Tefsirül-Münir Sure Sure (47)

3ZMER SURES

3Surenin smi:

3nceki Sureyle likisi:

3Surenin Muhtevas:

4Surenin Fazileti:

4Kurann Kayna Ve badeti Yalnz Allah'a Has Klmann Emredilmesi:

4Kelime ve ibareler:

4Nzul Sebebi:

4Aklamas:

5Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

6Tevhidin Ve lh Kudretin, Delillerinden Birka:

6Belagat:

6Kelime ve bareler:

7Ayetler Aras liki:

7Aklamas:


9Kfirlerin elikisi, Mminlerin Tutarll:

10Belagat:

10Kelime Ve bareler:

10Nzul Sebebi:

10Ayetler Aras liki:

10Aklamas:


12badet Konusunda Mminlere Nasihat, Mjde Ve Putlara Kulluk Edenlere Tehdit:

12Belagat:

13Kelime ve bareler:

13Nzul Sebebi:


14Aklamas:


17Dnyann Durumu:



17Aklamas:


18slam le Hidayete Ermek:

18Belagat:


19Nzul Sebebi:


19Aklamas:


21Kurann Arapa Olmas Ve Ondaki Misaller:



22Aklamas:


24Yalanlayanlara Tehdit, Tasdik Edenlere Mjde:

24Belagat:


25Nzul Sebebi:


25Aklamas:


27Putlara Kulluk Edenlerin Tuttuklar Yolun Yanll Ve Tehdit Edilmeleri:

27Belagat:


27Nzul Sebebi:



29Allah Teala'nn Sonsuz Kudretinin Ve Mutlak lminin Tezahrleri:

29Belagat:


30Nzul Sebebi:


31Aklamas:


34nsann, Sknt Annda Dua Etmesi, Nimete Kavuunca nkra Sapmas Ve Rzkn Sadece Allah'n Elinde Olmas:

34Belagat:



35Aklamas


36Gnahlarn Tevbe Ve hlasla Yaplan Amel Karlnda Balanmas:

36'rb:

36Belagat:


37Nzul Sebebi:


38Aklamas:


40Yalanlayan Mrikler le Takva Sahibi Mminlerin Kyamet Gnndeki Durumu:



40Aklamas:


41Ulhiyyetin Ve Tevhidin Delilleri:

41Belagat:


42Nzul Sebebi:


42Aklamas:


44Sura ki Kere flenmesi, Anlamazlklarn zmlenmesi Ve Herkese Hakknn Tam Verilmesi:

44Belagat:



45Aklamas:


47Mkafat Elde Edecekler le Cezalandrlacaklarn Durumlar:

47Belagat:

47Kelime Ve bareler:


48Aklamas:


ZMER SURES

Kurann Kayna Ve badeti Yalnz Allah'a Has Klmann Emredilmesi:

1- Bu Kitab'n indirilmesi Aziz ve Hakim olan Allah tarafndandr.

2- Biz sana bu Kitab' hak ile indirdik; yleyse sen de dini yalnz kendisine halis klarak Allah'a kulluk et.

3- yi bil ki, halis din yalnz Allah'ndr. O'ndan baka veliler edinerek, "Biz bunlara srf bizi Allah'a yaklatrsnlar diye tapyoruz." Diyenlere gelince; phesiz ki Allah onlar arasnda, ayrla dtkleri eyde

hkmn verecektir. Allah, yalanc, nankr insan doru yola iletmez.

4- Eer Allah ocuk edinmek isteseydi, yarattklarndan dilediini seerdi. O bundan ycedir. O, tek ve kahredici Allah'tr.

Aklamas:

"Bu kitabn indirilmesi, Azz ve Hakim olan Allah tarafndandr." Yani bu azametli Kitap ki Kur'an'dr, Allah Teal tarafndan indirilmedir. O Allah ki, Azizdir; malup edilemez ve hibir ey tarafndan aciz braklamaz, Hakm'dir; yapt ite hikmet sahibidir, her eyi uygun ve yerli yerinde yapar. Kur'an'n Allah katndan olduu, kendisinde hibir phe ve tereddt bulunmayan bir gerektir. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "Muhakkak ki o Kur'an, Alemlerin Rabbi'nin indirmesidir. Onu, uyarclardan olman iin senin kalbine Rhu'l-Emn (Cebrail) indirdi." (u'ar, 26/192-195). Yine Allah Teal yle buyurmutur: "O yle esiz bir Kitaptr ki, ne nnden, ne de arkasndan onu boa karacak bir sz gelmez. O, Hakim ve Hamld olan Allah'tan indirilmitir." (Fussilet, 41/41-42).

"Biz bu Kitab ' sana hak ile indirdik." Yani ey Muhammedi Muhakkak ki, biz sadece hakk bulunduran bu Kuran sana hakk ortaya koyan bir kitap olarak indirdik. Yani onun iinde tevhid ve nbvvetin isbat, hayatn sonu, din sorumluluklar vb. ne varsa hepsi haktr. Allah Teal onu batl olarak ve hibir anlam ifade etmez tarzda indirmemitir.

"yleyse sen de dini yalnz kendisine halis klarak Allah'a kulluk et." Tek olan ve orta bulunmayan Allah'a kulluk et; mahlukt da buna ar. Onlara unu ret ki; Bir olan Allah'tan bakasna kulluk etmek uygun ve

doru deildir. O Allah ki, kendisinin hibir orta, benzeri ve ei yoktur. Burada geen "halis" kelimesiyle ayn kkten gelen "ihlas" tabiri kulun, amel ederken Allah Teal'nm rzasn kazanmay hedeflemesi, bunun dnda herhangi bir maksat gtmemesidir. "Din" ise ibadet ve taat anlamndadr. badet ve taatin ba, Allah'n bir kabul edilmesi ve Onun ortann bulunmadna inanlmasdr. te bu sebeple Allah Teal, bu anlam tekit ederek yle buyurmaktadr:

"yi bil ki, halis din yalnz Allah'ndr." Yani iyi bil ki, irk, riya ve benzeri aibelerden arnm halis taat ve ibadet Allah'a yaplr. Bunun dndaki dinler ise, Allah'n emrettii halis din deildir. Zira Yce Allah, ileyenin yalnzca orta olmayan Allah iin ve O'na has klarak iledii ameli kabul eder. Bu ayette geen "ela lillhi" ifadesi hasr iindir. Yani hkm, sadece zikredilene mahsus klar ve dierlerinden nefyeder.

badetin ba Allah'a ihlas olduuna gre, mriklerin tuttuu yol ktlenmi olmaktadr. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr:

"Ondan baka veliler edinerek, "Biz bunlara srf bizi Allah'a yaklatrsnlar diye tapyoruz." diyenlere gelince. Yani Allah'tan bakasn -ki onlar Allah' brakp da kulluk ettikleri putlardr- dost edinen mriklere gelince, onlar derler ki: Biz bunlara, yalnzca bizi Allah'a yaklatrsnlar ve ihtiyalarmzn karlanmas iin O'nun katnda bize efaat etsinler diye tapyoruz.

Bunlarn akbeti vahim olacaktr. Nitekim Yce Allah kendilerini tehdit ederek yle buyurmaktadr:

"phesiz ki Allah onlar arasnda, ayrla dtkleri eyle hkmn verecektir." Yani muhakkak ki kyamet gn Allah, muhtelif dinlere mensup olanlar arasnda hkm verecek ve btn anlamazlklar zme kavuturacaktr. Bunun sonucu olarak herkese kendi amelinin karln verecek, ihlasl muvahhitleri cennete, mrikleri ise cehennem ateine sokacaktr.

"Allah, yalanc nankr insan doru yola iletmez." Yani Muhakkak ki Allah Teal, yalan syleyerek Allah'a -kendi iddiasmca- ocuk edindii, sahte ilhlarn kendisine efaati olacan ve kendisini Allah'a yaklatracan iddia eden, iftira eden, kfrnde ar giderek putlar ilh edinen ve onlar Allah'a ortak klan ve btn bu hususlarda ne akl, ne de nakl makbul bir delili bulunmayan kimseleri dinine hidayet etmez ve onun hakk bulmas konusunda baar vermez.

Daha sonra Yce Allah, onlarn, Allah'n ocuk edindii yolundaki iddialarn reddederek yle buyuruyor:

"Eer Allah ocuk edinmek isteseydi, yarattklarndan dilediini seerdi." Yani ayet Allah Teal ocuk edinmeyi dileseydi -ki O'nun byle bir-eye ihtiyac yoktur- yarattklar iinden, semeyi diledii birisini seerdi.

Ne var ki durum, onlarn iddia ettikleri gibi deildir. Zira Allah Teal, evltlarn en mkemmelini, yani peygamberleri semitir, onlarn iddia ettikleri gibi kzlar deil! nk O'nun dndaki btn varlklar O'nun mahluktdr. Mahlukun ise yaratcnn ocuu olmas doru deildir. u halde onlarn iddialar deil, Onun dilediini semesinden bakas szkonusu olamaz.

Ardndan Yce Allah, kendisini ocuk edinmekten tenzih etmekte ve yle buyurmaktadr:

"O bundan ycedir. O, tek ve kahredici Allah'tr." Yani Allah, ocuu olmaktan mnezzeh ve mukaddestir. Zira O, bir ve tektir, hibir eye ihtiyac yoktur. Her ey O'na muhtatr. O, kendisinin dndaki varlklardan mstanidir. Her eye galiptir. Onun iin eya O'na dner ve O'na boyun eer. Allah, zalimlerin sylediklerinden yce, ulu ve mnezzehtir.

Tevhidin Ve lh Kudretin, Delillerinden Birka:

5- Gkleri ve yeri hak ile yaratt. Geceyi gndzn zerine doluyor, gndz de gecenin zerine doluyor- Gnei ve ay buyruu altna ald- Herbiri belli bir sreye kadar akp gitmektedir. yi bil ki O, Azz ve Gaffardr.

6- Sizi bir tek candan yaratt, sonra ondan eini meydana eetirdi ve sizin iin davarlardan sekiz iftindirdi. Sizi annelerinizin karnlarnda uc karanlk iinde yaratmadan yaratmaya geirerek yaratmaktadr. te Rabb'iniz Allah budur. Mlks'nundur.O'ndan baka ilh yoktur. Nasl da evriliyorsunuz?!

7-Eer nankrlk ederseniz, phesiz Allah size muhta deildir. Fakat kullar iin kfre raz olmaz. Ve eer krederseniz sizin iin ona raz lur. Hibir gnahkr dierinin gnahn ekmez. Sonra dnnz Rabb'inizedir. O size yaptklarnz haber verir. nk O, gslerin iinde olan her eyi bilir. Aklamas:

Birinci delil ve onun ulv alemdeki ksmlar:

1- "Gkleri ve yeri hak ile yaratt." Yani zaruri amalar, hikmet ve maslahatlar iin gklerden ve yerden oluan ulv alemi, hak ve doruluk zere kaim olacak ekilde rneksiz olarak yaratt ve var etti. Bu ikisini batl ve abes olarak yaratmad ve bu ikisini en orijinal bir sisteme tabi kld. Bu, kudret sahibi ilhn varlna ve O'nun, bir ortak, e veya ocuu bulunmasnn mmkn olmadna dellet eder. O tekdir ve kmil kudret sahibidir ve bakasna muhta olmaktan tam anlamyla mstanidir.

2- "Geceyi gndzn zerine doluyor, gndz de gecenin zerine doluyor." Yani bunlarn her biri dierini bryp kaplyor. Ta ki bu suretle gecenin karanl veya gndzn aydnl kaybolup gidiyor. Burada bir dier anlam da u olabilir: Bunlar birbirinin peisra, birbirini izler ve her biri dierini durmadan ister ve kovalar. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "Kendisini durmadan kovalayan gndze, geceyi O bryp rter." (A'rf, 7/54), "Geceyi gndzn iine sokar, gndz de gecenin iine sokar." (Hadd, 57/6).

lk olarak bu ayet, dnyann yuvarlaklna dellet eder. nk burada geen "tekvr" kelimesi, dnmekte olan bir cismin zerine sarmak demektir. kinci olarak, dnyann kendi etrafndan dndne dellet eder. nk gece ile gndzn, karanlk ile aydndn birbirinin peisra gelmesi, ancak dnmekle mmkn olur.

3- "Gnei ve ay buyruu altna ald. Her biri belli bir sreye kadar akp gitmektedir." Yani o ikisini, kullarn menfaat ve maslahat iin domak ve batmak suretiyle emrine boyun edirmitir. Bunlardan her biri, devrini tamamlayana ve Allah'n ilminde malm bulunan snrl bir vakte kadar -ki o vakit dnyann sonu ve kyametin gelmesidir- kendi yrngesinde akp gider. Nitekim Allah Teal yle buyurmaktadr: "O gn g, yaz tomarlarn drergibi toplarz." (Enbiy, 21/104).

Daha sonra bu ayeti, asl maksad beyan ederek tamamlamaktadr. Buradaki asl maksat, ilhi kudretin mkemmeliyetini ispat etmek ve bununla birlikte kullarn mafiret talebinde bulunmalarn teviktir. Yce Allah yle buyuruyor:

"yi bil ki O, Aziz ve Gafur'dur." buradaki "e/d" ifadesi, tenbih bildirmektedir. Yani, uyank olun. Bu ulv alemin ve byk yldzlarn yaratlmas, galip ve kendisine dmanlk edenlerden intikam almaya kadir olan, kullarnn gnahlarn mafiret ile rten birisinin iidir. O'na bu hususta benzeyen herhangi birey yoktur. Bu iki sfatn (yani balayclk ve galip olma) burada bir araya getirilmesi, Allah Teal'nn, izzet ve azamet, byklk ve tam kudret sahibi olmasnn yansra kullarn ok balayc, rahmeti, ltf ve ihsan bakmndan da cmert olduuna dellet iindir. O, kendisine asi olduktan sonra tevbe edip O'na dnenleri balar. Zira Allah Teal'nn, azametli kudret sahibi olduunun haber verilmesi, korku gerektirir. Burada Allah Teal, bu sfatnn hemen ardndan "gaffar" sfatn zikretmitir ki, bu sfat, rahmetin ok olmasn gerektirir. Rahmeti ok olmas, amel ve fiil olmadan sadece rahmeti ummay ifade etmez. Aksine, ibadet ve ihls ile mafiret istemeye rabet ve balanmay mit etmek anlamna gelir. Ksacas ayetin bu ekilde bitirilmesi, saknmay gerektiren bir korkutmadan sonra, balanmay gerektiren ameller ilemeye tevik maksadna yneliktir.

