Klasa I Liceum Wiedza o Polsce (28 marca 2020)

Dziękuję za dotychczasową pracę, przesyłanie zadań, włożony wysiłek. 😊

Do piątku wieczór ewentualnie soboty rano (godzina 9.00) każdego tygodnia proszę

przesłać zdjęcia z wykonanymi ćwiczeniami lub plik z zadaniami na mój prywatny

Messenger lub email: victoria427@wp.pl (nie wysyłamy zadań na grupę). PROSZĘ

WYSYŁAĆ WSZYSTKIE PRACE/ ZADANIA RAZEM (TZN. W JEDNEJ

WIADOMOŚCI), ułatwi to znacznie nam wszystkim zadanie (proszę poczekać, aż wszystko

będzie gotowe i dopiero wtedy wysłać). Jestem do Państwa dyspozycji w każdą sobotę w

godzinach 9.30-17 oraz w piątki po godzinie 18 do 20.00. Mój nr telefonu 085 1080349.

Bardzo proszę Uczniów o systematyczną pracę, co zapobiegnie nagromadzeniu się materiału.

Pozdrawiam serdecznie.

LICEUM 4-letnie (Dziewczęta)

Temat 1 i 2: Rewolucja społeczna i gospodarcza na ziemiach

polskich

Przeczytaj tekst źródłowy:

Anonimowy autor pierwszej kroniki Piastów, zwany Gallem, zostawił nam zwięzły obraz

Polski.

Anonima tzw. Galla charakterystyka Polsk [...] ponieważ kraj Polaków oddalony jest od

szlaków pielgrzymich i mało komu znany poza tymi, którzy za handlem przejeżdżają

[tamtędy] na Ruś [...], parę słów na ten temat powiem [...]. Kraj to wprawdzie bardzo lesisty,

ale niemało przecież obfituje w złoto i srebro, chleb i mięso, w ryby i miód, a pod tym

zwłaszcza względem zasługuje na wywyższenie nad inne, że choć otoczony przez tyle wyżej

wspomnianych ludów chrześcijańskich i pogańskich [...] nigdy przecież nie został przez

nikogo ujarzmiony w zupełności; kraj, gdzie powietrze zdrowe, rola żyzna, las miodopłynny,

wody rybne, rycerze wojowniczy, wieśniacy pracowici, konie wytrzymałe, woły chętne do

orki, krowy mleczne, owce wełniste.

Źródło: Anonima tzw. Galla, Kronika polska, I, tłum. R. Grodecki, Wrocław 2003, s. 9–10.

Obejrz wideo, dowiesz się o życiu codziennym w czasach Piastów

https://www.youtube.com/watch?v=ePK2nrFw6hI

Polska gospodarka w X–XII wieku

Najistotniejszym elementem życia gospodarczego w średniowieczu była produkcja żywności.

W Polsce, podobnie jak w całej Europie, głód był stałym zjawiskiem. Przez wieki żywność

była podstawową walutą, której używano do opłacenia danin na rzecz władcy lub możnych.

A troską tych ostatnich było jej gromadzenie. Bo dzięki przekazywaniu żywności swoim

poddanym byli przez nich szanowani. Wymiana handlowa odgrywała ograniczoną rolę. Dla

większości mieszkańców Polski oznaczała ona pozyskiwanie produktów niezbędnych do

życia w zamian za towary wyprodukowane samemu. Samowystarczalność

gospodarcza i wymiana towaru za towar były najważniejszymi cechami gospodarki kraju

Piastów do połowy XIII wieku. Pieniędzmi posługiwały się przede wszystkim elity. To

wojownicy i możni związani z władcą otrzymywali od niego cenne monety. To oni

zaopatrywali się u przybywających z daleka handlarzy w broń, ozdoby i inne towary

luksusowe. Początkowo w zamian oferowano niewolników, potem futra, ostatecznie jednak

w handlu konieczne było używanie monet.

Ciekawostka

Czy Polacy płacili monetami?

