TETÃNGUÉRA LEIGUASU MITÃ DERECHO REHEGUA · 6 Tetãnguéra Leiguasu Mitã Derecho Rehegua Ñepyrûmby ÑAROMANDU’ÁVO, Declaración Universalpe Tetãnguéra he’i hague mitãre

1

Tetãnguéra Leiguasu Mitã Derecho Rehegua Ñepyrûmby

TETÃNGUÉRALEIGUASU MITÃDERECHO REHEGUA

2


La presente versión del Libro de la ConvenciónInternacional sobre los Derechos del Niño y de laNiña es una publicación de UNICEF en Paraguay.

© UNICEFFondo de las Naciones Unidas para la Infancia

Mcal. López y SaravíTels.: (595-21) 611 007/8Fax: (595-21) 611 015E-mail: [email protected]: www.unicef.org/paraguayAsunción, Paraguay

Diseño Gráfico:OPENdesign!Telefax: (595-21) 201 285 / 207 552E-mail: [email protected]: www.open.com.py

Impresión:Grafitec S.A.Tte. 1º Martínez Ramolla 950Tel: 224229Asunción

Foto de Tapa: © UNICEF/Paraguay/Marisol Zubizarreta

Fecha de Impresión:Octubre 2004Tiraje:2000 ejemplares

Esta publicación ha sido impresa con fondosaportados por el Comité Español de UNICEF.

Material de distribución gratuita. Prohibida su venta.

3


ÍNDICE

Ñepyrûmby ...........................................................................5

Parte I ....................................................................................9

Parte II ................................................................................ 29

Parte III ............................................................................... 33

4


ADOPTADA POR LA ASAMBLEAGENERAL DE LAS NACIONES

UNIDAS EL 20 DE NOVIEMBRE DE1989.

RATIFICADA POR PARAGUAYMEDIANTE LEY N°57/90

PROMULGADA EL 20 DESEPTIEMBRE DE 1990.

TETÃNGUÉRALEIGUASU MITÃDERECHO REHEGUA

5


ÑEPYRÛMBY

JAHECHÁPYPE,Naciones Unidas Kuatiañe’ême oje’e haguéicha, tekosa’ÿ,tekojoja ha py’aguapy yvy árigua pyrenda ha’eha: dignidadijeheguiete voi mayma yvypóra oguerekóva ha iderécho kuéra,peteîchapánteva iguerekópe ha ojepe’a kuaa’ÿva ichugui,

JAGUEREKÓPYPE TESA RENONDÉPE,tetãnguéra oîva Naciones Unídaspe omoañete hagueKuatiañe’ême ijerovia yvypóra derécho rehe, ha mba’eguasuetereiha persona humana; avei oîha decidido omboguatávoakarapu’ã ha jeiko porãve, tuicháva libertad ryepype,

JAHECHAKUAÁPYPE,Naciones Unidas oikuaauka hague Declaración Universalrupive, ha avei umi ñe’êñome’ê derecho humano reheguarupive, opavave yvypóra oguerekoha mayma derecho ha liber-tad kuéra oîva ipype; ha ko’ã púntope ndaipóri kuaaihaojejapo’ivéva iráza térã ipire color rupi, kuña térã kuimba’ehaguére, iñe’ê, irreligión, ijidéa política térã oimeraêva idearupi, hetã térã aty heñói hague rupi, mba’e rerekohápa terãpanahániri, óga heñói hague térã oimeraêva ambue considera-ción ikatúva ojejapo,

Tetãnguéra oñembopy’a peteîvako ñe’êñome’ême

6


ÑAROMANDU’ÁVO,Declaración Universalpe Tetãnguéra he’i hague mitãreoîva’erãha ñangareko ha pytyvõ poravopyre,

JAIKUAÁPYPE,ñemoñanga (familia) oguereko va’erãha pytyvõ ha jykekooikotevêva ojapo haguã tembiaporã imba’éva comunidadryepype, ha’e rupi upe familia sociedad pyrenda, ha avei peteîtenda okakuaa ha oñeñandu porãha ogaygua kuéra,mitãnguéra tenondete,

JAHECHAKUAÁPYPE,mitã, okakuaa paite haguã persona háicha, oñakãrapu’ãva’erãha ohóvo peteî familia ryepype, oîhápe vy’a, joayhu hajekopyty,

JAHECHÁPYPE,mitãme oñembosako’i va’erahã ijehegui kuaa haguã socie-dad ryepype; ha ojehekombo’e va’erahã umi mba’epotapy Na-ciones Unidas Kuatiañe’ême oîvape, ha’éva hína: py’aguapy,teko marangatu, ñoaguanta kuaa, tekosa’ÿ, jojareko hañopytyvõ,

7


JAGUEREKÓPYPE TESA RENONDÉPE,ñangareko especial mitã rehegua oñemoîhague: Declaraciónde Ginebra 1924pe; ha Declaración Tetãnguéra ojapo va’ekue20 de noviembre 1959pe; ha oñemoañete hague DeclaraciónUniversalpe (1948); avei Pacto Internacional de Derechos Ci-viles y Políticospe; upéichante avei Pacto de Derechos Econó-micos, Sociales ha Culturalespe. Jajuhu avei leikuérape haumi kuatiañe’ême ojapóva mayma organización tetãnguéraomoîva mitãre ñangarekorã,

JAGUEREKÓPYPE TESA RENONDÉPE,he’iháicha Declaración de los Derechos del Niño: “pe mitã,ndahi’ajúi gueteri rupi hetépe ha iñakãme, oikotevê peteîñangareko especial, avei leikuéra rupive, onace mboyve haavei uperire”,

ÑAROMANDU’ÁVO,he’íva upe Declaración mba’éicha va’erãpa leikuéra ha socie-dad rembipota mitãnguéra ñangareko ha jeikoporã rehegua,tenondete voi adopción rehegua; avei peteî ogapype iñemoîñangarekorã rehegua; ha péva peteî tetãháicha térã tetãngueraoñondive háicha; oime avei umi Reglas mitãme guarã Justicia

8


reheguáva (Reglas de Beijing); ha Declaración mba’éichapaoñeñangareko va’erã kuña ha mitãre oî jave sarambi guasutérã ñorairõ mbokápe,

JAHECHAKUAÁPYPE,opavaite tetãme oîha mitã ohasa asyva, ha umíva oikotevêhañangareko poravopyre,

JAGUEREKÓVO HEKOPEPORÃ TESARENONDÉPE,tuichamba’eha umi tembiasakue ha umi ánga jeguakapeteîteîva tetã oguerekóva, oñangareko ha omongakuaa porãhaguã mitãme,

JAHECHAKUAÁPYPE,tuichamba’eha tetãnguéra pytyvõ iporavê haguã mitãnguérarekove opavaite tetãme, ha tenonderãite umi tetã oiko’ivévape.

