Tefsirül-Münir Sure Sure (27)

CZ: 16, MERYEM SURES (19) 297

4MERYEM SURES

4Surenin smi:

4nceki Sure ile likisi:

4Surenin Muhtevas:

5Surenin Fazileti:

5Zekeriyya (A.S.)'In Duas Ve Ona Hz. Yahya'nn Mjdelenmesi

5'rb:

5Belagat:

6Kelime ve ibareler:

6Hz. Zekeriyya (a.s.)'n Kssas:

7Aklamas

9Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

10Hz. Yahya'ya ocukken Peygamberliin Ve Hikmetin Verilmesi

10Kelime ve bareler:

11Hz. Yahya (a.s.) Kssas:

11Aklamas


12Hz. Meryem Kssas -1-Hz. Meryem'in Hz. sa'ya Gebe Kalmas

12Belagat:


13Ayetler Aras liki

13Aklamas


16Hz. sa'nn Doumu le Meydana Gelen Olaylar


16Aklamas


18Hz. sa'nn Peygamberlii, Beikte ken Konumas


19Aklamas


21Hristiyanlarn Hz. sa Hakknda Ayrla Dmeleri

21'rb:

21Belagat:


22Hz. sa Kssasna Dair Aklamalar:

23nciller:

23Barnaba ncili:

23Hz. sa'nn Mesaj:

24Havariler:

24Hz. sa'nn Mucizeleri:

24Hz. sa'nn Vefat:

24Hristiyanlkta Teslis ( lh Kabul Etme):

25Aklamas


27brahim (A.S.) Kssas

27Belagat:


28Ayetler Aras liki

28shak (a.s.):

29Hz. Yakub (a.s.):

29Bu Kssann Dier Kssalarla likisi:

29Aklamas


32Musa (A.S.) Kssas


33Ayetler Aras liki

33Aklamas


34smail (A.S.)'In Kssas


34Ayetler Aras liki

34Hz. smail ve Kurban:

35Hz. smail ve Annesi Hacer Mekke'de:

36Beytullah'n Bina Edilmesi:

36Hz. smail'in Hayat ve ocuklar:

36Aklamas


37dris (A.S.)'n Kssas


38Ayetler Aras liki

38Aklamas

38Btn Peygamberlerin Genel Olarak Nitelikleri

39Belagat:


39Ayetler Aras liki

39Aklamas

40Ayetten kan Hkm Ve Hikmetler

40Peygamberlerden Sonra Gelenler Amellerinin Karl, Tevbe Edenlerin Ve Cenneti Hak Edenlerin Vasflar

40Belagat:


41Ayetler Aras liki

41Aklamas

42Cenneti Hak Etmenin Sebepleri:


43Allah'n Emriyle Vahyin ndirilmesi

43Belagat:


43Nzul Sebebi

44Ayetler Aras liki

44Aklamas


45Mriklerin ldkten Sonra Dirilie Dair Bir phesi

45Belagat:


46Nzul Sebebi

46Ayetler Aras liki

46Aklamas


49Mriklerin, Dnyadaki Durumlarnn Gzellii Dolaysyla Bir Dier pheleri

49I'rb:

49Belagat:


50Ayetler Aras liki

50Aklamas


51ldkten Sonra Dirili le Haredilmeye Dair Mriklerin Alayl Szleri

52Belagat:


52Nzul Sebebi

52Ayetler Aras liki

52Aklamas


53Putlaen Putperestlere Dman Kesilmesi Ve Putperestlerin eytanlar Veli Edinmi Olmalar

53'rb:

53Belagat:


54Ayetler Aras liki

54Aklamas


56Allah'a ocuk snat Edenlerin Reddi

56Belagat:


57Ayetler Aras liki

57Aklamas


58Mminlerin Sevilmeleri, Kur'an-I Kerimin Kolaylatrlmas Ve Gnahkrlarn Helak Edilmesi


59Nzul Sebebi

59Ayetler Aras liki

59Aklamas


Rahman ve Rahim Olan Allah'n Adyla

MERYEM SURES

Zekeriyya (A.S.)'In Duas Ve Ona Hz. Yahya'nn Mjdelenmesi1- Kf, H, Y, Ayn, Sd.

2- (Bu), Rabbinin kulu Zekeriyya'ya rahmetini andr.

3- Hani o Rabbine gizlice niyaz etmiti.

4- Demiti ki: "Rabbim, gerekten kemiim zayflad, bam da aararak tututu. Rabbim sana duamla bedbaht olmadm.

5- Gerekten ben arkamdan yerime geecek akrabamdan endie ediyorum. Hanmm da ksrdr. Bana tarafndan bir veli ihsan et.

6- Ki bana da, Yakuboullarna da miras olsun. Rabbim sen onu raz olduklarndan kl.

7- "Ey Zekeriyya! Gerekten biz sana Yahya adl bir oul mjdeleriz ki, bundan evvel kimseyi ona ada yapmamtk."

8- Dedi ki: "Rabbim, nasl olum olur ki! Zevcem ksrdr. Benim ise yallktan kemiklerim bile kurudu?"

9- Dedi ki: "yle" (Fakat) Rabbin: "Bu benim iin pek kolay. nk sen daha evvel bir ey deil iken seni yarattm." buyurdu.

10- "Rabbim bana bir almet ver." dedi. "Senin almetin sapasalam olduun halde ( gn) gece insanlarla konu-amamandr." buyurdu.

11- Bylece mescidinden kavminin karsna kp onlara iaret etti: "Sabah akam tebih edin."

Hz. Zekeriyya (a.s.)'n Kssas:

Hz. Zekeriyya Kur'an- Kerim'de sekiz defa sz konusu edilmektedir. l-i mrn suresinin 37. ve 38. ayet-i kerimelerinde, En'm suresi 85. ayeti kerimede, Meryem suresinin 2. ve 7. ayetleri ile Enbiya suresinin 89. ayet-i kerimesinde.

Hz. Yahya'nn babas Hz. Zekeriyya heykel hizmetiliinde bulunmaktayd. O bakmdan o da Levili'dir. Annesi tarafndan heykelin hizmetkrln yapmak zere adanan Hz. Meryem'in bakm, Hz. Zekeriyya'nm payna dmt ve o Zekeriyya'nm himayesine verilmiti (l-i mrn, 3/37). Hz. Zekeriyya da Hz. Meryem'in teyzesinin kocasyd. Yce Allah'n Meryem'e ikram ve l-tuflarn, onu ummad yerden rzklandrmasn grnce, Yce Allah'n da kendisine evlt ihsan etmesi iin dua etti: "Orada Zekeriyya Rabbine dua etti: Rabbim bana senin tarafndan ok temiz bir zrriyet bala. phesiz sen duay iiten (kabul eden)sin." (l-i mrn, 3/38). Allah onun duasn kabul etti, melekler ona Yahya'nn doumunu mjdeledi. Kendisi olduka yalyd. Hanm da ksrd: "Namaz klarken melekler ona seslendi: Muhakkak Allah sana kendisinden bir efendi, kendisini sakndran ve salihlerden bir peygamber olmak zere Yahya'y mjdeliyor." (l-i mrn, 3/39). Hz. Zekeriyya byle bir mjdeye hayret ettiini u szleriyle ifade etti: "Dedi ki: Rabbim, gerekten bana ihtiyarlk atm iken ve karm da ksr olduu halde nasl bir olum olur? Buyurdu ki: Byle! Allah ne dilerse yapar." Meryem suresinde ise yle ifade edilmektedir: "Dedi ki: Rabbim nasl olum olur ki, zevcem ksrdr, benim ise yallktan kemiklerim bile kurudu? Dedi ki: yle! Rabbin, 'Bu benim iin pek kolay. nk sen daha evvel bir ey deilken seni yarattm, buyurdu." (8-9. ayetler).

Babasnn ad ise Berhiya'dr. Dikkat edilecek olursa ad Berhiya olu Ze-keriyya olan bir baka kii daha vardr. Bunun Hristiyanlarca kabul edilen bir yasa kitab vard. Bu kii Hz. Mesih'ten yaklak 3 asra yakn bir sre nce Da-rius dneminde yaatmtr

Aklamas"Kef, Ha, Y, Ayn, Sd". Bunlardan Kef ve Sd, da elif, yani alt hareke miktar uzun bir med yapmak gerekiyor. H ile Y harflerinde ise tek bir elif miktar medd-i tabi yapmak gerekir. Ayn harfinde ise hem uzun med, hem de iki elif miktar ksa med caizdir.

Bu mukatta harflerden kast, nceki ifadelere szn bandan itibaren dikkat ekmek ve Araplara, Kur'an- Kerim'in bir benzerini yahut onun bir suresinin benzerini meydana getirmeleri iin meydan okumaktr. nk Ku-ran'n meydana geldii harfler Arap alfabesi harflerinden olumaktadr. Bu harflerin mphem harfler olduklar yahut da belli bir takm srlara iaret ettikleri yahut bunlarn zel bir isim yahut sfat olduklar doru deildir. nk Raz'nin de syledii gibi: Yce Allah'n Arap dilinin dellet etmedii eyleri Kitap'ma tevdi etmesi, hakikat yoluyla da olsun, mecazen de olsun caiz deildir. nk bizler bunu caiz kabul edecek olursak, her bir zahir ifadenin bir batn da vardr, iddiasnda bulunanlarn bize kar itiraz etmelerine ak kap brakm oluruz. Bu ise onlarn bu aklamalarna dellet etmemektedir. nk (mesel) Kef harfinin kerim yahut kebir veya Rasulullah (s.a.)'n isimlerinden baka herhangi bir isme veya meleklere yahut cennet ya da cehenneme delleti hususunda herhangi birisine ncelik tanmak mmkn deildir. O balomdan bu harfin bu kelimelerden bir ksmn darda brakp sadece bir ksmna yorup aklamak kesinlikle dilin kendisine dellet etmedii bir tehakkm (delile dayal olmakszn hkm verme) olur.

"(Bu) Rabbinin kulu Zekeriyya'ya rahmetini andr. Hani o Rabbine gizlice niyaz etmiti." Bizim sana bu anlattmz Rabbinin kulu Zekeriyya'ya olan rahmetini bir antr. Zekeriyya, srailoullar peygamberlerinden byk bir peygamberdi. Hanm da Hz. sa'nn teyzesi idi. Kendisi Sahih-i Buhr'de belirtildii gibi marangozdu. Marangozluktan el emei ile kazandn yerdi. O Rabbine ihlsla, riyakrlktan uzak olarak, gizlice dua etmiti.

Rahmetin anlmasndan kast ise, rahmetin ona ulamas, Yce Allah'n da Hz. Zekeriyya'nn u duasn kabul etmesi demektir: "Demiti ki: Rabbim gerekten kemiim zayflad, bam da aararak tututu. Rabbim sana duam ile bedbaht olmadm. Gerekten ben arkamdan akrabamdan endie ediyorum,

hanmm da ksrdr..." Yani Zekeriyya yle demiti: Rabbim artk ben kemikleri zayflam, gc azalm, sa olduka aarm bir yalym ve ben senin tarafndan hep dualarmn kabul edildiini grdm. Hi bir zaman senden isteklerimi geri evirmedin. Dua etmekle zarara uramadm. Aksine dua ettiim her seferinde duam kabul buyurdun. imdi ben amca ocuklarmn ve buna benzer akrabalarmn, lmmden sonra din iini ihmal edeceklerinden, onu zayi edeceklerinden korkuyorum. O bakmdan, benden sonra peygamberlii ile dini ve vahyi koruyacak peygamber bir evlt istiyorum. Hanmm ise ocuk douramayan bir ksr kadndr.

Hz. Zekeriyya'nn hanm Hz. Meryem'in annesi Hemne'nin kz kardei idi. Hanmnn annesi ise Fkz b. Kubay kz ' idi. Buna gre Hz. Yahya, Hz. sa ile z teyze ocuklardrlar. Dikkat edilecek olursa Hz. Zekeriyya duasna gereke sz konusu etmektedir. Bu gereke de ona kar atfetli, merhametli ve efkatli olmay gerektirir. Sz konusu gerekeler unlardr:

1- Bedenin zahiren ve batmen gsz dmesi.

2- Duasnn kabul edilir olmas. Hi bir zaman dua edip de eli bo eviril-memitir. Aksine Rabbine dua ettii her seferinde Rabbi onun duasn kabul etmitir.

3- lmnden sonra dinin ve kendisine vahyolunan eylerin zayi olacandan yana miraslarndan korkmas. Onun korkmas mali mirasnn kaybolmas deildir. nk peygamber malna kar hassas davranmayacak kadar yksek ve stn bir mertebededir. Ayrca onun mal da yoktu. Kendi el emeiyle geinen bir marangozdu. nk Buhr ile Mslim'de sabit olduuna gre Ra-sulullah (s.a.) yle buyurmutur: "Bize miras olunmaz. nk bizim terk ettiimiz ey bir sadakadr." Tirmiz'nin rivayetinde ise yle denilmektedir: "Biz peygamberler topluluuna miras olunmaz." Peygamberlerin braktklar miras ise peygamberlik yahut ilimdir. Dini ve dine daveti gerei gibi korumaktr.

"Bana tarafndan bir veli ihsan et ki, bana da Yakub oullarna da miras olsun. Rabbim sen onu raz olduklarndan kl." Sen bana geni ltuf ve ihsanndan din ilerini stlenecek bir veli ver. Bu, sulbmden ve peygamberlikte bana miras olacak bir oul olsun. Aka ifade etmese bile Hz. Zekeriyya'nn istedii buydu. Ayrca bu Yakub oullarnn mirasna da varis olsun. Bu ise tercih edilen gre gre -az nce de getii gibi- mal miras olarak almak deil, ilim ve peygamberlii miras almaktr. Bu kii onlarda bulunan ilme miras olsun ve din hususlarda onlarn ilerini ekip evirsin. Rabbim! Sen onu ahlk ve fiilleri itibariyle senin nezdinde raz olunacak takva sahibi iyi bir kimse kl. Senin de raz olacan, kullarnn da raz olup sevecei bir kimse kl ki, dinin mesajn tamaya, tebli etmeye, retmeye, dinin emir ve hkmlerini uygulamaya ehil bir kimse olsun. Bu ayet-i kerimenin dier benzerleri de unlardr: "Orada Zekeriyya Rabbine dua etti: Rabbim, bana senin tarafndan ok temiz bir zrriyet bala! Muhakkak ki sen dualar kabul edensin." (l-i mran, 3/38); "Ve Zekeriyya'y da (an ki): Rabbim, beni bir bama brakma! Halbuki Sen varislerin en hayrlssn diye Rabbine dua etmiti." (Enbiy, 21/89).

