Tezkiret-ul Evliya-Feridüddin-i Attar

7/29/2019 Tezkiret-ul Evliya-Feridddin-i Attar

1/114

Tezkiret-ul Evliya

Feridddin-i Attareviri : Mehmed Zahid Kotku

Takdim

kr ve sena ol hakiki bihemtaya kim biz yoktan var eyledi iman marifet ilm-edep ve hikmet

bahesi kld ve kendisinin vahdeti zatn esmai-sfatn biz kullarna bildirdi ve dahi kemali

kereminden didarn mminlere gstere ve buyurdu ki; "imanla amel-i salih ileyene cennet

verir ve makamn firdevs iinde mesut ederim. Ltfu keremimle azametimle komu olup gnde

yetmi kerre ana tecelli klarm," selatu selam ve tehiyyat ann zerine ki hulasay mevcudat ve

gzide'i mahlukat ve makbulu cenab yezdan mahbubu rahimi rahman ve fahri alimiyyan ve

nuru alemiyyan Muhammed Mustafa selavatullahi aleyhi ve ala alihi ve eshabihi ecmain;

badehu: Ann evlad kiramna ali eshab izamna olsun ki din yolunda yardmclar dnya veahirette sadk yarlardr ve cemi enbiya selavatullahi aleyhim ve evliyay kiram ervahna vasl

olsun ve biz miskinlerden raz honut olsunlar. nallah, amin, ya min. Amma badu: bu kitab

tasnif eden merhum ve mafur fahr heda zbdetl evliya Feridddin Hazreti hace Attar

kaddesallah srrahl aziz buyurur ki: Hazreti Kur'an ve ehadisi nebeviyeden sonra meayihi

kiram ve evliyay izam kaddesallah esrarhm hazeratnn szleri ve dili derunu ilmi

ledunnidir, kisbi deildir, "eddebeni Rabbi" dir, "Allemni ebi" deildir, bunlar veresei enbiya

mukarriban dergah kibriyadr, enbiyay kiram ve sahabeyi izam ehli beyt resulullah aleyhi

efdalsselam blktr, nallah teala bunlar iin bir kitab cem edemki ben miskin ve biare

Attardan yadigar ola. Herkim bu kitab safa ve sdk ile okuya anaevliya esrarndan kef ola ve

ben zayfi bir fatiha ile yad kla taki ol fatiha berakatiyle bana toprak iinde feth-bab-rahmet ola.

Nitekim, Yahya ibni muaz rahmetullah aleyh dnyadan nakl ettikten sonra ryada grdler ve

sordular: Allah teala sana ne eyledi, dedi ki: Rabbim hitab kld;Ya Yahya benim seninle

kat' sarp ilerim vard lakin birgn meclis iinde beni anardn ve anp tazim

ederdin benim velilerimden bir veli oradan geerken senin tazimle meth sena

ediini iidp vakti ho oldu ve sana dua kld, ol velinin duas berakatiyle seni de

dostlarmdan kldm, ve sana rahmet eyledim, ve bir sebep dahi oldur kim eyh Ali ebu

Dekkak Kaddesallahu sirrehl aziz hazretlerinden sordular kim:hi erenler szniitmekten faide var mdr? Kim, iidirde o sz ile amel etmez.Buyurdu ki: erenler


2/114

szn iitmekten iki faide vardr; biri odur ki; eer talip olursa ol sz an kavi

himmet eder ve istediini bulur muradna nail olur, ikinci faide odur ki; eidenin

gnl ruen olur ve eytan vesvesesini ve dnya hrsn, masiva sevgisini ann

iinden karr, sadk ve kazibi fark eder eer kr deilse; nitekim buyurur :

(latezenil halka bimizanike vezzin nefseke bimizanil kavm)Evliyann bazs hazreti

Adem sfatl ve bazlar hazreti brahim ve hazreti Musa ve sa aleyhisselam sfatl ve bir nicesiHazreti Muhammed Mustafa Aleyhi vesellem selavatullahi ve selamuhu aleyhim ecmain

sfatldrlar. Bu kitabn tertibinde sebep oldur ki bir ok dost ve karndalar rabet ve heves

ederek evliya szlerinden emmeler duyarlarve bir nebze hallerine vakf olup meayih srrndan

nesne duyarlar. ( erhil kulup, kefl esrar Marifetnnefs ve Rab ) kitaplarn mtelaa eyleyeler.

Acizane hlasa kararak snneti seniyyeye tebean muhtasar yazarak ravisi zayf isnad da

braktm ve sz ilavesini suu edep grdm, nk bu meayihi izamn birou marifet ehlidir,

bazlar muhabbet ehlidir, ve bir ou da muamele ehlidir ve tevhid ehlileri olup bir nicesi

bisfattr, erh eylemeye gelmez. Bu kitabn bir tasnifine bir sebep te odur kim; kur'an kerimi

okurken manasn bilmek ve tesirini duymann faidesi mhimdir, kelamullahn binlercemenfaat olduunu muhakkaktr; Resulu ekrem sellalahu aleyhi vesselam efendimiz buyurdular;

okuduunun ne demek olduunu bilerek amel etmeli ve gznden dklen yalarn bir

katrasna benim gibi bin kiiyi balaya Cenab hak kendi fazlyle. eyh Ebu Yusuf'u Hemedani

Kaddesallahu srreden sordular: bu erenler dnya nikabn yzlerine tutar acaba biz miskinler

ne ederiz dediler; yle buyurdu: Her evliya szlerinden sekiz kat okuyalm, ta ki kendilerinin

iflasn, onlarn fazln bileler ve dahi Cneyd kaddesallahu sirreden sordular:Mride

meayih szlerinden iitmekte ne fayda var? Ol aytt bunlarn szleri hayrdr, hak

rzasyla eytan szlerini koarlar ve ondan medet bulur ve gnl nurlanr karartutar, hak taala kur'an kerimde (Hud ayet 119) buyurur yani Ya Muhammed

S.A.V. biz gemi peygamberler szlerini ann iin naklederiz ki, ta onlarn

szleriyle senin gnln doluna.Gene (hadis) salihler sznn anld yerlerde rahmet iner

fazl ve mafiret yaar; bir sebep te udur, bu ulular szne uru klmaklmz: geri bunlardan

deil isem de bari bunlara kendimi benzetmi olam ki, Meayih szleri arap ve fars dilleriyle

yazlmtr, ben zayf, trke yazdm ki cmle mminler mehrement olup okuduka ben fakiri

duadan unutmayanlar belki duas kabul olur hak taala hazretleri rahmet klar (Ya Rahim, Ya

Rahman rhamna ma ceml ehlil-iman) kk yamdan beri evliyaullah szleri canm iinde

sevin verir ve midi kalbimde beslerdim yani kii kendi sevdiiyle harolunur. Biz detakatmzca kymetli szlerle kalplerimizin pasn sildirmeye gayret ederiz. imdiki zamanda

geri erler gaip olup yabanc mddeiler ba kaldryor ve gnl ehli aziz olmaa balamtr,

nitekim Cneyt hazretleri ibli vasiyet buyurmu:Bir kiiyi hak zere bulursan ann

eteine yap brakmabuyururlar. Ben zayf kul grdm ki mukallit mddeiler zahir olup

insanlar ol velileri hi anmaz oldular bu kitab tasnif edip adn - TEZKRET'L EVLYA-

kodum ki, dnya ehli, ahiret ehlini unutmayalar ve rabet edeler. Bu kitapta birka trl faide

vardr evvel oldur ki dnyay ademilerin gnlnden soutur ikinci ahirete rabet ettirir, nc

hak dostluu adamn gnlnde belirir, drdnc: ahiret azn ok ettirir bu gibi szleri cem

eylemek cmle vacibattandr. Zira Kur'an ve hadis erhidir bundan yekrek kitap yoktur,

muhdisleri er, erleri arslan eder.


