

kimlik çabası içinde olan yapılardan biridir. Çelik

konstrüksiyon teknolojisinin en son yeniliklerinin bir arada kullanıldığı yapı, yeni

gelecek teknolojilere de açık bir alt yapıya sahiptir (Bolay, 1991, 54). Cephesinde

Türkiye‟de ilk kez uygulanan yarı panel sistemi kullanılmıştır (Bkz, Resim 2.56).


Bankası, Zemin ve Birinci Kat

Planları (Tekeli ve Sisa, 1994, 123)

Resim 2.55: İş Bankası Genel

Müdürlük Binası, 1972-1976

(Sözer, 1973, 423)

Resim 2.56: Akbank Kuleleri,

Sabancı Center, H. Tümay, A.

Böke, İstanbul, 1982 (Bolay,

1991, 54)

47

Resim 2.58: Halk Bankası

Genel Müdürlüğü, Ankara, Dış

Mekân Görünüşü (Tekeli ve

Sisa, 2000, 177)

Bugün Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı

olarak kullanılan, mimar Doğan Tekeli tarafından

tasarlanan Halk Bankası Genel Müdürlüğü Binası

1985-1991 yılları arasında inşa edilmiştir. Ankara‟da

İsmet İnönü Bulvarı‟nın Konya Yolu kavşağına yakın

bir noktada konumlandırılan yapının simgesel bir

özellik taşıması amaçlanmıştır. Yapıdaki oyulmuş

biçim ve bunu çevreleyen strüktürel elemanlar kapı

imgesi oluşturmaktadırlar. Yapı geleneksel

mimarinin biçim ve süslemelerinden esinlenerek

postmodernist bir anlayışla tasarlanmıştır (Bkz,

Resim 2.57).

Binanın dışına açılmış dikdörtgen kutu

oyularak, gölge, gölge-ışıkla sigesel yeni bir biçim

elde edilmiştir. Yapının bir başka özelliği de doğu

cephesinde yer alan büyük oyulumun yer yer asma

bahçelerle kesilmesidir. Bu bahçeler yeşili yapı içine çekerek daha insanca çalışma

ortamı yaratmıştır (Tekeli ve Sisa, 2000, 175).

Ana yapı dışındaki diğer yapıların arsaya

yerleştirilmelerinde, bu yapının işlevsel ilişkileri

kadar, dış mekanlardaki yaşantının düzenlenmesi de

gözönüne tutulmuştur. Geleneksel yapılarımızda,

sokaktan yapıya geçerken kullanılan dış avlu, ön

bahçe gibi mekanlar burada kademeli olarak

kullanılmıştır. İnönü Bulvarı‟ndan yapıya geçişte

üstü örtülü bir dış kapı geçildikten sonra, arsaya

dik, iki yanı ağaçlı davetkar bir iç yola girilmekte

buradan ana yapı, banka şubesi, anıt ve çevre

duvarın çevrelediği kare planlı bir ön avluya

gelinmektedir. Ön havluyu yerden yaklaşık bir metre yükseklikte geniş bir yansıma

havuzu renklendirmiştir (Tekeli ve Sisa, 2000, 177). Bu havluda, geliş yoluna göre

doksan derece dönülerek genel müdürlük binasının simgesel nitelikteki yüksek giriş

holüne, hazırlayıcı ve ölçek verici öğeler, baldaken ve rüzgarlıktan geçilerek

girilmektedir (Bkz, Resim 2.58).

Resim 2.57. Halk Bankası

Genel Müdürlüğü, Ankara,

1985-1991 (Tekeli ve Sisa,

2000, 175)

48

Dış alan düzenlemesinde bir başka

düşünce, topoğrafyadan yararlanarak arsanın

ortasında dışa göre çökeltilmiş bir iç yaya

mekanı yaratılmasıdır. Bu mekan bütün

çalışanlar için rekreasyon alanı işlev kazanırken,

ayrıca su elemanları, mekan çerçeveleri açık

amfi, aydınlatma elemanları gibi öğelerle

biçimsel, görsel yönden zenginleştirmektedir.

Personel girişinden başlayarak, otopark, tamir

atelyeleri, mutfak girişleri gibi tüm servisler

kuzey yönünde, ana girişe göre arkada kalan bir

omurga yola asılarak çözümlenmiştir (Bkz,

Resim 2.59).

Çok amaçlı oditoryum, Halk Bankası

çalışanlarına hizmet verecek lokal ve misafirhane

binası, banka yüksek bloku batısındaki

çökertilmiş yaya alanı çevresine karşılıklı ve

simetrik olarak yerleştirilmiştir (Bkz, Resim

2.60).

Yapının düşey ulaşım çekirdeğine, çeşitli

katlarda farklı işlevlerin bağlanması iyi işleyen

bir plan şeması sağlamıştır. Ana giriş katı, bir alt

katta personel dinlenme salonu, ana kafeterya,

otopark, otoparktan yapıya girişler, daha altta

tesisat katları, arşivler, kasa daireleri, üst katlarda

yönetim büroları ve toplamı 30.000 metrekareyi

bulan banka birimleri hep bu çekirdeğe kısa

yoldan bağlanmıştır (Bkz, Resim 2.61).


Genel Müdürlüğü, Ankara, Dış

Mekân Görünüşü (Tekeli ve

Sisa, 2000, 178)

Resim 2.60: Halk Bankası Genel

Müdürlüğü, Zemin Kat Planı

(Tekeli ve Sisa, 2000, 179)


Müdürlüğü, Birinci Kat Planı


49

Resim 2.62: Şekerbank Genel

Müdürlük Binası, Ankara,1987-

90 (Okay, 1999, 127)

Resim 2.63: Vakıflar Bankası

Binası, Emre Arolat, İzmir, 1989-

1991 (Ayarlıoğlu, 1998, 35)


İdare Merkezi (Ingbank), 1996-

1998 (Ayarlıoğlu,1998,42)

Farklı bir tasarım yapma çabası görülen

Şekerbank Genel Müdürlük Binasında cephede

farklı açılardaki cam yüzeylerle boşaltma

yapılmıştır (Okay, 1999, 127). Görsel amaçlı

tasarımı tamamlayıcı nitelikteki çelik makasla

bina bitirilmiştir. (Bkz, Resim 2.62).

Arolat Mimarlık‟ın tasarımı olan Vakıflar

Bankası Ege Bölge Müdürlüğü klasik mimari

kompozisyonları çağrıştıran cephe düzeni,

biçimsel ve figüratif elemanlar ve örüntüleri

içeren detaylardan oluşmaktadır. Yapıda Post-

Modern anlayışın ortaya koyduğu kolaj nitelikli

eklektizm ve imaj kavramları belirgin

özelliklerdir. Tekrar yoluyla oluşturulan simetrik

bir ön cephe ve bu simetriyi bozan bir köşe

düzenlemesinden oluşmaktadır (Ayarlıoğlu,

1998, 35). Cephede tarihsel elemanlara atıfta

bulunulmuştur (Bkz, Resim 2.63).

Osmanlı Bankası İdare Merkezi, 1996-

1998 yılları arasında iki aşamalı olarak inşa

edilmiştir. Oyakbank tarafından kullanılan banka

şimdi Ingbank tarafından kullanılmaktadır

(Ayarlıoğlu, 1998, 42). Çağdaş bir tasarım

örneği olan yapı, kübik biçimde tasarlanmış ve

giydirme cephe kaplanmıştır (Bkz, Resim 2.64).

Pamukbank Genel Müdürlüğü mevcut bir

banka müdürlüğü binasıdır. İşlevsel ihtiyacı

karşılayabilmek için ilave edilen iki kat, yapıya

“Genç Pamukbank” sloganını da yansıtacak

şekilde modern yöntemlerle uyumlandırılmıştır.

Pamukbank tarafından kullanılan banka şimdi

Halkbankası tarafından kullanılmaktadır Son iki

katta, duvar pencere düzeni devam ettirilmiş,

50

Resim 2.65: Pamukbank Genel

Müdürlüğü, (Halkbankası Binası)

Birleşmiş Mimarlar A.Ş., İstanbul,

1990 (Anonim, 2000, 47)

Resim 2.66: İş Bankası Kuleleri


renkli alüminyum ve reflektif cam kullanılmıştır.

Tekdüzelikten kaçınmak için, plastik biçim ve

farklı renk arayışlarıyla etkin ve simgesel

oluşumlar gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Yeni

biçimler oluşturulurken banka amblemindeki

pamuk kozasından yola çıkılmış, cephe

mimarisinin etkin unsuru olarak kullanılmıştır

(Anonim, 2000, 47). İlave kısmın mevcut yapıya

bağlantısı cephe boyasında oluşturulan bir gölge

il kuvvetlendirilmeyen çalışılmıştır (Bkz, Resim

2.65).

Doğan Tekeli-Sami Sisa tarafından

tasarlanan ve 1996 yılında Tepe İnşaat tarafından

inşa edilmeye başlanılan İş Bankası Kompleksi, üç binadan oluşmaktadır. İş bankası

Genel Müdürlüğü, yapının her yönden

algılanmasına olanak sağlayacak bir noktada,

Büyükdere Caddesi ve İkinci Boğaz Köprüsü

giriş yolunun köşesindeki yerinde almaktadır.

Akıllı bina olarak tasarlanan kuleler, dikdörtgen

bir tablanın üstünde yükselmektedirler.

Kulelerden en büyüğü Türkiye‟nin en yüksek

kulesi unvanına sahiptir (Tekeli ve Sisa, 2000,

261). Yapıda giydirme cephe kullanılmıştır.

Cephelerde tüm cam kaplama yerine kısmen taş

kaplamalar kullanılmıştır(Bkz, Resim 2.66).

Yüksek bloklar üç katlı yatay bir kitleye oturmaktadır. Yapının büyük kısmında;

Banka Merkez Şubesi, personel girişi, bankaya ait yediyüzelli kişilik toplantı salonu,

sergi salonu ve benzeri servisler bulunmaktadır (Tekeli ve Sisa, 2000, 263). Ayrıca

zemin ve birinci bodrum katta; banka ve iştiraklerinde, kiralık bürolarda çalışan

personele ve yakın çevreye hizmet verecek küçük bir çarşı ünitesi düzenlenmiştir.

Banka personeline ait yaklaşık bin kişilik büyük kafeterya birinci bodrum katta

51

bulunmakta, ancak bütün bir yüzü ile Büyükdere Caddesi yönüne düzenlenen yeşil

bahçeye açılmaktadır (Bkz, Resim 2.67).

2000 yılında tasarlanan Finansbank İzmir

Bölge Müdürlüğü Binası, cephe ifadesinde,

işleve paralel olarak net, yalın ve güçlü bir

anlayışla biçimlenmiş olup, estetik ve teknik

çözümlerin birlikte ele alındığı ayrıntılarla

üretilmiştir. Yapı, planlama ilkesi gereği yan

binalara dayanmış sağır yüzeylere servis ve

kapalı büro birimlerini, araya da açık büro

birimlerini yerleştirerek tek bir hacimde

çözülmüştür (Anonim, 2005, 85). Ön cephede taş

kaplama çerçeve boyunca yapıyı oluşturan üç

farklı program dışarıya yansıtılmıştır. Giriş ve

asma katın yüksekliği boyunca düz camdan

oluşan bir cephe, çıkma hattını kullanarak büro

hatları boyunca dışarı taşan ve yatay çizgilerle

bölünmüş yeşil camlarlar kaplı giydirme cephe

ve çerçevenin altında boşaltılarak geri çekilmiş

yemekhane terası mevcuttur (Bkz, Resim 2.68).

Halk Bankası yerini Hazine

Müşteşarlığı‟na devretmek zorunda kalınca, yeni

bir yapı yaptırmak zorunda kalmıştır. Ankara‟da

2000‟de hizmete giren Halk Bankası Genel

Müdürlüğü, MNG Holding‟e bağlı Günal İnşaat

tarafından inşa edilmiştir. Doğan Tekeli-Sami Sisa tarafından tasarlanan bina

Ankara‟nın girişi, Eskişehir yolu üzerinde Anadolu Bulvarı ve Söğütözü caddelerinin

ortasında yer almaktadır. Cephede koruyucu boya kaplamalı brüt beton olarak

düşünülmüştür (Aymelek, 2006, 30).

Resim 2.67: İş Bankası Kuleleri,

İstanbul, Zemin Kat Planı


Resim 2.68: Finansbank İzmir

Bölge Müdürlüğü Binası, Sibel

Dolakay Bozer, Boran Ekinci,

İzmir, 2000 (Anonim, 2005, 85)

52

Plan kurgusu bakımından eskisinin benzeri

olmakla beraber, dört köşedeki kulelerde, yan

yüzeylerde, asma bahçeleri taşıyan strüktürde ve

çatıda farklı; daha serbest daha zengin biçimler

yer almıştır (Bkz, Resim 2.69).

Yapı üç binadan oluşmaktadır. Genel

Müdürlük Binası, Bilgi İşlem Merkezi, Banka

Merkez Şubesi, ve Oditoryum, oval biçimli bir

merkezi alanın çevresine yerleştirilmiştir (Bkz,

Resim 2.70). Bu alana her iki yanı ağaçlıklı,

çekici yollarla ulaşılmaktadır. Ana blok 35 kattan

oluşup 68 bin 244 metrekarelik kullanım alanına

sahiptir. Personel kapasitesi 2 bin 100‟dür (Tekeli

ve Sisa, 2000, 183).

Dört bodrum katında arşiv, mutfak, depo,

kazan dairesi, tesisat odaları, personel girişi,

yemekhane, pastane ve sergi alanı vardır. Zemin,

1, 2 ve 3. katlar ise yönetim katları. 4. kat

dinlenme ve yemek salonu, 5. ve 28. katlar tesisat

katları, 6-26. katlar büro katları, 27, 29 ve 30.

katlar ise özel çalışma ve toplantı odaları ile

mutfak ve yemek salonu olarak kullanılmaktadır.

(Bkz, Resim 2.71).

İstanbul‟da Levent‟te yer alan Garanti

Bankası Genel Müdürlüğü olarak kullanılan

binanın yapımına 1997‟de başlanmış, 2002‟de

bitmiştir. Mimar Randolf Gerner tarafından

tasarlanmıştır. 21 katlı bina, 143.7 metre

yüksekliktedir. Yapının 6 yolcu ve bir yük

asansörü vardır. Yaklaşık 1400 kişinin çalıştığı


Müdürlük Binası, Ankara, Doğan

Tekeli-Sami Sisa, 2000 (Tekeli

ve Sisa, 2000, 181)


Müdürlük Binası, Perspektif

(Tekeli ve Sisa, 2000,183)


Müdürlük Binası, Birinci Kat

Planı (Tekeli ve Sisa, 2000, 185)

53

Resim 2.72: Garanti Bankası,

İstanbul Bölge Müdürlüğü

Binası, Randolf Gerner, İstanbul,

2002 (Ayarlıoğlu, 1998, 99)

banka, 560 araçlık otoparka sahiptir. Tamamen

depreme dayanıklı olacak şekilde tasarlanmıştır.

Dışarıdaki taze havayı içeri kolayca alabilecek

şekilde tasarlanmıştır. Çalışanların temiz hava

soluyamamaktan dolayı yaşadıkları sağlık ve

psikolojik sorunlarını engellemek için panjurlu

giydirme cam cephe sistemi yapılmıştır

(Ayarlıoğlu, 1998, 99).

Ayrıca içeride duman tahliye sistemi

düşünülmüştür. Tümüyle engelliler düşünülerek

tasarlanan binada merdivenlerde tekerlekli

sandalyeler için rampalar yer almaktadır (Bkz,

Resim 2.72).

2.6. Banka Binalarının Mekân Gereksinimleri

Banka binalarında mekân organizasyonu, mekânın ihtiyaçlarının en uygun

şekilde düzenlenmesi işlemidir. Mekanın optimal kullanımı için, organizasyonun kişisel

gereksinimlere uygun olması şarttır. Banka binasında mekân organizasyonunda şu temel

ilkelere dikkat edilmelidir.

* Dolaşım Alanları

* Çalışma Alanları

* Sosyal İhtiyaç Alanları

* Servis Bölümleri

Bunlar yapının ihtiyaç programlarını oluşturur. Bunun yanında kişisel

ihtiyaçlarla ilgili bilgiler şunlardır: Fiziksel Özellikler; ölçü ile ilişkili, mekan konforu

ile ilişkili, dış çevre ile ilişkili vs., yapısal özellikler; sosyal ve psikolojik özellikler ve

ekonomik özelliklerdir (Deilmann, 1997, 25).

2.6.1. DolaĢım Alanları

Binanın hemen girişinden başlayıp bina içinde her kat boyunca yatay, katlar

arasında ise düşey olarak devam eden bir dolaşım sistemidir.

54

Resim 2.73: Bank Of China,

Binasının Girişi

(Deilmann, 1997, 30)

2.6.1.1. Yatay DolaĢım Elemanları

Banka binalarında yatay sirkülasyon alanları koridorlar ve hollerdir.

a) GiriĢ ve GiriĢ Holü

Banka içine girilen yerler olarak giriş ve giriş holleri, banka yapılarının ilk

karşılaşılan mekânlarıdır. Girişi ve iç dağıtımı sağlamak fonksiyonları yanında, ilk

karşılaşılan yer olarak, bankayı temsil etmek gibi bir özellikleri de vardır.

Çoğunlukla büyük banka yapılarında giriş hollerine gerek ölçüleri bakımından,

gerekse malzeme ve dekorasyonları bakımından çok önem verilir (Bal, 2005, 11).

Banka girişleri veya antreleri, yapının aynı zamanda rüzgârlıklarıdır. Konut

yapılarında görüldüğü üzere, giriş çıkışlarda rüzgâr veya soğuk havanın yapı içine

dolmasını önlerler. Banka girişlerinin, konutlara kıyasla giriş çıkışları fazla olduğu için,

şüphesiz ki hem boyutları ve hem de kapı durumları farklı olarak ele alınır. Boyutlarının

seçilmesinde; kapıcı odası, müracaat, gardrop

gibi mahallerin bulunup, bulunmaması etki

yapar. Bazı plan çözümlerinde bu gibi mekânlar

giriş holüne de alınabilmektedir (Deilmann,

1997, 30).

Banka girişlerinde iç ve dış kapılar,

çoğunlukla, metal çerçeveli camlı kapılar

olarak düzenlenirler. Böylece banka iç

faaliyetlerinin, dışarıdan da hissedilmesine

gayret edilmiş olur. Yapı içi ile dışı arasında

meydana getirilmek istenen bu şeffaflık bir nevi

ticari reklam hizmeti görmüş olmaktadır (Bkz,

Resim 2.73). Diğer taraftan, banka yapılarının

emniyet veren görünüşlerinin de olması

düşünülebilir. Böylece çalışma saatleri dışında camlı kapılarının emniyet altına

alınması, örneğin, metal parmaklık, stor ve benzeri örtü şekilleri ile maskelenmesi

yollarına da gidilmektedir. Bu parmaklık veya benzeri örtü elemanları, çalışma

saatlerinde duvar veya tavan döşemeleri içinde düşünülmüş yuvalara

gizlenebilmektedir. Parmaklıkların hareketleri, kol kuvveti ile veya elektrik motoru ile

olabilmektedir (Malhan, 1999, 102).

55

Giriş kapılarının açılışlarında bazen, foto-sel, otomatik kapı açan sistemler de

uygulanmakta ve iş sahiplerine kolaylık sağlanmaktadır. Döşeme malzemeleri,

aşınmağa direnci olan, görünüş desenleri ve renkleri hoş etki yapan tipler arasından

seçilir. Örneğin, renkli mermer ve taşlar veya doğal olmayan mermerler gibi

malzemeler, çoğunlukla banka giriş ve hollerinde kullanılırlar. Keza duvarlarda da

görünüş bakımından zengin bir etki vermek için gene renkli mermer veya taş

bakımından zengin bir etki vermek için, gene renkli mermer veya taş kaplamalardan

yararlanılmaktadır. Tavanlar ise, aydınlatma elemanları ile çeşitli tavan örtü

malzemesinin birlikte kullanılması ile dekoratif bir örtü özelliğini taşımaktadırlar

(Malhan, 1999, 103)

Banka giriş holleri, genellikle bütün yapı hollerinde olduğu üzere, iç dağılışı

yönlendiren bir düğüm noktası hizmeti görür. Bankalarda bazı hallerde banka

memurları için ayrı, müşteriler için ayrı girişler de düşünülmektedir. Bu takdirde banka

holleri de bu girişlere bağlı olarak ayrı, ayrı düzenlenirler. Ufak bankalarda veya banka

şubelerinde ise memur ve müşteri girişleri aynı yerden olmaktadır. Memur giriş

hollerinden çok, müşteri giriş holleri daha fazla önem taşır. Antrelerde olduğu gibi, bu

giriş hollerinde de, uygun ve zengin etki sağlanılması istenir. Giriş mahallerinin devamı

olarak aynı malzeme, daha da kıymetlendirilerek kullanılır.

Banka holleri, çeşitli banka mekânlarına gidişleri düzenlediği için, aynı zamanda

bir merdiven holü olarak da hizmet görür; İç dağıtımı düzenleyici fonksiyonu, banka

hizmetlerinin özelliğine ve mekânlarının bağlantı şemalarına uygun şekilde olmalıdır.

Bu itibarla, plan çözümlerinde banka hizmetlerinin görülüş şekilleri ve servis

bağlantılarının durumu önemle göz önünde tutulur (Malhan, 1999, 107).

Banka hizmetlerinden bir kısmı, müşteri ile temas edilerek yapılmakla, bir kısmı

da müşteri ile temas edilmeden, bankanın kendi servisleri, büroları arasında

yapılmaktadır. Buna göre banka servislerinin iç ve dış diyebileceğimiz bağlantılarının,

giriş holüne göre ayrı, ayrı durumlarda olması gerekmektedir. Banka servislerinin veya

bürolarının kendi aralarındaki bağlantıları, fonksiyon şemalarına bağlı kalınarak, bir

büro yapısı düzeninde olduğu gibi çözümlenir. Büro veya odaların planlanması,

elastikiyeti, aydınlatılması ve benzeri hususları, tıpkı büro yapılarında görüldüğü şekilde

yapılır. Müşteri ile temas edilen banka servislerinin, özellikle, banka muamele holü

denen mahallin durumu ise farklıdır. Banka giriş holleri planlanırken, müşterilerin en

kısa yolardan bu gibi mahallere götürülmesinin uygun olacağı kabul edilir. Bunların

56

Resim 2.74: City Bank, İngiltere,

Tüm Katların Bina İçindeki

Atriuma Baktığı Bir Örneği

(Deilmann, 1997, 43)

)

içinde banka muamele holleri en önemlilerindendir. Bütün banka yapılarında, banka‟

giriş holleri, bu muamele holü veya salonu ile birinci derecede ilgili olarak ele alınır.

Banka giriş hollerinin bankanın çeşitli hacimlerine olan bağlantıları da, şematik

olarak gösterilmiştir. Giriş holündeki kapıcı dairesi, kapıcının yattığı bir yer değil,

ancak beklediği bir yerdir. Gardrop mahalli, ayrı bir memur girişi olması halinde, daha

çok müşteri ihtiyacına cevap verecek şekilde planlanır (Malhan, 1999, 108).

Memur girişlerinde ayrıca, memur gardropları yapılır. Gardroplara ek olarak

memurların iş elbiselerini giymeleri, çıkarmaları için bir soyunma odası da yapılır.

Burada ihtiyaca yetecek sayıda elbise dolabı da bulundurulur. Keza, duş ve benzeri

yıkanma ve tuvalet yerleri de kadın, erkek ayrı olarak, soyunma odalarına bitişik olarak

düzenlenir (Bal, 2005, 12).

Giriş holleri aynı zamanda kolay insan akısına olanak sağlayacak şekilde

tasarlanmalıdır. Büyüklüğünün uygun ve orantılı olmasına, insanları doğru şekilde

gidecekleri yerlere yönlendirmesine ve de bekleme holünde bekleyen insanlara rahat ve

konforlu bir ortam sağlanmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca bu tip yerlerde kullanılacak

olan malzemenin de bu görkemli ve dikkat çekici bu mekâna uygun bir malzeme

olmasına dikkat edilmelidir (Malhan, 1999, 109).

Mimarların bina içine ve çalışma alanlarına

daha fazla güneş ışığı kazandırma amacıyla,

1970‟lerden itibaren yöneldikleri atriumlu

tasarımlar özellikle enerji kullanımı açısından da

büyük yarar sağlamaktadır. Doğal ışık alma

olanağını arttırmasının yanı sıra, atriumlar doğal

bitkilerin iç mekânda yetiştirilmesi için de uygun

ortamı hazırlamaktadır. Bu gibi mekânlarda

doğal bitkiler, palmiyeler, çiçekli bitkiler

yetiştirilebilmekte, kayalıklarla çeşitli peyzaj

kombinasyonları yapılabilmektedir (Bkz, Resim 2.74). Özellikle soğuk iklim

bölgelerinde tasarlanan atriumların kullanıcılar üzerinde çok olumlu etkileri olduğu

bilinmektedir (Deilmann, 1997, 43).

57

Resim 2.75: Zions Bank, İspanya,

Koridor ve Holler (Marmot, 2000, 82)

b) Koridor ve Holler

Koridorlar banka binalarında yatay

sirkülasyonu sağlayan en önemli alanlardır.

Koridor çekirdek mekânını da içine alarak

tüm mekânlar arasında yatay ulaşım

sağlarlar (Bkz, Resim 2.75). Koridorların

tasarlanması sırasında bu alanları kullanan

kişi sayısı ve sirkülasyonları ile buraya

açılan mekan sayısı göz önüne alınmalıdır

(Bal, 2005, 21). Tek kapılı koridor derinliği

90–100 cm arasında iken, 2 yan yana kapı

olduğu durumlarda 130– 140 cm, iki

karşılıklı kapı olduğu zaman ise 160 cm‟e

kadar çıkabilmektedir (Şener, 1995, 16).

2.6.1.2. Dikey DolaĢım Elemanları

Banka binalarında düşey sirkülasyon alanları merdivenler ve asansörlerdir.

a) Merdivenler

Merdivenler her zaman giriş ve çıkış sirkülasyonu en uygun şekilde bağlayacak

konumda yerleştirilmelidir. Banka binalarında kullanılacak merdivenlerin dolaşım

yoğunluğunun 2–3 kişi arasında değiştiği kabul edilecek olursa merdiven genişliği 120

cm den az olmamalıdır.

Merdivenler için dikkat edilmesi gerekli diğer bir konu aydınlatma sistemidir.

Merdivenler genelde çekirdek kısmında ve ortada çözüldüklerinden dolayı ve gün ışığı

yeterli olmayacağından dolayı yapay ışık ile aydınlatılmalıdır. Merdiven sahanlık ve

basamaklarının yeterince aydınlatılması ve yerlerde oluşabilecek kesin gölge ve

kamaşmaların oluşmamasına dikkat edilmelidir (Şener, 1995, 18).

b) Asansörler

İnsanları veya yükleri yüksek yerlere dikine veya eğik raylar arasında çıkıp

indiren makineli kabine asansör denir. Asansörler düşey sirkülasyonu sağlayan en

58

Resim 2.76: Ret Nat Bank,

Amerika, Asansör Kabini ve

Lobi (Marmot, 2000, 89)

Resim 2.77: Halk Bankası,

Ankara, Banko Muamele Holü

(Anonim, 2002, 35)

önemli unsurlardır. Asansörler sayesinde daha

yüksek binalar tasarlanabilmektedir (Bkz, Resim

2.76). Asansörlerin banka binaları içerisinde

tasarlarken göz önünde bulunduracağımız bir

takım hususlar vardır. Banka binasını yaklaşık

olarak kaç kişinin kullanacağı, kaç kat

yükseklikte yapılacağı gibi bazı konuların tespit

edilmesinden sonra sağlıklı bir asansör

tasarlanabilir (Bal, 2005, 20). Banka

binalarında kat adedi, alan bilgisi, kat içinde

konumlandırılmaları, yapılan hesaplara göre

seçilen asansör cinsi, yolcu bekleme alanları olan asansör hollerinin adet ve

büyüklüklerini belirlemektedir (Şener, 1995, 22).

2.6.2. ÇalıĢma Alanları

2.6.2.1. Banka Muamele Holü

Banka yapılarında, müşterileri ile temasları olan servislerin banka muamele

hollerinde yer almıştır. Bu itibarla banka muamele holleri, banka yapılarımın, en önemli

bir yeridir. İçinde bulunan çeşitli banka servis guruplarından dolayı; keza, müşteriler

için yeterli bekleme, yazı v.b. imkânlar sağlanması sebepleri ile de bu holler, aynı

zamanda bankaların en büyük hacmini, meydana getirirler. Diğer taraftan, banka

muamele holleri, bankanın itibarını, zenginliğini temsil eden bir yer olarak da mimaride

röprezantatif denilen, temsil edici özellik taşırlar

ve itinalı yapılırlar.

Banka muamele hollerinde, banka

memurları ile müşterileri bir banko sırası ayırır

(Bkz, Resim 2.77). Bankonun bir yanında, banka

hizmetlerinden cari hesaplar, senetler, kambiyo,

vezne gibi hizmetlerin memur ve şefleri, grup,

grup yer alırlar. Gerekli sayıda vezne mahalleri

de, çeşitli servislere bağlı olarak düzenlenirler.

Müşterilerin, ilgili servisler ile temasları,

bankolarda çalışan memurlar ile olur. Bankoda

59

çalışan memurlar, banko da sağlanan çalışma yerlerinden yararlanabilecekleri gibi,

banko yakınına yerleştirilmiş büro masalarından da yararlanabilmektedirler. Bankoda

çalışan memurlar, içerlere doğru o servisin ilgili diğer görevlileri izler. Servisin şefi ise,

kendi servisini gözaltında tutabilecek bir yerde bulunur.

Banko gerisindeki ilgili görevli sayısı, masaların düzen şekli banko hollerindeki

servis alanını ve derinliğini etkiler. Bu itibarla, banka projelerinin düzenlenmesinde,

banka muamele hollerinin boyutlandırılması ve şekillendirilmesi için hakiki ihtiyacın ve

ilerde olması beklenen ihtiyacın kesin olarak bilinmesi gereklidir.

Bankolar, bir tarafında banka memurlarının çalışmasına uygun düzenleri ve

boyutları bulundurmasına karşılık, diğer tarafında da servisteki işi dolayısı ile bankoya

yaklaşmış olan müşterinin ihtiyaçlarına cevap verecek düzen ve boyutları bulundurması

da gereklidir (Uran,1973, 85).

Banko gerisinde çalışan banka memurlarının kendi masa ve sandalyelerinden

başka, yazıcı, fax makinesi için ayrı bir masa ayrılması da uygun olmaktadır. Diğer

taraftan banka hizmetlerinin daha hızlı ve emin yürütülebilmesini sağlayan bir takım

büro alet ve makineleri ve grupları da hizmete girmiş olduğundan, hangi servisin ne gibi

aletler ile donatılacağının da bilinmesi gereklidir.

Servis şeflerinin, gerektiğinde gelen müşteriler ile iş konuşması yapabilmesi

için, masa önünde en az bir veya iki sandalyenin olması da yararlıdır.

Banka muamele hollerindeki birden fazla servisler grup, grup müdür

muavinliklerine bağlanmaktadırlar. Müdür muavinlikleri de banko gerisinde memurlara

ayrılan alan içinde yer almakla beraber, genellik ile camlı bölmeler ile ayrılmış bir

hacim içinde düzenlenirler.

İşlerinin özelliğine göre, zaman, zaman müşterilerin de kabul edileceği yerler

olarak, muavin odalarının düzenlenişlerinde gerekli oturma yerleri ve mobilyalar

düşünülür. Müdür muavinlerinin çalışma masaları yerleri de muavinlerin kendi

servislerinin çalışmalarını gözaltında tutabilecek şekilde seçilir (Uran,1973, 87).

Banko gerisi servislerinin banko içinden bağlı oldukları vezne mahalleri de

camlı bölme ve kapılar ile ayrılmıştır. Vezne mahallinin içinde vezne memurunun

çalışabileceği bir masa ve onun sandalyesine ek olarak, para kasası veya dolabı veya

çekmeceleri bulunmalıdır. Birden fazla vezne mahalli gerektiği hallerde, bunların toplu

olarak yan yana bulunmaları ve hepsinin de bir vezne servisine bağlanmaları uygun

görülmektedir. Vezne servislerinde, bir kaç kişinin bir masa etrafında para saymaları da

60

beklenen hizmetlerden olduğu için, vezne şefi ve memurlarının masalarından başka,

böyle bir masa da sağlanmaktadır.

Banka muamele hollerinde bankonun diğer yanı müşterilere ayrılmıştır. Bu alan,

banko servislerinin sayı ve büyüklüğüne bağlı olduğu kadar, gelecek müşteri sayısı ve

faaliyetine de bağlıdır. Bankaya giren müşterinin en kısa yoldan ve kolaylıkla bu hole

gelmesi istenir. Hole gelen müşterinin de ilgileneceği servisi kolaylık ile bulması,

görmesi sağlanır. Müşterinin banko önündeki iş faaliyetinden: başka, bu holde

beklemek, yazı yazmak gibi hareketleri de vardır. Bu itibarla, müşteri holleri sadece

bankolar ile çevrili boş alanlar değil, içinde koltuk veya sandalyeleri ile yazı yazma

masa ve düzenleri bulunan, döşenmiş yerlerdir. Yazı masaları hol orta yerlerinde

düzenlenebildikleri gibi, holün bir duvarı boyunca da düzenlenebilmektedir.

Banka muamele hollerinin aydınlatılması ve havalandırılması konuları da önemli

konularındandır. Holün büyük ve derin olması yeteri kadar gün ışığı ile aydınlatılmasına

engel olan etkenlerdir. Banka muamele holleri, imkân olan hallerde yukardan gün ışığı

alacak pencerelere ve düzenlere sahip kılınır; olmayan hallerde de elektrik ile

aydınlatmadan paralel olarak yararlanılır. Banka yapılan çok katlı büro yapılan olduğu

için banka muamele hollerinin yukardan gün ışığı ile aydınlatılabilmesi, muamele

holünün üstüne başka kat yerleştirilmemesi ile mümkün olur. Bir başka deyim ile,

muamele holleri tek katlı olarak düzenlenebildiği hallerde, üstten aydınlatılmaları

mümkün olabilmektedir (Uran,1973, 89).

Elektrik ile aydınlatmada, çalışma masaları ve yerleri için yeterli ve gerekli

aydınlatma şiddeti sağlandıktan başka, çeşitli lamba düzenlen ile de dekoratif etkilerden

yararlanılmaktadır. Böylece, bu hollerin aydınlatma elemanları fonksiyonel oldukları

kadar, süsleyici olmakta ve bol iç mimarisinin önemli konulan içinde sayılmaktadır.

Muamele hollerinde çalışan veya bulunan kimselerin sayısı normal büro

odalarında veya salonlarında bulunanlardan çok daha fazla olduğu için, bu hollerin

havalandırılmasına da gerekli önem verilmektedir. Muamele hollerinin havalandırılması

da doğal olduğuna veya olmadığına göre, iki türlü olmaktadır. Doğal halde

havalandırma ancak mevcut pencereler yolu ile olabildiği için, planlama ve detay

hazırlama dönemlerinde bu hususun hatırda tutulacağı şüphesiz ki gerekmektedir.

Pencere yolu ile yapılan havalandırmalar, ufak hacimler için genellikle yeterli

olmalarına karşılık, banka muamele holleri gibi büyük hacimler için yeterli

olamamaktadır. Ayrıca bir takım sakıncalar da meydana getirmektedir. Tatbikat da

banka muamele holleri çoğunluk ile mekanik düzenlerle havalandırılmaktadır. Böylece

61

Resim 2.78: Commerz Bank,

Frankfurt, Çalışma Ofisi

(Malhan, 1999, 112).

kirlenmiş hava salondan alınmakta, onun yerine temiz hava, istenilen miktarda, salon

içine iletilmektedir. Havalandırma tesisatının özelliğine göre, metal hava kanalları ile

getirilen temiz hava, ısıtılmış olduğu gibi, yaz ayları için serinletilmiş de olabilmektedir.

Havanın nem oranı kontrol edilmekte yaz, kış belirli bir nem oranında hava,

karışımından yararlanılmaktadır (Air condition sistem). Uygun aydınlatmanın iş

verimine yaptığı verim arttırıcı etkisi gibi, uygun havalandırma ve ısıtmanın da verim

arttırıcı etkisi vardır. Banka projelerinin hazırlanmasında, özellik ile büyük banka

yapılarında, aydınlatma ve havalandırma konulan, mimarlık ve mühendislik

çalışmalarının ön dönem çalışmalarından itibaren önemli yer işgal ederler. Hava

kanallarının gizlenmesi, veya bir takım kiriş ve benzeri konstrüksiyon elemanlarının

içersinden geçirilmesi zorunluluğu, keza bir takım asma tavanlar yapılması halleri

sebepleri ile dahi, mimari çalışmaların, inşaat mühendisliği çalışmaları ve diğer

mühendislik çalışmaları ile birlikte yürümesini gerekli kılmaktadır (Uran,1973, 89).