Yakub, srail diye bilinen peygamberdir. Zekeriyya (a.s.) mran kz Meryem'in kz kardei ile evli idi. Onun da nesebi Hz. Yakub'a ulard. nk o da Hz. Davud'un olu Hz. Sleyman soyundan geliyordu. Hz. Sleyman ise Hz. Yakub'un olu Yahuz'nm soyundan idi. Hz. Zekeriyya ise Hz. Musa'nn kardei Hz. Harun soyundan geliyordu. Hz. Harun ile Hz. Musa ise Hz. Yakub'un olu Lv'nin soyundand. Peygamberlik ise Hz. Yakub'un olu Hz. shak soyundan gelenler arasnda idi.

Yce Allah u buyruunda da olduu gibi onun duasn kabul buyurdu: "Ey Zekeriyya! Gerekten biz sana Yahya adl bir oul mjdeleriz ki, bundan evvel kimseyi ona ada yapmamtk." Yani Yce Allah onun duasn kabul buyurdu ve ona melekler araclyla ylece nida etti: Ey Zekeriyya! Biz sana Yahya adnda bir erkek ocuk balayacamz mjdesini veriyoruz. Bundan nce kimseye bu isim verilmemiti. Mcahid yle der: Bu, ona benzer, ona e ve ona denk bir kimse yaratlmad, demektir. Bunu da Yce Allah'n: "Bir kimsenin onun adyla adlandrldn biliyor musun?" (Meryem, 19/65) buyruundan hareketle yapmt. Yani sen ona benzer bir kimse biliyor musun demektir. bni Abbas ise yle der: Yani ksr kadnlar ondan nce onun gibisini dourmam-tr. te bu Hz. Zekeriyya ile hanmnn ksr bir kar koca olduklarnn delilidir. Hz. brahim ile Hz. Sre yle deillerdi. nk her ikisi de ksr olduklarndan dolay deil, yalar ilerlemi olduundan dolay kendilerine shk'n mjdelenmesinden hayrete dmlerdi. nk Hz. brahim'in Hz. shak'tan 13 yl nce smail adnda bir olu dnyaya gelmiti.

Hz. Zekeriyya byle bir mjdeden hayrete derek sordu: "Dedi ki: Rab-bim nasl olum olur ki, zevcem ksr; benimse yallktan kemiklerim bile kurudu?" Hz. Zekeriyya, duas kabul olununca hayrete dt ve olduka sevindi. Hanm ta batan beri ksr bir kadn olup da imdi hem hanm, hem kendisi olduka yalanm olmasna ramen, nasl ocuunun olacan ve ne ekilde ocuk sahibi olacan sordu. O allagelmi durumlarn etkisi altnda kalarak bu soruyu sormutu. Yoksa byle bir iin Yce Allah'n kudretinden uzak olmadn biliyordu. Hz. Zekeriyya'nm: "Benim ise yallktan kemiklerim bile kurudu." ifadesiyle artk yann olduka ilerlemi olduu, zayf dt, kadnlarla cima etme gcn de yitirmi bulunduu ifade edilmektedir. Yce Allah ona ylece cevap verdi: "Dedi ki: yle! (Fakat) Rabbin: Bu benim iin pek kolaydr, nk ben daha evvel bir ey deilken seni yarattm, buyurdu." Yce Allah Hz. Zekeriyya'ya kendisini hayrete dren hususa dair melek vastasyla u cevab verdi: Evet, durum dediin gibidir. Hanmnn ksrlna senin de yallna ramen biz sana bir ocuk balayacaz. O bana olduka kolaydr. Ben bir eyi yaratmak istedim mi, ona ol derim, o da hemen oluverir. Seni de ta batan beri tam anlamyla bir yokluktan yarattm, var ettim. Daha nce sen hi bir ey deildin. Allm ekliyle doum yoluyla ocuu var etmek, (beerin takdir ve llerine gre) elbette ki yokken yaratmaktan daha bir kolaydr.

te bu olduka stn ilh kudretin bir delilidir. an Yce Allah'a her ey kolaydr. Burada da iin kendisi iin olduka kolay olduunu vurgulamakta ve Hz. Zekeriyya'nm hakknda soru sorduu eylerden daha hayret verici eyi -insanlarn takdirine gre- sz konusu etmektedir. Gerekten ise Yce Allah'n kudreti asndan her iki husus da ayndr. nsann yokken yaratlmas ile doum yoluyla yaratlmas arasnda hi bir fark yoktur. Zat yaratmaya kadir olan, sfatlar deitirmeye de kadirdir. O bakmdan Yce Allah hem Hz. Zeke-riyya'ya hem de onun hanmna ocuk sahibi olma gcn iade edebilir. Nitekim Yce Allah bir baka yerde yle buyurmaktadr:

"Biz onun duasn kabul edip Yahya'y ona baladk. Zevcesini de ona (ksr iken, dourmaya) salih kldk." (Enbiy, 21/90).

Daha sonra Yce Allah Hz. Zekeriyya'nm bir baka talebini haber vermektedir ki, o da kendisine verilen mjdenin ortaya kaca zaman bilmeye dairdi. Hz. Zekeriyya: "Rabbim bana bir almet ver," Rabbim mjdelenen hususun -ki o da hanmmn hamile kalmasdr- gerekleecei vakte dellet edecek bir almetim olsun ki, ruhum huzur bulsun ve bana verdiin szden dolay kalbim mutmain olsun, dedi. nk hamilelik, balangc srasnda bilinmeyen bir olaydr. zellikle de yal olduu iin ay halinden kesilmi kadnlar iin byledir.

Yce Allah ikinci bir defa onun isteini kabul ederek yle buyurdu:

"Senin almetin sapasalam olduun halde gece insanlarla konuama-mandr, buyurdu." Melek araclyla Yce Allah yle dedi: stenen hususun gereklemesi ve Yce Allah'n, Ey Zekeriyya, hanmnn olu Yahya'ya hamile kalmas eklindeki mjdesinin gereklemesine dair delil dilinin tutulmas ve konumamandr. nsanlarla, hilkatinde bir eksiklik bulunmad, bir rahatszln, konumana engel bir durum olmad halde, gn sreyle konuamayacaksn.

Bu ayetin bir benzeri de Yce Allah'n u buyruudur: "Rabbim bana bir almet ver, dedi. Buyurdu ki: Senin almetin insanlarla gn konumamandr. Ancak iaretle (konuabileceksin)." (l-i mrn, 3/41).

Yce Allah'n: "Sapasalam olduun halde" buyruu 'herhangi bir hastalk, bir rahatszlk olmakszn, hilkatin eksiksiz ve salkl olduun halde' demektir. Bir dier aklamaya gre bu pepee, arka arkaya gndr. Ancak cumhurdan nakledilen birinci gr, daha sahihtir.

te bu, bu gn ve gecede onun dier insanlarla ancak iaretle konuabildiinin delilidir. Bundan dolay burada yce Allah yle buyurmaktadr:

"Mabedden kavminin karsna kp onlara: Sabah akam tebih edin, diye iaret etti." Hz. Zekeriyya kendisine olunun olaca mjdesinin verildii namazgahtan kavminin huzuruna kt. (Buras Kitap Ehli tarafndan mezbah diye adlandrlr. Mabedin n taraflarnda birka basamakla klan st kapal bir yerdir. Kii bu mabedde, mabeddeki dierleri tarafndan grlmeyecek bir yerde bulunur.) Bu srada da kavmi onu sabah akam namaz iin bekliyorlard. Onlara gizli ve abuk bir ekilde iaret etti, fakat bu hususu szle onlara syleyemedi. Onlara sabah akam, sabah ve ikindi namazlarnda Yce Allah'a vermi olduu nimetlere karlk bir kr olmak zere Sbhanallah (yani Yce Allah' ortaktan, ocuktan ve her trl eksiklikten tenzih ederim) demelerini emretti. Ayrca kavmine bundan nce kendisine verilen mjdeyi de bildirmiti.

Hz. Yahya'ya ocukken Peygamberliin Ve Hikmetin Verilmesi12- Ey Yahya! Kitab' tam bir kuvvet ile al. Biz ona hikmeti ocuk iken verdik.

13- Ve katmzdan ona merhamet ve temizlik verdik. O, takva sahibi idi.

14- O, ana babasna itaatkrd. Mtekeb-bir ve isyankr deildi.

15- Doduu gnde, vefat gnnde ve diri olarak kaldrlaca gnde ona selm olsun.

Hz. Yahya (a.s.) Kssas:Hz. Yahya (a.s.), Kur'an- Kerim'de be defa anlmaktadr. Bunlar: l-i mran, 3/39; En'am, 6/85, Meryem, 19/7, 12 ve Enbiya, 21/90. ayetleridir. Hz. Yahya ocukluundan beri takva sahibi ve salih bir zat idi. Hz. Musa'nn eri-ati hakknda ileri derecede bilgi sahibi ve bu eriatin hkmleri konusunda bir kaynakt. Henz ocukken peygamber olmutu: "Ve biz ona hikmeti ocuk iken verdik." nsanlar gnahlardan tevbe etmeye arrd.

Filistin'deki yneticilerden birisi olan Herodos'un, Hirodia isimli bir kz-kardei vard. Olduka gzeldi. Kz da annesi de Hz. Yahya'y istiyordu. Fakat o, byle bir evlilii uygun grmedi. nk byle bir evlilik haramd. Gen kz amcasnn nnde dans etti, o da bundan holand. Kzdan ne istediini sordu. Kz ondan -annesinin hazrlad komploya uygun olarak- Hz. Zekeriyya'nm olu Hz. Yahya'nn ban istedi. O da bu istei yerine getirerek Hz. Yahya'y ldrtt. Hz. Mesih Hz. Yahya'nn ldrld haberini alnca davetini aktan yapmaya ve insanlara t vermeye balad.

Aklamas"Ey Yahya, kitab tam bir kuvvet ile al!" buyruunda u takdirde hazfedilmi ifadeler de vardr: Zekeriyya'nm bir ocuu oldu. Mjdelenen ocuk dnyaya geldi. Bunun ad ise Yahya idi. Yce Allah muhatap alnacak bir yaa geldikten sonra ona hitap edip yle dedi: Ey Yahya! retilip renilen ve peygamberlerin kendisi ile hkm verdii, srailoullar'na bir nimet olan Tevrat' tam bir gayret, kararllk ve onun gereince amel etmek hususunda tam bir srar ile al.

Daha sonra Yce Allah, kendisine ve anne babasna verdii nimetleri sz konusu etmekte, onun niteliklerini zikrederek yle buyurmaktadr:

1- "Ve biz ona hikmeti ocuk iken verdik." Biz ona hkm vermeyi, Kitab' kavramay, dinde fakih olmay, hayra ynelmeyi, kkken, henz yedi yandan daha kkken vermitik. Hikmetin peygamberlik olduu da sylenmitir. nk Yce Allah Hz. Yahya ile Hz. sa'y ocuk iken peygamber olarak belirlemitir. Raz yle der: Daha uygun olan gr bunu u iki sebep dolaysyla peygamberlik diye anlamaktr:

a) an Yce Allah onu olduka stn ve erefli sfatlarla niteledi. Peygamberlik ise insann sfatlarnn en ereflisidir. Bu sfatn vg sadedinde sz konusu edilmesi dierlerine gre daha uygun dmektedir.

b) Hkm kendisi vastasyla bakas aleyhine veya lehine -mutlak olarak- hkm vermeye elverili olan keyfiyet olup bu da ancak peygamberlik iin sz konusu olur.

Abdullah b. el-Mbarek, Ma'mer'in yle dediini nakleder: ocuklar Ze-keriyya olu Yahya'ya: "Hadi oynamaya gidelim," dediler. O: "Biz oyun iin yaratlmadk" cevabn verdi. te bunun iin Yce Allah: "Ve biz ona hikmeti ocuk iken verdik" buyruunu indirdi.

2- "Ve katmzdan ona merhamet ve temizlik verdik." Biz ona kendi katmzdan bir rahmet baladk. Ayet-i kerimedeki el-hann rahmet, efkat, atfet ve muhabbet demektir. bni Kesir yle der: fadelerin akndan aka anlaldna gre "merhamet" kelimesi, Yce Allah'n: "Biz ona... verdik" buyruuna atfedilmitir. Yani biz ona hikmet, merhamet ve temizlik verdik. Yani biz onu merhamet ve temizlie sahip bir kimse kldk. Buna gre el-hann efkat ve meyil duymaktaki muhabbet demektir.

3, 5- "Ve temizlik verdik. O takva sahibi idi, ana babasna itaatkrd." Biz onu insanlar iin mbarek kldk. Onlar hayra iletiyor, pislikten, kirlilikten, hatalardan, gnahlardan arndryorduk ve o takva sahibi bir kimseydi. Yani Yce Allah'a isyan gerektiren ilerden uzak duran, ona itaat eden bir kimseydi. Ana babasna kar oka iyilikte bulunur, onlara itaat ederdi. Sz ve davranlaryla, emir ve yasaklarnda onlara kar gelmekten uzak dururdu. O hem Allah'a, hem anne babasna itaat eden bir kimse idi.

6, 7- "Mtekebbir ve isyankr deildi." nsanlara kar byklk taslayan bir kimse deildi. Aksine onlara kar alakgnll idi. Rabbinin kendisine verdii emirlere kar gelen, muhalefet eden bir kii de deildi. Abdrrezzk, Said b. el-Mseyyeb'in yle dediini rivayet etmektedir: Rasulullah (s.a.): "Kyamet gnnde Zekeriyya olu Yahya dnda kk gnah ilememi olarak Allah'n huzuruna kmayacak hi bir kimse yoktur." buyurdu.

Hz. Yahya'nn bu gzel nitelikleri sz konusu edildikten sonra an Yce Allah ona bu gzel niteliklerinin karlnda grecei mkfatlar zikrederek yle buyurdu: "Doduu gnde, vefat gnnde ve diri olarak kaldrlaca gnde ona selm olsun." Bu halde ona Allah'tan yana eman ve gvenlik verilmitir. Doduu gn Allah ona eman vermitir. Dier Ademoullarmdan farkl olarak o, bu gnde eytann kendisine zarar vermesinden yana emin olmutur. lm gnnde kabir azabndan, ldkten sonra dirilecei gnde de kyamet gnnn dehet ve azabndan yana emin olacaktr.

Sfyn b. Uyeyne yle der: Kiinin en ok yalnzlk ekecei yer vardr: Doduu gnde, kendisinin iinde bulunduu gvenli ortamdan dar ktn grr. lecei gn, daha nce hi grmedii kimseleri grr. ldkten sonra dirilecei gnde kendisini maheri bir kalabalk arasnda grr. te Yce Allah Hz. Zekeriyya'nn olu Hz. Yahya'ya ikramda bulunarak (bu yerde) onun zerinde selm olmas zelliklerini vererek: "Doduu gnde, vefat gnnde ve diri olarak kaldrlaca gnde ona selm olsun." buyurdu.