3/114

Feridddin-i Attar

Hicri 513-627, Miladi 1119-1230 yllar arasnda Niaburda yaayan byk mutasavvfn

eserleri, o zamanlarda Belhten hicrete mecbur edilen Mevlana oyma vastasyla Anadoluya

gelmi, hatta ocuk denecek bir yata kendisiyle tanp elini pen Mevlana Celaleddin-i Rumiyeithaf ettii Esrarnameyi Mevlana hi yanndan ayrmamtr. Bylece 700 seneye yakn bir

zamandan beri Anadoluda ismi zikrolunan ve tasavvuf erbabnca tannanFeridddin-i Attar,

Mevlana gibi o devrin Mool istilas ve benzeri itimai zelzeleleri karsnda kan ve ate kokan

havasn ak ve iirle yumuatm, zamann ekillerinden istifade ederek insanlara en gzel yolla

iaretle en iyi ahlak telkine almtr. Tezkiret-l Evliya ksa birevliya menkbeleri

kitabdr. Burada binbir faydal manalarla dolu kerametler, vaz ve nasihatler ve byk szler

kaydedilmi, bylece gzel bir ahlak kitab meydana getirilmitir. Esasen Ortaasya'dan

Anadoluya uzanan g yollar zerinde bulunan Niabur, yurdumuzun Ouz ve Seluk

medeniyeti havasn uzun zaman fikren beslemee devam etmi bir kltr merkezi olmakta,

Feridddin-i Attar 'n eserlerinde kendimize ok yakn seziler, vak'alar, insanlar bulmaktayz.

Mnacat

laha padiaha, perverdigara, izzin ve celalin hakkiyn Enbiya ve mrselin ve evliyai salihin, ve

ulemay rasihin, radyallahu anhum ve ecmain ervah erifeleri hrmeti iin ben zayf ve gnahlukulunu dahi bu kavimden nasipsiz klmal, ve ol has nasrndan kim bunlara ruzi kldn beni

dahi mahrum klmal ve bu kitab gnahlarmza kefaret eylegil ve son nefeste imanmz eytan

mekrinden sen beklegil, amin ya rabbel alemin.

imdiden sonra Hak Taalaya inaniyetle evliya zikrine aaz edelim, biavnillahi teala, ve Hasne

tevfiki.


4/114

Hazreti Ebu Muhammed mam Cafer-i Sadk (Kuddise sirruh)

Ol Mustafa milletinin sultan, ve ol peygamber hccetinin brhan, ol amili sddk, ol ameli

tahkik, ol veliler gnlnn kesi, ol peygamber cierinin kesi ol Aliyyl Mrtezann Nakidi, ol

Muhammed Mustafa'nn varisi, efii arif, ak Ebu Muhammed Cafer-i Sadk, Radiyallah anh

Kaddesallahu sirre hazretleri Peygamberimizin ehli beytindendir. Enbiya ve sehabeleri ve ehli

beyti zikredersek her biri iin bir kitap yazmak lazmdr teberrk iin Sallallahu Aleyhi

vessellemin ehlinden baladk eer ann cemi kerametlerini zikredersem dilim an vasfa

muktedir deildir, cmle ulum ve iaret tarikat, hakikat marifet iinde kamil idi, cemi velilerin

ulusu, ve ser emesi idi.

Mminler imam ve zevk ehline piirev ve ibadet ehlinin mukaddemi ve zhd ehlinin

mkerremidir, hakayk ilmi ire msannif ve tefsir iinde mfessirdir. man olan bir kii islam

davasn eder de ehli beyt ile ehli-snnet ve cemaat arasnda fark eder ve kalbinden yaramaz

hisler geirir, bu gibiler hazreti peygambere inanarak ehli beytine ve oullarna ikrar yok iseMuhammed Mustafa sallallahu aleyhi vesselam hazretlerini bizar eder.

mam afii Radyallahu anh hazretleri, ehli beyti sevdii iin ana rafzdr dediler ve zindana

attlar ve ol bu mana iinde buyurmulardr ki, n hakikat bilirsin kim dnyann ve ahiretin

padiah fahrimrselin efendimiz ve alihi sahbihi ecmaindir. Gerektir kim ann yarann ann

yerinde tutasn ve eshablaryla ehli beytini ann makamnda bilesin ve cmlesine can gnlden

muhabbet klasn ta imann drst olup snnilerden olasn. mam azam Ebu Hanife

hazretlerinden sordular kim peygamber S.A.V. hazretlerinin yaranlarnda ve ehli beytinde

hangisi yksektir: buyurdu kim: Kocalarda Sddk ve Faruk, Yiitlerde Osman ve Ali ve

avretlerde Aye ve kzlarda Fatma R.A. ecmaindir.

Nakildir ki: zamane padiah Mansur halife vezirine Cafer-i Sadk getir ldrelim dedi. Veziri

men iin ok ceydeyledi, ve dedi ki ol kii bir bucakta oturmu ve uzlet ihtiyar etmitir, kendisini

dnyadan ekip ibadetle megul olmutur. Halifeye hibir ziyan yoktur an ldrmekte ne fayda

ola; Halife vezirinin szn dinlemedi Caferi Sadk hazretlerini getirmee ademilerini

emreyledi. "Ne zaman ki ben tacm bamdan karnca ol saat ban kesin" dedi. Sadk'

getirdiler Mansur an grnce tahtndan aa indi karlad. Sadkn elini ald taht zerinekard ve karsnda diz kp edeple oturdu. Vezirleri teaccpte kaldlar, Sadk dedi ki:

"Benden ne hacetin vard ki, beni getirttin, Allahmn ibadetinden ayrdn kendi halimde megul

olup dururdum, kerem eyle beni yerime gnder" dedi. Halife derhal destur verdi, her trl

arlamak ve hil'at vermekle gnderdi. Halifeyi titremek tuttu, akl at yere dt.

Hazreti eyh veysi Karni (Kaddesallah srrahul aziz)

ki cihan gnei Peygamperimizin salavatullahi aleyhi ve selamuhu Efendimiz Hazretleri, veysi

Karni Hazretlerinin mehdinde :" Yemenden bana Allah aknn kokusu geliyor" buyurmutur.

Resuli Ekrem Efendimiz buyurdular:


5/114

"Kyamet gnnde yetmi bin melaike halk olunacak, veys onlarn arasnda

cennete girecek, hi kimse onu bilmeyecek. Zira dnyada mahfi ibadet ettii ve

kendisini halktan gizledii ahrette onu kimse bilmeyecektir." Hak Teala buyuruyor:

" Benim velilerim kubbelerim altnda gizlidir. Onlar benden baka kimse bilmez".

yle rivayet olunur: Habibi Zian efendimiz kyamet gnnde : "Ya Rabbi veysi isterim " diyeniyaz edince, Vacib Teala "dnyada grmedin, burada da gizli duruyor" hitabyle cilvei

rabbaniye olacak. veys hrmetine Rebia ve Mudai kabilesinin koyunlarnn ty adedince

gnahkar mmeti Muhammed'e efaat edilecektir. ( Bu ikikabile arab iinde en ok koyunlar

olandr).

