Προσδιορισµός καναλιών

Σε ένα πολυκάναλο σύστηµα, στο οποίο εκ των πραγµάτων πρέπει να συνδέσουµε πέντε ηχεία και ένα υπογούφερ, η όλη εγκατάσταση είναι αρκετά πιο πολύπλοκη από ό,τι είχαµε ενδεχοµένως συνηθίσει στη στερεοφωνία. Πολλά µπορούν να µην πάνε καλά: από το ποιο κανάλι του ενισχυτή πάει σε ποιο ηχείο, εάν η πολικότητα των συνδέσεων είναι σωστή και φυσικά κατά πόσο οι στάθµες και των έξι ηχείων είναι ταιριασµένες. Τα σήµατα που θα βρείτε στο DVD αποτελούνται από ηχητικούς τόνους που θα σας βοηθήσουν σε κάθε βήµα της εγκατάστασης. Πριν προχωρήσουµε όµως στην παρουσίαση των σηµάτων ελέγχου, είναι καλό να αναφερθούµε σε µερικά βασικά πράγµατα σχετικά µε το ρυθµό λειτουργίας των ηχείων σε ένα πολυκάναλο σύστηµα.

Ρυθµοί λειτουργίας ηχείων

Ο ρυθµός λειτουργίας ενός ηχείου εξαρτάται κυρίως από το κατά πόσο µπορεί ή όχι να αναπαραγάγει τις χαµηλές συχνότητες. Πολλά ηχεία βάσης, για παράδειγµα, ή µικρά περιφερειακά ηχεία δεν έχουν το µέγεθος εκείνο που θα τους επιτρέψει να αποδώσουν πλήρως τα µπάσα. Για να είµαστε, λοιπόν, σε θέση να αναπαραγάγουµε σωστά και σε ρεαλιστικές στάθµες το απαιτητικό ηχητικό φορτίο µιας κινηµατογραφικής ταινίας, όλοι οι ενισχυτές AV προσφέρουν τη δυνατότητα ρύθµισης του ρυθµού λειτουργίας των ηχείων του συστήµατος. Σε ένα σύστηµα 5.1 καναλιών ένα ηχείο ορίζεται είτε ως "Small" (Μικρό), δηλαδή η πληροφορία των χαµηλών συχνοτήτων του θα διοχετευτεί στην έξοδο χαµηλών συχνοτήτων (LFE ή Low Frequency Effect) και θα αναπαραχθεί από το υπογούφερ, είτε ως "Large" (Μεγάλο), οπότε και λειτουργεί ως ηχείο πλήρους φάσµατος. Προσοχή: το έκτο κανάλι του Dolby Digital/DTS (το .1 δηλαδή από το 5.1) δεν περιέχει τα µπάσα των άλλων καναλιών, όπως λανθασµένα πιστεύουν µερικοί. Περιλαµβάνει µόνο όσα θέλει ο σκηνοθέτης να περιλάβει, συνήθως, ειδικά εφέ χαµηλών συχνοτήτων. Έτσι, εάν δηλώσετε τα άλλα ηχεία σας ως Large, τότε και πάλι θα υπάρχει έξοδος από το υπογούφερ, αλλά ∆ΕΝ θα είναι τα µπάσα από όλα τα κανάλια. ∆ηλώνοντας όλα τα ηχεία ως Small, ο αποκωδικοποιητής προσθέτει τις χαµηλές τους στο

περιεχόµενο αυτού του έκτου καναλιού, αφαιρώντας το από τα άλλα ηχεία. Όλοι οι ενισχυτές AV είναι εφοδιασµένοι µε κυκλώµατα διαχείρισης των χαµηλών συχνοτήτων που αναλαµβάνουν να διαχωρίσουν και να στείλουν τις χαµηλές συχνότητες στη σωστή έξοδο. Στους περισσότερους ενισχυτές το κάτω σηµείο αποκοπής είναι σταθερό, συνήθως στα 90Hz, ενώ σε ακριβότερα µοντέλα υπάρχει η δυνατότητα ρύθµισης που συνήθως κυµαίνεται µεταξύ 60 και 120Hz και µας δίνει µεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση των ηχείων µας. Μία άλλη ειδική περίπτωση είναι το σύστηµά µας να µη διαθέτει Κεντρικό ηχείο. Τότε χρειάζεται να ορίσουµε τη λειτουργία του κεντρικού ως "Phantom" ή "None", ώστε το περιεχόµενό του να οδηγείται για αναπαραγωγή από το ∆εξί και το Αριστερό ηχείο.

Έλεγχος καναλιών

Μόλις έχετε συνδέσει όλα σας τα ηχεία στον πολυκάναλο ενισχυτή σας. Το πρώτο πράγµα που θα θελήσετε να ελέγξετε είναι το κατά πόσο όλα έχουν γίνει σωστά, δηλαδή το ότι δεν έχετε µπερδέψει τα µπροστινά µε τα πίσω ηχεία κοκ. Εάν όλες οι συνδέσεις σας από το DVD player µέχρι τα ηχεία είναι σωστές, παίζοντας το τέστ "Προσδιορισµός Καναλιών 5.1" από το DVD, η φωνητική ανακοίνωση και ο συνοδευτικός δοκιµαστικός θόρυβος κάθε καναλιού θα πρέπει να ακούγονται από το αντίστοιχο ηχείο. Στην περίπτωση που απουσιάζουν κάποια ηχεία τότε ο ήχος θα ακούγεται από τα υπόλοιπα ηχεία του συστήµατος. Έτσι όταν δεν υπάρχει κεντρικό ηχείο στο σύστηµα, δηλαδή το κεντρικό έχει οριστεί ως "phantom" ή "none", τότε ο ήχος θα φαίνεται σαν να βγαίνει από το ∆εξί-Αριστερό µπροστινό ηχείο. Ανάλογα µε την ρύθµιση του καναλιού χαµηλών συχνοτήτων (LFE channel), ο δοκιµαστικός τόνος µπορεί να προβάλει από το υπογούφερ (εάν υπάρχει) ή/και από ένα ή περισσότερα µπροστινά ηχεία, εφόσον αυτά έχουν οριστεί "Large".