2.6.2.2. ÇeĢitli ÇalıĢma Salonları ve Bürolar

Bir banka yapısında; muhasebe,

istihbarat, kredi, muhaberat, hukuk müşavirliği,

müfettişlik, personel gibi çeşitli servisler ve

bunların müdür, muavin gibi yöneticilerinin

çalıştığı çalışma salonları ve büroları vardır.

Bütün bu salonlar ve büroların, banka

hizmetlerinin en iyi şekilde görüle bilmesini

sağlayacak şekil de birbirleri ile bağlantılı

olmaları istenir (Bkz, Resim 2.78). Servislerden

müşteriler ile ilişkisi olanların ise, ayrıca

müşteriler ile bağlantıları da planlamada düşünülür.

Bağlantılar tamamen banka fonksiyon şemasına göre olmaktadır. Çalışma

alanları, kullanıcı ihtiyaçlarına en iyi şekilde cevap verebilecek şekilde tasarlanmalıdır.

Banka içi çalışma alanlarının maksimum yararlı alan sağlayabilecek şekilde

ölçülendirilmeleri ve organizasyona bağlı olarak açık ya da kapalı biçimde tasarlanması

gerekmektedir (Malhan, 1999, 112).

62

Resim 2.79: Casa Central Bank,

Venezuella, Toplantı Odası

(Marmot, 2000, 92)

2.6.2.3. Müdür Odası - Toplantı Salonu

Banka yapılanda müdür odaları, esas itibariyle bir büro odası olmakla beraber,

bankayı temsil eden ve yöneten bir kimseye ait olduğu için her bakımdan önem verilen

bir banka mahallidir. Müdürlerin, müşteriler ile de ilişkisi olduğundan, bankanın giriş

holünde veya bağlantısın da bulunurlar. Muamele holleri ile bağlantılı olmaları gerekli

olmamaktadır.

Oda boyutları bir kişinin çalıştığı,

normal büro odasından çok daha büyük tutulur

Müdürün çalışma yerinden başka, müşterilerin

kabul edilebileceği ve konuşulacağı oturma

yeri, keza, banka ilgilileri ile yapılacak

müzakerelerde yararlanılacak toplantı masası

yeri de sağlanmaktadır (Bkz, Resim 2.79). Bazı

bankalarda, idare heyetleri toplantıları veya

bankanın diğer elemanları ile yapılacak

toplantılar için, ayrı toplantı salonları

yapılmaktadır.

Bu çeşit toplantı salonları genellik ile müdür odalarının yanında, hem müdür

odası ile ve hem de dışarısı ile bağlantılı olmaktadır. Toplantı salonlarının boyutları,

ihtiyaca göre; malzemeleri de iş bürolarıma kıyasla daha itinalı olurlar; keza, esas

bakımdan kapı, duvar gibi inşaat elemanlarının ses geçirmezlikleri de ayrı önem taşırlar

ve buna göre özel detaylarla yapılırlar (Uran,1973, 92).

2.6.2.4. Banka Kasa Dairesi

Bankaların kasa dairelerinin fonksiyonu; para, altın, tahvil kıymetli belgeler ve

benzeri kıymetleri her türlü emniyet şartları içersinde saklamak, korumaktır. Kasa

daireleri iki türlü hizmet görürler. Birisi, bankanın kendi mali kıymetlerini saklamak,

diğeri de banka dışında, müşterilerin malı olan kıymetleri saklamaktır. İkinci halde,

bankanın kasa dairesindeki kasalar müşterilerine kiralanmış olur. Bu itibarla bu çeşit

kasalara da (kiralık kasa) ismi verilir. Kiralık kasa dairelerinin müşteri ile bağlantılı

olmasına karşılık, bankanın kendi kasa dairesi yalnız bankanın ilgili servisi ile bağlantılı

olur. Kiralık kasa dairesinin müşteri bağlantısı çoğunluk ile banka muamele holünden,

bazen da banka giriş holünden olmaktadır. Emniyet şartlarının daha kolaylıkla

63

sağlanabilmesinden dolayı kasa daireleri, banka yapılarının bodrum katlarında

yapılırlar. Kasa dairelerinin bodrum katta yapılmalarının ayrıca statik hesapları. mimari

plan düzenlenmesi ve işletmecilik yönlerinden de yararlılıkları var dır. Bankanın kendi

kasasının da en çok vezne servisleri ile bağlantısı olmaktadır. Bundan dolayı,

planlamada bağlantı yolunun muamele holünde ki vezne servisleri ile olmasına çalışılır.

Her iki kasa dairesinde de, daireden evvel kasa servisi bulunur. Böylece, kasalara

kontrolsüz olarak girilmesi önlenmiş ve kasa emniyeti bu yoldan da sağlanmış olur.

Kasa daireleri, bir ön oda ile esas kasa kısmını meydana getiren diğer bir odadan

ibarettir. Ön oda, kasa servisinde çalışan banka ilgililerine ayrılmıştır. Esas kasanın

açılışı, buradaki bir ilgili ile birlikte ayrı, ayrı anahtarlar kullanılarak açılmaktadır

(Uran,1973, s:94).

Kasa odaları, çoğunlukla kalın betonarme (- 30 cm) duvarlar ile yapılmakta,

tavan ve tavan döşemeleri de gene kalın olarak betonarme döşemeler ile kapanmaktadır.

Kalınlığın fazla oluşu, emniyetli sağlaması kadar, yangın halinde kasa içindeki kağıt

para, tahvilat ve benzeri kıymetli belgeleri koruyabilmesi için de gerekli olmaktadır.

Kasa odalarının büyüklükleri, boyutları, bankanın ihtiyacına göre değişmektedir. Kiralık

kasa odalarında, kiralık kasa sayısı ve adedine bağlı kalınaraktan odanın boyutları belli

edilmektedir.

Kasa dairelerinin yapılışlarında, çoğunlukla, kasa odasının etrafında bir boşluk

sağlamak üzere, dar bir koridor çemberi bulunmaktadır. Kasa daireleri etrafındaki

kontrol çemberini göstermektedir. Kasa dairesinin çevre koridoru köşelerine konulan

aynalar ile, bir noktadan bakılması halinde, kasa etrafının çepeçevre görülebilmesi

sağlanabilmektedir. Kasa dairesi çevresinin bir koridor ile ayrılmasına ek olarak,

yapının kat döşemesi ile kasa dairesinin tavanı arasında da boşluk bırakılmaktadır.

Kasa dairelerinin kapıları da emniyet bakımından gerekli sağlamlığı sağlamak

üzere çelikten, özel olarak yapılmaktadır. Kanadın kalınlığı 30 cm‟i bulabilmektedir.

Kanadı kilitleyen mekanizma da hassas ve kendi anahtarlarından başkası ile açılması

kabil olamayacak özellik ve itinada yapılmaktadır. Emniyetli olması düşüncesi ile de

kasa dairelerinin çelik kapılarından başka, iç de bir başka çelik kafesli kapı daha

yapılmaktadır. Esas çelik kapının çok ağır olmasından dolayı, bunun gerek yerine

montajı, gerekse yerine taşınırken geçirilen döşemelerde, yük etkisinin göz önünde

tutulması elzemdir.

Kasa daireleri, sıkı sıkıya kapalı tutulan yerler olduğu için havalandırılmaları

çok gerekli olan yerlerdir. Rutubetli kalmaları halinde, kağıt para ve emsali kıymetli

64

kağıtların çürümeleri beklenebilir. Bu itibarla, mekanik havalandırma tesisatlarından

yararlanılır. Tesisat hava kanallarının geçirilişlerinde de gene emniyet düşüncesi ile,

özel detaylar uygulanarak, kanal içinden kasa dairesi içine girilebilme gibi sakıncalı bir

duruma meydan verilmemektedir. Kasa dairelerinin gene emniyeti ile ilgili olarak

elektrik tesisatında özel düzenler uygulanmaktadır. Herhangi bir hadise, yangın gibi

hallerde alarm işareti verici, gizli fotoğraf çekici enstalasyonlardan yararlanıldığı gibi,

televizyon tesisatından da yararlanılmaktadır (Uran,1973, 96-98)

2.6.2.5. ArĢiv - Depo

Banka yapılarının servislerine ait özel arşivler ve depolar olduğu gibi, genel

arşiv ve depo mahalleri de vardır. Çoğunluk ile bodrum katlarında düzenlenen genel

arşiv ve depo mahalleri, fonksiyon bakımından çeşitli servislerin belgelerini korumağa

yararlar. Bundan dolayı da her servis den bağlantı kurulabilecek bir yer olarak

yerleştirilir. Kıymetli kağıtların saklandığı ve muhafaza edildiği yerler olduğu için, kasa

daireleri kadar değilse bile, gene de emniyet düzenlen olacak özelliklede planlanır ve

yapılırlar. Doğal havalandırmanın yapılamadığı hallerde, mekanik havalandırma

tesisatından yararlanmak zorunluluğu vardır (Deilmann, 1997, 52).

2.6.3. Sosyal Ġhtiyaç Alanları

2.6.3.1. Lokanta ve Ġstirahat Salonları

Banka memurlarının ihtiyaçları için öğle yemeklerinin verilebileceği yemek

salonu ve öğle tatillerinde yararlanılacak istirahat salonu, banka programı içersine

girmiş mahallerdendir. Bu çeşit salonların fonksiyonu, belirli bir ihtiyacın karşılanması

olduğu kadar, memurların rahat edeceği bir çevrenin sağlanması yolu ile iş verimini de

arttırmaktadır. Büro yapılarında görülmüş olan lokanta ve istirahat salonları ile bunlara

bağlı servis mahalleri, banka yapıları için de aynı özellikleri taşırlar; Boyutla n da her

bankanın ihtiyacına göre, ayrı, ayrı olur (Deilmann, 1997, 55).

65

2.6.3.2. Lojmanlar

Bazı banka yapılarında müdür, müfettiş, misafir gibi kimseler için gece de

kalabilecekleri, lojman ismi verilen yerler de ayrılmaktadır. Lojmanlar, fonksiyon

olarak bir konut dairesi fonksiyonunu görürler. Bundan dolayıdır ki, planlanmaları önce

görülmüş olan konut dairelerinin özellikleri içersinde olur. Banka yapıları içersinde

lojmanlara ayrılan yerler, çoğunluk ile yapının en üst katları, teras katlarıdır. Girişleri,

müşteri ve memurların girdikleri yerlerden ayrı olup, ayrı bir merdiven veya asansörden

yararlanmasına çalışılır (Deilmann, 1997, 57).

2.6.4. Servis Alanları

Servis alanları insan gereksinimleriyle ilgili alanlardır. Servis alanları genelde

bir kata veya bir bölüme hitap eder. Bu bölümler; kat temizlik odaları, wc+lavabo, çay

ocaklarıdır (Deilmann, 1997, 58).

2.7. Bölümün Sonucu

Geçmişten günümüze bankaları incelediğimizde insanların değerli mallarını ve

eşyalarını saklama ihtiyacı duydukları görülmüştür. Paranın ortaya çıkması bankacılık

işlemlerini hızlandırmıştır. Banka işlemlerinin yapıldığı yerler ilk zamanlar Sümerlerin

dini yapısı olarak kullandığı „maket‟lerdi. Daha sonra ise değişen süreçte bankacılık

işlemleri Yunanlıların, Romalıların ve Mısırlıların kullandığı daha büyük dini yapılar

olan tapınaklara taşınmıştır. Zamanla banka binası olarak zenginlik ve güçlerin

göstergesi olan görkemli, etkileyici yapılar olan saraylar ve palazzo binaları

kullanılmıştır.

Özellikle ticaretin gelişmesiyle bankaya duyulan gereksinim giderek artmıştır.

Banka binası olarak kullanılan büyük, karmaşık bu yapılarla birlikte küçük ve

gösterişsiz mekanlarda banka olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bazı tüccarlar

kendilerine ait bankalar kurmuşlardır. Bu bankalar sadece masa ve bir sandalyeden

oluşan trapeze ve çadırlardan oluşmuştur. Sonraları ihtiyaçlar doğrultusunda şehir

evlerinin altında küçük bankalar olarak karşımıza çıkmıştır.

Modern anlamda bankacılığın gelişmesi ise 18. yüzyılda Avrupa‟da olmuştur.

Avrupa‟da 19.yy ikinci yarısında ve 20.yy başları arsında klasik yapılanma

görülmüştür. Bu klasik yapılanma, tarihi yapı stilinin karışımı ve taklidi olarak

sürmüştür. Yunan mabetlerini andıran sütunlu binalar ve iç mekanda kubbeli geniş

66

salonların bulunduğu binalar olarak karşımıza çıkmıştır. 20. yy tüm elemanlar sade ve

basit olarak ele alınmıştır. 20‟li ve 30‟lu yıllarda para işleri ve enflasyonun düzensizliği

dolayısıyla banka binalarına yenilik gelmediği yapılan araştırmalar doğrultusunda

saptanmıştır.

50‟li yıllarda modern yapılanmaya adım atılmadığı ve 60‟lı yıllarda katı,

insandan kopuk yapılar olan bankaların 70‟li yıllarda daha gösterici, etkileyici olan

malzemelerden yapılmaya başlandığı incelemeler sonunda görülmüştür. Son yıllarda ise

banka yapıları bankalar için prestij anlamına gelmiş ve bu yönde tasarlanmaya

başlanmıştır. Özellikle Amerika‟daki banka binalarının genel merkezlerinde oldukça

ihtişamlı olarak tasarlanmıştır.

Osmanlı döneminde ise bankacılığın gelişmesi devletin borçlanma ihtiyacından

kaynaklanmıştır. Çoğu yabancı sermayeli olarak faaliyet gösteren bankalar, dönemin

ekonomik politikalarında önemli rol oynamışlardır. Yabancı sermaye ile kurulmuş olan

Osmanlı Bankası, Osmanlı Devletinin Merkez bankası işlevlerini de üstlenmiştir.

Osmanlı devletinde kurulan milli sermayeli ilk banka Ziraat Bankasıdır.

30‟lu yıllarda ulusal mimarlık döneminin etkisinin azalmasıyla birlikte

yapılardaki karakteristik özelliklerde farklılık göstermeye başlamıştır. Para işleri ve

enflasyonun düzensizliği nedeniyle banka bina tasarımına neredeyse hiç yenilik

gelmediği incelemeler sonucunda görülmüştür.

50‟li yıllardan itibaren mimarlıkta devingen bir döneme girilmiştir. Banka

binaları modern mimarinin yeni dili ve prensipleriyle yapılmaya başlanmıştır. Yüksek

değerde iyi malzeme - iyi detay çözümü söz konusu olmuş ve biçimsellik yayılmaya

başlamıştır.

70‟li yıllarda banka binalarında yüksek kaliteli uzun süre dayanabilen ve kolayca

işlenebilen malzemeler önem kazanmıştır. Alüminyum cephe kaplama elemanları,

plastik esaslı şeffaf ve yarı şeffaf örtü elemanları, reflektif cam, renkli cam ve birçok

yapı elemanı kullanılmaya başlanmıştır.

Zamanla gelişen teknoloji ile beraber bankalar kendi kişisel varlığını, hizmet

anlayışındaki farklılıkları bir şekilde ortaya koyma yoluna gitmiştir. Artık kendi

yapılarını gözden geçiren bankalar kendilerini nasıl ortaya koyabilir, tanıtabilir ve

müşterilerini kendime nasıl çekebilirim kaygısı duymaya başlamışlardır. Rakiplerinden

daha iyi olduklarını kanıtlamak isteyen yenilikleri takip etmişler bu da daha konforlu,

gösterişli yapıların ortaya çıkmasına neden olmuştur.

67

Günümüzde ise kullanıcı ihtiyaçları sonucunda banka mekânlarına duyulan

gereksinim artmıştır. Genel Müdürlük” ve “Bölge Müdürlüğü” binaları inşaat alanları

çok büyük binalarda faaliyet gösterirken, “şubeler” çoğunlukla kent içinde mevcut

binaların, genel olarak ta zemin katlarında ve ihtiyaç doğrultusunda bir veya birkaç

katında hizmet vermektedirler.

Tarihsel süreç içinde banka binalarında güç ve paranın temsilcisi olma özelliği

gibi kavramların içerdiğinden gösterişli ve etkileyici binaları olarak karşımıza çıkmıştır.

Her zaman içinde bulundukları dönenim mimari özelliğini yansıttığı görülmüştür.

68

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BANKA MOBĠLYALARI TANIMI VE TARĠHSEL GELĠġĠMĠ

3.1. Banka Mobilyalarının Tanımı

„Mobilya‟ kelimesi hareketli anlamındaki Latince „mobilis‟ten gelir. Mobilya, en

geniş anlamıyla oturma, çalışma, yemek yeme gibi işlerin yapılmasında kolaylık ve

rahatlık sağlayan, bulunduğu yeri türlü amaçlarla donatılmasına yarayan eşyalara

verilen ad‟dır .Sabit ya da hareketli olan mobilyalar, bir mekanı döşemeye ve süslemeye

yarayan eşyalardır. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi, hem değişik gereksinimler için

kullanılan bir eşya hem de bir süsleme aracıdır.

Bankalarda çalışanların işlerini rahatlıkla yerine getirebilmeleri için çok sayıda

ekipman mevcuttur. Bu ekipmanlar; makineler, diğer teçhizatlar ve mobilyalar olarak

sıralanabilir. Banka mobilyaları, oturma, çalışma, depolama gibi çalışanların temel

fiziksel gereksinimlerini sosyal ve kültürel boyutlarıyla ele alarak güvenli ve konforlu

bir şekilde gidermelerini amaçlayan elemanlar ve sistemler olarak tanımlanabilir (Pina,

2003, 16).

Bankalarda çalışma ortamları personelin fiziksel sağlıkları ve verimleri

düşünülerek uygun mobilyalarla donatılmalıdır. Bankada çalışma alanlarını

daraltmayacak, ortam rengine uygun, temizliği ve hareketi kolay ve maliyeti uygun

mobilyalar tercih edilmelidir.

Bankalarda kullanılan mobilya türleri olarak şunları sayabiliriz. Çalışma masası,

toplantı masası, bilgisayar masası, çalışma sandalyesi, oturma sandalyesi, misafirler için

sabit sandalyeler, evrak dolapları, kitaplıklar, kasalar, sehpalar, televizyon sehpaları,

etajerler, gardroplar, çiçeklikler vs.

Mobilyaların alınması ve yerleştirilmesinde dikkat edilmesi gereken birtakım

kurallar bulunmaktadır. Bunlar;

* Mobilyalar çalışanların antropometrik ölçülerine uygun olmalıdır.

* Mobilyalar modüler olmalıdır. Bu iki özellik çalışma esnasında iş gücü kaybını

önler.ayrıca:

* Mobilya aksesuarları esnek ve değiştirilebilir olmalıdır.

* Mobilya renkleri, ışığı yansıtıcı parlaklıkta olmamalıdır.

* Çizilmeye ve yangına dayanıklı aksesuarlar seçilmelidir.

69

* Çalışanların güvenliğini tehlikeye atmayacak şekilde tasarlanmalıdır (Edward,

1993, 19).

3.2. Banka Mobilyalarının Ortaya ÇıkıĢ Nedenleri

Paranın insanoğlunun hayatına girmesi ve ticaretin gelişmesiyle birlikte

bankacılık faaliyetleri önem kazanmıştır. Bankacılık işlemlerinin gelişmeye başlaması

çalışma mekanı ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu ihtiyaç beraberinde, çalışanlar çeşitli

gereksinimlerini yerine getirebilmeleri için banka mobilyalarına ve aletlerine gerek

duymuşlardır.

Banka mobilyaları çağlar boyunca toplumların yaşam koşullarına, uygarlık

anlayışlarına ve estetik görüşlerine paralel olarak değişik aşamalar göstermiş, farklı

biçimler almıştır.

Özellikle de son yıllarda modernleşmenin bir sonucu olarak karşımıza çıkan,

hızına yetişilemeyecek şekilde yaşanan değişim ve yeniden yapılandırma süreci, günlük

hayatın her noktasında varlığını ortaya koymaktadır. Bu değişim ve gelişim süreci

günümüz yaşam standartlarına yansıdığı gibi banka mobilyalarına da yansımıştır.

Esasında bankalarda son dönemdeki değişim sürecinin en etkin nedeni teknoloji

ve teknolojinin günlük hayatın içerisine girmesi olarak söyleyebiliriz. Bankalardaki

teknolojik değişimlerin, bilişim ve iletişim ile ilgili olduğunu unutmamak gerekir.

Bununla birlikte banka çalışma mekânlarını daha konforlu-daha kullanışlı hale

getirebilecek şekilde esnek, işlevsel ve ergonomik mobilyalar tasarlanmaya başlamıştır

(Duffy, 1997, 8).

3.3. Banka Mobilyalarının GeçmiĢten Günümüze DeğiĢimi

Banka mobilyalarını 1800‟li yıllardan 2000‟li yıllara kadar birçok değişim ve

gelişim geçirmiştir. Bu değişimleri 1800 ve 1940‟li yıllarda, 1950, 1960 ve 1970‟li

yıllarda, 1980‟li ve 1990‟ li Yıllarda ve 2000‟den Günümüze “Banka Mobilyaları”

olarak dört gruba ayırabiliriz.

70

3.3.1. 1800 ve 1940’li Yıllarda Banka Mobilyaları

17 yüzyıllarda banka mobilyaları son derece basit tasarlanmıştır. Bankalarda

mobilya olarak masa, sandalye ve dosya dolabı kullanılmıştır (Pina, 2003, 24).

Kullanılan bu mobilyalar evlerde ve

ofislerde marangozhanelerde geleneksel

yöntemlerle üretiliyordu. Marangozhanelerde

oyma işçiliği ile üretilen mobilyalar son derece

zarif donatılardır. Mobilya üreten

marangozhaneler yok denecek kadar azdı.

Ortaçağda ise koltuk, büfe, sıra bu mobilyalara

eklenmiştir.17‟ inci yüzyıldan itibaren saray ve

şatolardaki mobilyalar daha işlevsel nitelik

kazanmaya başlamıştır. El işçiliği geçen zamanla

yerini makinelere bırakmıştır ve makinelerle

üretim yapılmaya geçilmiştir (Bkz. Resim 3.1).

Mekân içerisinde geleneksel yöntemle

yapılmış mobilyalar mevcuttur. Banka mobilyaları

olarak son derece basit tasarlanmış masalar,

sandalyeler, dolaplar ve bankolar yer almaktadır.

Saray, tapınak, kilise gibi daha önce

kullanılan mekânların bankalara dönüştürülmesi

nedeniyle çalışma alanları herhangi bir bölücü

kullanılmadan oluşturulmuştur. Bu yüzden

mobilya dizilişinde hiyerarşik bir düzen

bulunmamaktadır. Ofis organizasyonundaki her

birey işlemle ilgili nedenlerden dolayı diğerleri ile

iletişim kurmaya ihtiyaç duyar. Bu planlama

düzeninde beraber çalışan ofis çalışanları işlerini yürütmek için beraber

gruplandırılmışlardır (Bkz. Resim 3.2).

Resim 3.1: Main Bank, İç Mekan

Görünüşü, İngiltere, (Early

Office Museum,

www.officemuseum.com/photo_

gallery_1700)

Resim 3.2: Residences Bank, İç

Mekan Görünüşü, Philadelphia.



gallery_1700)



71

18‟ inci yüzyılda yeni işlevlere cevap verebilen mobilyalar yapılmıştır. 19‟ uncu

yüzyıl süresince mobilyaların rahat ve kullanışlı olmasına özen gösterilmiştir.

3.3.1.1. Mobilya Örnekleri

Sandalye

Banka mobilyalarından biri olan sandalye

18. Yüzyılda ahşap tabureler olarak karşımıza

çıkmaktadır. Tabureler insan vücudu ile uyumlu

olmayacak ve basit bir şekilde tasarlanmıştır (Bkz.

Resim 3.3).

18. yüzyılın ikinci yarısında tabureler yerini daha

işlevsel olacak şekilde ahşap sandalyelere

bırakmıştır. El işçiliğinin hâkim olduğu sandalyeler

zamanla daha konforlu tasarlanmaya başlamıştır

(Bkz. Resim 3.4).

Basit tasarlanmış sandalyeler yan tarafında

kollar olacak şekilde koltuk biçiminde

tasarlanmıştır. Sandalyeler yapılırken ahşap yerine

kumaş, deri, metal gibi daha kullanışlı malzemeler

tercih edilmiştir.

Zamanla gelişen sandalyeler daha geniş ve

konforlu mobilya olan koltuklar olarak ofislerde

karşımıza çıkmıştır (Bkz. Resim 3.5).

Resim 3.3: Highland Bank,

Bankada Yer Alan Tabureler,

Hollanda. (Early Office Museum,


gallery_1700)

Resim 3.4: Deposit Bank, Yer

Alan Sandalyeler, Pennsylvania.



gallery_1810)

Resim 3.5: Task Bank,Yer Alan

Sandalyel-Koltuk, Philadelphia.



gallery_1900-1910)





http://www.officemuseum.com/photo_gallery_1900-1910

http://www.officemuseum.com/photo_gallery_1900-1910

72

1926 tarihinde Marcel Stam tarafından

tasarlanmış alüminyum konstrüksiyonlu siyah ve

kahverengi kumaş kaplı sandalyeler bankalarda

müşteri sandalyeleri olarak kullanılmıştır (Bkz.

Resim 3.6).

Masalar

17. yüzyıllarda bankalarda kullanılan masa

dört ayak üzerine oturan ahşap tabladan

oluşmaktadır. Ahşap olarak tasarlanmış bu

masalar kullanım açısından işlevsel değildir.

Çalışanların ihtiyaçlarına çok fazla cevap

veremiyordu. Çalışma masalarının kendine ait

depolama alanları olmadığından üzerinde evraklar

çok yer kaplıyordu. Bu nedenle çalışma alanı

dağınık ve yoğun bir görünüme sahiptir (Bkz.

Resim 3.7).

18. yüzyıllara doğru masalar kullanıcı

ihtiyaçlarına göre değişmeye başladı. Masa ile

beraber evrakların depolanacağı bölümler

oluşturulmaya başlanmıştır. Bu bölümler

öncelikle raf şeklinde masa üzerinde yer almaya

başlamıştır. Daha sonraları bu ihtiyaçlar

doğrultusunda çekmeceli masalar ortaya çıkmıştır

(Bkz. Resim 3.8).

Resim 3.6: Land Bank, Marcel

Stam tarafından tasarlanmış

Sandalyeler, İngiltere. (Edward,

1993, 23)

Resim 3.7: Red Bank, Masalar,

Kanada. (Early Office Museum,


gallery_1600).

Resim 3.8: Second Bank,

Depolama Bölümü Olan Masalar,

Pennsylvania. (Early Office

Museum,www.officemuseum.co

m/photo_gallery_1700)






73

Resim 3.9: Horton National

Bank, Daktilo Masası,

Washington (Early Office

Museum,


gallery_1800)

Resim 3.10: Hermen Miller

tarafından tasarlanmış Çalışma

Masaları, Saving Buxton Bank,

İngiltere. (Pina, 2003,339)

Resim 3.11: Hermen Miller

tarafından tasarlanmış Çalışma

Masası, Saving Buxton Bank,

İngiltere. (Pina, 2003,348)

1866 yılında daktilonon icadı ile

beraber masa tasarımları değişmiştir.

Daktilolar ilk zamanlarda masa üzerinde

kullanılmıştır.

Zamanla çalışma alanının daha işlevsel

hale dönüştürecek şekilde masa içerisine

gömülecek biçimde yapılmaya başlanmıştır

(Bkz. Resim 3.9).

19. yüzyıl kullanıcıların ihtiyaçlarına

cevap verebilecek şekilde daha işlevsel

masalar tasarlanmaya başlamıştır.

1946 yılında Hermen Miller tarafından

tasarlanan çalışma masası örnekleri depolama

ünitesi olarak çekmece bölümleri ile beraber

düşünülmüştür

Hermen Miller tarafından tasarlanan

masalar bankalarda çalışanlar için rahat bir

çalışma ortamı sunmuştur.

Çalışanlar fazla dosya, evrak gibi

malzemelerini çalışma masa ile beraber

düşünülmüş çekmeceler ve gözlerde

saklamışlardır (Bkz. Resim 3.10 ve Resim

3.11).



74

Banko

Hızlı işlemlerin gerçekleştirildiği bankolar

17. yüzyılda basit olarak tasarlanmıştır. Ahşap

malzemeden yapılan bankolar zamanla ihtiyaçlar

doğrultusunda değişmiştir. Önceleri tek bankolar

olarak kullanılmıştır.

Artan gereksinimlere göre banko sayısı

çoğalmıştır. İş yoğunluğu ile birlikte mekânı

sınırlandıracak şekilde bölmeler yardımıyla iç

mekânlarda kullanılmaya başlamıştır (Bkz. Resim

3.12).

Cam ve ahşap bölmeler ile beraber

kullanılan bankolar banka mekânlarının

vazgeçilmez donatıları olmuştur. 19 yüzyıl ile

birlikte kullanılan malzeme ve tasarımı

bakımından değişikliğe uğramıştır (Bkz. Resim

3.13).

Dolaplar

17. yüzyıllarda masalar ve panolar

üzerinde muhafaza edilmiştir. Çalışanların

işlemlerini zorlaştırmış ve görüntü kirliliği

oluşturmuştur.

Çalışma masaları üzerinde oluşturulan

depolama alanlarında muhafaza edilen evraklar

zamanla dolapların içerisinde saklanmaya

başlamıştır (Bkz. Resim 3.14).

Resim 3.12: Farmer Bank,

Bankolar, USA. (Early Office



Resim 3.13: First National Bank,

Cam ve Ahşap Malzemeden

Yapılmış Banko Philadelphia.

(Early Office



Resim 3.14: Peru Bank, Evraklar

Duvar ve Masalar Üzerinde, Peru

(Early Office

Museum,www.officemuseum.com/

photo_gallery_1700 )










75

19. yüzyıllarda açık raflar dolaplar değişen

ihtiyaçlar doğrultusunda kapalı ve bölme sayısı

çok olan dolaplara dönüşmüştür.

Bankada kullanılan evraklar bu bölmelerde

saklamaya başlanmıştır. Bankalarda dolap gözleri

dosya ve kağıt gözleri olacak şekilde büyük–

küçük gözlü depolama üniteleri olacak şekilde

kullanılmıştır (Bkz. Resim 3.15).

Kasalar

Bankada paraların ve değerli eşyaların

saklandığı banka kasaları 17. yüzyılda bankaların

özel olarak ayrılmış mekânlarında bulunmaktaydı.

Tek bölmeli tasarlanan kasalar önceleri ahşap ve

metalin birlikte kullanımıyla oluşturulmuştur. 19

yüzyılda müşterilerin kıymetli eşyalarının

muhafaza edildiği çok amaçlı bölmelerden oluşan

özel kabinli çelik kasalara dönüşmüştür (Bkz.

Resim 3.16).

5.3.1.2. Teknolojik GeliĢmeler

İlk önceleri bankalarda, ofis işiyle meşgul olan kişilerin toplandığı ve ofis

faaliyetlerine hizmet etmek için ortaya çıkan daktilolar, toplama hesap makineleri gibi

taşınması zor olan aletlerin, ortak kullanılabildiği yerlerdir (Dalga, 2007, 12).

Sürgülü hesap cetveli

1814‟de, John Napier, toplama ve

çıkarmayla çarpma ve bölme yapabilmeyi sağlayan

logaritmayı keşfetmiştir. Bu büyük bir zaman

kazancı olmuştur fakat daha hala yapılması gereken

çok iş vardır (Bkz. Resim 3.17).

Resim 3.15: Depolama Üniteleri

(Early Office



Resim 3.16: Kasalar (Early

Office



Resim 3.17: Sürgülü Hesap

Cetveli (Besson, 1999, 13)






76

Resim 3.19: Daktilo

(Cunliffe, 1995, 33 )

Yakın zamanda da William Oughtred,

Gunter‟ın iki sırasını alarak ve ikisini birbirine bağlı

olarak sürerek ve böylece bölücüleri elimine etmiştir

(Besson, 1999, 13). Olayı daha da basitleştirmiştir

(Bkz. Resim 3.18).

Daktilo

Bilgisayardan önce, daktilo en belirgin

günlük iş aracı olmuştur. Christopher Latham Sholes

ve iş arkadaşları, Carlos Glidden ve Samuel Soule,

1866‟da ilk pratik daktiloyu icat etmişlerdir ve

1968‟de patentini almışlardır (Bkz. Resim 3.19).

Hesap Makinesi

1885‟te William Seward Burrougs hesap

makinesi için ilk patentini dosyalamıştır. 1892‟de

tasar-lanan hesap makinesine birde yazıcı eklenmiş

ve daha gelişmiş hale getirilmiştir

(Cunliffe, 1995, 33).

Telefon

1870‟lerde, iki mucit Eliha Gray ve Alexander Graham Bell ikisi de birbirinden

bağımsız olarak, konuşmaları elektriksel olarak iletebilen aletler (telefon) icat

etmişlerdir (Besson, 1999, 17).

Fax Makinesi

1902‟de Dr. Arthur Korn gelişmiş ve pratik bir fax icat etti, fotoelektrik sistem.

1914‟de Edouard Belin uzaktan kontrollü fax fotoğraf/haber bildirici konseptini

bulmuştur (Dalga, 2007, 14). American Telefon & Telgraf Şirketi (AT&T) telefon fax

makinesi teknolojisini geliştirmek için çalışmıştır ve 1924‟de tele fotoğraf makinesi,

politik toplantı fotoğraflarını gazete yayını için uzun mesafelere göndermede

kullanılmıştır (Cunliffe, 1995, 38).

Resim 3.18: Sürgülü Hesap

Cetveli (Besson, 1999, 13)

77

Fotokopi Makinesi

1937‟de, Xerografi denilen işlem Amerikalı bir hukuk öğrencisi olan Chester

Calson tarafından icat edilmiştir. Xerografi ticari olarak, 1950‟lerde Xerox Anonim

Ortaklığlı tarafından yayılmıştır (Cunliffe, 1995, 40).

3.3.2. 1950, 1960 ve 1970’li Yıllarında Banka Mobilyaları

Bu dönemlerin banka ofisleri açık ve geleneksel planlardan oluşmaktadır. Açık

ofis planlamasının bir sonucu da, geniş, açık kabuğun içinde, her şey hareketli olmalıdır

düşüncesidir. Bu tamamen hareketlilik fikri, yeni genişleyen pazar potansiyelini gören

mobilya üreticileri tarafından alınmış ve ilerletilmiştir. Hareketli mobilya tasarımları

görülmektedir (Dalga, 2007, 88).


Sandalye

1960 yılında ofislerde kullanılması için

Herman Miller tarafından tasarlanmıştır (Bkz.

Resim 3.20).

Masa

1968 yılında hareketli çalışma masaları

Prentice Hall tarafından tasarlanmıştır (Bkz. Resim

3.21).

Resim 3.20: Chemical

Bank,Hareketli Sandalyeler,

Hollanda (Pina, 2002, 364)

Resim 3.21: Chemical Bank,

Hareketli Sandalyeler, Hollanda.

(Pina, 2002, 366)

78

Dolap

1964 yılında ofis açık ve kapalı gözlere

sahip dosya dolabı Herman Miller tarafından

tasarlanmıştır (Bkz. Resim 3.22).

Geleneksel planlamanın tercih

edilebileceği bir başka durum da muhafazakârlık

ve itibar duygusu sunmak isteyen bir

organizasyonun ofisi olabilir. Hiyerarşik yapının

ön planda olduğu geleneksel planlar iyi işlemeye

ek olarak, içindeki organizasyonun gerçek

karakterini de yansıtmalıdır. Bununla birlikte o

dönemin açık ofis planlaması için kullanılan

ürünler 1960‟lardaki ilk başlangıcından beri

birçok değişimden geçmiştir. Dört tip sistem

ürünü vardır (Edward, 1993, 41).

İlk başta, bazı tip dikey bölücü paneller

veya parçasız ya da sadece başın üzerindeki rafları

tutmaya kabiliyetli geleneksel ofis mobilyalarını

kullanan projeler vardır. Paneller birçok

üreticiden biri tarafından yapılmış özel mobilya

ürünleri olabilirler ya da tamamlayıcı bir sistemle

birlikte giden paneller olabilmektedirler (Bkz.

Resim 3.23).

İkinci tip ürünler bazen „kutu eşya‟

ürünleri olarak adlandırılmaktadırlar. Bu ürünler,

geleneksel mobilyanın görünümünü korurken,

açık plan yöntemini sağlamaktadırlar. Çoğu

durumda parçalar, arka paneller yerine yan

panellere tutturulmuş, desteklenmişlerdir(Dalga,

2007, 93). Bu, parçaların uzunlukları istasyonların

boyutlarını sınırlamaktadır (Edward, 1993, 48). Kutu tipi eşya ürünleri, finansal

kurumlarda, bankalarda müşterilerine daha muhafazakâr bir estetik sunmak isteyen

birçok işte popüler olmuşlardır (Bkz. Resim 3.24).

Resim 3.22: Chemical Bank,

Depolama Üniteleri, Hollanda.