Sahabei Gzin Resulullah Efendimize veys'in nerede olduunu sual etiler:

"Yemen Vilayetinin Karn Kyndedir" buyurdu.

"Ya Resulullah veys Zati Risaletpenahilerini grd m?"

"Grd velakin zahirde grmedi." Buyurdu."Bu nasl aktr dediler, sizi grmyor." Efendimiz:

"ki sebebi var, birisi hal galebesinden, ikincisi eriat azametinden, yani gzleri grmeyen bir

annesi var evi yalnz brakp gelmedi. eriat emrini tuttu, annelik hakkna riayet etti."

veys deve gderdi. Hakkn alp anasna ve infak edecei kimselere verirdi. Sahabilerin:

"Biz onu grmeyecek miyiz? Suallerine:

"Ebubekir grmeyecek ama mer ve Ali grrler buyurdu.Allah'n inayetiyle sevgili

dostlar cemi gnahlardan saknp, Hak Teala Hazretlerinden korkup, gizli ibadet

edenlerdir. Resulullah Efendimiz ahrete terif buyururken Hz. mer ve Ali'ye mubarekmurakkan (Hrka) veys Hazretlerine gtrmelerini vasiyet ve Hz veys'i tarif buyurdular:

Gvdesi klldr, sa elinin ayasnda ak duran, bir aka kadar ben vardr. Benden selam edin,

Muraka giysin mmetlerime dua klsn.

Efendimiz, dnyadan ahrete terifleri saadetlerinden sonra Hz mer ve Hz. Ali kufe ehrine

geldiler. Hz. mer hutbesinde:

"Ey Necit kavmi, Yemen ehrinin Karn kynden kimse var mdr? Bir ihtiyar varm, suallerine

cevaben veys iin " Bir deli divane deve gder, halka karmaz, Armne deresinde bulunur.

Viraneler iine gider, dnyada hi adgam bilmez. Herkes gler o alar. Bazan da halk alar, ogler," denilince Hz. mer: "Grmek isterim" dedi.

Hz Ali ile beraber ziyaretine gidip, kendisini namazda, develerini de Hak Teala emriyle- bir

melek tarafndan gdl buldular. Namazdan fari olunca Hz mer huzuruna gidip ikram ile

selam verdi. veys, Hazretin selamn ald. merul Faruk ismini sual etti.

"Abdullah" (yani Allah'n kuluyum) dedi. Hz. mer:

"Kllna Abdulllah (Yani hepimiz Allahn kuluyuz) mahsus adn nedir? Deyince:

"veys'tir " dedi.

Hz mer'in talebiyle sa elinin iindeki beyaz nuru gsterdi. Hz mer:"Ya veyspeygamberler ulusu Muhammed Mustafa sana selam kld, mmetime dua ve efaat


6/114

klsn" dedi. veys cevaben:

"Sen dua etmeye layksn" buyurunca Hz mer:

"Ben dua ediyorum amma Hz. Resul size vasiyet etti ve ham de mubarek murakka'n gnderdi.

Alp giysin, mmetime dua etsin diye vasiyetleri var" deyince, veys murakka' erifi ald pt,

yzne gzne srd.

"Siz burada durun" diyerek yanlarndan ayrld. Murakka' yere koyup mubarek yzn topraa

vurdu, yalvarmaya alamaya balad. " lahi bu murakka' sevgili peygamberimiz Muhammed

Mustafa SAV efendimiz, merul Faruk ile Aliyyul Murtaza'y ben zayf kulunu ef'i tutarak

gndermi. mmeti Muhammed'in hepsini balamaynca murakka' giymem "Bariye

mnacatnda hitab- izzet geldi "u kadarn sana baladm, murakka- giygin"

"Ya Rabbi kllsn balamaynca giymem "dedi. te mnacat eder ve hitab izzeti iitirdi.

Hazreti mer ve Hazreti Ali, veys'in nereye gittiini taharri iin etraf aratrmaya ktlar.Hazreti veys'in yanna kadar vardlar. veys:

"Ah niin geldiniz? Rabbimiz yalvaryordum. mmeti Muhhamed'in hepsini balamaynca

murakka giymeyeceim Ya Rabbi diye mnacat ediyordum. Sabr edemediniz" dedi. Hz veys

Murakka giydi "Lutfu keremi ile Sbhani ile Rebia ve Mudai kabilelerinin koyunlarn ty

adedince mmeti Muhammed Avf ve mafiret buyurulmutur inallahurahman" dedi. Hz mer

ve Hz Ali veys Hz lerine Risaletpenah efendimizi niin grmediini sordular. Cevaben veys

buyurdu:

"Ben suret gzyle grmedim, velakin muvafakat eyledim. Muvafakat eylemek dindendir" dedi.Hz merl Faruk ve Aliyyul Murtaza veys'in dostluunu ve sevgisini grdler. Hz Habibullah'a

biz ak ve muhabbet ile dostluk edemedik diye alatlar. Zira Uhud harbinde kafirler Sav

Efendimizin diini krdlar diye Hazret, azndaki dilerin hepsini skmt. Hz mer,

veys'ten dua taleb etti.

"man iinde meyl olmaz, herdem dua ederim" dedi. Hz mer veys'e bir miktar ake vermek

istedi.

"Deve gtmekten aldm yetiiyor" deyip reddetti ve Hz mer'e mhim tler verdi,

makamlarna dnp kyamet yakn olduundan hazrlkl olmalarn tavsiye etti. Avdet eylediler.

Fakat karn kynde veys bilindi. Hrmet ve izzeti gittike artt iin Hz veys oradan kt ve

Kufe^ye gitti. Bir daha onu kimse grmedi. Yalnz Herem bin Hayyan veys'in derecei

mertebesine ak olarak vasfn iittii iin Frat rmanda abdest alrken tand. Selam verdi ve

mubarek elini pmek istedi. Vermedi.

"Ya veys (Rahiemkallah ve gafara lek) nereye gidersin? Diye alamaya balad. Taat ve

riyazndanbenzi sararmt. veys dahi alad ve dedi ki:

"Hayyekallah ve Herem bin Hayyan sen naslsn, bu dnya zahmetlerinden? Herem dedi:

"Ya veys beni grm deilsin, ismimi, babamn ismini nereden bildin?" veys :

"Mminlerin can birbirini bilir" dedi. Herem bin Hayyan:


7/114

"Bir hadis rivayet eyle" dedi.

"Ben ne mftym ve ne de muhaddisim" deyince bir nasihat taleb eyledi.

"Bari bir ayeti Kur'an oku da dinleyeyim "dedi. veys euzu besmele ekti. Alad Surei Duhann

37-41 ayetinin sonuna kadar okudu. Bir kez ah eyledi:

"Ey Hayyan olu seni buraya kim getirdi?"

"Seninle yolda olaym ve senin muhabbetinde dinleneyim diye geldim". veys:"Allah ile ii olann bakasnda muhabbeti olmaz, zinhar Hak ile huzurunu sk tut ki ancak

dinlenmek onun sohbetindendir." Dedi. Hayyan biraz nasihat istedi.