Στάθµη ηχείων

H επόµενη ρύθµιση που θα κάνετε είναι να ταιριάξετε τις στάθµες όλων σας των ηχείων για να είναι ίδιες. Η ρύθµιση αυτή καλό είναι να υποβοηθιέται από ένα ειδικό όργανο µέτρησης ηχητικής στάθµης, το γνωστό ντεσιµπελόµετρο. Εάν δεν διαθέτετε, µην διστάσετε να χρησιµοποιήσετε το αφτί σας, το οποίο, όσο και αν φαίνεται περίεργο, είναι ένα σπουδαίο όργανο που σπάνια ξεγελά, αρκεί να το εκπαιδεύσετε λιγάκι. Επίσης, θα χρειαστείτε ένα ροζ θορύβο (pink noise), που θα τον βρείτε στο DVD µας στην επιλογή "Στάθµη Καναλιών".

Ο όρος ροζ θόρυβος δηλώνει χρωµατισµό, δηλαδή είναι θόρυβος αντίθετος του "λευκού" (white noise), που δεν χρωµατίζει (δεν έχει µεγαλύτερη ή µικρότερη ένταση) σε καµία περιοχή συχνοτήτων. Ο ροζ θόρυβος περιέχει όλες τις ακουστικές συχνότητες από 20 έως 20.000Ηz µε τυχαία κατανοµή µεγεθών και µε ένταση που µειώνεται κατά 3dB ανά οκτάβα. Με άλλα λόγια, η ένταση του ροζ θορύβου στα 2kHz είναι 3dB κάτω από αυτή στο 1kHz, ενώ στα 4kHz είναι 6dB κάτω. Στις ακουστικές µας µετρήσεις χρησιµοποιούµε κυρίως το ροζ θόρυβο, διότι η ενέργεια είναι κατανεµηµένη σε οκτάβες όπως περίπου στη µουσική, που όσο ανεβαίνουν οι συχνότητες τόσο λιγότερο είναι το ενεργειακό περιεχόµενο, οπότε προσοµοιάζει καλύτερα τον τρόπο που ακούµε.

Εφόσον επιλέξουµε το σωστό ρυθµό λειτουργίας για τα ηχεία µας (large/small), ξεκινάµε τοποθετώντας το ντεσιµπελόµετρο αρχικά στο κέντρο του χώρου ακρόασης, στο ύψος των αφτιών µας, αφού καθόµαστε και κοιτάµε προς τα εµπρός. Ενεργοποιούµε το ροζ θόρυβο από το DVD και ανεβάζουµε το ποτενσιόµετρο έντασης (master volume) του ενισχυτή σε µία φυσιολογική στάθµη. Μια ένταση της τάξης των 80 µε 85dB στο µετρητή θεωρείται ικανοποιητική. Καθώς αναπαράγεται ο δοκιµαστικός τόνος από κανάλι σε κανάλι, θα πρέπει να παίρνετε την ίδια µέτρηση στο ντεσιµπελόµετρο ή να έχετε την ίδια ακουστική εντύπωση και για τα πέντε ηχεία. Εάν υπάρχει διαφορά στη µέτρηση ή στη στάθµη του ήχου που ακούτε,

Ένα απλό φορητό ντεσιµπελόµετρο θα σας φανεί πολύ χρήσιµο για να πετύχετε ακρίβεια στις διάφορες ρυθµίσεις ήχου.

είναι απαραίτητο να αυξοµειώσετε αναλόγως τα ανεξάρτητα ρυθµιστικά στάθµης του κάθε καναλιού από τον προενισχυτή, µέχρι να πάρετε το ίδιο αποτέλεσµα και από τα πέντε ηχεία του συστήµατός σας. Η απόλυτη ακρίβεια στο ταίριασµα των ηχείων είναι το ιδανικό και το ζητούµενο. Εάν όµως δεν το πετύχετε, µην απελπίζεστε. Μια διαφορά της τάξης του 0,5dB έως 1dB θα πρέπει να θεωρηθεί απόλυτα φυσιολογική, κυρίως εξαιτίας των διαφορών που ενδέχεται να παρουσιάζονται λόγω της ακουστικής του χώρου µας. Εκτός από τη στάθµη των πέντε κυρίως ηχείων στο DVD θα βρείτε και ειδικό τόνο για τη ρύθµιση της στάθµης του υπογούφερ. Ο δοκιµαστικός τόνος αποτελείται από εναλλασσόµενες µπάντες υψηλών και χαµηλών συχνοτήτων ροζ θορύβου που αναπαράγονται µία από το Αριστερό µπροστινό ηχείο και µία από το υπογούφερ. Οι µπάντες έχουν ρυθµιστεί έτσι ώστε να παράγουν την ίδια µέτρηση σε ένα ντεσιµπελόµετρο (C-weighting, απόκριση slow) εάν η στάθµη του υπογούφερ ταιριάζει µε αυτήν του κυρίως ηχείου. Παίξτε τον τόνο σε µία φυσιολογική ένταση και µετρήστε τη στάθµη στη θέση ακρόασης µεταξύ του κυρίως ηχείου και του υπογούφερ. Αυξοµειώστε αναλόγως την ένταση από το ρυθµιστικό του υπογούφερ µέχρις ότου οι εναλλασσόµενες µπάντες του ροζ θορύβου να µετρούν το ίδιο στο ντεσιµπελόµετρο.