Daha sonra Allah Teal, bu delile bir dier delil daha ilve etmektedir: kinci delil ve onun aa alemdeki ksmlar:

1- "Sizi bir tek candan yaratt, sonra ondan eini meydana getirdi." Yani ey insanlar! Allah, farkl rk ve dillerde olan sizleri bir tek nefisten -ki o Adem (a.s.)'dir- yaratt; sonra da o nefisle ayn cinsten^1' onun eini -o da Havva'dr- var etti. Sonra da insan neslini, bu ikisinden, farkl farkl kavimler olarak meydana getirdi. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "Ey insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eini yaratp, ikisinden birok erkek ve kadnlar reten Rabb'inizden korkun." (Nisa, 4/1). Yeryz alemine mteallik olan bu delilin bu ksm, ak olduu zere yeryz alemine ilikin delili de kapsamna almaktadr. Yukardaki ayette geen "minh" (ondan) ifadesi, mehur olan gre gre Havva'nn, Adem (a.s.)'in ee kemiinden yaratldn anlatmaktadr. Allah Teal, Havva dnda herhangi bir kadn, erkein ee kemiinden yaratmamtr.

2- "Ve sizin iin davarlardan sekiz ift indirdi." Yani sizin iin, deve, sr, koyun ve keiden ibaret davar cinsinden her snftan bir erkek ve bir dii olmak zere- sekiz ift hayvan yaratt. Ve onlar size ihsan buyurdu. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "Sekiz ift hayvan: koyundan iki, keiden iki (...) ve deveden iki, srdan iki..." (En'm, 6/143-144). Yani bu saylanlarn her birinden bir erkek ve bir dii.

3- "Sizi annelerinizin karnlarnda karanlk iinde yaratmadan yaratmaya geirerek yaratmaktadr." Yani sizi yaratmaya, annelerinizin karnnda, yaratmann tedrici merhalelerinden geirerek balamakta ve yaratlnz byle takdir buyurmaktadr. yle ki: Siz orada nce nutfe (meni) halinde oluyorsunuz. Daha sonra alaka'ya (embriyon) evriliyor, sonra muda (et paras, cenin) haline geliyorsunuz. Ardndan kemikler oluuyor ve sonra da bunlara et, damar ve sinir giydiriliyor. Bunun peinden, ona ruh fleniyor ve o varlk, en gzel bir surete sahip bambaka bir yarata, insan haline dnyor.

Bu suretle yaratma ilemi, u klfn karanlnda meydana gelmi olmaktadr: Ana karnndaki karanlk, rahim karanl ve e zarnn karanl. Doktorlarn da dedii gibi buradaki klf (zar)lar ise unlardr: Amin-yon zar, koriyon zar ve decidua (geici zar).

Daha sonra Yce Allah geen ayete bir ifade daha eklemektedir. O da yaratc ve ina edici kudretin birliidir. Yce Allah yle buyuruyor:

"te Rabb'iniz Allah budur. Mlk O'nundur. O'ndan baka ilh yoktur. Nasl da evriliyorsunuz?" Yani bu, gkleri, yeri ve ikisi arasndakileri yaratan ve insan var eden, sizi yaratandr. O ki, dnyada ve ahirette mlk hakiki ve mutlak olarak kendisinindir. O birdir, tekdir ve kendisinden baka ilh yoktur; yaratma iinde kendisine bakas ortaklk ve elik etmi deildir. Dolaysyla O'ndan bakasna kulluk etmek doru deildir. Byleyken O'na kulluk etmekten nasl dndrlyorsunuz? Akllarnz bunu nasl kabul ediyor?

Sonra Allah Teal, bu kulluun semeresinin de sizin iin olduunu ve kendisinin, mutlak surette kendisine yaplan kullua ihtiyatan mstani bulunduunu beyan etmekte ve yle buyurmaktadr:

"Eer nankrlk ederseniz, phesiz Allah size muhta deildir." Yani varlna ve kudretine dellet eden ve birbirini destekleyen bunca delilin varlna ramen Allah' inkr ederseniz, bilmi olun ki Allah (c.c), kendisi dndaki varlklarn hibirisine muhta deildir. Nitekim Yce Allah, Hz. Musa'nn dilinden yle buyurmaktadr: "Siz ve yeryznde bulunanlar hep nankrlk etseniz, iyi bilin ki, Allah sizin krnze muhta deildir, zatnda vlmtr." (ibrahim, 8/14).

Sahih-i Mslim'de yer alan bir rivayete gre de Hz. Peygamber (s.a.s)'in dilinden Yce Allah yle buyurur: "ncekileriniz, sonrakileriniz, insanlarnz ve cinleriniz, sizden en facir bir kimsenin kalbinden geenler zerinde birleseniz bile bu, benim mlkmden herhangi bireyi eksiltmez."

Daha sonra Allah Teal, neyi emredip neden raz olduunu ve insanlar neden sakndrp neden raz olmadn zikretmekte ve yle buyurmaktadr:

"Fakat kullar iin kfre raz olmaz. Ve eer krederseniz sizin iin ona raz olur." Yani Allah Teal kfr sevmez ve onu emretmez. nk kfr, iinde her trl dallet, sapknlk ve sahte ilhlara kulluu barndrr -ki o sahte ilhlar kiiye ne bir fayda, ne de zarar verebilir- ve kfr, iki dnyada da bedbahtlk sebebidir.

Ve sizler eer verdii nimetler iin Allah'a krederseniz, Allah Teal sizin iin kre raz olur, onu sever ve sizi fazl ile zenginletirir. nk dnya ve ahirette mutluluun yegne sebebi Allah Teal'dr.

Bunun ardndan Yce Allah, dnya ve ahirette ferd sorumluluun prensibini iln etmektedir. Bu prensip slm'n en nemli prensiplerindendir. Yce Allah yle buyuruyor:

"Hibir gnahkr dierinin gnahn ekmez." Yani hibir nefis, baka birisinin yerine gnah, kusur ve crm yklenmez. Aksine her insan kendi nefsinin hayr veya er eklinde iledii amelinin muhatabdr. Bu ayet, Kur'an- Kerim'de be yerde gemektedir. "Herkes, kendi kazandna baldr." (Tr, 52/21) ve "Her nefis, kendi kazandyla rehin alnmtr" (Tr, 74/38) ayetleri de bu ayete benzerlik arzederler.

Kiinin ahirette grecei karlk da ameli miktarmcadr. Yce Allah yle buyurur:

"Sonra dnnz Rabbinizedir. O size yaptklarnz haber verir. nk O, gslerin iinde olan her eyi bilir." Yani, sonra kyamet gn dn ve var yeriniz Rabbinizdir. O size, hayr ve er olarak yaptnz ne varsa hepsini haber verir. O, kalplerin gizlediini ve sakladn, yani nefislerinizden geeni bilir. Dolaysyla O'na gizli kalan hibir ey yoktur.

Kfirlerin elikisi, Mminlerin Tutarll:

8- nsana bir zarar dokundu mu, hemen itenlikle Rabb'ine ynelerek O'na dua eder. Sonra Allah ona kendisinden bir nimet verdi mi, nceden O'na yalvarmakta olduunu unutur da, O'nun yolundan saptrmak iin Allah'a eler komaya balar. De ki: "Kfrnle biraz elene dur, sen ate halkndansn!"

9- Yoksa o, gece saatlerinde secde ederek, ayakta durarak ibadet eden, ahiretten korkan ve Rabbinin rahmetini uman gibi midir? De ki: "Bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?" Dorusu ancak akl- selim sahipleri t alr. Aklamas:

"nsana bir zarar dokundu mu, hemen itenlikle Rabb'ine ynelerek Ona dua eder. Sonra Allah ona kendisinden bir nimet verdi mi, nceden O'na yalvarmakta olduunu unutur da, O'nun yolundan saptrmak iin Allah'a eler komaya balar." Bu, kfirlerin ortaya koyduu elikili bir tutumdur. Kfir, hastalk, fakirlik, korku gibi bir skntya maruz kald zaman Rabbine dnererek ve Ona tevbe ederek yakarlarda bulunur. zerine ken musibetin kalkmas iin O'na snr. Derken ona musallat olan sknt kalkar. Sonra Allah Teal ona bir nimet verdii veya onu bir mlkn sahibi yapt ve o kimse bolluk ve refah haline ulat zaman bu dua ve tazarruyu, daha nce kendisine dua ettii Rabbini unutur.

Rahata eritii zaman putlar veya baka eyleri Allah'a ortak komaya balar ve onlara kulluk eder; hem kendi dallete der, hem de bu ameliyle dier insanlar dallete drr ve onlarn slm'a girmesine ve Allah' birlemelerine mani olur. Buradaki "Allah'n yolu" ifadesi, slm ve tevhidtir.

Dolaysyla bu ayetin ille anlam yle olmaktadr: "Bu kimse, muhta olduu zaman Allah'a tazarru eder ve O'na snr." Nitekim Yce Allah'n u kavl-i ilhisi de buna benzemektedir: "Denizde size bir sknt dokunduu zaman, O'ndan baka btn yalvardklarnz kaybolur. Fakat sizi kurtarp karaya karnca yine yzevirirsiniz. Gerekten insan nankrdr." (sr, 17/67).

kinci anlam ise yledir: "Bu kimse, refaha ulat zaman nceden yapt dua ve tazarruyu unutur." u ayet de bu anlam desteklemektedir:

"nsana bir darlk dokunduu zaman yan zere yatarken, otururken, yahut ayakta bize yalvarr; ama biz onun darln kaldrnca, sanki kendisine dokunan bir darlktan tr bize hi yalvarmam gibi hareket eder. " (Ynus, 10/12).

nc anlam da yledir: "Putlar Allah'a ortak komaya balar: " Yce Allah yle buyurmaktadr: "nsan Rabb'ine kar ok nankrdr." (diyt, 100/6).

Btn bunlar sebebiyle Allah Teal, eliki iindeki bu kfiri, yaptndan tr azapla tehdit etmekte ve yle buyurmaktadr: "De ki: "Kfrnle biraz elene dur, sen ate halkndansn." Ey Peygamber! Tutumu, yolu ve tavr byle olan kimseye de ki: "Ey insan! Kfrnle az bir zaman -yani ecelin gelene kadar- menfaatlenmek suretiyle elene dur. Zira dnya menfaati azdr. Sen ahirette atee gireceklerdensin ve orada ebed olarak kalacaksn. Yaknda dnp gidecein yer orasdr. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "Elenin! Gideceiniz yer atetir." (brahim, 14/30), "Onlar biraz geindirir, sonra kaba bir azaba srkleriz." (Lokman, 31/24).

Daha sonra Allah Teal, srekli itimad sadece Rabblerine gsteren ibadet ehli mminlerin ahvalini zikretmekte ve yle buyurmaktadr:

"Yoksa o, gece saatlerinde secde ederek, ayakta durarak ibadet eden, ahiretten korkan ve Rabbinin nimetini uman gibi midir?" Yani hal ve kazan itibariyle bu kfir mi daha gzeldir, yoksa Allah'a iman eden, itaat ve huu ehli olan, gece saatlerinde Allah iin namaz klan kimse mi? Onun huuu, secde ve kyam hali boyunca devam eder. O kimse ahiretten korkar ve Rabbinin rahmetini umar. Bu kimse bu haliyle korku ve mit hallerini birlikte yaar. te sahibini kazanca erdiren kmil kulluk budur. Bu ayetin sorduu sorunun cevab ise aktr. Eb Hayyn yle der: "Bu ayette gece namaznn gndz namazna stn olduuna ve gece namaznn gndz namazna tercih olunacana delil vardr.

"De ki: "Bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Dorusu ancak akl- selim sahipleri t alr." Yani alimlerle cahiller bir midir? Allah'n ayetlerinden gerekli d alan ve onlar hakknda gerei gibi dnenler ancak akl- selim sahipleridir, cahiller deil! Bu iki snf arasndaki fark da cahiller deil, ancak akl sahibi kims'eler bilir.

Bu iki frka bir deildir. Hakk' idrak eden ve dosdoru yntemi bilip uygulayarak gereince amel eden alim kii, karanlkta nn grmeden yryen ve batakta ve dallette yryen kii ile bir deildir.

Bu ayette, anlan iki frkann bir olmad gereinin soru tarznda gelmesinin sebebi udur: Byle bir ifade, nce zikredilen iki grubun bir olmad konusunda tekit bildirir. Bu iki grup, kendi iinde elikili olan kfir ile, Allah'a itaat eden ve huu ehli olan mmindir. Tpk alim ile cahilin bir olmad gibi, mmin ile insanlar Allah'n yolundan karp dallete srklemek iin Allah'a ortaklar koan mrik de bir deildir. Bunlardan ilki hayr ve ilmin zirvesinde, dieri ise er ve cehaletin en aa mertebelerindedir.

Eb Hayyn yle der: "Bu ayet, insann kemle ulamasnn, ancak u iki amac gerekletirmekle mmkn olur: ilim ve amel. Tpk bilenlerle bilmeyenlerin bir olmad gibi, itaat edenle isyan eden de bir deildir. Buradaki "ilim"den maksat, Allah' bilmeye gtren ve kulu, Allah'n gazabndan kurtaran ey'dir."

badet Konusunda Mminlere Nasihat, Mjde Ve Putlara Kulluk Edenlere Tehdit:

10- De ki: "Ey inanan kullarm! Rab-binizden korkun. Bu dnya hayatnda gzel davrananlara gzellik vardr. Allah'n arz genitir. Ancak sabredenlere mkfatlar hesapsz denecektir."

11- De ki: "Bana, dini yalnz Allah'a halis klarak O'na kulluk etmem emredildi."

12- "Ve bana, mslmanlarn ilki olmam emredildi."

13- De ki: "Ben Rabbime isyan edersem, byk bir gnn azabndan korkarm.".

14- De ki: "Ben, dinimi yalnz Allah'a halis klarak O'na kulluk ediyorum."

15- "Siz de O'ndan baka dilediinize kulluk edin." De ki: "Ziyana urayanlar kyamet gn hem kendilerini, hem de ailelerini ziyana sokanlardr. Dikkat edin! te bu, apak bir ziyandr."

16- Onlarn stlerinden ateten glgeler, altlarndan da glgeler var. te Allah kullarn bundan korkutuyor. Ey Kullarm! Benden korkun.

