Kryminał ekolo - na podstawie po'

'@ Teatr Pol~k i w Po:znaniu

/

/

owadź swój plug przez k ośc i uma rłych

I 4

POMÓRNIK.

KRYMINAŁ EKOLOGICZNY

„

na podstawi e powieści OLG I T OKAR CZ UK Prowadź swój plug przez k ości u marłych

Ad ap tacja i reż yseria E MILIA SADO WSKA

Premiera· 11 wru~111J 2010

8

I Mii I\ ... \l>O\\',K ,\ Adaptacja i re'i.)'Se ril Scenografia I kos ti ury-fKATA\/ł.ZYNA STOCHALSKA

Muzyka MARCIN MIRowsk1

Rezyseri a światel DAMIAN PAWELLA

Asystent ró .y<cra, inspiCJ ent ELŻB IETA BEDNARCZYK

'·

10

Olga Tokarczuk

Powieściopisarka, eseistka, autorka scena riuszy

i poetka. Ceniona przez krytykę lit eracką i czy­

tel ników. Je) twórczość jest mocno zakorzeniona

w giach. Wielbiciel­

k

owie nieopodal

diowa ł a psyc h ologię ni szawskim.

nia drukowała w 1979 r

·zas piśmie młodzież.owym

s uiąc s i ę pseudo n i mem

tab.e we wrocławskie)

„Mandragorze". W „Życiu Literackim" ukazy­

wały s i ę jej w iersze, które z ł oi:yly się na arkusz

poetycki Miasto w lustrach (1987). Jej właściwym

debiutem była powieść Podróż /11d zi Ksifgi (1993),

za którą otrzymała nagrodę Pol sk iego Towarzy­

stwa Wydawców Książek.

W 1986 r na stale prze ni os ł a się z rodziną do

Nowej Rudy, miejscowośc i położonej niedaleko

'v\lałbrzycha na Dolnym Ś l ąsku, którego historia

okazała się inspiruj ąca dla jej twórczości.

Tokarczuk jest jedną z najw ybitniejszych polskich

pisarek . Trzykrotnie nomin owana do statuetki

NIKE za każdym razem zdobywała Nagrodę

c'Y"'";kó. woS rnkc JCCY P"Y'"'''L pisarc e g ł ówn e wyróżnienie za powieść

Biegun i.

nowa na

Nagrod y

stiżowe 1

·Fundacji Kościelskich

u Polityki (i . Nom i-) narodowej lJ · skiej .

iej, odebrała r ź prel\

v y różnien ' .' Berii ·

na. Odr 1 nizuJe we Wrocławiu

i Jel eniej ( e Fe~ a] Opowiadar1, podczas

którego autorzy krótkich form literack ich

z różnych kraJÓW świata prezentują swoje

dokonania.

)ej k s iq ż ki tłumaczono na wiele Języków, /

m.in. niemiecki , angielski ,francuski , hi sz­

pań s ki, węgiersk i , lite wski, czeski , duński ,

estoński, serbsk i, szwedzki, wioski. Na

podstawie jej utworów powstaią inscenizacje

teatral ne oraz filmy.

Autorka esejów oraz licznych artykul ów

w czasopismach poświęconych literaturze

i psychologi i publikowa nych m.in.

w: „Nowy m Nurcie", „C:1asie Ku ltur y",

„Kresach " i „C harakterach "

\

I

\ . I

Bibliografia:

I l

„ ~·--- U ~~,~,, ~, I

- Prowndź swój plug prZ1':: kości umarłych, Kraków 2009

- Bieguni, Kraków 2007

~A nna !n w grobowrnch światu , !-:ra ków 2006

({s l1llnic historie, Kraków 2004

- Gra na wielu b1·bcn kt1ch, Wałbrzl'cl1 2001

- Lalka 1 perła, Kraków 2000

- Opowieści wigili;ne ( rJ z..:111 z Jnz ym Pikhem i And rz,:j ..:m Stasiu kiem ) 2000

- Dom dzic1111y, dom nocny, Wałbrz rc h 1998

· Swjl1, Lublin 1997

- Pra wie~ i inne czasy, \V~1 rszawa 1996

- F.E, Na rszawa 1995

·Podróż lu,lzi F\ sirgi, Warszawa 1993

· lVfiasta w lu strach, Kłodzko 1989

1l

14

Ekologia to prowadzenie dialogu z naturą, t .. ł'" h , s ITTv1an1e naturze vrasciwyc pytan

· k\ · d · · ·r h d · d · 1 egze~<nvan1e o nieJ moz 1wyc o pmv1e z1.