Pierwsze monety wybijano w Polsce za czasów Bolesława Chrobrego. Nie było ich jednak

wiele. Do połowy XI wieku większość monet używanych w kraju Piastów pochodziła

z zewnątrz, przede wszystkim z Cesarstwa. Część z nich pozyskiwano w trakcie działań

wojennych. Z pewnością otrzymywano je także od kupców jako podatek lub zapłatę za

towary kupowane przez nich w Polsce. W XII wieku zwiększył się w obiegu udział monet

polskich władców. Nadal służyły one jednak przede wszystkim do opłacania transakcji

członków elity państwa.

Podstawową troską większości mieszkańców kraju Piastów było wyprodukowanie żywności

w ilości wystarczającej do utrzymania rodziny. W Polsce w X–XII wieku żywność

produkowano w sposób przekazywany z pokolenia na pokolenie. Warzywa uprawiano przy

domach, nieco dalej znajdowały się pola uprawne, które wykorzystywano zgodnie

z modelem tak zwanej dwupolówki – użytkowano mniej więcej połowę pól uprawnych

w jednym roku, a pozostała część ziemi leżała w tym czasie odłogiem. Za polami rozciągały

się łąki i las. Ten ostatni dostarczał przede wszystkim materiału budowlanego oraz roślin jako

dodatkowego pokarmu dla bydła i trzody. Narzędzia wykorzystywane w produkcji rolnej

najczęściej były wykonane z drewna. Niestety szybko się zużywały i nie nadawały się do

pracy na żyznych, ciężkich glebach, co podnosiło koszty pracy i zmniejszało jej wydajność.

Podobny skutek miało mielenie ziarna na mąkę za pomocą ręcznych żaren.

Mielenie ziarna. Przetwarzanie ziarna na mąkę było przede wszystkim zajęciem kobiet. Nie

oznaczało to jednak przypisania im tylko tego rodzaju pracy.

Pierwsze, zapisane zdanie w języku polskim

Przeczytaj znany fragment Księgi henrykowskiej poświęcony mieleniu ziaren i odpowiedz na

zadane niżej pytanie.

Gdy zaś tam przez pewien czas przemieszkiwał [Czech Boguchwał], pojął za żonę córkę

jakiegoś kleryka, chłopkę grubą i zupełnie niezdarną. Lecz trzeba wiedzieć, że za owych dni

były tu w okolicy młyny wodne ogromnie rzadkie, przeto żona tego Bog[uch]wała Czecha

stała bardzo często przy żarnach mieląc. Współczując jej mąż Bog[uch]wał mówił: „Sine, ut

ego etiam molam” [Odpocznij, bym i ja także mełł] – to jest po polsku: „Day, ut ia pobrusa,

a ti poziwai” [Daj, żebym ja mełł, a ty odpocznij].

Tradycyjna gospodarka funkcjonowała sprawnie w sytuacji, gdy wytwarzany produkt

wystarczał mieszkańcom i władcom. Ale wraz z podziałem Polski na księstwa, w 1138 roku,

dochód książąt władających niewielkimi księstwami bardzo zmalał. Stale rosły natomiast

koszty utrzymania dworu na poziomie zgodnym z ówczesnymi modami. Wzrosło więc

zainteresowanie książąt zmianami, które mogłyby przynieść im większe korzyści ze

sprawowania kontroli nad chłopami. Zainteresowany zwiększeniem wydajności produkcji

rolnej był też Kościół katolicki. Od XII wieku zaczęto realizować kosztowne inwestycje

budowlane w głównych grodach. Ale przede wszystkim od XIII wieku rozszerzała się sieć

parafii wiejskich, rosła też liczba klasztorów utrzymujących się z dóbr ziemskich. Stan

równowagi między potrzebami elit a wpływami ze świadczeń poddanych został zachwiany.

ZASTANÓW SIĘ jakie zmiany można byłoby wprowadzić w gospodarce kraju Piastów, by

przynosiła większe zyski władcom, Kościołowi i rycerstwu? WYPISZ W ZESZYCIE

Wobec zwiększających się potrzeb próbowano znaleźć nowe źródła dochodu, nie

wprowadzając jednak zasadniczych zmian w życiu gospodarczym. W 2. połowie XII wieku

przyznawano specjalne przywileje nielicznym przybyszom, którzy chcieli trudnić się

handlem. Tworzono całe osady, których mieszkańcy żyli według tak zwanego prawa gości.