"Onu gz nnden ayrma ve harama bakma, asi olursun. Bunlar ehemmiyetsiz bilip laubali

durur isen Cenab- Hakkn gazabna urarsn" deyince biraz daha sylemesini istedi. Buyurdu ki:

"Bu szler sana yetimez mi? Adem baban idi, Havva anan idi. Nuh, brahim Halil, Musa, sa ve

Muhammed Mustafa (salavatullahi Taala aleyhim ecmain) hep alem onun dostluuyla yaratld.

Bunlar ldkleri gibi ben, sen de lrz " dedi ve:

"Ya mer, ya mer diye seslendi, Hayyan:

"Rahimekallah yoksa mer dahi ld m, diye sordu:

"mer dahi dnyadan bugn gitti, Rabbim bana bildirdi. O benim karndam, dostum idi dedi.

Ruhuna dua okudu ve salavat verdi ve dedi ki:

"Sana dm daima Kuran' Kerim hkmlerini ileri tut ve salah ehlinin yolundan kma,

yoksa dinsiz olursun. Allah'n azablarna giriftar olursun" sonra dua etti "Ya Herem artk sen

beni, ve ne de ben seni greceim, sen duadan unutma ben seni duadan unutmayaym" dedi

gitti. Hayyan ardnca baka kald.

Hazreti Rebi naklediyor: "heves edip veys' grmee gittim. Kuluk namaz klyordu. Fari

olunca tesbihle megul oldu. Tamam deyince selam vereyim dedim. Hibir tarafa bakmadan

le namazn kld. Bylece gn bekledim. Faslasz namazdan fari olmad ve hi yemedi,

imedi uyumad. Drdnc gece mnacatn dinledim. Hak Teala'ya yalvaryordu. "lahi sana

snrm. ok uyur gzden ve ok yer karndan." Bu szleri iittim, bana bu t yeter dedim.

veys Hz. mr iinde bir gece yatp uyumad. Gece olunca "bu gece leyletlkyam" dier gece

haza "leyletlrku" ve dier gece "leyletulscud" der yani bu gece, ol gece derken sabaha kadar

ban secdeden kaldrmad. Sordular:

"Namazda huu nedir?""Namaz iindeyken sngyle vurup br yanndan karsalar bile duymamaktr."

Buyurdular ki: Her kim nesneyi severse eytan onu abuk azdrr: ho yemek, ho giymek ve

kadnlarla oturmak.

gn a kalan veys yol zerinde bir altn grd, birisi drmtr diye almad. Min

tarafillah yoluna taze Otlar drld halde koyunlarn hakk deyip almad ve bir koyun gelip

aznda ot getirdi. Gdasdr deyip almad. Fakat koyun lisana gelip Allah Teala ve Tekaddes

Hazretlerinin emriyle getirdiini syledi ve kayboldu.


8/114

Allah'u-alem. Veysel Karani Hz. leri, Hz. Ali ve Muaviye cenginde Mrteza (Keremallahu veche)

lekelerinde idi. ehid ettiler.

Hazreti eyh Hasan Basri (Kaddesallah srrahul aziz)

eyhul meayh Hasan Basri (Kaddesallahu ruhahu) mm Seleme R.A Hz.nin kardeindendomu ve mm Seleme'den st emmitir. S.A.V Efendimizin hatunu olan mm Seleme

buyurur ki : Hasan kk ocuk idi. Peygamberimiz Hz.nin bardandaki suyu iti. Resulu

Ekrem sual buyurdu:

"Benim bardamdaki suyu kim iti? "

"Hasan iti" dediler. Risaletpenah Efendimiz dua buyurdular:

"Hasan ne kadar su iti ise klls ilim olsun."

Bir gn Hz. Habibi kibriya mm Seleme nin hcresine terif buyurduklar vakit mm Seleme

Hasan' dizine alm idi. Peygamberimiz de kendi dizine alp dua buyurdular. Ne keramet buldu

ise Hasan o dua berekatnda buldu. Hasan Basri doduu zaman Hz. mer'e getirdiler. mer

R.A "Hasan ad veriniz zira yz Hasendir." buyurdu.

mm Seleme Hasan'a dua ederdi: " Allah'm Hasan' din iinde imam kl, mmet ona iktida

edip uysunar." Duas kabul olarak imam oldu. Yetmi yl iinde abdestsiz yere basmad. Halkdan

klliyen munkat' olup duru idi. Byk bi meclisde biri sordu:

"Hasan acaba niin bizim bymz oldu". Yal bir zat cevap verdi:"Cmle halayk ilim iinde ona muhtatr. O faridr. Bir arpa kadar halka ihtiya gstermez.

Sizden fazl onun iindir " dedi.

Hasan Basri Hz.leri her hafta vaaz ederdi. Fakat Rabia karsnda olmadka derse balamazd.

Bir gn birok beyler vaazn arzu ederek geldiler. Rabia olmad iin mubaeret etmedi.

"Bir kadncaz olmazsa ne olur?" Dediler.Hasan Hz leri :

"Bir lokma ki fil iin hazrlanmtr, karnca azna sar m?" Buyurdu. Vaaz arasnda evk

iinde kalan Hasan Basri Rabia'ya hitap ederdi:

"Ey kilim giyen hatun benim olduum senin gnln sslndan. Ateindendir" derdi."Bu kadar cemi gafir vaazna geldiinden ne'elenir misin?" sualine:

"Biz avam kalabalna ad olmayz, lakin bir gnl ehli grdmz vakit ne'emiz artar, ad

oluruz" dedi.

Sordular:

"Mslman nedir ve kimdir? "

"Mslmanln art kitab iindedir ve mslman toprak altndadr. "

"Dinin asl nedir?"

"Vera'dr; yani haramdan ve pheli nesnelerden saknmaktr. Ve tama' vera' batl eder" dedi.

"Uyuyan gnlmz uyandr" diyen cemaate hitaben:

"Uyuyan gnl uyandrmak kolaydr, sizin gnlnz lmtr, zira hi hareket etmez" deyince;


9/114

"Bizi biraz korkut" dediler.

"Eer bugn korkarsanz yarn onda emin olursunuz. Vah o kiinin haline ki korkmaya" dedi.

Dediler ki:

"Bu kadar halk, meclisinde mes'ele renir sana itiraz ederler." Buyurdu:

"Hak Teala kendi azametiyle halk dilinden kurtulamad. Ben zerreyim" dedi:

Haccac Zalim; Hasan Basri Hz. lerini korkutmak iin btn maiyetiyle vaaza gelmiler,

mbarek hi futur etmeyerek derse devam edince Haccac demi ki:"dnyada er isterseniz

Hasan' grn".

Hazretin bir mridi Kur'an sesini iitince nara eder derdi. Hasan Basri bir gn "byle yapma"

diye buyurdular emirlerine kar:

"Ya eyh kendi elimde deildi" deyince:

"Eer gelsin diye byle edersenRahmanidir, eer armyorken barrsan eytanidir."

Buyurdu.

Bir yl Basra ehrinde ktlk oldu; bir sene yamur yamad, duaya ktlar . Hasan Basri minbere

kt va'az ve dua etdi. "sterseniz yamur yasn Hasan' Basra ehrinden koun", deyince halk

alad.

O kadar Hak Teala Hz .nden korkard ki sanki celaf elinde durmu gibi daima mell mahzun idi.