(Pina, 2002, 368)

Resim 3.23: Dikey Bölücü

Paneller (Edward, 1993, 42)

Resim 3.24: Kutu Eşya

Şeklindeki Dikey Paneller

(Edward, 1993, 48)

79

Üçüncü tip ürün, tip ürün çerçeve ve karo

bazlı bir üründür çok çeşitli tamamlayıcı parçaları,

kendi yüksekliği boyunca herhangi bir noktada

destekleyebilen dikey panellerden oluşmaktadır

(Edward, 1993, 49). Parçalar desteklenerek yan

değil arka panellerden sarkmaktadırlar ve

ayarlanabilirdirler (Bkz. Resim 3.25).

En son türünde, dikey paneller

kullanılmamaktadır. Serbest duran ünitelere ilave,

çalışma yüzeylerinin ya da çalışma masalarının

altında, gerekli elektrik, bilgisayar ve telefon

kablolarını taşımak için „akım yolları‟ vardır

(Edward, 1993, 53). Çoğu durumda, grup

ihtiyaçlarındaki değişikliklerde, çalışanlara

parçaları yeniden düzenleme imkânı verir ve daha

hareketlidir (Bkz. Resim 3.26).

Paneller ve panel destek sistemleri

Açık ofis sistemlerinin iskeleti, bölücü

panellerle temsil edilmektedir. Paneller, bir

çalışma istasyonunu diğerinden ayırırlar, çeşitli sayıda tamamlayıcı parçaların

kullanımına imkan sağlarlar, geçiş yolları ve ara yollar yaratırlar, ve çeşitli ölçülerde

mahremiyet sağlarlar (Dalga, 2007, 97).

ġekil 3.1: Dikey Paneller (Edward, 1993, 54)

Resim 3.25: Yarı Şeffaf Paneller

(Edward, 1993, 49)

Resim 3.26: Dikey Paneller

(Edward, 1993, 53)

80

Tamamlayıcı parçalar

Tamamlayıcılar, açık ya da kapalı raflar, dosya üniteleri, çekmece şekilleri ve

birçok muhtelif parçalardır. Tamamen modüler tamamlayıcı panel sistemleri için,

tamamlayıcı parçalar panellerin iki yüzeyine de asılabilmektedirler (Dalga, 2007, 99).

ġekil 3.2: 1955-1975 Arası Ofis Mobilyaları ve Bölücü Elemanlardan Bazı Örnekler

(Pina, 2002, 395)

81

Resim 3.27: Charles &Ray

Eames tarafından tasarlanmış

Sandalye (Marmot, 2000, 56)

ġekil 3.3: 1955-1970 Arası Ofis Mobilyalarından Bazı Örnekler (Pina, 2002, 397)

Örnekler

Charles & Ray Eames, tarafından 1960

yılında tasarlanmıştır. Sandalyenin sitrüktür

prensibi, konfor anlamında onu dinlenme yeri

koltuğuna benzer yapar. Alüminyum yan

profillerle bağlanmış üç ayrı döşenmiş

bölümden oluşur. Sandalye orjinal olarak New

York‟da ki Rockefeller Merkezi için

tasarlanmışlardır, sonraki yıllarda bankalarda

kullanmak üzere çeşitli versiyonları üretilmiştir,

fakat hepsinde ortak olan şey öne çıkan

konforlarıdır (Marmot, 2000, 56). Malzemeleri

dökme kalıp iskelet ve poliüretan köpük

döşemedir (Bkz. Resim 3.27).

82

Resim 3.28: Charles &Ray

Eames tarafından tasarlanmış

Sandalye (Marmot, 2000, 58)

Resim 3.29: PDP-8

(Cunliffe, 1995, 55)

Charles & Ray Eames, tarafından 1958

yılında tasarlanmıştır.. Alüminyum sandalye 20.

yüzyılın en büyük tasarımlarından biridir.

Malzemeleri akıllıca biraraya getirmesi nedeniyle

göze çarpar. Kılıflar alüminyum profilin

kesitlerinin içine takılmıştır ve basitçe iskeletin

üzerine gerilmiştir. Bu onları önemsiz bir kılıf

olmaktan, yapının yük taşıyan bir kısmı olmaya

dönüştürmüştür(Dalga, 2007, 102). Vücuda

rahatça oturmak için uyum sağlar ve geniş bir

döşemesi olmadan bile, büyük bir konfor verir

(Marmot, 2000, 58). Alüminyum iskeletten ve

yüksek frekansta kaynak yapılarak birleştirilmiş

bir döşemeden oluşur (Bkz. Resim 3.28).


Daktilo

„Sholes‟un mekanik daktilosuna dayanarak, ilk elektrikli daktilo Thomas Alva

Edison tarafından 1872‟de yapılmıştır, ancak elektrikli daktilonun kullanımı 1950‟lerde

yaygın hale gelmiştir. Elektrikli daktilo, yazıları depolayabilen elektronik bir hafızaya

sahip bir daktilo ilk 1978‟de ortaya çıkmıştır (Cunliffe, 1995, 44).

Bilgisayar (IBM 701)

1953 yılı, IBM‟in 701 EDPM‟sini, IBM‟e

göre, ilk ticari olarak başarılı, genel amaçlı

bilgisayarın gelişimini görmüştür. Daha sonraki

704, 701‟de bulunan magnetik kasnak

depolamasından daha hızlı ve daha güvenilir olan

magnetik iç hafızayı kullanmıştır. 1960‟da yapılan

7090 bilgisayar dünyadaki en hızlı bilgisayardı.

1962‟de IBM, zımbalı-kart malzemelerinden

elektronik bilgisayar sistemlerine geçmiştir.1964‟de

Dijital Donatım Ortaklığı ticari olarak başarılı olan

83

Resim 3.30: Fax Makinesi


ilk küçük bilgisayar PDP-8‟i tanıtmıştır (Cunliffe, 1995, 55). Hızı, küçük ölçüleri ve

makul fiyatları PDP-8‟in binlerce fabrikaya, küçük şirketlere ve laboratuarlara girmesini

sağlamıştır (Bkz. Resim 3.29).

Fax Makinası

Yıllar boyunca, fax makineleri hantal,

külfetli, pahalı ve kullanılması zor aletler olarak

kalmıştır (Dalga, 2007, 54). Ancak 1966‟da

Xerox, Magnafax Telekop yalayıcıyı tanıtmıştır

(Cunliffe, 1995, 60). Kullanması daha kolay ve

herhangi bir telefon hattına bağlanabilen, daha

küçük, bir fax makinesidir (Bkz. Resim 3.30).

Mobil Telefonlar

İlk mobil telefon konuşması, araç telefonuyla 1947‟de yapılmıştır. 1965‟de

geliştirilmiştir ve 1970‟de bir Motorola çalışanı, ilk mobil telefon Motorola Dyna

TAC‟le icat etmiştir (Besson, 1999, 32).

Hesap Makinesi

1963 dünyanın ilk tamamen elektronik masa üstü hesap makinesi olduğu idda

edilen „Anita‟ tanıtılmıştır. 1970‟ler Cep Hesap Makinesi Devrimi 1972‟li yıllarda ilk

bataryayla çalışan, „elde tutulan‟ hesap makineleri satılmıştır (Besson, 1999, 38).

Televizyon

1968‟ de ilk televizyon üretilmiştir (Cunliffe, 1995, 72).

3.3.3. 1980’li ve 1990’lı Yıllarında Banka Mobilyaları

1980‟ler, IBM‟in kişisel bilgisayarları tanıttığı ve bilgisayarların masalarda

çoğalmaya başladığı dönem olup, bankanın tasarımının kökten değişmesine sebep

olmuştur. Banka planları kullanıcıların isteklerine göre yapılmaya başlamıştır. İş gücü,

zeki, bilgi teknolojisinde uzman kişiler olduklarından, iyileştirilmiş koşullar ve yüksek

düzeyli mekân standartları talep etmişlerdir (Dalga, 2007, 108).

84

1990‟lara gelindiğinde, ekonomik durgunluk nedeniyle, kullanıcılar,

maliyetlerini en aza indirebilecek, fakat aynı zamanda verimliliği de azaltmayacak bina

ve ofis ortamları talep etmişlerdir. Bunun yanı sıra, bilgi teknolojisi, mobil telefonlar,

kablosuz dizüstü bilgisayarlar, insanları özgürleştirmiş, sabit bir çalışma mekanına

bağımlılıklarını azaltarak alternatif çalışma şekillerini ortaya çıkarmış, banka ofisinin

gerçekte bulunulan yer olduğu anlaşılmıştır. 1980-1990 yılları arasında bilgisayar

kullanımının artması, ergonomik tasarım olgusunun bu alana yönelmesine yol açmıştır.

Tüm bu değişiklikler banka mobilyalarına da yansımıştır.

1980'li ve 1990'lı yıllarda büyük banka ofislerinde otomasyona geçilmiştir.

21.yüzyıla kadar ofis kavramının geçirdiği son iki değişiklik;

1. Sanayi devrimi: Ekonomik mobilya üretilmesi önceleri tasarımda en önemli

şart iken sanayi devrimi ile güç ve organizasyonun simgelenmesi ön plana çıkmış

gösterişli ve konforlu mobilyalar üretilmeye başlanmıştır.

2. Teknolojik devrim: İletişim teknolojisindeki son gelişmelere ve teknolojinin

yakından takip edilmesine ofisler öncülük etmesidir.

Sanayileşme sonucu yaşanan bu gelişmeler konfor koşullarının irdelenmesine

neden olmuş, bu dönem içerisinde ergonomi faktörü ofislere girmeye başlamıştır. yoğun

çalışma saatleri sonucunda yıpranan çalışanlar için yeni bir insan faktörü ağırlıklı yeni

bir çalışma ortamı olgusu ortaya çıkmıştır (Marmot, 2000, 63).

Teknolojideki değişimlerle birlikte günlük yaşamda da değişimler söz konusu

olmuştur. Bu gelişmelerde ergonomi faktörü de kendine bir yol çizmiş, antropometrik

ölçüler ve çalışma yönetimi içerisindeki yerinde yeni kurallar, araştırmalar ortaya

çıkmıştır. Bu ölçüler ve incelemeler, gelişen teknolojik araçları insan faktörünün

yakınlaştırılması veya araçların insan kullanımına uygun hale getirilmesi olarak ön

görülmektedir.

Geleneksel bankalarda daktilo, telefon, ve hesap makinesi mobilya tasarımlarına

çok az kısıtlamalar getirmiştir. Geleneksel bankalarda kullanılan ekipmanlardan farklı

olarak elektronik aletler, sadece mobilya üzerine değil kullanıcı üzerine de belirli

boyutsal ve çevresel talepler yüklemektedir. Otomatikleştirilmiş banka mobilyaları

sadece geleneksel aletleri ve görevleri değil fakat genişleyen elektronik alet buluşlarını,

fonksiyonlarını ve kullanıcıyla ilgili problemleri barındırmalıdır (Edward, 1993, 72).

85


ÇalıĢma Ġstasyonları

(A) Akustik paneller, çalışma yüzeyleri, raf

kutuları, tekerlekli dosyalama ve destekleyici

aksesuarlar, otomatikleştirilmiş bir sistem

mobilyasına birleştirilmiştir. (B) Paylaşılan bir

terminal şekli, dönebilir bir yan masayı da

içermektedir. (C) Bu sekreter çalışma yerinde,

paylaşım için uygun bir yazıcı masası vardır. (D)

Bu otomatikleştirilmiş çalışma istasyonu, hem

gereçleri hem de mobilyaları entegre olmuş bir

şekle bütünlemektedir (Bkz. Resim 3.31).

(E) Özel bir otomatikleştirilmiş uygulama,

çek işlemleri içindir (Bkz. Resim 3.32). Çalışma

istasyonunu, ofise bağlı olarak çalışanları,

özgürleştirebilmekte, fakat aynı zamanda, teknik

olarak ofis iletişimini genişletmektedir.

Banka mobilyaları, kullanıcılar ve

makineler arasında verimli bir ara yüz sağlayan

parçalardır. Tipik ofis mobilyaları, çalışma

yüzeylerini, sandalyeleri, depolamayı, dosyalamayı

ve özel aktiviteleri, gereçleri ve görevleri

desteklemek için, belirli şekillerde gruplaşmış

sunum birimleri ve bölücü panelleri ya da ekranları

içermektedirler (Dalga, 2007, 177). Çağdaş banka

mobilyası genel olarak iki geniş kategoride

sınıflandırılmıştır: geleneksel ve sistem. Genel olarak geleneksel mobilya „masa,

çekmece, depolama dolabı, kitap rafı, sunum tahtası‟ bağımsız parçaların bir

koleksiyonudur. Sistem mobilyası ise birbirine bağımlı elemanların bir bütünleşmesidir,

bunlar çalışma yüzeyleri, dosyalama, raflar ve depolama üniteleri ve panellere ve/ya da

destek direklerine itimat eden sunum özellikleridir. Bugünün sistem mobilyaları,

genellikle hem geleneksel ya da serbest duran hem de sistem ya da panellere bağımlı

parçaları içermek için geliştirilmişlerdir (Duffy, 1997, 57).

Resim 3.31: Çalışma İstasyonu

Örnekleri (Duffy, 1997, 55)


(Duffy, 1997, 56)

86

Sandalyeler

Maarten Van Severen, tarafından 1990

yılında tasarlanmıştır. Van Severen'ın, geleneksel

dönen sandalyelerden çok farklıdır. Esnek

kabuğuna oturması rahattır ve sırtı arkaya doğru

çok güzel bükülebilir (Duffy, 1997, 62). Yeni

salıncak mekanizması, oturmadan uzanma

pozisyonuna yumuşak bir geçiş ve hafif yan

hareketlere imkân sağlamaktadır (Bkz. Resim

3.33).

Imago, Mario Bellini ve Dieter Thiel

tarafından 1984 yılında tasarlanmıştır. Imago

yöneticileri için bir ofis koltuğudur (Bkz. Resim

3.34). Rahatlık, ergonomi ve zerafeti birleştirir

(Dalga, 2007, 176).

Kullanıcının aynı zamanda hem dinamik

hem de doğru şekilde oturmasını sağlar (Duffy,

1997, 65).

Masa

Bankalarda müdür odası gibi üst düzey

kişilerin çalıştığı bölümlerde özel masa takımları

ön plana çıkmıştır. Hiyerarşik üstünlükleri

kullandıkları mobilyalar ile diğer çalışanların

önüne geçmiştir (Bkz. Resim 3.35).

Resim 3.33: Maarten Van

Severen, tarafından tasarlanmış

Sandalye

(Duffy, 1997, 62).

Resim 3.34: Imago, Mario

Bellini ve Dieter Thiel tarafında

tasarlanmış Sandalye

(Duffy, 1997, 65).

Resim 3.35: Masası Takımları

(Erentok, 2001, 47)

87

Resim 3.36: Depolama Üniteleri

(Erentok, 2001, 50)

Resim 3.37: Banko

(Onat, 2000, 34)

Resim 3.38: Bilgisayar


Dolaplar

Çeşitli ebat ve boyutlarda evrak, dosya

saklamak için kullanılan şeffaf ya da kapalı

dolaplar (Bkz. Resim 3.36).

Bankalarda ihtiyaçlar doğrultusunda tercih

edilebilecek olan bu dolaplar istenilen renk ve

desenlerde imal edilebilmektedir.

Banko

Bankalarda hızlı işlemlerin yapıldığı

müşteri bekleme ve çalışma bölümünü ayıran

bankolardır (Bkz. Resim 3.37).

Kullanıcı ihtiyaçlarına cevap veren ofis

mobilyaları zamanla teknolojiyle beraber

değişime uğramıştır.


Bilgisayar

1984 yılında Philips tarafından 270.000 sayfaya kadar bilgi depolayan küçük

hafızalara sahip bilgisayar tasarlanmıştır. 1987 yılında Apple tarafından 256 megabit

hafızaya sahip olan, hypercard ve 3 ½ floppy diskleri destekleyen bilgisayar

geliştirilmiştir (Bkz. Resim 5.38). Teknolojinin gelişmesiyle beraber 1990‟larda dizüstü

bilgisayarlar ortaya çıkmıştır ve kullanıcıların tercihi olmaya başlamıştır (Cunliffe,

1995, 82).

Renkli Fax Makinesi

1990 yılında renkli faks gönderimi

sağlanmıştır (www.inventions.about.com).

88

Resim 3.39: Kamera

(Cunliffe, 1995, 95).

Telefon

1980 yılında Fransız firması Minitel evlere terminallerden oluşan bilgisayara

uygulanabilen telefon sistemini geliştirdi. 1992 yılında IBM multi fonksiyonel Lepfrog

protipini oluştururken, AT&T ilk video-telefonu piyasaya sundu (Cunliffe, 1995, 95).

Kamera

1995 yılında Sony dijital taşınabilir

kamerayı geliştirdi (Bkz. Resim 3.39).

Ġnternet

İnternet, veri nakleden, birbiriyle bağlı

bilgisayar şebekelerinin, dünya çapındaki

milyonlarca daha küçük şebekelerinin bir araya

gelmesinden oluşan, herkes tarafından

ulaşılabilen bir ağ şebekesidir. Elektronik posta, online sohbet, dosya transferi,

birbiriyle ilişkili web sayfaları ve dünya çapındaki çeşitli bilgi servisleri ağlarının

tümünü taşıyan, ağların ağıdır (Dalga, 2007, 130).

1985‟lerde ortaya çıkan internet, 1990‟larda halka açılmıştır.1996‟da „internet‟

kelimesi halk arasında yaygın olarak geçerli olan bir kelime haline gelmiştir (Besson,

1999, 64).

İnternet, bilgisayar ve komünikasyon dünyasını, daha önceki hiçbir şeye

benzemeyen bir şekilde, tamamen değiştirmiştir. Telgraf, telefon, radyo ve bilgisayarın

icadı, internetin, hepsinin buluşmasını sağlaması için ortam hazırlamıştır. Internet,

dünya çapında bir yayın imkânı, bilginin yayılması için bir mekanizma ve bireyler ve

bilgisayarları arasındaki işbirliği ve etkileşimi, coğrafi konuma riayet etmeden sağlayan

bir araçtır (Besson, 1999, 65).

3.3.4. 2000’den Günümüze Banka Mobilyaları

Teknolojinin gelişmesiyle değişimi zorunlu kılan nedenler, çalışma koşulları

değişmiştir. Eller artık yaratıcı işler yapmamakta, daha çok işlerini araçlara yaptırarak

üretim makinelerden yönetilmektedir. Teknolojik gelişmelerle birlikte ofisler yeni

anlamlar kazanmış olup bilgisayarlar, yazıcılar (printer), fotokopi, tarayıcı (scanner) ve

89

Resim 3.40: Meda Alberto

tarafından tasarlanmış Sandalye

(Pina, 2003, 76)

faks her meslek dalında yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Bankalardaki yeni

gereksinmelere cevap verebilmesi için donatı tasarımlarında da gelişmeler yaşanmıştır.

Bu yeni bankalar için mobilyalar esnek olmalıdırlar ve banka teknolojisini

kolayca barındırabilmelidirler. Bir idareci alanındaki sorun çalışmasını ya da diğer

alanlardaki çoğu sistemleri belirtirken, tasarımcının, hem bilgisayar kullanımını hem de

elle yapılan kağıt işlerini barındırabilecek mobilya elemanları seçmesi gerekmektedir.

Yönetici alanlarında, standart masa ve çekmecelerdense U-şekilli gruplaşmalar,

konferans yüzeyi kadar, malzeme ve düzenli kağıt işleri içinde bir miktar yüzey alanı

sağlamaktadırlar.

Bilgisayarlar için bir masayla L-şekilli minimum bir çalışma alanı da bugünün

yönetici ofisleri için yaygın bir biçimdir. U-şekilli ve L-şekilli çalışma alanları da,

çalışma alanı birine tahsis edilmiş olsa da olmasa da

birçok personel alanında kullanılmaktadırlar. Ofis

sandalyeleri, farklı çalışma sorumluluklarını ve

bireylerin ve takımların tarzlarını barındırmak için,

tamamen ayarlanabilir olmalıdırlar.


Sandalye

Meda Alberto tarafından 2000 yılında

tasarlanmıştır. Koltuğun altında karmaşık

mekanizmalara ihtiyaç duymadan, vücudun

hareketlerini takip edebilecek şekilde

düşünülmüştür. Rahatlığı, teknolojiyi ve estetiği bir

araya getirecek şekilde ele alınmıştır. (Bkz. Resim

3.40).

Mario Bellini ile Claudio Bellini tarafından

2005 yılında tasarlanmıştır. Yenilikçi bir oturma

konsepti ve çok çeşitli ayarlama seçenekleriyle her

türlü ihtiyaca cevap verebilmektedir (Pina, 2003,

77) . Sonuç olarak, sandalyeler, güvenli ve

destekleyici kalırken, çok çeşitli pozisyonları

barındırabilmektedir. (Bkz. Resim 3.41).

Resim 3.41: Mario Bellini ile

Claudio Bellini tarafından

tasarlanmış Sandalye

(Pina, 2003, 77)

90

Jasper Morrison tarafından 2004 yılında

tasarlanmıştır. Yumuşak döşemesi ve dönen tabanı

sayesinde yüksek düzeyde oturma konforu

sağlamaktadır (Pina, 2003, 84). Tüm kaplamaları

değiştirilebilir şekilde oluşturulmuştur (Bkz. Resim

3.42).

Visalounge, özel ve umumi kullanım için yeni

bir dinlenme yeri koltuğudur. Genellikle bu tip bir

sandalyeyle bağdaştırılan genişlik ve ağırlık

görüntüsü olmadan bir küp koltuğunun konforunu

sağlar (Pina, 2003, 85). Visalounge hafif ve zamansız

bir görüntüyle, rahat ve konforlu bir oturma

sağlayacak biçimde tasarlanmıştır (Bkz. Resim 3.43).

Dolap

Antonio Citterio ve Toan Nguyen tarafından

2002 yılında tasarlanmıştır. Hareketlilik, modern ofis

işinin en önemli yönlerinden biridir. Hareket edebilir

elemanlarla, çalışma yeri, yapılan iş için,

kendiliğinden adapte edilebilir (Dalga, 2007, 184).

Mahremiyet ve komünikasyon, hareketli bölücülerle

kontrol edilebilir. Dosyalar bir yerden diğerine

taşınabilir (Pina, 2003, 90). Hareketli masalar,

toplantıların takım alanlarında yapılabilmesine imkân

verir (Bkz. Resim 3.44).

Herman Miller tarafından tasarlanmıştır.

Dünyanın ilk açık plan ofis mobilyası, basitlik, değer,

mükemmel uyum ve kanıtlanmış bir fonksiyon

sunarak, çalışma yerindeki değişimleri yakalamaya

devam etmektedir (Pina, 2003, 95). 90 ve 120 derece

planlama seçenekleriyle, pratik düzenlemeler için,

çok yönlü, çalışkan bir sistem şeklinde düşünülmüştür

(Bkz. Resim 3.45).

Resim 3.42: Jasper Morrison

tarafından tasarlanmış Koltuk

(Pina, 2003, 84)

Resim 3.43: Jasper Morrison

tarafından tasarlanmış Koltuk

(Pina, 2003, 85)

Resim 3.44: Antonio Citterio ve

Toan Nguyen tarafından

tasarlanmış Dolaplar ve Tahtalar

(Pina, 2003, 90)

Resim 3.45: Herman Miller

tarafından tasarlanan Açık Ofis

(Pina, 2003, 95).

91

Resim 3.46: Christoph

Ingenhoven tarafından tasarlanmış

Masa

(Duffy, 1997, 102)

Resim 3.47: Christoph

Ingenhoven tarafından

tasarlanmış Masalar

(Duffy, 1997, 108)

Resim 3.48: Banko

(Erentok, 2001, 67)

Masa

Christoph Ingenhoven tarafından

tasarlanmıştır. Terminal masa sistemi esnektir,

çok gelişmiş bir teknoloji ile özel bir tasarımı

birleştirir. Kullanıcı tarafından seçilen masanın

yüksekliği dışında diğer tüm elemanlar sabit

kalır. Bu, birçok masa birleştirilse bile, farklı

masa yüksekliklerine rağmen, genel sakin ve

dikkatlice tasarlanmış havasını devam ettirtmek

içindir. Masaların üstüne, çeşitli gerekli

elemanlar, herhangi bir alet kullanmadan

takılabilirler (Duffy, 1997, 102). Basit

gruplaşmalara ve yeniden düzenlemelere imkân tanıyacak şekilde modülerdir (Bkz.

Resim 3.46).

Çalışma gruplarını kişi kendi isteğine

göre düzenleyebilecek şekilde tasarlanmış

örnekler açık ofislerin örneği olan bankalarda

kullanılmaktadır (Bkz. Resim 3.47).

Banko

Bankalarda kullanılan bankolar

kullanıcı isteğine göre tasarlanabilmektedir.

Günümüzde doğal ahşap yerine suntalam,

mdflam gibi malzemelerden yapılmaktadır

(Bkz. Resim 3.48).

Geleneksel büro anlayışı yerini

teknolojik gelişmeler sayesinde kullanıcı

ihtiyaçları doğrultusunda yeni büro düzenine

bırakmıştır (Dalga, 2007, 186).

92

Tablo 3.1: Geleneksel Büro ile Yeni Büroların Karşılaştırılması

GELENEKSEL BÜRO YENĠ BÜRO DÜZENĠ

İç düzenlemelerde sınırlı çeşitlik Toplantı ve etkileşim için çeşitli

mekânlar

Kişi başına tek bir çalışma alanı Stil ve yapıda çeşitlik

Kıdemli çalışanlar için daha fazla alan Çalışma düzeni çeşitliliği

Kıdemliler için daha fazla mahremiyete

gerek duyma, daha az erişilebilir olma

hali

Daha fazla etkileşim ve takım

çalışmasını özendirecek çalışma düzeni

Kıdemlilerin diğerlerine göre daha çok

büro dışına çıkma isteği

Daha çabuk değişen grup yada takımlar

için tasarım

Aralarında belirgin sınırları olan güçlü

bölüm kimlikleri

Daha küçük, daha az merkezi ve daha

yaygın yönetim anlayışı

Küçükten çok, büyük bölümlenmeler Bölümler arası daha az tanımlı sınırlar

Yeni teknolojilerin daha yaygın ve

yaratıcı kullanımları

Zamanın verimli kullanımına daha fazla

önem

Kaynak: (Edward, 1993, 78)

3.4. Günümüz Banka Binalarındaki Mobilyalar

Banka mekânlarının özellikleri ile kullanıcı memnuniyeti ve iş verimliliği

arasında doğrudan bir ilişki vardır. Bir bankada mekânının amacı; çalışanın kendini

rahat, huzurlu edebileceği sıcak bir ortam oluşturmak ve iş verimliliğinin artmasını

sağlamaktır. Bu isteklerin hedefine ulaşabilmesi için iç mekânlarda kullanıcılara işlerini

verimli bir şekilde gerçekleştirebilecekleri uygun bir ortamın tasarlanması

gerekmektedir. Banka binalarındaki donatı elemanlarını dört grupta inceleyebiliriz

(Marmot, 2000, 121)

* Oturma Yüzeyleri

* Çalışma Yüzeyleri

* Depolama-Arşiv Üniteleri

* Ayırıcı Bölmeler ve Paneller

3.4.1. Oturma Yüzeyleri

Tanımı: Çalışanların oturarak çalışması sağlayan donatı elemanıdır. Bunlar

sandalye ve koltuklar olarak ikiye ayrılır. Koltuklar sandalyeden farklı olarak kol

dayanacak elemanları olan geniş ve rahat donatılardır. Bankada çalışan her kişi için

yaptığı isin işlevine uygun oturma elemanı planlanmalıdır.

93

Resim 3.49: Koltuk ve Sandalye

(Erentok, 2001, 72)

Oturma eyleminin, diğer duruşlar gibi tüm dünyada cinsiyete, yasa ve sosyal

statüye göre belirlendiğini de belirtilmektedir. Sandalyeler; statü ve şeref, konfor ve

düzen, güzellik ve verimlilik, disiplin ve dinlenme üzerine sahip olduğumuz kollektif

düşünceye şekil vermektedir. Düşüncelerimiz değiştikçe, sandalyelerimiz de değişime

uğramaktadır. Sonuç olarak; sandalyenin doğru tasarlanmış olması, ofislerde

kullanıcının hem daha rahat ve sağlıklı hem de daha verimli çalışması açısından daima

önemli olacaktır.

Kullanım ġekli: İnsanlar işlerinin basında, ofislerinde, evlerde, dinlenme

yerlerinde, taşıt araçlarında ve her fırsat bulduklarında oturmaktadırlar. Bankaların

vazgeçilmez donatısı olan oturma yüzeyleri çalışanlar ve ofise gelenlerin işlerini

yaptırdığı sürede beklerken oturdukları donatılardır.

Banka mobilyalarında, kanepe ve sandalyeler günümüzde çok çeşitli

malzemelerden yapılan kanepe çeşitleri ile karşılaşıyoruz. Banka mobilyasında kanepe

seçiminde estetiğin olduğu kadar rahatlığında göz önünde tutulması gerekir (Marmot,

2000, 131).

Örnekler: Koltuk, kanepe, ve sandalye

gibi mobilyaları seçerken, kaplama malzemesi

vb görünen estetik unsurların yanı sıra, kanepede

kullanılan sünger, dolgu maddesi, iskelette çok

önemlidir. Kullanıcının ihtiyaçlarına cevap

verebilecek şekilde tasarlanmalıdır. (Bkz. Resim

3.49).

3.4.2. ÇalıĢma Yüzeyleri

Tanımı: Ayaklar veya bir destek üzerine

oturtulmuş tabladan oluşan mobilyadır. Bunlar çalışma masaları, toplantı masaları ve

bankolardır. Çağdaş banka tasarımlarında masa, konfor ve insani sıcaklık sunmaktadır.

Ayrıca masanın bilgisayar sehpası, telefon sehpası gibi ek mobilyaların kullanımına

elverişli olması, hatta masa başında oturan kişinin sağ ya da sol yanına bir çekmece

ekleyebilmesine imkan tanınmalıdır. Burada çalışanın kişisel eşyaları ve çeşitli iş

gereçlerini yerleştirmeye müsait çekmeceleri de bulunmalıdır.

Kullanım ġekli: Çalışma masaları bilgisayar, telefon gibi eşyaların

yerleştirilerek üzerinde gerekli evrak çalışmalarının yapıldığı donatılardır. Özellikle de

94


(Deilmann, 1997, 121)

bilgisayarların ofislere girmesiyle geleneksel banka işlerine göre üretilmiş mobilyaların

ne olacağı sorunu yaşanmaya başlanmıştır. Çalışma masalarına takılan hareketli tablalar

masanın üzerinde yeni bir düzlem oluşturmakta, masada alan kaybı önlemekte, kablo

kanalları sayesinde kabloların gizlenmesini sağlamaktadır. Bankalarda de ergonomik

tasarımlar, ister lap top ile, isterseniz masaüstü bilgisayarınız ile çalışabileceğiniz ofis

alanınızda çalışma grupları halinde tasarlanabilir. Esnek tasarımlarla mekanlar da rahat

bir çalışma ortamı sağlanabilir. Banka mobilyalarında işlevselliği ve çalışma hızını

arttırarak ofisinizde sıkılmadan rahat bir gün geçirebilirsiniz. Krom ve mobilya ayaklı

olarak yapılabilir. Kullanıcı isteklerine göre farklı renklerde tasarlanabilir (Edward,

1993, 6).

ÇalıĢma Ġstasyonları (Üniteleri) Elemanları

Teknolojik gelişmelerle beraber çalışma istasyonları ortaya çıkmıştır. Çalışma

ünitesi genellikle tek kişinin çalışma mekanıdır. İçinde en az bir çalışma masası

bulunur. İnsan bu sistemin merkezindedir. Ayrıca çalışma istasyonu, kullanıcının içinde

çalıştığı genel fiziksel çevredir. Bilgisayar terminali, kaynak dokümanları, masayı,

sandalyeyi, aydınlatmayı içerir.

Bir banka tekrarlanan çalışma ünitelerinden oluşur. Çalışma ünitesi, genel ofis

planlaması ve tasarımında antropometrik bir anlayış ile düşünülmüş en temel yapı

parçasıdır. Çalışma ünitesinin merkezinde insan olduğundan, insanın tüm

gereksinmelerinin ve gereken konfor düzeyinin sağlanması şarttır. Çalışma ünitesi

bireysel bir çalışma alanı olduğu unutulmamalı ve bu yüzden her çalışma ünitesi onu

kullanacak kişinin özelliklerine göre düşünülmelidir. Örneğin, bilgisayarın kullanılacağı

bir çalışma ünitesi planlanırken, yapılacak işin türü ve ne sıklıkta bilgisayarın

kullanılması gerektiğinin bilinmesi gerekir.

Bilgisayarla tasarım yapan bir kişiyle, bilgisayara

verileri giren bir kişinin veya bilgisayarı sadece

bilgi almak için kullanan birinin çalışma üniteleri

birbirinden farklı düzenlenmelidir.

Çalışma ünitesi, bütün çevrenin bir

parçası olup, bir araçlar topluluğudur. Bu yüzden

mekânın parçası olarak tasarlanmalıdır.

Bankalarda yaygın bir kullanıma sahiptir (Bkz.

Resim 3.50).

95

Resim 3.51: Masa Takımı

(Onat, 2000, 45)

Resim 3.52: Çalışma

Masasında Yer Alan Depolama

Üniteleri (Frankel, 2001, 123)

Örnek: Teknolojinin gelişmesiyle beraber

elektronik araçların kullanımının artması

sonucunda, kendi içinde farklı kombinasyonlar

kurabilen esnek mobilyalar oluşturulmuştur. Bu

değişim çalışma masalarına da yansımıştır. Çalışma

biçimimize cevap verebilecek şekilde parçalara

ayrılan veya birleştirilen çalışma masaları

üretilmiştir (Bkz. Resim 3.51).

3.4.3. Depolama-ArĢiv Üniteleri

Tanımı: Genellikle tahtadan yapılmış, bölme veya çekmecelerine eşya konulan

kapaklı mobilyalardır. Banka içi iş akısının en önemli unsurlarından biri, yaratılan ya da

elde edilen belge ve dokümanlardır. İş yaşamı ve kapsamı genişledikçe, belge ve

dokümanların elde edilmesi, saklanması, istendiğinde aranıp bulunması kaçınılmaz hale

gelecektir. Bilgisayar ve Internet teknolojilerinin ofislere girmesiyle de belge ve

doküman hacminde büyük bir artış yaşanmıştır. Özellikle de elektronik doküman bu

gelişmeler neticesinde son derece önem kazanmıştır. Basılı dokümanların azalmasıyla

büyük arşiv ve depolama bölümleri yerlerini çalışma ünitesi çevresinde yer alan keson,

dolap ve raflara bırakmıştır.

Kullanım ġekli: Takım çalışmasının önem

kazanmasıyla açık veya grup ofislerde görsel ve

işitsel iletişimi engellemeyecek şekilde alçak

ayırıcı paneller kullanıldığından çoğunlukla

oturulan yerden erişilebilinecek ekipmanlar

kullanılmaktadır. Ayrı çalışma mekanlarını da

yaratmayı sağlayan yüksek paneller ve bunlara

takılı dolaplar da halen kullanılmaktadır (Frankel,

2001, 123). Çalışma masası ile beraber

düşünülebilir. Masada oluşturulmuş raflar ve

çekmeceler örnek verilebilir (Bkz. Resim 3.52).

96

Diğer bir depolama üniteleri olarak

karşımıza çıkan kesonlar ise tekerlekli olmaları,

içlerinde kalemlik, ataçlık gibi özelleşmiş

aparatların olması, farklı derinliklerde raflar

kullanılarak üretilmiş olması ile kişiye göre esnek

yapılarından dolayı son zamanlarda çokça tercih

edilen depolama üniteleridir (Frankel, 2001, 123).

Masa altına girenleri olduğu gibi masa

yüksekliğinde olanları da vardır(Bkz. Resim

3.53).

Dosya depolama ünitelerinin mekân

içerisindeki sayısında azalış olmasına rağmen

hala daha devam eden anlayışla birlikte yerden

kazanç ve pratik kullanım amaçlı yeni

uygulamalarla da karşılaşılmaktadır. Raylar ve

paneller üzerinde hareket eden sistemler

bunlardan biridir. Bir diğeri ise daha az yer

kaplamsı için istenildiğinde asansör sistemleriyle

açılan daha uzun zamanlı depolamalar amaçlı

kullanılan depolama üniteleridir (Bkz. Resim

3.54).

Çalışma ünitesi içerisinde yer alan artan

araç sayısı ile birlikte fonksiyonelliğin ön plana

geçtiği çalışma sektörlerine göre farklı

tasarlanmış depolama alanları oluşmaktadır.

Bunlar görüldüğü gibi işlevselliğe dayalı olarak

ayrım yapılabilinecek özellikler taşımaktadır

(Bkz. Resim 3.55). Ayrıca çalışma masası

içerisinde farklı alanlarda konumlandırma imkânı

olduğu gibi aynı arşivleme üniteleri farklı aparatlarla çalışanın kişisel kullanımına göre

esneklik sağlayabilmektedir.