Πολλές φορές νοµίζουµε ότι χώρος ακρόασης είναι µόνο το κέντρο του καναπέ µπροστά από την τηλεόραση ή τον προβολέα. Καλό είναι, λοιπόν, να κινηθούµε δεξιά αριστερά από το κέντρο της θέσης ακρόασης και γενικά όπου υπάρχουν άλλες πιθανές θέσεις ακροατών για να ελέγξουµε τι ακριβώς συµβαίνει και εκεί. Στην περίπτωση των µπάσων και του υπογούφερ, ο έλεγχος αυτός είναι επιβεβληµένος, κυρίως εξαιτίας της φύσης των χαµηλών συχνοτήτων που δηµιουργούν στάσιµα κύµατα µέσα στο χώρο. Αν διαπιστώσουµε µεγάλες αποκλίσεις στις µετρήσεις µας από την κεντρική µας θέση, καλό είναι να ακολουθήσουµε µια µέση λύση για όλες τις θέσεις, επαναλαµβάνοντας τις ρυθµίσεις µας. Αν, για παράδειγµα, έχουµε µια απόκλιση +3dB αριστερά του κέντρου και +6 dB δεξιά, τότε µια µέση τιµή +3dB για όλες τις θέσεις είναι προτιµότερη. Γενικά, θα πρέπει να έχετε κατά νου ότι όπως ακούτε εσείς από την αγαπηµένη σας θέση στο κέντρο, θα πρέπει να ακούν και οι καλεσµένοι σας στις ακριανές θέσεις.

Έλεγχος φάσης ηχείων

Εφόσον κάναµε µια στοιχειώδη ρύθµιση της στάθµης και των 5.1 καναλιών του συστήµατός µας, είµαστε έτοιµοι να ελέγξουµε την πολικότητα των ηχείων µας, δηλαδή τυχόν αναστροφές φάσης από λάθος συνδέσεις καλωδίων. Αφού επιλέξουµε το αντίστοιχο τεστ από το DVD µας, ελέγχουµε πρώτα τη φάση των πέντε ηχείων µας. Εάν η φάση των ηχείων υπό δοκιµή είναι σωστή, τότε ο ηχητικός τόνος θα δίνει την αίσθηση µιας καλο- εστιασµένης ηχητικής εικόνας στο κέντρο ανάµεσα στα δύο ηχεία για περίπου τέσσερα δευτερόλεπτα, που θα ακολουθείται από µια ασαφή ηχητική εικόνα περίπου ένα δευτερόλεπτο (Εκτός Φάσης). Εάν η φάση των ηχείων είναι ανεστραµµένη, δηλαδή ακούτε το ανάποδο -µια ασαφή εικόνα επί τέσσερα δευτερόλεπτα και µια εστιασµένη επί ένα δευτερόλεπτο-, τότε τα καλώδια που οδηγούνται στους πόλους των ηχείων είναι συνδεδεµένα λάθος και θα πρέπει να τα αντιστρέψετε. Για το υπογούφερ ο έλεγχος φάσης διαφοροποιείται, διότι, ακόµη και αν η σύνδεση των καλωδίων µε το υπογούφερ και το κυρίως ηχείο έχει γίνει µε τη σωστή πολικότητα, η ακουστική του χώρου και η τοποθέτηση του κυρίως ηχείου και του υπογούφερ µέσα σε αυτόν ενδέχεται να θέσουν εκτός φάσης το µπάσο των δύο ηχείων. Χρησιµοποιήστε, λοιπόν, τον ειδικό τόνο που θα βρείτε στο τεστ Έλεγχος Φάσης Υπογούφερ του DVD µας για να διαπιστώσετε τι ακριβώς συµβαίνει. Όλα τα ενεργά υπογούφερ διαθέτουν τουλάχιστον ένα διακόπτη αναστροφής φάσης µε τον οποίο µπορείτε να διορθώσετε το πρόβληµα. Καθίστε στη θέση ακρόασης, βάλτε τον τόνο να παίζει, ενώ κάποιος φίλος σάς βοηθά αλλάζοντας το διακόπτη φάσης στο υπογούφερ. Αν η φάση του υπογούφερ ταιριάζει µε αυτήν του κυρίως ηχείου, τότε ο δοκιµαστικός τόνος

θα ακούγεται τονικά ισορροπηµένος. Αν όµως το υπογούφερ και το κυρίως ηχείο βρίσκονται εκτός φάσης, τότε είτε η ένταση του τόνου θα µειωθεί δραστικά είτε οι πολύ χαµηλές συχνότητες θα ακούγονται υπερτονισµένες. Εάν διαπιστώσετε ότι κάποιο από τα ηχεία είναι εκτός φάσης και αφού διορθώσετε το σφάλµα, θα πρέπει να ταιριάξετε τις στάθµες των ηχείων σας ξανά.

Αξιολόγηση Ήχου

Εκτός από τους τόνους για τον έλεγχο της εγκατάστασης των ηχείων και τις βασικές τους ρυθµίσεις, στο DVD µας υπάρχουν τρεις ακόµη δοκιµαστικοί τόνοι που θα σας βοηθήσουν να αξιολογήσετε τις δυνατότητες των ηχείων και την τοποθέτησή τους µέσα στο χώρο.