OÑEMOÎ HIKUÁIpeteî ñe’ême ko’ãvape:

9


PARTE I

Foto

: ©

UN

ICEF

/Par

agua

y/A

ni R

amos

10


ARTÍCULO 1Ko Convenciónpe guarã, mitã ha’e mayma yvypóra ne’îravaomboty 18 áño; noiméi ramo ambue léipe guarã ha’éma ma-yor upe edad mboyve.

ARTÍCULO 21. Tetãnguéra omoñeîva ko Convención omboajéta mayma

derecho ipype oñemboysyiva, ha omoañetéta hetãpypepeteîteîva mitãme guarã, ojapo’ÿre poravo, ha avavépeomboyke’ÿre iráza térã ipire color rupi, kuña térã kuimba’ehaguére; ñe’ê, religión térã idea oguerekóva rupi; avei tetãÿrõ aty heñói hague, mba’erekohápa ÿrõ nahániri, oîmbaporãha hetépe; hogapypa mba’éicha térã oimeraêva ambuemba’e itúva kuéra ÿrõ ñangarekohára reheguáva.

2. Tetãnguéra avei oñeha’ãmbaitéta iñañete haguãmitãnguérape ñangareko ani haguã oñemboyke,oñembotapykue térã oñembohasa asy, ituvakuéra ÿrõhogaygua ha iñangarekohára kuéra rekokuére, rembiapo,idea téra jeroviakuére.

ARTÍCULO 31. Mitãme ou porãva itenondeva’erã tapiaite:

Kóva ojeguerekóta tesa renondépe opaite tembiapo hatembiapoukapy osêva pe institución kuéragui ha Poderesdel Estádogui.

2. Tetãnguéra oñe’ême’ê omoañetévo mitãme ñangarekotekotevêva ohupyty haguã jeikoporã, ojeguerekóvo tesarenondépe tuvakuéra derecho ha rembiaporã, avei umiñangarekohára kuéra léi renondépe ha, upevarã omoîva’erãtembiaporã léipe ha institución kuérape guarã.

11


3. Tetãnguéra oguerekova’erã hesápe mayma institución mitãreheguápe iñañete haguã umi tembiaporã leikuéra omoîvaichupekuéra, tenondete voî umi seguridad ha tesãi rehegua,ha avei umi oñangarekóva retakue ha ikatupyrykue.

ARTÍCULO 4Tetãnguera ojapova’erã opaite mba’e tekotevêva haoguenohêva’erã leikuéra iñañete haguã umi derechoojehechakuaáva ko Convenciónpe. Umi derecho económico,social ha culturalpe (mba’e jeguereko, jeiko oñondive haapytu’û kakuaápe), tetãnguéra ojapova’erã ikatukue ome’êvaha tekotevérõ oipytyvova’erã chupe ambue tetãnguéra.

ARTÍCULO 5Tetãnguéra omboajeva’erã derecho ha tembiaporã tuvakuéraoguerekóva; avei umi ogaygua térã comunidad pegua, cos-tumbre upepegua he’iháicha; avei ñangarekohára kuéra mitãreléi renondépe; okakuaávo ohóvo iñakãme ha hetépe,ombohapévo mitãme derechokuéra ko Convenciónpe oîvajeporúpe.

ARTÍCULO 61. Tetãnguéra ohechakuaa mayma mitã oguerekoha

ijeheguiete voi derecho oikovévo.

2. Tetãnguéra omoañeteva’erã ikatukue ome’êva mitãmeijeikove ha iñakãrapu’ã.

12


ARTÍCULO 71. Mitã oñeanotava’erã onacére voi ha upeguive oguereko

derecho héravo, hetãvo ha, ikatu guive, oikuaávo itúvakuérape ha ko’ãva oñangarekóvo hese.

2. Tetãnguéra oñangarekova’erã ko’ã derecho iñañete haguãleikuéra tetãmegua he’iháicha, ha avei iñe’ê ome’êhaguéicha ambuekuéra tetã ndive ko’ã púntope, ani haguãmitãgui oiko peteî tekove heta’ÿva.

ARTÍCULO 81. Tetãnguéra oñe’ême’ê omboajévo derecho mitã oguerekóva

hekoteévo; kóva ogueroike hetã, héra ha hogaygua ndiverelación, léipe he’iháicha ha

2. Sapy’ánte oñesêro léigui ha ojepe’a peteî mitãgui hekotee,tetãnguéra oipytyvõva’erã pya’e oñeme’ê jey haguã chupeupe imba’éva.

ARTÍCULO 91.Tetãnguéra oñangarekova’erã mitã ojei’ÿ haguã

tuvakuéragui, ko’ãva ndoipotáirõ. Ikatúne ojei tekotevê ramo,upéicha ou porãve rupi mitãme, ha mburuvicha ha leikuérahe’iháicha ojejapórõ. Tembiecharã, ikatu ojehu tuvakuéraombohasa asy mba’érõ mitãme, ÿrõ noñangarekói hese;ikatu avei tuvakuéra ndoikóirõ oñondive ha tekotevêtaojekuaa moõpa oikóta pe mitã.

2. Ko’ã oje’e ramóva rehegua procedimiento oikojave, ijava’erãipype mayma oguerekóva hembiaporã ha he’iva’erã ko’ãpúntope.

3. Tetãnguéra omboajeva’erã derecho oguerekóva mitãndoikóiva tuvakuéra ndive, ojuechávo jepi mokõivéva ndive,ndou porãvéita mba’érõ mitãme ambue hendáicha.

13


4. Pe tuvakuéra jei ojuehegui oúrõ tetã rembiapógui (ombokoty,omondo tetã ambuépe, ojukauka téra omano oî jave Esta-do pópe peteîva ÿrõ mokõivéva umi tuvakuéra, téra pe mitã),upe tetã omombe’uva’erã tuvakuérape, téra pe mitãme, téraambue hogayguápe ijárõ, mba’épa oiko ra’e upe oi’ÿvagui.Ndojapova’erãi upéicha sapy’ánte ndou porãita mba’e ramope mitãme. Tetãnguéra ohechava’erã avei ko’ã mba’ejerurépa ijehegui voínte ndoguerúima consecuencia vai umitapichakuérape guarã.