Resim 3.54: Dolaplar

(http://www.ergoindemand.com/r

ing_binders_s.htm)

Resim 3.55: Depolama Bölümleri

(http://www.screenbiz.net/projects/

South_African_launch.htm)

Resim 3.53: Kesonlar

(Frankel, 2001, 123)

97

3.4.4. Ayırıcı Bölmeler ve Paneller

Tanımı: Gerek açık ofislerde olsun gerekse grup ofislerde olsun alçak

yükseklikte veya tavana kadar duvar mantığında çalışan bölücüler çok farklı

saydamlıklarda ayırım sağlamaktadırlar.

Kullanım ġekli: Ayırıcılar ve bölmeler günümüz ofislerinde statü ve

hiyerarşinin sembolü olarak karsımıza çıkmaktadır. Özelleşmiş alanların yaratılmasında

birincil eleman olarak karsımıza çıkmaktadırlar (Marmot, 2000, 133).

Örnekler

Bunlar cam kullanılarak tam saydam

olabileceği gibi, metal, ahşap gibi malzemeler

kullanılarak da tam dolu veya ikisinin karışımı

olarak mekânlarda kullanılmaktadır. Bilinen

yüksek bölücü panellerin yerine kendi yapısı

içinde bulunan masalar arası bölücü ince paneller

çalışanlar arasındaki bilgi paylaşımının, iletişimin

maksimum düzeyde kullanılmasına olanak

vermektedir. Bu sayede takım çalışmasını

destekleyici bir özellik sunmakta ayrıca gerekli

aparatların asılması için olanak sağlamaktadır

(Bkz. Resim 3.56).


Çalışma ihtiyacı ile birlikte ofis mobilyası ortaya çıkmıştır. Geleneksel çalışma

alanlardaki mobilyaların şekli, hem görsel olarak hem de fonksiyonel olarak son derece

basit tasarlanmıştır. El işçiliğine dayalı olarak o döneme ait ahşap malzemelerden

yapılan mobilyalar kullanılıyordu. Ofislerde kullanılan mobilyalar masa, tabure,

sandalye ve dosya dolabı gibi mobilyalardı. Mobilya üreten marangozhaneler yok

denecek kadar azdı.

17 inci yüzyılda ofislerde kullanılan mobilyalar daha işlevsel nitelik kazanmaya

başlamıştır. Marangozhanelerde oyma işçiliği ile üretilen mobilyalar son derece zarif

donatılar halini almaya başlamıştır. El işçiliği geçen zamanla yerini makinelere

bırakmıştır ve makinelerle üretim yapılmaya geçilmiştir. Bununla birlikte 18‟ inci

Resim 3.56: Ayırıcı ve Bölmeler

(Marmot, 2000, 154)

98

yüzyılda yeni işlevlere cevap verebilen mobilyalar yapılmıştır. 19‟ uncu yüzyıl

süresince mobilyaların rahat ve kullanışlı olmasına özen gösterilmiştir.

Geleneksel ofislerde dönemlerde kullanılan daktilo, telefon, ve hesap makinesi

gibi araçlar o mobilya tasarımlarına çok az kısıtlamalar getirmiştir. Mobilyalar bu

araçları bünyesinde barındıracak şekilde tasarlanmıştır.

1950-1970 yılları arasında bankalar açık ve geleneksel planlardan oluşmaktadır.

Açık ofis planlamasının bir sonucu da, geniş, açık kabuğun içinde, her şey hareketli

olmalıdır düşüncesidir. Bu tamamen hareketlilik fikri, yeni genişleyen pazar

potansiyelini gören mobilya üreticileri tarafından alınmış ve ilerletilmiştir. Hareketli

mobilya tasarımları görülmektedir.

70‟li yıllarda mekanlarda hiyerarşik bölünmeler başlamıştır. Açık planlı ofisler

bölücü paneller ve ayırıcılarla birbirlerinden ayrılmaya başlamıştır. Ofis mekanı ve

kullanılan mobilyalar birimlere göre farklılık göstermeye başlamıştır.

1980-1990 yılları arasında bilgisayar kullanımının artması, ergonomik tasarım

olgusunun bu alana yönelmesine yol açmıştır. Tüm bu değişiklikler banka mobilyalarına

da yansımıştır. Teknolojik gelişmelerle birlikte bankalarda yeni anlamlar kazanmış olup

bilgisayarlar, yazıcılar (printer), fotokopi, tarayıcı (scanner) ve faks her meslek dalında

yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır.

Son yıllarda iletişim teknolojisi daha karmaşık hale gelmeye başlamış ve ofis

mobilya tasarımları da değişmeye başlamıştır. Ofisler artık yeni bir ikondur. Ucuz ve

taşınabilir hale getirilmiş telefonlar, diz üstü bilgisayarlar sayesinde gün boyu ofiste

çalışmak zorunluluğu kalkmıştır. Artık ofiste bulunmadan da ofis işleri kolaylıkla

yürütülebilecek düzeye gelmiştir.

99

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ERGONOMĠNĠN TANIMI VE TARĠHÇESĠ

4.1. Ergonominin Tanımı

Ergonomi eski yunanca iş anlamına gelen ERGON ve doğal yasa veya düzen

anlamına gelen NOMOS‟tan üretilmiştir. Ergonomi iş üreten insanla ilgilenmektedir.

Ergonomi, insanların makineler ile çeşitli iş çevre koşullarına ilişkin bedensel ve ruhsal

özelliklerini, eğilimlerini, yeteneklerini, sınırlılıklarını araştıran, elde ettiği veriler ile

geliştirdiği ilkeleri makinelerin, makine sistemlerinin, iş ve çevre koşullarının

tasarımına ve düzenlemesine uygulayan mühendislik dalıdır. Temel amacı, tüketim ve

üretim alanlarında insan öğesinin güvenliği, üretkenliğini artırmak ve iş koşullarını

iyileştirmektir. Ergonomi birbirinden çok farklı olmamakla birlikte, değişik açılardan

tanımlanmıştır. Ergonominin başka bir tanımı ise; İnsana ilişkin ve en fazla rahatlık,

güvenlik ve etkinlikle kullanılabilecek araç, makine ve donanım anlaşılması için gerekli

bilgilerin tümü” diye nitelendirilmiştir. Ergonomi uğraş alanında temel amacı insan

faktörünün verimliliği, sistem içinde entegrasyonu ve iş yaşamının

insancıllaştırılmasıdır (Özkul, 2000, 20).

Sonuç olarak ergonomi; insanların anatomik özelliklerini, antropometrik

karakteristiklerini, fizyolojik kapasite ve toleranslarını göz önünde tutarak, endüstriyel

iş ortamındaki tüm faktörlerin etkisi ile oluşabilecek, organik ve psikososyal stresler

karşısında, sistem verimliliği ve insan-makine-çevre uyumunun temel yasalarını ortaya

koymaya çalışan, çok disiplinli bir araştırma ve geliştirme alanıdır.

4.2. Ergonominin Önemi ve Amacı

Çalışanlar işyeri ortamıyla etkileşim içindedir. Endüstrinin hızla gelişmesi bir

yandan iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı, çalışanların korunması sorununu

gündeme getirmiştir, diğer yandan da ergonomi kavramını ortaya çıkarmıştır. Çalışan

bireylerin günün büyük bir kısmını işyerlerinde geçirdikleri dikkate alındığında,

sağlıklarını olumsuz yönde etkileyen çeşitli faktörlerin ortadan kaldırılmasının gereği ve

önemi belirginleşmektedir. Bu belirginleşme de ergonominin önemini artırmış,

işyerlerinin ergonomik olarak tasarlanmasını zorunlu kılmıştır. Ergonominin amacı,

insanın doğal özelliklerine uygun olan makine ve çevre koşullarını belirleyip, gerekli

100

önlemleri alarak insanın makineyle ve aletle çalışmadaki verimini artırmaktır.

Ergonominin S. Pascaud‟ya göre amacı “mesleki çevre ile çalışanlar arasındaki

düzenleyici karşılıklı münasebetlerin incelenmesidir.” Mesleki çevreden kasıt, mesleğin

icra edildiği yerdir. Kısacası Murell‟in deyimiyle “Ergonominin uygulamalı amacı işin

insana uyarlanmasıdır”. Demek oluyor ki, esas hedef veya amaç insanın işi kolayca

yapabilmesini sağlamaktır. Ergonomi biliminin amaçları:

a.Üretimin verimliliğini en yüksek seviyeye çıkarmaya çalışır.

b.Uyumlu ilişki sonucunda, gereksiz aşırı zorlanmalardan kaçınılarak, çalışanın

fiziksel ve ruhsal sağlığını korur, zarar görmesini önler.

c. İnsanlar tarafından kullanılan araç gereç ve düzeneklerin kullanım etkinliğinin

artırılması sağlar.

d. Günlük hayatta karşılaşılan insan kullanımına ve etkileşimine açık olan her

şeyin insana uygun tasarımıyla:

e. İnsan performansının artması

f. İnsan güvenliğinin sağlanması

d. İnsan sağlığının korunması ve iyileştirilmesi

g. İnsan mutluluğunun ve doyumunun sağlanması amaçlanır (Özok, 1997, 34) .

4.3. Ergonominin Tarihsel GeliĢimi

Ergonominin tarihsel gelişimi incelendiğimizde çok eski tarihlere dayandığını

görmekteyiz. Ancak ergonominin tam anlamıyla gelişmesi kendini dünyaya duyurması

2. Dünya Savaşı ve sonrasın da gerçekleşmiştir. 2. Dünya Savaşının ergonomi için

önemli bir dönüm noktası olduğunu görmekteyiz.

4.3.1. Dünya’daki GeliĢimi

Ergonomi alanında ilk araştırmacı olarak Frederick Winston Taylor‟u (1845-

1915) gösterebiliriz. Kendisi bir makine mühendisi olan Taylor, insan performansını

artırmak için ilk çalışmayı yapmıştır. Ona göre, insan, beceri ve iş koşulları arasında

bilimsel bir bağ kurulmaktadır. Bu durum, istenen iş verimine ulaşılmasını olumlu

yönde etkileyecektir. Ancak bu insan faktörünü Taylor sadece ekonomik yönden ele

almıştır. Bu yönüyle eleştirilmektedir. Başlıca araştırmalar 20. Yüzyılın ilk zamanlarına

gidilerek izlenmesine rağmen, tanımlanabilir bir pratik ve çalışma alanı olan insan

faktörleri/ergonomi biliminin gelişimi ise 2. Dünya savaşı sıralarında 1940‟larda

101

başlamaktadır. Amerika, İngiltere ve Almanya‟da insan faktörleri/ergonomi çalışmaları,

askeri silah sistemlerinde insan performansını artıracak araştırma ve uygulamaları

gerçekleştirmek amacıyla gerçekleştirilen faaliyetler sonucunda bulunmuştur. Örneğin,

bu üç ülke, insanların daha etkili bir biçimde silahları daha iyi kullanmaları için

silahların görüş tasarımlarını nasıl daha iyi geliştirebiliriz sorusu ile ilgilenmişlerdir.

Amerika‟da mühendislik psikologları, pilot hatası olarak atfedilen çoğu askeri uçak

kazalarının niçin olduğunu daha iyi anlamaya çalışmak için bu kazaları araştırmaya

çalıştılar. Araştırmaların sonucunda ortaya çıkan temel bulgu ise gerçekte pilot hatası

olarak anılan durumun mühendisliksel tasarım hatası olduğunun anlaşılması olmuştur.

Bu tasarım hatasına, kontrol araçlarının, göstergelerin, çalışma alanı düzenlemelerinin

insanın yetenek, sınır ve diğer karakteristik özellikleri ile uyumlu olmaması durumu yol

açmıştı. Böylece, bu tasarımlar pilotların hata yapmalarına yol açıyordu. Bu bulgular

Amerika‟da, araştırmacıları insan-makine ara kesiti tasarımıyla ilgili insan faktörlerini

daha iyi anlamaya yarayacak araştırmalara yöneltti ve böylece insan faktörleri

tanımlanabilir bir araştırma ve uygulama alanı olarak gelişti. İlk zamanlar, ana odak

noktası, insanın algılama, reaksiyon ve öğrenme faktörleri üzerineydi ve insan makine

teknolojisi olarak bilinen gelişmesi ise daha sonra laboratuar çalışmaları şeklinde oldu.

2. Dünya savaşını izleyen yıllarda Avrupa ve Japonya fabrikalarını tekrar inşa etme

görevleriyle karşılaştılar. Sonuçta, sistematik olarak insanın iş doğası üzerine nasıl

çalışılacağı yani ergonomiye karşı bir ilgi gelişti ve daha sonra bu bilgi işyeri tasarımına

uygulandı. Daha sonra ana ilgi noktası ise, ergonomi teknolojisini geliştirmek için

sistematik alan gözlem çalışmalarına, biyo-mekaniğe, antropometrik karakteristiklere ve

insan fizyolojisine doğru kaydı. Zamanla Amerika ve Avrupa birbirine uydu ve

çalışmalar genişledi. Günümüzde, insan faktörlerini ve ergonomiyi uygulama ve

geliştirme amacıyla kullanılan yöntemler ve çalışma alanları ise benzerdir ve ergonomi

ile insan faktörleri aynı disiplin olarak resmen tanınmaktadır (Westgaord, 1994, 18).

4.3.2. Türkiye'deki GeliĢimi

Yurdumuzda ergonomi konusu oldukça yeni sayılır. Ergonomi düşüncesi,

dolaylı yollardan da olsa, ilk önce Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi‟nde “Ziraatta

Canlı Kuvvet Kaynakları” kürsüsünün kurulmasıyla ele alınmaya başlanmıştır. 1969

yılına kadar bu kürsüde genellikle mekanik kuvvet kaynakları üzerinde çalışılmış ve

Kadayıfçılar‟ın başlattığı bu çalışmalar Dinçer‟in “İnsan Emeği ve Ziraattaki

102

Prodüktivitesi”, “Çalışma Şekli ve Kas Yorgunluğu” yapıtları ile, insan faktörü

konusunu da uğraş alanı içine almıştır. Ergonomi, 1971 yılında Orta Doğu Teknik

Üniversitesi, Endüstri Mühendisliği bölümün de insan Faktörü Mühendisliği adı altında

eğitim programına alınmış ve ilk iki yıl dersler Dr. Korinek tarafından yürütülmüştür.

1975 yılında yurt dışından getirilen cihazlarla laboratuar kurulmuştur. Halen etkinliğini

de sürdürmeye devam etmektedir. 1980‟lerde Dokuz Eylül Üniversitesi, Endüstri

Mühendisliği Bölümü, yurt dışından getirilen çok sayıda çağdaş laboratuar cihazlarıyla

desteklenen“Ergonomi” derslerini eğitim programlarına almakla kalmamış, 1984 ve

l986 yıllarında İzmir Batı Alman Kültür Ataşeliği ile yardımlaşarak 1. ve 2. Türk-

Alman Ergonomi Sempozyumlarını düzenlemiştir. Ülkemizde ergonomi konusunun iş

dünyasına tanıtılmasında Milli Prodüktivite Merkezi‟nin (MPM) önemli katkıları

olmuştur. Kurumca düzenlenen “Ergonomi”,“İşyerlerinde Fiziksel Ortamın

İyileştirilmesi”, “Endüstri Mühendisliğinin İşletmelere katkısı” gibi seminerlerde

ergonomi düşüncesinin vurgulanmasının yanı sıra, MPM uzmanlarının bu konuda

hazırladığı kitaplar, kaynak olarak pek kısır olan ergonomi literatürüne öncülük etmiştir.

1987 yılından itibaren Milli Prodüktivite Merkezi her iki yılda bir ergonomi kongresinin

toplanmasına katkıda bulunmuş, 5.Kongre 1995 yılında, sonuncu ve altıncısı 1998

yılında olmak üzere toplam yedi ergonomi kongresi düzenlenmiş ve iş dünyası ile

akademik kuruluşlardan gelen uygulayıcı ve araştırmacılar çok sayıda bildiri

sunmuşlardır. MPM‟nin bu çalışmalarına rağmen ergonominin ülkemizde tam

anlamıyla tanındığını ve uygulandığını söylemek doğru olmaz. Yapılan çalışmalar

üniversitelerde akademik boyutta kalmakla beraber özellikle kamu alanında

ergonomiden yeterince yararlanılamamaktadır (Kıraç, 2005, 13). Oysaki diğer ülkeler

ergonomiye 2. Dünya Savaşından sonra büyük önem vermişler, bu alanda büyük yol kat

etmişlerdir (Özkul, 2000, 32).

4.4. Mobilya-Araç Sistemi Ġçerisinde Ergonomi Faktörü

Zamanın ve enerjinin verimli kullanımı, günün büyük bir bölümünü

geçirdiğimiz ofislerimiz için daha da büyük bir önem taşımaktadır. Daha kısa sürede

daha fazla işin tamamlanması için insan, araç ve malzeme arasındaki en uygun

ilişkilerin düzenlenmesini amaçlayan ergonomi bilimi, bunu sağlamak için mekân ve

ürün tasarımındaki ayrıntılardan yola çıkmaktadır. Bu alanlardaki çalışmalar sonucunda

hedeflenen noktalar ise genel olarak şunlardır;

103

1. Çalışanın sağlığı ve çalışanın güvenliğinin sağlanması

2. İşgücü kayıplarının önlenmesi

3. Yorulmanın ve is stresinin azaltılması

4. İş kazaları ve mesleki risklerin minimizasyonu

5. Verimlilik ve kalitenin yükseltilmesi

Ergonomik tasarımda mobilya ve araçların seçimi son derece önemlidir

(Haslegrave, 2000, 27). Çalışırken insanı etkileyen „Araç – İnsan‟ ve „Mobilya – İnsan‟

ilişkisini içine alan kriterler incelenecektir (Güney, 2005, 45).

104

Tablo 4.1: Çalışma Ünitesi Ekipmanları

ÇA

LIġ

MA

ÜN

ĠTE

SĠ

EK

ĠPM

AN

LA

RI

Bilgisayar

ÇA

LIġ

MA

ÜN

ĠTE

SĠ

EK

ĠPM

AN

LA

RI

Depolama-ArĢiv

Üniteleri

Mouse

Klavye

Monitör

Dolaplar

Çekmeceler

Oturma Yüzeyleri

Ayırıcı ve Bölmeler

Sandalye

Koltuk

ÇalıĢma Yüzeyi

Masa

104

105

Resim 4.1: Mouse Yanlış (Sol ve

Ortadaki) Doğru (Sağ Taraftaki)

Kullanış (Westgaord, 1994, 98)

4.4.1. Bilgisayarla ÇalıĢma ġartları

Daktilo, hesap makinesi gibi geleneksel araçlar, planlamadan uygulamaya kadar

yapılan işlerin her safhasında yerini bilgisayarlara bırakmıştır. Günümüz teknolojisinin

hızlı gelişimi, özellikle bilgisayar kullanımının bankalarda olduğu gibi her çalışma

alanında yaygınlaşmıştır. Bilgisayarla çalışma düzeni hakkındaki genel özellikler

şunlardır:

* Bilgisayar ekranının görüntü kalitesi, göz sağlığı açısından çok önemlidir.

Ekrandaki yazı karakterlerinin büyüklüğü 2,6 mm‟nin altına düşmemeli, ekran tozlu

kalmamalı ve görüntüde titreşim olmamalıdır.

* Ekrana bakış uzaklığı 500 - 700 mm arasında olmalıdır.

* Ekranın üst kenarı göz hizasında veya az aşağısında olmalı, kişi çalışırken

başını eğmek veya geriye atmak eğiliminde olmamalıdır. Bu durum boyun bölgesine

uzun süreli statik yük getireceği için rahatsızlıklara yol açılabilir.

* Özellikle veri girişi gibi bir noktaya sürekli bakmayı gerektiren işlerde, baş

hareketini minimuma indirmek amacıyla ekrana monte edilen doküman tutma

aparatlarının kullanılması sağlık açısından ergonomik koşullar yaratılmış olup,

performansı olumlu yönde etkilemektedir (Güney, 2005, 52).

* Bir saatlik çalışma sonunda 5-10 dakikalık, iki saatlik çalışma sonunda 15-20

dakikalık dinlenme verilmeli, bu süre ekrandan uzakta, mümkünse dinamik hareket

içeren bir şekilde değerlendirilmelidir (Özkan, 2002, 36).

4.4.1.1. Klavye ve Mouse Ġçin

* Uzun süreli mouse (fare) kullanımı avuç

içi, parmak ve bilek sinirlerini

zedeleyebilmektedir. Bu yüzden mouse kullanımı

minimuma indirilmeli, işlemler mümkün

olduğunca klavye ile yapılmalıdır.

* Klavye ön kol ile aynı düzlemde

olmalıdır.

* Klavye düz durmalı öne doğru veya

hafif eğimli olmalıdır (Güney, 2005, 55).

106

* Klavye ve farenin dirsek hizasında

bulunmasını sağlamak için kullanılan ek sürgülü

yüzeylerin bacak boşluğunu daraltmaması

gerekir. Bu ek yüzeyler klavye ve farenin rahat

sığacağı genişlikte olmalıdır sığacağı genişlikte

olmalıdır.

* Klavye ve fare kullanırken kol

vücudun yanında serbestçe sarkar, dirsek dik açı

yapar ve bilekler düz olarak uzanır durumda

olmalıdır (Güney, 2005, 54).

* Fare klavye ile aynı düzlemde ve kolay

ulaşılabilir bir mesafede olmalıdır.

* Klavyenin yüzeyi parlamamalı, rengi

nötr olmalıdır.

* Uzun süreli klavye kullanımında,

kolların masa yüzeyinden aşağıda kalması ve

buna bağlı olarak bileklerin sürekli masa

kenarına dayalı tutulması, bilek bölgesindeki

sinirlere zarar verebilmektedir. Kollar yazı

yazarken, yere paralel tutulmalı ve bilekler

bükülmemelidir (Bkz. Resim 4.2 ve 4.3).

* Sık kullanılan malzemeler kolay

erişilebilecek bir mesafede bulundurulmalıdır.

Daha az kullanılan malzemelerin uzak bir

mesafede olması, onlara ulaşmak için koltuktan

kalkmayı gerektirir(Güney, 2005, 51).

* Bu sayede kan dolaşımı hızlanır ve

uzun süre oturmaya bağlı rahatsızlık hissi azalır.

* Özellikle on parmak klavye kullanan

kişiler için klavyenin bilek pedleri ile

desteklenmesi, bileklerin yorulmasını

engellemektedir (Bkz. Resim 4.4).

* Klavye ortasının yerden yüksekliği 710

- 740 mm olmalıdır (Westgaord, 1994, 154).

Resim 4.2: Klavye Yanlış (Sol),

Doğru (Sağ) Kullanış

(Westgaord, 1994, 104)

Resim 4.3: Klavye doğru

kullanış (www.keytools-

ergonomics.co.uk)

Resim 4.4: Mause ve Klavyenin

Birlikte Çözüldüğü Örnek

(www.keytoolsergonomics.co)

107

4.4.1.2. Monitör Ġçin

* Monitör mesafesinin 60-90 cm

arasında olmasını tavsiye etmektedir. Daha

geniş bir ekranlar içinse, küçük bir ekrana göre

daha uzağa yerleştirilmelidir.

* Monitörün üst seviyesi göz seviyesinin

10-15 derece altında olmalıdır.

* Monitörün üstü hafifçe geriye doğru

eğik olmalıdır.

* L şeklindeki masalarda, monitör

köşeye yerleştirilmelidir (Bkz. Resim 4.6).

* Monitörün bilgisayar kasasının üstüne

yerleştirilmesi sık karşılaşılan bir uygulamadır.

Ancak bu durum monitörü çok yükseltir. Boyun

rahatsızlığı ve boyun ağrılarına yol açabilir

(Westgaord, 1994, 38).

* Ayrıca yeni üretilen monitörlerin

kullanım alanını minimize eden özelliklerinin

yanında ergonomik ortamların oluşturulması

için kişiye göre açı ve yükseklikleri

ayarlanabilen özel ayak aparatları da

üretilmektedir (Güney, 2005, 58).

* Flat monitörler, düz ekran monitörler

olarak bilinmektedir. Dışbükey monitörlere göre

farklı görüş açılarından da ekranı izleyebilme

olanağı, daha az ışık yansıtma avantajı gibi kimi

özellikler flat monitörlerin cazibesini arttıran

nedenlerden bazılarıdır (Bkz. Resim 4.7).

Resim 4.5: Klavye ve Mause

Destek Ekipmanları

(http://www.ergocanada.com/erg

o/sources_injury.html)

Resim 4.6: L Masa Örneği

(Westgaord, 1994, 38)

Resim 4.7: L Masa Örneği

Ayarlanabilmesini Sağlayan

Ayak Sistemi

(http://www.ergonomic-

solutions.com/product/flat)

108

4.4.2. Diğer Aksesuarlar Ġçin Ortamın Ergonomiklik Değerini Arttırmak Ġçin

* Kâğıt rampası kullanılıyorsa, masanın üzerine klavye ve monitörün arasına

yerleştirilmelidir. Bu sayede bakışları, birinden diğerine çevirirken odaklanma problemi

en aza indirgenmiş olur. Aynı nedenle, eğer dikey bir kâğıt tutucu kullanılıyorsa,

monitörün hemen yanına yerleştirilmelidir.

* Telefonunuz kolay erişilebilir bir mesafede olmalıdır. Yazı yazarken veya

klavye kullanırken telefonla konuşulması gerekirse, boynunun uygun durusunu

koruyabilmesi için, kulaklık veya diafonu kullanmak gerekir (Özok, 1997, 44).

4.4.3. Oturma Yüzeyleri

İnsanlar islerinin başında, ofislerinde, evlerde, dinlenme yerlerinde, taşıt

araçlarında ve her fırsat bulduklarında oturmaktadırlar. Oturma yüzeylerinin

tasarımında amaca uygunluk göz önüne alınması gereken bir koşuldur.

Bu tür oturma yerlerinin standartlarını belirleyen; ekonomiklik, rahatlık ve

işlevsellik gibi basit kurallar dahi, oturma yüzeylerinin tasarımına aksettirilmekle

önemli iyileştirmeler sağlanabilir.

Sandalye ve ergonomi arasındaki bağıntı, oturuş biçimidir. Oturuş, bireyin

sandalye üzerinde vücudunun aldığı duruş pozisyonudur (Özok, 1997, 46).

* Bilgisayarla çalışma sırasında bakış yönü belge - ekran -masa üçgeni arasında

sürekli değiştiği için oturma yeri olarak eksenden dönebilen, yüksekliği ayarlanabilir,

kolçaklı ve devrilmeye karşı güvenli 5 tekerlekli sandalyeler kullanılmalıdır.

* Dik oturma, omurgaya yaklaşık % 25 daha az yük binmesini sağlar ve birçok

sırt problemini önler. Bu sebeple çalışanın doğru pozisyonda oturması sağlanmalıdır.

* Sandalye ve arkalık yüksekliği otururken kolayca ayarlanabilir olmalı, oturma

yüksekliği kolların mümkün olduğu kadar az gergin ve yatay olmasına, baldırın iç

yüzeyine gelen basıncı azaltmak için de ayakların zemine veya ayak altlığına yeterince

oturmasına dikkat edilmelidir. Çalışanın doğru pozisyonda oturması sağlanmalıdır.

* Yapılan araştırmalarda oturan bir insanın vücut ağırlığının önemli bir

bölümünün, kalça eklemini de üzerinde bulunduran ischium kemiğinin alt çıkıntısı

üzerine düştüğünü göstermiştir. Kalçanın anatomik yapısına göre şekillendirilmiş ve

ischiyum üzerinde düşen ağırlığı dokulara dağıtacak yumuşak bir malzeme ile

kaplanmış oturma yüzeyleri tercih edilir.

109

* Koltuk gibi çalışma masası da

kullanıcıya göre ayarlanmalıdır (Güney, 2005,

69). Eğer masanın yüksekliği ayarlanamıyorsa

koltuk yüksekliği ayarlanmalı ve ayak desteği

kullanılmalıdır (Bkz. Resim 4.8).

* Genelde oturma yüksekliği erkeklerde

38 cm, kadınlarda 35 cm olarak kabul edilir.

Oturma yüzeyinin yatay ya da dik olması

rahatsız edicidir. Nitekim, bu gibi yüzeylerde

oturanlar arkalığa dayandıklarında kaymaya

başlarlar. Oturma yüzeyi kaygan olmasa da sırta

dayanmak kalçada öne doğru bir itiş oluşturur.

Bu nedenle oturma yüzeyi geriden başlayarak 3

ya da 5 derecelik bir eğimle yükselmelidir

(Haslegrave, 2000, 35).

* Oturma yüksekliğinin rahatlığını

arttıran bir yapısal özellik de bel ve sırt

bölgelerini destekleyen arkalıktır. Böyle bir

destek gövdenin rahat ve dik tutulmasında

yardımcı olur. Arkalığın desteklenmesinde en

başta gelen bölge bel bölgesidir. Kalça gerisine

ve omuzlara dokunan arkalıklardan

kaçınılmalıdır (Bkz. Resim 4.9). Eğer uzun bir

arkalık düşünülüyorsa bunun bel bölgesine

destek sağlayan bir şekilde tasarlanması gerekir. Rahat koltuklarda arkalığın oturma

yüzeyi ile oluşturduğu açı 105 derece olarak belirlenmiştir. Oturma sandalye ve

koltuklarına alt kol desteği ilave edilecek olursa, bunun kollar rahat bir şekilde

sarkıtılmış bir duruşta dirseğin yüksekliğinde olmalıdır (Güney, 2005, 68).

Resim 4.8: Ergonomik Ayak

Desteği (Westgaord, 1994, 162).

Resim 4.9: Doğru (A), Yanlış

(B) Oturma Pozisyonun

Anatomik Uyumu

(Haslegrave, 2000, 40)

110

* Ergonomik sandalyelerde, sırtlık

omurganın kuyruk sokumundan başlayıp, sırtta en

azından kürek kemiklerine kadar çıkmalıdır.

Omuzlarda biten sırtlık daha sağlıklıdır (Bkz.

Resim 4.10).

* Uzun süreli kullanımlarda, sandalye

yastıkla desteklenmiş olmalıdır.

* Oturma yerinin derinliği ve genişliği de

antropometrik temellerle saptanabilir. Oturarak

çalışan insanların oturdukları is sandalyelerinin

derinliği 35-40 cm arasında değişebilir. Oturma

yüzeyinin genişliği ise 40-43 cm arası olması

gerekir (Özok, 1997, 48).

Yükseklik: Oturma yüzeyinin yüksekliği, oturacak kişi ayakta dururken diz

kapağı seviyesinin altına gelmelidir. Bu sayede otururken ayakların zeminde düz

durması sağlanacaktır. Oturma kısmının arkasında baskı hissedilirse koltuk

yükseltilmeli, önünde baskı hissedilirse koltuk alçaltılmalıdır. Amaç ağırlığın eşit olarak

dağılmasıdır.(Ayarlanabilir yükseklik H=42-54 cm)

Oturma yüzeyi eğimi: Daha konforlu bir oturuş için oturma yüzeyi

ayarlanabilir. Bu, ağırlık dağılımını da etkileyecektir.

Derinlik: Oturma yüzeyi, oturur durumdayken diz arkasına baskı yapmadan, sırt

desteğinin sırtı desteklemesine izin verecek derinlikte olmalıdır. Eğer oturma yüzeyi

çok derinse daraltmakiçin ekstra bir destek kullanılabilir. (40-45 cm veya 38-44 cm)

Sırt desteği: Oturur durumdayken koltuğun arkalığı sırtın doğal kavisini

desteklemelidir. Sırt desteğinin eğimi sırtın hafifçe arkaya yaslanabilmesine izin

verecek açıda olmalıdır.

Ayrıca sırt mekanizması oturacak kişinin ağırlığıyla doğru orantılı olarak

ayarlanabilmelidir.

GeniĢlik: Oturma yüzeyi yandan kalçalara baskı yapmayacak kadar geniş

olmalıdır.

Kolçaklar: Kolçaklar kolun üst kısmını destekleyerek sırt ve omuzlardaki

baskıyı azaltabilir. Bununla birlikte koltuğun masaya yaklaşmasını ya da doğal

hareketleri engelleyecek boyutlarda olmamalıdırlar. Eğer kolçaklar bunu sağlayacak

Resim 4.10: Sırtı Kavrayan

Ergonomik Sandalye

(http://www.margolisfurniture.co

.uk/2_ergonomic_chairs.htm)

111

şekilde ayarlanıyorlarsa çıkartılmaları ve değiştirilmeleri gerekir. Kolçakların yumuşak

bir malzemeyle kaplı olması dirseklerdeki baskıyı azaltacaktır (Özkan, 2002, 55).

4.4.4. Depolama-ArĢiv Üniteleri

Arşivleme ve depolama üniteleri için yapılan tasarımlarda da ergonomiklik ön

planda olmalıdır.

* Bu ünitelerin fazla zaman kaybı olmadan kullanılabilmesi için en önemli

özellik ulaşılabilir mesafede olmasıdır. Bunun içinde insan faktörünün antropometrik

ölçüleri baz alınarak yapılmalıdır. Bunlar bir kol mesafesi baz alınarak, yukarı ve yana

uzanma mesafesi, ayakta veya oturarak uzanma mesafesidir.

* Ama yine de Şekil 12‟de görüldüğü gibi ayrı çalışma mekânlarını da yaratmayı

sağlayan yüksek paneller ve bunlara takılı dolaplar da halen kullanılmaktadır.

* Diğer bir depolama üniteleri olarak

karşımıza çıkan kesonlar ise tekerlekli olmaları,

içlerinde kalemlik, ataçlık gibi özelleşmiş

aparatların olması, farklı derinliklerde raflar

kullanılarak üretilmiş olması ile kişiye göre esnek

yapılarından dolayı son zamanlarda çokça tercih

edilen depolama üniteleridir (Güney, 2005, 77).

Masa altına girenleri olduğu gibi masa

yüksekliğinde olanları da vardır. (Bkz, Resim

4.11).

* Dik oturma, omurgaya yaklaşık % 25

daha az yük binmesini sağlar ve birçok sırt

problemini önler. Bu sebeple çalışanın doğru

pozisyonda oturması sağlanmalıdır (Özok, 1997,

51) .

* Ayrıca çalışma masası içerisinde farklı

alanlarda konumlandırma imkânı olduğu gibi

aynı arşivleme üniteleri farklı aparatlarla

çalışanın kişisel kullanımına göre esneklik

sağlayabilmektedir (Bkz, Resim 4.12).

Resim 4.11: Kesonlar

(http://www.epasoffice.com/lm.htm)

Resim 4.12: Çalışma Masasında Baş

Üstü ve Masa İçerisinde Depolama

Örneği (Özok, 1997, 51)

112

* Dosya depolama ünitelerinin mekân

içerisindeki sayısında azalış olmasına rağmen

hala daha devam eden anlayışla birlikte yerden

kazanç ve pratik kullanım amaçlı yeni

uygulamalarla da karşılaşılmaktadır.

* Raylar ve paneller üzerinde hareket

eden sistemle r bunlardan biridir. Bir diğeri ise

daha az yer kaplaması için istenildiğinde

asansör sistemleriyle açılan daha uzun zamanlı

depolamalar amaçlı kullanılan depolama

üniteleridir (Bkz, Resim 4.13).

4.4.5. ÇalıĢma Masası

Ofis işi en basit tanımıyla bir masa

başında çalışmadır denebilir.

* Çalışma esnasında ayaklar ve bacaklar

için yeterli hareket alanı bulunmalı ve çalışma

yüzeyi yansıtma katsayısı % 30 - 50 olmalıdır.

* Sandalye gibi çalışma masası da kişiye

uygun olmalıdır.

* Çalışma masası; uygun yükseklikte,

yeterli genişlikte ve sandalye ile iş hareketlerini

engellemeyecek şekilde tasarlanmış olmalıdır.

Sandalye, kişi ve masa bir insan makine sistemi

olarak ele alınmalıdır.

* Masa başı çalışmalarında masanın aktif yüzey alanı kullanılmaktadır.

* Sıklıkla kullanılan materyaller aktif yüzey alanının ön kol mesafesine (25 cm),

ara sıra kullanılan materyaller ise kol mesafesindeki aktif alana (50 cm) konmalıdır

(Özok, 1997, 53).

* Daha seyrek kullanılan materyaller ise aktif çalışma alanının dışındaki alana

konulmalıdır (Bkz, Resim 4.14).

* Aktif çalışma yüzey alanı dışında kalan yerlerdeki materyallerin kullanımı

esnasında ayağa kalkılması, kan dolaşımını olumlu yönde etkilemektedir.

Resim 4.14: Çalışma Masasının

Kullanım Alanı

(Özok, 1997, 60)

Resim 4.13: Depolama Ünitesinde

Ray Kullanımı

(http://www.ergoindemand.com/ring

_binders_s.htm)

113

Resim 4.15: Ergonomik Tasarımda

Sabitlenmiş Mesafeler

(Özok, 1997, 67)

Masanın Yüksekliği

Sürekli değişik kişilerin çalışacağı masa ve tezgâhların yükseklik ayarının

olması en istenir durumdur. Bunun sağlanamadığı durumlarda önce çalışma sandalyesi

alınmalı, sonra sandalyeye uygun yükseklikte bir çalışma masası yüksekliğine karar

verilmelidir.