Hz. Meryem Kssas -1-Hz. Meryem'in Hz. sa'ya Gebe Kalmas16- Kitap'ta Meryem'i de an. Hani o kendi ailesinden doudaki bir yere ekilmiti.

17- Sonra onlarla arasna bir perde germiti. Derken biz ona Ruhumuzu gnderdik. Tam bir Ademolu suretinde ona grnd.

18- Dedi ki: "Senden Rahman'a snrm. Eer muttaki isen."

19- Dedi ki: "Ben ancak Rabbinin elisiyim. Sana tertemiz bir oul vermeye (geldim)."

20- Dedi ki: "Benim nasl olum olabilir, bana hi bir adam dokunmamtr ve ben zaniye de deilim!"

21- Dedi ki: "yledir. (Fakat) Rabbin buyurdu ki: O bana kolaydr. Biz onu insanlara bir almet ve nezdimizden

"bir rahmet 'klacaz. O 'hkmlunmu bir emridir."

22- Sonra ona hamile kald, onunla yalnz bana uzak bir yere ekildi.

Aklamas"Kitapta Meryem'i de an. Hani o kendi ailesinden doudaki bir yere ekilmiti." Ey insanlara peygamber olarak gnderilmi olan Muhammedi Sen bu surede Hz. Davud'un soyundan gelen mran kz bakire Meryem'in kssasn da zikret. Meryem, srailoullar arasnda tertemiz bir aileye mensuptu. Hani bu Meryem aile halkndan ayrlm, bir tarafa ekilmiti. Onlardan Beytlmak-dis'in yahut Mescid-i Mukaddes'in dou tarafnda bir yere ibadete ekilmek kasdyla uzaklap gitmiti.

bni Cerir, bni Abbas'm yle dediini rivayet etmektedir: Ben Allah'n yarattklar arasnda Hristiyanlarn dou tarafn ne diye kble edindiini en iyi bilen kimseyim. Yce Allah'n: "Hani o kendi ailesinden doudaki bir yere ekilmiti" buyruundan dolaydr. Onlar Hz. sa'nn doum yerini kble edindiler.

"Sonra onlarla arasna bir perde ekmiti. Derken biz ona ruhumuzu gnderdik. Tam Ademolu suretinde ona grnd." Meryem ibadet esnasnda grmesinler diye kendisini rtecek bir rt yahut bir engelin arkasnda onlarn grmeyecei bir ekilde sakland. Yce Allah da ona Cebrail'i tam, eksiksiz bir insan suretine brnm olarak gnderdi ki, onun syleyecei szlerden, me-leklik suretinde onunla konumaktan rkmesin. Meryem onu grnce kendisine bir ktlk yapmak istediini zannetti.

Yce Allah'n "Ruhumuz" buyruundan kast Hz. Cebrail'dir. Bir dier ayet-i kerimede de nitekim yle buyurulmaktadr: "Onu Ruhu 'l-Emn, uyarclardan olasn diye, senin kalbine indirmitir" (uar, 26/193-194).

Hz. Meryem'in Rhu'l-Emn'e kar taknd tavr Yce Allah'n ifade ettii zere yle olmutur:

"Dedi ki: Senden Rahman a snrm, eer muttaki isen." Bakire Hz. Meryem yle demiti: Eer Allah'tan korkan bir kimse isen bana bir ktlk yapmandan Rahman olan Allah'a snrm. Haydi perdenin arkasndan k, git. te zarar nlemede daha kolay olana ncelik tanmak eklinde meru olan budur. nce Aziz ve Celil olan Allah'tan korkmasn istedi. Allah'a snmak ve korkutmak ise ancak takva sahibi olan kimseyi etkiler. Bu da Yce Allah'n u buyruklarn andrmaktadr: "Eer mmin iseniz faizden arta kalan terk ediniz." (Bakara, 2/278). man bunu gerektirmekte, byle davranmay icap ettirmektedir. Yoksa baz hallerde Yce Allah'tan korkulur, baz hallerde korkulmaz, demek deildir. Bu ifadeler ise Hz. Meryem'in iffet ve takvasnn bir delilidir.

f Hz. Cebrail ona u ekilde cevap verdi: "Dedi ki: Ben ancak Rabbimin elisiyim. Sana tertemiz bir oul vermeye geldim." Melek Cebrail onun dehetini sakinletirerek, korkusunu gidererek yle dedi: Ben sana ktlk yapmak istemiyorum, ben kendisine snm olduun Rabbinin sana gnderdii elisiyim. Ben kendisinden ktlk beklenen yahut zannettiin tipten bir kimse deilim. Allah beni sana gnahlardan arnm, temizlik ve iffet ile byyp geliecek bir oul balayaym diye gnderdi. Hz. Cebrail'in burada balamay kendisine nispet etmesinin sebebi, Yce Allah'n emriyle bu iin onun vastasyla cereyan etmesinden dolaydr.

Hz. Meryem iittiinden hayrete dt ve yle dedi: "Benim nasl olum olabilir, bana hi bir adam dokunmamtr ve ben zaniye de deilim?" Benim nasl olum olabilir? Ne ekilde bu oul benden dnyaya gelecektir? nk benim kocam olmad gibi herhangi bir erkek bana yaklam da deildir. Benim gibi birisinden de ahlkszlk beklenemez, dnlemez. Ben hi bir gn ahlksz bir kadn olmadm. Yani zaniye deilim. cret karl erkeklerle birlikte olan bir kimse deilim. Onun verdii bu cevap Yce Allah'n kudretiyle byle bir eyi gerekletirmesini uzak grdnden dolay deildi. O deten ancak bir erkekle birlikte olmak suretiyle ocuk dourulabileceini biliyordu. Hz. Meryem esasen insanlarn atasnn hem babasz hem annesiz yaratldn biliyordu. Peki acaba bu ocuk Hz. Adem gibi dorudan Allah tarafndan yaratlan bir yaratk m olacaktr yoksa gelecekte kendisiyle evlenecei bir koca vastasyla m olacaktr?

Ona u ekilde cevap verdi: "Dedi ki: yledir Rabbin buyurdu ki: O bana kolaydr. Biz onu insanlara bir almet ve nezdimizden bir rahmet klacaz. O hkmolunmu bir emrdir." Yani hakknda soru sorduu hususa cevap olmak zere melek ona yle dedi: Allah buyurdu ki: Senden bir ocuk var edilecektir. Velev ki senin kocan olmasn. Velev ki hayaszlk yoluyla olmasn. O diledii her eye gc yetendir. Dier taraftan onun yaratlmasn, yaratllarn eitli yapan, yoktan var edicinin kudreti iin insanlara bir delil klsn diye byle yapacaktr. nk o atalar Adem'i erkek ve dii olmakszn yaratt gibi anneleri Havva'y diisiz erkekten, sa'y yalnzca diiden yaratt. Dier varlklar da bir erkek ve bir diiden var etti.

Ayrca Yce Allah bu ocuu Allah'tan kullarna bir rahmet klacaktr. Onu bir peygamber olarak gnderecektir. Yce Allah'a ibadete ve onu tevhide aracaktr. Bu iin byle olaca ise, Yce Allah'n ezel ilmiyle takdir edilmitir. Kalemin mrekkebi bu hususta kurumutur. Artk bunda herhangi bir deiiklik sz konusu olamaz. Bu ayet-i kerimenin bir baka benzeri de udur: "te byle, Allah dilediini yaratr. Bir ie hkmedince sadece ol der, o da oluverir" (l-i mran, 3/47). Bundan nceki blm olan: "Nezdimizden bir rahmet klacaz." buyruunun bir benzeri de Yce Allah'n u buyruklardr: "Melekler demilerdi ki: Ey Meryem! Allah sana kendisinden bir kelimeyi mjdeliyor. Ad Meryem olu sa Mesih'tir. Dnyada da ahirette de itibarl ve yakn klnmlardandr. O beikte de yetikinlikte de insanlarla konuacaktr ve salihlerden olacaktr." (l-i mran, 3/45-46).

"Ve ben zaniye de deilim." ifadesinin bir benzeri de Yce Allah'n u buyruudur: "ffetini korumu olan mran kz Meryem 'i de (Allah btn kadnlara rnek gsterdi.) Biz ona ruhumuzdan fledik..." (Tahrim, 66/12).

Derken Yce Allah'n murad tahakkuk etti: "Sonra ona hamile kald, onunla yalnz bana uzak bir yere ekildi." Hz. Cebrail, ona Allah'tan ald szleri ilettikten sonra Meryem Yce Allah'n hkmne teslimiyet gsterdi. Hz. Cebrail de gmleinin yakasna fledi, bu flemesi iine kadar indi, rahmine vard. Yce Allah'n izni ve emri ile ocuuna hamile kald. Uzaka bir yere ekildi. "Ona hamile kald" anlamna gelen kelimedeki "fe" harfi takip (bir fiilin bir nceki fiilin akabinden meydana gelmesi) ise de, her bir eyin takibi kendi durumuna gredir.

Kur'an- Kerim Hz. Meryem'in hamilelik sresini belirtmemektedir, nk bunu bilmeye gerek yoktur. O bakmdan biz hamileliin kadnlarda grlen allm srede olduu grndeyiz. Bu da dokuz aydr. Onun uzaka bir yere ekilmesi dourmak iin deil, kavminden utandndan ve pheli bir durumla itham edilmekten ekindii iindi.

Hz. sa'nn Doumu le Meydana Gelen Olaylar

23- Derken doum sancs onu bir kuru hurma aacna (snmaya) mecbur etti. "N'olayd bundan nce lseydim, bsbtn unutulsaydm." dedi.

24- Ona aasndan: "zlme, Rabbin senin altnda bir nehir aktt." diye seslendi.

25- "Ve o kuru hurma aacn kendine doru salla ki, zerine derilmi taze hurma drecektir.

26- 'Ye, i; gzn aydn olsun. Eer insanlardan birisini grrsen de ki: "Gerekte ben, Rahman'a oru adadm. Bu gn hi bir insanla konumam."

Aklamas

"Derken doum sancs onu bir kuru hurma aacna (snmaya) mecbur etti. N'olaydm bundan nce lseydim, bsbtn unutulsaydm, dedi." Doum sanc ve arlar, doumu kolaylasn diye onu bir hurma aacnn gvdesine dayanp ona aslmaya mecbur etti. Bu halin gelmesinden nce insanlardan utanc, din hususlarda kendisi hakknda kt dnlmesinden korktuu iin lm olmay yahut da bir tahta paras ve bir ip gibi hi bir kimsenin nem vermedii ve kendisine aldr etmedii bir ey olmay ya da bsbtn yaratlmam ve bir varlk olarak ortaya kmam olmay temenni etti. bni Kesr yle der: Bu buyrukta fitne halinde lm temenni etmenin caiz olduuna delil vardr. O insanlarn bu konuda kendisi hakknda adil bir yoruma gitmeyeceklerini, bu ocuk sebebiyle skntlarla karlaacan, knanacan, bu hususta onlara syleyeceklerinde kendisini dorulamayacaklarn biliyordu. Halbuki daha nce onlar tarafndan kendisini ibadete vermi bir kimse olarak biliniyordu. Bu sefer aralarnda ahlksz bir zaniye olduunu sanacaklard.

"Ona aasndan: "zlme, Rabbin senin altnda bir nehir aktt diye seslendi. " Cebrail ona aalk blgenin aa taraflarndan yahut hurma aacnn altndan seslendi. Seslenenin Hz. sa olduu da sylenmitir. Yce Allah onu doumundan sonra annesinin kalbini ho tutmak ve ona nsiyet vermek zere konuturdu. Dedi ki: zlme. Rabbin senin altnda bir su ark yahut bir kk nehir aktt. Allah, ondan imek zere bu suyu aktt. Burada (nehir diye meali verilen) es-Ser' den kastn Hz. sa olduu da sylenmitir. es-Ser nemli zellikleri olan byk efendi demektir. bni Abbas yle der: "Altndan" ile kastedilen Cebrail'dir. sa ise annesi onu alp kavminin yanna gtrnceye kadar konumad. Bu hususta Meryem'e Yce Allah'n bu yaratt harikulade ilerde olduka azametli bir maksadnn olduuna bir almet ve belirti vardr. Daha sahih olan da budur.

"Ve o kuru hurma aacn kendine doru salla ki zerine derilmi taze hurma drecektir." O hurma aacnn kurumu gvdesini kendine doru salla. Bu aatan zerine ho, taze, toplanmaya ve bekletilmeye, ilenmeye ihtiyac olmakszn yenmeye elverili bir hurma drecektir. Bu ise bir baka almet idi. Zemaher yle der: Hurma aac kuru bir aat. Meyvesi ve yeillii de yoktu. Mevsim de kt. Bir dier gre gre ise bu hurma aac meyve veren bir aat. Bu meselede nemli olan ise rzk elde etmek iin sebeplere yapmann gerei ve rzkn sahiplerine ulatrlmasnda gerek failin Yce Allah olduuna ve onun her eye kadir olduuna inanmaktr. Olayn teferruat hakknda bizim Kur'an- Kerim'in aka haber verdiinden bakasna inanmamz vacip deildir. Konu ile ilgili rivayetlerin salamlndan emin olunmak iin delil ve sahih bir senede ihtiyalar vardr. air ne gzel sylemi:

Yce Allah'n Meryem'e "Sen hurma aacn kendine doru salla, hurmalar zerine dklecektir" diye vahyettiini bilmedin mi?

Eer dileseydi onu sallamaya gerek kalmakszn hurma aacn ona yaklatrrd, fakat her eyin bir sebebi vardr."

"Ye, i ve gzn aydn olsun.": Bu hurmadan ye, o sudan i; gnln ho olsun, zlme. Peygamber olan ocuunu grmekle gzn aydn olsun. phesiz Yce Allah seni korumaya ve senin gerek durumunu ortaya karmaya kadirdir. Amr b. Meymn yle der: Lohusaya kuru hurma ile taze hurmadan daha iyi bir ey gelmez. Daha sonra da bu ayet-i kerimeyi (delil olarak) okudu. b-ni Ebi Hatim de Ali b. Ebi Talib'in yle dediini rivayet etmektedir: Rasulul-lah (s.a.) buyurdu ki: "Halanz hurma aacna ikramda bulununuz. nk o Adem (s.a.)'in kendisinden yaratld amurdan yaratlmtr. Aalar arasnda ondan baka (kendisi gibi) alanan bir baka aa yoktur."

"nsanlardan birisini grrsen de ki: Gerekten ben Rahmn'a oru adadm. Bu gn hi bir insanla konumam." Eer sen, senin ve ocuunun durumuna dair soru soran bir insan grecek olursan ona, hi bir insan ile konumamak suretiyle Allah'a oru adadna, bunun yerine melekler ile konuup yaratcya yalvarp yakarmakta olduuna iarette bulun.