17- Taut'a kulluk etmekten kanan ve Allah'a ynelenlere mjde var. Mjdele kullarm:

18- Onlar ki, sz dinlerler ve onun en gzeline uyarlar. te onlar Allah'n kendilerini doru yola ilettii kimselerdir ve onlar akl- selim sahipleridir.

19- zerine azap kelimesi hak olan m, sen, atete bulunan m kurtaracaksn!

20- Fakat Rabblerinden korkanlar iin stste yaplm odalar var. Odalarn altnda da rmaklar akmaktadr. Bu, Allah'n vaadidir. Allah vaadinden caymaz.

Aklamas:

"De ki: "Ey inanan kullarm! Rabbinizden korkun." Ey peygamber! De ki: Ey Allah' Rabb ve slm' din olarak tanyan ve byle iman eden kullar! Allah'n emirlerine uymak, yasaklarndan kanmak ve itaat ve takvaya devam etmek suretiyle Allah'tan korkun.

Bu emrin illeti ise udur:

"Bu dnya hayatnda gzel davrananlara gzellik vardr." Bu dnyada gzel amel ileyen kimseler iin bu dnyada gzellik vardr. Bu gzellik shhat, afiyet, zafer, ganimet, izzet ve hkmranlktr. Byle kimseler iin ahirette de gzellik vardr. Ahiretteki gzellik ise cennet ve gzel karlktr. Bu ayetteki "hasene" (gzellik) kelimesinin nekire olarak (belirlilik taks almakszn) gelmesi, bu gzelliin bykln gstermek amacna yneliktir.

Daha sonra Yce Allah, bu kullar, taat ve takvaya imkn bulmalar iin hicrete tevik etmekte ve yle buyurmaktadr:

"Allah'n arz genitir." Yani bir yerde takvaya riayete imkn bulamazsanz, peygamberleri ve salih kullar rnek alarak Allah'a itaate, emriyle amele ve yasandan kanmaya imkn veren bir yere hicret edin, cihad edin, putlardan ve kfrn odaklarndan uzak durun. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "Allah'n arz geni deil miydi? Hicret etseydiniz ya!" (Nisa, 4/97).

Daha sonra Allah Teal, byle kimselerin hicret ederek vatanlarndan ayr kalma konusunda gsterdikleri sabra karlk alacaklar karl zikretmekte ve yle buyurmaktadr:

"Ancak sabredenlere mkfatlar hesapsz denecektir." Yani Allah onlara, hicrete ve vatanlarn terketmelerine mukabil ecirlerini cennette hesapsz olarak verecektir. Buradaki "hesapsz verme"den maksat, verilen karln lye ve tartya tabi tutulamayacak miktarda, hesap edenlerin ve sayanlarn g yetiremeyecekleri lde olduunu anlatmaktr.

Bu ayet, takva bulunmakszn ve Allah'n emirlerini tutup yasaklarndan kanmaya riayet etmeksizin sadece kalp ile iman etmenin veya ms-lmanl iln etmenin mutlak anlamda tek bana yeterli olmayacann delilidir.

Bundan sonra Yce Allah takva emrine, ibadet ve taatta ihlas emrini de eklemekte ve yle buyurmaktadr:

"De ki: "Bana dini yalnz Allah'a halis klarak O'na kulluk etmem emredildi." Yani bana, ancak irk, riya ve benzeri eylerden arndrlm bir ihlasla ibadeti Allah'a halis klmam emredildi. Her ne kadar bu emir Hz. Peygamber (s.a.)'e ynelik ise de, bu ayette putlara kulluk edenler knanmaktadr. Dolaysyla mesaj btn mslmanlaradr.

"Ve bana, mslmanlarn ilki olmam emredildi." Yani ben, bu mmet iinde, babalarn dinine ve putperestlie muhalefet etmek ve Allah' birlemek suretiyle mslmanlarn ve Allah'a boyun eenlerin bu ada veya bu toplum iinde ilki olmakla emrolundum. "De ki: "Ben Rabb'ime isyan edersem byk bir gnn azabndan korkarm." Yani putlara kulluk edenlere ve mriklere de ki: Ben, kulluu yalnz Allah'a halis klmay ve Allah' birlemeyi, irkin gtrecei kt sonu haber vererek slm'a daveti terkederek ve mriklerin, dallette olmalar hasebiyle, gelecek olan kyamet gnnn dehetinden onlar sakndrmaktan geri durarak Rab-bime isyankr olmaktan korkarm. Bu ifadede, daha mnasip bir dille mrikler kastedilmektedir.

Daha sonra Hz. Peygamber (s.a.)'in yalnzca Allah'a ibadet ettiini anlatmak ve anlamn zihinlere iyice yerlemesini salamak iin Allah'a taat-te ihlas emri daha bir vurgulanmakta ve yle buyurulmaktadr: "De ki: "Ben dinimi yalnz Allah'a halis klarak O'na kulluk ediyorum.* Yani ey Peygamber! O mriklere bir kez daha de ki: Rabbim bana, yalnzca orta olmayan kendisine ibadet etmemi ve kulluumun, irk, gsteri ve benzeri hususlardan uzak olarak Allah'a halis klnmasn emretti. u halde ben, ne Allah'tan baka bir varla ne de onun da bulunduu ilhlar topluluuna deil, her halkrda sadece tek olan Allah'a kulluk ederim.

Daha sonra Yce Allah, mrikleri, yle buyurarak azap ile tehdit etmektedir:

"Siz de O'ndan baka dilediinize kulluk edin." Yani Allah dnda kulluk etmeyi dilediiniz putlara kulluk edin. Yaknda amelinizin karln greceksiniz. Bu ifade de mrikleri tehdit, onlarla alay etme, onlar azarlama ve onlardan teberri (yz evirme) vardr.

Ardndan Allah Teal onlar, kyamet gn urayacaklar hsran akibetinden sakmdrmakta ve yle buyurmaktadr:

"De ki: Ziyana urayanlar, kyamet gn hem kendilerini, hem de ailelerini ziyana sokanlardr. Dikkat edin! te bu, apak bir ziyandr." Yani ey Peygamber! Onlara de ki: Bsbtn hsrana urayacak olanlar irk, isyan, sapklkla kendilerini saptrmak ve kyamet gn daimi olan cehennem azabna muhatap klmak suretiyle ailelerinden kendilerine tabi olanlar da ziyana sokanlardr. te ak ve zahir olan ziyan budur, bundan daha byk bir ziyan yoktur. Zira bu ziyann karlanmas szkonusu deildir.

Sonra, ziyann niteliini beyan etmek iin mriklerin cehennem ateindeki hali yle tavsif edilmektedir:

"Onlarn stlerinden ateten glgeler, altlarndan da glgeler var." Yani onlar iin, hem stlerinden hem de altlarndan katmerlemi bir halde alev saan ate tabakalar vardr. Yani ate onlar her yandan kuatmtr. Nitekim Yce Allah yle buyurur: "Onlar iin cehennemden bir dek ve stlerinde de yine ateten rtler vardr. te zalimleri byle cezalandrrz." (A'rf, 7/41), "O gn azap onlar stlerinden, ayaklarnn altndan rter ve Allah, "Yaptnz ileri tadn" der." (Ankebt, 29/55).

Burada onlarn altlarndan gelecek olan atein "glge" olarak nitelendirilmesinin sebebi udur: Tpk bu ayette anlatlanlarn stnde ateten glgeler bulunmas gibi, daha aa cehennem tabakalarnda bulunan cehennem ehli iin de bunlarn altndaki ate tabakalar (stten yakan ateten) bir glgedir. Zira cehennemin her tabakasnda kfirler gruhundan bir zmre bulunur.

"te Allah kullarn bundan korkutuyor. Ey kullarm! Benden korkun." Yani Allah'n, kullarn sakndrmak iin ve isyanlardan, gnahlardan ve haramlardan uzak durasnz diye size duyurduu bu iddetli azap aynyla vardr ve mevcuttur. yleyse ey kullarm! Benim iddetimden, gazabmdan, intikammdan ve azabmdan korkun. Bu sakndrma ve uyar, Allah'n bir fazl ve nimeti olarak gelmitir ki, insanlar habersiz olduklar bir azap ile birden bire muhatap olmasnlar. Korkutulan kimse iin mazeret yoktur.

Putlara kulluk edenlere hitap eden bu tehditten sonra Allah Teal, kullarndan, saknan kimseler iin mjde vermekte ve yle buyurmaktadr:

"Taut'a kulluk etmekten kanan ve Allah'a ynelenlere mjde var." Yani putlara ve eytana kulluk etmekten kaman ve Allah dndaki eylerden yz evirerek yalnzca Ona ynelenler iin, kymetli bir karlk greceklerine dair byk bir mjde var. Bu da cennettir. Bu mjde ya peygamberlerin diliyle verilmitir, ya da lm esnasnda yahut kyamet gn dirildikleri zaman verilecektir. Bu mjde, hem haklarnda bu ayetin indii kimseleri, hem de putlara kulluk etmekten kaman dier kimseleri kapsar. nk sebebin hususi olmas deil, lafzn umumi olmas itibara alnr. Bu ayet, Yce Allah'n u kavl-i ilhisi gibidir: "Dnya hayatnda da, ahiret hayatnda da mjde onlara." (Ynus, 10/64).

Buradaki "Taut" kelimesi hem teklik, hem de okluk varlklar hakknda kullanlr, putlara ve eytana kulluk etmeye amildir. nk byle bir kulluu emreden ve gzel gsteren eytandr. Kfr ve isyann sebebi de odur.

"Mjdele kullarm. Onlar ki, sz dinlerler ve en gzeline uyarlar." Yani ey Peygamber! Taut'a kulluktan kaman, Kitap ve Snnetten hak sz iiterek anlayan, emrolunduklar eylerin en gzeline uyan ve bu emrin gereince amel eden mmin kullarm mjdele. Nitekim Allah Teal, Hz. Musa'ya da yle buyurmutur: "Bunlar kuvvetle tut. Kavmine de emret, bunlarn en gzelini tutsunlar." (A'rf, 7/145).

Bu ayet, mmin kullar iin bir mjdedir ki, onlar, gzel ile en gzeli, faziletli ile en faziletliyi birbirinden ayrrlar.

"te onlar, Allah 'm kendilerini doru yola ilettii kimselerdir ve onlar akl- selim sahipleridir." Yani bu zelliklere sahip olanlar yle kimselerdir ki, Allah onlar dnyada da, ahirette de doruyu bulmaya muvaffak klmtr ve onlar selim akl, dzgn ftrat sahibidirler.

Daha sonra Yce Allah bunlarn zdd zelliklere sahip olanlar aklamakta ve yle buyurmaktadr:

"zerine azap kelimesi hak olan m, sen atete olan m kurtaracaksn?" Yani, insanlarn ileri senin elinde midir? Kimin zerine -yz evirmesi ve inad sebebiyle- azap hak olmusa, onu sen mi ateten kurtaracaksn? Bu ayetten kan anlam yledir: Sen byle kimseyi hidayete ulatrmaya ve atein azabndan kurtarmaya muktedir olamazsn. Bu ayet Hz. Peygamber (s.a.)'i teselli ifadesi tamaktadr. nk Hz. Peygamber (s.a.) kavminin iman etmesi konusunda olduka istekli idi. Bu sebeple Allah Teal Ona bildirmektedir ki, dallet ve helak ehli olan kimseleri sen hidayete erdiremezsin.

Daha sonra Allah Teal, tekrar muttaki, mutlu ve takva ehli kimselerin grecei karlk konusuna gelmekte ve yle buyurmaktadr:

"Fakat Rabblerinden korkanlar iin stste yaplm odalar var. Odalarn altnda da rmaklar akmaktadr. Bu, Allah'n vaadidir. Allah vaadinden caymaz." Farzlarn eda etmek ve Ona isyandan kanarak Rabblerinin azabndan korkan kimseler var ya, ite onlar iin cennette bina edilmi muhkem odalar vardr. Bu odalar, kat kat ssl tabakalardan oluan yksek kklerdir. nk cennet derece derecedir ve bu derecelerin bazlar, dier bazlarnn stndedir. Buna karlk cehennem de, bir ksm dier bir ksmnn altnda olan alak tabakalardan olumaktadr. Cennette bulunan bu odalarn altndan tatl su rmaklar akar. Bu, cennetteki odalarn son derece gzel olmasndan ileri gelmektedir. Daha sonra Allah Teal, bu karln gzelliini tekrar vurgulamakta ve bunun, Allah Teal'nm mmin ve muttaki kullarna vaadi olduunu ve Onun vaadinin dnlmez ve bozulmaz bir vaad olarak hak ve sabit bulunduunu haber vermektedir.

Dnyann Durumu:

21- Grmedin mi Allah gkten bir su indirdi, onu yerin iindeki kaynak- I1" geirdi. Sonra onunla eitli renklerde ekin karyor. Sonra kurur onu sararm grrsn. Sonra Allah onu bir p yapar. phesiz bunda akl- selim sahipleri iin bir ibret vardr.

Aklamas:

Ey peygamber ve dier btn muhataplar! Allah Teal'nn buluttan yamur indirdiini ve onu yere sokup oraya yerletirdiini, sonra oradan su kaynaklar halinde fkrtp karttn, sonra onunla yeryzn suladn ve bunun neticesi olarak o suyla tahl, sebze ve sair eitli trlerden ve sar, yeil, beyaz, krmz ve sair gzalc muhtelif renklerden ekinler, bitkiler bitirdiini grmediniz mi?

Sonra bunlar kuruyor ve sen, yeil ve canl bir halde olan bu bitki ve ekinlerin, bir zaman sonra sarardn ve nihayet krlp ufalanan bir hale geldiini gryorsun. Yukarda anlatlan, yamurun yadrlmas ve onunla ekinlerin bitirilmesi vs. hadisesinde akl- selim sahiplerinin istifade edecei bir t ve bunu yapann hikmet ve kudretine iaret eden bir uyar ve ibret vardr.

Bu akl sahipleri bilirler ki, dnya hayatnn durumu, hzla zeval bulup kesintiye uramasnda, gzelliinin gidivermesinde, parlaklk ve cazibesinin kaybolmasnda ite bu ekinlerin durumu gibidir. Ve o akl- selim sahibi kimselerin iinde, Allah Teal'nn mahlukt yeniden diriltip bir araya toplamaya kadir olduu hususunda en kk bir phe kalmaz.