Przekonanie o w ięzach łączących wszystko, co

żyje, z matką Ziemi ą dostrzegali pierwsi kosmo ­

gon i Homer wyraża I s ię o Ziem i jako życiodaJ­

nej m atce powołującej wszystko do istni en ia .

Heraklit twierdził bez żadnych wątp l i\\'OŚci, że

wsz ystko na świecie z wiązan e jest ze wszys tkim

i wszystko w jakiś sposób wplywa na wszyst­

ko, będąc końcem jednego proc es u i zaraze m

początki em czego ś innego Ow idiuf:·syw. al cyklk tną i odwieczną cyrkulację r i przez

ciala żywych organizmów i przez g dy mó-

wił o ni ekończącym się cyklu narodzin, śm1c·r·: i

i odrodzenia. Gi ord ano Bruno uważał, 7e natura

- olbrzymia, wiecz na, racjonalna i żywa istota

- rodzi z siebie wciąż nowe formy życia i wciąż

przyjmuje ich martwe szu.qtki do swego ł ona,

by znów wydać na św iat nowe istoty. ( . . )

Termin „eko logi a" pojawił s ię w osobliwym

klimacie naukowym XIX wieku . 'v\liek ten ma

szczegó ln e za s łu gi w budowaniu nauk przy­

rodniczyc h, Jest to czas nowego spoJfzeni a na

przyrodę i na cz ł owieka. (. ) Termin „ekologia"

nie od razu został przyjęty przez badaczy (nada l

posłu g iwa li się oni terminem „eko nomia natu­

ry"). Zos tał on zaaprobowany dopiero na Mię­

dzynarodowym Kongresie Botaników w 1893 roku,

choć sytuacja pozostała otwart a co do kwestii

merytorycznych wi<)żących się z ekologią.

Pr7 esz.kodą w rnzwoju ekologii były trud­

ności z ustaleniem przedmiotu (i tak Jest do

dziś) i obszaru badań, wytyczeniem granic.

(.)

Ekologia zmienia ła krok po kroku swój

przedmiot, poszerzając pole badawcze -

od studium ga tunków w ich relacjac h ze śro­

dowisk iem fiz yczn ym (otoczeniem) , poprzez

ana lizę wspóln oty gatunków w środow i sk u

naturalnym , traktowanyc h pko system, aż

po rozważanie pko kompleksów S)'Stemo ­

wych integrujących cz łowieka i jego aktyw­

ność na r<Jżnych szczeblach czasu

i przestrzeni.

Ei•·ł§i4iM@il:ntiJ

Perspektywy ekologii cz łowieka, Lublin 2008.

Kesmiczne rytmy

Kosmoekołogia próbuje wyłuska ć z sieci związ ­

ków ziemskich i kosmicznych te, które stano­

wią o wph" ie procesów wszechświa t owych

na narodzin y, rvzwój i modyfikację życ ia .(. .. )

Wszechświat jest pełen zjawis k przebiegaią­

rytr.nicznie; w i ększość z nich zachodzi

pływem ruchów ciał po orbitach lub

\' ęcej - są dla ich istnienia konieczne.

kowania te s i ęgają tak dal eko, że bez

rawitacyjnych rytmów - istnienia

i jego ruchu - podstawowe warunki

do życ ia na Zie mi , do jakich należy s tabilność

orbit y, nie byłyby spełnione ( .. )