Przybysze, zwolnieni z części świadczeń na rzecz księcia, płacili mu daniny w monecie, a nie

w towarze. Liczba tych „gości” była jednak niewielka. Decydujące okazały się działania

książąt śląskich: Bolesława I Wysokiego i Henryka I Brodatego. To oni ściągnęli do Polski

znaczną liczbę osadników z Niemiec. Oni też przyznali klasztorom ogromne obszary ziemi

do zagospodarowania. To oni na okres kilkunastu lub kilkudziesięciu lat zwalniali nowych

osadników z podatków i zgodzili się na posługiwanie się przez nich ich własnym prawem.

Henryk I założył pierwsze w Polsce miasta na wzór zachodnioeuropejski: Złotoryję i Środę

Śląską. Osadnicy zajmowali dotychczasowe nieużytki, karczowali lasy, osiadali na terenach

górzystych. Miasta zaludniali wyspecjalizowani rzemieślnicy i kupcy trudniący się handlem,

zarówno tym lokalnym, jak i dalekosiężnym.

Stare wsie, nowi mieszkańcy

Przybywający z Zachodu osadnicy mogli zakładać nowe osady albo zamieszkać w już

istniejących. Zawsze jednak precyzyjnie określano ich prawa. A te bardzo się różniły od

praw, które dotyczyły dotychczasowych mieszkańców.

Dochody książąt Śląska szybko rosły, więc przykład z nich brali także pozostali Piastowie.

Z ich inicjatywy powstawały miasta i wsie, część dawnych osad była reformowana według

nowych wzorów. Wymiana towaru za towar traciła na znaczeniu, coraz częściej używano

monet. Chłopi korzystali z niej, spłacając zobowiązania właścicielowi wsi. Monetę o małej

wartości wykorzystywano do zakupów i sprzedaży towarów w miastach. Powoli, ale

radykalnie zmieniał się sposób uprawiania ziemi. Dwupolówkę wyparła

wydajniejsza trójpolówka. Do mielenia zboża coraz częściej wykorzystywano młyny wodne

i wiatraki. Rozpoczęto planowe zakładanie stawów i hodowlę ryb. Miasta stały się ośrodkami

usługowymi dla całej rolniczej okolicy, funkcjonowały także jako centra usług finansowych

(pożyczki, zastawy).

NAPISZ CZYM SIĘ ROŻNILA DWUPOLÓWKA OD TROJPOLÓWKI?

Moneta traci i zyskuje na wartości

Monety wczesnośredniowieczne były zbyt cenne, by można było nimi płacić za drobne

usługi lub niewielkie ilości towarów. Dopiero pojawienie się mających małą wartość

denarów, a zwłaszcza cieniutkich brakteatów umożliwiło płacenie nimi przez chłopów czy

niezamożnych mieszczan. Zmniejszenie wartości monet książęcych utrudniało z kolei

transakcje zakupu towarów o wysokiej wartości. Dlatego w XIII wieku w Czechach i na

Śląsku, a w XIV w Królestwie Polskim wypuszczono nową monetę, bitą z grubej blachy

srebrnej – grosze (łac. moneta grossa – gruba moneta.

Nowe formy życia gospodarczego nie byłyby możliwe bez zmian technologicznych.

Drewniane radła zostały zastąpione przez pługi zaopatrzone w żelazne elementy tnące.

Pozwalały one orać ziemię głębiej i dokładniej, zwiększając tym samym szanse na jej lepsze

użyźnienie i wyższe plony. Pojawiło się dużo narzędzi żelaznych. Powstawało coraz więcej

młynów, były one większe i nowocześniejsze. Rozwijał się transport rzeczny, ale korzystano

także z dróg. Ich zabezpieczenie przed napastnikami rabującymi podróżnych stało się jednym

z podstawowych zadań książąt. Miało to tak wielkie znaczenie, że gdy władcy nie byli

w stanie wywiązywać się z tego obowiązku, miasta i rycerze zawiązywali specjalne związki

strzegące pokoju.