Sandalyede oturulduğu zaman, ön kol masanın çalışma yüzeyiyle aynı

yükseklikte ve yere paralel, dirseğinizde 90°-

100° arasında olmalıdır. Daha önceden bir

çalışma masası varsa ve sandalyeye

oturulduğunda masa yüksekte kalıyorsa,

sandalye masada çalışılabilecek yüksekliğe

yükseltilir ve ayakların altına da bir ayaklık

konulur. Ayaklık her iki ayağı koyacak kadar

geniş ve oturulduğu zaman ayakların tam

olarak basacağı kadar yüksek olmalıdır.

Çalışma masası sabit ise alt kenarının yerden

yüksekliği 68 cm, ayarlanabilir ise 64 -74 cm

arasında olmalıdır (Bkz, Resim 4.15).

Masanın Genişliği

Masanın eni-boyu kişiye ve yapılan islere uygun büyüklükte olmalıdır. Çalışma

masasında aktif olarak kullanılan yüzey; bir kol uzunluğu eninde (derinliğinde), ve iki

kol mesafesi boyunda olan alandır. Bu ortalama olarak 50 cm en, 160 cm boya karşılık

gelmektedir. Bir çalışma masası bu aktif çalışma alanını kapsayacak kadar büyük

olmalıdır (Özkan, 2002, 58).

114

4.5. ÇalıĢma Alanında Gerekli Olan Mobilyaların Ölçüleri

4.5.1. ÇalıĢma Alanı Ġçin Gerekli Olan Ölçüleri

Tablo 4.2: Çalışma Alanı İçin Gerekli Ölçüler

ÇALIġMA ALANI ĠÇĠN GEREKLĠ ÖLÇÜLER

Harfler Cm A 228,6 - 320 B 76,2 - 91,4 C 76,2 - 121,9 D 15,2 - 30,5 E 152,4 - 182,9 F 76,2 - 106,7 G 35,6 - 45,7 H 40,6 - 50,8 I 45,7 - 55,9 j 45,7 - 61 K 15,2 - 61 L 152,4 - 213,4

Kaynak: (Chiara J., Panero J., ve Zelnik M., 2001, 223)

Tablo 4.3: Çalışma Masası İçin Gerekli Ölçüler

ÇALIġMA MASASI ĠÇĠN GEREKLĠ ÖLÇÜLER

Harfler Cm A 76,2 - 99,1 B 167,6 – 213,4 C 53,3 – 71,1 D 61 – 71,1 E 58,4 – 73,7 F 106,7 min. G 266,7 – 330,2 H 76,2 – 114,3 I 83,8 – 109,2 j 25,4 – 35,6 K 15,2 - 40,6 L 50,8 – 66


115

Tablo 4.4: Çalışma Alanı ve Masası İçin Gerekli Ölçüler

ÇALIġMA ALANI ve MASASI ĠÇĠN GEREKLĠ ÖLÇÜLER

Harfler Cm

F 45,7 – 61

G 116,8 – 147,3

H 76,2 – 91,4

I 106,7 – 127

J 45,7 – 55,9

K 152,4 – 182,9

L 193 – 238,8

M 238,8 – 299,7


Tablo 4.5: Bilgisayarla Çalışma Alanı İçin Gerekli Ölçüler

BĠLGĠSAYARLA ÇALIġMA ALANI ĠÇĠN GEREKLĠ ÖLÇÜLER

Harfler Cm

A 40,6 – 45,7

B 40,6 min.

C 45,7 min.

D 38,1 – 45,7

E 67,3 min.

F 76,2


116

Tablo 4.6: Kare Toplantı Masası İçin Gerekli Ölçüler

KARE TOPLANTI MASASI ĠÇĠN GEREKLĠ ÖLÇÜLER

Harfler Cm A 121,9 – 152,4 B 10,2 – 15,2 C 50,8 – 61 D 15,2 – 25,4 E 45,7 – 61 F 76,2 – 91,4


Tablo 4.7: Yuvarlak Toplantı Masası İçin Gerekli Ölçüler

YUVARLAK TOPLANTI MASASI ĠÇĠN GEREKLĠ ÖLÇÜLER

Harfler Cm

E 45,7 - 61

H 76,2

I 182,9 – 205,9

J 106,7 – 129,5

K 61 – 68,6

L 121,9 – 137,2


117

Tablo 4.8: Çalışma Masası ve Depolama Üniteleri İçin Gerekli Alan Ölçüleri

ÇALIġMA MASASI VE DEPOLAMA ÜNĠTELERĠ ĠÇĠN GEREKLĠ ALAN

ÖLÇÜLERĠ (CM)

118

Tablo 4.8‟in devamı

119


Kaynak: (Chiara J., Panero J., ve Zelnik M., 2001, 244-245)

Tablo 4.9: Toplantı Masası İçin Gerekli Alan Ölçüleri

TOPLANTI MASASI ĠÇĠN GEREKLĠ ALAN ÖLÇÜLERĠ

120

Tablo 4.9‟un devamı


121

Tablo 4.10: Toplantı Masası İçin Gerekli Boyutlar

TOPLANTI MASASI ĠÇĠN GEREKLĠ BOYUTLAR (CM)


122

Tablo 4.11: Toplantı Masalarında Kişi Sayısına Göre Gerekli Ölçüler

TOPLANTI MASALARINDA KĠġĠ SAYISINA GÖRE GEREKLĠ ÖLÇÜLER


4.5.2. Oturma Elemanları Ġçin Gerekli Olan Ölçüler

Tablo 4.12: Oturma Elemanları İçin Gerekli Ölçüler

OTURMA ELEMANLARI ĠÇĠN GEREKLĠ ÖLÇÜLER

SEKRETER

SANDALYESĠ

DÖNER

KOLTUK

SABĠT

KOLTUK

SABĠT

SANDALYE

HAREKETLĠ

SANDALYE

KOLÇAKSIZ

SANDALYE

MĠN-MAX

(CM)

MĠN-

MAX

(CM)

MĠN-MAX

(CM)

MĠN-MAX

(CM)

MĠN-MAX

(CM)

MĠN-MAX

(CM)

W 40-50 50-76 46-60 46-58 43-60 40-60

D 46-60 50-76 48-91 48-55 45-60 43-91

H 74-86 76-91 71-86 71-83 88-106 71-86

H1 40-50 40-55 40-48 43-45 43-86 43-48

123

Tablo 4.12‟nin devamı


Tablo 4.13: Çalışma Sandalyeleri Çeşitleri ve Gerekli Ölçüler

ÇALIġMA SANDALYELERĠ ÇEġĠTLERĠ ve GEREKLĠ ÖLÇÜLER (CM)

TEKLĠ KOLTUK KANEPE

MĠN-MAX (CM) MĠN-MAX (CM)

W 76-101 D, H ve H1

2 KİŞİLİK 152-200



D 66-101

H 63-101

H1 30-45

124

Tablo 4.13‟ ün devamı


125

Tablo 4.14: Oturma Elemanı Olan Puflar İçin Gerekli Ölçüler

OTURMA ELEMANI OLAN PUFLAR ĠÇĠN GEREKLĠ ÖLÇÜLER (CM)


4.5.3. Depolama Üniteleri Ġçin Gerekli Olan Ölçüler

Tablo 4.15: Depolama Dolapları

DEPOLAMA DOLAPLARI


126


Günümüz şartlarında ofislerde çalışanlara daha verimli çalışabileceği mekânların

yaratılması zorunlu hale gelmiştir. Çünkü verimli bir çalışma ortamı sağlanmasında

çalışan kendine özgü, rahat bir alanda çalışmasının etkileri kuşkusuz çok önemlidir.

Bunun sağlanmasında ergonomik tasarımı önemli bir yere sahiptir. Ergonomik tasarım

ile çalışanlara;

* Anatomik (insanların, ırk, cins, yaş v.b.bakımından vücut biçim ve oranlarının

ölçülmesi),

* Psikolojik (çalışma ortamına renk, şekil, düzen ve hata müzik gibi müspet

yönde etkileyici faktörler yardımı ile çalışan kişiye rahat ettiği ve ona hoş gelen bir

ortam yaratmaktır.)

* Fizyolojik (çalışan insanın etkilenmesini (zorlanmasını) minimuma indirmeye

çalışmak, çevre etken ve şartlarını insan bünyesine elverişli ve uygun hale getirmek.)

gibi faktörler açısından insan sağlığına uygun çalışma ortamı sağlanmaktadır.

Ergonomik tasarımda kişiye, duruma ve değişim etkenlerine göre ihtiyaçlara

cevap verebilen ergonomik mobilyalar son derece önemlidir. Ergonomik olarak

tasarlanan mobilyalarda temel amaç; fonksiyonel olarak yeterlilik, kullanımda

kolaylılık, konfor ve sağlıklı çalışma ortamı oluşturabilecek şekilde olmalıdır. Kişinin

çalışma sisteminin amaca uygun olacak şekilde kişi çalışma noktalarındaki yardımcı

araçlar (bilgisayar, telefon, yazıcı, fax makinesi vb.) ve mobilya-insan arasındaki uygun

şartların oluşturulmasıdır.

Son yıllarda ofislerde, her geçen gün ekran karşısında oturarak çalışma süresi

uzamaktadır. Çünkü teknolojideki hızlı gelişmeler ve yeni iş organizasyonları birçok

ofis işini kişinin ekran karşısında yerinden kalkmadan yapabilmesini mümkün

kılmaktadır. Bu yüzden çalışma ünitesindeki ergonomik kusurlar, yanlış planlama,

verimliliğin düşmesi, iş akışının aksaması gibi sorunlar doğurmaktadır.

Bu yüzden çalışma ünitesi, çalışan kişinin verimini maksimumda tutacak şekilde

ergonomik olarak tasarlanmalıdır. Zamanın büyük bir kısmının ofiste geçiren

çalışanlara evindeymiş gibi huzurlu ve rahat ortam oluşturulmalıdır. Doğru tasarlanmış

bir çalışma ünitesinde çalışan kişinin motivasyonu ve performansı arttırarak kişinin

motivasyonunun bozulmadan çalışmasını sağlamaktadır.

127

İş ortamı kişinin en fazla zaman geçirdiği ve önemli çevresel faktörlere maruz

kaldığı ortamdır. Teknolojik gelişmelere paralel olarak daha fazla iş daha az hareketle

yapılır olmuştur. Çalışma ortamları teknolojik gelişmelere bağlı olarak farklılaşmıştır.

Bu farklılaşmalar kullanıcı ihtiyaçlarına cevap verebilecek düzeyde olmuştur.

128

BEġĠNCĠ BÖLÜM

HALK BANKASI ADANA ġUBESĠNĠN ERGONOMĠK AÇIDAN ĠNCELENMESĠ

5.1. Halk Bankasının Tarihi

I. Dünya ve Kurtuluş Savaşının yarattığı ekonomik zorluklar devam ederken tüm

dünya ekonomisini temelden sarsan 1929 Dünya Ekonomik Buhranı Ülkemizi mal

darlığı, hayat pahalılığı ve yüksek faiz baskısı altında ağır ekonomik şartların yaşandığı

bir ortama sürüklemiştir. Esnaf ve sanatkârları ise elde ettikleri kazancın önemli bir

kısmını sermaye sahiplerine ve özellikle faiz karşılığı olarak tefecilere yatırmak zorunda

bırakmıştır. Dolayısıyla sosyo-ekonomik düzenin temeli olan bu kesim giderek

zayıflamış ve sürekli küçülmüştür (Anonim, 2002, 34).

1918-1933: Cumhuriyetin kuruluşunu izleyen yıllarda faaliyete geçen bankalar

ve diğer kamu işletmeleri de toplumun bu en geniş kitlesinin sorunlarına çözüm

getirememiştir. Bu nedenlerden dolayı; kalıcı bir ekonomik kalkınma, sosyal denge ve

toplumsal barışın korunması için uygun koşullarla esnaf-sanatkârlara ve küçük meslek

sahiplerine kredi vermesi amacıyla Türkiye Halk Bankası'nın kurulmasına karar

verilmiştir (Anonim, 2002, 39).

Türkiye Halk Bankası'nın kurulmasının temelinde Büyük Önder ATATÜRK'ün

"Küçük esnafa ve büyük sanayi erbabına muhtaç oldukları kredileri kolayca ucuza

verecek bir teşekkül vücuda getirmek ve kredinin normal şartlar altında ucuzlatılmasına

çalışmak da çok lazımdır" ile " Siz sanatkârların ufak dükkânları yerine muhteşem

fabrikalar yapıldığını gördüğüm gün, mutluluğum en yüksek derecesini bulacaktır"

fikirleri önemli bir yer tutmuş ve her zamanki gibi yol gösterici olmuştur.

Bu gerçekler ışığında 1933 yılında çıkartılan 2284 sayılı Halk Bankası ve Halk

Sandıkları Kanunu ile Türkiye Halk Bankasının kuruluş süreci başlamıştır.

Bu kanunla ülkemizde kurulmak istenilen mesleki küçük kredi sistemi ikili bir

yapı arz eden karma bir sistem olarak düşünülmüştür. Bu sistemde küçük kredi

sorununu merkezden yönetecek bir Halk Bankasının ve bu bankanın uygun gördüğü

yerlerde asli fonksiyonu üstlenecek olan Halk Sandıklarının kurulması öngörülmüştür

(Anonim, 2002, 40).

129

Getirilen bu karma sistemin hayata geçirilmesi hemen mümkün olamamış,

Hazine iştiraklerinin temin edilememesi nedeniyle sistem ancak beş yıllık bir

gecikmeyle 1938 yılında işler hale getirilebilmiştir.

1938-1950: Finansman sağladığı Halk Sandıkları kanalı ile kredi hizmetlerini

yürütmüştür. Halkbank esnaf, sanatkârlar ve küçük işletmelerin sektördeki ilk bankası

olmuştur (Anonim, 2002, 42).

1950-1992: 1950 yılından sonra Halkbank'a doğrudan şube açma ve kredi

kullandırma yetkisi tanımıştır.1964 yılının başından itibaren sermayesini artıran ve aktif

bir çalışma temposuna girerek ülke çapında şubeleşme politikası uygulayan Banka'nın

mevduat ve kredi hacmi giderek yükselmiştir. Temel kredi politikasını öncelikle hedef

kitlesinin kredilendirilmesi ve kredi kullandırım koşullarının iyileştirilmesi üzerine

kuran Halkbank, faaliyetlerini yıllar itibariyle geliştirerek bankacılık sektöründe önemli

bir konuma ulaşmıştır (Anonim, 2002, 43).

1992-2006: Türk bankacılık sektörü kabuk değiştirmiştir. Bankaya 1992 yılında

bütün aktif ve pasifleriyle birlikte Türkiye Öğretmenler Bankası T.A.Ş. (Töbank), borç,

alacak, mevduat ve taahhütleriyle 1993 yılında Sümerbank ve 1998 yılında Etibank

devredilmiştir. Bankaya her katılım var olan yapının daha da zenginleşmesine ve

güçlenmesine katkı sağlamıştır (Anonim, 2002, 44).

2000 yılına gelindiğinde, kamu bankalarının; çağdaş bankacılığın ve uluslararası

rekabetin gereklerine göre çalışmalarını ve özelleştirmeye hazırlanmalarını sağlayacak

şekilde yeniden yapılandırılmıştır. 4603 sayılı, “Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası,

Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketi ve Türkiye Emlak Bankası Anonim Şirketi

Hakkında Kanun” 25.11.2000 tarihinde yürürlüğe girmiş, böylece kamu bankaları

açısından tarihi ve hukuki gelişim seyri içerisinde yeni bir süreç, yeniden yapılandırma

süreci başlamıştır (Anonim, 2002, 45).

Nisan 2001 tarihinde göreve başlayan Kamu Bankaları Ortak Yönetim Kurulu,

Bankanın organizasyon yapısını değiştirerek çağdaş bankacılık prensipleri ve ticari

bankacılık kuralları çerçevesinde ekonomiye artı değer yaratacak, karlı ve verimli bir

kurum olması hedefiyle hareket etmiştir.

Bu hedef doğrultusunda Bankanın organizasyon yapısı, çağdaş bankacılığın ve

uluslararası rekabetin gereklerine göre tamamen değiştirilmiş, Bankanın faaliyetleri;

Pazarlama, Krediler, Destek Hizmetleri, Şube Dışı Kar Merkezleri, Mali Kontrol ve

Risk Yönetimi olmak üzere 5 ana başlık altında toplanmış, operasyon ağırlıklı

bankacılık anlayışına, pazarlama nosyonu da eklenmiştir.

130

Kanunun yürürlüğe girmesinden kısa bir süre sonra da Emlak Bankası

faaliyetlerini yürütemediği gerekçesiyle T.C. Ziraat Bankası A.Ş.‟ye devredilmiş,

12.11.2001 tarihinde Türkiye Emlak Bankasının 96 şubesi ise, personeli ve bilançosuyla

birlikte T.C. Ziraat Bankası A.Ş.‟den T. Halk Bankası A.Ş.‟ye devredilmiştir (Anonim,

2002, 46)

2004 yılının ikinci yarısında Pamukbank T.A.Ş., T. Halk Bankası A.Ş.‟ye

devredilmiş, devir işlemleri ise 17.11.2004 tarihi itibariyle tamamlanmıştır.

Halkbank – Pamukbank entegrasyonu bankacılık sektöründe örnek olarak

gösterilebilecek bir şekilde, birleşme konusunda danışmanlık hizmeti alınan firmaların

öngördüğü sürelerden çok önce ve sorunsuz olarak gerçekleştirilmiştir.

Bankaya devredilen Pamukbank T.A.Ş.‟den gelen şubelerle birlikte şube yapısı

yeniden şekillenmiş, yeni yapıda, müşteri segmentasyonu kapsamında, özellikle

KOBİ‟ler ile orta ve orta üstü gelir sahibi bireysel müşterilere ayrıcalıklı ürün ve

hizmetler sunmak, müşteri odaklı kaliteli hizmet anlayışını benimsemek unsurları önem

kazanmıştır.

Bankanın verimliliğine yönelik olarak banka müşterileri, şubeleri ve pazarlama

ekiplerinin ayrımlanmasının (segmente edilmesi) gerektiği belirlenmiş ve müşteri

segmentasyonuna göre kurumsal, ticari, girişimci ve bireysel şube tipleri

oluşturulmuştur (Anonim, 2002, 47).

Bugün Halk Bank

Bugün Halk Bank yurt çapına yaygın şubeleri, büroları, özel işlem merkezleri ve

yurt dışı temsilcilikleri ile hizmet vermektedir. Halk Bank misyon bankası olarak

ülkemiz ekonomisinin temelini oluşturan esnaf sanatkar ve KOBİ'lerin yanı sıra üretim,

yatırım ve istihdamın artışına katkıda bulunan tüm girişimcileri çağdaş bankacılık

anlayışıyla desteklemeyi hedeflemektedir (Anonim, 2002, 48).

http://tr.wikipedia.org/wiki/Pamukbank

131

Resim 5.1: Halkbankası Ticari

Şube Uydu Görüntüsü

(http://earth.google.com/)

5.2. Halk Bankası Ticari ġube Binasının Konumu

Banka mobilyalarının ergonomik

açıdan değerlendirilmesi amacıyla Adana İli

Seyhan İlçesinde yer alan Halk Bankası Ticari

Şube binası örnek olarak seçilmiştir.

Banka şehrin merkezi olan Atatürk

Caddesi, Kurtuluş mahallesinde yer

almaktadır. Bankanın sol tarafında Atatürk

Parkı, sağ tarafında Adana‟nın büyük giyim

mağazalarından birisi olan Ender -Park

mağazası, karşı tarafında ise Groseri Market

yer almaktadır (Bkz. Resim 5.1).

5.2.1. YerleĢim Düzeni Analizi

Yerleşim düzeni analizi için cephe kurgusu için kütle, yerleşim yerleri önemli

olan girişin yeri, kapı ve ATM incelenmiştir.

* Kütle

Atatürk caddesinde yer alan Halkbank Ticari Şubesi‟nin bina formu dikdörtgen

mekân anlayışına sahiptir. Bankanın hizmetleriyle doğru orantılı olarak kat sayısı

zemin+asma kat+2 kat üzerine inşa edilmiştir. Halk Bankası Ticari Şube binasının;

Zemin ve Asma Katı Banka Şubesi, Birinci Katı Halk Bank Yatırım, İkinci Katı ise

Ticari Şube olarak kullanılmaktadır.

Katlara göre bölümlere parçalanmasında temel kriterler;

* Banka Şubesi gibi dışarıdan gelen bireysel müşterilerin işlemlerinin hızlı bir

şekilde tamamlanması için zemin kat,

* Bankanın daha genel işleri olan yönetim ve cirosu yüksek firmaların işlerinin

yürütüldüğü bölümlerin şube katından ayrı olarak üst katlarda yer alması olarak

görülebilir.

Kat planlarına bakıldığında çalışma mekânların genellikle açık ofis şeklinde

tasarlandığı görülmektedir. Toplantı odası, müdür odası ve daha yetkili çalışanların

bulunduğu odalar diğer çalışma ofislerinden ayrı ve kapalı ofis olarak çözülmüştür.

132


Cephesi

* GiriĢ

Bankanın şube girişi trafiğin yoğun olduğu Atatürk Caddesi üzerinde yani

binanın ön cephesinde yer almaktadır. Cepheyi ortalayan girişte çift kanatlı döner kapı

kullanılmıştır. Atm odasına binanın ön cephesinden giriş verilmiştir. Ticari şube girişi

ise daha tenha bir girişe sahip olup binanın yan tarafında yer almaktadır

* Atm

Atm‟ler cephe düzenini bozmamak için bir tanesi ön cephede iki tanesi ise

binanın sol tarafına yer alacak şekilde konumlandırılmıştır.

5.2.2. Cephede Temel Tasarım Ġlkelerinin Kullanımı

Zemin katta şekil ve renk birliği sağlanırken

dikdörtgen elemanların tekrarıyla değişken tekrar

ilkesinden faydalanılmıştır. Tüm kütlede ise şekil,

renk ve ölçü birliği sağlanmıştır. Tam tekrar, denge

ve uyum ilkeleri de kullanılarak estetik değeri olan

bir cephe kurgulanmaya çalışılmıştır.

• Malzeme

Zemin katta opak yüzeylerin kaplama

malzemesi olarak granit kullanılırken, üst katlar çağımızın artık alışık olduğu giydirme

cephe ile kaplanmıştır.

• Renk

Kurumsal kimlik çalışmasında sadece cephede mavi renk kullanımı dikkate

alınarak, logoda mavi ve gri zemin üzerine mavi harfler kullanılmıştır.

133

Resim 5.3: Halkbankası Ticari

Şube Cephesi

5.2.3. Görsel Kimliği Tamamlayıcı Elemanların Cephede Kullanımı

* ġube Tabelası/Amblem ve Logo

Türkiye genelinde konsept uygulaması

vardır. Şube tabelası cephe kompozisyonunda

önemli bir yere sahiptir. Tüm cephede kısmen

bant şeklinde kullanılmıştır ve belirli bir uzunluk

tercih edilmiştir. Şube tabelası cephenin bir

bölümüne yerleştirilmiştir (Bkz. Resim 5.3).

Şubenin Zemin Katında; Müşteri girişi ve

bekleme holü, atm odası, banko, girişimci -

bireysel ve servis-operasyon bölümlerin yer aldığı

açık planlı ve kapalı planlı ofisler, arşiv ve

dinlenme odası yer almaktadır. Toplam 325

m2‟lik alana sahiptir (Bkz. Şekil 5.1).

Tablo 5.1: Bankanın Katlara Göre Bölümleri

KATLAR BÖLÜMLER ALANI

Zemin Kat Bankanın Şube Bölümü 325 m2

Asma Kat Bankanın Şube Bölümü 135,5 m 2

Birinci Kat Halk Yatırım Bölümü 239,8 m2

İkinci Kat Ticari Şube Bölümü 360 m 2

Toplam 1060,3 m 2

Şubenin Asma Katında; Müdür odası, operasyon ve servis bölümlerinin yer

aldığı açık planlı çalışma ofisi yer almaktadır. Toplam 135,5 m 2‟lik alana sahiptir (Bkz.

Şekil 5.2).

Şubenin Birinci Katında; 4 adet kapalı çalışma ofisi, vip salonu, seans salonu,

bekleme bölümü, açık çalışma alanı, mutfak ve wc‟ler yer almaktadır. Toplam 239,8 m

2‟lik alana sahiptir (Bkz. Şekil 5.3).

Ticari Şubenin İkinci Katında; Dış işlemler-operasyon-pazarlama bölümlerinin

yer aldığı açık ofis, sekreter bekleme bölümü, müşteri bekleme salonu, toplantı odası,

müdür odası, arşiv, mutfak ve wc‟ler yer almaktadır. Toplam 360 m 2‟lik alana sahiptir

(Bkz. Şekil 5.4).

134

Tablo 5.2: Bankanın Kat Planları

Halkbankası Şube Binasının

Zemin Kat Planı

Halkbankası Şube Binasının

Asma Kat Planı

Halkbankası Ticari Şube Binasının

Birinci Kat Planı

Halkbankası Ticari Şube Binasının

İkinci Kat Planı

5.2.4. Bankanın ġube Bölümü (Zemin Kat)

Bankanın şube bölümü zemin katta yer almaktadır. Banka şubesinin girişinde

cepheyi ortalayan çift kantlı döner kapı kullanılmıştır. Girişin hemen sağında „ATM‟

(Asynchronous Transfer Mode) odasına açılan ayrı bir çıkış kapısı vardır. Bu kapı

cephede sağ tarafta yer almaktadır.

135

Giriş kapısı geniş bir bekleme ve açık

çalışma bölümüne açılmaktadır. Hemen girişin

karşısında 3 adet banko yer almaktadır. Bekleme

bölümünde müşterilerin oturabilmesi için metal

konstrüksiyonlu ahşap yan yana birleştirilmiş

sandalyeler yer almaktadır (Bkz. Resim 5.4 ve

5.5).

Girişin hemen 3 adet banko yer

almaktadır. Bankolar hızlı işlemlerin yapıldığı

bölümler olduğu için girişin hemen karşısında,

müşterilerin kolay ulaşabileceği yerde

konumlandırılmıştır. Bankoların bulunduğu

bölümün zemin döşemesi gri granit kaplamadır.

Bankolar sunta üzeri kayın laminant kaplamadır

(Bkz. Resim 5.5).

Banko bölümünden yerdeki döşeme

malzemesi ile ayrılan bireysel ve girişimci bölüm

açık ofis şeklinde konumlandırılmıştır. Yer

döşemesi ahşap parke olan bölümde kullanılan

mobilyalarda ahşap seçilerek sıcak bir ortam

oluşturulmuştur. Bu bölümde 6 adet çalışma

masası bulunmaktadır. Masalar bir eksen

doğrultusunda sıralı olarak dizilmiştir.

Bulundukları mekân açık ofis çeklinde çözülmüş

olsa da bu masalar mekândan ahşap ızgara

bölücülerle desteklenerek ayrılmıştır (Bkz. Resim

5.6).

Resim 5.4: Giriş Kapısı

Resim 5.5: Banko Bölümü

Resim 5.6: Bireysel ve Girişimci

Bölümü

136

Açık ofislere açılan banko arkası

işlerin incelendiği özel bir ofis yer almaktadır.

Ofis iki kişi çalışacak şekilde tasarlanmıştır.

İçerisinde 2 adet çalışma masası ve dosyaların

saklandığı dolap yer almaktadır. Zemin

döşemesi halı kaplamadır. Statü ayrımına

bağlı olarak mekân kapalı ofis halinde

çözülmüştür. Kullanılan masalar değişmiştir.

L şeklinde masalar mekânda tercih edilmiştir

(Bkz. Resim 5.7).

Açık çalışma bölümünden cam panelle

ayrılan servis ve operasyon bölümüne

geçilmektedir. Bu bölüm banko bölümünün

arkasında yer almaktadır. Banko bölümündeki

işler bu bölümde takip edilmektedir. Mekânda

8 adet çalışma masası yer almaktadır. Bu

masalar ikişerli gruplar halinde

konumlandırılmıştır. Bu bölümde kullanılan

masalar sunta üzeri gri laminant kaplamadır.

Dışarıdan gelen müşterilerin oturabilmesi için

gri kumaş kaplamalı metal konstrüksiyonlu

sandalyeler bulunmaktadır (Bkz. Resim 5.8.)

Bu bölümün sol tarafından arşiv

odasına geçilmektedir. Arşiv odasının hemen

karşısında sunta üzeri gri laminant kaplamalı

dosya dolabı bulunmaktadır. 2 adet hareketli

kesonlar mevcuttur. Ayrıca mekânda

çalışanların dinlenebilmesi için kırmızı deri

kaplamalı koltuk yer almaktadır. Bu bölüm

arşiv olarak tasarlanmış olsa da daha çok

bankada çalışanların dinlendiği dinlenme

odası olarak kullanılmaktadır (Bkz. Resim 5.9).

Resim 5.7: Ofis

Resim 5.8: Servis ve Operasyon

Bölümü

Resim 5.9: Arşiv

137

ġekil 5.1: Halkbankası Şube Binası Zemin Kat Planı

137

138

5.2.5. Bankanın ġube Bölümü (Asma Kat)

Banka şubesinin asma katında zemin

döşemesi granit kaplama olan metal

korkuluklu merdivenle ulaşılmaktadır. Asma

katta açık planlanmış bir çalışma bölümü

bulunmaktadır. Burada 2 kişilik banko yer

almaktadır. Bu bankolarda daha büyük

miktarlardaki işlerin yürütülmektedir Bankolar

sunta üzeri açık kahverengi laminant

kaplamadır (Bkz. Resim 5.10).

Giriş bölümünden çalışma bölümü

kullanılan yer döşemesi ile ayrılmıştır. Açık

çalışma bölümü zemin döşemesinde ahşap

parke kullanılmaktadır. Bu bölümde 8 kişilik

çalışma masası yer almaktadır. Çalışma

masaları tekli ve ikişerli şekilde çalışma

düzenine göre konumlandırılmıştır (Bkz.

Resim 5.11).

Asma kattan giriş kısmını gören galeri

boşluğu bulunmaktadır. Galeri boşluğuna

bakan kenar cam panelle sınırlandırılmıştır. Bu

bölüm tekli çalışma bölümü ve banko

bölümünün hemen arkasında yer almaktadır. L

şeklinde tasarlanmış masa sunta üzeri gri

laminant kaplamadır. Masa önünde

müşterilerin oturacağı sandalye ve cam sehpa

yer almaktadır (Bkz. Resim 5.12).

Resim 5.10: Banko Bölümü

Resim 5.11: İkili Çalışma Masası

Resim 5.12: Tekli Çalışma Masası

139

Açık çalışma bölümünde çalışanların birbirini göreceği şekilde mobilyalar

kullanılmıştır. Herhangi bir ayırıcı bölme ve

panel kullanılmamıştır (Bkz. Resim 5.13).

Çalışma bölümlerinin arka ve yan

tarafında dosya saklamak için dolaplar

kullanılmıştır. Bu depolama ünitelerine ek

olarak masa altlarında hareketli kesonlar ve

çalışma masası arkasında yer alan alçak dosya

dolapları bulunmaktadır.

Bu açık çalışma mekânına açılan şube

müdürüne ait kapalı ofis yer almaktadır.

Müdür odasında diğer çalışanların

masalarından farklı şekilde tasarlanmış sunta

üzeri yeşil laminant kaplama L masa

kullanılmıştır. Masanın arkasında ve sol

tarafında alçak dosya dolapları bulunmaktadır.

Mekân içerisinde 3 adet tekli siyah deri

koltuk, 1 adet ikili siyah deri koltuk ve 3 adet

siyah cam sehpa bulunmaktadır. (Bkz. Resim

5.14).

Resim 5.13: Açık Çalışma Bölümü

Resim 5.14: Müdür Odası

140

ġekil 5.2: Halkbankası Ticari Şube Binası Asma Kat Planı

140

141

5.2.6. Bankanın Halk Yatırım Bölümü (Birinci Kat)

Halk yatırım bölümü bina cephesinin sağ

taraf yan kısmında birinci katta yer almaktadır.

Binanın girişinde bir adet güvenlik yer almaktadır.

Halk yatırım bölümü iki ayrı bölümden

oluşmaktadır. Bölümün birinde bekleme bölümü,

ve 3 adet özel ofisler bulunurken diğer bölümünde,

vip salonu, seans salonu ve 2 adet özel ofis yer

almaktadır (Bkz. Resim 5.15).

Bekleme bölümünde siyah deri koltuk ve

ahşap sehpa yer almaktadır. Mekanda alçıpan

duvar üzerine mavi renkte boyanmış bir duvar

bulunmaktadır. Duvar üzerinde kırmızı, beyaz,

açık mavi şeritler yer almaktadır. Duvar bankanın

reklmını sergileyen pano şeklinde tasarlanmıştır.

Beklem bölümünde güvenliğin oturacağı bir adet

banko mevcuttur. Banko sunta üzeri kahverengi

laminant kaplamadır. Bu bölüm bekleme

bölümünden yer döşemesinde kullanılan siyah

granit kaplama ile ayrılmıştır. Bekleme bölümünde

yer döşemesi olarak ahşap parke yer almaktadır

(Bkz. Resim 5.16).

Kapalı ofisin yer döşemesinde halı kaplama

kullanılmıştır. Bu mekânda tek kişilik L masa

bulunmaktadır. Masanın karşısında müşterinin

oturması için tek kişilik sandalye yer almaktadır.

Bu katta yer alan diğer kapalı ofislerde aynı bu

şekilde dizayn edilmiştir (Bkz. Resim 5.17).

Resim 5.15: Bekleme Bölümü

Resim 5.16: Sekreter Bölümü

Resim 5.17: Ofis Bölümü

142

Bu katta yer alan diğer bölümde yer alan

vip salonunda 6 kişilik masa yer almaktadır.

Masa sunta üzeri kahverengi laminant

kaplamadır. Siyah kumaş kaplamalı sandalye

metal konstrüksiyon olup kol kısmı ahşaptır.

Mekânın zemin kaplaması halı döşemedir (Bkz.

Resim 5.18).

Fon alım-satımların takip edildiği özel bir

bölüm olan seans salonudur.

Bu mekânda duvara asılı dev ekran ve

kontrol eden kişinin oturduğu L masa

bulunmaktadır. Mavi kumaş kaplamalı metal

konstrüksiyonlu sandalyelerde müşterilerin yazı

yazarken kullanacağı bükülür ahşap kolluk yer

almaktadır (Bkz. Resim 5.19).

Çalışanlara ve müşterilere çeşitli

ikramların yapıldığı küçük bir mutfak yer

almaktadır. Mutfak sunta üzeri laminant kaplı

dolaplar kullanılmaktadır. Tezgâh üzeri

mermerdir ve yer döşemesi beyaz seramiktir

(Bkz. Resim 5.20).

Resim 5.18: Vip Salonu

Resim 5.19: Seans Salonu

Resim 5.20: Mutfak

143

ġekil 5.3: Halkbankası Ticari Şube Binası Birinci Kat Planı 143

144

5.2.7. Bankanın Ticari ġube Bölümü (Ġkinci Kat)

Banka binasının sağ yan tarafında girişi

olan bölüm ikinci katta halk yatırım bölümünün

üst katında yer almaktadır. Bekleme bölümü

sekreter bölümü ile yerde kullanılan farklı

döşeme kaplaması ile ayrılmıştır. Sekreter

bölümünde siyah granit, bekleme bölümünde ise

ahşap parke kullanılmaktadır. Bekleme

bölümünün köşesinde çalışanların ceket ve

montlarını asacağı vestiyer bölümü yer

almaktadır. Bekleme bölümünün karşı duvarı

alçıpan üzeri mavi renkli boya ile boyanmıştır.

Duvar üzerinde kırmızı, açık mavi ve beyaz

şeritler yer almaktadır. Bu duvar ticari şubenin

giriş kısmında etkileyici bir görünüme sahiptir.

Bu bölümünün arkasında müdür odası, toplantı

odası ve arşiv bulunmaktadır.(Bkz. Resim 5.21).

Girişte hemen sağ taraftan ticari şubenin

açık çalışma ofisine geçiş vardır. Açık çalışma

alanında toplam 20 kişilik çalışma grubu vardır.

Çalışanlar tekli, ikişerli ve üçerli gruplar halinde

işin gerektirdiği düzen doğrultusunda

konumlandırılmışlardır.

Gruplar gişe-operasyon, dış işlemler,

pazarlama bölümü olarak adlandırılmaktadır. Her

grubun çalışma bölümünde bir yönetmeni yer

almaktadır. Çalışanlar birbirlerini görebilecek

şekildedir. Çalışma masası etrafında ayırıcı

bölme ve panel yoktur. Bölümlerin çalışması

birbirleri ile direk bağlantılı olduğu için böyle bir

sistem düşünülmemiştir. İlk girişte operasyon- gişe bölümü yer almaktadır (Bkz. Resim

5.22).