Kosmoekologia "·szakże nie tylko pokazuje

kosmiczne war unki konieczne do rozwoju ży ·

cia. \\',,kazując na mi ejsc~ t. z łowieka w Świecie ,

wśród ziemskic h i kosmicz nych zjawisk sugc'­

ru je mu po kor<; wobec ogro mnego Wszech­

św iata oraz szac unek do jego wytworów oży ­

wionych i ni eożywionych, które n ajw i ~ kszy

odc i nek swej ewoluc yjnej drogi odby ł y razem

z gatunkiem homo. Jakie marny bowiem prawo

do zawłaszczania energii roślinom , które żyją

na Ziemi przeszło tr·l)' miliardy lat, Jakie

mamy prawo do niszczenia tworów przyro dy

nieożyw i one), które trwają miliony, a czasem

rn iii a rdy łat (jak fragmenty I itosfery), co na rn

pozwala na in s tr·u rnentaln e traktowanie

i wyniszczenie przedstawicieli innych gatun ­

ków, które i s tni eją dłużej ni ż nasz gatunek

i wpisywały się harmonijnie w funkcjonowa­

nie ziemskiej biosfery, dopó~złowi c

zakłóc ił ich egzystenc)i' •

uJ, .• 111,1

HONORATA KORPIKIEWICZ

Kosmoekologia. Obraz zjawisk, Poznań 2006.

Il " „...&. , ••• 1

15

Każde Żf've shvorzenie pGdlega prawu Średniowieczne procesy przeciwko ... zwierzętom

Procesy przeciwko zwier79tom przepro1,·adzane

w śred niowieou mo ż n a podzielić na trzy kate­

go rie.

Po pi erwsze te , które są W)'toczo ne zw i e rzętom

domowym (wieprzom, wo łom, koniom , osłom

i psom) pojedynczo za to , 7.e ;.:a bil y albo Lię·iko

z r a niły mężuyznę, kobietę lub dzie..:ko . Mamy

tu do cz ·nienia z procesam i kr yrnin:iln ymi;

wład ze kościelne ni e interweniują .

Po drugie procesy zbiorowe W)'taczane t< ki111

z wi e rzętom jak du że, dziko l )' j<)Ct ssa ki (dziki,

wi lki) dewastuj~ cc pola uy L agrażaj<)ć e ludziom

lub - rn.icznie ui;:ściej - procesy ' ' ytacza ne

zw ierzę t om niewielkich rozmiarów (gr yzonie,

in sekty, „roba( two") ni szG ,)cym zb iory. To

plagi. Pierwsze przep1tdza s ię za pomoe<) obła\\'

organizowanych prze ~. władze ~ 1,· ię• kie, drugie

wy maga.i~ 111terwencji Kośc i o ł a u ci.: kają c ego s ię

do l'gzorcyzmów, a nit: rat du anatem, klątw i c·kskomun1ki. ( „)

Istn ieje też trzeci rodzaj prou:Ml W: chod 1i tu

o proc.:sv. "' któr vd1 zw1er z~· ta11 <.:Z L'S tniu')

w zbrod ni sodomii . Pnie.:,)' te są trudn e do

zbadania z po1vud11 braku doku mentol\', które

zn ikł y być mo'Że z oskarżonymi . . tl' raz m~·ż -

CZ)' zna (lub kobieta) wraz ze z1,· i e rzęciem

(u1na ny111 za wspólnika) zostaią i)' wcem

zaszyc i w worku , raze m z tekst em wyroku,

i spa leni na stosie za pe,.;ne po to. aby ni e

pozostał żaden ś lad po równie ohydnym czyn ie. („. )

W z wie rzyńcu procesowy m pr ym wiodq

wieprze. Wyst~pują one w dzic\\'ięciu n~

d z i es i ęć przypadków. [)J a badacza historia

proc~sów ~w ierząt dość szybko zm ienia s i ę

w h is torvczn,) a ntropologię świni. („ .)

MICHEL PASTOURf.AU

Śr,·d111,1ivieczna gra symboli,

\Varszawa 2006.

,

s

Świnia Pana N. N.