Bir gn bir zat u Hadis-i erifi okudu: "Tamudan bin yl sonra Henna isimli bir kii zuhur

edecektir". Mbarek Hasan alayp, "Hadis-i erifte ismi zikredilen Henna ben olsaydm .Korkarm ki hak yolundan karm, Rabbimize asi olurum da dergah izzetden kovulurum "

dedi.

Mervidir: Hasan Basri Hz.leri namazgahnda namaz klarken kap nnde birisi oturmu

zerine sular gelmi. Pis su olmasn diye aratrlan bu zata Hasan Hz.leri "ben asinin gz

yadr" demi.

Bir cenaze namazn kldktan sonra kabre konulduu zaman Hasan Hz.leri kabir zerinde o

kadar alad ki toprak sland. Sonra dedi ki: "Mslmanlar kabir ahiret menzilinin evveli,dnya menzilinin ahiridir. Madem ki hepimiz sonunda ibu yere gireceiz, dnyada nasl ad

olup gezeriz" btn cemaat alatlar.

Meer Hasan Basri ocuk iken bir kabahat yapm, bundan daima nedamet duyarak bu kabahati

yakasna yazm, grdke o kadar alarm ki o yaz slanrm.

Bir gn Said bin Cebir'e nasihat eyledi: " eyi ileme " dedi: "Beyler arasna girme, avretlerle

sohbet eyleme, Rabia adeviyye dahi olursa, kulan alglara verme eer velilerden dahi olsan

afetden kurtulamazsn"


10/114

Nakildir ki: Sabah namaz vakti Hasan Basri'nin mescidine gelen bir zat, kapsn kilitli grm.

erde cemmi gafir duaya amin diyorlard. Biraz sonra yalnz olarak kan Hasan Hz.lerine sual

eden Abdullah'a "kimseye syleme her gn periler gelir, benden dua taleb ederler, ben de dua

ederim ,amin derler " dedi.

Nakildir: Birka kii beraberinde hacca giderlerken yolda susuzlktan Hasan Hz.lerine arzhalettiler. Kova neviinden bir ey olmad gibi ip de yok. Hasan Hz.leri "ben namaza duraym, siz

su iin" dedi. Mbarek namaza balad. Kuyudaki su tat: Herkes kana kana iti. Birisi bir

bardak su saklad. Namaz ihmal etti. su da kurudu. Hasan "siz Allah'a inanmaz msnz?" dedi.

Nakildir ki: Ebu mer, Kur'an hocas idi. Talebelerinden gayet gzel bir ocuu pmek istedi .

Hfznda olan Kur'an tamamyle silindi. Bir elif dahi gnlnde kalmad. Piman oldu. ine ate

dt. Hasan Basri Hz.lerine gelip anlatt: "Hac vakti hacca git , sonra avdette Mescidi Hayfe

var, mihrabda bir ihtiyar oturur, Onunla gr sana dua eylesin" dedi. Emirleri minvali zere

aynen yapt. Diyor ki:"Mihrabda ihtiyarn etrafndaki halk dald, yalnz kald. Selam verdim,halimi syleyip:

"Allah hakk iin merhamet eyle" dedim. Acd gz ucuyla ge bakt. Ban indirmeden cmle

Kur'an mahfuzum oldu. Pirin ayaklarna kapandm, bana sordu:

"Beni sana kim haber verdi?"

"Hoca Hasan Basri" dedim.Tebessm etti :

"Biraz evvel cemaat iine gelip herkesin hrmete istikbal ettii Hasan Basri idi. Her gn le

namazn Basra'da klar, buraya gelir, ikindi namazn beraber klarz. Akam namazna Basra'ya

gider, o size kafidir" dedi.

Rivayettir: Hasan Basri Hz. lerinin yetmi yanda ateperest em'un isminde bir komusu

vard. Hastal iddetlendiinden bir zat gelip, komuluk hakk iin, haleti nez'a gelen em'un'a

din telkin edilmesini istedi. Mbarek Hasan Basri hastaya gidip:

"Bunca senedir taptn bu atei terk eyle, Allah'u Teala ya iman getir" dedi. em'un cevaben:

"Ya Hasan, ben eyden iman getiremiyorum. Bir dnyay zemmeder dier taraftan onu

istersiniz. ki, lm haktr der, yolculuk tedariki yapmazsnz. , Hakkn didarn grelim der,

yine rzas hilafna gidersiniz. Ya Hasan ate seni yakmaz m ?" dedi Hasan mbarek elini atee

soktu ve:"Bu szlerden mslmanlk kokusu geliyor" dedi: Kafir dedi ki:

"Cenab Hakkn beni cennete koyacana kat yaz ver, Hasan Basri kat yazd. em'un iman

edip, teslimi can eyledi. Byk cemaatle namazn klp, defneylediler. Fakat Hasan Basri'nin

gzne uyku girmeyip, sabah namazn kld." Ne yaptmda eline kat verdim . Hak Teala Hz

lerine kar kstahlk eyledim deyip, ben kendimi kurtardm m ki bakasna senet verdim" diye

alad . Biraz uykuya dald. Ryasnda em'unu grd bana ta giymi, yz ayn on drd gibi

parlyor, trl trl cennet nimetleri iinde bahelerde geziyordu. Hasan Basri Hz.leri :

"Ya em'un naslsn?" dedi.

"Elhamdlillah, Allah'm bana rahmet eyledi. Verdiin senedi geri al gam ekme" dedi. Mbarek

uykudan uyand zaman kad avucunda buldu. "Bari hdavenda senin iin illetle deildir, illa


11/114

fazlu keremledir" dedi.

Hasan Basri Hz.lerinin szdr: "Ere ilmi nafi gerek, amel ve ihlas ve sabrla kanaat gerek, her

nazar ki ibretten deildir sehv zilletdir, sz hikmet deildir, ayn afettir, her kim halktan uzlet

ederse selamet olur. Kanaat ederse aziz olur, halkla ihtiyac olmaz. Hasedi terk ederse dinlenip

rahat olur."

"Vera nedir ?" diye sordular. Buyurdu ki:

"Vera, iinde makam vardr: biri, daima hak sz syleyen, iki, kendini muhafaza eden , her

ii hak rzas iin yapandr. Ve bir zerre vera' yz yl verasz oru ve namaz klmaktan efdaldir.

Miskin ademolu dnyada eye doymaz . Bir, mal devirilip ymaya, iki zevk ve sefaya, ,

mre: elinde olsa dnyadan hi gitmek istemez. Allah'n sevgili kulu dnyaya hi kymet vermez.

M'min olan dnyada ahiretini imar eder. Ahmak olan dnyay imara alr, ahiretini haram

eder. Allah sevmenin nian dnyay terk eylemek. Her kim altn, gm kymetli tutarsa,

huzuru kalble namaz klamaz. Ukubete yakn olur. "

Bir kii alt senedir cemaate gelmez, halka karmazd. Hasan Hz.leri gidip sual eylediinde, "Ya

eyh beni mahzur gr nefsani ileri yapmam, nefsime rahat vermem. Nefis bana zahmet vermez.

Hakkn zikr kryle megul olup, otururum" deyince, "sen benden daha iyisin , bylece

devam et " dedi.