Bu ayetin bir benzeri de Yce Allah'n u kavl-i ilhisidir: "Onlara dnya hayatnn tpk yle olduunu anlat: Gkten bir su indirdik, yerin bitkisi onunla kart ve sonunda bitkiler, rzgrlarn savurduu p krntlar haline geliverdi. Allah her eye kadirdir." (Kehf, 18/45).

slam le Hidayete Ermek:

22- Allah'n, gsn slm'a at kimse -ki o Rabbinden bir nur zerindedir- (kalbini mhrledii kimse gibi) midir? Allah' anmaya kar yrekleri katlam olanlara yazklar olsun. Onlar apak bir sapklk iindedirler.

23- Allah, szn en gzelini, birbirine benzer, ikierli bir Kitap halinde indirdi. Rabblerinden korkanlarn, ondan derileri rperir; sonra derileri ve kalpleri Allah'n zikrine yumuar. te bu, Allah'n rehberidir. Dilediini bununla doru yola iletir. Ama Allah kimi sapklnda brakrsa, artk ona yol gsteren olmaz.

24- Kyamet gn yzyle o en kt azaptan korunmaya alann hali (yle) midir? Ve zalimlere, "Kazandnz tadn." denmitir.

25- Onlardan ncekiler de yalanladlar. Bu yzden hi farkna varmadklar bir ynden onlara azap geldi.

26- Allah, dnya hayatnda onlara rezillik tattrd. Ahiret azab elbette daha byktr; keke bilselerdi. Aklamas:

"Allah'n, gsn slm'a at kimse, Rabbinden bir nur zerinde deil mi?" Yani Allah'n, gsn slm iin at ve dolaysyla slm' kabul edip onunla hidayete erien kimse, -ki bu hidayet sebebiyle, Rabbinden gelen ve zerine inen bir nur ve basiret zeredir. Bu, marifet ve hakk bulma nurudur- yapt kt seim, iinde bulunduu gaflet ve cehalet sebebiyle kalbi katlam -ve bu suretle dalletin karanlklarnda, cehaletin afetlerinde- olan kimse gibi midir?

Bu ayetin ifade ettii anlam udur: Hidayeti bulmu ve slm'a girmeye muvaffak olmu kimse ile kalbi kat ve haktan uzak olan kimse bir deildir. Nitekim Allah Teal yle buyurmaktadr: "l iken kendisini dirilttiimiz ve kendisine insanlar arasnda yryebilecei bir k verdiimiz kimse, karanlklar iinde kalp ondan hi kamayan kimse gibi olur mu?" (En'm, 6/122), "Allah kimi doru yola iletmek isterse, onun gsn slm'a aar." (En'm, 6/125).

bni Merdveyh, bni Mesud (r.a.)'un yle dediini rivayet etmitir:

"Y Rasulallah!" dedik, "Yce Allah'n "Allah'n gsn slm'a at kimse Rabb'inden bir nur zere deil mi?" kavl-i ilhisinde geen "gsn slm 'a almas" nasl olmaktadr?" yle buyurdu: "Nur kalbe girdii zaman kalp alr ve inirah bulur." Biz bu sefer de, "Y Rasulallah! Bunun almeti nedir?" diye sorduk; "Ebedilik yurdu olan ahirete ynelme, geici ve aldatc olan dnyaya balanmay brakma ve lm gelmeden nce ona hazrlanmadr. " buyurdu.

Tirmiz de Nevdiru'l-Uslde bni mer (r.a.)'in yle dediini rivayet etmitir: "Adamn biri yle dedi: "Y Rasulallah! Hangi mmin daha aklldr?" Hz. Peygamber (s.a.) yle buyurdu: "lm daha ok anan ve ona daha fazla hazrlk yapandr. Nur kalbe girdii zaman kalp yaylr ve geniler." Orada bulunanlar, "Bunun almeti nedir y Rasulallah?" diye sordular. yle buyurdu: "Ebedilik yurdu olan ahirete hazrlanma, geici ve aldatc olan dnyaya balanmay brakma ve lm gelmeden nce lme hazrlanmadr."

Bundan sonra Yce Allah^ ayetin ilk cmlesindeki slup gerei eksiltilen, dlen ifadeye dellet olsun diye kalpleri katlam olanlarn cezasn zikretmekte ve yle buyurmaktadr:

"Allah ' anmaya kar kalpleri katlam olanlara yazklar olsun. Onlar apak bir sapklk iindedirler." Yani Allah Teal zikredildii zaman kalpleri yumuamayan, anlamayan ve kavramayan kimselere iddetli azap olsun. Bu kimseler haktan sapmak suretiyle iine dtkleri ak dallette kalpleri katlam ve insanlarn tm iin aikr bir tehlike oluturan kimselerdir.

Tirmiz, bni mer (r.a.)'in yle dediini rivayet etmitir: "Hz. Peygamber yle buyurdu: "Allah' zikretmek dnda fazla konumayn. Zira Allah'n zikri dnda fazla konumak, kalp katl dourur. nsanlar Allah'tan en fazla uzaklatran ey, kat kalptir."

Eb Sa'd Hudr (r.a.)'nin de yle dedii rivayet edilmitir: "Hz. Peygamber yle buyurdu: "Yce Allah yle buyurdu: "htiyalar alicenap ve yksek ruhlu kimselerden isteyin. Zira ben onlarda rahmetimi var ettim. Kalpleri kat olan kimselerden birey istemeyin. Zira ben gazabm onlarda var ettim."

Mlik b. Dnr da yle demitir: "Kula, kalp katlndan daha byk bir ceza verilmemitir. Allah Teal'nm gazap ettii hibir kavim yoktur ki, Allah onlarn kalplerinden rahmet ve merhameti skp almam olsun."

Bunun ardndan da Yce Allah, gs aan Kuran tavsif etmekte ve yle buyurmaktadr:

"Allah szn en gzelini, birbirine benzer, ikierli bir Kitap halinde indirdi. Rabb'lerinden korkanlarn ondan derileri rperir; sonra derileri ve kalpleri Allah'n zikrine yumuar." Yani szlerin en gzelini -ki o, Kur'an'dr- Allah indirir. nk Kur'an'da hayrlar, bereketler, hususi ve umumi faydalar vardr. O, nazm (tertip) gzelliinde, salamlk ve icazda, (ifade sanatnda) anlam shhatinde, aklama kuvvetinde ve belaatin zirvesinde olmak bakmndan ayetleri birbirine benzer bir Kitaptr. Onda kssalar, tler, emir ve nehiylerden ibaret hkmler, mjde ve tehditler tekrar tekrar zikredilmitir. O, tekrar tekrar tilvet edilir, ama ne okuyana sknt verir, ne de dinleyene bkknlk getirir.

Azap ayetleri zikredildii zaman, Allah'tan korkanlarn derileri rperir; -nitekim Zeccc, Kur'an'dan derilerin rpermesinin anlamnn, ondaki azap ayetleri okunduu zaman insann rpermesi olduunu sylemitir-ondaki tehdit dolaysyla nefsi bir titreme alr. Ancak daha sonra rahmet ayetlerini duyunca deriler ve kalpler sknete ular ve kendini emniyet iinde hisseder. Katde yle demitir: "Bu ayette velilerin zellii anlatlmaktadr. Burada onlarn derilerinin rperdii, daha sonra da kalplerinin, Allah'n zikriyle huzur bulduu bildirilmekte; onlar, akllar gitmekle ve baygnlk geirmekle nitelendirilmektedir.

Hz. Eb Bekir'in kz Esma (r.a.)'dan yle dedii rivayet edilmitir: "Hz. Peygamberin ashabnn, -Allah Teal'nn kendilerini anlatt gibi-Kur'an okunduu zaman gzleri yaarr, derileri rperirdi." Ona, "Gnmzde baz kimseler var ki, Kur'an okunduu zaman kimi baygnlk geirip yere ylyor." dendi. O da yle karlk verdi: "Kovulmu eytandan Allah'a snrm."

"te bu, Allah'n rehberidir. Dilediini bununla doru yola iletir." Yani bu Kitap veya Kur'an, Allah'n hidayetidir; O, diledii kimseyi bununla hidayetine erdirir ve slm'a girmeye muvaffak klar. Bu, Allah'n hidayete erdirdii kimsenin zelliidir. Bunun aksi durumda olan kimse ise, Allah'n dallete soktuu kimsedir.

"Ama Allah kimi sapklnda brakrsa, artk ona yol gsteren olmaz." Yani Allah Teal, fask ve facirlerden kimi Kur'an'a imandan nasipsiz hor ve zelil klmsa, ona yol gsteren kimse bulunamaz.

Daha sonra Yce Allah, hidayete eren ile dallete sapan kimse arasnda ayrm yaplmasnn sebebini beyanla yle buyurmaktadr:

"Kyamet gn yzyle o en kt azaptan korunmaya alann hali nice olur?" Bu ayet, Yce Allah'n u kavl-i ilhisine benzemektedir: "O halde atein iine atlan m daha iyidir, yoksa kyamet gn gvenle gelen mi?" (Fussilet, 41/40). Dolaysyla bu ayetin anlam da yledir: "Cehenneme yz koyun den ve kyamet gn iddetli azaba kar, yznden baka kendisiyle korunaca birey bulamayan kimse; gvende olan, bana korkulan veya arzu edilmeyen hibir ey gelmeyen, korkulan durumlara kar herhangi bir endie tamayan, aksHe, Allah'n cennetinde her trl ktlkten selmette ve mutmain bir durumda bulunan kimse gibi midir?" Yani bu ikisi elbette bir deildir. Nitekim Allah Teal yle buyurmaktadr: "imdi, yzst kapanarak yryen mi doru gider, yoksa yolda dzgn yryen mi?" (Mlk, 67/22).

"Ve zalimlere: "Kazandnz tadn" denmitir." Yani kfirlere, "Dnyadayken kazandnz ma'siyetlerin karln tadn" dendii zaman. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "te nefisleriniz iin ydklarnz! Ydklarnz tadn!" (Tevbe, 9/35).

Daha sonra Allah Teal, dnya hayatnda gemi mmetler iinde peygamberleri yalanlayanlarn azabn zikretmekte ve yle buyurmaktadr: "Onlardan ncekiler de yalanladlar. Bu yzden hi farkna varmadklar bir ynden onlara azap geldi. Allah, dnya hayatnda onlara rezillik tattrd. Ahiret azab elbette daha byktr, keke bilselerdi." Yani peygamberleri yalanlayan baz gemi mmetleri Allah, gnahlarndan tr helak etti. Onlara azap, hi beklemedikleri bir ynden geldi. Bu esnada onlar kendilerini gvende hissediyorlard ve gaflet iindeydiler. Bu durumdayken Allah Teal, indirdii azap ve felket ile onlara horluu ve zelillii tattrd. Yerle bir olmak, domuz, maymun gibi hayvanlara dntrlmek, ldrlmek, esir edilmek ve benzeri dier hususlar, onlarn arptrld cezann baz trleridir.

te yandan ahiret azab ise, onlarn dnyada balarna gelenlerden daha iddetli, elem verici ve daha byktr. nk ahiret azab son derece iddetli ve devamldr. Keke onlar bilen, dnen ve ilminin gereince amel eden kimseler olsalard!

Kurann Arapa Olmas Ve Ondaki Misaller:27- Andolsun, biz bu Kur'an'da insanlara, t almalar iin her misalden (rnekler) gsterdik.

28- (Kfrden) korunsunlar diye przsz bir Arapa Kur'an indirdik.

29- Allah yle bir misal verdi: Birbiriyle ekien birok ortaklarn sahip olduu bir adam ile yalnz bir kiiye bal olan bir adam. imdi bu ikisinin durumu bir olur mu? Hamd yalnz Allah'a mahsustur, fakat oklan bilmivorlar.lan bilmiyorlar.

30- Sen de leceksin, onlar da lecekler.

31- Sonra kyamet gn Rabbinizin huzurunda davalarnz grlecektir.

Aklamas:

"Andolsun, biz bu Kur'an da insanlara, t almalar iin her misalden (rnekler) gsterdik. Korunsunlar diye, przsz bir Arapa Kur'an indirdik." Yani andolsun, biz insanlara, kendilerinden istenenleri, rnekler vererek akladk. Onlar, dinleri konusunda bu rnek olaylarn her birisine muhtatrlar. Kendilerini korkutmak ve sakndrmak iin bu temsiller arasnda, gemi asrlara ilikin olanlar da vardr. Mesel, anlamn anlalmasn ve tesirli olmasn kolaylatrr. Umulur ki onlar t ve ibret alrlar. Yce Allah yle buyuruyor: "Biz bu misalleri insanlara anlatyoruz, ama onlar, bilenlerden bakas dnp anlamaz." (Ankebt, 29/43). Ksacas insanlara misaller verilmesindeki hikmet, Rabblerinden korkmalar ve iinde bulunduklar karanlktan kmalar iin bu misallerin onlara bir t ve hatrlatma vesilesi olmasdr.

Burada Kur'an, u zellikle anlatlmaktadr: Birincisi; Kur'an olmas, yani kyamet kopana kadar mihraplarda okunacak bir kitap olmas. Nitekim Allah Teal yle buyurmaktadr: "Muhakkak ki Zikr'i biz indirdik; onu koruyacak olan da biziz." (Hicr, 15/9). kincisi; Kur'an'n Arapa olmas, apak Arap diliyle indirilmi bulunmas. Yani fesahat ve belagat sanatlarnn ustalarn kendisiyle yarmaktan aciz brakan bir slba sahip olmas. Yce Allah yle buyuruyor: "De ki: "Andolsun eer insanlar ve cinler u Kur'an'n bir benzerini getirmek zere toplansalar, yine onun bir benzerini getiremezler; birbirlerine arka olsalar da." (sr, 17/88). ncs de Kur'an'n przsz, yani elikiden uzak olmasdr. Nitekim Allah Teal yle buyurmaktadr: "Eer o, Allah'tan bakas tarafndan indirilmi olsayd, onda birbirini tutmaz ok eyler bulurlard." (Nisa, 4/82). Dolaysyla onlar, umulur ki, kendilerini sakndrmaya ynelik olarak zikrettiklerimizle Allah'n gazabndan korunurlar.

Yukardaki ilk iki ayette geen, "t almalar iin" ve "korunsunlar" ifadelerinin bu sra ile gelmi olmas, t almann, korunmadan nce gelmesi sebebiyledir. Zira kul, Kur'an'dan t alp, ayetlerin anlamn kavrad zaman, korunma ve saknma zaten hasl olacaktr.