Resim 5.22: Gişe Bölümü


Resim 7.23: Operasyon-Gişe

Bölümü

145

Girişin karşısından başlayan 2 kişilik çalışma

grubu ve gişe bölümü ticari şubenin operasyon

bölümüdür. Operasyon bölümüne bağlı iki adet gişe

bölümü yer almaktadır. Gişe bölümlerinde 2 adet

servis görevlisi yer almaktadır. İki kişilik çalışma

masasına sahiptir (Bkz. Resim 5.23).

Bu bölümde daha çok kasaya gidecek olan

paraların hesabı yapılmaktadır. Gişenin yan

tarafında yer alan iki kişilik masada bu bölümün

yöneticisi ve yardımcısı bulunmaktadır (Bkz. Resim

5.24).

Bu bölümün yan tarafında dış işlemler

bölümü yer almaktadır. Bu bölümde L şeklindeki 3

adet masanın gruplandırılması ile oluşturulmuştur.

Dış işlemler bölümü 3 kişilik uzman yardımcı ve bir

yönetmenden oluşmaktadır. 3‟er kişilik gruplanmış

masalarda dış işlemler uzman yardımcıları

bulunmaktadır (Bkz. Resim 5.25).

Dış işlemlerin karşısında yer alan tekli

masada ise bu bölümün yönetmeni bulunmaktadır.

Bu bölüme ait dolaplar yönetmenin masasının

arkasında L şeklinde gömme dolap olarak

çözülmüştür (Bkz. Resim 5.26).

Dış işlemler bölümünün yan tarafında

pazarlama bölümleri başlamaktadır. Pazarlama

bölümleri iş yoğunluğundan dolayı 2‟şer, 3‟er ve

4‟er kişilik gruplar halinde konumlandırılmıştır.

Pazarlama bölümü 2 adet uzman yardımcısı masası

ve 1 adet yönetmen masasından oluşmaktadır.

Pazarlama bölümüne it dosya saklama dolabı masa

arkasında gömme dolap şeklinde tasarlanmıştır

(Bkz. Resim 5.27).

Resim 5.24: Operasyon Bölümü

Resim 5.25: Dış İşlemler

Bölümü

Resim 5.26: Dış İşlemler

Bölümü Yönetici Masası

Resim 5.27: Pazarlama Bölümü

146

Bu bölümün hemen yan tarafında mekân içerisinde yer alan kolonlarla

sınırlandırılmış pazarlama bölümünün devamı

bulunmaktadır. Bu bölümde 2 masa yan yana olacak

şekilde birleştirilmiş. Bu iki kişilik masaların karşı

tarafında da yine 2 masa birleştirilerek 4‟lü çalışma

grubu oluşturulmuştur. Masaların birinde pazarlama

yönetmeni ve pazarlama uzman yardımcıları

oturmaktadır. Bu bölüme ait dosya dolabı pencere

kenarında yer almaktadır. (Bkz. Resim 5.28).

Bu bölümün arkasında ve yan tarafında

pazarlama bölümünün devamı olan 2‟şerli çalışma

grupları yer almaktadır. Bu 2‟şerli gruplar

birbirlerinden ayrı olarak çalışmaktadır ve her

grubun yönetmeni ve uzman yardımcısı mevcuttur

(Bkz. Resim 5.29 ve Resim 5.30).

Genel olarak değerlendirdiğimizde, ticari

şube açık planlı çalışma ofisin yer döşemesi halı

kaplamadır. Çalışanların kullandığı masalar L

şeklindedir. L şeklindeki masa sunta üzeri gri

laminant kaplamadır. Sandalyeler kırmızı kumaş

kaplı metal konstrüksiyonlu döner sandalyelerdir.

Dosya saklama amaçlı kullanılan dolaplar dışında

masa altlarında hareketli kesonlar bulunmaktadır.

Müdür odası girişte bekleme bölümünde yer

alan alçıpan mavi duvarın arkasında yer almaktadır.

Açık planlı ofis mekânından ayrı olacak şekilde kapalı plan olarak çözülmüştür. Müdür

odasında L şeklinde açık kahverengi ahşap masa yer almaktadır. Masanın arkasında

aynı malzemeden yapılmış alçak dosya dolabı yer almaktadır.




147

Masanın önünde müşterilerin oturması için 2 adet

sandalye, ahşap sehpa ve iki kişilik siyah deri

koltuk bulunmaktadır (Bkz. Resim 5.31).

Müdür odasının bitişiğinde yer alan

toplantı odası koridordan cam panelle ayrılmıştır.

Mekân içerisinde 6 kişilik toplantı masası

bulunmaktadır. Toplantı masası açık kahverengi

ahşap masadan yapılmıştır. Masada siyah kumaş

kaplamalı metal konstrüksiyonlu sandalyeler

kullanılmıştır (Bkz. Resim 5.32).

Resim 5.31: Müdür Odası

Resim 5.32: Toplantı Odası

148

ġekil 5.4: Halkbankası Ticari Şube Binası İkinci Kat Planı

148

149

5.3. Banka ÇalıĢanları Hakkında Genel Bilgiler

Çalışanların görevleri; güvenlik, gişe memuru, operasyon ve servis görevlisi,

uzman yardımcısı, uzman, kıdemli uzman, portföy yönetmeni, sekreterlik, yöneticilik

gibi birimlerden oluşmaktadır.

Toplam 52 kişi olan çalışanların %46.1‟ erkek, %53.9‟ u bayan, 24 yaş ve

altında olanlar %15.4, 25-30 yaş arasında olanlar %19.2, 31-36 yaş arasında olanlar

%15.4, 37-42 yaş arasında olanlar, %23.1, 43 yaş ve üzeri olanlar %26.9‟ luk bir orana

sahiptir.

Çalışanların çoğunluğu %94,2‟si üniversite mezunu olup bunların %19.2‟si

yüksek lisans mezunudur. Geri kalan %5.8‟lik kısmı ise lise mezunudur. %28.8‟i 0-5 yıl

çalışırken, 21 yıl ve üstünde çalışanlar %19.2, geriye kalanların %52‟si 6 ile 20 yıldır

çalışmaktadır. Çalışanların %30.8‟i, sağlık sorunu olduğunu (bel ve sırt ağrısı, göz

rahatsızlıkları,), %62.5‟nin sağlık sorunun ise iş yerinden kaynaklandığını belirtmiştir

(Bkz, Tablo 5.2).

Tablo 5.3: Banka Çalışanları Hakkında Genel Bilgiler

Cinsiyet Sayı Oran(%) ÇalıĢma Süresi Sayı Oran(%)

Erkek 24 46.1 0-5 yıl 15 28.8

Bayan 28 53.9 6-10 yıl 8 15.4

Toplam 52 100 11-15 yıl 7 13.5

YaĢ 16-20 yıl 12 23.1

24 ve altı 8 15.4 21 ve üzeri 10 19.2

25-30 10 19.2 Toplam 52 100

31-36 8 15.4 Sağlık Sorunu Var mı?

37-42 12 23.1 Evet 16 30.8

43-üzeri 14 26.9 Hayır 36 69.2

Toplam 52 100 Toplam 52 100

Öğrenim Sağlık Sorunu ĠĢyeri Ġle Ġlgili mi?

Lise 3 5.8 Evet 10 62.5

Üniversite 39 75 Hayır 6 37.5

Y.Lisans 10 19.2 Toplam 16 100

Toplam 52 100

Ayrı bir bölüm olarak kişisel bilgilerle ilgili sorular yöneltilmiştir. Bu soruların

çalışmanın genelindeki değerlendirmelerde ön bilgi olması düşünülmüştür. Birinci

150

sorudaki “Çalışma saatleri” sorusuna verilen cevaplar bize çalışma saatlerinin gündüz

olduğunu ve standart olarak 9:00 -18:00 saatleri arasında çalışıldığını göstermektedir.

İkinci sorudaki “Mola saatlerinde ise 12:30 - 13:30 arası dinlenme molasına

çıkmaktadır “Günde yaklaşık kaç saat bilgisayar basında çalışılıyor?”, “Günde yaklaşık

kaç dakika telefon görüşmesi yapılıyor?”, “Günde yaklaşık kaç saat ayakta çalışılıyor?”,

“Günde yaklaşık kaç saat oturarak çalışılıyor?” soruların yöneltilmesindeki amaç ise

ergonomiklik ve verimliliğin değerlendirilmesindeki alt başlık ve kriterlerine yardımcı

olabilecek çalışma mekanı ve ortamının profilini oluşturmaktır. Çalışanların verdikleri

cevaplarda doğrultusunda oturarak çalışmanın çoğunlukta olduğu görülmektedir.

Teknolojinin ilerlemesi ile beraber bilgisayar başında çalışma kaçınılmaz hale gelmiştir.

Buna paralel olarak oturarak çalışma düzeni yaygınlaşmıştır.

5.4. Bankada ÇalıĢanların Büro Mobilyalarının Değerlendirmesi

Banka çalışanlarının zamanının büyük bir kısmını bilgisayar başında ve koltukta

oturarak geçirmektedir. İş görenlerin rahat bir ortamda çalışması; işleri daha hızlı,

kaliteli ve verimli olmasına direk olarak etki etmektedir.

Ergonomik tasarımın amacı; kişiye özgü ve kişinin rahat edebileceği konforlu

alanlar oluşturulması olduğundan detaylar önem kazanmakta ve mobilya-insan

ilişkisindeki verimliliğin etkinliği artmaktadır. Gelişen teknolojilerle birlikte çalışan

kişinin çalışma ortamına ayak uydurmasında bir tür aracı olan bu ekipmanlar doğru

kullanıldıklarında çalışma hayatının insan üzerindeki yükünü almaktadır. Teknolojinin

iş yükünü almasının yanında iletişimi kolaylaştırarak ofislerin ev ortamı rahatlığına

kavuştuğu bir gerçektir.

Bu bölümde örnek banka binamızda insan-mobilya, ilişkisinde ergonomi faktörü

ne kadar sağlandığı, kullanılan ekipmanların kendi başlarına ne kadar ergonomik

oldukları değerlendirilmiştir. Adana‟da bulunan Halkbank Şubelerinin iç mekânı ve

kullanılan mobilyaları yenilenmektedir. İncelenen Banka, Haziran ayında genel olarak

tadilata girecektir. Bundan dolayı bankanın mevcut mobilyalarını ergonomik olup

olmadığını değerlendirilmiştir. Yenilenen şubelerdeki mobilyaları değerlendirmek için,

Ocak ayında yenilenen Gazipaşa bulvarında bulunan Gazipaşa Halkbankası şubesi

seçilmiştir. Şube için önerilmiş mobilyalar incelenmiş mevcut mobilyalardaki sorunların

tam olarak çözülmediği tespit edilmiştir.

151

5.4.1. Sandalyeler

Bankada L masalarda çalışırken

çalışanların oturması için tercih edilmiş bir

sandalyedir. Metal konstrüksiyonlu sandalye

çalışanları fiziksel olarak rahatsız etmeyecek

kırmızı yumuşak kumaş ile kaplanmıştır.

Sandalyenin tekerlekli ayağa sahip olması

çalışanlara özgür bir çalışma ortamı sunmaktadır.

Oturma yüksekliğini çalışanlar kendilerine göre

ayarlayamamaktadır. Sandalye geriye doğru eğimli

değildir ve çalışanların öne doğru kaymasına

neden olmaktadır. Sandalyenin ön kenarı diz

arkasının kesilmesini engelleyecek şekilde

yuvarlatılmıştır. Oturma materyalinin kişiye göre

kolçak ayarı yapılamamaktadır (Bkz. Resim 5.33).

Bankaya gelen müşterilerin oturması için

seçilmiştir. Üzeri gri yumuşak bir kumaşla

kaplanmıştır. Kolçaklarda kullanılan metal

malzeme sandalyeye soğuk bir etki kazandırmıştır.

Uzun süreli oturumlarda dirseklerde baskı

yaratabilir. Müşterilerin aynı zamanda masaya

göre sandalyenin yüksekliği ayarlanamamaktadır

(Bkz. Resim 5.34).

Bankada kullanılan bir diğer müşteri

sandalyesi arkalık ve oturma bölümü farklı

malzeme olacak şekilde tercih edilmiştir. Arkalık

kısmı yumuşak plastik malzeme ile oturma yüzeyi

ise sarı yumuşak kumaşla kaplanmıştır. Arkalık

kısmı bele destek verecek şekilde sırtla oturulacak

yer arasında bos alan olacak şekilde düşünülmüştür.

Kolçaklar dirsek kısmını rahatsız etmeyecek şekilde olarak arkalık kısmında

kullanılan malzemenin devamı olarak seçilmiştir (Bkz. Resim 5.35).

Resim 5.33: Çalışanların

Sandalyesi

Resim 5.34: Müşteri Sandalyesi

Resim 5.35: Müşteri Sandalyesi

152

Girişimci ve bireysel bölümün çalışma

sandalyesi bele tam destek vermediğinden dolayı

kullanıcı tarafından ek bir sırt destek elemanı

kullanılmıştır.

Sandalye yüksekliği kullanıcı isteğine göre

masa yüksekliğine göre ayarlanabilmektedir.

Sandalye üzeri yumuşak gri kumaşla kaplanmıştır

(Bkz. Resim 5.36).

Banka girişinde yer alan güvenliğin

oturduğu sandalye siyah yumuşak kumaşla

kaplanmıştır. Ayaklarında yer alan tekerlekler

sayesinde hareket edebilmektedir. Tekerleklerin

üzerinde ayakların düz olarak basacağı bir metal

ayaklık düşünülmüştür. Sandalyenin arkalık kısmı

geriye doğru yaslanıldığında göğsün alt kısmına

destek verebilecek şekildedir. Eğilebilmesi

özelliği ile belin hareketini engellemeyecek

şekilde seçilmiştir. Sandalye yüksekliği kişinin

boyun göre ayarlanabilmektedir (Bkz. Resim

5.37).

Bankanın şube bölümünün müdür

odasında yer alan sandalye diğer çalışanların

sandalyelerinden farklıdır. Sandalyede kullanılan

siyah deri, mobilyaya statü ve resmiyet kazandırmıştır. Kaplama olarak deri

kullanılması yumuşak bir yüzey oluşturmuştur. Sandalye ayaklarında kullanılan

tekerlekler çalışırken hareket imkânı sunmaktadır.

Resim 5.36: Girişimci ve

Bireysel Bölümlerinde

Çalışanların Sandalyesi

Resim 5.37: Güvenliğin

Oturduğu Sandalye

153

Masa yüksekliğine göre sandalye

boyutu ayarlanmaktadır. Oturma yüksekliğinin

rahatlığını arttıran bel ve sırt bölgelerini

destekleyen arkalık kısmına sahiptir. Fakat sırt

mekanizması oturacak kişinin göre

ayarlanamamaktadır. (Bkz. Resim 5.38).

Ticari şube toplantı salonu ve vip

salonunda kullanılan toplantı masası sandalyesi

siyah yumuşak kumaşla kaplanmış olup metal

konstrüksiyonludur. Sandalye kolçakları ahşap

malzemeden yapılmıştır ve oturanların

dirseklerini rahatsız etmeyecek şekildedir.

Arkalık kısmı dik veya öne doğru eğilmelerde

arka dayanağın bele destek vermesine imkân

verebilecek şekildedir. Sandalye ayakları

sabittir, hareketi sağlayacak tekerlekleri

bulunmamaktadır. Ayrıca masaya ve kişiye

göre yüksekliği ayarlanamamaktadır (Bkz.

Resim 5.39).

Seans salonunda müşterilerin ekranda

hisse ve fonların piyasadaki değişimlerini

günlük olarak takip etmeleri için kullanılmıştır.

Müşterilerin not almasına imkan sağlayacak

şekilde sandalyenin sağ kolçağı masa yüzeyi

gibi seçilmiştir. Kendi ekseni etrafında dönen

yüzey kullanılmadığı taktirde dönderilerek

kolçak şeklinde kullanılabilecek şekilde

düşünülmüştür. Kolçağın yüzeyi plastik ile

kaplanmış olup oturanların dirseklerine zarar

vermeyecek şekildedir.

Oturma yüzeyi geriye doğru meyilli

olup oturan kişinin öne doğru kaymasını

engellemektedir. Sandalyede hareketi

sağlayacak şekilde tekerleklere sahip değildir (Bkz. Resim 5.40).

Resim 5.38: Şube Müdürüne Ait

Sandalye

Resim 5.39: Toplantı Masası

Sandalyesi

Resim 5.40: Seans Salonu

Sandalyesi

154

5.4.2. Koltuk

Müşterilerin banko ve gişe bölümünde

hızlı olacak işlemlerini tamamlarken oturmaları

için seçilmiş olan mobilyadır. Ahşap yüzeyli

sandalyelerin yan yana birleştirerek koltuk haline

getirilmiştir. Yüzeyi ahşap olduğu için uzun süreli

oturumlarda kişinin kalçasına zarar verebilir.

Koltuk kenarlarında kolçak

düşünülmemiştir. Arkalık ve oturma yüzeyi

birleşik ve aynı malzemeden tasarlanmış olup

kişinin sırt kısmının öne ve arkaya hareketinde

rahatlık sağlayacak şekilde ergonomik bir

mobilya değildir (Bkz. Resim 5.41).

Ticari şube katında bekleme bölümünde,

müşterilerin oturması için siyah deri kaplanmış

koltuk kullanılmıştır. Yumuşak bir oturma

yüzeyine sahiptir. Kolçaklarda aynı malzemeden

olduğu için dirseklere zarar vermeyecek şekilde

seçilmiştir. (Bkz. Resim 5.42).

Bankanın şube bölümünde yer alan müdür

odasında kullanılan deri koltuklar tekli ve ikili

koltuk olarak seçilmiştir. Yüzeyi yumuşak siyah

deri ile kaplanmıştır. Oturan kişiler için yumuşak

bir yüzey oluşturan deri mekâna resmiyet ve

gösterişli bir etki kazandırmıştır. Arkalık kısmının

alt ve üst köşelerinin sert hatlara sahip olmaması

oturan kişilere rahat bir oturma pozisyonu

sağlayacak şekilde düşünülmüştür.

Deri koltuk kaymayacak şekilde geriye

doğru meyillidir. Bele destek vermesi açısından

arkalık kısmında büyük minderlerle desteklenerek

sırtla oturulacak yer arasında boş alan


Müşteri Sandalyesi


Müşteri Koltuğu

Resim 5.43: Müdür Odasında

Yer Alan Müşteri Koltuğu

155

bırakılmasını sağlamıştır. Bununla birlikte dik

veya öne doğru eğilmelerde arka dayanak bele

destek verebilecek hale gelmiştir (Bkz. Resim

5.43 ve Resim 5.44).

5.4.3. Masalar

Şube bölümünde yer alan müdür masası

diğer bölümlerde çalışanların masalarından farklı

seçilmiştir. Masa sunta üzeri yeşil laminant

kaplanmadır. Masa yüzeyi çalışma alanı için

yeterli alan sağlayacak şekilde geniş seçilmiştir.

Masanın yanında telefonun ve fazla evrakların

konulması için ek bir masa daha kullanılarak L

şeklinde konumlandırılmıştır.

Masada gerekli depolama elemanı olacak

şekilde çekmece yoktur. Masa altında hareketli

keson kullanılmıştır. Bilgisayar kasasına ait bir

bölüm masada düşünülmemiştir (Bkz. Resim

5.45).

Açık planlı ofiste çalışanların masaları L

şeklindedir. Sunta üzeri gri laminant kaplıdır.

Masanın kendine ait kağıt, dosya veya evrak gibi

ofis malzemelerini depolayacak bölümü yoktur.

Masa altında kullanılan hareketli keson

depolama ünitesi olarak kullanılmaktadır (Bkz.

Resim 5.46).

Masada gerekli depolama bölümleri olmadığından dosyalar ve evraklar masa

üzerinde dağınık olarak kullanılmaktadır. Hareketli bir masadır. Ayaklarında yer alan

tekerlekler sayesinde masanın konumu kolaylıkla yer değiştirilebilir. Masanın

yüksekliği kişi boyuna göre ayarlanmamaktadır.


Müşteri Koltuğu

Resim 5.45: Şube Bölümü

Müdüre Ait Masa

Resim 5.46: Şube Bölümü

Müdüre Ait Masa

156

Masada bilgisayar ve telefonun

konumlandıracağı özel bölümler yer

almamaktadır. Ayrıca masa bilgisayar ve telefon

kablolarının gizleneceği şekilde tasarlanmamıştır.

Bu yüzden görüntü kirliliğine neden olacak

durum söz konudur.

Masalarda ayırıcı bölme ve panel

bulunmamaktadır. Çalışanlar sürekli göz önünde

olmaktan çoğu zaman rahatsızlık duymaktadırlar

(Bkz. Resim 5.47 ve Resim 5.48).

Aşağı şube zemin katta yer alan girişimci

ve bireysel bölümün masası ahşap ızgaralı

bölümle diğer çalışanlardan ayrılmıştır. Masa

sunta üzeri açık kahverengi laminant kaplamadır.

Bu çalışma masası diğer çalışma masasına göre

daha fazla ergonomik özelliklere sahiptir.

Bilgisayar monitörü, kasası ve telefon için

ayrı bölümler mevcuttur. Bilgisayar monitörünün

arkası satine paslanmaz çelikten yapılmış olan

perfore levha ile gizlenmiştir.

Ayrıca masada fazla evrak ve dosyaların

depolanacağı bölümler vardır. Masaya ait

çekmece bölümü olmadığından masa altında

hareketli keson kullanılmaktadır. Masaya ait

dosya ve evrak depolama bölümleri masanın

köşesine kadar dayanmaktadır. Bu yüzden

masanın köşesinde konumlandırılmış bilgisayar

ile oturarak çalışmak güçtür. (Bkz. Resim 5.49 ve

Resim 5.50).

Resim 5.47: Açık Planlı

Bölümün Çalışma Masası

Resim 5.48: Açık Planlı

Bölümün Çalışma Masasında

Kablolar Gizlenmemiş

Resim 5.49: Girişimci-Bireysel

Bölümün Çalışma Masası

157

Güvenlik bölümü için tasarlanmış masa

ahşap ızgaralar kullanılmıştır. Masa üzerinde

evrak ve kağıtların depolanacağı bölümler vardır.

Depolanacak bölüm masanın belirli bir kısmında

yarım bırakılmıştır. Çalışanların ayaklarını ileri

doğru uzatmasına olanak sağlamıştır. Ayrıca bu

boş yüzeyde metal boru ile taşıyıcı kısmıyla

desteklenerek ayakların konulması için özel

ayaklık bölümü yapılmıştır. Çalışma yüzeyinde

yeteri kadar çalışma alanı mevcuttur (Bkz. Resim

5.51 ve Resim 5.52).

Ticari şube bölümünün girişinde sekreter

için kullanılan masa sunta üzeri gri ve kahverengi

renklerdeki laminant kaplamadır. Dış yüzeydeki

kahverengi laminant kapak üzerinde satine

paslanmaz çelik alınlık ve şerit halinde baza

kullanılmıştır. Masada kullanılan bu malzemeler

mobilyaya farklı bir hava kazandırmıştır.

Masa kenarlarında evrak ve dosya

depolamak için bölümler düşünülmüştür. Bu

bölümler masanın sağ ve sol kısmında yer

almıştır. Orta kısmı boş bırakılmıştır. Bacakların

hareketi için gerekli alan sağlanmıştır seçilmiştir

(Bkz. Resim 5.52).

Resim 5.50: Girişimci-Bireysel

Bölümün Çalışma Masasında

Monitör, Telefon ve Bilgisayar

Kasası Yeri

Resim 5.51: Güvenlik Masası

Resim 5.52: Güvenlik Masası İç

Görünüş

158

Masada ayak koyma için platform

düşünülmemiştir. Ayrıca masa boyutu kişiye göre

ayarlanamayacağı için kullanılan sandalyede

yüksekliği ayarlanacak şekilde seçilmiştir (Bkz.

Resim 5.53 ve Resim 5.54).

Ticari Şube bölümünün müdür odasında yer

alan masa sunta üzeri açık kahverengi laminant

kaplamadır. Masa L masa olacak şekilde

tasarlanmıştır. Masaya ait depolama alanı

bulunmamaktadır. Masa altında hareketli keson

kullanılmaktadır. Bilgisayar monitörü ve kasası için

masada özel bölüm bulunmamaktadır. Masanın

üzerinde yeterli miktarda çalışma alanı mevcuttur.

Masa altında bacaklar için gerekli hareket alanı yer

almaktadır (Bkz. Re sim 5.55).

Ticari Şube bölümünün toplantı odasında yer

alan 6 kişilik toplantı masası sunta üzeri kayın

laminant kaplamadır. Açık kahverengi yüzey

üzerinde siyah şerit kullanılarak sandalyelerle uyum

yakalanmıştır. Masanın kenarları düz ve

yuvarlatılmış olduğu için oturanlara rahatsızlık

vermemektir (Bkz. Resim 5.56).

Resim 5.53: Ticari Şube Sekreter

Masası

Resim 5.54: Ticari Şube Sekreter

Masası İç Görünüş

Resim 5.55: Ticari Şube Müdür

Masası

Resim 5.56: Ticari Şube

Toplantı Masası

159

5.4.4. Sehpa

Ticari şube katında, bekleme bölümünde

yer alan sunta üzeri laminant kaplı sehpa oturma

elemanlarının yüksekliğine uygun olacak şekilde

seçilmiştir (Bkz. Resim 5.57).

Ticari şube Müdür odasında yer alan

müşterilerin oturma bölümünde sunta üzeri

laminant kaplı sehpa kullanılmıştır. Sandalyede

oturanların rahat bir şekilde kullanabileceği

yüksekliktedir.

Oturanların ayaklarını ileri doğru uzatacağı

şekilde alt tarafında boşluk olan sehpa seçilmiştir

(Bkz. Resim 5.58).

Bankanın asma katında şubeye ait müdür

odasında siyah cam sehpa kullanılmaktadır.

Müdürü ziyarete gelen müşterilerin oturması için

kullanılan siyah deri koltuklarla son derece

uyumlu olan sehpanın yüksekliğinde oturma

elemanının boyutuna göre seçilmiştir (Bkz. Resim

5. 59).

Resim 5.57: Ticari Şube

Bekleme Bölümünde Kullanılan

Sehpa

Resim 5.58: Ticari Şube Müdür

Odasında Kullanılan Sehpa

Resim 5.59: Bankanın Asma Kat

Şube Bölümündeki Müdür

Odasında Kullanılan Sehpa

160

Resim 5.60: Bankanın Şube

Bölümünde Yer Alan Bankolar

5.4.5. Banko

Bankanın zemin katında yer alan bankolar

sunta üzeri laminant kaplama olup alt kısmında

satine çelik paslanmaz baza kullanılmıştır.

Yüzeylerinde banko sayısını belirten bankonun üst

kısmından bazaya kadar uzanan kırmızı cam tablalar

kullanılmıştır. Yatay düşey cam tablalar bankonun

yüzeyine vidalanarak tutturulmuştur. Bankolarda

gişe numaralarını belirten satineli paslanmaz boru

üzerine oturtturulmuş küçük ekranlar kullanılmıştır.

Bankolarda bilgisayar monitörü ve kasası

için özel bölümler yoktur. İki banko arasında para

saklanması için çekmeceli bölüm yer almaktadır. Bu çekmeceler kilitli çelik

çekmecelerdir (Bkz. Resim 5. 60).

5.4.6. ArĢiv ve Depolama Elemanları

Çalışma masalarının altında yer alan hareketli

kesonlar sunta üzeri siyah laminant kaplamadır. Masa

altında yeterli boşluk olduğundan kesonlar

çalışanların ayak hareketlerini kısıtlamayacak şekilde

konumlandırılmıştır. 3 çekmeceli kesonların üst

kısmı kilitli olacak şekilde seçilmiştir. Çalışanlar özel

eşyalarını bu bölümlerde saklayabilmektedirler.

Kesona ait 3 göz aynı işleve yönelik tercih edilmiştir.

Bir bölümünde kalemlik, diğer bölümlerinde kağıt ve

dosya saklamak için bölümler olacak şekilde


Masaların arkasında yer alan dosya dolabı

çabuk ulaşılması gereken evrakların saklandığı

depolama ünitesidir. Bu yüzden masaların arkasında

yeni yanında konumlandırılmıştır. Sunta üzeri gri

laminant kaplamadır (Bkz. Resim 5.62).

Resim 5.61: Masaların Altında

Kullanılan Keson

Resim 5.62: Masaların

Arkasında Kullanılan Dosya

Dolapları

161

Çalışanların kullanması için kesonlar ve

masa arkasındaki dosya dolapları dışında gömme

dolaplarda kullanılmaktadır. Çalışanlar işi biten

ya da çok ger ekli olmayan dosyaları saklamak

için bu büyük dolapları kullanmaktadırlar.

Sunta üzeri gri laminant kaplamalı

dolaplardır. Kişilerin yükseklik olarak kolayca

uzanarak ulaşabildikleri boyutlarda seçilmiştir

(Bkz. Resim 5.63).

Ticari şubenin arşiv bölümünde duvara

gömme dosya dolabı kullanılmıştır. Bu dolap

sunta üzeri yeşil laminant kaplamadır. Arşiv odası

için boyutu oldukça küçük tasarlanmıştır. Bu

yüzden yeterli depolama ünitesine sahip değildir.

Dosyaların çoğu odanın ortasında masa üzerinde

konumlandırılmıştır. Çalışanların kolaylıkla

ulaşabileceği boyutta seçilmiştir (Bkz. Resim

5.64).

Bankanın Asma Katındaki Şube

bölümünde yer alan Müdür odasında masanın

arka tarafında gerekli evrakların depolandığı

bölümdür. Dolap ayrıca çekmece bölümüne

sahiptir. Çekmeceli bölümde kalem, kağıt ve

dosya depolama bölümleri mevcuttur. Dolabın

bazı bölümleri kilitlenebilir özelliktedir. Sunta

üzeri yeşil ve gri laminant kaplama olarak iki

farklı renkte tasarlanmıştır (Bkz. Resim 5.65).

Resim 5.64: Ticari Şube Katında

Arşiv Bölümünde Yer Alan

Gömme Dosya Dolap

Resim 5.65: Bankanın Şube

Bölümünde Müdür Odasında Yer

Alan Dolaplar

Resim 5.63: Masaların

Arkasında Kullanılan Gömme

Dosya Dolapları

162

Ticari şube bölümünde yer alan masa arkası dosya

depolama dolabı sunta üzeri laminant kaplamadır.

Acil olan evraklar depolandığı için masanın

yakınında hemen arkasında kolay ulaşılabilecek

bir yerde konumlandırılmıştır. Dolap kendi içinde

çekmece bölümüne sahiptir. Kullanılan masa ile

aynı malzemeden yapılarak bir bütünlük

sağlanmıştır (Bkz. Resim 5.66).

5.4.7. Kasa

Bankanın kasa dairesini gezmemize izin

verilmediğinden dolayı sadece çalışanların

yanında yer alan kasalar incelenmiştir.

Gün içinde biriken paraların depolandığı

şifreli çelik kasalardır. Bu kasalarda biriken

paralar bodrum katında yer alan para kasa

dairesine taşınmaktadır.

Farklı boyutlarda düşünülmüştür. Kutu

şeklinde, masa altına sığabilecek şekilde tercih

edilmiştir. Masa altına sığan bu kasalar gişe

bölümündeki bankolarda kullanılmaktadır.

Bazıları da çalışma masasının arkasında

kullanıcının kolay ulaşılabileceği şekilde

konumlandırılmıştır (Bkz. Resim 5.67 ve Resim

5.68).

5.4.8. Bilgisayar, Mouse ve Diğer Ekipmanlar

Bilgisayar ekranında ekran koruyucu

kullanılmamaktadır. Bu nedenle bilgisayar

ekranının karşısında çalışanlarda belli bir süre

sonra gözlerde yanma, kaşınma gibi rahatsızlıklar

görülebilir (Bkz. Resim 5.69).

Resim 5.66: Bankanın Ticari Şube

Bölümünde Müdür Odasında Yer

Alan Dolaplar

Resim 5.67: Kutu şeklinde ve

Masa Altına Sığabilecek Şekilde

Tasarlanmış Para Kasaları

Resim 5.68: Masa Arkasında

Konumlandırılmış Para Kasası

Resim 5.69: Çalışma Masasında

Bilgisayarın Konumu

163

Masada bilgisayar kasası için özel bir

bölme düşünülmediği için kasa bilgisayar

monitörünün alt kısmına yerleştirilmiştir.

Bu tür yerleşimler kullanıcılarda boyun

ağrısı gibi fiziksel rahatsızlıklara ortaya

çıkarabilir.

Ayrıca bilgisayara ait kabloların

gizlenmemesi çirkin bir görüntü oluşturmuştur.

(Bkz. Resim 5.70).

Fax makinesi için çalışma masalarına

yakın ayrı bir masa düşünülmemiştir. Fax

makinesi keson üzerinde çalışma masasına kolay

ulaşılabilecek şekilde konumlandırılmamıştır

(Bkz. Resim 5.70).

Bankanın girişimci ve bireysel

bölümünde yer alan çalışma masasında

bilgisayar monitörü, kasası ve telefon için yeterli

alan düşünülmüştür.

Diğer çalışma masalarına göre daha

ergonomik bir mobilya seçilmiştir (Bkz. Resim

5.71).

Ticari Şubenin katında yer alan bekleme

bölümünde koltukların yanında sigara izmaritini

atması için küllük kullanılmaktadır. Koltukta

otururken kolaylıkla uzanabileceğimiz boyutta


Ticari Şubenin katında giriş bölümünün

sağ tarafında üzerine reklam kataloglarının

yerleştirildiği metal paneller bulunmaktadır. Bu

paneller satine paslanmaz metalden oluşmaktadır

ve duvara vidalanarak kullanılmaktadır (Bkz.

Resim 5.73).

Resim 5.70: Fax Makinesinin

Konumu

Resim 5.71: Masa Üzerinde

Bilgisayar Monitörü, Kasası ve

Telefon İçin Düşünülmüş

Bölümler

Resim 5.72: Sigara İzmariti İçin

Küllük

Resim 5.73: Reklam

Kataloglarının Yerleştirildiği

Metal Paneller

164

5.4.9. Yenilenen GazipaĢa ġubesine Ait Mobilyalar

5.4.9.1. Sandalyeler

Halk bankasında kullanılan mobilyaların

günümüz şartlarına göre ergonomik olarak

yeterli olmadığı düşünüldüğünden mobilyalar

yenilenme süreci içerisine girmiştir. Fakat

mobilyalar tam olarak ergonomik olacak şekilde

seçilmemiştir. Şubede çalışanların sandalyeleri

kullanılan eski sandalyelere göre daha farklı

seçilmiştir. Mobilyalarda genelde bankanın

logosunda ve cephesinde kullanılan renklerle

uyum sağlayacak şekilde mavi renk

kullanılmıştır. Sandalye kişi ve masa

yüksekliğine göre ayarlanabilmektedir.

Oturma yüzeyinde yumuşak mavi kumaş

kullanılmıştır. Çalışanların hareketini sağlayacak

şekilde tekerleklere sahiptir. Kolçaklar hareketli

olup kişiye göre ayarlanabilmektedir. Arkalık

kısmı oturma yüzeyinden farklı bir malzeme ile

ayrılmıştır. Kişi arkaya doğru yaslandığında ve

öne doğru eğildiğinde dik oturmasını sağlayacak

şekilde seçilmiştir (Bkz. Resim 5.74).

Müşteriler için tasarlanmış sandalye

ahşap oturma yüzeyi üzeri kırmızı kumaşla

kaplanmıştır. Metal konstrüksiyonlu olan

sandalyenin kolçak kısmı dirsekleri rahatsız

etmesini engelleyecek şekilde ahşap yüzey ile kaplanmıştır. Arkalık kısmı bele destek

verecek şekilde olup sırtla oturulacak yer arasında boş alan olacak şekilde seçilmiştir

(Bkz. Resim 5.75).

Resim 5.75: Yenilenen Şubede

Müşteriye Ait Sandalye


Çalışana Ait Sandalye

165

Müdür odası için tercih edilen sandalye

siyah deri kaplamadır. Arkalık kısmı ile oturma

bölümü yüzeyleri ayrı tasarlanmış olup kişinin

oturma şekline göre ayarlanmaktadır. Hareket

imkânı sağlayacak tekerleklere sahip olup sandalye

yüksekliği masaya göre ayarlanacak biçimde

düşünülmüştür. Kolçaklarda farklı malzeme

kullanılmıştır ve kişinin dirseklerine zarar

vermeyecek şekilde yumuşak plastik malzeme


Müdür odasında yer alan müşteri sandalyesi

yumuşak beyaz deri ile kaplanmıştır. Sandalyenin

metal konstrüksiyonlu kısmı olan siyah renge

boyanarak estetik bir görünüm sağlanmıştır.

Kolçaklarda metal malzeme kullanımı uzun süreli

oturumlarda kişinin dirseğine zarar verebilecek

şekildedir (Bkz. Resim 5.77).

5.4.9.2. Koltuklar

Yenilenen şubede kullanılan koltuk beyaz

deri ile kaplanmıştır. Kullanılan beyaz renk ortamı

daha aydınlık ve ferah göstermiştir. Oturanlar için

rahat bir oturma imkânı sunmuştur.