ARTÍCULO 101. Tetãnguéra rembiaporã apytépe, artículo 9,1pe he’iháicha,

mayma jerure ojapóva peteî mitã térã tuvakuéra oike haguãambue tetãme, ÿrõ osê haguã chugui, oñembyaty potávoupe familia, tetãnguéra omoneîva’erã pya’emi ha iporãvehaguãicha. Tetãnguéra oñangarekova’erã avei ani haguãupe mba’ejerure opyvoi ivai haguãicha umi ojerurévare térãhogaygua kuérare.

2. Peteî mitã oguerekórõ isy ha itúva ambue tetãme,oguerekóta derecho ojotopávo jepi hendivekuéra. Upevarã,ha tembiaporã tetãnguéra artículo 9,1pe oguereko háicha,tetãnguéra omboajeva’erã mitã ha tuvakuéra derecho osêvooimeraêva tetãgui, ha hetã teégui avei; avei oikévo hetãteépe. Léi rupive mante ikatu isãmbykyve derechoojeguerekóva oñesêvo oimeraêva tetãgui.

ARTÍCULO 111. Tetãnguéra omoîva’erã tembiaporã ojokóva mitã jegueraha

tetã ambuépe ha mitã jeguereko hekope’ÿ umi tetãme.

2. Ko’ãvarã, tetãnguéra oñeha’ãva’erã oî haguã ñe’ême’êkuatiáre ko’ã punto rehegua.

14


ARTÍCULO 121. Tetãnguéra omoañeteva’erã mitãme, oiporu kuaa vove

iñakãtee, derecho oguerekóva oikuaauka haguã iñopiniónopaite mba’e mitã reheguápe; okakuaa ha hi’ajúvo ohóvope mitã, ovalevéne avei opinión oguerekóva.

2. Upevarã, oñeme’êva’erã juruja mitãme oñehenduka haguãmayma procedimiento hese oikóvape; ha upéva ikatuijehegui voi térã hembijokuái rupive, térã katu instituciónupevarã oîva rupive, tetãmegua léipe he’i háicha.

ARTÍCULO 131. Mitã oguerekova’erã derecho oñehendukávo ha’e haichaite;

ko deréchope oike ikatuha oheka, ombyaty ha omosarambimarandu ha idea opaichagua, ojejoko’ÿre; péva ikatu oikoñe’ê rupive, kuatia, apytu’û poty ha oimeraêva tembiporu pemitã oiporavóva rupive.

2. Ko derecho ikatúne oñemosãmbyky léi rupive mante,tekotevê ramo:

a ) ambuekuéra derecho iñañete haguã; ha

b) oiko haguã tetãpype kyhyje’ÿ, py’aguapy, tesãi hatekoporã.

ARTÍCULO 141. Tetãnguéra omboajeva’erã mitã derecho oguerekóvo

ijeheguiete iñapytu’û reñói, ipy’a remiandu ha itupã’andu.

2. Tetãnguéra omboajeva’erã tuvakuéra derecho harembiaporã, ha avei umi jokuáihára léi renondépe,omboguatávo mitãme iderecho porúpe okakuaávo ohóvoiñakãme.

15


3. Tupã’andu teéva ñemboguata ikatúne léi rupiveoñemosambyky upéicha ojerure ramo ambuekuéra yvypórapy’aguapy, rekoporã, rekoresãi ÿrõ iderécho ha ilibertadkuéra.

ARTÍCULO 151. Tetãnguéra ohechakuaa mitã derecho oñomoirû ha ojoajúvo

ha avei oñembyatyvo py’aguapype.

2. Ndojejokova’erãi ko’ã derecho jeporu, léi rupive noñemoîriramo tekotevête jave, upéicha ojerurégui tetãpypeguapy’aguapy, tekoporã, térã ambue yvypóra kuéra derecho halibertad rehe oñeñangareko haguã.

ARTÍCULO 161. Ndaikatúi ojepoko mitã reko ha’eñohapegua rehe,

ogapypegua ha imaranduha rehe, téra ojepokovai héra hamandu’a porã heseguáre.

2. Mitã oguereko derecho léi oñangarekóvo hese ko’ã púntope.

ARTÍCULO 17Tetãnguéra ohechakuaa tuichamba’eha tembiporu marandumosarambiha kuéra ha oñangarekova’erã mitãme oguahêhaguã marandu opáguio oúva, tetãpygui ha ambuekuératetãgui, tenonderãite voi umi marandu oipytyvõva mitãmehekoporã ha hekoresãi haguã.Upevarã, tetãnguera:

a ) Omokyre’ÿva’erã tembiporu marandu mosarambihakuérape, oikuaauka haguã umi marandu ha material kuérahaipyre, grabado ha kuatia maymáva, omoakarapu’ãkuaáva mitãme, artículo 29 oñanduháicha.

16


b) Omomyiva’erã tetãnguéra ñopytyvõ umichagua maranduha material apópe, imosarambípe ha iporúpe.

c) Omokyre’ÿva’erã ojejapo ha oñemosarambi haguãaranduka mitãme guarãva.

d) Omokyre’ÿva’erã tembiporu marandu mosarambihakuérape, ohechakuaa haguã umi imbovyvéva ñe’ê ha umiypykuéra atypegua mitã.

e ) Omongu’eva’erã oñemoî haguã tembiapoukapy omo’ãvamitãme umi marandu ha material ikatúvagui ombyai chu-pe, oje’eháicha artículo 13 ha 18pe.

ARTÍCULO 181. Tetãnguéra oñeha’ãmbaiteva’erã iñañete haguã sy ha

túvape tembiaporã peteîcha oguerekóva mitã mongakuaaha moakãrapu’ãme. Péva ha’e responsabilidad ha’ekuéraoguerekóva; ha ipore’ÿme umi jokuaihára léi renondépeoguerekóva. Iñangekói tuichavéva ha’eva’erã tapiaiteoikohaguã mitãme ouporãvéva.

2. Iñañete haguã umi derecho oñemboysyiva ko Convenciónpe,tetãnguéra oipytyvõva’erã tuvakuérape, ha avei umijokuaihára legalpe, ojapo haguã hembiaporã mitãmongakuaápe; ha oñeha’ãva’erã toñemoî umi institución,instalación ha servicio mitãre oñangarekóva.

3. Tetãnguéra omoîva’erã mayma tembiapoukapy tekotevêva,ikatu haguãicha umi mitã tuvakuéra omba’apóva, oguerekoderecho oiporúvo umi instalación ha servicio oñemoîvamitãre ñangarekorã.

ARTÍCULO 191. Tetãnguéra omoîva’erã opaite tembiaporã tekotevêva, léipe,

Estado ha sociedad rembiapópe, avei tekombo’épe, omo’ãhaguã mitãme opaite mba’e ikatúvagui ombyai chupehetépe ha iñakãme, térã noñeñangarekói hese hekópe,

17


ojeguereko asy, oñemomba’apo reipa ha ojeporu vaipa; hako’ápe ija avei jeporu tie’ÿvairã.