Daha sonra Allah Teal, muvahhid mmin ile mrik kfir hakknda bir misal zikretmekte ve yle buyurmaktadr:

"Allah yle bir misal verdi: Birbiriyle ekien birok ortaklarn sahip olduu bir adam ile yalnz bir kiiye bal olan bir adam. imdi bu ikisinin durumu bir olur mu?" Yani Allah Teal, birden fazla tanrya kulluk eden mrik iin birden fazla sayda sahibi olan bir kleyi misal verdi. Bu adamn sahipleri, mtereken sahip olduklar bu kle hakknda, kt ahlklar ve bozuk tabiatlar sebebiyle ihtilfa ve ekimeye dmlerdir. Bunlardan her birinin bu kle hakknda farkl bir gr ve ona grdrmeyi dndkleri farkl bir ihtiyac .vardr. Bu durumda bu kle ne yapacaktr? Ortaklarn hepsini nasl memnun ve raz edecektir? te birden fazla tanrya kulluk eden mrik kimsenin hali de byledir. Onun, szkonusu tanrlarn tmn raz etmesi mmkn deildir.

Allah Teal, muvahhid mmin iin de, bir tek ahsa ait olan bir kleyi misal vemektedir. Sahibine, bu klenin sahiplii konusunda bir bakas ortak deildir. Bu klenin efendisi ondan birey istedii zaman kle, herhangi bir aknla ve tereddde dmeden, onun isteini hemen yerine getirecektir. te bu kimse, Allah'tan bakasna kulluk etmeyen mmin gibidir; mmin, Rabbinden bakasn raz etmek iin gayret etmez. Byle bir kimse emniyet ve huzur iinde midir, yoksa aknlk iinde midir?

Bu iki kle, zellik ve durum bakmndan bir midirler? Yani bu ikisi bir deildir. Ayn ekilde Allah yannda baka ilhlara da kulluk eden mrik ile, yalnzca, kendisinden baka ilh olmayan Allah Teal'ya ihlasla kulluk eden mmin de bir deildir. Bu ikisi arasnda ne kadar byk bir fark vardr!

Bu misal ak-seik ve zahir olduuna gre Allah Teal yle buyurmaktadr:

"Hamd yalnz Allah'a mahsustur, fakat oklar bilmiyorlar." Yani onlar aleyhine hccet getirdii iin, hamd bakasna deil, yalnzca Allah'a mahsus olduu iin ve slm'a ve hakka ulamay nasip ettii iin Allah'a ham-dolsun. Ne ki, insanlarn ekserisi bu fark bilmiyor ve Allah'a, baka varlklar ortak kouyorlar.

nsanlarn ounluunun hakk bilmemesi ve bu misalden gerekli dersi karmamas dolaysyla Allah Teal, onlara, kendilerini lmle tehdit

ederek, btn yaratklarn sonunda varacaklar yerin Allah Teal'nn huzuru olduunu haber vermektedir. Onlar orada Allah Teal huzurunda mahkemeleeceklerdir. Yce Allah yle buyuruyor:

"Sen de leceksin, onlar da lecekler. Sonra kyamet gn Rabbinizin huzurunda davalarnz grlecektir." Yani ey Rasul! Muhakkak sen de leceksin, onlar da lecekler. Sonra, dnyadayken tevhid ve irk konusunda ki ihtilfnz hususunda Allah katnda davalama olacak ve Allah Teal sizin aranzda kyamet gn hkm verecek. Bu mahkeme sonucunda mmin, muvahhid ve ihlasl kullar kazanacak, kfir, inkarc, mrik ve ya-lanlayc kullar ise azap grecek.

"Sen de leceksin..." kavl-i ilhisi, Hz. Peygamber'in ecelinin geldiini haber veren ve sahabeye, onun yaknda vefat edeceini, dnyada ebedi kalmayacan bildiren bir ayettir. Zira onlardan bazlar Hz. Peygamber'in lmeyeceine inanyordu. Yine bu ayet, Kurey'in kfirlerinin, frsat ellerin-deyken bunu deerlendirmelerini, bir an nce iman ederek, Hz. Peygamber hayattayken vahyi kendisinden alp renip istifade etmelerini tevik etmektedir. nk Hz. Peygamber onlarn arasnda sonsuza kadar deil, az bir sre kalacaktr.

"Sonra kyamet gn Rabbinizin huzurunda davalarnz grlecektir." Bu ayet sadece mminlerle kfirlerin ahiret yurdunda aralarnda davala-acaklarn bildirmemekte, aksine dnyadayken aralarnda ekime ve anlamazlk olan herkesi kapsamaktadr. Zira kyamet gn bunlarn arasndaki husumet de tekrar geri gelecektir. Bu ayet, Hz. Muhammed (s.a.)'in de kyamet gn kavmiyle davalaacan ve onlara, peygamberliin gerektirdii hususlar tebli ve kendilerini azapla korkuttuunu syleyerek onlar aleyhine hccet getireceini; onlarn da onunla davalaacan ve anlamsz eyleri mazeret olarak ileri sreceklerini gstermektedir.

Tirmiz -hakknda hasen-sahihtir diyerek- Zbeyr b. Avvm (r.a.)'dan rivayet ettiine gre, Rasulullah (s.a.)'a "Sen de leceksin, onlar da lecekler. Sonra kyamet gn Rabb'inizin huzurunda davalarnz grlecektir" ayeti indii zaman Zbeyr (r.a.), "Ya Rasulallah! Yani dnyadayken aramzda olanlar o gn tekrar m edilecek?" diye sormu, Hz. Peygamber de yle cevap vermitir: "Evet. Aranzdaki ihtilflar size tekrar getirilecektir. Ta ki her hak sahibi hakkn alana kadar."

mam Ahmed de Ukbe b. Amir (r.a.)'in yle dediini rivayet etmitir: "Rasulullah (s.a.) yle buyurdu: "Kyamet gn davalaacak hasmlardan ilki, komulardr."

Yine mam Ahmed, Eb Sa'd Hudr (r.a.)'den yle rivayet etmitir: "Hz. Peygamber buyurdu ki: "Nefsimi kudret elinde bulundurana yemin olsun ki, iki ko bile aralarnda toslatklar konuda davalaacaklardr."

Hadis hafz Eb Bekir Bezzr'm Enes (r.a.)'den rivayet ettiine gre o yle demitir: "Hz. Peygamber yle buyurdu: "Kyamet gn zalim ve hain imam (devlet bakan) getirilir ve onun idaresi altndaki halk onunla davalar. Sonunda ona galip gelirler. Bunun zerine ona, "Cehennemin temellerinden birini doldur." denilir."

Yalanlayanlara Tehdit, Tasdik Edenlere Mjde:

32- Allah hakknda yalan uydurandan ve kendisine gelen doruyu yalanlayandan daha zalim kim olabir? Cehennemde kfirler iin bir yer yok mudur?

33- Doruyu getirene ve onu dorulayanlara gelince, ite takva sahipleri onlardr.

34- Rabblerinin yannda onlara diledikleri her ey var. te gzel davrananlarn mkfat budur.

35- nk Allah, onlarn yaptklarnn en ktlerini (bile) rtecek ve onlar, yaptklarnn en gzeliyle mkfatlandracak.

36- Allah, kuluna kfi deil mi? Seni, O'ndan bakalaryla korkutuyorlar. Allah kimi saptrrsa, artk onu yola getiren olmaz.

37- Allah kime de yol gsterirse, artk onu saptran olmaz. Allah mutlak galip ve intikam alc deil midir?

Aklamas:

"Allah hakknda yalan uydurandan ve kendisine gelen doruyu yalanlayandan daha zalim kim olabilir?" Bu, mrik kfirlerin iledii en irkin fiillerden bir dieridir. yle ki; onlar Allah'a ve hakk syleyeni -ki o, Hz. Peygamber'dir- yalanlyorlar. Burada ifade edilmek istenen udur: Allah hakknda yalan uyduran, O'nun ocuu veya orta yahut arkada bulunduunu ve bunun, Allah'n emri bulunmakszn bir ksm haram ve hell snrlar izdiini iddia eden, ayn zamanda Rasulullah (s.a.)'n getirdiklerini, yani insanlara yaplan tevhid arsn ve onlara emredilen farizalar tebli edip dinin yasaklad eylerden sakndran ve kendilerine ilettii, ldkten sonra dirilme ve hesaba ekilme konusundaki haberleri yalanlayan kimselerden daha zalimi yoktur.

Zira byle yapanlar, iki ynden de batl bir yola sapm olmaktadrlar: Birincisi Allah Teal'y, ikincisi de -kendisinin peygamberlik iddiasnda doru szl olduunu gsteren kesin deliller bulunduu halde- Rasulullah (s.a.)' yalanlamak.

Bunun ardndan Yce Allah onlar tehdit ederek yle buyurmaktadr:

"Cehennemde kfirler iin bir yer yok mudur?" Evet. Yani geni olan cehennem atei, o kfirler iin bir kalma yeri deil midir? Bu ifadede kfirlerin yalannn ve yalanlamasnn sebebi hakknda bir uyar da vardr; bu sebep "kfr"dr. Bu ayetin manas udur: Onlarn iledii kt amellerin karl olarak kendilerine cehennemde ekecekleri azap yetmez mi? Bu cmle olumsuzluk deil, takrir ve olumluluk anlatan bir soru cmlesidir.

Daha sonra bu tehdidin ardndan, gelen mesaj doruluyanlarn (mminlerin) mjdesi yer almakta ve Yce Allah yle buyurmaktadr:

"Doruyu getirene ve onu dorulayanlara gelince, ite onlar muttakilerdir." Yani doruyu ve hak sz getirene -ki O, peygamberlerin sonuncusu ve nderi olan Hz. Muhammed'dir- ve onu tasdik edip, kendisinin Allah Teal tarafndan gnderilmi bir eli olduuna iman eden; Kur'an'n, Allah kelm, her eyin aklaycs ve btn beer iin hayr ve saadet olduuna yakinen inanan mminlere gelince, ite onlar Allah'tan saknanlar, irkten kanan ve putlardan teberri eden (yz eviren) kimselerdir.

Bunlarn grecei karlk ise udur:

"Rabblerinin yannda onlara diledikleri her ey var. te gzel davrananlarn mkfat budur." Yani bunlara cennette gzn grmedii, kulan iitmedii, insann aklna hayaline gelmeyen nimetlerin yansra, cennetlerde Rabblerinin katnda istedikleri, derecelerin ykseltilmesi, kendilerine gelecek zarararm def edilmesi, ktlklerinin rtlmesi gibi hususlar da onlara verilecektir. te bu, onlarn amellerinin mkfatdr. Burada geen "ihsan", Buhari ve Mslim tarafndan Hz. mer'den, onun da Hz. Pey-gamber'den nakli olarak rivayet edilen sahih bir hadiste getii gibi, "Allah'a, O'nu gryormuasna ibadet etmendir. Her ne kadar sen O'nu gr-mesen de, O seni grmektedir."

Bu mkfatn sebebine gelince;

"nk Allah onlarn yaptklarnn en ktlerini (bile) rtecek ve onlar, yaptklarnn en gzeliyle mkfatlandracak." Allah onlara, yaptklar amellerin ktlerini rteceini ve kendilerini, iledikleri amellerden dolay en gzel ekilde mkfaklandracan, ktlklerine karlk kendilerini cezalandrmayacan vaad etmitir. Allah Teal, onlarn ilediklerinin en ktsn balayacana gre, daha az kt olanlar ise haydi haydi balayacaktr. Onlarn iledikleri gzel ey, Allah Teal indinde "en gzel'dir.

"nk Allah... rtecek" kavl-i ilhisi, onlardan azabn en mkemmel tarzda deceine dellet eder.

Daha sonra Yce Allah, dnyada, kendileri iin nemli olan hususlarda Zt- ilhisinin mminlere yeteceini ve onlar, korktuklarndan emin klacan bildirmektedir:

"Allah, kuluna kfi deil mi?" Yani Allah Teal, kendisine kulluk ve tevekkl edene kfidir. O, bu kimseden, bel ve musibetleri savar ve arzu edilen her eyi ona verir. u ayette de ayn husus vurgulanmaktadr: "Onlara kar Allah sana yeter." (Bakara, 2/137).

Ayette soru ifadesinin kullanlmasnn maksad, ayette anlatlan hususun benliklere iyice yerletirilmesi ve Allah Teal'nn, kullarna kfi olduuna, hi kimsenin inkr edemeyecei tarzda en beli ve ak ekilde iaret etmektir. nk Allah Teal'nn, her malmu bildii, her mmkne kadir olduu ve her ihtiyatan mstani olduu sabittir. u halde O, kullarnn ihtiyalarn bilir ve bunlar gidermeye kadirdir. O, cimri ve muhta deildirki cimrilii ve haceti, kulunun istediini ona ihsan etmesine engel olsun.

Buradaki "kul"dan maksat, Hz. Peygamber ve kullarn btndr. Bunun delili ise ayette geen "abdeh" kelimesinin oul olarak "ibdeh" tarznda da okunmu olmasdr. Tirmizi, Nes ve bni Eb Htim'in rivayet ettiine gre, Fedle b. Ubeyd Ensr (r.a.), Hz. Peygamber'in yle buyurduunu iitmitir: "Ne mutlu o kimseye ki, slm'a hidayet edilmitir ve geimi, ihtiyacna yetecek kadardr ve o da buna kanaat eder."

"Seni O'ndan bakalaryla korkutuyorlar." Yani Ey peygamber! O mrikler seni, Allah dnda dua ettikleri putlar ile korkutup tehdit ediyorlar. Byle yapmalar onlarn cehalet ve dalletlerinin bir gstergesidir. Sen onlarn, seni korkuttuklar tanrlarndan ve askerlerinden korkma! Zira Allah seni, sana zarar verecek eylerden korur. Onlarn ilhlarnn ne fayda, ne de zarar verecek gc vardr. Daha nce de grdmz gibi bu ayetin nzul sebebi udur: Mrikler Hz. peygamber (s.a.)'i, putlarn kedisine zarar vereceini syleyerek korkutmular ve yle demilerdi: "Sen bizim ilhlarmz hakknda kt sz m sylyorsun? yi bil ki, ayet onlar azna almaktan vazgemezsen, sana bir ktlk dokunacak. Hz. Peygamber, Hlid (r.a.)'i, Uzza'y krmaya gnderdii zaman da bu puta hizmet eden mrik ona yle demiti: "Ondan sana bir zarar gelmesinden korkarm. Zira onun, nne geilemeyecek bir gc vardr." Bunun zerine Hlid (r.a.), baltay eline alarak onun yzn paralad, sonra da dnp gitti.