Pierwszy wyro k skazując y dotyczył w 1266

roku św ini , os lat n i wydano w roku 1692 -

s ka zują c na ś mi e rć kłacz. Do naszyc h czasów

zac howały s ię prot okoły d zie więćd z i esięciu

trzec h spraw; Jest ich zad z i wiająco du żo, Jeśli

się zwa ży jak bardzo ucierpiały archiwa z po­

wod u poża rów, wojen i zwyk łego niedbalstwa .

v\l ię ks·wsc tyc h spraw odbywa ła s i ę we Fran­

cji, lecz s ą również protokoły spraw z Niemiec,

Szwajcari i i \".1 łoch .

Do obowią zków prokuratora należa ło przy­

gotowywa ni e spraw przeci1vko zwierzę tom­

winOWJJC Om . Czasem wyzn acz ano adwokata

dla obrony z wierzęcia przed są dem. Świadkom

doręczano wezwa nia sądowe i żąd ano od nich

zezna1\, przeprowadza no doc hodzen ie na

mieJSCU zbrod ni i każdy szczegó ł opisywa no

w protokol e. Gdy prawo domagało s i ę tortur,

zdarzało się nawet, że oska rżo ną świ nię kła­

dziono na ramie do naciągania stawów i jej

prze ra ~ liw e kwicze nie int erpretowano pko

przyz nanie s i ę do win .

Oska rżon e z wier zę pozostawało w areszci e

do czas u wyda ni a we rd yk tu i przebywało

w teJ samej ce li, co ludzie.( ... ) Na utrz1manie

Lwie rzęcia \\'ladze więzienne a s}'gnowa ły t aką

sum ę, jak ą przeznaczan o na wię ź nia­

cz ł owiek a. Ponieważ zgodnie z obowiązują·

cy m i przepisa mi nazwisko każdego w ięźn i a

n a leżało wpisywać na ofi c j a lną li s t ę, bez­

imienne zw i erzę t a figurował y w spisie pod

nazwiski em swego właścici e la, np. „Św ini a

pana N. N."

Sąd ferowa ł wyrok, gdy na podstawie dowodów

przedstawionyc h na rozpraw ie stw ierd zo no

winę zwierzęcia. Znana Jest sprawa z 1499

ro ku, ki edy to w ce li więzien nej wyrok od

czy tano u roCZ)'ŚC i e zw ierzęc iu-przes t ę pc y .

Kiedy stwierdzono, że zwi erzę-przes tępca

wykazało nadmierne ok ru cie ń s t wo , roz­

sza rpuj ąc na przykład swą ofiarę na kawa łk i,

wyroki były bard ziej surowe i wymi e rzały

ka rę naj większego cierpienia.

Historia ludzkiego szalerl stwa ,

Warszawa 1973.

19

Ból

( .. ) C7lonkowie Komi sj i zaj muj ąc si~ n;bt~pnie

innymi postac iami cierp ie ni a konkludują,

że „ mają pewn os(, ii. zw i e r zę tJ zdolne SC) do

doznawania cierpi L' n1a w~ \\'Ola nego s ilnym

str.ic hern i przerażeniem "

( .. ) \\'1ehrnsć ludzi to szow i niści gatunkow i;

nie t riku dlatego, ie gotowi'•) 1..1J.1\,·.1( cicr-

z powodów, Z Jaki ch ni e

,·ie kowi , ale i dbtcgo, że

21

Dyrekto r naczelny i art ys t yczn y - PAW EL S1. KOTAK

\V icedy rektor- )OAN , NOWA K

Wi cedy rektor - MARCIN KOWAL SK I

Sekretarz literacki / koordynator pracy art ystycznej - A N1'A M AŚL I} KO\.VSK A

Ki erownik techniczny - AN DRZEJ BISKL: P I p.o. kie rownika technicznego - A NDRZEJ SZWACZYK

Publ ic r elati on s - EM I LIA SA DOWSKA

Dz i a ł marketingu - A1.LKSANDRA MARZEC - k ierownik dz ia tu ,

TOMASZ LAG ODZ I ŃSK I , MA RZEN A NOWOTNA (kasa b iletow a)