Anlatlmak istenen udur: Kendi eriatlerine gre oru tuttuklar vakit yemek de konumak da onlara yasakt. bni Zeyd ve es-Sdd yle der: Onlara gre oru uygulamas konumamak eklinde idi.

Konumamak eklindeki bir oru slm'da meru deildir. bni Eb Hatim ve bni Cerr (Allah'n rahmeti zerlerine olsun), Hrise'nin yle dediini rivayet ederler: bni Mes'ud'un yannda idim, iki adam geldi, onlardan birisi selm verdi, dieri ise vermedi. Ona: "Durumun nedir?" diye sorunca arkada: "Bu gn insanlarla konumamak zere yemin etti" diye cevap verdi. Bunun zerine Abdullah b. Mes'ud yle dedi: "nsanlarla konu, onlara selm ver. Bu ekilde davranan bir kadnd. O, kocas olmakszn hamile kaldn, kimsenin doru-lamayacan bilmiti (de onun iin byle yapmt)." Bu szleriyle Meryem'i (selm olsun) kastetmektedir. Ta ki onun bu durumu kendisine soru sorulduu takdirde bir mazeret olsun.

Hz. sa'nn Peygamberlii, Beikte ken Konumas

27- Onu tayarak kavmine gtrd. "Ey Meryem! Andolsun ki sen grlmedik irkin eyle geldin" dediler.

28- "Ey Harun'un kzkardei! Senin baban kt bir adam deildi, anan da iffetsiz bir kadn deildi."

29- Ona iaret etti. Onlar: "Beikte bulunan bir ocuk ile nasl konuuruz" dediler.

30- "Muhakkak ben Allah'n kuluyum, bana kitap (ncil) vermitir ve beni nebi klmtr" dedi;

31- "Ve nerede olursam beni mbarek kld, bana hayatta olduum srece namaz ve zekt emretti.

32- "Beni valideme iyilik yapan kld, beni mtekebbir ve bedbaht klmad.

33- "Doduum gnde, vefatm gnnde ve dirileceim gnde selm banadr."

AklamasHz. Meryem, grm olduu bu mucizeler ile kalbi huzura kavuup Azz ve Cell olan Allah'n emrine, hkm ve kazasna teslim olunca Hz. sa'y aile halknn yanna gtrmek iin yola koyuldu. Yce Allah'n buyurduu gibi: "Onu tayarak kavmine gtrd. 'Ey Meryem! Andolsun ki sen grlmedik irkin bir eyle geldin' dediler." Tandklar onu yannda bir ocukla grnce ok zldler. Bunun byk bir kabahat olduunu syleyip tepki gsterdiler ve "Ey Meryem! Gerekten sen allmn dnda bir i olan babasz ocuk dourmak gibi olduka irkin ve hayret edilecek bir i yaptn," dediler. Halbuki onlar (Hz. Meryem ve akrabalar) salih bir aileye mensuptular: "phesiz Allah Adem 'i, Nuh'u, brahim'i ve mrn ailesini lemlere stn klp seti. Hepsi birbirinden gelmi bir zrriyetti." (l-i mrn, 3/34-35).

"Ey Harun'un kzkardei! Senin baban kt bir adam deildi, anan da iffetsiz bir kadn deildi." Ey ibadette Harun'a benzeyen veya ey Musa'nn kardei Harun'un soyundan gelen! Byle bir ifade tarz Arapa'da mevcuttur. Mesel Temim'li olan birisine Temimlilerin kardei denir. Denildiine gre burada sz geen Harun, o dnemde salih bir kimse idi. Sen, salh ve ibadeti ile tannm tertemiz bir ailedensin. Nasl byle bir i yapabilirsin? Senin baban ahlkszca iler yapan bir kii olmad gibi annen de bir zaniye deildi. Peki sen niye byle bir i yaptn ve bu ocuk sana nereden geldi?

Ahmed, Mslim, Tirmiz, Nesa ve bakalar Muire b. u'be'nin yle dediini nakletmektedirler: "Rasulullah (s.a.) beni Necranllara gnderdi. Bana: "Sizler "Ey Harun'un kzkardei" diye Kur'an- Kerim'inizde okuduunuz buyruk hakknda ne dersiniz? Halbuki Musa, sa'dan u kadar u kadar nce yaamtr?" dediler. Ben dndm ve bunu Rasulullah (s.a.)'a anlattm. yle buyurdu: "Sen onlara kendilerinden nceki peygamber ve salih kimselerin adn kullandklarn ne diye bildirmedin?" te bu, Harun'un Hz. Meryem ile Hz. sa dneminde yaayan salih bir kii olduuna iaret etmektedir. Ayrca peygamberlerin isimlerini ad olarak kullanmann caiz olduuna da ifade eder.

"Ona iaret etti. Onlar: Beikte bulunan bir ocuk ile nasl konuuruz? dediler. " Hz. Meryem kendileriyle konumak zere Hz. sa'ya iaret etti. Ona konuma emrini vermeksizin iaret ile yetindi. nk o konumaktan uzak durmak suretiyle Rahman'a oru adamt. Kavmi Hz. Meryem'in kendileriyle alay ettiini zannederek yle dediler: Henz beikte bulunan bir bebekle nasl konuabiliriz?

te bu esnada bir mucize gerekleti ve beikteki bebek dile gelerek kendisini dokuz nitelikle nitelendirdi. Bu nitelikler unlardr:

1- "Dedi ki: Muhakkak ben Allah'n kuluyum." sa (a.s.): Ben Allah'tan baka kimseye ibadet etmeyen, kemal sfatlarna sahip Allah'a tam anlamyla kulluk eden birisiyim, dedi. Bylece onun ilk syledii sz, kul oluunu itiraf, ocuk sahibi olmaktan O'nu tenzih etmek ve Hristiyanlara da kendisinin rubu-biyeti iddiasnda hatal olduklarna dikkat ekmek oldu.

2- "Bana kitap vermitir." zerime ncil'i indirecektir. Ezelden beri kitap sahibi bir peygamber olmam takdir edilmi ve hkm verilmitir. u anda kitap indirilmemi olsa dahi, Yce Allah ezeldeki hkmnde bana kitap vereceini hkme balamtr.

3- "Ve beni Nebi klmtr." Benim bir peygamber olmam takdir buyurmutur. te bu ifade annesinin, ahlkszlk ithamndan uzak olduunu ortaya koymaktadr. nk Yce Allah gayri meru ocuklardan peygamber gndermez. Aksine peygamberler, soy temizlii itibariyle olduka yksek bir seviyede ve sekin kimselerdir.

4- "Ve nerede olursa beni mbarek kld." Yce Allah beni kullara faydal, onlar hayr reten, bulunduum her yerde onlar dorulua ileten bir kimse kld. an Yce Allah Hz. sa'nn bu niteliklerini mazi (di'li gemi) kipi ile sz konusu ederek, bunlarn gelecekte fiilen gerekleip ortaya kacaklarna iaret etmektedir.

5- "Bana hayatta olduum srece namaz ve zekt emretti." Rabbim bana kulu Rabbine balayan, ruhu arndran, onu ahlkszlklar ilemekten alkoyan namaz emrettii gibi; maln temizliini, fakir ve miskine yardmc olmay zekt vermeyi de yaadm srece emretti.

6- "Beni valideme iyilik yapan kld." O, beni anneme iyilik yapan bir kimse kld; bana Rabbime itaatten sonra ona iyilikte bulunup gzel davranmay, itaat etmeyi emretti. nk Yce Allah ou yerde kendisine ibadet emri ile anne babaya itaati birlikte zikretmektedir. Bu da ayn ekilde Hz. Meryem'in zina etmediinin bir delilidir. nk zaniye olsayd, gnahtan korunmu peygamber onu tazim etmekle emrolunmazd.

7, 8- "Beni mtekebbir ve bedbaht klmad." Beni Rabbime ibadeti ve itaati, anneme iyilikte bulunmay byklne yedirmeyen isyankr, kendisini byk gren bir kimse klmad. Aksi takdirde ben bunlar yapmakla bedbaht olurdum.

9- "Doduum gnde, vefatm gnnde ve dirileceim gnde selm banadr. " Doduum gnde ben her trl ktlkten yana esenlikteydim. eytan o vakitte bana zarar veremedi. lm srasnda da, ldkten sonra dirili esnasnda da beni aldatamayacaktr. Ben yle bir gvenlik ierisinde bulunuyorum ki, btn bu vakitte hi kimse bana zarar veremez. te bu Hz. sa'nn kendisinin Yce Allah'n kulu olduunu, kendisinin de dier insanlar gibi yaayan ve diriltilen bir varlk olduunu ifade etmektedir. Fakat o, kullara en ar ve en zor gelen bu hallerde esenlikte olmak gibi bir meziyete sahiptir.

Hristiyanlarn Hz. sa Hakknda Ayrla Dmeleri34- te hakknda pheye dtkleri Meryem olu sa, gerek sze gre budur.

35- Allah'n ocuk edinmesi olacak ey deildir. O mnezzehtir. Bir ie hkmettiinde ona yalnzca "ol" der; hemen oluverir.

36- Muhakkak Allah benim de Rabbim-dir, sizin de Rabbinizdir. O halde O'na ibadet edin, dosdoru yol budur.

37- Cemaatler kendi aralarnda anlamazla dtler. O byk gnde hazr olacaklarndan dolay vay o kfirlere!

38- Bize gelecekleri gnde neler iitirler, neler grrler! Fakat zulmedenler bu gn apak bir sapklk iindedir.

39- Onlar iin bitirilmi olaca o hasret gn ile korkut. Onlarsa gaflettedirler ve onlar iman etmezler.

40- Arza ve zerindekilere muhakkak biz, evet biz varis oluruz ve yalnz bize dndrlrler.

Hz. sa Kssasna Dair Aklamalar:

Hz. sa Allah'n kulu ve Rasul'dr. Allah'n Hz. Meryem'e brakt kelimesi, Allah tarafndan yaratlm bir ruhtur. O srailoullar'nm son peygamberidir. Kur'n- Kerim'de onun ad "Mesh" diye zikredilmitir ki, bu Hz. sa'nn lakabdr. sa ise onun addr. brncede "Yeu" eklinde sylenir ki, kurtarc demektir. Yani kendi iddialarna gre Hristiyanlar gnahtan kurtaran, demektir. Yine Kur'an- Kerim'de ondan "Meryemolu" diye sz edilir.

Hz. sa Kur'an- Kerim'de 13 surede toplam 33 ayet-i kerimede anlmaktadr. Bakara suresinde (87, 136, 253); l-i mrn suresinde (45, 52, 55-59, 84); Nisa suresinde (157, 163, 171, 172); Mide suresinde (17, 46, 72, 75, 78, 110, 112, 114, 116); En'm suresinde (85), Tevbe suresinde (30, 31); Meryem suresinde (34), M'minn suresinde (50); Ahzb sresinde (7); ra suresinde (13), Zuhruf suresinde (57, 63); Hadid suresinde (27) ile Saff suresinde (6, 14. ayetlerde).

Hz. sa. Mesih, Hristiyanlarn grne gre Hz. Meryem'in kavminden, Yahudi genlerinden salih bir gen olan Ysuf en-Neccr'm oludur. brncede mesh, peygamber ve hkmdar demektir.

Annesi Meryem, srailoullar limlerinden byk bir zat olan mran'n kzdr. mran'n hanm Hz. Meryem'e hamile kaldnda karnndaki yavrusunu yalnzca mabede hizmet etmek zere adamt. mrn vefat ettii srada kz henz bakma muhta idi. Mabedin gzeticileri aralarnda kur'a ektiler. Hz. Meryem'i Hz. Yahya'nn babas Hz. Zekeriyya himayesine ald. Hz. Zekeriyya da Hz. Meryem'in teyzesinin kocas idi. Hz. Meryem tertemiz, her trl pislikten uzak bir halde ve ibadet iinde yetiti.

Bula erdiinde Cebrail ona geldi. Hz. Meryem, ondan Allah'a snd. Cebrail ona, Allah tarafndan kendisine tertemiz bir oul balamak zere gnderilmi olduunu bildirdi ve gmleinin yakasna fledi. Bu fleme onun rahmine girdi ve bylece hamile kald. ocuunu douruncaya kadar Beyte Lahm denilen yerde kald. Tercih edilen gre gre Hz. sa'nn annesinin karnnda kald sre dokuz aydr. Hz. sa'nn babasz olarak domas Yce Allah'n kudretine bir delil olmak iindir. Gerek yaratc Yce Allah'tr; ister sebeplere yaplsn, ister yaplmasn.

Hz. sa doumundan sekiz gn sonra Yahudi eriatnn belirledii gibi snnet edildi. Yce Allah Hz. brahim'e daha nceleri snnet olmay emretmiti.

Filistin hkimi Herodos, Beyte Lahm'daki her bir ocuun ldrlmesini emredince Yusuf en-Neccr'a ryasnda ocuu ve annesini alp Msr'a gtrmesi emredildi. Yusuf derhal kalkt ve ocuk ile annesini alp Msr'a gtrd. Herodos lnceye kadar orada ikamet ettiler. Daha sonra Filistin'e geri dndler. O srada ocuk yedi yama basmt. Nasra denilen yerde yetiti. 12 yana ulanca annesi ve Yusuf ile birlikte Orelim'e Hz. Musa'nn eriatna uygun olarak namaz klmak zere geldi. Kayboluundan gn sonra Hz. sa Yahudi limleri ile tartrken bulundu. Daha sonra yine annesi ve Yusuf ile birlikte Nsra'ya geri dnd.

Hz. sa 30 yandayken, annesiyle birlikte zeytin toplamak zere Cebelz-zeytun (Zeydinda)'da bulunduu bir srada, le vakti namaz klarken Cebrail'den ncil'i ald. Bu, peygamberliin ounlukla krk yandan sonra verilmesinden farkl bir ekilde, Hz. Yahya'nn peygamber oluuna benziyordu.

nciller:

ncil, mjde anlamndadr. Bu hidayet ve nur ihtiva eden bir kitapt. Fakat Hz. Mesih'in getirip rencilerine teslim ettii ve bunu bakalarna mjdelemelerini emrettii ncil, u anda mevcut deildir. Bunun yerine Hz. Mesih'in yaayn aktaran ve rencilerinin telif ettii tarihi bir takm hikyeler yer almaktadr. Ayrca orada Hz. Mesih'ten alnm vaazlar, misaller ve tler de vardr. Bunlarn (ndilerin) says yzden fazladr. Hristiyan kilisesi bunlardan drdn kabul eder: Matta, Markos, Luka ve Yuhanna indileri. Bu indilerin de hi birisi Hz. Mesih dneminde yazlm deildir.