Rewolucja energetyczna

Rozpowszechnienie młynów wodnych i wiatraków w XIII–XIV wieku było drugą – po

udomowieniu zwierząt pociągowych – rewolucją w produkcji energii w Polsce. Młyny nie

tylko umożliwiły przerabianie dużej ilości ziarna na mąkę. Ale przede wszystkim jej obróbki

dokonywano bez udziału dużej liczby osób, wcześniej angażowanych w mozolne napędzanie

żaren. Produkowana mąka była wyższej jakości. Młyny mełły nie tylko zboże. Wytwarzały

także energię potrzebną do pracy wielu urządzeń wykorzystywanych w miastach. Dzięki nim

możliwa była produkcja lepszej jakości tkanin, ich farbowanie, obróbka skór, a nawet wyrób

papieru.

Miasto zaplanowane

Zakładane w średniowiecznej Polsce miasta powstawały według kilku bardzo podobnych

planów. Dostosowywano je jedynie do ukształtowania terenu. Zawsze zachowywano

podstawowe elementy: rynek z ratuszem – siedzibą władz miejskich, kościół parafialny

położony w pobliżu, domy mieszkalne budowane na prostokątnych lub kwadratowych

działkach (stąd nazwa: kwartał) odgrodzonych ulicami.

Inaczej rzecz się miała z mieszkańcami wsi. Nowi osadnicy płacili czynsz w pieniądzu

ustalony w umowie z właścicielem ziemi i byli zwolnieni z większości świadczeń na rzecz

księcia. Tych, którzy zakładali nowe wsie, często na wiele lat zwalniano z podatków.

Mówiono wówczas, że powstawały one na „surowym korzeniu”, czyli w miejscach dotąd

pozbawionych osad. Osadnicy podlegali władzy sądowniczej sołtysa, ale ich reprezentanci

tworzyli skład sądu – ławy obradującej pod jego przewodnictwem. Podobnie jak w miastach

mieszkańcy wsi w większym niż dotąd zakresie cieszyli się wolnością gospodarczą

i samorządem. Poszczególne wsie nie miały jednak takiej siły ekonomicznej jak miasta,

a chłopi nigdy nie zaistnieli w państwie jako odrębna siła polityczna.

Ciekawostka

Przekazanie przywileju lokacyjnego – właściciel ziemi, decydując się na założenie nowej

wsi, szukał tak zwanego zasadźcy. Był to człowiek, który dysponując pisemnym przywilejem

pana wsi dla przyszłych mieszkańców, szukał osadników i organizował ich pierwsze kroki

w nowym miejscu. W zamian otrzymywał od właściciela wsi wynagrodzenie, często

zostawał sołtysem w nowej wsi, otrzymując spory majątek ziemski.

Karczowanie lasu – wsie zakładane na tak zwanym „surowym korzeniu” najczęściej

powstawały na terenie zalesionym. Zanim więc wyznaczono miejsca pod zabudowę domów

i pola, należało oczyścić przestrzeń z drzew i zarośli.

Budowa domów – kolejnym krokiem było wzniesienie zabudowań z wykorzystaniem

drewna pozyskanego podczas karczunku lasu.

ZADANIE:

Ocen, które z powyższych przemian społecznych i gospodarczych uważasz za najważniejsze

dla państwa polskiego? Uzasadnij swoja opinie w 10-15 zdaniach (termin sobota)

W domu:

Odpowiedz w zeszycie na pytania w załączniku: pytania 1 liceum 3 letnie 28.03. (pytania

dotyczą początków państwa, będzie to wprowadzenie do powtórzenia)

LICEUM 3-letnie

TEMAT 1 i 2: Walka o granice II Rzeczypospolitej

Zaznaczone na zielono elementy zapisz do zeszytu + wszystkie zadania (wykonaj je do

soboty)

Zapoznaj się z mapką: https://epodreczniki.pl/a/wiem-gdzie-polska-jest-na-mapie-walka-o-

granice-ii-rzeczypospolitej/Dq4U2UY3D

Ignacy Jan Paderewski - polityk i wirtuoz

25 grudnia 1918 roku na pokładzie brytyjskiego krążownika „Concord” przybył do Gdańska

Ignacy Jan Paderewski. Następnego dnia dotarł do Poznania. Jego wizyta wywołała

w mieście wielką patriotyczną manifestację, przyczyniając się do wybuchu powstania

wielkopolskiego. Równie entuzjastycznie, na początku stycznia 1919 roku, przyjęto go

w Warszawie, gdzie pod hotelem Bristol witany był przez wielotysięczny tłum.