Hasan Basri . Hz lerine sual ettiler:

"imdiye kadar hi bir ey sizi sevindirdi mi? " Buyurdu:

"Bir gn otururken bir kadn kocasna :"ben senin ilerini grdm, evini bekledim ki zerimebakasn getirmeyesin, bundan byle madem ki stme kadn aldn ilerini yapmayacm"

diyordu bu houma gitti. Misalini Kur'an Kerimde aradm, buldum . (Surei Nisa,

48.ayet)"kullarmn cemii gnahlarn fazlmla af ederim. Ve ayplarn yzlerine vurmam,

madem ki beni bilirler, zerime baka eye tapmazlarsa. Eer bu irki yaparlarsa af etmem".

Rivayet ederler: Hasan Basri Hz.leri kabristanda yemek yiyen birisini grd:

"Bu kii mnafktr" dedi. "Zira bu kadar zevat huzurunda gnlne korku gelmeyerek

boazndan ekmek geiyor, ahireti dnmyor, mnafklk alametidir."

Mbarek Hasan Basri Hz.leri vefatnda tebessm eyledi. Etrafndakiler hayatnda hi glmeyen

bu zata taaccb ederlerken, o , "hangi gnah" diyerek ruhunu teslim etti. Bir zat ryasnda grp

sordu:" Ya eyh dnyada glmezdin, ve ( hangi gnah) dediine sebep ne idi?" Buyurdu: "O

halde iken bir nida iittim"Ya meleklmevt iddetli tut; zerinde bir gnah kalmtr" hitab

bana ho geldi dedi.

Dier bir kimseye de manada gzkmt, mbarek zat bir buraka binmi, bana ta giymiti.

Ve derlerdi ki:" Allah Hasan'dan honut oldu ve Hasan Allah'na kavutu".


12/114

Hazreti eyh Malik bin Dinar (Kaddesallah srrahul aziz)

Ol mtevekkili velayet, mahremi esrar, saliki tayyar, eyh Malik bin Dinar (kaddesallahu

srrahul aziz), Hasan Basri nin sevdii dostu idi. Babas kul, fakat kendisi hr, azat idi.

Malik bir gemiye binmi idi. Deniz ortasna gelince cret talep edildi. Paras olmadn syledi.Israr ettiler. Ve dehetli dvdler. Darbdan bayld. Ayldktan sonra gemi hakkn vermedii

takdirde denize atacaklarn ehemmiyetle ihtar ettiler. Malik balklara iaret etti. Her biri sudan

balarn kardlar. Azlarnda birer krmz altn vard. Malik elini uzatp iki aldn ald. Ve

gemiciye verdi. Bu kerameti gren gemici ayaklarna kapand. Malik gemiden karken su

zerinde yryerek gitti. Bunun iin mbarek zata Malik Dinar dediler.

Malik Dinar'n evvelki hali ok sefih idi. Hz. Muaviye am' erifte bir mescid yaptrmt. Vakf

ok idi. Ona tama' eyledi. Mtevelli olmak arzu ediyordu. Mescidin kenarnda bir sene

riyakarlkla namaz klp ibadetederken, cemaat bu mrai ve mnafktr diyorlard. nk

geceleri iret eder saz alard. Bir gece arkadalar uyuduktan sonra Malik oturup kopuz

alarken sazdan bir ses geldi. " Ya Malik neye bu haline nedamet edip tvbe etmiyorsun?" korku

ile can gnlden tevbe ve istifar etti. Mescidi verseler dahi tevliyetten vazgeti. Fakat tamire

muhta olan mescidin tevliyetini Malike vermeye ittifakla karar verdiler. Bir senedir meakket

eken Malik niyaz eyledi: "Yarabbi hulusi kalb ile Zat uluhiyyetine yzmevirdim. imdi beni

peimden aryorlar" deyip itikadn tam eyleyip tevliyeti istemedi. Mescitten kt. Riyazet ve

nefisle mcahede edip keramete ve velayet mertebesine eriti.

Bir gn bir zndk ile mbaheseye girdiler. Hak benim diye srar eden zndkla ellerini atee

soktular. kisininde eli yanmad. Her iki taraf hakl grld. Malik mahub olup :

"Yarabbi bu ne hal" diye mnacat kld. Secdeye kapanmak iin hanesine geldi.

"lahi yetmi yldr iman ve teslimiyeti tam ile kulluuna alrm . Dehri bir kafirle beraber

oldum" dedi alad. Bir avaz iitti: "Ya Malik o seninle beraber olamaz . Ancak onun eli senin

elinle beraber olduu iin ate tesir etmedi. Senin iki cihan serveri habibi ziann eteine

yapm mmeti olduun iin hep ateleri sndrrsn." denildi.

Krk sene Basra'da hurma yemeyen Malik, nefsinin arzusundan bizar kld. Gece yarsnda yahurma yemesi bildirildi. Malik nefsine hitap edip, "ey nefis ya hurma yersen ayak olursun .

Sabr edersen ba olursun, sana bu nasihat yeter" dedi.

Sual ettiler: "Zhd m evladr, rza m daha iyidir? "

Bu suale kar "rza iyidir, raz olan kii artk menzilet istemez" dedi.

Bedbahtlk nianesi be eydir. Biri gnl katl, ikincisi, gz yaarmamas, ncs

hayaszlk, drdncs dnyay sevmek, beincisi dnya iin candan endie eylemektir. M'minolann gnl haktan korkulu olur ve ie yaramaz szden lisann muhafaz eder ve o korku

hasebiyle ehvet ateini sndrr, dnya sevgisini iinden karr. Her kim haktan korkarsa


13/114

herkes ondan korkar. Kulun, Allah korkusu, Allah' bildii kadardr. Ahiret mahrumluuna raz

olan dnyal toplasn, dursun. Dnyada gzel elbiseye ve tatl yemeklere alan tat

bulamayacaktr. Alak gnll olalm. Hak teale alak gnll olan sever. ey gnl ldrr:

ok yemek, ok uyumak ve ok sylemek. Kur'an ve hadis mstesna iki ey de ahmaklktr:

Acaib grmeden glmek, sormadan haber vermek. Otuz yldr glmeyen eyh , ocuu ld

zaman gld ve "Allah'm benden raz oldu " dedi.

Hazreti eyh brahim bin Edhem (Kaddesallah srrahul aziz)

O padiah iklimi azam, brahim-i ibni Edhem, Kaddesallahu ruhahul aziz mttekii cihan,

sddk zaman idi. ok meayih yzn grp Hz. Peygamber efendimize vuslat ederlerdi. mam

Azam ile sohbet ederdi. Cneyd onun hakknda , "brahim Mftahil lum (ilimlerin anahtar)

dr" derdi. Bir gn ebu Hanife'nin huzuruna geldii zaman yarenleri hain nazar edince, Ebu

Hanife de Seyydina brahim dedi."Seyyitlii neyle buldu?" dediler."Hakla megul olmakla

buldu" dedi.

Evvel halinde belh ehrinin padiah olup krk altn kalkanlkul, tantana ile nnde ve krk da

ardndan giderlerdi. Bir gece saraynda yatarken, damnn zerinde bir grlt duydu."nedir?"

diye seslendi. "deve aryorum" sadasna " damda deve bulunur mu?" deyince cevap geldi:"Ey

gafil Allah' atlas dekler iindemi isterler?" szn iitince canna ate dt. Sabaha kadar

uyumad. Mteessir olarak tahta oturdu.