Oturan kişiler için yumuşak bir yüzey

oluşturan deri mekâna resmiyet ve gösterişli bir etki

kazandırmıştır (Bkz. Resim 5.78).

Eski şubelerde kullanılan gişe bölümü

bekleme mobilyasının ahşap yüzeyi daha yumuşak

bir yüzey oluşturması için mavi kumaşla

kaplanmıştır. Arkalık ve oturma yüzeyi elemanı


Müdüre Ait Sandalye


Müdür Odasında Yer Alan

Müşteri Sandalyesi


Müdür Odasındaki Müşteri

Koltuğu

166

aynı malzemeden ve birleşik olarak

tasarlanmıştır. Arkalık kısmı öne ve arkaya

eğilimlere göre ayarlanmamaktadır (Bkz. Resim

5.79).

5.4.9.3. Masalar

Yenilenen mobilyalardan açık planlı

bölümlerde çalışanların masaları sunta üzeri

laminant kaplamadır. Akçaağaş renginde

mobilyalar kullanılmıştır. Bu masalar yanyana

getirilerek çalışma grupları oluşturulmuştur.

Masalar yeniden tasarlanmasına rağmen bazı

sorunlar çözülememiştir. Örneğin monitör,

klavye ve bilgisayar kasası için ayrı bölümler

düşünülmemiştir. Bu yüzden masada yeterli

çalışma bölümü yoktur. Ayrıca kablolar

saklanacak şekilde düşünülmemiştir. Fazla evrak

ve dökümanların saklanması için depolama

bölümleri bulunmamaktadır. Masa altında

hareketli kesonlar kullanılmıştır (Bkz. Resim 5.

80).

Girişimci ve bireysel bölümde

çalışanların masası sunta üzeri laminant

kaplamdır. Çalışma masasında malzeme olarak

akçaağaç seçilmiştir. Masa ayağı satine

paslanmaz çelik levha kullanılmıştır. Yan

taraftaki çalışma bölümünden cam bölme ile

ayrılmıştır. Bölme süt lamine cam akrilik levha

kullanılmıştır. Masa ayağı satine paslanmaz çelik

borudur. Masa üzerinde monitör ve bilgisayar

masası için bölümler düşünülmüştür (Bkz.

Resim 5.81 ve Resim 5. 82).


Bekleme Bölümü Müşteri

Koltuğu


Açık Ofiste Çalışanların Masası


Girişimci-Bireysel Bölümün

Çalışma Masası


Girişimci ve Bireysel Bölümün

Masası İç Görünümü

167

Yenilenen Gazipaşa Şubesinde yer alan müdür

masası sunta üzeri laminant kaplamadır. Masa

üzerinde yeterli çalışma alanı mevcuttur. Fakat

bilgisayar monitörü için gerekli bölüm

düşünülmemiştir. Masada depolama üniteleri

yoktur. Bunu yerine masa altında kesonlar

kullanılmıştır. Masa altında bacakların hareket

etmesi için yeterli alan mevcuttur. Bilgisayar

masanın köşesinde konumlandırılmıştır.

Sandalye ile köşede çalışırken ayakların ileri

doğru uzatılması zor olacaktır çünkü masa ayağı köşe tarafa denk gelmiştir (Bkz. Resim

5.83).

5.4.9.4. Sehpa

Yenilenen şubede müdür odasında yer

alan müşteri oturma bölümündeki sehpa süt

lamine cam olup ahşap konstrüksiyonludur.

Sehpa yüksekliği oturma elemanlarının

boyutuna göre düşünülmüştür (Bkz. Resim 5. 84).

5.4.9.5. Banko

Yenilenen şube banko tasarımı hemen

hemen aynıdır sadece kullanılan malzemeler

değişmiştir. Sunta üzeri laminant kaplamadır.

Rengi akçaağaçtır. Baza kısmında satine

paslanmaz çelik kullanılmıştır. Sadece düşey

tabla zemine kadar uzatılmamıştır ve tabla

önünde cep oluşturarak reklam katalogları

depolanmıştır (Bkz. Resim 5.85).


Müdüre Ait Sandalye


Müdür Odasında Kullanılan

Sehpa


Yer Alan Banko

168

5.4.9.6. Depolama Üniteleri

Yenilenen şubenin müdür odasında

kullanılan dosya depolama dolabı sunta üzeri

kahverengi laminant kaplamadır. Kendine ait

çekmece bölümü mevcuttur. Eski şubelerde

müdürün arkasında kullanılan dosya dolabı ile

aynı olacak şekilde seçilmiştir. Hareketli

olmadığından dolayı dolabın konumu zor

değiştirilebilir (Bkz. Resim 5.86).

Mekânda kullanılan masada yeterli

depolama alanı olmadığından sabit kesonlar

kullanılmıştır. Hareketli olmadığı için yerinin

değiştirilmesi kişiyi zorlayabilir. Kesonun üst

çekmecesi kilitlenebilir özellikte olup, alt

kısmındaki çekmece bölümü dosya depolamak

için daha geniş ebatta olacak şekilde seçilmiştir.

Kullanılan masa ile aynı malzemeden sunta üzeri

kahverengi laminant kaplamadan yapılmıştır

(Bkz. Resim 5.87).

Mekân içerisinde yer alan keson ve dolap

ile aynı malzemeden tasarlanmış boydan bir

dolap yer almaktadır. Bu dolap müdürün çeketi,

montu ve elbisesini saklayacağı vestiyer

dolabıdır. Kullanıcını rahat yetişebileceği

ebatlarda seçilmiştir (Bkz. Resim 5.88).

Yenilenen şubenin açık planlı çalışma

bölümü için tasarlanmış olan evrak dolabı

çalışma masalarının yakınında arkasında ve

yanında kullanılmaktadır. Bu dolaplar sunta üzeri

laminant kaplamadır ve akçaağaç rengindedir.

Teleskopik raylı çekmece bölüne sahip olan

dolabın iki gözü kilitlenebilir şekilde tasarlanmıştır. Bu gözlerde önemli evraklar

Resim 5.86: Yenilenen Şubenin


Dolaplar



Masanın Altındaki Keson



Vestiyer Dolabı

169

depolanmaktadır. Estetik görünmesi

bakımından orta göz kapağı süt lamine cam

olarak yapılmıştır (Bkz. Resim 5.89).

Farklı boyutlarda ve tasarlanmış olan

dosya dolapları kullanıcı ihtiyaçlarına cevap

verebilmektedir. Dolaplarda kullanılan

ayaklar zemine göre ayarlanabilir şekilde

sert pabuçlardan yapılmıştır. Önemsiz

evrakların depolandığı dolapların

kapaklarında kilit tercih edilmemiştir (Bkz.

Resim 5.90).

Çalışanların işlerini tamamladıkları

dosyaları depolamak için boy dolapları

tasarlanmıştır. Bu dolaplar gerekli olan

bölümlerin arkasında çalışma alanına yakın

olacak şekilde kullanıcının rahat ulaşacağı

biçimde konumlandırılmıştır (Bkz. Resim

5.91).


Açık Planlı Çalışma Bölümünde

Masa Arkasında Yer Alan Dosya

Dolabı



Yer Alan Dosya Dolaplar



Yer Alan Dosya Dolabı

170

Tablo 5.4: Açık Planlı Ofis ÇalıĢma Masasının Planı ve Kesiti

ÇA

LIġ

MA

ÜN

ĠTE

SĠ

MO

BĠL

YA

LA

RI

ÇALIġMA MASALARI

Açık Planlı Ofis ÇalıĢma Masasının Planı ve Kesiti Resmi

Malzeme : 30 mm sunta üzeri 0,7 mm gri laminant kaplamadır. Sadece yenilenen şubede renk akçaağaç seçilmiştir.

170

7.5

. ÇalıĢm

a E

leman

ların

ın D

etayla

rı

171

Tablo 5.5: Banka Şubesinde Girişimci- Bireysel Bölümünün Çalışma Masasının Planı ve Kesiti

ÇA

LIġ

MA

ÜN

ĠTE

SĠ

MO

BĠL

YA

LA

RI

ÇALIġMA MASALARI

Banka ġubesinde GiriĢimci- Bireysel Bölümünün ÇalıĢma

Masasının Planı ve Kesiti Resmi

Malzeme : 30 mm sunta üzeri 0,7 mm kahverengi kaplamadır. Bölücü panel ahşap ızgaradır. Metal perfore ve masa ayağı satine

paslanmaz çeliktir.

171

172

Tablo 5.6: Banka Şubesinde Güvenlik Çalışma Masasının Planı ve Kesiti

ÇA

LIġ

MA

ÜN

ĠTE

SĠ

MO

BĠL

YA

LA

RI

ÇALIġMA MASALARI

Banka ġubesinde Güvenlik ÇalıĢma Masasının Planı ve

Kesiti Resmi

Malzeme : 30 mm sunta üzeri 0,7 mm kahverengi laminant kaplamadır. Ayırıcı panel ahşap ızgaradır.

172

173

Tablo 5.7: Ticari Şubedeki Sekreter Masasının Planı ve Kesiti

ÇA

LIġ

MA

ÜN

ĠTE

SĠ

MO

BĠL

YA

LA

RI

ÇALIġMA MASALARI

Ticari ġubedeki Sekreter Masasının Planı ve Kesiti Resmi

Malzeme : 30 mm sunta üzeri 0,7 mm gri kahverengi laminant kaplamadır. Masa yüzeyine satine paslanmaz alınlık geçirilmiştir.

173

174

Tablo 5.8: Bankanın Şube Katındaki Müdür Masasının Planı ve Kesiti

ÇA

LIġ

MA

ÜN

ĠTE

SĠ

MO

BĠL

YA

LA

RI

ÇALIġMA MASALARI

Ticari ġube Katındaki Müdür Masasının Planı ve Kesiti Resmi

Malzeme : 30 mm sunta üzeri 0,7 mm kahverengi laminant kaplamadır. Yan masa eklenmiştir ve L masa şekline getirilmiştir.

174

175

Tablo 5.9: Bankanın Şube Katındaki Müdür Yan Masasının Planı ve Kesiti

ÇA

LIġ

MA

ÜN

ĠTE

SĠ

MO

BĠL

YA

LA

RI

ÇALIġMA MASALARI

Ticari ġube Katındaki Müdür Yan Masasının Planı ve Kesiti Resmi

Malzeme : 30 mm sunta üzeri 0,7 mm kahverengi laminant kaplamadır. Yenilenen şubede aynı malzeme ve tasarım kullanılmıştır.

175

176

Tablo 5.10: Bankanın Toplantı Masasının Planı ve Kesiti Ç

AL

IġM

A Ü

NĠT

ES

Ġ M

OB

ĠLY

AL

AR

I

ÇALIġMA MASALARI

Bankanın Toplantı Masasının Planı ve Kesiti Resmi

Malzeme : 30 mm sunta üzeri 0,7 mm kahverengi laminant kaplamadır.

176

177

Tablo 5.11: Müdür Odası ve Bekleme Bölümünde Yer Alan Sehpanın Planı ve Kesiti

ÇA

LIġ

MA

ÜN

ĠTE

SĠ

MO

BĠL

YA

LA

RI

ÇALIġMA MASALARI

Müdür Odası ve Bekleme Bölümünde Yer Alan Sehpanın Planı

ve Kesiti Resmi


177

178

Tablo 5.12: Bankanın Ticari Şube Katında Müdür Odasında Yer Alan Dolabın Planı ve Kesiti

AR

ġĠV

-DE

PO

LA

MA

ÜN

ĠTE

LE

RĠ

ArĢiv-Depolama Üniteleri

Bankanın Ticari ġube Katında ve Yenilenen

ġubenin Müdür Odasında Yer Alan Dolabın Planı ve

Kesiti

Resmi


178

179

Tablo 5.13: Bankada Yer Alan Dolabın Planı ve Kesiti

AR

ġĠV

-DE

PO

LA

MA

ÜN

ĠTE

LE

RĠ


Bankada Yer Alan Dolabın Planı ve Kesiti Resmi


179

180

Tablo 5.14: Bankada Yer Alan Dolabın Planı ve Kesiti

AR

ġĠV

-DE

PO

LA

MA

ÜN

ĠTE

LE

RĠ


Bankada Yer Alan Dolapların Planı ve Kesiti Resmi


180

181

Tablo 5.15: Bankada Çalışma Masasında Yer Alan Keson Planı ve Kesiti

AR

ġĠV

-DE

PO

LA

MA

ÜN

ĠTE

LE

RĠ


Bankada ÇalıĢma Masasında Yer Alan Keson Planı ve

Kesiti Resmi

Malzeme : 30 mm sunta üzeri 0,7 mm siyah laminant kaplamadır. Sadece yenilenen şubede renk akçaağaç seçilmiştir.

181

182

Tablo 5.16: Bankanın Şube Katında Yer Alan Müdür Odasındaki Dolabın Planı ve Kesiti

AR

ġĠV

-DE

PO

LA

MA

ÜN

ĠTE

LE

RĠ


Bankanın ġube Katında Yer Alan Müdür Odasındaki Dolabın

Planı ve Kesiti Resmi

Malzeme : 30 mm sunta üzeri 0,7 mm gri -yeşil laminant kaplamadır.

182

183

Tablo 5.17: Yenilenen Gazipaşa Banka Şubesinde Girişimci- Bireysel Bölümünün Çalışma Masasının Planı ve Kesiti

ÇA

LIġ

MA

ÜN

ĠTE

SĠ

MO

BĠL

YA

LA

RI

ÇALIġMA MASALARI

Yenilenen Banka ġubesinde GiriĢimci- Bireysel

Bölümünün ÇalıĢma Masasının Planı ve Kesiti Resmi

183

184

Tablo 5.18: Yenilenen Gazipaşa Banka Şubesinde Müdür Odasında Yer Alan Sehpanın Planı ve Kesiti

ÇA

LIġ

MA

ÜN

ĠTE

SĠ

MO

BĠL

YA

LA

RI

ÇALIġMA MASALARI

Yenilen ġubede Müdür Odasında Yer Alan

Sehpanın Planı ve Kesiti Resmi

Malzeme : Taşıyıcı bölümü 30 mm sunta üzeri 0,7 mm kahverengi laminant kaplamadır. Sehpa camı süt lamine rengindedir.

184

185

Tablo 5.19: Yenilenen Gazipaşa Banka Şubesinin Müdür Odasında Yer Alan Vestiyer Dolabının Planı ve Kesiti

AR

ġĠV

-DE

PO

LA

MA

ÜN

ĠTE

LE

RĠ


Yenilenen ġubenin Müdür Odasında Yer Alan Vestiyer

Dolabının Planı ve Kesiti Resmi


185

186

Tablo 5.20: Yenilenen Gazipaşa Banka Şubesindeki Dolapların Planı ve Kesiti

AR

ġĠV

-DE

PO

LA

MA

ÜN

ĠTE

LE

RĠ


Yenilenen Bankada Yer Dolapların Planı ve Kesiti Resmi

Malzeme : 30 mm sunta üzeri 0,7 mm laminant kaplamadır. Renk akçaağaç seçilmiştir.

186

187

Tablo 5.21: Yenilenen Gazipaşa Banka Şubesindeki Dolapların Planı ve Kesiti

AR

ġĠV

-DE

PO

LA

MA

ÜN

ĠTE

LE

RĠ


Yenilenen ġubede Yer Dolabın Planı ve Kesiti Resmi

Malzeme : 30 mm sunta üzeri 0,7 mm laminant kaplamadır. Renk akçaağaç seçilmiştir.

187

188

5.6. Bankada Kullanılan Mobilyaların Ergonomik Kriterlere Göre

Değerlendirilmesi Ġçin ÇalıĢanlarla Yapılan Anket Sonuçları

Bankada çalışanlar ile anket yapılarak ne kadar ergonomik bir ortamda

çalıştıkları saptanmaya çalışılmıştır.

Tablo 5.22: Bankada Kullanılan Mobilyaların Ergonomik Kriterlere Göre

Değerlendirilmesi İçin Çalışanlarla Yapılan Anket Sonuçları

Mobilya ve ÇalıĢma Alanı Ġle Ġlgili

Sorular?

EVET HAYIR TOPLAM

SAYI % SAYI % SAYI %

1.Sandalye/oturma materyali, ayakları

zemine düz olarak basacağı, kalça ve

dizlerin uygun açı ile büküleceği

şekilde tasarlanmış mı?

34 65.4 18 34.6 52 100

2.Oturma yeri geriye doğru meyilli mi? 38 73.1 14 26.9 52 100

3. Oturma yüksekliği ayarlanabiliyor

mu? 40 76.9 12 23.1 52 100

4.Oturma yeri yüzeyi, uzun süreli

çalışmalarda rahatsız etmeyecek bir

kumaşla kaplanmış mı?

42 80.8 10 19.2 52 100

5.Oturma materyalinin ön kenarı diz

arkasının kesilmesini ve kan dolaşımını

engellemeyecek şekilde yuvarlatılmış

mı?

43 82.7 9 17.3 52 100

6.Arkalık yüksekliği ayarlanabiliyor

mu? 40 76.9 12 23.1 52 100

7.(Oturma materyali tekerlekli ise)

Oturarak yapılan işlerde oturma

materyalinin tekerlek sistemi kolaylıkla

hareket edilebiliyor mu ?

45 86.5 7 13.5 52 100

8. Masada bilgisayar monitörü ve

kasası için ayrı bir bölme var mı? 6 11.5 46 88.5 52 100

9. Çalışma alanında, farklı

işlevleri/evrakları birbirinden

ayırabilmek için yeterli yüzey var mı?

7 13.5 45 86.5 52 100

10. Çalışma ortamında açık kablolar ve

düzensiz yerleştirilmiş elektrik

donanımı, çalışanları rahatsız

etmeyecek şekilde düzenlenmiş mi?

43 82.7 9 17.3 52 100

11.Masa yüzeyi göz kamaşmasına

neden oluyor mu? 16 30.8 36 69.2 52 100

12.Çalışma masanızın kenarları düz ve

yuvarlatılmış mı? 45 86.5 7 13.5 52 100

189


13. Çalışma masasın alt kısmında

ayakların ileri doğru uzatabilecek

şekilde yeterli boş alan var mı?

46 88.5 6 11.5 52 100

14.Sürekli başka kimselerin görüş

alanında olmak sizi rahatsız ediyor mu? 29 55.8 23 44.2 52 100

15.Kendi iş alanınızı dekore etme ve

değişiklik yapma olanağınız var mı? 8 15.4 44 84.6 52 100

16.Çalışma masanızda yeterli depolama

alanı var mı? 5 9.6 47 90.4 52 100

17. Çalışma masasının altında kesonlar

için yeterli alan var mı? 43 82.7 9 17.3 52 100

18.Dosya dolapları eğilme ve uzanmayı

gerektirmeyecek biçimde düzenlenmiş

mi?

25 48.1 27 51.9 52 100

19.İş yerinizdeki masa, sandalye ve

dolapların yanlış yerleştirilmesinden

dolayı, çalışmalarınız olumsuz

etkileniyor mu?

28 53.8 24 46.2 52 100

20.Masa üzerinde duran klavye dirsek

ve bilek arası yere paralel mi duruyor? 42 80.8 10 19.2 52 100

21.Klavye kullanırken kolları

dinlendire bilecek şekilde ekli destekler

var mı?

3 5.7 49 94.3 52 100

22.Mouse için yeterli alan masa

üzerinde var mı? 48 92.3 4 7.7 52 100

23.Monitörde ekran koruyucu var mı? 2 3.8 50 96.2 52 100

24.Sürekli bilgisayar karşısında

çalışmaktan dolayı, gözlerinizde bir

rahatsızlık hissediyor musunuz?

29 55.8 23 44.2 52 100

Bankada çalışanların %65,4‟lik bölümü, sandalye/oturma materyalinin ayakların

zemine düz basacağı kalça ve dizlerin uygun açıyla büküleceği şekilde tasarlanmış

olduğunu belirtmişlerdir. Uzun süre oturmak zorunda kalan banka çalışanlarının

görevlerini verimli bir şekilde yerine getirmeleri için kendilerini rahat hissetmeleri çok

önemli bir şarttır.

Oturma yeri geriye doğru meyilli mi sorusuna çalışanların yarıdan fazlası hayır

demiştir. Bu meyil çalışanın öne doğru kaymasını engellemektedir. Daha rahat bir

oturuş pozisyonu oluşturmak için bu şartın tüm çalışanlara sağlanması gerekmektedir.

Oturma yüksekliği ayarlanabilen %76,9‟lık kısım yüksekte oturma ya da alçakta

oturma konusunda sıkıntı çekmemektedir. Ancak geri kalan kısım ise bu konuda sıkıntı

çekmektedir. Çünkü çok uzun boylu ya da kısa boylu olan çalışanlar, ancak

ayarlanabilir koltuklarda rahat oturma pozisyonu elde edilebilmektedirler. Aksi halde

190

çalışan sıkıntı içerisinde olacak ve bedende rahatsızlık duyacaktır. Bu durum ergonomi

ilkelerine de aykırıdır.

Günde 6-7 saati oturarak geçiren çalışanların %80,8‟si koltukların kaplandığı

kumaşların kendilerini rahatsız etmediğini belirtmişlerdir. Ayrıca çok sert bir yapıya

sahip koltuklarında değiştirilmesi doğru karar olacaktır. Çalışanların devamlı olarak sert

bir zemin üzerinde oturmaları rahatsızlık hissi uyandırmıştır.

Çalışanların %76,9‟lık kısmı oturdukları koltukların arkalıklarını

ayarlayabildiklerini, %23,1‟lik kısmı ise arkalıklarını ayarlayamadıklarını ortaya

koymuşlardır. Bürolarda kullanılacak bir koltuğun bu amaca uygun tasarlanıp, çalışana

rahatlık verecek bir yapıda olması gerekir.

Çalışanların %86,5‟ tekerlekli koltukları ile rahat hareket edebildiklerini, az bir

kısım ise rahat hareket edemediğini belirtmiştir.

Bilgisayar masalarının normal çalışma alanından farklı olması, yani çalışma

masalarında bilgisayar monitörü ve kasası için gerekli bölümler olması gerekir.

Bankada çalışanların %11,5 böyle bir alana sahip olduklarını, % 88,5 böyle bir alana

sahip değildir.

Çalışma ortamlarındaki açık kablolar ve düzensiz yerleştirilmiş elektrik

donanımının % 82,7 oranında çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde düzenlendiğini,

%17,3 oranında ise rahatsızlık verdiği ortaya çıkmıştır. Rahat çalışma ortamı için bu

olumsuzlukların ortadan kaldırılması gereklidir.

Ankete katılanların %30,8‟lik bölümü masa üzerinde kullanılan malzemelerin

parlak yapıda olduğunu bu nedenle ışığın yansıma yaptığını, çalışırken gözlerini

yorduğunu belirtmiştir. Geriye kalan %69,2‟lik kısmı ise masa üzerinde yansımanın

olmadığını ortaya koymuşlardır.

Çalışanların % 86,5‟i masaların kenarlarının düz ve yuvarlatılmış olduğunu,

%13.5‟i ise masa kenarlarının düz ve yuvarlak olmadığını belirtmiştir.

Çalışanların %88,5‟i çalışma masasın alt kısmında ayakların ileri doğru

uzatabilecek şekilde yeterli boş bir alana sahip olduklarını, % 11,5 böyle bir alana sahip

olmadıklarını belirtmiştir. Ayaklarda kanın rahat dolaşması için önemli son derece

önemlidir. Masa altında oluşturulan boşluklar sonradan ortaya çıkabilecek fiziksel

rahatsızlıkları önleyebilir.

Çalışma ortamlarında çalışanlar sürekli göz önünde olmaktan çoğu zaman

rahatsızlık duymaktadır. Bankalarda ki çalışanlar, devamlı olarak müşterilerin ve

yöneticilerin gözleri önünde oldukları için üzerlerinde bir baskı hissetmektedirler. Bu

191

baskı sıkıntıya yol açmakta ve hataları beraberinde getirmektedir. Anket çalışmasına

katılanların %55,8‟i bu durumdan rahatsızlık duyduklarını, % 44,2‟si ise bu durumdan

rahatsızlık duymadığını belirtmiştir.

Kendi iş alanını dekore etme ve değişiklik yapma imkânı bulanların oranı

%15,4, bu imkânı bulamayanların oranı ise %84,6‟dır. Büronun genel yapısını

bozmayacak şekilde çalışanlara kendi alanlarında değişiklik yapma hakkını verilmesi,

onların daha fazla motive olmalarına katkı sağlayacaktır.

Çalışanların % 9,6‟sı çalışma alanında yeterli depolama alanı bulunduğunu %

90,4‟ü ise bulunmadığını ifade etmiştir. Çalışırken daha rahat çalışabilmemiz için fazla

olan evrak ve dosyaların depolanacağı bölümlere ihtiyaç duyarız. Çalışma masasında

depolama ünitelerinin olması ergonomik çalışma düzeni için gereklidir.

Çalışma masasının altında kesonlar için yeterli alan olduğuna katılanların oranı

%82,7‟si olmadığını ifade edenlerde % 17,3‟ tür. Çalışma masasında yeterli depolama

bölümleri yoksa masanın alt kısmında hareketli depolama ihtiyaçlarının bulunması fazla

eşyalarımızı depolamamız için önemlidir.

Bankalardaki dosyalama sistemlerinin rahat erişim ve kullanım için yeterli

nitelikte olması gerekmektedir. Çok yüksek veya çok alçak dolapların kullanılması

zaman kayıplarına neden olabilecektir. Çalışanların % 48,1‟i dolapların rahat

kullanılabildiğini, %51,9‟u ise dolapların rahat kullanılmadığını düşünmektedir.

Bürolarda, rahat bir çalışma ortamına kavuşmanın temel şartı düzendir

diyebiliriz. Yerleşim esaslarına uygun olarak masa, sandalye ve dolapların

konumlanması sonucu hareket alanımız rahat olacaktır. Düzensizlik ise kargaşa ve

zaman kaybına neden olacaktır. Çalışanların %53,8‟i düzensizlikle karşı karşıya

olduğunu, %46,2‟si ise böyle bir durumla karşılaşmadığını belirtmiştir.

Masa üzerinde duran klavye dirsek ve bilek arası yere paralel mi duruyor

sorusuna olumlu cevap verenler %80,8 olup olumsuz cevap verenler % 19,2‟lik bir

orandır. Ergonomik bir çalışma düzeninde klavye ön kol ile aynı düzlemde olmalıdır.

Klavye kullanırken kolları dinlendirebilecek şekilde eklerin bulunduğunu %

5,7‟si ise % 94,3‟ü ise bulunmadığını ifade edenlerin orandır. Uzun süreli klavye

kullanırken bileklerin alt kısmının zarar görmemesi için yumuşak destekler

kullanılmalıdır.

Mouse için yeterli alan masa üzerinde bulunduğu %92,3‟ü bulunmadığını

%7,7‟si ifade etmektedir.

192

Zamanının büyük bir kısmını bilgisayar başında geçiren çalışanların, gözlerinin

yorulmaması ve zararlı ışınlardan korunmaları için ekran koruyucusun sahip olmaları

gerekir. Çalışanların %96,2‟lik kısmı bilgisayarında ekran koruyucu olmadığını

belirtmiştir. Ayrıca sürekli ekran başında çalışanların %55,8 gözlerinden rahatsız

olduğunu ifade etmiştir. Bu orana bakıldığında çalışanların bilgisayardan korunması

yönünde önlemlerin alınmadığı anlaşılmaktadır.


Çalışmada bir çalışma mekânında yer alan mobilyaların ergonomik olarak nasıl

tasarlanması üzerinde durulmuştur. Toplanan bilgilerin bir örnek üzerinde

irdelenmesinin faydalı olacağı düşünülmüştür. Alan araştırması ise banka binası

inceleyerek yapmıştır. Uygulama için banka binasının seçilmesi ofis hizmetlerinin daha

yoğun olduğu mekanlar olmasıdır.

İncelenen banka Adana‟ da yer alan pek çok banka ile aynı özelliği olduğu

saptanılan Atatürk Caddesinde yer alan Halk Bank Ticari Şubesi binasıdır. Banka binası

Haziranda tadilata girecek ve Binanın bölümleri zemin kat, asma kat, birinci kat ve

ikinci kattan oluşmaktadır. Binanın zemin kat ve asma katında Banka Şubesi, birinci

katında Halk Yatırım Bölümü ve ikinci katında Ticari Şube bölümleri bulunmaktadır.

Bankanın zemin ve asma katında yer alan banka şubesi günü birlik ihtiyaçları

karşılayan bireysel-girişimci veya kobi müşterilerinin işlemlerinin yapıldığı, ciroso 7

trilyonun altında olan şubelerdir. Halk yatırım fon alım satım takibi ile kredili menkul

kıymet alım satımına aracılık eden ve repo işlemleri yatırım danışmanlığı yapıldığı

bölümdür. Ticari şubeler cirosu 7 trilyon ve üzerinde olan büyük firmaların işlemlerinin

yapıldığı şubelerdir. Bu bölümlerde çalışanların görevleri; güvenlik, gişe memuru,

operasyon ve servis görevlisi, uzman, portföy yönetmeni, yöneticilik gibi birimlerden

oluşmaktadır.

Banka binası işin gereksinimlerine göre mekân olarak bölümlere ayrılmış fakat

çalışma ortamlarında kullanılan mobilyalar olarak birbirlerinden ayrılmamıştır.

Bankanın şube bölümü olan asma kat ve zemin kat bölümü müşteri giriş-çıkış

yoğunluğu çok fazla olan ve hızlı işlemlerin yapıldığı bölümdür. İş gereksinimlerine

göre çalışma ortamları açık- kapalı ofis şeklinde düzenlenmiştir. Çalışanlar iş

organizasyonuna göre tekli, ikili, üçlü gruplar halinde çalışmaktadırlar. Bankada

193

çalışanlar yoğun bir iş temposu içinde bulunmaktadırlar ve telefon, bilgisayar gibi

araçları yoğun olarak kullanmaktadır.

Ticari şube ise daha çok işlemlerin bilgisayar ve telefon aracılığı ile yürütüldüğü

müşterilerin nadir gelip gittiği bölümlerdir. Buraya gelen müşteriler cirosu yüksek olan

firma yetkilileridir. Bu bölümde kullanılan mobilyalar zemin kat ve asma katta yer alan

banka binasında kullanılan mobilyalar ile aynı niteliktedir. Mekânlarda yapılan işlemler

ve işin getirmiş olduğu farklılık mobilya seçilirken ele alınmamıştır.

Halk yatırım bölümünde ise müşterilerin fon alıp sattığı ve repo takip ettiği

bölümlerdir. Ve müşterilere yatırım danışmanlığı yapılan bölümlerdir. Bu takiplerin

müşterilerle paylaşıldığı bölüm olan seans salonu müşteriler için son derece stresli

ortamdır. Bu mekanda kendilerini huzurlu hissedebileceği şekilde rahat mobilyalar

düşünülmemiştir.

Bankada kullanılan mobilyalar; çalışma masaları, oturma elemanları, depolama

üniteleri, kullanıcı gereksinimleri karşılayacak şekilde ergonomik olarak

tasarlanmamıştır. Kullanılan mobilyalar basit tasarlanmış olup çok fonksiyonel ve

işlevsel değildir. Kullanılan mobilyalar bankada ihtiyaçları karşılayacak şekilde

seçilmemiştir. Sadece genel ihtiyaçları (oturma, depolama, çalışma vb.) karşılayacak

biçimde düşünülmüştür. Kişilerin antropometrik özelliklerine göre değişebilen

mobilyalara düşünülmemiştir. Çalışanların çalışma ortamında rahat etmesi için sağlıklı

ve huzurlu bir ortamda çalışmasını sağlayacak bir ortam düşünülmemiştir.

Çalışanlar günün büyük bir bölümünü bankada (yapay ortamlarda) kendilerinden

maksimum verimlilik beklenerek ve zorlama şartlar altında geçirmektedirler. Gelişen

teknolojilerle birlikte çalışan kişinin çalışma ortamına ergonomik tasarlanmış

mobilyaların kullanılması çalışma hayatının insan üzerindeki yükünü alacaktır.

Ergonomik olarak ele alınan mobilyalar ofiste çalışanların kendilerine uygun bir ortam

yaratmasına yardımcı olacaktır. Kişi kendini yaratılan bu huzurlu ve rahat çalışma

ortamında evindeymiş gibi hissedecek ve kişisel verimi artacaktır.

194

ALTINCI BÖLÜM

DEĞERLENDĠRME

Kıymetli eşyalarını tehlikelerden korumak gereği duyan insanlar bunları dini

yapılarda saklamaya başlamışlardı. Paranın icadı ile bankacılık işlemleri hızlanmaya

başlamıştır. M.Ö. 3500‟li yıllarda Sümerlerin dini yapıları olan maketlerde sürdürülen

bu işlemler daha büyük dini yapı olan tapınaklara oradan gösterişli yapılar olan

saraylara taşınmıştır. Zamanla ticaretin gelişmesi ile zenginler kendilerine ait şehir

evlerinin altında banka şubeleri açmışlardır.

Modern anlamda bankacılık Avrupa‟da 1609‟da Amsterdam Bankasının

kurulması ile başlamıştır. Osmanlıda ise 1847 yılında İstanbul Bankası‟nın kurulması ile

başlamıştır. Bankacılık işlemleri Dünya‟da (İngiltere, İtalya, Amerika, Almanya, Çin

vb. ülkelerde) ve Türkiye‟de tarihi süreç içerisinde içinde bulunmuş olduğu dönemim

özelliklerini barındırmıştır. Değişen koşullara ve teknoloji çağının getirdiği yeniliklerle

bankacılık hızla büyüyen bir sektör haline gelmiştir. Müşterilerinin ihtiyaçlarına cevap

verebilecek şekilde hizmet vermeye çalışmış ve bu doğrultuda tasarlanmaya

başlanmıştır. Tapınaklarda başlayan bankacılık hizmetleri bugün yerlerini yüksek katlı,

konforlu, görsel estetiği tatmin edici ve daha birçok özelliği bulunan binalara

bırakmıştır.

Eski çağlarda tapınaklarda, şehir evlerinin zemin katında ve çadırların içinde

sürdürülen bankacılık işlemleri bir banko ve tabureden oluşan mobilyalarla

yürütülüyordu. El işçiliğinin hâkim olduğu ahşap malzemeler kullanılarak üretilen

mobilyalar marangozhanelerde son derece sınırlı üretiliyordu. Bu mobilyalar

fonksiyonel ve işlevsel olarak son derece basit tasarlanmıştır. 17. yüzyıllarda üretimde

makinelerin kullanılmaya başlanması ile daha işlevsel mobilyalar kullanılmaya

başlanmıştır. Seri üretim ön plana çıkmış üretimde çeşitlilik görülmeye başlanmıştır.

Geleneksel ofislerde yapılan işler karmaşık ve yoğun işler değildi. Geleneksel ofislerde

daktilo, telefon, hesap makinesi gibi araçlar ofislerde yoğun olarak kullanılıyordu. Ofis

mobilyaları bu araçları bünyesinde barındırabilecek şekilde ele alınmıştır ve kullanılan

araçlar ofis mobilyaların tasarımını çok etkilememiştir. İşlerin gerekliliği ve kullanılan

195

ofis araçları doğrultusunda kullanılan mobilyalar işlevsel ve fonksiyonel olarak basit

tasarlanmıştır.

Gelişen teknoloji ile birlikte işlemlerdeki yoğunluğu tek odalı ofis mekânlarını

yetersiz kılmıştır. Artık birkaç kişi bu işlemlerin yürütemiyordu bunun sonucunda

işlemler daha kalabalık gruplar tarafından yürütülmeye başlanmıştır. Daha kalabalık

insanların çalışmasına olanak sağlayacak şekilde açık ofis planlaması ortaya çıkmıştır.

Bu değişiklikler mobilya tasarımlarına da yansımış açık ofislerde kullanılacak ve

mekânda değişiklik yapmaya olanak sağlayacak hareketli mobilyalar tasarlanmaya

başlanmıştır. Bu değişimlerle beraber bilgisayarın icat edilmesi ve teknolojik ilerleme

ile ofislerde kullanılan araçlar değişmiş daha çağdaş araçlar kullanılmaya başlanmıştır.

Ofislerde artık bilgisayar, yazıcı, fax makinesi, fotokopi makineleri kullanılmaya

başlanmıştır. Bu süreç mobilya tasarımını hızlı etkilemiştir.

Teknolojinin sunmuş olduğu imkânlar doğrultusunda işlemler ofisten rahatlıkla

bilgisayar ve telefon aracılığı ile yürütülecek hale gelmiştir. Ofislerde ekran karşısında

oturularak yapılan işlemler çoğalmış ve çalışma süreleri uzamıştır. Çalışanların

yerlerinden kalkmadan yaptıkları bu işlemler haline dönüşmüştür. Buda kişinin çalışma

verimini maksimuma çıkarmak için ergonomik mobilya tasarımlarının ortaya çıkmasına

olanak sağlamıştır.

Kişiye, duruma ve değişim etkenlerine göre ihtiyaçlara cevap verebilen

ergonomik mobilyalar ofislerde yerlerini almaya başlamıştır. Ergonomik tasarlanmış

mobilyalar kişinin antropometrik, psikolojik ve fizyolojik gibi faktörler açısından insan

sağlığına uygun çalışma ortamı sağlanmaktadır.