Bunlardan Matta ncili ilk ve en eskileridir. Fakat Matta tarafndan tasnif edilip edilmedii kesin olarak bilinmemektedir. Aksine bu ncili tahrif ettikten sonra asln kaybetmilerdir. Bu da eski Mesihlerin tmnn itiraf ile byledir. Bu asl da branice yazlm, sonra Yunancaya tercme edilmitir. Ancak bu tercmenin senedi bilinmemektedir.

Matta, ncilini Aziz ronimus'un grne gre Hz. Mesih'ten 39 yl sonra yazmtr.

Markos ise mabedin hizmetkrlarndan birisi olan Lvili bir Yahudidir. Petrus'un rencisidir. Hz. Mesih'in ulhiyetini kabul etmezdi. O ncilini 61 ylnda yazd ve skenderiye hapishanesinde 68 ylnda ldrld.

Luka ise Antakyal bir tabipti. Hz. sa'y hi bir ekilde grmemitir. O Hristiyanl Pavlos'tan renmiti. Sz geen bu Pavlos ise Hristiyanla taassup derecesinde kar bir Yahudi idi. O da Hz. Mesih'i hayatta iken grm deildi. Srekli olarak Hristiyanlara zulmederdi. Bu zulm ve basknn fayda vermediini grnce hileye saparak Hristiyanla girme yolunu seti ve Mesih'e inandn aa vurdu. Daha sonra Hz. Mesih'in esasen hkmlerini iptal etmek zere gelmediini Nms'un (Tevrat'n) emrettii grevlerden zlp uzaklamalarn salad.

Luka ise ncilini Markos'tan da sonra, Petrus ve Pavlos'un lmnden sonra yazd.

Yuhanna ise Hz. Mesih'in on iki havarisinden biridir. Yuhanna, el-Celil blgesindeki Sayda'dandr. Hz. sa onu ok severdi. Bu zat, ncilini 96 veya 98 ylnda yazd. O, Hz. Mesih'in insan olmad grnde idi. Hristiyan ilim adamlarndan pek ok kii bu ncilin Hz. sa'nn asl rencisi Yuhanna'nm telifi olduunu kabul etmemekte aksine bu ncilin Yuhannanm rencilerinden biri tarafndan mildi ikinci asrda yazlm olduunu sylemektedirler. Bu ncil, Hz. Mesih'in ulhiyyetini ispat ile onun insan olduunu vurgulayan dier retileri ortadan kaldrmak gayesiyle yazlmtr.

Sonu olarak btn bu ndilerin Hz. Mesih'e ulaan senedlerinde kesiklikler vardr. Bizzat Hristiyanlarm itiraf ettii gibi hi biri Hz. Mesih'e indirilmi bulunan gerek ncil deildir.

Barnaba ncili:

Hz. sa'nn biyografisine dair yazlm ndilerden birisidir. Barnaba, Hz. sa'nn davasn yaymaya gayret edenlerden birisidir. Olduka nemli iki hususta dier ndilerden farkllk arzetmektedir: Bunlarn birincisi Hz. sa'nn ilh olmayp insan olduunu aka ifade etmesi; ikincisi ise gklerin melek-tunun yaklam olduunu ve Muhammed (s.a.)'in adn bir ok yerde aka ifade edip mjdelemi olmasdr.

Hz. sa'nn Mesaj:

Hz. sa'nn mesaj aadaki ekilde zetlenebilir:

1- Yahudilerin arlklarn ve cumartesi gn fertleri hi bir hayr ileyemez hale getiren ekilciliklerini hafifletip, hileli bir ekilde mal almak zere insanlar heykele (mabede) adakta bulunmaya tevik etmek suretiyle mal toplama gibi detlerden, paraya ve mala duyduklar sevgi ve ar dknlkten ve azgn maddecilikten onlar uzaklatrmak.

2- Sadukler diye adlandrlan Yahudileri, inkr ettikleri ahiret gnne iman akidesine dndrp imam kalplerinde salamca yerletirmek.

3- Aslnda Yce Allah'a itaat etmek iin her eyden uzaklaan, kendilerini yalnzca ibadete veren, dnya hayatnn geici sslerine kar zhd iinde ahi-rete ynelen kimseler olan fakat Hz. Mesih zamannda yalnzca zahiren zahid grnp bunu mal toplamak iin bir paravana edinen ve Fersler diye adlandran Yahudi cemaatini slah etmek.

Bunlarn yannda isteyen kimselere eriatin hkmlerini yazan "yazclar" diye bir topluluk da vard. Bunlar da insanlarn mallarn alp rpmak hususunda Fersleri andrrlard.

Ayn ekilde khinler ve heykelin hizmetkrlar da mal toplamaya olduka dkn kimseler olup dnyev maksatlar urunda Allah'n szlerini deitirirlerdi.

4- Gklerin melektunun yaklatn mjdelemek. Yani Yce Allah'n Tesniye blm 18. babnn 15. ve 16. cmlelerinde sz konusu edilen ve mm peygamber ile gnderecei ilh eriatin gelme zamannn yaklatn mjdelemek. Bu ilh eriati getirecek peygamberin geleceini Allah, srailoulla-rna Hz. Musa vastasyla haber vermiti. Nitekim pek ok peygamber de onun geleceini mjdelemiti ki, bunlardan birisi Hz. Davud'tur. 45, 149 ve 110. Mezmurlarda bu mjde yer ald gibi, E'iya blmnn 8, 9, 26, 35, 46, 43, 50, 51, 52, 54, 55, 60, 65 bablarnda Danyal'n 2 ve 7. sahifelerinde Zekeriyya adl blmn 3. sahifelerinde ve dierlerinde de yer alr. Mesihler ise buradaki btn mjdeleri Mesih dine hamlederek yorumlarlar.

Fakat Hz. sa ancak bir takm mev'iza, t, hikmet ve misallerden baka bir ey getirmemitir. Bunlarn maksad ise Yce Allah'a ihlsla ibadeti gerekletirip grtlaklarna kadar materyalizme batm kitlelerin materyalistlikle-rini hafifletip, riya ve iki yzll terk etmelerini, Hz. Musa (a.s.)'dan miras olarak aldklar dinin ruhuna gereken ehemmiyeti vermelerini salamaktr.

ncil'de bir kadn boam bir kimsenin ondan baka bir kadn ile evlenmemesi, boanm bir kadnn bir baka erkekle evlenmemesi, zina gerekesi dnda boamann caiz olmamas, iffetin emredilmesi gibi olduka az birtakm hkmler dnda hkm yoktur. Yine ncilde hilekrlk, aldatmak, mallar batl yollarla yemek, riyakrlk ve iki yzllk gibi baya huylarn da yasakland grlmektedir.

Havariler:

Havariler Meryem olu sa Mesih'e ilk inanan, onun rencisi olan yakn arkadalardr. Bunlar oniki kii idiler. nciller bunlardan "renciler" diye sz eder. Hz. Mesih bunlar Yahudilerin yerleik olduklar kasabalara, tebli ettii gerek dine davet etmek zere gndermiti.

Hz. sa'nn Mucizeleri:

Mucize, Yce Allah'n peygamberlerden herhangi birisi vastasyla muarzlara meydan okumakla birlikte kar konulamayacak trden yaratt harikulade olaylardr. Dier peygamberlerde olduu gibi, Hz. sa da peygamberlik iddiasn destekleyen mucizeler gstermitir. amurdan bir ku yapp fledikten sonra bu amurdan heykelin umaya balamas, anadan doma krn ve abra (alacal)'m iyiletirilmesi, llerin diriltilmesi, baz kimselerin evlerinde yiyip sakladklarnn onun tarafndan haber verilmesi Hz. sa'nn Allah'n izniyle gsterdii mucizelerdendir. Sz konusu bu mucizeler Al-i mran suresinde (49-51. ayet-i kerimelerde) zikredilmitir.

Hz. sa'nn Vefat:

Khinlerin ve Ferslerin i yzlerini aa karmas, onlarn Hz. sa'ya tuzak hazrlamalarna ve onu krallk iln ettii iddiasyla blge valisine ikyet etmelerine sebep tekil etmitir. Byle bir iddia Roma mparatorunun hakimiyetini sarsacak mahiyette olduu iin blge valisi Hz. Mesih'i yakalamak zere asker gnderdi. Hz. sa'y yakalamak zere gelen askerler Allah'n ya-nltmasyla sharyotlu Yahuda'y Hz. sa'ya benzettiler ve onu yakaladlar. Bu kii armha gerilerek ldrld. te belli bir cret karlnda yerini gstermek zere khinlerin anlap ihbar ettikleri kii budur.

Yce Allah Hz. sa'y Yahudilerin elinden kurtard. Hz. sa ldrlmedi ve aslmad. nk Yce Allah yle buyurmaktadr: "Halbuki onlar onu ldrmediler, onu asmadlar da. Fakat kendilerine benzer gsterilmiti." (Nisa, 4/157). Daha sonra Yce Allah onu vefat ettirdi (ona verdii sz yerine getirdi) ve cesedi ve ruhuyla birlikte ya da yalnzca ruhu ile -bu konudaki iki gre gre- semaya, kendi katna ykseltti. Birinci gr cumhurun grdr. nk Yce Allah yle buyurmaktadr: "Hani Allah yle demiti: Ey sa! Muhakkak ben seni vefat ettiririm ve kendi katma ykseltirim." (Al-i mrn, 3/55).

Hristiyanlkta Teslis ( lh Kabul Etme):

Hristiyanlar Lht'da uknumun varlna inanrlar. Bu uknum baba, Oul ve Ruhu 'l-Kuds' tr. Katolik ve Ortodoks kilisesinin retilerine gre ve pek az mstesna, genel olarak Protestanlarn kanaatine gre bu byledir. Bununla birlikte teslis, kelime olarak, Kitab- Mukaddes'te bulunmamaktadr. Bu husus znik Konsilinde 325 ylnda, stanbul Konsilinde 381 ylnda kararlatrlm; Oul ve Ruhu'l-Kuds'n Lhtu hususunda Babaya eit olduklar hkme balanm; Oulun ezelden beri Babann olu olduu, Ruhu'l-Kuds'n de Babadan kt kabul edilmitir. Tulaytula (Toledo) Konsili ise 589 ylnda Ruhu'l-Kuds'n ayn ekilde Ouldan km olduunu hkme balad. Aklamas"te hakknda pheye dtkleri Meryem olu sa gerek sze gre budur." Daha nce sana aklam olduumuz niteliklere sahip Meryem olu sa ite budur. Sz geen bu ifadeler, hakknda herhangi bir phe ve teredddn sz konusu olmad gerek ve doru szlerdir. Hz. sa'nn gerek mahiyeti budur Yahudilerin syledikleri gibi o bir sihirbaz veya Hristiyanlarm ileri srdkleri gibi Allah'n olu ve halen elde bulunan ncil'in mukaddimesinde belirtildii gibi, Allah'n kendisi deildir.

"Muhakkak sa'nn hali, Allah nezdinde Adem'in hali gibidir. Onu topraktan yaratt, sonra ona "ol" dedi, o da oluverdi. Hak Rabbinden gelendir. yle ise phecilerden olma." (Al-i mran, 3/59-60). te bir taraftan bu sapklar, dier taraftan u kendilerine gazap olunanlar, Hz. sa hakknda anlamazlk ierisindedirler ve farkl grlere sahiptirler: "Bir de onlarn kfrleri, inkrlar ve Meryem aleyhinde pek byk iftirada bulunmalar dolaysyla..." (Nisa, 4/156).

Daha sonra Yce Allah sa'nn kendisinin olu olduunu reddederek yle buyurmaktadr: "Allah'n ocuk edinmesi olacak ey deildir. O mnezzehtir. Bir ie hkmettiinde ona yalnzca "ol" der, hemen oluverir." Yce Allah'n ocuk edinmesi gerekmez, byle bir ey doru olmaz; bu, kabul edilebilir bir ey de deildir. nk O'nun evlda ihtiyac yoktur. O ebediyen diridir, asla lmez. Yce Allah onlarn bu szlerinden mnezzehtir, mukaddestir. O bir eyi dileyecek olursa onu hemen var eder; nk O, o iin var olmasn emreder ve diledii gibi de olur. Bu durumda olann, ocuunun olmas nasl dnlebilir? Zira byle bir ey eksiklik ve ihtiyacn bir belirtisidir: "Ey Kitap ehli! Dininizde haddi amayn, Allah'a kar hak olandan bakasn sylemeyin..." (Nisa, 4/171).

"Muhakkak Allah benim de Rabbimdir, sizin de Rabbinizdir. O halde O'na ibadet edin, dosdoru yol budur." Hz. sa'nn beikte iken kavmine emretmi olduu hususlardan birisi de onlara: "Muhakkak Allah benim de Rabbimdir, sizin de Rabbirvizdir." diye gerei haber vermesidir. Daha sonra onlara u szleriyle Allah'a ibadet etmelerini emretti: "O halde O'na ibadet edin, dosdoru yol budur." Yalnz, Allah'a, O'na kimseyi ortak komakszm ibadet ediniz. Benim Allah'tan size getirdiim bu mesaj hi bir erilii olmayan dosdoru yoldur. Bu yolu izleyen asla sapmaz. Bu yolu izleyen doruyu bulur, hidayet bulur; ona muhalefet eden ise sapar, haktan uzaklar gider.

Matta ncili 4. blm 10. cmlede yle denilmektedir: "Yes' (sa) ona dedi ki: Defol ey eytan! nk ilhn olan Rabbe secde etmen ve yalnzca Ona ibadet etmen yazlmtr."

Yce Allah'n kendisinin: "Muhakkak Allah benim de Rabbimdir, sizin de Rabbinizdir. O halde O'na ibadet edin" demesi uygun dmeyeceinden bu sz syleyen kimsenin Allah'tan bakas olmas kanlmazdr. Ebu Mslim el-Isfa-han yle der: "Muhakkak Allah" buyruu daha nce geen Hz. sa'nn: "Muhakkak ben Allah'n kuluyum, bana kitap vermitir..." (Ayet, 30) buyruuna at-fedilmitir. yle demi gibidir: Muhakkak ben Allah'n kuluyum ve phesiz ki, O benim de Rabbimdir, sizin de Rabbinizdir. O halde yalnzca O'na ibadet ediniz.