Ηχητική Εικόνα

Ο πρώτος δοκιµαστικός τόνος αποτελείται από ροζ θόρυβο που µετακινείται σταθερά ανάµεσα στα πέντε κύρια ηχεία του συστήµατος, µε τον οποίο έχετε τη δυνατότητα να αξιολογήσετε την ηχητική "εικόνα" που σχηµατίζεται από το πολυκάναλο σύστηµά σας. Αυτή θα πρέπει να δίνει την αίσθηση µιας συµπαγούς "µπάλας" ήχου που κινείται κυκλικά από ηχείο σε ηχείο χωρίς κενά ή διαλείψεις. Όπως θα διαπιστώσετε, η εικόνα του µπροστινού τµήµατος της σκηνής µεταξύ ∆εξί, Κεντρικού και Αριστερού ηχείου παρουσιάζεται δεµένη χωρίς κάποια ιδιαίτερα προβλήµατα. Αντίθετα, στα περιφερειακά ανάλογα µε το ύψος της τοποθέτησης και τη µεταξύ τους απόσταση είναι πιθανόν να παρατηρήσετε "τρύπα στο κέντρο", δηλαδή ασυνέχεια στην κίνηση της µπάλας. Τα περισσότερα προβλήµατα εντοπίζονται κυρίως στην κίνηση ανάµεσα στα µπροστινά και στα περιφερειακά ηχεία, αλλά µην πτοηθείτε. Το φαινόµενο δεν οφείλεται αποκλειστικά στα ηχεία και στην τοποθέτησή τους, αλλά και στις τεχνικές που εφαρµόζονται από τα κινηµατογραφικά συστήµατα (Dolby/DTS) για τη ρεαλιστική απόδοση της κίνησης του ήχου από πίσω προς τα εµπρός.

Ταίριασµα Κεντρικού Ηχείου

Ένας από τους σηµαντικούς παράγοντες στην επιτυχία της εγκατάστασής σας είναι το περιβόητο ταίριασµα του κεντρικού ηχείου µε τα άλλα δύο µπροστινά. Στην ιδανική περίπτωση και τα τρία µπροστινά ηχεία θα πρέπει να είναι ίδια. Εάν όµως κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, χρειάζεται να καταφύγετε σε µία από τις σχεδιαστικές λύσεις που προτείνουν οι κατασκευαστές (ηχεία µε οριζόντια διάταξη µονάδων για τοποθέτηση πάνω στην τηλεόραση κ.λπ.). Κάνοντας χρήση αυτού του δοκιµαστικού τόνου (ροζ θόρυβος) µπορείτε να αξιολογήσετε το ταίριασµα του κεντρικού ηχείου σε σχέση µε το αριστερό µπροστινό ηχείο του συστήµατος. Πρώτα είναι απαραίτητο να έχετε ρυθµίσει τις στάθµες των δύο ηχείων ώστε να είναι ίδιες. Για µεγαλύτερη ακρίβεια στην αξιολόγησή σας καλό είναι να φέρετε τα δύο ηχεία δίπλα το ένα στο άλλο. Ο τόνος αποτελείται από ροζ θόρυβο που εναλλάσσεται µεταξύ Αριστερού και Κεντρικού ηχείου σε τακτά διαστήµατα. Σε ένα ιδανικό σύστηµα, δεν θα υπάρχει διαφορά στο χαρακτήρα των δύο ηχείων. Στην πράξη όµως ενδέχεται να παρουσιαστούν µικροδιαφορές στο ταίριασµα, ακόµα και εάν τα δύο ηχεία είναι πανοµοιότυπα. Εάν το σύστηµά σας διαθέτει ισοσταθµιστή ή ρυθµιστικά τονικότητας, µπορείτε να πειραµατιστείτε µε διάφορες ρυθµίσεις για να φέρετε τη χροιά των δύο ηχείων όσο πιο κοντά γίνεται.

Απόκριση Χαµηλών Συχνοτήτων

Αυτός ο δοκιµαστικός τόνος είναι ιδιαίτερα χρήσιµος, αφού σας επιτρέπει να αξιολογήσετε αρκετά πραγµατάκια. Πρώτον, την έκταση των χαµηλών συχνοτήτων για κάθε ηχείο του συστήµατός σας· όσο πιο χαµηλά είναι ακουστός ο τόνος, τόσο το καλύτερο. ∆εύτερον, να εντοπίσετε αντικείµενα µέσα στο χώρο ακρόασης που τρίζουν εξαιτίας των χαµηλών συχνοτήτων και ενδεχοµένως να τα αφαιρέσετε ή να τα διορθώσετε. Τρίτον, να ελέγξετε εάν έχετε ρυθµίσει σωστά τα κυκλώµατα διαχείρισης χαµηλών συχνοτήτων του προενισχυτή σας. Εάν παρατηρείτε χάσµα ανάµεσα στην απόκριση των χαµηλών συχνοτήτων των κυρίως ηχείων και του σηµείου αποκοπής του υπογούφερ, τότε ελέγξτε εάν έχετε ορίσει σωστά το ρυθµό λειτουργίας των ηχείων (small), καθώς και τη συχνότητα αποκοπής των χαµηλών συχνοτήτων από τον προενισχυτή -εφόσον ο προενισχυτής προσφέρει αυτήν τη δυνατότητα.

Φωτεινότητα-Αντίθεση

To σήµα EBU PLUGE 1-5 (Picture Line Up Generator Equipment, Γεννήτρια Ευθυγράµµισης Εικόνας) χρησιµοποιείται για να γίνουν οι εξαιρετικά σηµαντικές ρυθµίσεις φωτεινότητας-αντίθεσης της συσκευής µας. Η αυξοµείωση της φωτεινότητας-αντίθεσης είναι σηµαντική, διότι από αυτήν εξαρτώνται οι διαβαθµίσεις του άσπρου-µαύρου που µπορεί να αποδώσει η συσκευή µας, και κατά συνέπεια η λεπτοµέρεια στην κλίµακα του γκρι που µπορούµε να διακρίνουµε. Με άλλα λόγια, αν θέλουµε να αναπαράγονται στην οθόνη της τηλεόρασής µας, µε την ίδια πιστότητα, οι διάφορες εικόνες που περιέχονται σε ένα βίντεο, θα πρέπει να µπορούµε να ρυθµίσουµε πιστά τις διαβαθµίσεις φωτεινότητας που υπάρχουν γραµµένες στο πρόγραµµα, από το απόλυτο µαύρο (0%) έως το απόλυτο λευκό (100%). Για το σκοπό αυτό, κάθε τηλεόραση ή βιντεοπροβολέας διαθέτει δύο ρυθµιστικά, ένα φωτεινότητας (brightness) και ένα αντίθεσης (contrast).

Με το ρυθµιστικό της φωτεινότητας µπορούµε να αυξοµειώσουµε το µαύρο, ενώ µε το ρυθµιστικό της αντίθεσης το λευκό. Μια ρύθµιση της φωτεινότητας στο 100% θα µας δώσει το µέγιστο φως που µπορεί να αποδώσει η συσκευή µας, ενώ στο 0% θα έχουµε µηδενική φωτεινή ακτινοβολία, γεγονός που σηµαίνει ότι θα έχουµε "το πιο µαύρο" µαύρο που µπορεί να αποδώσει είτε το γυαλί της οθόνης σε µία TV, όταν αυτή είναι σβηστή, είτε το λευκό πανί της οθόνης ενός βιντεοπροβολέα, όταν στο χώρο έχουµε απόλυτο σκοτάδι. Μία λανθασµένη ρύθµιση φωτεινότητας-αντίθεσης µπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσµατα στην εικόνα µας. Αν, για παράδειγµα, ρυθµίσουµε τη στάθµη της φωτεινότητας χαµηλότερα από όσο πρέπει, θα πάρουµε εικόνα που θα φαίνεται σαν υποφωτισµένη φωτογραφία, δηλαδή µε µηδενική λεπτοµέρεια στα σκούρα σηµεία, ενώ, αν ρυθµίσουµε την αντίθεση πιο πάνω από το κανονικό, θα πάρουµε εικόνα που θα µοιάζει µε υπερφωτισµένη ή "καµένη" φωτογραφία, δηλαδή αντικείµενα µε υψηλή φωτεινότητα θα έχουν εξισωθεί µε το απόλυτο λευκό 100%.

Στο αριστερό σχήµα βλέπουµε πώς θα πρέπει να φαίνεται η εικόνα PLUGE όταν έχουµε κάνει τη σωστή ρύθµιση φωτεινότητας και αντίθεσης. Στο κεντρικό σχήµα έχουµε µια υπερβολικά υψηλή ρύθµιση της φωτεινότητας και στο δεξί σχήµα µια κακή ρύθµιση της αντίθεσης.

Η εικόνα ελέγχου PLUGE έχει δύο µπάρες στο αριστερό µέρος, οι οποίες µπορεί να φαίνονται αµυδρά ή καθόλου. Το πρώτο που πρέπει να κάνουµε είναι να ανεβάσουµε τη φωτεινότητα από το ρυθµιστικό της συσκευής, ώστε οι δύο κατακόρυφες µπάρες να είναι ορατές. Τώρα παρατηρούµε ότι η δεξιά µπάρα είναι πιο µαύρη από το σκούρο γκρίζο φόντο, ενώ η αριστερή είναι φωτεινότερη και τείνει προς το λευκό. Στην εικόνα PLUGE, το σκούρο φόντο είναι ρυθµισµένο στο επίπεδο τάσης που αντιστοιχεί στο µαύρο της εικόνας µας. Έτσι, µε τη ρύθµιση που θα κάνουµε, το µαύρο που θα δούµε στο φόντο της εικόνας ελέγχου είναι αυτό που αντιστοιχεί στο 100%. Η δεξιά κατακόρυφη µπάρα είναι πιο µαύρη από το 100% µαύρο. Μειώνοντας τώρα σιγά σιγά τη φωτεινότητα, θα πρέπει κάποια στιγµή το µαύρο του φόντου να είναι σχεδόν ίδιο µε αυτό της πιο µαύρης από το µαύρο κατακόρυφης µπάρας, ενώ ταυτόχρονα

η πιο φωτεινή αριστερή µπάρα να εξακολουθεί να διακρίνεται. Αυτή είναι και η σωστή ρύθµιση για το επίπεδο του µαύρου, κατά την οποία κάθε εισερχόµενη πληροφορία χαµηλότερη του µαύρου δεν θα φαίνεται, ενώ κάθε πληροφορία πάνω από το επίπεδο του µαύρου θα είναι εµφανής στην εικόνα µας. Η επόµενη κίνηση είναι να ρυθµίσουµε την αντίθεση, δηλαδή το επίπεδο του λευκού.