2. Ko’ã tembiaporã oñangarekóva apytépe oîne, tekotevêrõ,procedimiento ipya’éva oipytyvõva mitãme haiñangarekohápe; avei ojehapejoko haguã, térã ojehúrõ casomitãre ñembosarái vai, oñemyesakã ha ojegueraha haguãumichagua oikoporã haguãme.

ARTÍCULO 201. Umi mitã ndoguerekóiva peteî ogapy, sapy’ánte térã tapiaite,

térã katu ou porãvéta chupe osêrõ ogapy oikohágui,oguerekóta derecho Estado oñangareko especialvo hese.

2. Tetãnguéra omoañeteva’erã, hetãmegua léipe oîháicha,ambueve ñangareko umi mitãme guarã.

3. Umi ñangareko apytépe oîva’erã: mitã ñemohenda ogapyoñangareko va’erã hesépe; avei adopción (ta’yrangáramojeguereko); térã institución upevarã oîvape oñemoinge.Ojehekávo solución, ojeguerekóne tesa renondépe ani osomitã rekombo’e, avei moõguipa ou (hekotee, ireligión, iñe’ê).

ARTÍCULO 21Tetãnguéra oguerekóva adopción iléipe, oñangarekova’erãitenonde haguã tapiaite mitãme ouporãva ha:

a ) Oñangarekova’erã adopción omoañete haguã autoridadupevarã oîva mante. Ha ko’ãva ojapóne léipe oîva haprocedimiento ojerureháicha; avei ombyaty rire maymainformación tekotevêva: ikatuha oiko upe adopción,upéicha ojerurégui mitã situación tuvakuéra ndive; haavei ko’ãva omoneîha upéicha oiko haguã, oñemyesakãporã rire chupe adopción rehegua.

b) Ohechakuaava’erã pe adopción ambue tetãme ikatuha ha’eavei peteî tape oñeñangareko haguã mitãre; péva oimérondojejuhúi forma oñemohenda porãvo hetãme pe mitãme.

18


c) Oñangarekova’erã pe mitã ojeadoptáva ambue tetãmetoguereko hetãmeguáicha avei umi léi omo’ãva ichupe.

d) Omoîva’erã mayma tembiaporã tekotevêva, oikórõ peteîadopción ambue tetãme, ani oiko chugui peteî negocioomboviru hetáva hekope’ÿ umi imboguataharépe.

e ) Ko artículo rembipota ojejapopotávo, oñemoîva’erã peteîñe’ême, peteî ÿrõ hetave tetã ndive, ha oñeha’ãva’erã pemitã ñemohenda ambue tetãme oiko haguã umi autori-dad ha institución upevarã oîva rupive.

ARTÍCULO 221. Tetãnguéra omoîva’erã tembiaporã tekotevêva ikatu

haguãicha mitã oikoséva refugiado ramo, térã ha’émavarefugiado leikuéra ha procedimiéntope he’iháicha, tohupyty,peteîchante oî ramo ha’eño térã itúva kuéra ndive, ñangarekoha pytyvõ, iñañete haguã chupe umi derecho koConvenciónpe ojehaíva, ha avei umi ambue leikuératetãnguéra omoîma va’ekue.

2. Upevarã tetãnguéra oipytyvõva’erã, ikatu haguãicha, umitembiapo Naciones Unidas omboguatávape, ha avei umiorganización gobierno omoîva térã umi ijehegui oguatávape,oñangareko ha oipytyvõ haguã mayma mitã refugiado rehe,avei ojuhu haguã ituvakuérape ÿrõ ambue hogayguápe, haupéicha oñembyaty haguã ifamilia ndive. Sapy’ántendaikatúi ramo ojetopa túva térã hogayguáre, oñeme’ênepe mitãme protección oñeme’êva umi ifamilia’ÿvape, koConvenciónpe oje’eháicha.

ARTÍCULO 231. Tetãnguéra ohechakuaa mitã noîmba porãiva iñakãme térã

hetépe oiko porã va’erãha, iñañete haguã heko marangatu,ipu’aka haguãicha ijehe ha oguereko haguã participacióncomunidad ryepype.

19


2. Tetãnguéra ohechakuaa mitã noîmba porãiva oguerekohaderecho oîvo hese ñangareko iporavopyréva. Ha ombohapeha omoañeteva’erã upe ñangareko, ikatu haguéicha maymamitã oikotevêvape; avei oipytyvõva’erã umi iñangarekohápe,hembijerurépe ha mitã realidad oikotevêvape.

3. Upe pytyvõ punto 2pe he’íva, reínteva’erã, ikatúma guive, haupevarã ohechava’erã situación tuvakuéra oguerekóva, haha’eva’erã pe mitã ohupyty haguã tekombo’e,ñembokatupyry, tesãireko, rehabilitación, ñembosako’imba’aporã ha diversiónrã; péicha ojehekáne pe mitãakãrapu’ã ha ijeike sociedápe.

4. Tetãnguéra oikuaaukáne ojupe mba’éichapaoñemba’apova’erã, arandu pyahúpe oîháicha, mitã noîmbaporãiva hesãi jey haguã, ha avei ko’ã mba’asy ojehapejokohaguã. Ko’ã púntope ojehechakuaáne umi tetãimboriahuvéva remikotevê.

ARTÍCULO 241. Tetãnguera ohechakuaa mitã derecho hesãi porãmbaitévo;

avei oîvo hese ñangareko hasy ramo, ha oguerekóvo reha-bilitación. Tetãnguéra oñeha’ãva’erã ko’ã derecho iñañetehaguã opavaite mitãme.

2. Tetãnguéra omoañeteva’erã ko’ã derecho ha omoîva’erãko’ã tembiaporã:

a ) Sa’ive mitã omano haguã;

b) Oñepohano haguã hekópe ha hendápe mitã oikotevêva;

c) Orairõva’erã mba’asy kuéra ha avei karu’ÿ, ohupytyhaguãicha opavavépe hi’upyrã ha y hesãiva;

d) Toî pohanohára oñangarekóva syre imemby mboyve haavei uperire;

e ) Opavave toikuaa, ha tenonderãite túva ha mitãnguéra,mba’éicha ramopa mitã hesãi ha okaru porã; aveimba’eporã oguerúva isyre okambúva, ha ipotîva, ha’e ha

20


hekoha; mba’éicharõpa ohapejokóne accidente; aveitohupyty tekombo’e, ha toñepytyvõ chupe umi tekombo’ejeporúpe.

f) Toî ñangareko mba’asy mboyve; toñembohapetuvakuérape; ha toî tekombo’e ha servicio mitã retakuejeguereko rehegua.