Erkan- devleti ve kurallar gelip el baladlar, ani olarak heybetli bir zat kapdan giriptahtn

yanna geldi! Kimse bir ey sylemedi. Diller tutuldu.brahim:"ekil bu saray benimdir, sen deli misin ki buraya geldin" deyince o:

"Kervansaraydr . senden nce kimindi" dedi.

"Babamn . Daha evvel de dedelerimidi. "

"Bunlar ne oldular?"

"ldler " cevabna:

"te benim dediim. Kervansaray deil midir ki birisi gelir, birisi gider?" dedi. O zat Hzr

Aleyhisselam idi. brahim Hz.leri bu hali grnce derdi oald, karar kalmad. Taacb iinde

"atlar hazrlayn ava gidelim, belki teselli olurum "dedi. Sahraya ktlar. Ne yaptn

bilemiyordu, gezerken maiyetinden ayrld. Giderken "intebeh" (uyan ) diye bir avaz iitti.Duymamazlktan geldi. Yine (intebeh) denildi. ncde "intebeh gable en tentebeh" ( lmekten

evvel uyan). Bunu iitince hemen dnyadan el ekti. Atn ileri srd. nne bir geyik kverdi.

Birden arzusu geyii avlamak oldu. Fakat , geyik lisana gelip, "Ya brahim! Hak Teala Hz.leri

seni av avlamak iin mi getirdi? Baka iin yok mudur?" dedi. Bu sz dnrken bir avaz geldi

"sen avlamak iin yaradlmadn", bu ses onu titretti. evki artt gzne melekler grnd.

Alamaya balad. O kadar alad ki elbisesi sland. Can dilden nasuh tevbesi eyledi. Bylece

giderken kendi adamlarndan bir obana rast geldi. obann kee takkesini ve kepeneini giydi.

Koyunlar obana balad. brahim'in bu haline melekler nazar ediyorlard. "Padiah libasn

karp, cennet cemalullah ak ahiret elbisesini giydi" dediler. brahim oradan merv ehrine

geldi. Kprden geerken bir kii aa utu brahim grnce "Allahmmafuzhu" diye nida etti.


14/114

Ol kii suya dmeyip muallakta kaldi. Halk bu keramete hayran kald. Oradan Niabura'a geldi.

Bir maaraya girdi. Dokuz yl ibadet etti. Hala brahim maaras diye maruftur. Perembe

gnleri maaradan kp, Niabura'a bir yk odun gtrr, satar, yarsn dervilere datr,

Cuma namazn klp tekrar maaraya gelip orucunu tutard. Bir mddet sonra maaradan

ayrlp yola kt. Bir zata rast geldi. smi azam okurdu. brahime de retti. Ne lazm olursa

okur ve istediini yannda bulurdu. Bir gn Hzr Aleyhisselamla bulutu. "smi azam retenbenim kardeim lyas aleyhisselamdr" diye haber verdi. brahim'in evvelki eyhi Hzr

aleyhisselam bir ok nasihat verip kaybolup gitti. Seyahatinden fevkalade halet grerek kefi

ald. On drt sene beriyyede gezip ibadetle megul oldu. Mekkeyi mkerremeye gelip Kabei

muazzamy ziyaretle bir mddet mcavir kald. Dlgerlikle itigal ederdi. Geceleri Kabenin

halvet olmas frsatn gzetirdi. Muvaffak oldu. Dua etti. "Ya Rab bana ismet ver (yani

gnahlardan saknmak), Ruki kl" mnacatna bir nida iitti. "Benim gaffar olduumu bilmen

lazmdr. Gnahlara istifar fazilettir". Huzur iinde (Allahmme mafir li) demesine cevap

iitti. "Ya brahim! Yalnz sen seni istersin. Dier kullarm niyaz edersen rahmeti ilahiyyeden

hibir ey eksik olmaz" hitab zerine, brahim kendi eksikliini idrak ederek, "ey gizli ve aikarhereyi bilen Allahm! Kstahlma ve kusuruma bakma, Cmle kullarnla, rahmet ve mafiret

nasip ve myesser kldn zmreye cmlemizi ilhak eyle" deyip "tanrken bilmez olanlarn

haline yazk ki seni bilmeyenin hali ne olacaktr" dedi.

Hz. brahim'in szlerinden:

M'min kiinin nian bunlardr. Tek durduu fikir ola, bakt ibret ola, yrd taat iinde

ola.

Bir insan perdeyi gnlnden karmadka kendisine devlet kaps almaz. Bir, bu Dnyannhepsini verirlerse sevinmemek, eer sevinirse haristir. Haris ise dilekten mahrumdur. ki,

kevseri Dnyay kendisine verip geri alrlarsa mteessir olmamak. , medhedildiinde

memnun olmamak zem edilirse de zlmemek.

Ve her kim veliler mertebesine vasl olmak isterse Dnya ve ahirete rabet eylemeyip ancak

Allah teala hazretlerine rabtkalp edip helal lokma yesin.

Sal ettiler kine iin dualarmz kabul olmuyor?

"Hakk bilip emirlerini tutmazsnz, Peygamberin snnetlerini icra etmezsiniz, Kur'an okur amel

etmezsiniz, Halikmzn nimetlerini yiyip kr etmezsiniz, Cenneti bildiiniz halde talep

etmezsiniz, Cehennemden korkmazsnz, Ana ve babannzn llerini kendi elinizle kabrekoyduunuz halde ibret almazsnz, byle kabahetlerle dua kabul olur mu?" diye cevap verdi.

Bir gn brahim Edhem hamamdan karken para istediler "yok" dedi."para yoksa hamama

girmeseydin" dediklerivakit brahime vecd geldi bayld. Bilahare kendisine gelince ne oldun

diye sordular, "bo el ile eytan evine koymazlar, Rahman evine nasl girebiliriz"dedi.

brahim Edhem bir kiinin ban beklerdi. Mal sahibi bir gn nar kopar tatls olsun dedi. Bu

tatl deil bir daha kopar tatlsn ver dedi nihayet bunlarn hangisi tatldr bilmiyorsun deyince

"ben burada narlarn hangisi tatldr diye muayene etmeye deil beklemeye geldim " dedi.


15/114

brahim bir gece ryasnda Cebrail aleyhisselam yeryzne iner grd. Elinde kalem divit vard

bu ne i iindir diye sordu:

"Yer yzndeki evliyalar yazacam" dedi

"Beni de yaz" deyince, "senin iin emri ilahi yoktur" dedi.

"Ben evliya deilsem de onlar severim demesi zerine bir mddet skut edildi." Cebrail

aleyhisselam buyurdu ki:"Ferman ilahi geldi, defterin bana seni yazacam."

brahim Edhem Hz.leri buyuruyorlar: "Bir gn Beyti Mukaddes hademeleri beni mescidden

karmasnlar diye kendimi hasra sardm. Gece yars oldu. Mescid kaps ald, bir pir ieri

girdi. Mihraba geti iki rekat namaz kld, arkasn mihraba verdi. Krk kii daha geldiler.

Birisi:"Burada bir kii yatyor, bizden deildir" dedi. Pir glmseyip "Edhem oludur. Krk

gndr namazn huzurunu bulamaz" deyince sabredemeyip pirin huzuruna selam verip gittim.