Hz. sa'nn durumu gayet ak olup, onun Allah'n kulu ve Rasul olduu besbelli olmakla birlikte, Hristiyanlar ve Yahudiler Hz. sa hakknda ayrla dmlerdir. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "Cemaatler kendi aralarnda anlamazla dtler. O byk gnde hazr olacaklarndan dolay vay o kfirlere!" Halinin aa kp durumunun netlik kazanmasndan, onun Allah'n kulu ve Rasul olduunun, Meryem'e brakt kelimesi olduunun aka anlalmasndan sonra da Kitap Ehli onun hakknda farkl kanaatlere sahip olmulardr. Yahudiler, O'nun (h) bir zina ocuu olduunu, bir sihirbaz olup szlerinin by olduunu ve aslnda marangoz Yusuf un (Yusuf en-Neccar) olu olduunu sylerler. Ayn ekilde Hristiyan frkalar da onun hakknda anlamazla dmlerdir. Onlara mensup olan Nasturler: O Allah'n oludur, derken Melikiler, o n ncsdr, Yakubler ise O Allah'n kendisidir, derler. te Hz. sa'nn apak bildirilen durumu hakknda anlamazla ve sapkla den bu kfirlere kyamet gnnde ok ar ve etin bir azap vardr. Onlar, deheti pek byk olan bu gnde hazr edileceklerdir.

Bu, Allah'a kar yalan syleyen, iftirada bulunan Onun ocuu olduunu iddia eden kimselere ok ar ve byk bir tehdittir. Fakat Yce Allah onlara kyamet gnne kadar sre tanm, cezalarn ertelemitir. Bu ise onun hilmi-nin ve kudretinin bir neticesidir. nk o kendisine isyan edip kar gelenlere abucak ceza vermez. Nitekim Buhar ile Mslim'de yle bir hadis yer almaktadr: "phesiz Allah zalime mhlet verir. Fakat onu yakalad m da brakmaz. " Daha sonra Allah Rasul u ayet-i kerimeyi okudu: "te Rabbin, zulmeder halde bulunan lkeleri (azabyla) yakalad zaman byle yakalar. phesiz onun yakalay pek ackl ve pek etindir." (Hd, 11/102).

Yine Buhar ile Mslim'de Allah Rasulnn yle buyurduu nakledilmektedir: "ittii rahatszlk verici eyler dolaysyla Allah'tan daha sabrl kimse yoktur. Onlar Allah'n olu olduunu ileri sryorlar. Buna ramen o onlara rzk ve afiyet verir." Yce Allah da yle buyurmaktadr: "(Halk) zalim olduu halde nice lkeler vardr ki, onlara mhlet verdim. Sonra onlar yakaladm. Dn ancak banadr." (Hacc, 22/48) Bir baka yerde de yle buyurmaktadr: "Sakn o zalimlerin ilediklerinden Allah' gafil zannetme. Artk onlar kendisinde gzlerin aknlkla kayaca o gne erteliyor." (brahim, 14/42).

Hz. sa'ya dair doru inann hlsasn Buhar ile Mslim'de yer alan sahih hadisteki u ifadeler vermektedir: Hadisi Ubde b. es-Samit rivayet etmektedir. Ubde yle der: Rasulullah (s.a.) yle buyurdu: "Her kim Allah'tan baka ilh olmadna, O'nun bir ve tek olup ortann bulunmadna, Muham-med'in Allah'n kulu ve Rasul olduuna, sa'nn da Allah'n kulu ve Rasul, Meryem 'e brakt kelimesi ve kendinden bir ruh olduuna ahitlik eder, cennetin ve cehennemin hak olduuna tanklk ederse, Allah onu ameli ne olursa olsun, cennete koyacaktr."

Daha sonra Yce Allah dnyadakinin tam aksine kyamet gnnde kfirlerin grmelerinin ok keskin, iitmelerinin de ok gl olacan u buyruu ile haber vermektedir: "Bize gelecekleri gnde nasl iitirler, ne biim grrler? Fakat zulmedenler bugn apak bir sapklk iindedir." Hesap ve ceza iin bize gelecekleri gn kfirler ne gl iitirler, ne keskin grrler! Onlar her eyden ok iyi iitecek, ok iyi greceklerdir. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "Gnahkrlarn Rablerinin huzurunda balarn eip: "Rabbimiz grdk, iittik..." diyecekleri vakit, onlar bir grsen." (Secde, 32/12). Onlar bu szlerini, kendilerine bunun da baka hi bir eyin de fayda vermeyecei bir vakitte syleyeceklerdir.

Kfirler ahirette hakk bileceklerdir. Dnyada ise bunlar hakka kar sar ve krdrler. Ne iitirler, ne grrler ne de akllarn kullanrlar. Onlardan hidayete ynelmeleri istendii halde hidayete ynelmezler. Fakat artk kendilerine fayda salamayacak yerde, kyamet gnnde itaatkr olurlar. Eksikliklerini telfi etmek iin tekrar dnyaya dndrlmelerini temenni ederler.

Daha sonra Yce Allah onlarn korkutulup uyarlmalarn emrederek peygamberi Muhammed (s.a.)'e yle buyurmaktadr:

"Onlar iin bitirilmi olaca o hasret gn ile korkut. Onlarsa gaflettedirler ve onlar iman etmezler." Ey peygamber! Sen mrik olsun olmasn btn insanlar, hep birlikte pimanlk duyacaklar o gn ile korkutup uyar! O gnde ktlk ileyen iledii ktlklerden dolay, iyilik yapan ise daha ok hayr yapmadndan dolay pimanlk duyacaktr. Bu ise hesabn bitirilip sahifele-rin katlanp durulduu, cennetlikler ile cehennemlikler arasnda hkm verildii, ncekilerin cennete, dierlerinin ise cehenneme gidecekleri vakit olacaktr. Kfirler bu gn pimanlk gnnde korkutulduklar eylerden gaflet iindedirler. Bu gnde kendilerine yaplacaklardan, kar karya kalacaklarndan gafildirler. Onlar bu gn kyameti, hesab ve cezay tasdik etmemektedirler.

Buhar, Mslim ve Tirmiz, Ebu Sad el-Hudr'nin yle dediini rivayet etmektedirler: Rasulullah (s.a.) yle buyurdu: "lm siyah beyaz renkli bir ko eklinde getirilir. Bir mnadinin: Ey cennetlikler, diye seslenmesi zerine boyunlarn uzatr, bakarlar. Mnadi: Bunu tanyor musunuz"? diye sorar, cennetlikler: Evet, bu lmdr, derler. nk hepsi onu grmlerdi. Daha sonra yine bir mnadi: Ey cehennemlikler, diye seslenir, onlar da boyunlarn uzatr bakarlar. Mnadi: Bunu tanyor musunuz? der. Onlar: Evet, bu lmdr, derler. nk hepsi onu grmlerdi. Bu ko cennet ile cehennem arasnda boazlanr, (sonra) bu mnadi yle seslenir: Ey cennet halk! Burada ebedisiniz, lm (nz) sz konusu olmayacaktr. Ey cehennemlikler! Siz de burada ebedisiniz lm(nz) sz konusu olmayacaktr. Daha sonra (Hz. Peygamber) u: "Onlar iin bitirilmi olaca o hasret gn ile korkut. Onlarsa gaflettedirler ve onlar iman etmezler." ayeti kerimesini okudu."

"Arza ve zerindekilere muhakkak biz, evet biz varis oluruz ve yalnz bize dndrlrler." Ey peygamber! Onlara unu da bildir ki, Allah arza ve zerindekilere miras olacaktr. Orada arz ehlinden llerin geri braktklar yer, yurt ve mallarn miras alacak hi bir kimse kalmayacaktr. Sonra onlar kyamet gnnde Allah'a dndrlrler. Herkese amelinin karln verir. yilik yapan iyilikle, ktlk yapan da ktlkle karlk grecektir. brahim (A.S.) Kssas41- Kitap'ta brahim'i de an. Gerekten o ok doru szl bir peygamber idi.

42- Hani babasna demiti: "Babacm iitmez, grmez, sana fayda vermez eye niin ibadet edersin?

43- "Babacm, ilimden sana gelmeyen bana geldi. O halde bana uy ki, sana dosdoru yolu gstereyim.

44- "Babacm, eytana ibadet etme. Muhakkak eytan Rahman'a asi olmutur.

45- "Babacm, Rahman'n azab sana dokunacak da eytann velisi olacaksn diye korkarm."

46- Dedi ki: "Ey brahim! Sen benim ilhlarmdan yz evirici misin? Eer vazgemezsen seni mutlaka talarm. Bir sre benden uzakla ve yanmdan git."

47- "Selm olsun sana. Ben Rabbimden senin iin mafiret isteyeceim. Gerekten O, bana ltuf ve ikramda bulunmutur." dedi.

48- "Sizden ve sizin Allah'tan baka taptklarnzdan uzaklayorum. Rabbime ibadet ederim. Umulur ki, Rabbime ibadetim sayesinde zarar etmem."

49- Onlar ve Allah'tan baka taptklarn terk edince biz ona shak' ve Yakub'u baladk ve onlarn hepsini peygamber kldk.

50- Ve biz onlara rahmetimizden baladk. Yce bir dille doru olarak anlmalarn saladk.

shak (a.s.):

Hz. shak'm annesi Sara'dr. Kur'n- Kerim'de Hz. shak kssas ile ilgili olarak, yalnzca meleklerin onun doaca mjdesini vermesinden, olduka bilgili bir evlat olduundan, sahillerden bir peygamber oluundan, Allah'n onu mbarek klndan sz edilmektedir.

Yahudiler ve Hristiyanlar Hz. brahim'in kurban etmek istedii evldnn Hz. shak olduunu iddia ederler. Halbuki Tevrat, -biraz sonra Hz. smail kssasnda aklayacamz gibi- bu iddiay da yalanlamaktadr.

Hz. shak 180 yl yaam ve Habrun denilen yerde defnedilmitir. Buras ise bu gn el-Halil diye bilinen ehirdir. Burada el-Mekfile denilen maarada medfundur. Hz. Yakub (a.s.):

Hz. Yakub, srail lakapl olup Hz. brahim'in torunu ve Hz. shak'n oludur. Days Laban'n iki kz olan Le ve Rhl ile Feddn Arm'da evlenmitir.

Daha sonra bu ikisine ait iki cariye olan Zlfa ve Belh ile evlenmitir. Filistin'de doan Bnyamin mstesna, Aramda doan btn ocuklar bu kadnlardandr. Bu Kssann Dier Kssalarla likisi:

Bu, Hz. Zekeriyya ve Yahya ile Hz. sa ve Meryem kssalarndan sonra bu surede yer alan nc kssadr. Bilindii gibi bu surenin maksad tevhidi, peygamberlii ve hari aklamaktr. Tevhidi inkr edenler ise Allah'tan baka bir mabudun varln kabul ederler. Bunlar da iki kesimdirler. Bu kesimlerden birisi Yce Allah'n dnda diri ve akll bir mabudun varln kabul eden Hristiyanlardr. Dier kesim ise Allah'tan baka, cansz ve akl sahibi olmayan, uursuz bir mabudun varln kabul eden putperestlerdir.

Her iki kesimin ortak zellii sapklk olmakla birlikte, birinci kesimin sapkl daha byktr. te an Yce Allah birinci kesimin sapkln akladktan sonra puta tapanlar olan ikinci kesimin sapkln sz konusu etmektedir. Aklamas"Kitapta brahim 'i de an. Gerekten o ok doru szl bir peygamber idi." Bu daha nce geen Yce Allah'n: "Kitapta Meryem'i de an." buyruuna atfe-dilmitir ki, bu da Yce Allah'n: "Bu, Rabbinin kulu Zekeriyya ya rahmetini an-dr." buyruuna atfedilmitir. Ey Peygamber! O ok doru szl, Rahmn'm Halil'i, peygamberlerin atas brahim'i de an ve sana indirilen bu kitapta insanlara onun haberini oku. O ok doru szl birisiydi. Allah'n ayetlerini btn gcyle tasdik edendi. Kavmini Allah' tevhid etmeye, putlara ibadeti terk etmeye armt. Nitekim Yce Allah yle buyurmutur: "Hani babasna demiti: Babacm! itmez, grmez, sana fayda vermez eye niin ibadet edersin?" brahim'in olduka yumuak, uyank bir akl ve kesin bir delil ile babas Azer'e u szleri sylediini hatrla: Babacm! Niin kendisine yaptn duay iitmeyen, ona yaptn ibadeti grmeyen, sana bir fayda salayaman sana ve gelecek bir zarar da nleyemeyen eyler olan cansz putlara ibadet ediyorsun?

"Babacm, ilimden sana gelmeyen bana geldi. Sen bana uy ki, sana dosdoru yolu gstereyim." Babacm! Her ne kadar ben senin sulbnden gelip yaa senden daha kk isem de unu bil ki, ben Allah'tan gelen bir ilme sahip bulunuyorum. Bu bilgiyi sen bilmiyorsun. Sen byle bir eyden haberdar deilsin. Byle bir bilgi sana gelmi deildir. O bakmdan benim bu arma uy! Seni, isteine ulatracak, hoa gitmeyen ve korkulan her eyden koruyacak dosdoru bir yola ileteceim.

letmekten (hidayetten) maksat ise delili aklayp gereken ekilde onu ayan beyan ortaya koymaktr. Hz. brahim'in: "Bana uy" ifadesi farz klc bir emir deil, irad edici bir emirdir. Bu karlkl konuma, Hz. brahim'e peygamberliin gelmesinden sonra olmutur. Dikkat edilecek olursa babasn cahillikle nitelendirmiyor, kendisini de eksiksiz bir bilgiye sahip olmakla nitelemiyor ki, babas ondan nefret etmesin. "O sadece sana verilmemi olan bir miktar ilim bana verilmitir" demekle yetindi.

"Babacm! eytana ibadet etme. Muhakkak eytan Rahman'a asi olmutur. " Babacm! Bu putlara ibadet etmek suretiyle eytana itaat etme. nk onlara ibadete aran yolu aan ve bu ie raz olan eytandr. Nitekim Yce Allah baka yerlerde yle buyurmaktadr: "Ey Ademoullar! eytana tapmayn. O sizin iin apak bir dmandr diye size aklamadm m? (emretmedim mi?)" (Ysn, 36/60); "Onlar onu brakp yalnz diilere taparlar. Onlar ancak inat bir eytana tapm olurlar." (Nisa, 4/117).

eytana itaat etme. nk putlara tapmak, eytana itaatin bir parasdr. eytan ise Adem'e secde emrini terk ederek Rabbine kar byklk taslam, emre muhalefet etmi, isyankr birisidir. syankr birisinden ise nimetler ekilip alnr ve skntlar, azaplar gelip onu bulur. Bundan dolay Rabbi onu kovup rahmetinden uzaklatrmtr. Sen ona uyma, onun gibi olursun. nk putlara tapmay hi bir akl kabul etmez. Fakat putlara tapmak eytann vesvese ve aldatmalarndan ortaya kar. O bakmdan putlara ibadet ona ibadettir. Onun aldatmalarna itaattir. eytan ise Adem ve soyundan gelenlerin dmandr. Size ktlkten baka bir ey dilemez.

"Babacm! Rahmann azab sana dokunacak da eytann velisi olacaksn diye korkarm." Babacm! irk ve benim isteime kar gelmen dolaysyla Allah'n azabnn gelip seni bulmasndan ve bylelikle eytana veli ve dost olmandan, -onu veli edinmen sebebiyle- cehennemde onunla birlikte olmandan korkarm. Bu, babasn kt akbetten sakndrma ve bir uyarmadr. nk byle bir durumda onun blis'ten baka bir yardmcs ve destekisi olmayacaktr. Oysa o vakit blis'in de bakalarnn da yapacaklar bir eyleri olmayacaktr. Hatta blis'e tabi olmak, cezann o tabi olan da kuatmasn gerektirir. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "Allah'a andolsun ki, biz senden nceki mmetlere de peygamberler gnderdik. eytan yaptklarn kendilerine ssl ve ho gstermiti. te o, bu gn de onlarn velisidir. Onlara ok ackl bir azap da vardr." (Nahl, 16/63).

Davetteki bu edebe ve putlara ibadetin batl oluunu kesinlikle ortaya koyan bunca delil ve belgeye ramen babas Hz. brahim'e umulmadk bir ekilde cevap verdi. "Dedi ki: Ey brahim! Sen benim ilhlarmdan yz evirici misin? Eer vazgemezsen seni mutlaka talarm. Bir sre benden uzakla ve yanmdan git." Hz. brahim'in babas olunun arsna u szleriyle cevap verdi: Bu putlardan yz eviriyor ve bakalarna m yneliyorsun? Eer sen bu putlara ibadet etmek istemiyor, onlar beenmiyorsan, onlara svmekten, dil uzatmaktan vazge. nk sen bu iten vazgemeyecek olursan phesiz seni talarm yahut ben de sana hakaret ederim. Uzun bir sre benden uzak dur!

Dikkat edilecek olursa baba oluna sert bir karlk vermitir. Olu kendisine "babacm", dedii halde o oluna "yavrucuum" demeyerek, onun olduka yumuak dne tehdit ve hakaretle karlk vermitir. Bu da peygamber (s.a.)'in kavminden grd eziyet ve ikencelere, amcas Ebu Leheb'in kabalna, Ebu Cehil'in de sert ve hain tutumlarna kar bir tesellidir.

Btn bunlara ramen Hz. brahim olduka nazik bir ekilde u szlerle cevap verdi: "Selm olsun sana; Rabbimden senin iin mafiret isteyeceim. Gerekten o bana ltuf ve ikramda bulunmutur, dedi." brahim babasna yle cevap verdi: Selm sana. Bu, selmlamak kasd ile verilen bir selm deildir; bir ayrlma, vedalap terk etme selmdr. Benden artk houna gitmeyecek bir ey grmeyeceksin, seni rahatsz etmeyeceim. Buna sebep ise babalna olan say-gmdr. Nitekim Yce Allah mminlerin nitelikleri ile ilgili olarak yle buyurmaktadr: "Cahiller onlara hitap ettiinde onlar, "Selm", derler." Furkan, 25/63); "Bo sz iittiklerinde yz evirirler ve derler ki: Bizim amellerimiz bizim, sizin amelleriniz sizin olsun. Size selm olsun, biz cahilleri aramayz." (Kasas, 28/55).

Fakat ben Allah'tan seni imana muvaffak klmak, hayra iletmek suretiyle sana hidayet verip sana mafiret buyurmasn isteyeceim. phesiz Rabbim bana ok ltufkrdr, bana kar ok iyidir. Kendisine dua ettiim vakit duam kabul eder. u buyruklar da bu ayet-i kerimeyi andrmaktadr: "Ve babam mafiret buyur. nk o saptanlardandr." (uar, 26/86); "Rabbimiz hesabn grlecei gn bana, ana ve babama ve btn iman edenlere mafiret buyur." (brahim, 14/41). Btn bunlardan kast hidayet bulmalarn ve sapkl terk etmelerini dilemektir.

Hz. brahim'in babasna mafiret dilemesi, daha nce babasnn kendisine iman edeceine dair vermi olduu bir sz dolaysyla olmutur. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "brahim'in babasna mafiret dilemesi ancak ona verdii bir szden dolay idi. Fakat babasnn Allah'n dman olduu belli olunca ondan uzaklat..." (Tevbe, 9/114).

bni Kesir'in grne gre mriklere mafiret dilemek nceleri caizdi. Daha sonra bizim eriatimizde de nesholundu. brahim (a.s.), babasna uzun bir sre mafiret diledi. am'a hicret edip Mescid-i Haram' bina ettikten ve smail ve shak adndaki ocuklar dnyaya geldikten sonra u szleriyle mafiret dilemiti: "Rabbim, hesabn grlecei gnde bana, ana babama ve mminlere mafiret buyur." (brahim, 14/41). Mslmanlar da slm'n ilk dnemlerinde mriklerden olan akraba ve yaknlarna mafiret dilemitir. Bu hususta da brahim el-Hal'e uymulardr. Bu durum, Yce Allah'n u buyruklar nazil oluncaya kadar devam etmitir: "brahim'de ve onunla birlikte olanlarda sizin iin gerekten alnacak gzel bir rnek vardr. Hani onlar kavimlerine: "phesiz bizler sizden ve Allah'tan baka ibadet ettiiniz eylerden uzaz" demilerdi... brahim'in babasna: "Muhakkak senin iin mafiret isteyeceim. u kadar var ki, Allah'n azabna kar sana bir ey yapmak imknm yoktur" sz mstesna." (Mmtehine, 60/4). Siz bu sz dnda brahim'e uyunuz, fakat bu hususta ona uymaynz. Daha sonra Yce Allah, Hz. brahim'in mafiret dilemekten vazgetiini aklamakta ve bu konudaki er' hkm, Yce Allah'n u buyruunun delletine uygun olarak niha eklini alm bulunmaktadr: "Mriklerin o lgn ateliklerden olduklar aka ortaya ktktan sonra akrabalar dahi olsa onlara, peygamberin ve mminlerin de mafiret dilemeleri olacak ey deildir." (Tevbe, 9/113)

Hlsa, hayatta olduklar srece (kfirlere) hidayet ve imana muvaffakiyet talebi anlamnda mafiret dilemekte bir mahzur yoktur. irk ya da kfr zere lmden sonra ise byle bir dilek yasaktr. Baz kimselerin kfir olduunu bile bile "rahmetlik filan" diye anlmalar da caiz deildir.

Daha sonra Hz. brahim am tarafna hicret etmeyi kararlatrd: "Ben sizden ve sizin Allah'tan baka taptklarnzdan uzaklayorum. Rabbime ibadet ederim. Umulur ki, Rabbime ibadetim sayesinde zarar etmem." Sizden uzaklayor ve dinim ile, sizden sizin taptklarnzdan uzaklaarak hicret ediyorum. nk siz benim dm kabul etmediniz. Buna karlk ona hi bir eyi ortak komakszn bir ve tek Rabbime ibadet ediyor, ondan bakasna ibadetten uzak duruyorum. Rabbime dua ve ibadetim dolaysyla -sizin u duanz iitmeyen, size fayda da zarar da veremeyen bu putlara ibadetiniz dolaysyla zarar ettiiniz gibi- zarara uramayacam mid ediyorum.

Ayette "umulur ki" ifadesi alakgnlllk olmak zere zikredilmitir. Yce Allah'n u buyruklarnda olduu gibi: "Kyamet gnnde gnahm balamasn mid ettiim de O'dur." (uar, 6/82). Bu gibi durumlarda bundan kesinlik kastedilir. nk o (brahim aleyhisselm), peygamberlerin atasdr. Ayn ekilde "zarar etmem" buyruunu da alakgnlllk olmak zere zikretmitir. Bu ifade de onlarn, daha nce babasna sylemi olduu u szlerde belirtilen putlarna dua ve ibadetlerinde bedbaht olmalarna da bir iaret vardr. nk Hz. brahim babasna: "Babacm iitmez, grmez, sana hi bir fayda vermez eye niin ibadet edersin?" demiti.

Hz. brahim niyet edip kararlatrd eyi gerekletirince Yce Allah onun umduunu ve duasn gerekletirdiini ifade ederek yle buyurmaktadr:

"Onlar ve Allah'tan baka taptklarn terk edince biz ona shak' ve Yakub'u baladk; onlarn hepsini peygamber kldk." brahim el-Halil, babas ve kavmini brakp kendi lkesini ve onlarn dinini terk ederek Allah yolunda dinini aa vurabilme gcn elde edecei Beytlmakdis topraklarna hicret edince, Allah ona nceki kavminden daha hayrllarn verdi. Sre ile evlendikten sonra ona shak' ve shak'm olu, torunu Yakub'u balad. Kendilerinden ayrld akrabalarn yerine ona bunlar verdi. Ayrca Yce Allah Hz. shak' da Hz. Yakub'u da peygamber kld; bununla Yce Allah Hz. brahim'in gzlerini aydnlatm oldu. Btn peygamberler bu ikisinin soyundan geldi. Btn din mensuplar brahim ve onunla birlikte shak ve Yakub'dan (hepsine selm olsun) sayg ve vg ile sz eder.

"Ve biz onlara rahmetimizden baladk. Yce bir dille doru olarak anlmalarn saladk." Ltuf ve rahmetimizden onlara peygamberlik, mal, evlt ve kitap verdik. Ayrca kullar tarafndan onlarn gzel bir ekilde vlmelerini saladk. Nitekim Yce Allah bir baka yerde yle buyurmaktadr: "Benden sonrakiler arasnda da benim iin gzel vg takdir buyur." (uar, 26/84). b-ni Cerr yle der: "Burada Yce Allah'n: "Yce bir dil" diye buyurmasnn sebebi udur: Btn dinlerin mensuplar onlar verler ve onlar medhederler.

(Allah'n salt ve selm hepsine olsun.)

Ayrca Araplar da Hz. brahim'in soyundan gelip brahim'in dini zere olduklarn ileri srdklerinden dolay Allah onlara Hz. brahim'in kssasn t alsnlar, ibret alsnlar diye zikretmi bulunmaktadr. Musa (A.S.) Kssas51- Kitap'ta Musa'y da an. O ihlsa erdirilmi ve gnderilmi bir peygamberdi.

52- Ona Tr'un sa tarafndan seslendik. zel olarak konumak iin onu yaklatrdk.

53- Ve rahmetimizden ona kardei Harun'u da bir peygamber olarak baladk.

Aklamas"Kitap'ta Musa'y da an." Yce Allah brahim Halil'i'sz konusu edip onu vdkten sonra Kelimullah Hz. Musa'y sz konusu ederek: "Ya Muhammed! (s.a.) Kitapta kavmine sana haber vereceim Musa'nn niteliklerini zikret ve oku" buyurmutur. Bu be nitelik unlardr:

1- "O ihlsa erdirilmi." Biz onu sekin, szlp seilmi kldk. Kyle byyle gnahlardan temizleyerek arndrdk. Nitekim Yce Allah yle bu-

r yutmaktadr: "Ey Musa! Risaletlerimle, seninle konumamla seni insanlar arasndan setim (onlara stn kldm)." (A'rf, 7/144). Burada "ihlsa erdirili" anlamndaki "muhlas" kelimesi esreli olarak "muhlis" eklinde de okunmutur ki, "tevhid ve ibadette Allah'a ihlsla balanm" demektir. hls ise ibadetini yalnzca gerek mabud olan Allah'a yapmak, ibadetinde yalnzca onu kastetmektir. es-Sevr Eb Lbbe'den yle dediini nakleder: "Havariler: Ey Ruhullah! Bize Allah'a kar ihlsl olann durumunu bildir, dediler. yle buyurdu: Allah iin amel eden ve insanlarn (bundan dolay) kendisini vmelerini istemeyendir."

2- "Gnderilmi bir peygamberdi." Allah ona iki nitelii birlikte vermiti. O ul'1-azm olan ve saylar bei bulan rasullerin byklerindendi; dierleri de Nuh, brahim, sa ve Muhammed'dir. Hepsine Allah'n salt ve selm olsun. Allah onu kullarna daveti, mjdeleyici, uyarp korkutucu olarak gnderdi, o da Allah'n er' hkmlerini bildirerek insanlara haber verdi.

Rasul, Allah'n kendisine bir ey vahyedip onu tebli etmesini emrettii ve beraberinde eriatnn yazl bulunduu kitab bulunan peygamberdir: Hz. Musa (a.s.) gibi. ster ona bamsz bir kitap indirilmi olsun, isterse de ondan ncekinin kitab olsun. Nebi ise Allah'n kendisine Allah'tan aldn haber vermekle emro-lunduu bir eriati vahyettii ve peygamberine bu eriati haber veren, bununla birlikte beraberinde ayrca kitap bulunmayan peygamberdir: Y (a.s.) gibi.

3- "Ona Tr'un sa yanndan seslendik." Onunla Tr'un, Musa'nn sa yanndan yahut da bizzat Tr'un sa tarafndan Medyen'den gelip Msr'a doru gittii srada konutuk. Artk o bundan sonra Allah'n Kelimi (onunla konuan kii) ve rasul oldu. Biz Firavun hanedann da suda boduktan sonra onunla orada szletik. Ona Tevrat adl kitab indirdik. Seslenmenin Hz. Musa'nn sa tarafndan olmas daha sahihtir. nk dalarn sa da yoktur, solu da.

4- "zel olarak konumak iin onu yaklatrdk." Biz onu makam ve mevki itibariyle daha bir ereflendirmek ve daha bir yaknlatrmak suretiyle onunla konuacak ekilde yaklatrdk ya da bizimle konutuu vakit onu yaknlatrdk. Yce Allah'n: "Konumak iin" buyruu hitap esnasnda gizlice konumaktan gelmektedir. Yani artk o ruh lemde Yce Allah'a mevki itibariyle olduka yaknlam oldu.

5- "Ve rahmetimizden ona kardei Harun'u da bir peygamber olarak baladk. ": Biz ona ltuf ve nimetimizden bata bulunarak kardei Harun'u Rabbinden u istekte bulunduu vakit peygamber kldk: "Bana aile halkmdan kardeim Harun'u vezir kl. Onunla srtm pekitir ve onu iimde ortak

kl." (T-H, 20/29-32). Yce Allah onun isteini yerine getirdi, duasn ve kardei hakkndaki efaatini kabul etti. Nitekim yle buyurmaktadr: "stediin sana verildi ey Musa, diye buyurdu." (T-H, 20/36); "Senin pazunu kardeinle kuvvetlendireceiz." (Kasas, 28/35).