Bu ayet, Allah Teal'nm, peygamberini ktlkten koruduunun ve hem O'na, hem de tabilerine din ve dnya ilerinde kfi olduunun delilidir. u halde Allah Teal kuluna kfi olduuna gre, O'ndan bakasyla korkutma yoluna gitmek, abes ve batl bir durumdur.

Daha sonra Yce Allah, mriklerin tehditlerini iptal etmek ve onlarn cehaletlerini ortaya koymak zere, ne denli byk bir kudret ve hkmranln sahibi olduunu yle ifade etmektedir :

"Allah kimi saptrrsa, artk onu yola getiren olmaz. Allah kime de yol gsterirse, artk onu saptran olmaz." Yani ktl, fk ve isyan sebebiyle kimin dallette olaca ilh kazayla hak olmusa, artk ona, kendisini esenlie gtrecek ve dalletten karacak bir yol gsterici bulunmaz. Kim de istidad sebebiyle iman ve mutlulua Yce Allah tarafndan muvaffak khnmsa, artk onu saptracak birisi asla sz konusu olamaz. Dolaysyla Onun ltfunu geri evirecek, ya da Onun muradna engel olacak herhangi bir g yoktur. Bu sebeple Yce Allah, Kurey kfirlerini yle buyurarak tehdit etmektedir:

"Allah, mutlak galip ve intikam alc deil midir?" Yani Allah, her eye galip ve kahredici, kendisine isyan edenlerden, iddetli azap ile intikam alan deil midir? O, kuvvetli ve hamiyet sahibi yceler ycesidir. Yceliine dayanana ve kapsna snana hakszlk edilmez. Zira O, kuvvet sahibidir, kendisinden daha kuvvetli bir varlk olmad gibi, kendisine kar kfir olan, kendisine irk koan ve elisine kar inatla direnen kimselerden intikam alma konusunda O'ndan daha iddetlisi de yoktur.

Ksacas, bu ayet mminler iin bir mjde, Kurey kfirleri ve benzerleri iin de bir tehdittir.

Putlara Kulluk Edenlerin Tuttuklar Yolun Yanll Ve Tehdit Edilmeleri:

38- Andolsun, onlara "Gkleri ve yeri kim yaratt?" diye sorsan, elbette "Allah" derler. De ki: "O halde Allah'tan baka ardklarnz grdnz m, imdi Allah bana bir zarar vermek istese onlar O'nun verecei zarar kaldrabilirler mi? Yahut bir rahmet vermek dilese onlar O'nun rahmetini durdurabilirler mi? De ki: "Allah bana yeter. Tevekkl edenler O'na dayanrlar."

39- De ki: "Ey kavmim! Durumunuza gre dilediinizi yapn, ben de yapyorum; yaknda bileceksiniz."

40- "Kendisini rezil edecek azap kime geliyor ve srekli azap kimin zerine konuyor?"

Aklamas:

Allah Teal bu ayetlerde, birliine, mriklerin kendi azlarndan delil getirmekte ve yle buyurmaktadr:

"Andolsun, onlara "Gkleri ve yeri kim yaratt?" diye sorsan, elbette "Allah" derler." Yani mriklere gklerin ve yerin yaratcsn sorduun zaman, kendileri putlara kulluk ettikleri halde, gkleri ve yeri yaratann Allah (c.c.) olduunu itiraf ederler. Bunu itiraf ettikleri halde akllar yaratcdan bakasna kulluk etmeyi ve mahluku yaratcya ortak klmay nasl kabul ediyor? Oysa taptklar o putlar bizzat kendilerine bile ne bir fayda, ne de zarar verebilirler. Nitekim Allah Teal onlarla alay eder tarzda yle buyurmaktadr:

"De ki: "O halde Allah'tan baka ardklarnz grdnz m, imdi Allah bana bir zarar vermek istese, onlar O'nun verecei zarar kaldrabilirler mi? Yahut bir rahmet vermek istese onlar O'nun rahmetini durdurabilirler mi?" Yani, sizler her eyin yaratcsnn Allah Teal olduunu ikrar ettiinize gre, imdi bana u ilhlarnzdan haber verin! Onlar Allah'n bana vermek istedii bir zarar ve sknty kaldrabilirler mi? Ya da Allah'n bana vermeyi diledii bir hayr, nimet ve bollua mani olabilirler mi? Gerekte onlar hibir eye sahip olmadklar ve herhangi bir eye g yeti-remedikleri halde onlara kulluk etmek nasl caiz olur? Bu ayetlerde putlardan "hunne kift" ve "hnne kift" eklinde diil kalp kullanlmasnn sebebi, onlarn gsz varlklar olduklarnn gsterilmesidir. Zira diiler umumiyetle nispeten zayf olur ve mrikler de onlar diilikle vasfetmek-te, onlara Lt, Uzz, Ment gibi diil isimler koymaktadrlar.

"De ki: "Allah bana yeter. Tevekkl edenler O'na dayansnlar." Ey peygamber! De ki: Allah Teal bana veya fayda vermek yahut zarar savmak gibi btn ilerime kfidir. Bu itibarla sizin beni korkuttuunuz o putlardan korkmam. Ben ancak, mminlerin bakasna deil, ancak kendisine tevekkl ettii Allah'tan korkarm.

Buna benzer bir ayette de Hd (a.s.)'un yle dedii bildirilmektedir: "Senin hakknda "Seni tanrlarmzdan biri arpm" demekten baka bir sz bulamyoruz." Dedi ki: "Ben Allah' ahit tutuyorum, siz de ahit olun ki, ben sizin Allah' brakp da O'na ortak komakta devam ettiiniz eylerden katiyyen uzam. Haydi hepiniz bana istediiniz tuza kurun, sonra bana mhlet de vermeyin. phesiz ki ben, kendimin de sizin de Rabbiniz olan Allah'a gvenip dayandm. Hibir canl yoktur ki, O, onun pereminden tutmu olmasn. Gerekten Rabbim doru bir yol zerindedir." (Hd, 11/54-56).

mam Ahmed, Tirmiz, Hkim ve bni Eb Hatim, Abdullah b. Abbas (r.a.)'n yle dediini rivayet etmilerdir: "Bir defasnda Hz. Peygamber'in arkasmdaydm. yle buyurdu: "Ey ocuk! Sana birka kelime reteceim: Allah'n emir ve yasaklarn muhafaza et ki, Allah da seni muhafaza etsin. Allah'n emir ve yasaklarn muhafaza et ki O'nu karnda bulasn. Bir ey istediin zaman Allah'tan iste. Sndn zaman Allah'a sn. Bil ki btn insanlar sana bir fayda temin etmek iin bir araya gelecek olsa, Allah'n senin iin takdir etmi olduundan baka bir fayda temin edemezler. Yine btn insanlar sana bir zarar vermek iin toplanm olsa, Allah'n senin iin takdir buyurmu olduundan baka bir zarar veremezler. (Zira) Kalemler kaldrlm, sayfalar durulmutur."

"Allah'a iman ve teslimiyette yakin iinde krle amel et. Bil ki, irkin grdn bir i konusunda sabretmende ok hayr vardr. Zafer sabr ile, ferah gam ile gelir ve gln yannda kolaylk vardr."

bni Eb Hatim de, Rasulullah (s.a.)'a dayandrd bir rivayetinde bni Abbas (r.a.)'tan yle nakletmitir: "Kim insanlarn en kuvvetlisi olmay arzu ederse Allah Teal'ya tevekkl etsin. Kim insanlarn en zengini olmay arzu ederse kendi elindekilerden ziyade Allah katndakilere gvensin. Kim de insanlarn en cmerti olmay arzu ederse Allah Teal'dan saknsn (takva sahibi olsun)."

Daha sonra Yce Allah mrikleri tehdit ederek yle buyurmaktadr:

"De ki: "Ey kavmim! Durumunuza gre dilediinizi yapn; ben de yapyorum. Yaknda bileceksiniz. Kendisini rezil edecek azap kime geliyor ve srekli azap kimin zerine konuyor." yani Ey peygamber! Deki: Ey kavmim! Dilediinizi yapm; benim peygamberliime dmanlk, kuvvet ve iddet uygulama hazrl iinde olmak gibi yapmay tasarladnz eyleri ve uy-gulayageldiiniz tarz hayata geirin, hile ve tuzak kurmak konusunda elinizden geleni ardnza koymayn. Zira ben, Allah' birlemeye armada ve insanlar arasnda O'nun dinini yaymada u iinde bulunduum durum, izlediim yol ve yntem neyse onu izlemeye devam edeceim. zlediiniz yolun vebalini yaknda bileceksiniz ve yine bileceksiniz ki, kime azap gelecek olursa, onu gurur ve kibirinden sonra bu dnyada hakir ve zelil eder. te o zaman ortaya kar ki, o batln tarafnda, hasm ise Hakk'n yanndadr. Bu kimse zerine srekli azap iner. Onun kyamet gn bu azaptan kap kurtulaca bir yer de yoktur. Bu, cehennem azabdr.

Allah Teala'nn Sonsuz Kudretinin Ve Mutlak lminin Tezahrleri:

41- Biz Kitab' insanlar iin sana hak ile indirdik. Artk kim doru yola gelirse, kendi yararnadr; kim de saparsa, kendi zararna sapm olur. Sen onlarn zerinde vekil deilsin.

42- Allah, lmekte olann lmn zamannda, lmeyenin de uykusunda ruhunu alr; sonra lmne hkmettiini yannda tutar, tekileri de belli bir sreye kadar salverir. phesiz bunda, dnen bir toplum iin ibretler vardr.

43- Yoksa Allah'tan baka efaatiler mi edindiler? De ki: "Onlar hibir eye malik olmayan, dnmeyen eyler olsalar da m?"

44- De ki: "Btn efaat Allah'ndr. Gklerin ve yerin mlk O'nundur. Sonra O'na dndrleceksiniz."

45- Allah tek bana anld zaman, ahirete inanmayanlarn gnllerini sknt basar. Ama O'ndan bakalar da anld zaman hemen sevinirler.

46- De ki: "Allah'm, ey gkleri ve yeri yoktan var eden, gizliyi de aikr da bilen! Ancak sen, ayrla dtkleri konularda kullarnn arasnda hkmedersin."

47- Eer yeryznde bulunanlarn tm ve onun bir misli daha o zulmedenlerin olsayd, kyamet gn azabn ktlnden kurtulmak iin pnu elbette feda ederlerdi. nk onlar iin, Allah'tan, hi hesap etmedikleri eyler karlarna kmtr.

48- Yaptklar ilerin ktlkleri kendilerine grnmtr ve alay edegeldikleri ey onlar kuatmtr.

Aklamas:

Allah Teal, rasul Hz. Muhammed (s.a.)'e yle hitap etmektedir:

"Biz Kitab' insanlar iin sana hak ile indirdik." Yani izzet sahibi ve kinatn maliki olan senin Rabbin, Kur'an- Azim'i insanlar ve cinler iin, neyle ykml tutulduklarnn beyan ve kendilerini sakndrmak maksadyla sana indirdi. Ey Muhammed! Rabbin onu hak ile -yani slm dini ile- ayrlmaz ekilde bir arada olan bir kitap olarak inzal buyurdu. Ze-maher yle demitir: Buradaki "insanlar iin" ifadesinin anlam udur: "Kendileri iin ve kendilerinin ona ihtiya duymalar sebebiyle, kendisiyle mjdelensin ve saknsnlar diye ve bir de taati masiyete tercih etme eilimlerini glendirmeleri iin. Yoksa benim buna ihtiyacm yoktur. Zira ben alemlerden mstaniyim. Kim hidayeti seerse kendisine fayda vermi olur. Kim de dalleti seerse yine kendi nefsine zarar verir." Yce Allah yle buyuruyor:

"Artk kim doru yola gelirse, kendi yararnadr; kim de saparsa kendi zararna sapm olur. Sen onlarn zerinde vekil deilsin." Yani kim hak yolu bilir ve o yola girerse, onun bu hidayeti kendi lehinedir. Bu hareketinin faydasn kendisi grr. Kim de hak yoldan saparsa, bu kimsenin sapmas da kendi aleyhinedir ve bunun vebali kendi boynunadr. Ey Peygamber! Sen onlar hidayete erdirmekle grevlendirilmi bir vekil olmadn gibi, onlar hidayete gtrmekle mkellef de deilsin. Bilakis sana den sadece tebli etmektir ve sen de onu yaptn. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "Sen ancak bir uyarcsn, her eye vekil olan Allah'tr." (Hd,

11/12), "Senin grevin sadece duyurmaktr; hesap grmek bize der," (Ra'd, 13/40), "Sen t ver, nk sen ancak t verensin. Onlarn zerinde zorlayc deilsin." (Giye, 88/21-22).

Daha sonra Allah Teal, Kur'an' indirmesinin ardndan kudretinin ve varlk zerindeki tasarrufunun bir eidini zikretmekte ve yle buyurmaktadr:

"Allah, lmekte olann lm zamannda, lmeyenin de uykusunda ruhunu alr." Yani ecelleri geldii zaman nefisleri veya ruhlar, onlar ldrmek suretiyle kabzeden Allah'tr. Bu, byk lmdr ve ruhlar bedenlerden kabzeden melekler gndermek suretiyle bunu yapar. Bu ruhlar kabze-dilince, artk bedenlerle herhangi bir ilgileri kalmaz.

Ayn ekilde ecelleri gelmemi olan nefisleri de, uyku esnasnda vefat ettirir ki, bu da kk lmdr. Burada uyuyan kimselerin uykusu lme benzetilmektedir. Zira uyuyan kimse de -ruhu bedeninde kald halde-tpk fiilen l olan gibi temyiz ve tasarruf kudretine haiz deildir.

"Sonra lmne hkmettiini yannda tutar, tekileri de belli bir sreye kadar salverir. phesiz bunda, dnen bir toplum iin ibretler vardr." Yani gerek lmle lmne hkmettii nefis ve ruhlar tutar, yaadklar bedenlerine iade etmez. Uyuyan nefsi ise, uyand zaman cesede geri gnderir; ona duyularn geri verir. Bu, belli bir sreye kadar byle devam eder. O sre ise lmdr.

Ruhlarn, ait olduklar bedenlere geri gnderilmeyip tutulmas ve tam lm ile dier ruhlarn geri gnderilmesi konusunda bu zikredilenler, Allah Teal'mn keml-i kudretine ve emsalsiz hikmetine dellet eden hayret verici almetlerdir.