Για το σκοπό αυτό θα χρησιµοποιήσουµε το δεξί σχήµα µε τα ορθογώνια της εικόνας PLUGE. Παρατηρήστε αρχικά ότι τα ορθογώνια αποτελούνται από διαφορετικές αποχρώσεις του γκρι το καθένα, µε το επάνω ορθογώνιο να αντιπροσωπεύει το 100% λευκό. Αυτό που θα πρέπει να έχετε κατά νου, όταν κάνετε τις ρυθµίσεις σας είναι ότι τα ορθογώνια αυτά στο εισερχόµενο σήµα είναι όλα ισοµεγέθη. Το πιο πιθανόν όµως είναι στην εικόνα που εσείς βλέπετε στην οθόνη σας το πρώτο ορθογώνιο, το λευκό δηλαδή, να παρουσιάζεται µεγαλύτερο από αυτά που ακολουθούν. Αυτό αποτελεί µια πρώτη ένδειξη ότι το φως που εκπέµπει η συσκευή σας είναι πολύ περισσότερο από όσο θα έπρεπε. Έτσι, πρώτο µας µέληµα είναι να κάνουµε τα ορθογώνια να φαίνονται ίσα σε µέγεθος. Μειώνουµε, λοιπόν, την αντίθεση έως ότου πετύχουµε το πρώτο ορθογώνιο να είναι ίδιο σε µέγεθος µε αυτά που ακολουθούν. Όταν το καταφέρουµε, θα έχουµε φέρει την αντίθεση στο σωστό επίπεδο. Αυτό που µπορεί όµως να παρατηρήσετε είναι ότι τώρα ίσως να έχει επηρεαστεί η ρύθµιση της φωτεινότητας. Ρυθµίζουµε λοιπόν πάλι τη φωτεινότητα, όπως περιγράψαµε παραπάνω. Επειδή οι ρυθµίσεις αυτές επηρεάζουν η µία την άλλη, ίσως χρειαστεί να επανέλθουµε για να ρυθµίσουµε ξανά την αντίθεση. Γενικά θα πρέπει να πηγαίνουµε µπρος πίσω ρυθµίζοντας µία τη φωτεινότητα και µία την αντίθεση, έως ότου επέλθει ισορροπία.

Οξύτητα

Μετά τη ρύθµιση της φωτεινότητας και της αντίθεσης, καλό είναι να ρυθµίσουµε την οξύτητα (sharpness) της συσκευής µας. Σε αυτό θα µας βοηθήσει η κάρτα ελέγχου SNELL & WILCOX. Αυξάνοντας το ποσοστό της οξύτητας σε µια συσκευή, ενισχύουµε στην ουσία το ποσοστό της φωτεινότητας, βελτιώνοντας τη λεπτοµέρεια στην πληροφορία της βιντεοεικόνας. Η αύξηση όµως της οξύτητας πάνω από κάποιο όριο εγκυµονεί τον κίνδυνο της αλλοίωσης της εικόνας µας, αφού από ένα σηµείο και πέρα αυτό που συµβαίνει είναι να προσθέτουµε λανθασµένη πληροφορία στο αρχικό µας σήµα. Μολονότι αυτή η έξτρα πληροφορία µπορεί να µας δώσει την ψευδαίσθηση περισσότερης λεπτοµέρειας, στην ουσία δεν έχει να κάνει µε την πραγµατική λεπτοµέρεια της αρχικής εικόνας.

Στις περισσότερες περιπτώσεις η επιπλέον πληροφορία µεταφράζεται σε είδωλα. Ξεκινάµε αρχικά ανεβάζοντας το ρυθµιστικό της οξύτητας στο τέρµα. Στο σηµείο αυτό µπορούµε να παρατηρήσουµε καθαρά στην οθόνη µας την επιπλέον πληροφορία, η οποία έχει προστεθεί στην εικόνα και έχει τη µορφή ενός λευκού ειδώλου γύρω από το µαύρο κεντρικό κύκλο και τις άλλες µαύρες γραµµώσεις της εικόνας ελέγχου. Κατόπιν κατεβάζουµε το ρυθµιστικό µέχρι να µη βλέπουµε πια τα λευκά είδωλα. Η σωστή ρύθµιση της οξύτητας είναι ακριβώς στο σηµείο εκείνο όπου οι έξτρα γραµµές, ο θόρυβος και τα είδωλα σταµατούν να εµφανίζονται.

Αριστερά βλέπουµε την σωστή ρύθµιση της οξύτητας όπως θα φαίναται στη κάρτα ελέγχου S&W #2.

∆εξιά η κάρτα ελέγχου S&W #2 µε αυξηµένη ρύθµιση της οξύτητας. Παρατηρούµε το λευκό είδωλο που εµφανίζεται γύρω από τις µαύρες γραµµές.

Χρώµα

Μετά τη ρύθµιση της φωτεινότητας, της αντίθεσης και της οξύτητας, ακολουθεί η ρύθµιση του χρώµατος. Η εικόνα ελέγχου που θα µας βοηθήσει να επιτύχουµε το σκοπό µας είναι η λεγόµενη EBU COLOR BAR, η οποία αποτελείται από κάθετες µπάρες των βασικών χρωµάτων, δηλαδή κόκκινο, πράσινο και µπλε, και των συµπληρωµατικών χρωµάτων, δηλαδή µατζέντα, κυανό και κίτρινο. Εάν επιθυµούµε την ακριβέστατη ρύθµιση του χρώµατος της συσκευής µας, τότε θα πρέπει να χρησιµοποιήσουµε την κάρτα ελέγχου σε συνδυασµό µε ένα µπλε φίλτρου υπό τη µορφή γυαλιών ή φιλµ. Η χρήση του µπλε φίλτρου στην ουσία "κλείνει" τα κανάλια των δύο από τα τρία βασικά χρώµατα, του κόκκινου και του πράσινου, και επιτρέπει να περάσει µόνο το κανάλι του µπλε στην οθόνη µας. Κοιτάζοντας µέσα από το µπλε φίλτρο, αυτό που παρατηρούµε είναι ότι όλες οι µπάρες που προέρχονται από το βασικό χρώµα µπλε (µπλε, µατζέντα, κυανή) παρουσιάζονται φωτεινές, ενώ οι υπόλοιπες (κόκκινη, πράσινη, κίτρινη), που προέρχονται από τα άλλα δύο βασικά χρώµατα, παρουσιάζονται σκούρες. Αυτό που θα πρέπει να έχουµε κατά νου όταν κάνουµε τις ρυθµίσεις µας, είναι ότι όλες οι µπάρες στο εισερχόµενο σήµα θα πρέπει να είναι ισοµεγέθεις και µε την ίδια φωτεινή ένταση. Εάν κάποιες από τις µπάρες στην οθόνη µας παρουσιάζονται µεγαλύτερες από τις υπόλοιπες- συνήθως παρατηρείται το φαινόµενο οι µπάρες να "µπαίνουν" η µία µέσα στην άλλη- αυτό αποτελεί µια πρώτη ένδειξη ότι το χρώµα της συσκευής µας είναι πολύ περισσότερο από όσο θα έπρεπε. Βασικό µας µέληµα, λοιπόν, είναι να κάνουµε τις µπάρες να φαίνονται ίσες σε µέγεθος αυξοµειώνοντας το ρυθµιστικό του χρώµατος.

Αν δεν διαθέτουµε µπλε φίλτρο, θα πρέπει να καταφύγουµε στην πρακτική µέθοδο ρύθµισης, µε µοναδικό γνώµονα τα µάτια µας. Επικεντρώνουµε την προσοχή µας κυρίως στο κόκκινο και το κίτρινο χρώµα και προσέχουµε το πρώτο να µην είναι υπέρκορο και το δεύτερο να είναι όσο το δυνατόν πιο "κίτρινο" και να µην "πορτοκαλίζει" η χροιά του. Προσοχή όµως, να µην ξεπεράσουµε τα όρια, διότι τότε όλα τα χρώµατα θα φαίνονται ξεπλυµένα, ενώ σε ακραία ρύθµιση οι µπάρες των χρωµάτων µπορεί να παρουσιάζονται σαν να έχουν "µαζέψει" και να µπαίνουν η µία µέσα στην άλλη.

Η κάρτα ελέγχου EBU Color χρησιµοποιείται για τη ρύθµιση του κορεσµού χρώµατος. Για µεγαλύτερη ακρίβεια είναι καλό η ρύθµισή µας να υποβοηθείται από τη χρήση ειδικού µπλε φίλτρου. Στο δεξί σχήµα βλέπουµε πώς φαίνεται η κάρτα ελέγχου µε τη χρήση του φίλτρου. Για τη σωστή ρύθµιση θα πρέπει αντίστοιχα όλες οι φωτεινές ορθογώνιες µπάρες και όλες οι σκουρόχρωµες να έχουν µεταξύ τους το ίδιο µέγεθος και την ίδια φωτεινή ένταση.

Αναλυτικότητα

Η εικόνα ελέγχου SNELL & WILCOX #2 είναι µια αρκετά σύνθετη κάρτα, η οποία µεταξύ των άλλων µας επιτρέπει να εκτιµήσουµε την αναλυτικότητα και το εύρος ζώνης χρώµατος της εικόνας µας. Στη δεξιά κάθετη πλευρά τουκεντρικού τετραγώνου υπάρχει µια σειρά γραµµών που πυκνώνουν από πάνω προς τα κάτω. Σε µια συσκευή άριστης αναλυτικότητας, οι γραµµές είναι ορατές µέχρι το κατώτατο σηµείο, σε πολλές όµως συσκευές παύουµε να διακρίνουµε µαύρες και άσπρες γραµµές σε κάποιο ενδιάµεσο σηµείο. Στο σηµείο εκείνο διαβάζουµε τη συχνότητα που γράφει δίπλα και βρίσκουµε την αναλυτικότητα από τη σχέση:

Αναλυτικότητα = (Εύρος Ζώνης σε MHz) x 78

Για παράδειγµα, αν η ευκρίνεια χάνεται στο σηµείο των 4MHz, η οριζόντια αναλυτικότητα που προκύπτει είναι 312 γραµµές.

Σε άλλα σηµεία της εικόνας S&W 2 έχουµε και άλλους αντίστοιχους ελέγχους, όπως τα µικρά τετραγωνάκια, που είναι γεµάτα από κάθετες και οριζόντιες µαύρες και άσπρες γραµµές. Τα τετράγωνα αυτά ελέγχουν την αναλυτικότητα σε διάφορα σηµεία και µπορούµε να διαβάσουµε δίπλα τους την απόκριση σε MHz (π.χ. 4,43MHz) είτε την αναλυτικότητα σε γραµµές (π.χ. 400 γραµµές).

Μια τελευταία και εξίσου σηµαντική ένδειξη είναι αυτή του εύρους ζώνης χρώµατος στο κάτω µέρος της εικόνας. Το εύρος µπορεί να κυµαίνεται από 0,5MHz (µπλε-κίτρινες ράβδοι) έως 1,5MHz (πράσινες-κόκκινες ράβδοι). Το µέγιστο εύρος χρώµατος µιας συσκευής καθορίζεται από το ποια από τις τρεις ζώνες διαβάζεται καθαρά, δηλαδή κατά πόσο

Το εύρος ζώνης από 1,5ΜΗz έως 5,5ΜΗz καθορίζει την οριζόντια αναλυτικότητα

Σηµείο ελέγχου αναλυτικότητας µε ηµιτονοπαλµό 4,43ΜΗz

µπορούµε να διακρίνουµε τα σωστά χρώµατα. Αν, για παράδειγµα, οι πράσινες-κόκκινες µπάρες είναι ευδιάκριτες στο 1,0MHz ενώ αν στο 1,5MHz δεν διαβάζουν σωστά και το χρώµα τους είναι µαύρο-γκρι, τότε συµπεραίνουµε ότι το εύρoς χρώµατος είναι 1,0ΜΗz.