Przemawiając do zgromadzonych, Paderewski oświadczył: „Nie przyszedłem po

dostojeństwa, sławę, zaszczyty, lecz aby służyć, ale nie jakiemuś stronnictwu. Szanuję

wszystkie stronnictwa, lecz nie będę należał do żadnego. Stronnictwo powinno być jedno:

Polska, i temu jednemu służyć będę do śmierci”.

Za symboliczną datę odzyskania niepodległości przez Polskę przyjmuje się 11 listopada 1918

roku. Jednak kształtowanie się niepodległego państwa było dość długim procesem. Jednym

z najważniejszych problemów okazało się określenie terytorium państwa.

Stwórz biogram Ignacego Paderewskiego ( w zeszycie):

http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/717989,Ignacy-Jan-Paderewski-polityk-i-wirtuoz

Ignacy Paderewski – bohater historii z wprowadzenia – razem z Romanem Dmowskim jako

premier rządu polskiego brał udział w konferencji w Wersalu. Jego największą zasługą było

przekonanie prezydenta Stanów Zjednoczonych Woodrowa Wilsona, że Polsce należy się

niepodległość. Paderewski był wybitnym pianistą i kompozytorem. Swoją grą zachwycał

amerykańską publiczność, w tym prezydenta, a koncerty wykorzystywał do promowania

sprawy polskiej.

Na podstawie mapy powyżej podpisz w odpowiednie miejsca róży wiatrów sąsiadów Polski

Podpisz zdjęcia imieniem I nazwiskiem polityka

Polacy toczyli walki o przynależność wielu miast do swego państwa. Zapoznaj się

z opisami niektórych z nich i wykonaj polecenia.

Cieszyn

W listopadzie 1918 roku lokalne władze polskie i czeskie porozumiały się co do podziału

Śląska Cieszyńskiego, Spiszu i Orawy według narodowości mieszkańców. Władze

Czechosłowacji nie zatwierdziły tej decyzji i w styczniu 1919 roku rozpoczęła się wojna.

Ostatecznie o podziale spornych ziem zadecydowały mocarstwa zachodnie, przyjmując

rozwiązania korzystne dla Czechów. Sam Cieszyn podzielono między oba państwa,

wyznaczając granicę na rzece Olzie. W zachodniej, czeskiej, części Śląska Cieszyńskiego, na

tzw. Zaolziu, pozostało wielu Polaków.

Wilno

Była to dawna stolica Litwy, lecz na początku XX wieku większość ludności miasta i okolicy

stanowili Polacy. Od 1919 roku trwały tam walki zbrojne. Państwa zachodnie skłonne były

przyznać Wilno Litwie, jednak Polacy nie chcieli uznać tej decyzji. Upozorowali więc bunt

jednej z dywizji swojego wojska, dywizji Żeligowskiego, która zajęła Wileńszczyznę

i utworzyła tam niezależne państwo – Litwę Środkową. W 1922 roku sejm Litwy Środkowej

postanowił przyłączyć ją do Polski, a polski sejm to zatwierdził.

Warszawa

Stolicy Polski w połowie sierpnia 1920 roku zagrażało zdobycie przez nacierające wojska

rosyjskie (bolszewickie). Istnienie państwa polskiego zawisło wtedy na włosku. Między 13

a 16 sierpnia armii polskiej udało się jednak odeprzeć atak i przejść do kontrofensywy.

Stoczona wówczas bitwa warszawska bywa nazywana cudem nad Wisłą. Do dziś trwają

debaty, czy o zwycięstwie zadecydował geniusz Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego,

pomoc ze strony Francji, czy było to zrządzenie Opatrzności.

Poznań

Zanim mocarstwa zachodnie zajęły się sprawą polskiej granicy zachodniej, w ostatnich

dniach grudnia 1918 roku ludność Wielkopolski spontanicznie podjęła walkę z Niemcami.