Bu ayetin bir benzeri de Yce Allah'n u kavl-i ilhisidir: "Geceleyin sizi ldren; gndz ne ilediinizi bilen O'dur. Sonra belirlenmi sre geirilip tamamlansn diye gndz sizi diriltir. Sonra dnnz O'nadir; sonra yaptklarnz size haber verecektir. O, kullarnn stnde tek hakimdir. Size koruyucu melekler gnderir; nihayet birinize lm gelince, elilerimiz onun cann alrlar. Onlar bu hususta hi geri kalmazlar." (En'm, 6/60-61). Yukardaki ayette nce kk lm, sonra byk lm zikredildi-i halde burada nce byk lm, sonra kk lm zikredilmitir. Hz. Peygamber de yle buyurmutur: "Uyur gibi lecek, uykudan uyanr gibi dirileceksiniz."

Nefis ve Ruh: Ulema, nefis ve ruh hakknda ihtilaf etmitir.

Nefis ve ruh ayn ey midir? bni Abbas (r.a.) yle demitir: "Ademo-lu'nda bir nefis, bir de ruh vardr. Bu ikisi arasndaki fark, gne ile gibidir. Zira nefis, akl ve temyiz yeteneini, ruh ise nefes ve hareket ettirme yeteneini varlkta tutar. lm annda bunlarn ikisi de vefat ederler.

Uyku esnasnda ise sadece nefis vefat eder." En zahir olan gr ise bu ikisinin ayn ey olduu yolundadr. Nitekim aada da gelecei gibi, sahih rivayetler de buna dellet etmektedir.

Raz yle demitir: "nsan nefsi, ruhan, kl bir cevherden ibarettir. Nefis bedenle irtibatland zaman, btn azalarda ortaya kar ki bu, hayattr. lm annda ise nefsin bedenin zahir ve batn ile irtibat kesilir. te lm budur. Uyku zamanna gelince, bu esnada bedenin batn ile deil de zahiri ile nefsin irtibat kesilir. Buradan da ortaya kmaktadr ki lm ile uyku cins olarak ayndr. u kadar ki, lm tam ve kmil bir irtibat kopuu iken, uyku baz ynlerden eksik bir irtibat kopuudur.

Uyku ile lmn baz bakmlardan birbirine benzemesi dolaysyla -zira uyku kk lm, lm ise byk uykudur- imdi zikredeceimiz duann uyku esnasnda okunmas snnettir: Buhari ve Mslim'in Sahihlerinde rivayet edildiine gre Ebu Hureyre (r.a.) yle demitir: "Rasulullah (s.a.) yle buyurdu: "Biriniz deine uzand zaman gmleinin i tarafyla deini silksin, zira o kiptse, kendisinin ardndan deine hangi mahlkun girdiini bilmez. Sonra da yle desin: "Rabbim! Senin isminle yan tarafm yatama koydum. Senin isminle de kaldrrm. Eer (ben uykudayken) canm tutup alacaksan nefsime merhamet eyle. Eer nefsimi salverip hayatta brakacaksan, onu, salih kullarn muhafaza ettiin himayenle muhafaza eyle." Yine Buhari, Huzeyfe (r.a.)'nin yle dediini rivayet etmitir: "Hz. Peygamber gece yatan alp yataca zaman (sa) elini (sa) yanann altna koyard. Sonra da yle derdi: "Allah'm! Senin isminle lr, (senin isminle) dirilirim (Bismik Allahmme ahy ve emt)." Uykudan uyand zaman ise yle derdi: "Bizi ldrdkten sonra dirilten Allah'a hamdolsun. Toplanp gideceimiz yer de O'nun huzurudur (Elham-d lillahillez ahyn bade m-emten ve ileyhi'nnr.)"

Daha sonra Allah Teal mriklerin, Allah Teal dnda efaatiler edinmesini ktlemektedir. Mriklerin efaati edindii eyler, putlardr ki onlar bunlar herhangi bir delil ve burhana dayanmakszn, tamamen kendilerinin bir uydurmas olarak efaati edinmilerdir. O putlar herhangi bir eye malik ve muktedir deildirler. Zira onlar akletmesi, grmesi ve dnmesi mmkn olmayan cansz varlklardr. Yce Allah yle buyuruyor:

"Yoksa Allah'tan baka efaatiler mi edindiler?" Yani bilakis onlar, Allah yannda, Allah'tan baka kendilerine efaat edecek ilhlar m edindiler? Yani onlarn byle yapmas uygun bir davran deildir. Allah Teal, onlar yle buyurarak reddetmektedir:

"De ki: "Onlar hibir eye malik olmayan, dnmeyen eyler olsalar da m?" Yani Ey Peygamber! Onlara haber ver ve de ki: u putlar kendinize nasl efaatiler ediniyorsunuz? Oysa onlar ne efaate, ne de baka bir eye maliktirler! Onlar, sizin kendilerine kulluk ettiinizin bile idrakinde deildirler.

Daha sonra Allah Teal, efaatin btn eitlerinin kendi mlknde olduunu kesin bir ekilde onlara bildirmekte ve yle buyurmaktadr: "De ki: "Btn efaat Allah'ndr. Gklerin ve yerin mlk O'nundur. Sonra O'na dndrleceksiniz." Yani efaatin btn eitlerinin maliki, Allah'tr. efaat konusunda hi kimsenin herhangi bir yetkisi yoktur. Allah katnda, O'nun kendisinden raz olduu ve kendisine efaat konusunda izin verdii kimseler dnda hi kimsenin efaati fayda vermez. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: "O'nun izni olmadan kendisinin katnda kim efaat edebilir?" (Bakara, 2/255), "Allah'n raz olduundan bakasna efaat edemezler." (Enbiy, 21/28).

Bunun sebebi udur: Gklerin ve yerin maliki Allah Teal'dr. Bunlarn btn ilerinde tasarruf yetkisi yalnz O'nundur. Ahirette diriltildikten sonra varacanz yer de O'nun huzurudur. Dolaysyla ibadetin de ancak dnyada zarar veya fayda vermek kendisinin yetkisinde olana ve ahirette de yaplan btn amellere karlk vermeye ve hesap grmeye malik bulunana yaplmas gerekir. Bu ifadede, Allah Teal dnda herhangi bir eye dayanmaya karlk bir tehdit vardr.

Bunun ardndan Allah Teal, mriklerin baz kabahat ve garipliklerini zikretmekte ve yle buyurmaktadr:

"Allah tek bana anld zaman, ahirete inanmayanlarn gnllerini sknt basar. Ama O'ndan bakalar da anld zaman hemen sevinirler." Yani mriklerin en byk gnahlarndan birisi de, kendilerine "Allah'tan baka ilh yoktur" dendii zaman bundan tiksinir, nefret eder ve hiddetlenirler. nk onlar Allah'a ve ldkten sonra dirilmeye inanmazlar. Allah'tan bakalar -yani Necm suresinde de varit olduu gibi Lt, Uzz ve Ment gibi putlar veya sahte ilhlar- zikredildii zaman ise hemen ferahlar ve sevinirler. Burada anlamn ekseni, "tek bana" ifadesidir. Yani tek bana Allah Teal zikredildii ve O'nunla birlikte onlarn tanrlar zikre-dilmedii zaman gnllerini sknt basar, nefret eder ve tiksinirler. Allah Teal ile birlikte onlarn tanrlar da zikredildii zaman ise sevinir ve ferahlarlar.

Bu, bilgisizlii ve ahmakl gsterir. nk Allah Teal'nm zikri, mutluluun esas ve hayrn adresidir. Cansz birer varlk olan putlarn zikri ise cehalet ve ahmakln badr.

Zemaher der ki: "stibr" ve "imi'zz" birbirinin mukabilidir. Zira bunlarn her biri, ifade ettikleri anlamn son noktasdr. nk istibr, kiinin kalbinin sevin ile dolmasdr. yle ki, bu haldeki kiinin yz hatlar gever ve yzn bir parlt kaplar. mi'zz ise kiinin kalbinin gam ve hiddetle dolmasdr ki, bu durumdaki kiinin yz hatlarnda hiddet belirir." (Meal de buna gre verilmi ve imi'zaz gnln skntyla dolmas olarak evrilmitir.)

Mriklerin ktlenmesi, irki sevmeleri ve tevhidden nefret etmeleri dolaysyla akllarmdaki bozukluk beyan buyurulduktan sonra Allah Teal peygamberine, kendisine snmasn ve onlarn ahmaklklarna karlk kurtarc dua ile kendisine ynelmesini emir buyurmaktadr:

"De ki: "Allah'm, Ey gkleri ve yeri yoktan var eden, gizliyi de aikr da bilen! Ancak sen, ayrla dtkleri konularda kullarnn arasnda hkmedersin." Yani yle diyerek Allah'a dua et: Ey gkleri ve yeri yaratan Allah! Ey gizliyi de aleniyi de bilen! Ahiret gn kullarnn arasn ayracak, ve iyi kimseyi iyilii ile mkfatlandracak, kt kimseyi de ktl ile cezalandracak olan Sen'sin. T ki bylece hak, batldan ayrlarak ortaya kacak ve dnyada kullar arasnda mevcut bulunan ihtilaflar ortadan kalkacaktr. Bu ayette geen "Fatru's-semvti ve'l-ard" ifadesi, gklerin ve yerin, nceden mevcut olan bir rnee baklarak deil de, rneksiz olarak yaratldn anlatr. .

"Gkleri ve yeri yoktan var eden" cmlesi, Allah Teal'nm kudret-i tam sfatna, "Ancak sen, ayrla dtkleri konularda kullarnn arasnda hkmedersin." cmlesi ise, Yce Allah'n ilm-i kmil vasfna dellet eder. Bu ayette "kudret" zelliinin "ilim" zelliinden nce zikredilmesinin sebebi, Allah Teal'nn kadir olduunun bilinmesinin, alim olduunun bilinmesinden nce gelmesindendir.

Mslim, Ebu Davud ve daha bakalar Hz. Aie'den yle rivayet etmilerdir: "Rasulullah (s.a.) geceleyin kalkt zaman yle diyerek namaza balard: "Allah'm! Cibril'in, Mikil'in ve srafil'in rabbi! "Gkleri ve yeri yoktan var eden, grneni ve grnmeyeni bilen! htilf etmekte olduklar konularda kullarnn arasnda hkm verecek olan Sen'sin .(ayet: 46) Beni, zerinde ihtilf edilen hususlarda izninle hakka hidayet et. Muhakkak ki sen, dilediin kimseleri doru yola hidayet edersin."

mam Ahmed de bu hadisi Abdullah b. Mesud (r.a.)'dan u cmlelerle rivayet etmitir: "Rasulullah (s.a.) yle buyurdu: "Kim, "Allah'm, gkleri ve yeri yoktan var eden, grneni ve grnmeyeni bilen! Bu dnyada sana ahdederim ki, ben, senden baka ilh olmadna, senin tek olduuna ve ortann bulunmadna, Muhammed'in de senin kulun ve rasuln olduuna ahitlik ederim. Sen beni nefsime brakrsan o beni ktle yaklatrr ve hayrdan uzaklatrr. Ben senin rahmetinden baka bir eye gvenmiyorum. Benim iin, kyamet gn ltfedecein bir ahd ltfeyle. Muhakkak ki sen vaadinden dnmezsin." derse, kyamet gn Allah Teal meleklerine, "Muhakkak ki (bu) kulum bana salam bir ahidle ahdetti. Onun hakknda o ahde vefa edin." buyurur ye kendisini cennete sokar."

Daha sonra Allah Teal, mrikleri tehdit ile ilgili hususu zikretmekte ve yle buyurmaktadr:

1- "Eer yeryznde bulunanlarn tm ve onun bir misli daha o zulmedenlerin olsayd, kyamet gn azabn ktlnden kurtulmak iin onu elbette feda ederlerdi." Yani o mrik kfirler, yeryznn btn mal ve zenginliklerine sahip olsalard ve onun yannda, ona ek olarak onun bir misline daha malik bulunsalard, kyamet gn, zulmlerinin karl olan iddetli azaptan kendilerini kurtarmak iin mutlaka onu fidye olarak verirlerdi. Bu, iddetli bir tehdit ve kurtulutan nihai olarak mit kestirmedir.

2- "nk onlar iin Allah'tan hi hesap etmedikleri eyler karlarna kmtr." Yani onlar iin, kendilerine vaad edilen trl ceza ve azaplar ortaya kacaktr. Bunlar yle ceza ve azaplardr ki, o mrikler bunlar hesap edemezler ve bunlarn nitelii onlarn akllarna bile gelmez. Bu, cennette grlecek karln mukabilidir. Zira cennette de gzn grmedii, kulan iitmedii ve insann aklna hayaline gelmeyen mkfatlar vardr. Bu sylediimiz, u ayetten anlalmaktadr: "Yaptklarna karlk olarak onlar iin ne gzler aydnlatc nimetlerin saklandn hi kimse bilemez." (Secde, 32/17).

3- "Yaptklar ilerin ktlkleri kendilerine grnmtr ve alay ede-geldikleri ey onlar kuatmtr." Yani onlarn dnyada iledikleri ktlk ve gnahlarn karl ortaya km ve dnya hayatnda peygamberin kendilerini kortutup sakndrmasna karlk istihza etmekte olduklar azap ve ceza onlar kuatmtr.

nsann, Sknt Annda Dua Etmesi, Nimete Kavuunca nkra Sapmas Ve Rzkn Sadece Allah'n Elinde Olmas:

49- nsana bir zarar dokunduu zaman bize dua eder. Sonra ona bizden bir nimet verdiimiz vakit, "Bu, benim bilgim sayesinde bana verildi." der. Hayr, o bir imtihandr; fakat oklar bilmiyorlar.

50- Onlardan ncekiler de bunu demilerdi. Ama kazandklar eyler, kendilerine hibir fayda salamad.

51- Kazandklar ktlklerin vebali sonunda balarna geldi. Bunlardan zulmedenlerin de yaptklar ktlkler balarna gelecektir. Onlar, buna engel olacak deillerdir.

52- Bilmediler mi ki Allah, dilediine rzk aar ve ksar. phesiz bunda, iman eden bir toplum iin ibretler vardr.