Seleften kimisi yle demitir: Dnyada hi bir kimse Musa'nn Harun hakknda peygamber olmasn istemesinden daha byk bir efaatte (iltimasta) bulunmamtr. Yce Allah buyurdu ki: "Ve rahmetimizden ona kardei Harun'u da bir peygamber olarak baladk." bni Abbas Harun'un Hz. Musa'dan drt ya byk olduunu syler. smail (A.S.)'In Kssas54- Kitap'ta smail'i de an. nk o szne sadk idi ve hem bir rasul, hem bir peygamberdi.

55- Ehline namaz klmalarn, zekt vermelerini emrederdi. Rabbi katnda honutlua ermiti.

Hz. smail ve Kurban:

brahim (a.s.) ryasnda -ki peygamberlerin ryas haktr- olunu Yce Allah'a kurban olmak zere boazladn grd. Bu ocuk ise, daha sahih ve daha kuvvetli kabul edilen gre gre, Hz. smail'dir. Hz. brahim durumu oluna arzedince o bu ilh hkm rza ile kabul edip yle dedi: "Babacm, emrolun-duunuyap. Allah'n izniyle beni sabredenlerden bulacaksn." (Sfft, 37/102).

i gerekletirmeye koyulup bakla olunu kesmeye giriince Allah ona bu iten vazgemesini buyurdu. Yapt iin bu kadarnn ryasn tasdik iin yeterli olduunu belirtti. Hz. brahim de kendisine yakn bir yerde bir ko bulup onu olunun yerine fidye olmak zere boazlad. Ancak ayet-i kerimeler boazlanmak istenen bu ocuun adn tayin etmemektedir. Fakat ayet-i kerimelerin ak ve bundan sonra Hz. brahim'in olu shak'n doumu ile mjdelen-mesi, boazlanmas istenenin Hz. smail olduunu gstermektedir. Bunun ise Sfft suresi 99-113. ayetlerinde gryoruz. Bu surede: "Biz de ona halim bir olu olaca mjdesini verdik." (101. ayet) buyurduktan sonra; "sonra gelenler arasnda ona (gzel bir vg) braktk." (108. ayet) buyruklar yer almaktadr. Buradaki zamir boazlanmak istenen ocua aittir. Daha sonra Yce Allah: "Ve onu salihlerden bir peygamber olarak shk ile mjdeledik." (112. ayet) buyurmaktadr. Boazlanmak istenen ocuun kssasndan sonra Hz. shak mjdesinin verilmesi de Hz. shak'n, boazlanmas emrolunan ocuktan ayr olduunu aka ortaya koymaktadr. Zamirin boazlanmak istenen ocua ait olmas ile birlikte, shak adnn da aka zikredilmesi boazlanmak istenen ocuk ile shak'n farkl olmasn gerektirir.

Yahudilerin grne gre boazlanmak istenen Hz. shak'tr. Bylece onlar, henz daha kkken Rabbine itaat urunda kendisini feda edenin atalar olduunu ileri srerek vnmek istemektedirler.

Boazlanmak istenenin bizzat Hz.smail olduunu yine Tevrat'n kendisi de ortaya koymaktadr. nk boazlanmak istenen ocuk Hz. brahim'in biricik evlad olmakla nitelendirilmektedir. Biricik evlad boazlamaya ynelmek ise Allah'a kulluun bizatihi kendisidir. Hz. shak ise hi bir zaman Hz. brahim'in biricik evlad olmamtr. nk Hz. shak dnyaya geldiinde Hz. smail Tevrat'ta da aka belirtildii gibi 14 yanda idi. Hz. smail de Hz. brahim'in vefatna kadar hayatta kalm, onun vefat ve gmlmesinde hazr bulunmutur. Hz. shak'n boazlanmas ise Yce Allah'n Hz. brahim'e Yakub adnda bir torununun olaca vaadine de aykrdr. Dier taraftan ocuun boazlanmas meselesinde yer Mekke'dir. Hz. smail ise ileride gelecek olan ve Buhar'de yer alan hadiste belirtildii gibi daha st emen bir ocuk iken babas tarafndan oralara gtrlmtr.

Zemaher de Keafta zikrettii: "Ben iki zebihin (boazlanmak istenip de fidye ile kurtarlanlarn) oluyum (soyundan gelenim.)" hadisini de Hkim, Menkb' da rivayet etmitir.

Hz. smail ve Annesi Hacer Mekke'de:

Mekke'de Beytullah'tan sonra Kusay b. Kilb'm dneminde slm'dan nce iki ara kadar hi bir bina kurulmad. Kusayy, Daru'n-Nedve'yi ina etti. Daha sonra Kureyliler Mescidin evresinde inaat yapmaya devam ettiler.

Buhar'de bni Abbas'tan rivayet edildiine gre, Rasulullah (s.a.) yle buyurmutur: "Kadnlarn kuak sarmaya balamalar smail'in annesi ile olmutur. O, Sara tarafndan izleri grlmesin diye bir kuak edinmiti. Daha sonra brahim onu, olu smail ile birlikte st emziriyor iken getirip Beyt'in yaknnda mescidin st taraflarnda Zemzem'in yukarsnda byk bir aacn yaknnda brakt. O gnde Mekke'de hi bir kimse yoktu, orada su da yoktu. brahim ikisini orada brakt. Yanlarna da iinde hurma bulunan bir kn ile su bulunan bir su kab brakt. Sonra brahim arkasn dnerek yola koyuldu. smail'in annesi arkasndan gidip: "Ey brahim! Nereye gidiyorsun? Hi bir insann ve hi bir eyin bulunmad bir vadide bizi terk edip nereye gidiyorsun?" diye seslendi. Bu sz ona defalarca tekrarlad halde brahim ona dnp bakmyordu. Sonra ona: "Byle yapman sana Allah m emretti?" diye sorunca brahim: "Evet," dedi. Bunun zerine smail'in annesi: "O bizi zayi etmez," deyip geri dnd.

brahim yola koyuldu. Nihayet kendisini grmeyecekleri bir yer olan tepeye varnca yzn Beytullah'a dndrp ellerini kaldrp yle dua etti: "Rab-bimiz! Ben soyumun bir ksmn senin mukaddes olan Evinin yannda ekin bitmez bir vadiye yerletirdim. Rabbimiz! Namaz dosdoru klsnlar diye. Artk sen insanlardan bir ksmnn gnllerini onlara meylettir ve kendilerini baz meyvelerle rzklandr; umulur ki krederler..." (brahim, 14/37).

Annesi smail'i emzirip o sudan imeye koyuldu. Nihayet kaptaki su bitti. O da olu da susuzluk ekmeye balad. Onun kvranmakta olduunu grd. Onu grmek istemediinden dolay ayrlp gitti. Saf'nm blgede kendisine en yakn tepe olduunu grnce zerine kt, sonra vadiye dnp birisini grr mym diye bakt. Ancak kimseyi gremedi. Saf'dan indi, aradaki vadiye ulancaya kadar yrd. Daha sonra zerindeki elbisenin bir kenarn kaldrd, ve bitkin dm bir insan gibi gayretle yrmeye alt, nihayet vadiyi at sonra Mer-ve'ye geldi. Merve zerinde de durdu, kimseyi grr mym diye bakt, fakat kimseyi gremedi. Bu ii de yedi defa tekrarlad."

bni Abbas yle der: Rasulullah (s.a.) buyurdu ki: "te insanlarn (haclarn) Safa ile Merve arasndaki sa'yleri burdan gelir."

Merve'ye knca bir ses iitti. Bir dinleyeyim, dedi yine kulak kabartt, yine o sesi iitti. Dedi ki: Senin szn iitildi, eer bir yardm yapabileceksen (haydi yap). Anszn Zemzemin kt yerde melei grd. Melek topuu ile -veya kanadyla- oray su kncaya kadar eti. smail'in annesi suyu kabna doldurmaya balad, eliyle yle yapmaya koyuldu: Kabyla sudan doldurmaya balad, o da doldurduka kaynayp tayordu." bni Abbas yle der: Peygamber (s.a.) yle buyurdu: "Allah, smail'in annesine rahmet buyursun. Zemzem'i braksayd, ya da sudan alp doldurmasayd, Zemzem kesilmeyen bir pnar olurdu."

Annesi olunu emzirdi, melek de kendisine: "Zayi olmaktan korkmaymz. nk burada Allah'n evi vardr. u ocuk ve babas onu bina edecektir ve phesiz Allah ehlini zayi etmez" dedi... Hadis bylece devam eder.

Beytullah'n Bina Edilmesi:

brahim (a.s.) zaman zaman olu smail'i ziyaret ederdi. Bu ziyaretlerden birisinde Yce Allah Hz. brahim ile Hz. smail'e Beyti ina etme emrini verdi. Onlar da bu emir zerine Kabe'yi ina ettiler. na tamamlannca Yce Allah ona, insanlara Allah'a ibadet etmek iin bir ev ina ettiini ve onlarn bu Beyt-i haccetmekle ykml olduklarn bildirmesini emretti. Hz. brahim ile smail de Yce Allah'tan yapmalar gereken ibadet yerini kendilerine gstermesini dilediler. (Bu hususu aklayan ayet-i kerimeler unlardr: Bakara, 2/125-129; brahim, 14/35-37; Hacc, 22/26-37.)

Kabe, Yce Allah'a ibadet etmek zere insanlar iin yaplm ilk binadr. (l-i mrn, 3/96-97)

Hz. smail'in Hayat ve ocuklar:

Hz. smail'in her birisi kabile bakan olan 12 ocuu vard. 173 yl yaad, Mekke'de vefat etti. Annesi ile birlikte Beyt'in yaknlarnda Hicr'de defnedildi.

Aklamas"Kitapta smail'i de an." Ey peygamber! Kur'n- Kerim'de brahim Halil'in olu smail'in halini ve niteliklerini de sz konusu et. smail btn Hicaz blgesi Araplarnm atasdr. Bu ayetlerde Hz. smail'in drt nitelii sz konusu edilmektedir:

1- "nk o szne sadk idi." Verdii sz yerine getirmekte olduka titizlenmekle n salmt. Allah'a veya insanlara ne kadar sz verdiyse mutlaka onu yerine getirmitir. Rabbine itaat trnden emrolunduu hi bir eye muhalefet etmezdi. nsanlara herhangi bir eyi vadettiinde mutlaka o szn yerine getirirdi. Onu ve babasnn samimiyetini anlamak iin boazlanmaya sabretmesi yeterli bir rnektir. O bu konuda verdii sze bal kalmtr: "Allah'n izniyle beni sabredenlerden bulacaksn." (Sfft, 37/102).

Verilen szde durmak her zaman ve her yerde vgye deer niteliklerdendir. Verilen szde durmamak ise yerilen nitelikler arasnda yer alr. Yce Allah yle buyurmaktadr: "Ey iman edenler! Yapmayacanz eyi niin sylersiniz1? Yapmayacanz eyi sylemeniz Allah nezdinde byk bir hm gerektirir." (Saff, 61/2-3). Rasulullah (s.a.) da Buhar, Mslim, Tirmiz ve Nesa'nin Ebu Hureyre'den yaptklar rivayete gre yle buyurmutur: "Mnafn almeti tr: Konutuu zaman yalan syler, sz verdii zaman sznde durmaz, ona bir emanet verildiinde hainlik eder." Bunlar mnafklarn nitelikleri olduklarna gre bunlarn aksi de mminlerin nitelikleridir. Verilen szde durmamann Mslmanlar arasnda zellikle de ticaretle uraanlar ve eitli meslek erbab arasnda yaygnlk kazanm olmas zlmeyi gerektiren hususlar arasndadr.

2- "Ve hem bir rasul ve hem bir peygamberdi." Allah Hz. smail'e bu iki sfat da vermiti. Tpk babas ve Musa (hepsine selm olsun) da olduu gibi. O Mekke'dekilere gnderilmi bir rasuld. Onlara brahim'in eriatini tebli etmekle, Allah'n indirdiini onlara haber vermekle ykmlyd. Bu ise rasule bamsz, bal bana bir kitabn indirilmesinin art olmadnn delilidir. Ayrca bu buyrukta Hz. smail'in kardei Hz. shak'tan daha stn bir erefe sahip olduuna da dellet vardr. nk Hz. shak yanzca peygamberlikle nitelendirilmi iken Hz. smail hem peygamberlik hem risalet ile nitelendirilmektedir. Tirmiz'nin rivayetine gre Rasulullah (s.a.) yle buyurmutur: "phesiz Allah brahim'in ocuklarndan smail'i seip stn kld."

3- "Ehline namaz klmalarn, zekt vermelerini emrederdi." O mmetine, airetine, aile halkna olduka nemli olan bu iki nemli er' ibadeti emrediyordu. O Rabbine itaat zere sabreden bir kimse idi. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "Pek yakn akraban korkut" (uar, 26/214); "Aile halkna namaz klmalarn emret ve sen de ona (namaza devama) sabret." (T-H, 20/132). Yine Yce Allah bir baka yerde yle buyurmaktadr: "Ey iman edenler! Kendinizi ve aile halknz yle bir ateten koruyunuz ki..." (Tahrm, 66/6) Ebu Dvud ve bni Mace, Ebu Hureyre'nin yle dediini rivayet ederler: Rasulullah (s.a.) buyurdu ki: "Geceleyin uyanp da namaz klan ve sonra da hanmn uyandran, kalkmak istemezse yzne su serpen bir kocaya Allah rahmet eylesin. Yine geceleyin uyanp da namaz klan ve kocasn uyandran, uyanmak istemezse yzne su serpen bir hanma da Allah rahmet buyursun." Yine Ebu Dvud, Nesa -ve lafz kendisinin olmak zere- bni Mace'nin Ebu Said ve Ebu Hureyre'den rivayetlerine gre Rasulullah (s.a.) yle buyurmutur: "Bir koca geceleyin uyanr da hanmn uyandrr, her ikisi ikier rek'at namaz klacak olurlarsa, Allah' oka anan erkekler ile oka anan kadnlardan diye yazlrlar."

4- "Rabbinin katnda honutlua ermiti." Honutlua ermi, tertemiz, salih bir kimse idi. Rabbine itaatte kusurlu hareket etmeyen, amelinden raz olunan bir kimse idi. O halde mmin kimsenin ona uymas gerekir.

dris (A.S.)'n Kssas56- Kitap'ta dris'i de an. nk o dosdoru bir peygamberdi.

57- Onu yce bir yere ykselttik.

AklamasKalemle ilk yaz yazan, elbise diken, dikili elbise giyinen ilk kii olup Hz. Nuh'un byk dedesi olan Hz. dris'i Yce Allah u sfatla nitelendirmektedir:

1- O ok doru szl bir kimse idi. Yani her halkrda doru syler, Yce Allah'n ayetlerini gl bir yakn ile tasdik ederdi.

2- O, nebi ve rasul idi. Kendisine eriat vahyedmi ve bu eriat kavmine tebli etmekle emrolunmutu

Documents

Tefsirül-Münir Sure Sure (27)