Allah rzas iin sebebi ne olduunu sual ettim." Filan gn hurma alrken yerdeki bir hurma

senin olmad halde benimdir diye aldn ve yediin iindir. yz fersah uzak dtn" cevabnalnca hemen hurmacya geldim, helallik diledim. Dkkan sahibi bu szm iidince bir feryad

kopard. Dkkann datarak derviandan oldu.

brahim bir gn sarho bir adam kusmu ve aznn ii bulak iinde grd. Su getirip azn

yzn ykad, dua etti. Sarho ayldktan sonra: "brahim seninazn ykad" dediler, derhal

tevbe eyledi. Diyor ki: "Hafiften iittiim sada:" Ya brahim sen bizim iin az ykadn. Bizde

senin iin onun gnln ykadk."

Bir gn Dicle kenarnda hrkasn yamarken inesi suya dt birisi grp:

"Ya brahim padiahl brakp ne yaptn ki ?" deyince brahim suya iaret etti:

"nemi karn!"

Balklar azlarnda birer altn olduu halde sudan balarn kardlar. brahim Edhem:

"Bu benim inem deildir deyince zayf bir balk aznda ineyi takdim etti." brahim buyurdu

ki :

"Evvelki padiahlk m daha gzel, bu mu gzel? " Ol kii sylediine piman oldu.

Namaz vakti olduu bir zaman brahim abdest almak iin bir kuyuya kovay salverdi, ii dolualtn kt. Geri dkp tekrar kard. Bu seferde cevahir dolu knca gene dkt. "Ya Rabbi

bana hazineni bildiriyorsun, halbuki bana abdest iin su lazm" deyince bu kere su kt. Abdest

alp namaz kld.

brahim Edhem Hz.lerinin irtihali yakn oldu. Hafiften bir seda iitildi. "Yeryznn imam

Dnyadangitti" avaz iiten halk mtehayyir kaldlar. Ne olduunu anlayamadlar. Sonra

iittiler ki brahim Edhem dnyadan nakleylemi. Kabri erifi belli deildir. Bazlar Badat' ta

derler, bir rivayete gre amda olduunu syleyenler de vardr. Bazlar hakkn has kuludur,

Hakka ulat derler. Radyallahu Anh.


16/114

Hazreti eyh Biri Hafi (Kaddesallah srrahul aziz)

Bu zaterifede azim bir riyazet mcahedesi vard. Merv ehrinde domu, Badad vilayetinde

vefat etmitir. Tevbei nasuh eylemesine sebeb udur: Yerde bulduu, bir kat paras zerinde

(Bismillahirrahmanirrahman) yazsn pp bana koydu. Misk anber kokular srp saklad.

O gece ryasnda "Ya Bir! Sen benim adm gzel kokularla arladn.Benim ululuum veizzetim hakk iin bende senin adn iki cihanda ho klacam" kelamlarn iitip uyand. Alad.

stifar edip nasuh tevbesi eyledi. Hak taala akndan yle hayran oldu ki ayana ayakkab

giymezdi. Onun iin hafi derlerdi (Hafi : yaln ayak yryene derler). Niin ayakkab giymediini

sordular. Hak taala "yer benim deimdir", buyurduu iin dedi.

Hatrlaynz: Peygamberizian birisinin cenazesiyle giderken ayaklar parma ucuyle

durmulardr. Bu hali sahabei kirama ylece buyurdular:

"O kadar ok melaike vard ki zerlerine basmayaym" diye.

mam Ahmet bin Hanbeli, Biri'yi ok sever, yanna sk sk gelir, dedi ki: (Ahberini Anillah)

akirdler bir divaneye bu kadar ziyaretleri sebebini sual ettiler.

"Ben ilmi ondan ok bilirim, fakat o Allah' benden ok bilir" buyurmutur.

Bilali Havvas bir yolculukta arkada olduu zatn Hzr olduuna kanaat getirmi, Allah rzas

iin hvviyetinizi doru syleyin demi,

"Hzr'm" cevabndan sonra:

"mam afii hakknda ne dersin? "

"Kutuplardandr ""mam Ahmed Bin Hanbel? "

"Sddklardandr. "

"Biri hakknda ne dersin? "

"Onunla Allah arasna giremem," demi.

Krk yl arzulad biryan nefsine vermedi. Beyler buyruuyla kazlmtr diye arkdan su imedi

ok souk bir gnde plak, yen birisine arkasndaki kebesini verdi. Kendi mee

balad.Fakire:

"Kebe almaa param yoktu; onun iin benimkini verdim", dedi.

Sordular:

"Bu rtbeye nasl eritin? "

"Mddeti mrmde Cenab Hak'dan bakasna halimi sylemedim" dedi.

Bir Hz.leri fakirin ksm olduunu buyurur: Birincisi, Kimseden nesne istemez, verirlerse de

almaz.

Bu kavim ruhanilerdendir. Hak'dan bakasna muhta olmaz. Gnllerinden ne geerse Cenab

Hak ihsan ede. kincisi halktan bir ey istemezler, verirlerse allar. Bunlar: gnl ehlidir.(evast-derler) nc sabr ederler , nefislerine arzu vermezler.


17/114

Hacca niyet eden sofiler Bir'le yolda olmak isterler. Bir Hz.leri:

" artla, der, bir erzak gtrmeyeceiz, iki, kimseden bir ey istemeyceiz, , verirlerse

almayacaz".Onlar dediler ki:

"Hibir ey gtrmeyelim ve kimseden de istemeyelim amma nesneftuh olursa reddedmeyiz"

dediler. Bir:

"Mtevekkil deilsiniz, haclara dayanp gidersiniz sizinle yolda olamam" dedi.

Drtbin akas olan bir zat, Bir Hz.lerinemracaat ederek, Hacc erife niyet ettiini beyan

eyledi. O:

"Dervilere tasadduk et" dedi. Mracaat eden zat:

"Hacc tercih ediyorum" deyince:

"O para helal deildir faidesiz olur" dedi.

Hz. Risaletpenah efendimiz bir gece ryasnda buyurdular:

"Ya Bir! Hak Teaala Hz.leri akrann arasnda seni niin yksek tuttuunu bilir misin?"

"Bilmem" dedi.Resuli Ekrem Efendimiz buyudular ki:

"Snnetlerime uydun, karndalarna nasihat verdin, Ehli Beytimi sevdin onun iin."

Bir'in sz: "lmden korkann gnlnde ek vardr. M'min olan lmden korkmaz. nk

lm Hak Teala'ya ulatrc olup m'minin ondan kamamas lazmdr".

Bir Hz.leri Badad ehrinde bulunduu zaman (Bir yalnayak yrd iin) hayvanat sokakta

terslemez idi. Bir gn bir zatn hayvan sokakta tersledi. Sahibi feryad ederek ve alayarak: "Bir

ld"dedi "Nerden anladn dediler".

"Hayvanm sokaa tersledi, onun iin" dedi. Tahkik ettiler. O saat iinde Bir dnyadan

gitmi.(Kaddesallahu ruhahu).

Bir Hz.leri teslimi ruh ederken fakirbir yoksul geldi. O halde iken gmleini karp ona verdi.

Aba iinde can verdi.

Hazreti eyh Zennuni Msri (Kaddesallah srrahul aziz)

Ol sultan marifet, ol hccetl fakri fahri, kutbu vakit (kaddesallahu) n tevhitte naziri yok idi.

Msr halkna kar kendini yaramaz gsterdiinden "zndk" derlerdi. Velilerin bir nian da

budur: lnceye kadar kimse srrn bilemedi.

Zunnn yle irad olmutur: ki gz grmez bir kucaz aatan yere indi. