EĞİTİM İSTİHDAMİLİŞKİSİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ

www.uis.gov.tr 157

TEKSTİL VE HAZIR GİYİM SEKTÖRÜ

www.uis.gov.tr158

1- MEVCUT DURUM

Tekstil ve hazır giyim sektörü geçmişte daha çok hazır giyim ve ev tekstili gibi geleneksel ürünler için hammadde sağlayan bir sektörken yıllar itibarıyla otomotiv, endüstri ve sağ-lık gibi diğer sektörlere de girdi sağlayan bir sektör haline gelmiştir. Tekstil ve hazır giyim sektörü günümüzde ekonominin canlandırılmasında önemli bir rol oynadığı için sektörün mevcut durumunun değerlendirilmesi ile iyileştirmeye ihtiyaç duyulan alanların tespit edil-mesi ve çözüme kavuşturulması önem arz etmektedir.

Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ)’nün 2013 yılı verilerine göre, tekstil ve hazır giyim sektörün-deki 766,15 milyar Dolar olan dünya toplam ihracatının 27,6 milyar Dolar kısmı Türkiye’ye aittir. Söz konusu 27,6 milyar Dolarlık ihracatın 12,2 milyar Dolarını tekstil, 15,4 milyar Dolarını ise hazır giyim ihracatı oluşturmaktadır. DTÖ’nün verilerine göre, Çin, İtalya, Hindistan, Almanya ve Hong Kong tekstil ve hazır giyim sektöründe en yüksek ihracat hac-mine sahip olan ülkeler arasında gösterilmektedir. Çin 284 milyar Dolarlık tekstil ve hazır giyim ihracatı ile ilk sırada yer almaktadır. Hazır giyim sektöründe ihracat hacmi bakımın-dan Çin’i sırasıyla İtalya, Hong Kong, Almanya, Hindistan ve Türkiye takip etmektedir. An-cak tekstil ihracatına bakıldığında, Çin’i sahip oldukları ihracat miktarları (milyar Dolar) bakımından sırasıyla Hindistan, Almanya, İtalya, Türkiye ve Hong Kong takip etmektedir. Dolayısıyla Türkiye tekstil ihracatında beşinci sırada hazır giyim ihracatında ise altıncı sıra-da kendisine yer bulabilmektedir.

Tekstil ve hazır giyim sektörünün GSYH içindeki payı The World Input - Output Database ve TÜİK verileri kullanılarak 2013 yılı için yapılan hesaplamalara göre, 36,4 milyar TL teks-til ve 28,4 milyar TL hazır giyim olmak üzere toplam 64,8 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Tekstil ve hazır giyim sektörünün GSYH içindeki payı % 4,8 olarak rapor edilmiştir.

TÜİK tarafından yayınlanan imalat sanayinde sektörler itibarıyla üretimdeki değişimler dikkate alındığında, 2015 yılında tekstil sanayinde üretimin bir önceki yıla göre % 3,7 oranında azaldığı hazır giyim sanayinde ise % 3,5 arttığı kaydedilmiştir. Ancak 2016 yılının Ocak - Ağustos dönemi için tekstil sanayinde üretimin bir önceki yılın aynı dönemine göre % 3,9 arttığı, giyim sanayinde ise artışın tekstil sektöründen çok daha fazla olduğu ve söz konusu artışın % 7,5 düzeyinde gerçekleştiği gözlenmiştir. Sonuç olarak, tüm sektörler içinde tekstil sektörü 2015 yılında 2014 yılına göre üretimdeki artış bakımından on dördüncü sırada, giyim sektörü ise yedinci sırada yer almaktadır. 2015 yılının Ocak - Ağustos dönemine göre 2016 yılının aynı döneminde ise giyim sektörü üretimdeki artış bakımından ikinci sırada, tekstil sektörü ise on beş sektör arasında beşinci sırada yer almaktadır.

TÜİK tarafından yayımlanan Sanayi Üretim İndeksi verileri kullanılarak ve 2005 yılı Ocak ayı rakamları 100’e endekslenerek hesaplanan yıllık ortalama bileşik büyüme oranlarına göre, 2006 - 2014 yılları arasındaki on yıllık süre zarfında imalat sanayi yılda % 3,5 büyür-ken, tekstil sektörü üretimi % 0,4 küçülmüş ve hazır giyim sektörü ise % 0,3 büyümüştür. Dolayısıyla tekstil ve hazır giyim sektörünün söz konusu dönem için imalat sanayi içindeki payının düştüğünü söylemek mümkündür.

TEKSTİL VE HAZIRGİYİM SEKTÖRÜ

www.uis.gov.tr 159

TÜİK tarafından yayımlanan istatistiklere göre, tekstil ve hazır giyim sektöründe istihdam edilenlerin sayısı 2009 - 2013 yılları itibarıyla artış göstermiştir. Yıllar itibarıyla tekstilin toplam istihdam içindeki payının ortalama % 2,4, hazır giyimin payının ise ortalama % 3,3 olduğu gözlenmektedir. Dolayısıyla tekstil ve hazır giyimin toplam istihdam içindeki payı-nın ortalama % 5,8 olduğu göze çarpmaktadır. Tekstil ve hazır giyim sektörünün toplam sa-nayi istihdamı içindeki payına bakıldığında, 2009 - 2013 yılları arasında ortalama % 29,4 ol-duğu, bunun % 12,2’sini tekstil, % 17’sini ise hazır giyimin oluşturduğu göze çarpmaktadır.

SGK tarafından yayımlanan verilere göre, 2013 yılı itibarıyla kadın istihdamının toplam istihdam içindeki payının en yüksek olduğu sektör % 57,8 ile eğitim sektörüdür. Eğitim sektörünü ise % 39,2 ile tekstil ve hazır giyim sektörü takip etmektedir. Tekstil sektöründe toplam kayıtlı çalışanların % 29’unu, hazır giyim sektöründe ise % 48,5’ini kadınlar oluş-turmaktadır.

Son on yıl için TÜİK tarafından yayımlanan istatistiki verilere bakıldığında, Türkiye’nin dış ticaret ve cari dengesinde en önemli rol oynayan sektörlerden birisinin tekstil ve hazır giyim sektörü olduğu sonucuna varılmaktadır. Diğer bir ifadeyle diğer sektörler ile kıyas-landığında, Türkiye en önemli ihracatçı ve net ihracatçı ülke olma konumundadır. Diğer taraftan istatistiki veriler ışığında son 15 yıl içinde Türkiye’nin tekstil ve hazır giyim ihracat ve ithalatının GSYH içindeki payını büyük oranda muhafaza ettiği görülmektedir.

2004 - 2013 yılları itibarıyla TÜİK tarafından yayımlanan istatistiki veriler ışığında, tekstil ve hazır giyim sektörü hem ihracat hem de net ihracat rakamları bakımından ilk sırada yer almaktadır. Tekstil ve hazır giyim sektöründen sonra ihracat rakamları açısından ilk 3 sek-töre bakıldığında bunların sırasıyla; Elektro-Mekanik, Demir-Çelik ve Otomotiv sektörleri olduğu; ancak net ihracat rakamları açısından bakıldığında Yenilebilir Preparatlar ve İçe-cekler, Tarımsal Ürünler ile Cam ve Seramik sektörleri olduğu gözlenmektedir.

Ekonomi Bakanlığı’nın 2011 - 2013 yılları arasındaki istatistiki verilerine göre, Türkiye’nin tekstil ve hazır giyim sektöründe ihracat yaptığı ilk beş ülke arasında en yüksek ihracat yaptığı ülke Almanya iken ihracat hacminin en düşük olduğu ülke Hollanda’dır. Almanya’yı sırasıyla İngiltere, İspanya ve Fransa takip etmektedir.

Ekonomi Bakanlığı’nın istatistiki verilerine göre, 2011 - 2013 yılları arasında Türkiye’nin tekstil ve hazır giyim sektörlerinde ithalat yaptığı ilk beş ülke sırasıyla Çin, Bangladeş, İtal-ya, Almanya ve Mısır’dır. Bu ülkeler arasında Türkiye’nin ithalatının en yüksek olduğu ülke ise söz konusu yıllar itibarıyla Çin’dir.

TÜİK tarafından Türkiye’nin dış ticaret dengesi ile tekstil ve hazır giyim sektörleri dış tica-ret dengesine ait 2005 ve 2013 yılları için yayımlanan istatistiki verilere göre, 2005 yılında 12,1 milyar Dolar olan tekstil ve hazır giyim sektörünün dış ticaret dengesi 2013 yılı itiba-rıyla 15,2 milyar Dolar olmuştur. 2005 yılında 12,1 milyar Dolar olan dış ticaret dengesinin 1,4 milyar Dolarını tekstil sektörü, 10,7 milyar Dolarını ise hazır giyim sektörü oluşturmak-tadır. 2013 yılına gelindiğinde ise 15,2 milyar Doların yaklaşık % 20’sini tekstil sektörü, geri kalan % 80’ini ise hazır giyim sektörü oluşturmaktadır. Sonuç olarak, tekstil ve hazır giyim sektörünün dış ticaret dengesi üzerinde yarattığı olumlu etki ve istihdama olan katkısı açık bir şekilde gözlenmektedir.

www.uis.gov.tr160

2. EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUMLARI

Politika No ve Adı:

1. 1. Sektördeki nitelikli işgücü talebi karşılanacaktır.

Tedbir No ve Adı:

1.1 Sektöre yönelik eleman ihtiyacını analiz edecek bir komisyon kurulacaktır.

a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR

b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, YÖK, MYK, Meslek Kuruluşları, Sosyal Taraflar, Sivil Toplum Kuruluşları

c) Süre: 2018

d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurulları tarafından işgücünün ihtiyaç duyduğu nitelikte eleman yetiştirilmesi ve işgücüne uyum sağlanmasına yönelik faaliyetler devam etmektedir.

e) Kurul Kararı: Tedbirin aynı şekilde devam etmesine karar verilmiştir.

f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tedbir No ve Adı:

1.2. Tekstil ve hazır giyime ilişkin programlar içeren meslek liselerinin fiziki alt yapılarının durum değerlendirmesi yapılarak belirlenen eksikliklerin giderilmesi sağlanacaktır.

a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB

b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, TOBB, TESK, Meslek Kuruluşları, Sosyal Taraflar

c) Süre: 2019

d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: MEB-TİM-İHKİB ile yapılan “Mesleki ve Teknik Eğitimin Sürdürülebilir Gelişiminin Sağlanması Protokolü” kapsamında; Tekstil Hazır Giyim sektörüne ait meslek alan/dallarının atölye ve laboratuvarlarının donatımı, bina ve arsa tahsisi çalışmaları devam etmektedir.

T.C. Millî Eğitim Bakanlığı ile Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası Türk Tekstil Vakfı ile “Meslekî ve Teknik Eğitim Merkezlerinin Yönetim ve İşleyişlerine Dair Protokol” kapsamında; Adana Sarıçam Türk Tekstil Vakfı Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi, Tekirdağ Çerkezköy Türk Tekstil Vakfı Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi, Kayseri Melikgazi Türkiye Tekstil Sanayi İşverenleri Sendikası Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi açılmış Tekstil Teknolojisi alanının dallarına yönelik olarak atölye ve laboratuvarlar kurulmuştur.

TEKSTİL VE HAZIRGİYİM SEKTÖRÜ

www.uis.gov.tr 161

İstanbul «Zeytinburnu TRİSAD Tekstil Teknolojisi Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi» tematik okul olarak belirlenmiş ve 150.000 TL donatım ödeneği gönderilmiştir.

e) Kurul Kararı: Tedbirin aynı şekilde devam etmesine karar verilmiştir.

f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tedbir No ve Adı:

1.3. Tekstil sektörü için gerekli olan ulusal meslek standartları ve yeterliliklerin hazırlanması ve güncellenmesine yönelik çalışmalar ile sınav ve belgelendirme faaliyetleri sürdürülecektir.

a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MYK

b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, MEB, YÖK, Meslek Kuruluşları, Sosyal taraflar, Sivil Toplum Kuruluşları

c) Süre: 2019

d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: Tekstil, hazır giyim, deri sektöründe 62 ulusal meslek standardı, 46 ulusal yeterlilik yürürlüğe girmiştir. Sektörde meslek standardı ve yeterlilik hazırlama ve güncelleme çalışmaları devam etmektedir.

Ocak-Kasım 2017 döneminde, sektöre yönelik hazırlanan standartlardan yürürlük tarihleri üzerinden 5 yıl geçenlerin güncelleme çalışmalarına devam edilmiştir. Bu kapsamda İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri (İTKİB) tarafından yapılan güncelleme çalışmalarında 8 ulusal meslek standardı yürürlükten kaldırılarak 3 ulusal meslek standardı Resmi Gazete’de yayımlanmış ve 1 ulusal meslek standardı da revize edilmiştir. İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) tarafından hazırlanan 1 ulusal meslek standardı, Bursa Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği (BESOB) tarafından güncellenen 2 meslek standardı ve Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası (TTSİS) tarafından güncellenen 3 ulusal meslek standardı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası (TTSİS) tarafından güncellenen 8 ulusal meslek standardı ve İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) tarafından güncellenen 8 ulusal meslek standardı Tekstil, Hazır Giyim ve Deri Sektör Komitesi kararları doğrultusunda düzenlenmektedir. İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) ile Kurumumuz arasında 6 ulusal yeterlilik hazırlanmasına ilişkin işbirliği protokolü imzalanmıştır. Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası (TTSİS) tarafından 5 ulusal yeterliliğin güncelleme çalışmaları devam etmektedir. Tekstil sektöründe 6’sı belge zorunluluğu getirilen meslekler olmak üzere toplam 26 meslekte sınav ve belgelendirme yapılmaktadır. 1 tanesi rapor döneminde olmak üzere toplam 4 yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşu tarafından Tekstil sektöründe sınav ve belgelendirme yapılmaktadır. Bu yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarının yaptıkları sınavlar neticesinde Tekstil sektöründe rapor döneminde 920 kişi toplamda ise 1.870 kişi MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi almaya hak kazanmıştır. UYEP-II Doğrudan Hibe Programı Kapsamında 1.472 kişiye 807.405 TL sınav ücreti geri ödemesi yapılmıştır.

e) Kurul Kararı: Tedbirin aynı şekilde devam etmesine karar verilmiştir.

f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

www.uis.gov.tr162

Politika No ve Adı:

2. Sektörde mevcut istihdam imkânları geliştirilecektir.

Tedbir No ve Adı:

2.1 Tekstil sektörünün istihdamda ağırlığının yüksek olduğu illerde uygulanan aktif istihdam tedbirlerinin etkinliği değerlendirilecektir.

a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR

b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Ajansları, Üniversiteler, TOBB, Meslek Kuruluşları, Sosyal Taraflar, Sivil toplum Kuruluşları

c) Süre: Sürekli

d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: Bütün sektörlere yönelik etki analiz çalışmaları yapılacak olup, ayrıca bu analiz çalışmaları kapsamında tekstil sektörüne de yer verilecektir.

e) Kurul Kararı: Tedbirin aynı şekilde devam etmesine karar verilmiştir.

f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Politika No ve Adı:

3. Sektörde iş sağlığı ve güvenliği bilinci yerleştirilecektir.

Tedbir No ve Adı:

3.1 Sektöre yönelik iş sağlığı ve güvenliği danışmanlık ve rehberlik hizmetleri artırılacaktır.

a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: ÇSGB

b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Sağlık Bakanlığı, SGK, İŞKUR, Üniversiteler, TOBB, Meslek Kuruluşları, Sosyal Taraflar, Sivil Toplum Kuruluşları

c) Süre: 2019

d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: İSGGM tarafından tedbire yönelik olarak İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliğinin İyileştirilmesi Projesi (İSGİP) gerçekleştirilmektedir. Proje ile öncelikli olarak belirlenen 5 sektörden biri olan tekstil sektörüne yönelik iş sağlığı ve güvenliği danışmanlık ve rehberlik hizmetleri geliştirilmesi amaçlanmıştır. Projenin ilk aşaması olan geliştirme aşaması için Bursa ilinde sektörden 4 işletmeye en az 15`er günlük saha ziyaretleri yapılmış olup sektöre özgü iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerinin geliştirilmesi, risk değerlendirmesi, sektöre özgü iş sağlığı gözetim modüllerinin oluşturulması, performans izleme çalışmaları faaliyetleri gerçekleştirilmiştir. İkinci aşama olan yaygınlaştırma aşaması için Tekirdağ ve Gaziantep illerinde her ilden 5 işyeri olmak üzere toplam 10 işyeri seçilmiştir. İşyerlerine teknik ve sağlık yönetim sistemi uzmanları, sektör uzmanları tarafından danışmanlık ve rehberlik hizmeti verilmiştir. Sektöre yönelik “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Rehberi” hazırlanmıştır. Ayrıca “Çalışma

TEKSTİL VE HAZIRGİYİM SEKTÖRÜ

www.uis.gov.tr 163

Yaşamında Sağlık Gözetimi Rehberleri” ve “Meslek Hastalıkları ve İş ile İlgili Hastalıkların Tanı Rehberi” hazırlanmıştır. Pilot olarak belirlenen illerde eğitim verilerek bu rehberler paylaşılmıştır.

e) Kurul Kararı: Tedbirin aynı şekilde devam etmesine karar verilmiştir.

f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Politika No ve Adı:

4. Kümelenme politikaları planlı bir biçimde hayata geçirilecektir.

Tedbir No ve Adı:

4.1. İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri aracılığı ile tekstil sektörünün altyapı yatırım ihtiyaçları karşılanacaktır.

a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: BSTB

b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Ekonomi Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Kalkınma ajansları, TOBB, Meslek Kuruluşları

c) Süre: Sürekli

d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: BSTB tarafından, sektör kısıtlama-sı olmaksızın başvuru yapılması halinde bütçe imkanları doğrultusunda Organize Sanayi Bölgelerinde altyapı yatırımları kredi ile desteklenmektedir. Ayrıca, Kümelenme Destek Programı kapsamında; Programa tekstil ve hazır giyim sektöründen başvurular alınmış ve Sürdürülebilir Ev Tekstili Kümelenme Teşebbüsü (SETEK) ile 5 yıllık iş planı desteklenmek üzere sözleşme imzalanmıştır. Destek süresince tecrübeler doğrultusunda programda iz-leme ve değerlendirme çalışmaları ve politika geliştirme çalışmaları sürekli yapılmaktadır.

e) Kurul Kararı: Tedbirin aynı şekilde devam etmesine karar verilmiştir.

f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tedbir No ve Adı:

4.2. Kümelenme politikaları firmalara avantaj sağlayacak şekilde düzenlenecektir.

a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: BSTB

b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Ekonomi Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Kalkınma Ajansları, TOBB, Meslek Kuruluşları

c) Süre: 2019

d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: BSTB tarafından, kümelenme po-litika çalışmaları 2009 yılından bu yana yürütülmektedir. Politika çalışmaları neticesinde aşağıdan yukarı bir yaklaşımla, belirli dönemlerde yapılacak destek çağrıları ile sektör ayrı-mı gözetmeksizin belirli bir rekabet edebilirlik ve sürdürülebilirlik seviyesine sahip Küme-

www.uis.gov.tr164

lenme Birlikteliklerinin desteklenmesi amacıyla Kümelenme Destek Programı uygulamaya konulmuştur. Programa tekstil ve hazır giyim sektöründen başvurular alınmış ve Sürdürü-lebilir Ev Tekstili Kümelenme Teşebbüsü (SETEK) ile 5 yıllık iş planı desteklenmek üzere sözleşme imzalanmıştır. Destek süresince tecrübeler doğrultusunda programda izleme ve değerlendirme çalışmaları ve politika geliştirme çalışmaları sürekli yapılmaktadır.

e) Kurul Kararı: Tedbirin aynı şekilde devam etmesine karar verilmiştir.

f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Politika No ve Adı:

5. Kayıt dışı istihdam azaltılacaktır.

Tedbir No ve Adı:

5.1 Sektörde kayıtlı istihdama yönelik toplumsal farkındalık artırma çalışmaları gerçekleştirilecektir.

a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK

b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, RTÜK, TRT, TOBB, TESK, Meslek Kuruluşları, Sosyal taraflar, Sivil Toplum Kuruluşları

c) Süre: Sürekli

d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri: Tekstil sektörünün faaliyetlerinin yoğunlaştığı bölgelerde ilgili sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yapılarak sektöre özgü hazırlanmış olan işveren rehberlerinin dağıtımı ve sektörün bilgilendirilmesi sağlanacaktır.

e) Kurul Kararı: Tedbirin aynı şekilde devam etmesine karar verilmiştir.

f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tedbir No ve Adı:

5.2 Denetimlerin etkinliği arttırılacaktır.

a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK

b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB

c) Süre: Sürekli

d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları ve Önerileri:  Daha önce yürütülen projeler kapsamında elde edilen çıktılar baz alınarak, risk analizine ve çapraz kontrole dayalı çalış-malar neticesinde oluşturulacak listelerin denetime havalesi sağlanacaktır.

e) Kurul Kararı: Tedbirin aynı şekilde devam etmesine karar verilmiştir.

f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.