3. Tetãnguéra omoîva’erã mayma tembiapoukapy tekotevêvaopa haguã umi costumbre ombyaíva mitã rekove resãi.

4. Tetãnguéra oñecompromete oñopytyvõvo iñañete paitehaguã ohóvo derecho ojehechakuaáva ko artículope haupevarã oñemotenondéne umi tetã oiko’ivéva remikotevê.

ARTÍCULO 25Tetãnguéra ohechakuaa, autoridad oguerahauka ramo mitãoñepohano haguãme, péva oguerekoha derecho ojehechávojepi chupe, ojekuaa haguã mba’éichapa oho hína upeitratamiento, ha mba’éichapa ojeguereko chupe upeinternádope.

ARTÍCULO 261. Tetãnguéra ohechakuaava’erã enteroite mitãme iderécho

ohupytyvo sociedad ñangareko (seguridad social); haomoîne mayma tembiapoukapy tekotevêva iñañete haguãko derecho, léi hetãmegua he’iháicha.

2. Umi pytyvõ ñeme’ême, otoka jave, ojeguerekóne tesarenondépe pe mitã rekotevê ha isituación; avei iñangarekohasituación, ha mayma consideración oîva’ekue ojejapokuévoupe mba’ejerure mitãme guarã.

21


ARTÍCULO 271. Tetãnguéra ohechakuaa derecho mayma mitã oguerekóva,

oikove porãmívo, okakuaa porã haguãicha hetépe, iñakãme,hi’ángape, hekoporãme ha sociedad ryepype.

2. Tuvakuéra ha mayma mitãre oñangarekóva rembiaporã teeha’e, ikatukue ome’êháicha, tomoî umi condición tekotevêvamitã okakuaa porã haguãicha.

3. Tetãnguéra, ikatukue ome’êháicha, omoîva’erãtembiapoukapy oipytyvõva tuvakuérape, iñañete haguã koderecho ha, tekotevê jave, ombohasava’erã mitãme pytyvõokaru haguã, oñemonde ha oñembohóga haguã.

4. Tetãnguéra omoîva’erã mayma tembiapoukapy tekotevêva,tuvakuéra ha ambue oîva responsable mitãre, ome’ê haguãviru mitãme otokáva, peteîchante oikorõ hetãme ÿrõ ambuetetãme. Upe responsable oîrõ ambue tetãme, tetãnguéraoñeha’ãne upe tetã oike haguã avei ko’ã ñe’ê ñome’ême.

ARTÍCULO 281. Tetãnguéra ohechakuaa derecho mitã oguerekóva

oñembo’eukávo, ha ko derecho iñañete haguã opa ára haopavaitépe, tekotevêta:

a ) Mitã mbo’e oiko katuete ha reínte enteroitépe guarã;

b) Toipytyvõ oiko haguã tekombo’e mbytepegua, oikehápeavei profesión rehegua; péva tohupyty mayma mitãme,ikatuvérõ ta reínte ha toñepytyvõ virúpe tekotevê jave;

c) Tekombo’e yvatevegua tohupyty enteroitépe, oî guivekatupyry upevarã;

d) Mayma mitã toguereko información ha ñembohapetekombo’e ha profesión kuéra rehegua;

e ) Toñemoî tembiapoukapy tekotevêva mitã ofalta’ÿ haguãmbo’ehaópe ha sa’ive haguã ohejareíva mbo’ehao;

22


2. Tetãnguéra omoîva’erã mayma tembiapoukapy tekotevêva,mbo’ehaopegua disciplina oho porã haguã mitã rekomarangatu ndive, ha ko Convenciónpe oje’éva ndive.

3. Tetãnguéra omombareteva’erã oñondivekuéra pytyvõtekombo’e rehegua, opa haguã tavy ha kuatiamone’êkuaa’ÿ, oparupiete; avei ojeguereko haguãmba’ekuaa técnico ha umi método pyahu tekombo’epegua.Upevarã ojeguereko va’erã tesa renondépe tetã oiko’ivévaremikotevê.

ARTÍCULO 291. Tetãnguéra oî peteî ñe’ême mitã rekombo’e oñemboguata

va’erãha:

a ) Okakuaa haguã hekópe mitã ha tomongakuaa, ikatukueome’êva, umi cualidad oguerekóva iñakãme ha hetépe;

b) Toike mitã akãme omomba’eguasu va’erãha derechoha tekosa’ÿ kuéra oîva Naciones Unidas kuatiañe’ême;

c) Toike mitã akãme ojapo va’erãha mba’éramotuvakuérape; avei hekotee; iñe’ê ha umi ánga jeguaka,umi mba’eporã tetãpype oîva, ha umi ambue tetã rupiguaiporãva;

d) Oñembosako’i va’erã mitãme heko responsable haguãpeteî sociedad hekosa’ÿvape; toguereko espírituoporohechakuaáva, ohekáva py’aguapy,ñoanguantakuaa, jojareko kuña ha kuimba’e, tekoayhutetãnguéra oñondive, avei razakuéra, religión ha umiypykue ñemoñaréva.

e ) Toike mitã akãme omomba’eguasu va’erãha hekohaoñembyai’ÿre.

2. Umi oje’éva ko artículope, ha avei artículo 28pe oîva,noñentende va’erãi omomichî ramo guáicha libertadojeguerekóva oñemoî haguã umi institución oporombo’éva;ko’ãva ikatúta, oñemoañetéma guive oîva punto únope, ko

23


artículope, ha pe tekombo’e oñeme’êva upépe ohóma guiveEstado omoîva tembiaporã mínimo ndive.

ARTÍCULO 30Umi tetã oîhápe aty imbovyvéva, raza, religión térã ñe’ê rupi,avei umi ypykue ñemoñaréva, ndojejoko va’erãi mitã umiatypeguágui, derecho oguerekóva, mayma ijatypegua ndivepeteîcha, oguerekóvo hekotee, omboguatávo religiónimba’éva, ha oiporúvo iñe’ê tee.

ARTÍCULO 311. Tetãnguéra ohechakuaa derecho mitã oguerekóva opytu’u,

oñembosarái ha ovy’ávo; avei ojejopy’ÿre chupe oparticipávoarte ha cultura rechaukápe.

2. Tetãnguéra omboaje ha omboguata va’erã derecho mitãoguerekóva oparticipa añetévo cultura ha arte rembiapópe;ha omoîva’erã oportunidad, enterovépe guarã peteîcha,oparticipa haguã umi vy’arã, tesape’arã ha arandurãojejapóvape.