Organ i za tor widowni - M A RIO LA M ICHA LAK

Sek re tari at - MARCIN ADAMCZAK

G łówn y ks ięgowy - ! !CHA Ł vVurr uś

Dz i a ł k s i ęgowośc i - BEATA P ŁAWSKA, GRAŻYNA RAJEWSKA, Lw.1 1'1RKOWSKA

Ki erownik biura - BOCUM ILA WI CHNIARE K

Kier ownik działu ad m i n istracyjno -gospo darczego - MAR 1 A Gu s:-- .'\ K- l{zEC HÓW K A

Tran sp ort i zaopatrzenie - ZB I GN I EW ROSZA K, MAŁGORZATA ROSZAK

Ośw i e tl e niowcy- PAWEŁ BoRDYC H - kierowni k pracown i, ŁuKASZ W IECZO REK

A ku stycy - WIESŁAW )A N ICK I - k ierownik pracowni . BARBA RA 0LSl'TY'\

Br ygad ier sceny - ROMA , ' BER L r

Montaż y ś ci - LuKA Sz Ko LODZJEJ , LUKASZ LE\\'ANllOWSK I,

KRZYSZTOF L1 PINSKI. TOMAS Z PooH ,1RsK1, D AM IAN WF.L. ' .

Ga rderobi ane- EwA C I EŚLIK, ELŻllIETA Roc HOW I AK, EwA ) ÓŹW I AK

Pracown ia k ra w iecka - WO JCIECH )AN UC HOWSK I

St o larnia - DA RI USZ M ICH LAK

Charakt eryzatorni a - )O LA TA L OBAC Z, MAGDA LDI,\ C HR ZUSZCZ

Pracow nia plastyczna - )ACE K Z UJEWSK I, RYSZ A RD KSI'}lE K

Pracownia dek orator sko -t api cersk a - l:.uc;1,N 1 t:sz MARSZA 1.

Pracow nia ś lu sa r ska - ANDRZE J M 1 śK1Ew 1 cz

Rekw izy to rnia - CZESI.A W WA S I ŃSK I

Pracownik gospodarczy - ToM ASZ Ku PCZ y K

Inspektor d.s.p.poż . - M1 EC :tY SŁ Aw R ATA JCZAK

Zespó l ar t yst yczny w sezonie 20 10'2011

KATA RZ YNA BUJAK I EW ICZ 'i! KATARZ YNA DAŁEK ' BARBAR A K RAS I ŃS KA ' TERESA K WIATKOWSKA

MA t. GORZ ATA PtCZY Ń S K A ' MAGDA LF'\' A P LANETA ' ANNA SA NDOW IC/ ~ ORIANA SO I KA

E\\' i\ SZUMSKA ~ L KASZ C HRZUSZC Z " PIOTR B. D'}B ROWSK I ' M I CH A Ł KAUT,\

WOJCI EC H K .\LWAT ' P10TR KAl„\ II ER -zA K 'I! JAK L' B PAPUGA PAWEŁ S1w 1AK

ANDRZE J SZUBSK I 'i! 7.B IGNJEW WA L ERY Ś ~YLWESTER WORON I ECK I ! WJ ESLAW '/ NOW ICZ

Insp icj enci - ELŻBIETA BEDN AR C/Y K, MARIA SKOWROŃSKA- fERLAK

Projekt progra m u .\-I ARCIN MARKOWSK I I " "' ""' ·"'"' "'"'~"""~' rl

Reda kcja programu - A , 'NA 1\llAŚLl} K OWSKA

W progr amie wykorz)' Stano fragmenty uiwor ów Williama Blake'a

w p r zekładach : M i c h a ł a Fos towicza , Zygmu n ta K ru kowsk iego.

()( --POJ.SKA nw.-- ,,..;;.

eiił::::CJS WIEl.KOPOl.SKl

n

• • kulturaonlinP pl

' o

p epoznan.pl

§oLaR

POZ n a fi*

23