Εύρος ζώνης χρωµατικότητας µε ηµιτονοπαλµούς 0,5ΜΗz, 1,0ΜΗz και 1,5ΜΗz

Γεωµετρία

Με την κάρτα ελέγχου SNELL & WILCOX #2 µπορούµε να εκτιµήσουµε τη γεωµετρία της εικόνας. Μια πρώτη εκτίµηση µας δίνει ο κύκλος της κάρτας ελέγχου. Εάν δεν είναι στρογγυλός, αλλά παρουσιάζεται "αβγοποιηµένος" ή ελλειψοειδής, τότε η εικόνα µας θα εµφανίζει παραµορφώσεις που ανάλογα µε το µέγεθος της απόκλισης θα είναι περισσότερο ή λιγότερο ορατές στο µάτι µας σε περιεχόµενο βίντεο. Ένα δεύτερο στοιχείο που µπορούµε να εκτιµήσουµε είναι το κεντράρισµα της εικόνας, δηλαδή το κατά πόσο η εικόνα είναι σωστά τοποθετηµένη µέσα στο κάδρο της οθόνης. Υπάρχει περίπτωση ο µεγάλος κύκλος να κόβεται δεξιά-αριστερά ή/και πάνω-κάτω, ενώ οι κάθετες γραµµές µε τα µαύρα βελάκια να βρίσκονται εκτός οθόνης. Ένα τρίτο στοιχείο είναι ο υπολογισµός της απόκλισης γεωµετρίας της εικόνας µας στο κέντρο και στα άκρα της οθόνης. Με ένα υποδεκάµετρο µετράµε τα δύο παραλληλόγραµµα που εµφανίζονται στην οθόνη µας. Ιδανικά το κεντρικό έχει λόγο πλευρών 6:5 (ή 1,2:1) και το εξωτερικό λόγο 10:7 (ή 1,43:1).

Η κάρτα ελέγχου S&W µπορεί να χρησιµοποιηθεί και για την εκτίµηση της γεωµετρίας της εικόνας µας.

Για µεγαλύτερη ακρίβεια στον έλεγχο της γεωµετρίας πρέπει να χρησιµοποιήσουµε το σήµα ελέγχου CROSSHATCH επιλέγοντας το σωστό κάδρο της οθόνης σας µεταξύ 4:3 ή 16:9. Επίσης, µε το CROSSHATCH µπορούµε να ελέγξουµε τη σύγκλιση των βασικών χρωµάτων (Red, Green Blue) που σχηµατίζουν την εικόνα. Αν η σύγκλιση δεν είναι σωστή παρατηρούµε

ότι οι λευκές κάθετες ή οριζόντιες γραµµές χωρίζονται σε δύο ή περισσότερες γραµµές πράσινου, κόκκινου ή µπλε χρώµατος.

Σήµα ελέγχου CROSSHATCH για κάδρο οθόνης 4:3

Λευκό

Η κάρτα ελέγχου 100% WHITE αποτελείται από ένα λευκό πεδίο 100% και χρησιµοποιείται για να εκτιµήσουµε τη θερµοκρασία, την επιφανειακή φωτεινότητα και την οµοιοµορφία του λευκού στην οθόνη µας. Η επιφανειακή φωτεινότητα και η θερµοκρασία λευκού απαιτούν ένα ειδικό όργανο, το φωτόµετρο, µε το οποίο µπορούµε να πάρουµε ακριβείς µετρήσεις. Ωστόσο και µε το µάτι µπορεί κανείς να κάνει µερικές πρακτικές εκτιµήσεις. Εάν το λευκό πεδίο παρουσιάζεται "ψυχρό" µε µπλεδίζουσα χροιά ή είναι "θερµό" και κοκκινίζει, αυτό σηµαίνει ότι η θερµοκρασία του λευκού στη συσκευή µας δεν είναι σωστά ρυθµισµένη. Αν η συσκευή διαθέτει ρύθµιση θερµοκρασίας λευκού, ρυθµίζουµε έτσι, ώστε το λευκό πεδίο να παρουσιάζεται φυσιολογικό, δηλαδή ούτε θερµό ούτε ψυχρό. Η ιδανική θερµοκρασία λευκού για βιντεοεικόνα, αν τη µετρούσαµε µε ένα φωτόµετρο, είναι οι 6.500 βαθµοί Kelvin.

Η κατανοµή του λευκού στην οθόνη δεν είναι πάντα οµοιόµορφη και αυτό µπορεί να οφείλεται είτε στη φωτεινή πηγή (καθοδική λυχνία, λάµπα αλογόνου κ.λπ.) είτε στην ίδια την οθόνη (καµπυλότητα, µεγάλο κέρδος ή gain κ.λπ.). Σε αυτή την περίπτωση ψάξτε για ενδεχόµενες µαύρες ή κόκκινες κηλίδες (black ή hot spots) στο κέντρο ή στα άκρα της οθόνης.

Το φωτόµετρο είναι ένα χρήσιµο επαγγελµατικό εργαλείο που µας επιτρέπει να µετρήσουµε την επιφανειακή φωτεινότητα της οθόνης µας και τη θεµοκρασία του λευκού.

Η κάρτα ελέγχου EBU PLUGE χρησιµοποιείται για τη ρύθµιση στην οθόνη µας της στάθµης

του µαύρου (ρύθµιση φωτεινότητας) και της στάθµης του λευκού (ρύθµιση αντίθεσης).

Η κάρτα EBU COLOR BARS βοηθάει στην ρύθµιση του χρώµατος

Η κάρτα SNELL & WILCOX #2 είναι µια σύνθετη εικόνα ελέγχου, που µας επιτρέπει να µετρήσουµε την οριζόντια και κάθετη αναλυτικότητα, την αναλυτικότητα χρώµατος, τη

γεωµετρία κ.ά. Ακόµη, µπορούµε να ρυθµίσουµε την οξύτητα όπως και φωτεινότητα-αντίθεση µε το τµήµα PLUGE της κάρτας