ARTÍCULO 321. Tetãnguéra ohechakuaa derecho mitã oguerekóva

oñemo’ãvo chupe ñemomba’aporeígui; avei oimeraêvatembiapógui ikatúva ipeligroso térã ombyai hekombo’e, ÿrõndou porãiva hesãi ha okakuaa porã haguã hetépe haiñakãme, hi’anga ha hekoporãme térã sociedadryepypeguápe.

2. Tetãnguéra omoîva’erã tembiapoukapy léipe, Estadorembiapópe, sociedad ha tekombo’épe, iñañete haguã koartículope oîva. Upevarã, ha oguerekóvo tesa renondépeumi ambue léi internacionalpe oje’éva, Tetãnguéra:

24


a ) Omoîva’erã mba’e edad guivépa, iguyre, ikatuoñemba’apo;

b) Omoîva’erã reglamento oñemba’apoha hora ha condi-ción rehegua;

c) Omoîva’erã castigo ndojejapói ramo guarã hekópe koartículo he’íva.

ARTÍCULO 33Tetãnguéra omoîva’erã mayma tembiapoukapy tekotevêva,léipe, Estado ha sociedad rembiapópe ha tekombo’épe, omo’ãhaguã mitãme umi droga ha ka’amonge jeporuvaígui,oñemboysyiva umi tetãnguéra kuatiápe; avei ani haguã ojeporumitãme ko’ã mba’e vai apópe ha ivendépe.

ARTÍCULO 34Tetãnguéra oñe’ême’ê omo’ãvo mitãme opaichaguajeporutie’ÿgui. Upevarã, Tetãnguéra omoîva’erã maymatembiaporã tekotevêva, peteîteî háicha ha avei oñondivekuéra,oimpedi haguã:

a ) Mitã akãme ñemoinge, oike haguã oimeháichaguatembiapo tie’ÿme;

b) Mitã jeporu umi óga tie’ÿrã oîvape;

c) Mitã jeporu umi techaukaha rupi, ha umi material tie’ÿrãojejapóvape.

ARTÍCULO 35Tetãnguéra omoîva’erã opaichagua tembiaporã tekotevêva,peteîteî háicha ha avei oñondivekuéra, ani haguã mitãoñemonda, oñevende, oñeñemu hese, taha’e ha’evarã, ha

25


oimeraêva fórmape.

ARTÍCULO 36Tetãnguéra omo’ã va’erã mitãme opaichagua ñemomba’aporeiha jeiporu vaígui, ndou porãiva guive oiko porã haguã.

ARTÍCULO 37Tetãnguéra oñangareko va’erã:

a ) Ani mba’eveichagua mitãre oiko ñembosarái vai,ñembohasa asy, humano rekóre ndojojáiva. Juezndaikatúi ojukauka térã ombokoty tapiaite guarãichahembiapo vai jave mitã ne’îrava omboty 18 áño.

b) Ani mba’eveichagua mitã libertad rehe ojepokombaretépe reínte, léipe oî’ÿvare. Mitã ojejoko,oñemonambi térã oñembokoty haguã, ojejapo va’erãléipe he’iháicha, avei tekotevête jave mante ha hi’are’ÿhaguãicha.

c) Mayma mitã oñemonambíva, ojetrata va’erã humanoháicha, persona reko marangatu ojerure háicha; aveiojeguereko va’erã tesa renondépe mitã ijaveguaremikotevê. Noîva’erãi kakuaa kuéra apytépe, haoguereko va’erã contacto hogaygua kuéra ndive.

d) Mayma mitã oñemonambíva oguereko va’erã derecho:ojekuaaukávo chupe iderécho léipe oîva ha ohendúvochupe mburuvicha upevarã oîva, ijeheguiete oguatávaha oporolado apo’ÿva; ha pya’emi oikuaávo resultado.

ARTÍCULO 381. Tetãnguéra ome’ê iñe’ê omboajévo, ha oñangarekóvo

oñemboaje haguã, umi léi tetãnguéra omoîva ñorairõ guasuoiko jave guarã ha mitã reheguáva.

26


2. Tetãnguéra omoî va’erã mayma tembiaporã ikatúva anihaguã mitã ne’îrava omboty 15 áño oike umi ñorairõme.

3. Tetãnguéra ndogueru va’erãi cuartelpe mitã ne’îrava omboty15 áño. Oî ramo tetã oguerúva ombotymava 15 áño, ha katundohupytyiva 18, tetãnguéra omotenonde va’erã umiijedadvéva.

4. He’iháicha leikuéra mayma tetã omoîva oñangareko haguãpoblación civil rehe oî jave ñorairõ guasu, Tetãnguéra omoîva’erã mayma tembiaporã ikatúva, oñeñangareko porãhaguã mitãre oî jave ko’ãichagua ñorairõ.

ARTÍCULO 39Tetãnguéra omoî va’erã opaichagua tembiaporã tekotevêvaikatu haguãicha okuera porã jey hetépe ha iñakãme haoñeñandu porã jey hapichakuéra apytépe, mayma mitã:noñeñangarekói va’ekue hese hekópe, oñemomba’aporei,ojeporu tie’ÿrã; térã oiko hese ñembosarái vai ha ñembohasaasy ndojojáiva humano rekóre; térã ñorairõ guasu kuégui opytavaíva. Upeichagua ñepohano oikokuévo mitãre, ojehekava’erãtesãive, toñemomba’e guasuve ijupe ha heko marangatu.

ARTÍCULO 401. Tetãnguéra ohechakuaa derecho mayma mitã oguerekóva,

oñemboja ramo hese peteî delito térã ojejuhu ramoañetehápe hembiapo vai hague, ojetratávo chupe opu’ã haokakuaa haguãicha dignidad jeguerekope ha ñeñandúpe,avei ohechakuaa haguã derecho ha libertad ambuekuéraoguerekóva; pevarã ojeguerekóne tesa renondépe pe mitãedad ha tekotevêha ija jey hapichakuéra apytépe, ha ijespírituporã sociedad ryepype.

2. Ko’ã mba’e ojehupyty haguã, ha jaguerekóvo tesarenondépe leikuéra mayma tetã omoîva’ekue, Tetãnguéraomoañete va’erã ko’ã punto:

27


a ) Ani oñemboja mitãre ojapo hague delito, térã ojedeclarachupe culpable oho hague léi cóntrape, ojapo térãndojapói haguére peteî mba’e, upe moméntope ndaipóriramo ra’e léi oproivi ÿrõ omandáva upe tembiapo.

b) Oñemboja ramo peteî mitãre hembiapo vai hague léicóntrape, toñemoañete chupe ko’ã púntonte jepe:

I) Ojeguerekóta chupe inocente ramo nahesakãi ajaha’eha culpable;

II) Tojekuaauka chupe pya’emi acusación oîvaicóntrape, mba’épa oñemboja hese, ha toguerekooipytyvõva chupe oñedefende haguã;

III) Toñemyesakã icáso pya’emi, mburuvicha upevarãoîva rupive, oporolado apo’ÿva, ha toî ijykérepytyvõhára léipe (ha avei tuvakuéra, tekotevêramo);

IV) Ani ojejopy oñemombe’u térã ojedeclara haguãculpable, ha toñehendu avei umi testigo ha’eomoîva, ikatúva omyesakã acusación oikóva hese;

V) Ojejuhúrõ añetehápe ojapo hague delito, upedecisión ha avei consecuencia oguerúva, topytamburuvicha upevarã oîva pópe, ojapo haguãhekópe ha léipe he’iháicha.

VI) Pe mitã toguereko peteî ne’êmbohasahárasapy’ánte ndoikuaái ramo pe ñe’ê ojeporúva;

VII) Tojerrespeta ha’eñohapegua hekove, procedi-miento aja pukukue.

3. Tetãnguéra omoîva’erã mayma tembiaporã tekotevêva oîhaguã leikuéra, procedimiento, mburuvicha ha instituciónkuéra mitã rehegua, oñemboja jave hese delito ÿrõ ojejuhujave culpable léi renondépe; tenonderãite ko’ã punto:

a ) Toñemoî peteî edad, upéva omboty mboyve, mitã ojapóvandaha’emo’ãi delito.

28


b) Ikatu ha iporãvéta ramo, umichagua mitãre ndojeporúihaguã procedimiento judicial.

4. Oñeñeha’ã haguã mitãre, ikatu ojeporu ko’ãva: ñangareko,ñembohape ha tesápe jeguereko, ñehesambyhy, libertáreñangareko, óga oñeñangarekohápe ñemoî, profesiónñeaprende, ha ambueve posibilidad ndaha’éiva internaciónpeteî instituciónpe, ojetrata haguãme mitãme ou porãvehaguãicha ichupe ha según tuichakue hembiapo léicóntrape.

ARTÍCULO 41Mba’eve umi oje’éva ko Convenciónpe nombyaimo’ãi umi dis-posición ou porãvéva mitã derechokuérape, ha ikatúva oî:

a ) Peteîva Estado léipe; térã

b) Derecho internacional upe Estádope ojeporúvape.

29


PARTE II

Foto

: ©

UN

ICEF

/Par

agua

y/M

artin

Cre

spo

30


ARTÍCULO 42Tetãnguéra oñecompromete oikuaaukávo umi idea hatembiaporã ko Convenciónpe oîva, iporãve haguãicha, kakuaaha mitãnguérape.

ARTÍCULO 431. Ohecha haguã mba’éichapa Tetãnguéra omboguata ohóvo

umi tembiaporã oñemoîva ko Convenciónpe, oñemoî va’erãpeteî Comité Mitãnguéra Derecho rehegua.

2. Ko Comitépe oîta 10 tapicha arandu, heko potîva haikatupyryva, oikuaáva umi mba’e oîva ko Convenciónpe. Ko’ãmiembro oiporavóta Tetãnguéra, hetãgua apytégui, opa tendarupigua oî haguãicha, ha avei opaichagua sistema jurídico.

3. Umi miembro Comitépe guarã ojeporavóta, voto secretorupive, Tetãnguéra omoîva listagui. Peteîteîva Estado ikatútaomoî peteî tapicha ojeporavova’ekue hetãgua apytégui.

4. Pe jeporavo ypy oikova’erã ohasa mboyve 6 mése ko Con-vención iñañete hague, ha uperire cada 2 áño. Cuatro mése,iguyre, oguahê mboyve pe elección ára, Secretario GeneralNaciones Unidas pegua omoguahê va’erã kuatiañe’êTetãnguérape, opresenta haguã candidato 2 mése ajapukukue. Uperire Secretario General ombosako’i va’erãpeteî lista oîhápe mayma candidato oñeproponéva; oî va’erãmáva Estádopa opropone, ha ojekuaauka va’erã umi tetãomoneî va’ekuépe ko Convención.

5. Jeporavo oiko va’erã ijaty jave Tetãnguéra ohenóiva Secre-tario General, Naciones Unidas localpe. Upe atype,tekotevêhápe oî 2 tercio Tetãnguéra, oikéta Comitépe umicandidato ivóto hetavéva, ha ohupytyva mayoría absolutaTetãnguéra upépe oîva omoîkuévo ivóto.

6. Umi miembro oîta Comitépe 4 áño pukukue. Ikatútaojeporavo jevy oñepresenta jey ramo icandidatura. Cincomiembro ojeporavo va’ekue primera elecciónpe oîta 2 año

31


pukukuénte; oikopáre pe elección, Presidente oguenohêtapor sorteo umi cinco miembro réra.

7. Peteî miembro Comité pegua omano ramo, térã orrenuncia,térã he’i ndaikatu mo’ãvéimaha osegui upépe, pe Estadoipropone hare omoîta ambue hetãgua, omboguata haguãoguahêmeve hu’ãme upe mandato, Comité upéicha omoneîramo avei.

8. Comité ojapóta irreglamento teerã.

9. Comité oiporavóta umi chupe omyakã va’erã, 2 áño pukukue.

10. Comité oñembyatyta normalmente Naciones Unidaslocalpe, ÿrõ oimeraêva tendápe upéicha he’i jave pe Comi-té. Comité oñembyatyta normalmente cada año. Umi atyjepyso pukukue omohendáta Tetãnguéra, tekotevê ramo,ha upéva Asamblea General ikatu omoneî térã nahániri.

11. Secretario General Naciones Unidas pegua omoîne per-sonal ha servicio kuéra tekotevêva ikatu haguãicha ko Co-mité omoîva ko Convención ojapo hekópe tembiaporãoguerekóva.

12. Omoneî rire Asamblea General, miembro kuéra Comitépegua oñembosueldo va’erã fondo Naciones Unidasmba’égui, ha Asamblea he’iháicha.

ARTÍCULO 441. Tetãnguéra oñecompromete omoguahêvo Comitépe, Secre-

tario General Naciones Unidas pegua rupive, mombe’upymba’e tembiaporãpa omoî oñemoañete haguã umi derechooîva ko Convenciónpe, ha ohópa tenondévo umi derechojeporúpe:

a ) 2 áño haguépe, upe tetã omboaje rire ko Convención;

b) Uperire, cada 5 año.