Aklamas

Allah Teal, insann kt tabiatn ve durumunu haber vermekte ve yle buyurmaktadr:

"nsana bir zarar dokunduu zaman bize dua eder. Sonra ona bizden bir nimet verdiimiz vakit, "Bu, benim bilgim sayesinde bana verildi." der. Hayr, o bir imtihandr; fakat oklar bilmiyorlar." Yani mrik kimselere ve dier insanlara, yoksulluk, hastalk veya daha baka bir zarar dokunduu zaman Allah Teal'ya tazarruda bulunur ve sz konusu skntsnn kaldrlmas iin O'ndan yardm ister. Allah o kimseye mal, mevki makam vs. gibi bir nimet verdii zaman ise azar, tuyan iine girer ve yle der: "Bu mal mlk bana, kazan yollan konusundaki bilgim ve maharetim sayesinde verildi veya Allah benim bu mal hak ettiimi ve onu kazanmaya ehil olduumu bildii iin bu mal bana verildi." Bu ayetin Huzeyfe b. Mure hakknda nazil olduu sylenmitir.

Gerekte ise sana verilen bu mal, sylediin eyler dolaysyla verilmi deildir ve mesele senin iddia ettiinden farkldr. Sana verilen bu mal, senin iin bir imtihan ve deneme aracdr. Biz bu nimeti sana verdik ki, seni, nimet verdiimiz konuda deneyelim; acaba kr m edeceksin, yoksa kfr m, itaat mi edeceksin, yoksa isyan m? Biz senin nasl davranacan nceden bildiimiz halde byle yaptk. Ancak insanlarn ou, bunun Allah tarafndan, kazandklar sebebiyle kr m, yoksa kfr m edecekleri konusunda onlar iin bir imtihan ve istidrac olmas iin verildiini bilmezler. Bu sebeple yukarda zikredildii ekilde iddia eder ve konuurlar.

Daha sonra Allah Teal, onlarn bu szlerinin, teden beri sylenegel-mekte olduunu aklamakta ve yle buyurmaktadr:

"Onlardan ncekiler de bunu demilerdi. Ama kazandklar eyler kendilerine hibir fayda salamad." Yani bu sz veya ifadeyi -yani "Bu, benim bilgim sayesinde bana verildi" szn- Karun ve daha bakalar gibi daha nce gelen mmetler iinde de syleyen ve bu iddiada bulunan kimseler olmutu. Ancak onlarn bu sz doru deildir. Onlarn dnya mal olarak kazandklar, kendilerini mstani klmad ve ok mal toplamalar onlara herhangi bir fayda salamad. Bu sebeple Allah Teal yle buyurmaktadr:

"Kazandklar ktlklerin vebali sonunda balarna geldi." Yani iledikleri amellerin ktlklerinin sonulan, balarna geldi de, Karun ve maliknesinin dnyada yerin dibine batrlmas gibi cezalara arptrldlar; ahirette de azabn en iddetlisiyle cezalandmlacaklardr. Buradaki ayetin bir benzerinde Yce Allah Karun hakknda yle buyurmaktadr: "Bu servet, bende bulunan bir bilgi sayesinde bana verildi" dedi. O bilmedi mi ki, Allah, kendisinden nceki nesiller arasnda kendisinden daha gl ve kendiinden daha ok cemaati bulunan nice kimseleri helak etmitir? Sululara gnahlarndan sorulmaz." (Kasas, 28/78).

u ayetin manas da ayndr: "Ve dediler ki, "Biz, malca ve evlta daha ouz, biz azaba uratlacak deiliz." (Sebe1, 34/35).

Daha sonra Allah Teal, Mekke mriklerini, kendilerinin de benzeri bir azaba arptrlaca konusunda uyarmakta, tehdit etmekte ve yle buyurmaktadr:

"Bunlardan zulmedenlere de yaptklarnn ktlkleri balarna gelecektir. Onlar buna engel olacak deillerdir." Yani u anda mevcut olan kfirlerden zulmedenler -ki Mekke mrikleri de onlardandr- iledikleri ktlklerin karl olarak tpk kendilerinden ncekilerde olduu gibi ktlk, ldrlme, esir alnma ve malup edilme gibi musibetler yaayacaklardr. Onlar kyamet gn Allah'n takdirinden kaabilecek deillerdir. Aksine, dnp gelecekleri yer O'nun huzurudur. Allah Teal onlara, istedii cezay vermek suretiyle diledii muameleyi yapacaktr. Yce Allah'n byk kudretinin delili ise udur:

"Bilmediler mi ki Allah, rzk dilediine aar ve ksar. phesiz bunda, inanan bir toplum iin ibretler vardr." Yani o mrikler grmezler mi ki, Allah, diledii kimsenin rzkn geniletir, diledii kimsenin rzkn da daraltr. Bunda, Allah'n birliine, hakimiyet ve kudretine inanan kimseler iin byk manalar vardr. Burada ibret alclar olarak sadece mminlerin zikredilmesinin sebebi, ayetlerden sadece onlarn faydalanmay bilmeleridir.

Gnahlarn Tevbe Ve hlasla Yaplan Amel Karlnda Balanmas:

53- De ki: "Ey nefislerine kar ar giden kullarm! Allah'n rahmetinden mit kesmeyin. Allah btn gnahlar balar. nk O, Gafurdur, Rahimdir.'

54- "Size azap gelip atmadan Rab-binize dnn. O'na teslim olun. Sonra size yardm edilmez."

55- "Anszn ve hi farkna varmadnz bir srada, size azap gelmezden nce, Rabbinizden size indirilenin en gzeline uyun."

56- Nefsin yle demesinden saknn: "Allah'n yannda kusur ediimden dolay vah bana. Hakikaten ben alay edenlerdendim."

57- Yahut yle demesinden: "Allah bana hidayet etseydi, elbet ben de korunanlardan olurdum."

58- Yahut azap grd zaman, ,v , "Keke benim iin bir kez dn olsayd da, gzel hareket edenlerden

olsaydm" demesinden.

59- Evet! Sana ayetlerim gelmiti de, sen onlar yalanlam, byklk taslam, kfirlerden olmutun.

Aklamas:

"De ki: Ey nefislerine kar ar giden kullarm! Allah'n rahmetinden mit kesmeyin. Allah btn gnahlar balar. nk O, Gafr'dur, Ra-hm'dir." Yani Ey Peygamber! De ki: Ey Allah'n masiyet ilemekte ar giden ve ok gnah ileyen kullar! Allah Teal'nm balamasndan ye'se dmeyin. Allah Teal, sahibinin tevbe etmedii irk dndaki btn gnahlar balar. Zira Allah Teal yle buyurmaktadr: "Allah, kendisine ortak koulmasn balamaz. Bundan bakasn dilediine balar." (Nisa, 4/48). Kukusuz Allah, rahmet ve balamas ok olandr. Tevbe ettikten sonra kuluna azap etmez. bni Kesr yle demitir: "Bu ayet, kfir olsun, isyankr mmin olsun, btn kullar iin tevbe ve Allah'a ynelmeye ar ve Allah Teal'nn, ne gnah ilemi ve ne kadar ilemi olursa -isterse deniz suyunun kpkleri kadar- olsun, tevbe eden ve gnahlardan dnen kimselerin btn gnahlarn balayacann haber verilmesini ihtiva etmektedir. Ancak bu ayetin, tevbe olmadan balanma olaca eklinde yorumlanmas doru deildir. nk irk, tevbe olmadka balanmaz.

evkn yle der: "Bu ayet, Kur'an'daki en mit verici ayettir. nk mjdelerin en byn ihtiva etmektedir. Zira bu ayette ilk olarak Allah Teal kullar kendine nispet ederek anmtr. Burada kullar ereflendirme ve mjdeleme kast vardr. Ardndan da onlar masiyet ilemekte an gitmek ve ok gnah ilemekle vasfetmitir. Bunun akabinde de, o ok gnah ileyen kimseleri, Allah'n rahmetinden mitlerini kesmekten nehyetmektedir. u halde gnahkr olduu halde ar gitmeyen kimselerin Allah'n rahmetinden mit kesmemeleri ncelikle daha gereklidir. Hitabn tad anlam da bunu gerektirmektedir. Sonra da ardnda phe bulunmayan bir cmle gelmektedir ki o da "Allah btn gnahlar balar..." kavl-i ilhisidir.

Balanmann tevbe, Allah'a ynelme ve amelde ihlsla kaytlanmas, "Size azap gelip atmadan Rabbinize dnn..." ayetinden ve yukarda nzul sebebi konusunda zikredilen hadislerden anlalmaktadr. Rahmet kaps genitir. Nitekim Allah Teal yle buyurmutur: "Bilmediler mi ki, kullarndan tevbeyi kabul eden... Allah'tr." (Tevbe, 9/104), "Kim bir ktlk yapar yahut nefsine zulmeder de sonra Allah 'tan mafiret dilerse, Allah ' balayc ve esirgeyici bulur." (Nisa, 4/110).

Taberani, Sneyd b. ekel'den yle rivayet etmitir: "bni Mesud (r.a)'un yle dediini iittim: "Muhakkak ki Allah'n Kitab'ndaki en byk ayet, "Allah ki, O'ndan baka ilh yoktur, daima diri ve yaratklarn koruyup yneticidir" (Bakara, 2/255, li mrn, 3/2) ayetidir. Kur'an'da hayr ve er konusunda en kapsaml ayet, "Muhakkak ki Allah, adaleti, ihsan... emreder..." (Nahl, 16/90) ayetidir. Kur'an'da ferahl en ok ihtiva eden ayet, Guraf (yani Zmer) sresindeki "De ki: Ey nefislerine kar ar giden kullarm! Allah'n rahmetinden mit kesmeyin." ayetidir. Allah'n Ki-kab'nda, kulun skntlarn gidermeyi Allah'n stlendiini en vurgulu anlatan ayet ise "Kim Allah'tan korkarsa, Allah ona bir k yolu yaratr ve onu, ummad yerden rzklandrr." (Talk, 65/2-3) ayetidir." Bunun zerine Mesrk ona "Doru syledin." dedi."

bni Eb Hatim de Ebu'l-Kend'dan yle rivayet etmitir: "Abdullah -yani bni Mesud (r.a)- bir keresinde kadya uramt. Kad o esnada insanlara va'zu nasihat ediyordu. Ona, "Ey vaiz! Niin insanlar Allah'n rahmetinden mit kestiriyorsun?" dedi, sonra da "Ey nefislerine kar ar giden kullarm! Allah'n rahmetinden mit kesmeyin" ayetini okudu."

Daha sonra Allah Teal, balanmay iki arta balamakta ve yle buyurmaktadr:

1- "Size azap gelip atmadan nce Rabbinize dnn, O'na teslim olun. Sonra size yardm edilmez." Yani tevbe, taat, masiyetlerden kanmak, emrine teslim olmak ve hkmne boyun emek suretiyle, lmle dnya azab size gelmeden nce Allah'a dnn. Aksi halde, O'nun azabn sizden men edecek bir yardmc bulamazsnz.

2- Kur'an'a btnyle tabi olma: "Anszn ve hi farkna varmadnz bir srada size azap gelmezden nce Rabbinizden size indirilenin en gzeline uyun." Yani Kur'an'a tabi olun. Onun hell dediini hell, haram dediini haram kabul edin. Ona taate devam edin ve masiyetten kann. Yani Allah'n emirlerine uyun ve yasaklarndan kann.

Bu, azabn, siz habersizken ve onu hissetmeden, aniden gelmesinden nce olmaldr. Bu, ok iddetli bir tehdit ve uyardr.

Daha sonra Allah Teal, bo eylerle oyalanmaktan ve tahassrn hibir fayda salamad bir vakitte geride braklan hayata hasret ekmemekten sakndrmakta ve yle buyurmaktadr:

1- Nefsin yle demesinden saknn: "Allah'n yannda kusur ediimden dolay vah bana. Hakikaten ben alay edenlerdendim." Yani bir an nce tevbe etmeye ve amel-i salih ilemeye bakn. Ve gnahkr nefsin yle demesinden saknn: "Vah bana! Allah'a iman, Ona itaat ve Kur'an'a iman ile onun emrettiklerini yerine getirme konusunda gsterdiim kusur dolaysyla pimanm. Ben ancak dnyada, Allah'n dini ve Onun kitab ile alay edenlerin yaptn yapm, bunlarn hibirisine inanp, bunlar tasdik etmemitim."

2- Yahut yle demesinden: "Allah bana hidayet etseydi, elbet ben de korunanlardan olurdum." Yahut da nefsin yle demesinden saknn: "Eer Allah beni dinine irad etmi olsayd, elbette ben de Allah'tan saknanlardan ve O'na irk koup masiyet ilemekten uzak dururdum."

3- Yahut azap grd zaman, "Keke benim iin bir kez dn olsayd da, gzel hareket edenlerden olsaydm." demesinden. Yani yahut da nefsin, azab bizzat mahede edip tatt zaman, "Keke ben dnyaya bir kez daha dnebilseydim. O zaman mutlaka Allah'a iman edenlerden, Onu birle-yenlerden ve amellerinde gzel davrananlardan olurdum. Ksacas: Nefis, gzel amel ilemek iin dnyaya geri gnderilmeyi arzu edecektir. Fakat artk i iten gemitir.

Onun bu dorultuda sylediklerini Allah Teal, yle buyurarak reddetmektedir:

"Evet! Sana ayetlerim gelmiti de sen, onlar yalanlam, byklk taslam, kfirlerden olmutun." Ey piman kul! phesiz sana dnya ha-yatndayken, Kur'an indirjni, ayetlerim gelmi ve hccetim sana aklanmt. Sen ise onu yalanlam ve ona ittiba etmekten byklenerek uzak durmutun. Bylece onu bilerek inkr edenlerden olmutun. Buradan u mana kmaktadr: Sen dnyadayken, benim ayetlerimi tasdik ve onlara uygun davranma imknna sahip idin. Byleyken imdi niin dnyaya geri dnmek istiyorsun? Kald ki dnn sana bir faydas yoktur. Zira Yce Allah yle buyurmutur: "Geri gnderilselerdi, yine men olunduklar eyleri yapmaya dnerlerdi." (En'm, 6/28).

Yalanlayan Mrikler le Takva Sahibi Mminlerin Kyamet Gnndeki Durumu:

60- Allah'a yalan uyduranlarn yzlerinin, kyamet gn kapkara kesildiini grrsn. Kibirlenenler iin cehennemde bir yer yok mudur?

61- Allah, saknanlar baarlar sayesinde kurtarr; onlara ktlk dokunmaz ve onlar zlmezler.

Aklamas:

"Allah'a yalan uyduranlarn yzlerinin, kyamet gn kapkara kesildiini grrsn.

Documents

Tefsirül-Münir Sure Sure (47)