Powstanie wielkopolskie jako jedyne w historii polskie powstanie zbrojne zakończyło się

zwycięstwem. Zachodni dyplomaci zatwierdzili przynależność terytorium objętego

powstaniem (w tym Poznania) do Polski.

Lwów

Walki z Ukraińcami o Lwów toczyły się na początku listopada 1918 roku. Po stronie polskiej

wsławili się młodzi chłopcy zwani „orlętami” (1/4 ochotników miała mniej niż 17 lat).

Mocarstwa zachodnie uznały zwycięstwo Polaków.

Gdańsk

Prezydent Stanów Zjednoczonych Woodrow Wilson w słynnym orędziu do Kongresu na

początku 1918 roku wymienił dostęp Polski do morza jako jeden z warunków przyszłego

pokoju w Europie. Walki o te ziemie prowadziła w 1920 roku armia generała Hallera, ale

ostateczne decyzje mocarstwa zachodnie podjęły na konferencji w Paryżu. Polsce przyznano

tylko 140-kilometrowy pas wybrzeża. Gdańsk został wolnym miastem, nie należał więc ani

do Polski, ani do Niemiec.

Olsztyn

Mieszkańcy Warmii (gdzie leży Olsztyn), Mazur i Powiśla często nie mieli ukształtowanej

świadomości narodowej. Nie czuli się ani Niemcami, ani Polakami. Byli natomiast związani

ze swoją małą ojczyzną. Zgodnie z decyzjami mocarstw mieli zagłosować, do którego

z państw (Polski czy Niemiec) chcą należeć. Większość wybrała Niemcy.

Katowice i Opole

Katowice i Opole leżą na Śląsku. O przynależności tych ziem do Polski lub Niemiec miał

zadecydować plebiscyt, czyli głosowanie mieszkańców. W jego wyniku, a także w wyniku

trzech powstań śląskich, Katowice znalazły się w Polsce (jako stolica województwa

śląskiego), Opole zaś jako Oppeln w Niemczech.

Rozwiąż krzyżówkę

Polecenie 1

Poszukaj więcej informacji o powstaniu z hasła krzyżówki. Odpowiedz na pytania:

• Kiedy wybuchło?

• Przeciw komu było skierowane?

• Gdzie toczyły się walki?

• Kto zwyciężył?

• Jakie miało skutki?

Uzyskanie zgody co do granic nie było proste. Przyjrzyjmy się bliżej dwóm granicom

z największymi sąsiadami: Rosją i Niemcami.

Granica wschodnia. O granicach państw europejskich po I wojnie światowej decydować

miały mocarstwa zwycięskiej koalicji na konferencji pokojowej w Paryżu. W kwestii granicy

wschodniej ich początkowe propozycje były dla Polski niekorzystne. Przywódcy polscy

z Józefem Piłsudskim na czele uznali, że należy wziąć sprawy w swoje ręce. O kształcie

granicy wschodniej zadecydowały ostatecznie działania zbrojne, prowadzone od przełomu

października i listopada 1918 roku do marca 1921 roku.

Plebiscyty

Wysłuchaj piosenki

https://www.youtube.com/watch?v=edH-KDeodhA

W przypadku niektórych obszarów dyplomaci zachodni postanowili zapytać mieszkańców,

do jakiego państwa chcieliby należeć: Polski czy Niemiec (lub Polski czy Czechosłowacji) –

czyli przeprowadzić plebiscyt w tej sprawie.

Obejrz wideo:

https://www.youtube.com/watch?time_continue=7&v=Q6NSOC2bc7Y&feature=emb_logo

Wykonaj cwiczenie 6 ze strony:

https://epodreczniki.pl/a/wiem-gdzie-polska-jest-na-mapie-walka-o-granice-ii-

rzeczypospolitej/Dq4U2UY3D

W DOMU:Pamiętajcie o pracy z zeszłego tygodnia Wyobraź sobie, że jesteś

redaktorem gazety, napisz artykuł:

Kultura dwudziestolecia międzywojennego – blaski i cienie.

Lub jeśli wolisz wykonaj prezentację multimedialną na powyższy temat (wyślijcie mi na

emaila lub podajcie link do prezentacji – termin 4 kwietnia