2. Umi informe omombe’u va’erã opaite mba’e opokóvatembiaporã ko Convención omoîva rehe.

32


3. Tetãnguéra omoguahê va’ekue Comitépe informe oîmbaporãva, uperire natekotevêmo’ãi omombe’u paite jevy umiojekuaámava primer mombe’upy rupive.

4. Comité ikatu kuaa ojerureve Tetãnguérape marandutekotevêva, oikuaa porãve haguã mba’éichapa omboguatahína Convención he’íva.

5. Comité omoguahê va’erã, cada 2 áño, AsambleaGeneralpe, Consejo Económico ha Social rupive, informehembiapo kuéra rehegua.

6. Tetãnguéra omosarambi va’erã hetãme, opavaite oikuaahaguãicha, informe ojapo va’ekue.

ARTÍCULO 45Ikatu haguãicha oñemoañete porãve ko Convención haoñemokyre’ÿ tetãnguéra ñopytyvõ umi mba’e Convenciónreheguápe:

a ) Umi organismo especializado, Unicef ha ambuekuéra or-ganismo Naciones Unidas pegua, oî kuaa presentehembijokuái rupive oñehesa’ÿjóta jave mba’éichapaoñemboguata peteîteîva tetãme Convención rembipota.Comité ikatu kuaa ojerure ko’ã organísmope, oipytyvõ haguãtetã oîhápe ko Convención ñemoañetépe. Comité ikatu aveiojerure ko’ã organísmope tomoguahê informe mba’éichapaohecha tetã oîhápe ko Convención ñemboguata.

b) Comité ombohasa kuaa umi organismo especializádope,Unicef ha ambue organismo upevarã oîvape, umiTetãnguéra informe ojerurehápe asesoramiento térãasistencia técnica, térã oje’ehápe oîha umi tekotevê.

c) Comité he’i kuaa Asamblea Generalpe tojerure Secreta-rio Generalpe ojapo haguã hérape estudio tekotevérõmitã derecho kuéra rehegua.

d) Comité he’i kuaa Tetãnguérape mba’épa iporã ojejapoumi informe orrecivíva ári. Ha upéicha oikuaauka va’erãpeteîteîva tetãme ha avei tomombe’u AsambleaGeneralpe.

33


PARTE III

Foto

: ©

UN

ICEF

/Par

agua

y/M

artin

Cre

spo

34


ARTÍCULO 46Ko Convención ikatu omoneî mayma tetã upéicha ojaposéva.

ARTÍCULO 47Ko Convención Tetãnguéra omoporã va’erã. Umi kuatia he’ihaupéicha, oñemoî va’erã Secretario General Naciones Unidaspegua pópe.

ARTÍCULO 48Ko Convenciónpe ikatúta oike mayma tetã oikeséva. Umi kuatiaupéicha he’iha, oñemoî va’erã Secretario General NacionesUnidas pegua pópe.

ARTÍCULO 491. Ko Convención iñañete ñepyrûta 30 ára oñemoî haguépe

Secretario General Naciones Unidas pegua pópe 20hakuatia imoporãha.

2. Peteîteîva tetã omoporãva Convención térã oikéva avei ipypeoñecompleta rire umi 20ha kuatia, Convención iñañetétachupe guarã 30 ára upe Tetã ontrega haguépe ikuatiahe’ihápe omoporã, ÿrõ ojapyhyha avei Convención.

ARTÍCULO 501. Mayma tetã oîva ko Convenciónpe opropone kuaa ñemyatyrõ

ha omoî Secretario General Naciones Unidas pegua pópe.Kóva oikuaaukáta ñemyatyrõ oñeproponéva Tetãnguérape,ha ojeruréta ko’ãvape te’i oipotápa oñehenói ijaty haguãTetãnguéra, ojehesa’ÿjo haguã pe propuesta ha oiko hesevotación.

35


Cuatro mése ryepype, upe jeikuaauka oiko rire, peteî térciontejepe umi Tetãnguéra he’i ramo ijatyseha, Secretario Generalohenói va’erã peteî Conferencia, Naciones Unidas rérape.Oimeraêva ñemyatyrõ omoneîva mayoría rupive Tetãnguéra,oîva presente ha ovotáva upe Conferénciape, Secretario Ge-neral ombohasáta Asamblea Generalpe omoneî haguã.

2. Mayma ñemyatyrõ ojejapóva he’iháicha párrafo 1 koartículope, oñepyrûta iñañete omoneî vove Asamblea Ge-neral Naciones Unidas pegua ha omboaje vove Tetãnguéra2 tercio de voto rupive.

3. Iñañete vove umi ñemyatyrõ, ha’éta obligatorio Tetãnguéraomboaje va’ekue guivépe; ambue tetãnguérape guarã katuosegíta obligatorio mayma he’íva ko Convención, ha oimérõambue ñemyatyrõ omboaje va’ekue avei.

ARTÍCULO 511. Secretario General Naciones Unidas pegua ojapyhyta ha

omoguahêta Tetãnguérape umi punto nomoneîriva peteîTetã, omoporãkuévo térã oike ypyvo ko Convenciónpe.

2. Ndojeacepta va’erãi mba’eveichagua reserva ndohóiva koConvención rembipota ha rembiaporã ndive.

3. Mayma reserva ikatu ojerretira oimeraêva moméntope;upevarã oñemoguahê va’erã kuatiañe’ê Secretario Gene-ral Naciones Unidas peguápe, ha kóva oikuaaukátaTetãnguérape. Secretario Generalpe oguahê vove upemarandu, uperire un año haguépe iñañetéta pe denunciatérã reserva jerretira.

ARTÍCULO 52Mayma tetã ojapyhyva ko Convención ikatu oheja jey, upéichaoikuaauka ramo kuatiáre Secretario General Naciones Uni-das peguápe. Upe kuatia ovale ñepyrûta un áño oguahêhaguépe Secretario General pópe.

36


ARTÍCULO 53Oñemoî ko Convención ñongatuhára ramo Secretario Gene-ral Naciones Unidas peguápe.

ARTÍCULO 54Kuatia ojehai ypy va’ekue ko Convención rehegua, oîva ko’ãñe’ême: árabe, chino, español, francés, inglés ha ruso,peteîchante iñañetekue, ha opyta Secretario General Nacio-nes Unidas pegua pópe. Ko’ã mba’e ojeguerovia haguã,omboguapy héra ko Convención guyre mayma tetã rembijokuáioñemboúva upevarã.

Documents

TETÃNGUÉRA LEIGUASU MITÃ DERECHO REHEGUA · 6 Tetãnguéra Leiguasu Mitã Derecho Rehegua Ñepyrûmby ÑAROMANDU’ÁVO, Declaración Universalpe Tetãnguéra he’i hague mitãre