Çalışanların sağlığını ve çalışma verimliliğini etkileyen ergonomik faktörünün

bankada çalışanlar ve banka mobilyaları üzerindeki etkilerini görebilmek için Adana‟da

pek çok banka ile ortak özellik taşıyan Atatürk Caddesinde yer alan Halk Bank Ticari

Şube binası incelenmiştir. Banka iş gereksinimlerine göre banka şubesi, halk yatırım ve

ticari şube olarak bölümlere ayrılmıştır. Bu ayrım mekânlarda yapılan işlemler ve işin

getirmiş olduğu farklılık mobilya seçilirken ele alınmamıştır. Kullanıcılar için rahat ve

sağlıklı bir mobilya tasarımı tam olarak oluşturulmamıştır.

196

Günümüz yaşam koşullarında ve sürekli değişkenlik içindeki teknoloji ile

birlikte bu sürece farklılaşma gösteren banka binalarında, kullanıcıların sağlık ve

rahatlığı göz ardı edilemez hale gelmiştir. Gün boyu ekran başında zaman geçiren

çalışanlara ev rahatlığını aratmayacak şekilde ortam oluşturulmalıdır.

Kişi yoğun çalışma temposu sonunda kendini yorgun ve bitkin hissetmesini

engelleyecek şekilde mobilyalar seçilmelidir. Kişinin çalışma ortamına ayak

uydurmasında bir tür aracı olan mobilyalar ergonomik tasarlanmış olduklarında çalışma

hayatının insan üzerindeki yükünü alarak iş verimini artıracaktır.

197

YEDĠNCĠ BÖLÜM

SONUÇ VE ÖNERĠLER

Tarihi süreç içerisinde banka binalarını incelediğimizde değişen şartlar ve

gelişen teknolojiye paralel olarak farklılaşma göstermiştir. Sümerlerde „maket‟ adı

verilen dini yapılardan, tapınaklara, saraylardan şehir evlerine oradan da çağdaş ve

teknoloji ürünü olan yüksek katlı görkemli gökdelenlere taşınmıştır. Bulunduğu

dönemin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde değişime ve gelişeme uğrayarak

günümüzdeki halini almıştır.

Avrupa‟da paranın keşfedilmediği dönemlerde değerli eşyalarını saklamak

isteyen halk güvenilir yerler olan tapınak ve sarayları tercih etmiştir. Paranın icat

edilmesi, denizciliğin gelişmesi ile ticaretin ilerlemesine paralel olarak bankacılık

gelişmeye başlamıştır. Ticaretin gelişmesi 18. yüzyıllarda modern bankacılığı ortaya

çıkarmıştır. 19. yy ve 20 yüzyılın başlarına kadar dönemin klasik yapılanmalarını geniş

salonlar kubbeli giriş gibi Yunan mabetlerini andıran yapılanma devam etmiştir. 20.

yüzyılın başlarında tasarlanan banka binaları ve kullanılan malzemelerin son derece

basit tasarlanmıştır. 20. yüzyılın ortalarına gelindiğinde teknolojik gelişmeler banka

binalarına yansımaya başlamış ve daha nitelikli binalar ortaya çıkmaya başlamıştır. Son

yıllarda ise bu gelişmeler banka binalarının işleyiş biçimine ve oradan da mimari

yapısına yansımış prestij ve görkemin sergilendiği yapılar haline dönüşmüştür.

Türk mimarlık tarihinde banka yapıları ilk olarak Osmanlı‟da ortaya çıkmaya

başlamıştır. Osmanlı‟da ise banka yapılarının bankacılığın gelişimiyle birlikte yani 19.

yüzyılda örnekleri görülmeye başlanmıştır denilebilir. Bu dönemde 18. yüzyılın barok

ve rokoko etkileri yerlerini önceleri neo-klasik üsluba bırakmış, sonra rönesans, barok

tekrarı ve 1860 dan başlayarak ta seçmeci tutum, özellikle başkentteki Osmanlı

mimarlığını geleneksel değerlerden giderek uzaklaştırmıştır. Türkiye‟de yaşayan

gayrimüslim mimarların egemen olduğu mimarlık ortamı yüzyılın son yıllarında

Avrupa‟dan getirilen mimarlarca da paylaşılmıştır. Osmanlı‟da Tanzimat‟ın ilanı ile

yabancı bankalarla başlayan bankacılık Cumhuriyet Döneminde ivme kazanmıştır.

Tarihsel sürecin izlerini bulunduğu dönemde bankalar taşımış ve değişikliklere

ayak uydurmuştur.

Bankalar zamanla değişen ihtiyaçlar doğrultusunda iktisadi ve ticari hayatın

vazgeçilmez kurumları haline gelmişlerdir. Çünkü bankalar hem fonksiyonlarını

198

arttırarak iktisadi hayata çeşitli tarzlarda katkılarını sürdürmekte, hem şube sayılarını

çoğaltarak hizmetlerini yaygınlaştırmakta hem de ihtisaslaşarak hizmet kalitelerini

yükseltmektedirler. Son yıllarda bankacılık çok geniş ve uluslararası bir hal almıştır.

İşletmeler için muhasebe hizmetleri, fon alım satım, repo işlemleri kredi kart ve gizli

kasa hizmetleri gibi pek çok yenilik sayesinde bankacılık çok genişlemiştir.

Bankaların ortaya çıkması ile banka mobilyalarına ihtiyaç duyulmuş ve ortaya

çıkmaya başlanmıştır. İlk banka binaları mekân olarak çok işlevsel mekanlar değildi.

Çadır ve şehir evlerinin bir bölümünde yer alan bankalarda kullanılan mobilyalar el

işçiliğine dayalı basit tasarlanmış mobilyalardı. Bankadaki işlemler karmaşık ve yoğun

olmadığından mobilya olarak tabure ve masa kullanılıyordu. Marangozlarda üretilen

mobilyalar basit olarak tasarlanmıştı. Geleneksel mobilyalar o dönemde ofislerde

kullanılan daktilo, telefon, hesap makinesi gibi araçlar düşünülerek tasarlanıyordu. Çok

fonksiyonel olmayan bu araçlar mobilya tasarımını çok fazla etkilememiştir. Masalar

sadece üzerinde yazı yazılabilen, tabure üzerinde oturabilen pek fazla işleve sahip

olmayacak şekilde üretiliyordu. O dönemlerde evrakların saklanacağı dolaplar yerine

duvara asılmış evraklar göze çarpıyordu. 17. yüzyılda makineleşme ile beraber ofislerde

kullanılan mobilya çeşitleri artmaya başlamıştır. 18. yüzyılda yeni işlevlere cevap

verebilen mobilyalar Örneğin tabureler yerini sandalyelere bırakmış masalar depolama

elemanları ile birlikte düşünülmeye başlanmış çekmeceli masalar haline

dönüştürülmüştür. Fazla evraklar için dosya dolapları kullanılmaya başlanmıştır.19. yy

mobilya tasarımları kullanıcıya ihtiyaçlarını göz önüne alarak rahat ve konforlu

tasarlanmaya başlanmıştır.

20 yüzyılda bilgisayarın icadı ile birlikte ofiste kullanılan araçlarda değişmiştir.

Ofislerde fax makinesi, fotokopi makinesi, yazıcı gibi işlerin kolaylaştırılmasını

sağlayacak araçlar kullanılmaya başlanmıştır. Ofislerde kullanılan araçlar mobilya

tasarımı ve banka mekan tasarımı hızlı bir şekilde etkilemiştir. Teknoloji sayesinde bu

araçlar işin yoğunluğu almıştır. Fakat masa başında ekran karşısında oturarak saatlerce

çalışan ofis çalışanları ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte ergonomi faktörünü ortaya

çıkarmıştır. Ofis teknolojisini kolayca barındırabilecek esnek, işlevsel ve ergonomik

mobilyalar tasarlanmaya başlamıştır.

Verimli bir çalışma ortamının sağlanmasında çalışanın kendine özgü rahat bir

alanda çalışmasının etkileri kuşkusuz çok önemlidir. Bunun sağlanmasında gerek

kullanılan araçlar gerek kullanılan mobilya tasarımları çok önemlidir. Şartlara ve

199

koşulara göre kişilerin ihtiyaçlarına cevap verebilecek mobilya tasarımları

düşünülmelidir.

Yapılan çalışma uygulama olarak örnek aldığımız, Adana Atatürk Caddesi Halk

Bank Ticari Şube binasında kullanılan mobilyaların ergonomik olarak tasarlanmış olup

olmadığı incelenmiştir. Banka iş akışına göre üç bölüme ayrılmıştır. Hızlı işlemlerin ve

günü birlik işlemlerin takip edildiği Şube Bölümü (zemin ve asma kat bölümü), fon

alım satım ve kredi takip işlemlerin yapıldığı Halk Yatırım Bölümü, (birinci kat) ve

büyük ciroya sahip firmaların işlemlerinin yürütüldüğü Ticari Şube Bölümü, (ikinci kat)

bölümleridir.

Bu bölümlerde çalışanlar tekli, ikili ve üçerli gruplar halinde çalışmaktadır.

Çalışanlar çok yoğun bir iş temposu içindedirler. Sürekli masa başında oturarak

bilgisayar ekranı karşısında ve telefonla işlemleri takip etmektedirler. Yapılan

değerlendirme ve incelemeler bankanın bölümlerinde kullanılan mobilyaların

bölümlerde yapılan işler göz önüne alınarak seçilmemiştir. Tüm banka için aynı

mobilyalar kullanılmıştır. İşlerin getirmiş olduğu çalışma şekli mobilyalar seçilirken

düşünülmemiştir.

Oturma materyali/sandalye ile ilgili genel olarak çok rahatsız edici durumlar söz

konusu değildir. Ancak arızalı ve rahat olmayan sandalye ve koltuklar bulunmaktadır.

Bu koltukların yönetim tarafından belirlenip, değiştirilmesi sonucu daha ergonomik bir

çalışma ortamı sağlanabilir. Çünkü çalışanlar zamanın büyük bir kısmını oturarak

geçirmektedir.

Bu yüzden çalışanlar için hareketli tekerleklere sahip, yüksekliği ayarlanabilen,

ergonomik boyun desteği olan, ayarlanabilen kolçaklar, sandalyelerin ve kolçakların

üzeri kişiyi rahatsız etmeyecek şekilde yumuşak malzemeden yapılması gerekir.

Kendilerini rahat hissettikleri sürece yorgunluk hissine çok fazla kapılmayacaklardır.

Müşterilerin bekleme bölümünde yer alan koltuklar rahat olacak şekilde üzeri

sert olmayan kumaşla kaplanmalıdır. Renk olarak müşterileri rahatsız etmeyecek

şekilde ve ortamda belirleyici olmalıdır. Banka geneli beyaz olduğundan koltuklar

dinlendirici renk olan aynı zamanda banka logosunun rengi mavi renk düşünülebilir.

Arkalık kısmı dik veya öne doğru eğilmelerde arka dayanağın bele destek vermesine

imkân verebilecek şekilde olmalıdır.

Birinci katta yer alan halk yatırım bölümünde bulunan seans salonunda bulunan

sandalyeler müşteriyi rahat bir oturma ortamı sağlamamaktadır. Oysa burada düşünülen

sandalyeler stresli ortamın etkisini uzaklaştıracak şekilde rahat ve konforlu olmalıdır.

200

Müşterinin rahat oturmasını huzurlu olmasını sağlayacak yumuşak kumaşla kaplı

koltuklar düşünülmelidir. Kumaşın rengi huzur ve dinlendirici olacak şekilde mavi ve

yeşil renk seçilebilir. Kişinin fon ve kredi takip ederken not almasını sağlayacak

kolçaklarla birleştirilmiş bir tabla olmalıdır. Koltuk yanlarında defter ve kalemin

saklanacağı gözler bulunabilir. Kişiler fazla eşyalarını buralarda rahat saklayabilirler.

Müdür odasında müşterilerin oturacağı sandalyeler üzeri yumuşak deri kaplı

olacak şekilde koltuklar düşünülmelidir. Böylece gelen müşteri kendisini burada özel

hissedecektir. Müdürün odasındaki resmiyeti ve gösterişi simgelemesine yardımcı

olacaktır.

Toplantı odalarında kullanılan sandalyeler rahat ve konforlu değildir. Burada

uzun süren toplantılar sonunda çalışan kendini rahatsız hissedebilir. Buradaki

sandalyelerde hareketli tekerleklere sahip olmalı, ayarlanabilir yüksekliğe, ayarlanabilir

kolçaklara ve yumuşak bir malzemeye sahip olmalıdır. Kullanılan malzemeler huzur ve

dinlendirici renklerde olmalıdır. Çalışma masaları büyük bir çoğunluğu kişilerin

çalışması için yeterli alana sahip değildir. Masalar monitör, kasa, telefon gibi araçların

konumlandırılacağı bölümler düşünülmemiştir. Bilgisayar, telefon kablolarının

gizleneceği şekilde seçilmemiştir. Masalarda yeterli depolama bölümleri

bulunmadığından üzerinde biriken dosyalar çalışma alanını kısıtlamaktadır. Bu tür

sorunlardan dolayı çalışma alanı daraltmıştır. Çalışma masalarının üzerinde yeterli

çalışma alanı kalacak şekilde tasarlamalıdır. Bilgisayar monitörü, kasası ve klavye,

telefon gibi araçlar için bölümler düşünülmelidir. Bu araçların sahip olduğu kabloların

masanın yüzeyinde saklanmalı açıkta kalmayacak şekilde olmalıdır. Sık kullanılan

dosya ve evrakların saklanması için depolama bölümü masa ile birlikte tasarlanmalıdır.

Bankada çalışma şekli açık ofis şeklinde olduğundan hareketli tekerleklere sahip olmalı

ve modüler olarak düşünülmelidir. İşin gerekliliğine göre çalışanların yerleri değiştirilip

grup çalışmasına olanak sağlayacak biçimde olmalıdır. Masa yüzeyinde kullanılan

malzeme ışığı yansıtmayacak şekilde olmalıdır. Aksi takdirde çalışırken bilgisayar

ekranında parlama gibi olumsuz etki yaratabilir. Çalışma masanın kenar yüzeyleri sivri

olmayacak şekilde yuvarlatılmış olmalıdır. Masa altında çalışanların ayaklarını

uzatabileceği yeterli boş alan bulunmalıdır. Eğer kullanılan sandalye yüksekliği

ayarlanmayacak şekilde seçilmiş ise masa yüksekliği ayarlanacak biçimde seçilebilir.

Bankanın müdür odalarında bulunan masalar çalışma masalarına göre daha

ergonomik tasarlanmıştır. Bu masalar diğerlerinden farklı malzeme ve tasarım olacak

şekilde seçilmiştir. Bu masaların kendilerine ait aynı malzemeden yapılmış depolama

201

üniteleri (hareketli kesonlar, dosya dolapları) mevcuttur. Masalar L şeklinde eklemelidir

ve yeterli çalışma bölümü mevcuttur. Masaların bilgisayar monitör ve kasasının

konulacağı ek bölümler mevcuttur.

Bankanın bazı bölümlerindeki mekânlarda çalışma masaları aralarında ayırıcı ve

bölücü paneller bulunmamaktadır. Çalışanlar müşteri ve yöneticilerin gözleri önünde

çalıştıkları için rahatsızlık hissedebilirler. Özellikle ikinci katta yer alan ticari şube iş

organizasyonuna göre operasyon, pazarlama, dış işlemler, servis gibi gruplara

ayrılmıştır. Bu birimler birbirlerine yakın çalışmaktadır ve devamlı çalan telefon ve

birbirleri arasındaki sözel iletişim diğer çalışan grupları olumsuz etkileyebilir. Bu

yüzden bu bölümde hareketli mekân içerisinde yeri kolay değiştirilebilen bölücüler

kullanılabilir. Bu bölücüler kişiye mahremiyet hissi oluşturacak ve konsantrasyonu

artırarak çalışma verimini üst seviyeye çıkaracaktır. Çalışma mekânında gelen sesten

rahatsız olmayacaklar, konuşmaların istemeyen kişiler tarafından duyulmayacaktır. Bu

bölücü paneller sesi geçirmeyecek şekilde seçilirse ortam gürültüsünü kontrol altına

alarak engelleyecektir.

Ayrıca bu bölmeler üzerine çalışanlar kendilerine ait tablo, çiçek, biblo gibi

dekorasyon malzemeleri ile süsleyerek çalışma alanlarının iç görünümü çekici hale

getirerek evde olma hissi oluşturulabilir.

Bankanın zemin ve asma katında yer alan şube bölümü müşterilerin yoğun giriş

çıkış yaptığı bölümdür. Zemin katta yer alan bankoların ve müşteri bekleme bölümünün

yan tarafında bulunan girişimci ve bireysel bölüm bu mekânlardan ayrılacak şekilde

bölücü ahşap panelle ayrılmıştır. Diğer servis ve operasyon bölümü birbirlerine bağlı

çalıştıkları için bölücü paneller kullanılmamıştır. Ayrı bir birim olacak şekilde cam

panelle diğer bölümlerden ayrılmış ve kendi arasında açık ofis şeklinde

konumlandırılmıştır. Bu bölümde ayırıcı panellere gerek yoktur.

Çalışma masasında yeterli depolama bölümleri bulunmamaktadır. Masa altında

hareketli kesonlar kullanılmıştır. Bu kesonların çekmeceleri standart boyutta

tasarlanmıştır. Kullanılan keson çekmeceleri kalemlik bölümü, dosya depolam bölümü

ve evrak depolama bölümü olacak şekilde ayrılmalıdır. Ve en üst çekmece özel

eşyaların saklandığı bölüm olacak şekilde kilitlenebilir olmalıdır. Masa altında, yanında

ve arkasında istenilen yerlerde kullanılacak biçimde hareketli seçilmelidir. Ayrıca

bankada yeterli dosya dolapları mevcuttur. Bu depolama üniteleri bürodaki personel

tarafından çok sık kullanılmaktadır. Dolayısıyla bunların gerek boyutlarının gerekse

yüksekliklerinin uygun ölçülerde olması gereklidir. Gereksiz yere eğilmelere ve

202

uzanmalara neden olacak dolapların yeniden düzenlenmesi ile bu rahatsızlıklar ortadan

kalkacaktır.

Bankada kullanılan araçlarında kişiler doğru kullanılmadığında kişiler üzerinde

olumsuz sonuçlar ortaya çıkarabilir. Bankada kullanılan araçlarda ergonomik açıdan

yeterli değildir. Kullanılan bilgisayarların ekranları kişiye göre ayarlanabilecek şekilde

seçilmelidir. Saatlerce ekrana bakarak yapılan işler göz rahatsızlıklarına yol açacağı için

ekran koruyucu kullanılmalıdır. Klavye kullanırken dirseklerini dinlendirebilecek ve

kolların çalışırken yere paralel olmasını sağlayacak yumuşak destekler kullanılmalıdır.

Masa altında çalışanların bacaklarının yorulmasını engellemek için hareketli

ayak destekleri kullanılabilir.

Bankada açık planlı çalışma ortamı hâkim olduğundan yapılan genel aydınlatma

kişileri rahatsız edebilir. Bu aydınlatma yeterli olmayabilir bu durumda çalışma

masalarında kişiye göre ayarlanabilen estetik masa lambaları kullanılabilir.

Bankada birbirleri ile ilişkili bölümlerin yerleşimleri birbirine yakın

konumlandırmıştır böylece çalışanların açısından gereksiz zaman kayıplarını, iletişim

eksikliği veya kopukluklar engellenmiştir.

Çalışanlar günlerinin büyük bölümünü bankada geçirmektedirler. Mekan içinde

kullanılan mobilyalar mekanın algılanan biçimini etkileyerek mekana estetik açıdan

değer kazandırmaktadır. Seçilen mobilyaların formu, rengi, dokusu, deseni, malzemesi,

çalışanları rahatsız etmeyecek ve iç mekân dekorasyonuna uygun olmalıdır.

Renklerin insan üzerindeki olumlu ya da olumsuz psikolojik etkilerini optimuma

çekmek için genelde ofislerde beyaz ve tonları (bej gibi) renkler tercih edilmektedir.

Ama bunun yanısıra, bekleme alanları ve toplantı salonlarında kullanılan mobilyalar

mekandan farklı seçilen renklerle vurgulanabilir olmalıdır.

Mobilyalar kişilere zarar verebilecek kimyasal kaplama malzemeleri

kullanılmamalıdır. Mobilyalar sağlam, kolay temizlenebilir ve minimum bakım

yöntemleri (boyama gibi), gerektiren malzemelerden yapılmalıdır.

Kullanılan mobilyalar geri dönüşebilir ve çevreye zarar vermeden tekrar toprakta

çözümlenebilir şekilde seçilmelidir. Çevreyle uyumlu ürünler tercih edilmeli

sürdürülebilirliğe katkı sağlamalıdır.

Ergonomik çalışma masaları, çalışma alanını net bir şekilde tanımlamalıdır.

Çalışma alanlarında geçişleri engellemeyecek şekilde, yeterli ölçülerde sirkülasyon

alanları bırakılmalıdır.

203

Bankanın mevcut durumu ve yenilenen şube ele alındığında ergonomik

mobilyaların tam olarak kullanılmadığı görülmektedir. Emlak Bankası ve Pamuk

Bankası, Halk bankasına devredildiğinden bankalarda kullanılan mevcut mobilyalarda

Halk bankasında kullanılmaya başlanmıştır. Bundan dolayı bankadaki mobilyalarda

kendine ait bir kimlik oluşmamıştır. Banka müdürü ile yapılan görüşmede elde edilen

bilgiler doğrultusunda bankanın mobilyalarının seçimi ve tasarımı genel müdürlük

tarafından yapıldığıdır. Merkezden yönetim anlayışının sonucu olarak karşımıza çıkan

bu durum yanlışlıkları beraberinde getirmektedir. Çünkü merkezde bulunan insanların

gelip görmeden, taşradaki bir bankanın ihtiyaçlarını tam olarak bilmesi mümkün

değildir. Oysa bankanın iç tasarımı uzman kişilerin (mimar, iç mimar) denetimi altında

yapıldığında daha güzel çalışma ortamları ortaya çıkacaktır. Uzman kişilerden aldığı

yardımlar doğrultusunda bankada kimlik çalışmasına gidilirse kendine ait bir kurum

kimliğine sahip olabilecektir.

Çalışma ortamında seçilen ergonomik mobilyalar, yapay ortamda çalışanların

rahat etmesini sağlarken; aynı zamanda çalışanların yaşadığının da hissettirileceği bir

ortam sunabilecektir. Çalışma ortamı kötü olan banka çalışanı bir an önce işini bitirip

işyerinden ayrılacaktır. Oysa kendi için uygun bir ortam bulan çalışan daha üretici, daha

bağımlı ve daha kaliteli iş yapmaya özen gösterecektir. Ergonomik olarak tasarlanmış

mobilyaların kullanıldığı yerler lüks bir tercih olarak görülebilmektedir. İlk etapta

maliyetli olarak görünse de iş yerinde ulaştıracağı verimlilik sayesinde göz ardı

edilebilir düzeye kolayca ulaşmaktadır. Çünkü yapılan her şey insan sağlığı içindir.

204

KAYNAKLAR

Aksoy, E., (1987), 20. yy. Mimarlığına Estetik Açıdan Bakışı, Ankara, Maya Matbaası.

Anonim, (1949), „„Yapı Kredi Bankası Bursa Şubesi‟‟, Artkitekt Dergisi, İstanbul, Sayı:

209, S: 97-99.

Anonim, (1951), „„Bursa Türkiye İş Bankası‟‟, Artkitekt Dergisi, İstanbul, Sayı: 186, S:

233- 236.

Anonim, (1952), Banka, Türk Ansiklopedisi, Ankara, Milli Eğitim Basımevi, Cilt:5,

S: 48-50

Anonim, (1998), „„Ziraat Bankası‟‟, T.C. Ziraat Bankası Eğitim Yayınları Dergisi,

Ankara, Sayı:4, S: 8-12.

Anonim, (2002), Türkiye Halk Bankası Tarafından Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler İle

Esnaf ve Sanatkarlara Sunulan Krediler ve Danışmanlık - Eğitim Hizmetleri,

Ankara, TES-AR Yayınları.

Anonim, (2000), „„Pamukbank Genel Müdürlüğü, İş-Alışveriş Merkezleri‟‟, Yapı

Dergisi, İstanbul, Sayı: 45, S: 47

Anonim, (2005), „„Finansbank İzmir Bölge Müdürlüğü Binası‟‟, Yapı Dergisi, İstanbul,

Sayı:75-76, S:85-86

Aslanapa, O., (2004), Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul, İnkilap Kitabevi.

Aslanoğlu, İ., (1980), Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, Ankara, İTÜ Mimarlık

Fakültesi Basım İşliği.

Ayarlıoğlu M., A., (1998), „„Türk Ticaret Bankacılık Sisteminde Meydana Gelen

Yapısal Değişmeler (1970-1996)‟‟, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal

Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Trabzon, Sayı:21, S:43-57.

Aydın, N., (2006), Bankacılık Uygulamaları, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi

Yayınları.

Aymelek, Ş.,(2006), „„Banka Yapılarında Cephe Kurgusu Üzerine Bir

İnceleme:Trabzon Merkez Şubeleri Örneği‟‟, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz

Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsünce, Trabzon.

Bal, A., (2005), „„Ofis Mekanlarında Aydınlatma Tekniklerinin Değerlendirilmesi ve

Yorumlanması‟‟, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Fen Bilimleri

Enstitüsü, İstanbul.

Besson, L., (1999), Keşifler ve İcatlar, USA, Raymond Publishing.

http://tez2.yok.gov.tr/tezvt/liste.php?-skip=0&-max=10&Universite=22

http://tez2.yok.gov.tr/tezvt/liste.php?-skip=0&-max=10&Enstitu=43



205

Bilgin, E., (2004), „„Tasarım ve Üretim Sürecinde Mimar-Mühendis İş Birliğini

Yansıtan Üç Örnek Bina‟‟, Gönül Sancar Utkutuğ, IV Ulusal Tesisat

Mühendisliği Kongresi ve Sergisi, S: 49-53, Ankara, Mimarlar Odası Ankara

Şubesi.

Bolay, C., H., (1991), „„Türk Bankacılık Tarihi‟‟, Bankacılar Dergisi, İstanbul, Sayı: 5,

S: 51-55.

Chiara J., Panero J., ve Zelnik M., (2001), Time Saver Standarts for İnterior Design,

Newyork, İnternational Editions.

Cunliffe, R., (1995), Teknolojik Gelişme ve İcatlar, London, Stevene Publishing.

Dalga, P., (2007), „„Geçmişten Günümüze Ofislerin Gelişimi‟‟, Yüksek Lisans Tezi,

Mimar Sinan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Demand, E., (2004),„„Your Office‟‟, Witson Design, İngiltere,

http://www.ergoindemand.com/ring_binders_s.htm., (27.01.2009).

Deilmann, H.A., (1997), Çalışma Yeri Tipleri ve Mekan Sistemleri, Wohnen, Bauen

Publishing.

Duffy, F., (1997), The New Office, London, Connan Octopus Limited.

Early Office Museum, Antique Office Interior, (1990), „„Early Office Museum ‟‟ Time

Publishing, USA, http://www.officemuseum.com/photo_gallery_1700s-

1960.htm., (05.12.2008).

Edward, S., (1993), Furniture History, Kanada, Hidson Publising.

Erentok, M., (2001), A’dan Z’ye Açık Ofis Tasarımı, İstanbul, Alfa Yayınları.

Ergonomic Recommendations For Work At Workstations, (2002), Ergonomic Design,

USA, Sennmoul Design, http://www.ergonomic

solutions.com/product/flat.htm., (18.01.2009).

Ersoy, C., (2004), Ofis Mobilya Örnekleri, Ankara, Epa Yayınları,

http://www.epasoffice.com/lm.htm., (23.01.2009).

Frankel, E.,(2001), Offices Spaces, USA, Desing Publishing.

Google Earth, (2005), „„Google Earth Adana of Turkey‟‟,

http://earth.google.com/turkiye_adana/htm., Türkiye, 23.01.2008).

Güney, Ş., (2005), „„Bürolardaki Mekan-Mobilya Organizasyonundaki Ergonomi

Faktörü ve Verimliliğe Etkisi: Bir Banka Örneği‟‟, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız

Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

http://www.ergoindemand.com/ring_binders_s.htm

http://www.officemuseum.com/photo_gallery

http://www.ergonomic-solutions.net/pdf/ErgonomicRecommendationsForWorkAtVDTWorkstations.pdf

http://www.ergonomic-solutions.net/pdf/ErgonomicRecommendationsForWorkAtVDTWorkstations.pdf


206

Haslegrave. C., (2000), What Do We Mean By a Working Posture Ergonomics, London,

Nicholas Publishing,

Johbs, C., (1998), „„Shanghai Bank‟‟, Archiecht Design, USA,

http://www.earchitecht.co.ukhhong_kong sbc.building.htm., (08.11.2008)

Kaya, S., (2003), Uluslararası Bankacılık, Ankara, Nobel Yayınları.

Kıraç, Y., (2005), „„Büro Yönetiminde Ergonomi ve Ergonominin Verimliliğe Etkisi:

Ankara Emniyet Müdürlüğü‟nde Bir Uygulama‟‟, Yüksek Lisans Tezi, Gazi

Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Malhan, K., (1999), “Çağın Hızla Gelişen Ofisinde, Tasarım”, Yapı Dergisi, İstanbul,

Sayı: 213, S: 103-112.

Marmot, A., (2000), Office Space Planning, USA, Graw Hill Companies.

Okay, A., (1999), Kurum Kimliği, Ankara, Mediacat Yayınları, S. 127.

Onat, N., (2000), Ofis Mobilyaları, Ankara., İmge Yayınları,

Özkan, Ü., (2002), Ofis+İletişim ve Ergonomi, İstanbul, İstanbul Yayıncılık.

Özkul. A., (2000), Ergonomi, Eskişehir, Anadolu Yayınları.

Özok, A., (1997), Ergonomik Açıdan Çalışma Yeri Düzenlenmesi ve Antropometri,

İstanbul, Metal Sanayi Sendika Yayınları.

Pina, L., (2003), Furniture History 300 BC -2000 AD, Newyork, Whitney Libary of

Design.

Potential Sources of İnjury and Tips for Making Your Workstation Ergonomic, (2002),

„„Ergonomic‟‟,DurbinDesing,Kanada,http://www.ergocanada.com/ergo/source

s_injury.htm. (15.01.2009).

Poyraz, K., (1980), Sanat Tarihi, Cilt No: 1, İstanbul, Betaş Yayınları.

Road, E., (2003),„„Office Furniture‟‟, Novenna Publishing, İngiltere,

http://www.margolisfurniture.co.uk/2_ergonomic_chairs.htm., (26.01.2009).

Roth, L., (2000), Mimarlığın Öyküsü, İstanbul, Kabalcı Yayınevi.

Sağdıç, B., (2008), „„T.C. Merkez Bankası‟‟, Mimarlık &Dekorasyon Dergisi, İstanbul,

Sayı: 180, S:66-68.

Savaşman, N., (1990), Temel Bankacılık, İstanbul, İstanbul Yayınları.

Strong, E., (1995), „„Ergonomics Office‟‟, Pina Design, London,

http:://www.keytools-ergonomics.co.uk.htm., (15.01.2009).

Sözer, M., (1973), 50 Yılın Mimarlığı, Ankara, Türkiye İş Bankası Yayınları.

Şener R, A., (1995), Büro Binalarında Çekirdek Çözümü, İstanbul, Yıldız Yayınları.



207

Tarlan, S., (1996), Tarihte Bankacılık, Ankara, M. ve G. B. Araştırma Planlama ve

Koordinasyon Kurulu Yayınları.

Tekeli, D. ve Sisa S., 2000, Projeler ve Yapılar, İstanbul, Yem Yayınları,

Uran, F., (1973), “ Mimarlık Bilgisi”, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi, İstanbul,

Sayı: 14, S: 23-25.

Victoria, A., (2000), Office Planning of İnterior, USA, Seriunm Design,

http://www.screenbiz.netprojects/SouthAfrican_launch.htm., (08.01.2009)

Westgaord. R., (1994), Applied Ergonomics, USA, Pitman Design.

http://www.screenbiz.netprojects/SouthAfrican_launch.htm

208

EKLER

Ek 1. Bölüm KiĢisel Bilgiler

Tarih:

1. Bölüm KiĢisel Bilgiler

Ad, Soyadı :

Mesleği :

Öğrenim durumu (yıl) :

Şu anki işyerindeki çalışma süresi (yıl):

Sağlık sorunu var mı varsa nelerdir? :

Sağlık sorunu iş yeri ile ilgili mi? :

1. Çalışma saatleri :

2. Mola saatleri :

3. Günde yaklaşık kaç saat bilgisayar basında çalışılıyor? :

4. Günde yaklaşık kaç saat ayakta çalışılıyor? :

5. Günde yaklaşık kaç saat oturarak çalışılıyor? :

209

Ek 2. Anket Soruları

NO SORULAR EVET HAYIR

1

Sandalye/oturma materyali, ayakları zemine düz olarak

basacağı, kalça ve dizlerin uygun açı ile büküleceği şekilde

tasarlanmış mı?

E H

2 Oturma yeri geriye doğru meyilli mi? E H

3 Oturma yüksekliği ayarlanabiliyor mu? E H

4 Oturma yeri yüzeyi, uzun süreli çalışmalarda rahatsız

etmeyecek bir kumaşla kaplanmış mı? E H

5 Oturma materyalinin ön kenarı diz arkasının kesilmesini ve

kan dolaşımını engellemeyecek şekilde yuvarlatılmış mı? E H

6 Arkalık yüksekliği ayarlanabiliyor mu? E H

7

(Oturma materyali tekerlekli ise) Oturarak yapılan işlerde

oturma materyalinin tekerlek sistemi kolaylıkla hareket

edilebiliyor mu?

E H

8 Masada bilgisayar monitörü ve kasası için ayrı bir bölme var

mı? E H

9 Çalışma alanında, farklı işlevleri/evrakları birbirinden

ayırabilmek için yeterli yüzey var mı? E H

10

Çalışma ortamında açık kablolar ve düzensiz yerleştirilmiş

elektrik donanımı, çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde

düzenlenmiş mi?

E H

11 Masa yüzeyi göz kamaşmasına neden oluyor mu? E H

12 Çalışma masanızın kenarları düz ve yuvarlatılmış mı? E H

13 Çalışma masasın alt kısmında ayakların ileri doğru

uzatabilecek şekilde yeterli boş alan var mı? E H

14 Sürekli başka kimselerin görüş alanında olmak sizi rahatsız

ediyor mu? E H

15 Kendi iş alanınızı dekore etme ve değişiklik yapma

olanağınız var mı? E H

16 Çalışma masanızda yeterli depolama alanı var mı? E H

17 Çalışma masasının altında kesonlar için yeterli alan var mı? E H

18 Dosya dolapları eğilme ve uzanmayı gerektirmeyecek

biçimde düzenlenmiş mi? E H

19

İş yerinizdeki masa, sandalye ve dolapların yanlış

yerleştirilmesinden dolayı, çalışmalarınız olumsuz

etkileniyor mu?

E H

20 Masa üzerinde duran klavye dirsek ve bilek arası yere

paralel mi duruyor? E H

21 Klavye kullanırken kolları dinlendirebilecek şekilde ekli

destekler var mı? E H

22 Mouse için yeterli alan masa üzerinde var mı? E H

23 Monitörde ekran koruyucu var mı? E H

24 Sürekli bilgisayar karşısında çalışmaktan dolayı,

gözlerinizde bir rahatsızlık hissediyor musunuz? E H

210

ÖZGEÇMĠġ

ADI SOYADI : Ansu YETİZ

DOĞUM YERĠ ve TARĠHĠ : Kırşehir - 20.10.1981

ADRES : Huzurevleri Mah. 142 Sok., Merve Sit. B/Blok,

Kat: 4, No:7, Seyhan/ ADANA

Tel: (0 322) 239 66 92

E- posta : [email protected]

EĞĠTĠM DURUMU

Yüksek Lisans (2005-2009 ) : Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İç

Mimarlık Anasanat Dalı, Sarıçam / ADANA

Lisans (2000-2005) : Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık

Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Sarıçam / ADANA

Lise (1996-1999) : Ahmet Kurttepeli Lisesi, Çukurova/ ADANA

Ortaokul (1993-1996) : Meryem Abdurrahim Gizer İlköğretim Okulu,

Seyhan / ADANA

Ġlkokul (1988-1993) : Gazeteci Adem Yavuz İlkokulu,

Yüreğir / ADANA

Ġġ DENEYĠMĠ

2006- -- : İncirlik 10. Tanker Üs Komutanlığında, Kolin İnşaat,

Mimar / ADANA

2006-2005 : Adana Toki Toplu Konut İdaresi Mimar/ADANA

YABANCI DĠL : İngilizce

Documents

T.C. - cu.edu.tr · Tez çalımamın gerçeklemesinde katkıları olan ve tezimim her aamasında yoğun çalıma temposu içerisinde zaman ayırarak, bilgi ve tecrübeleriyle yüksek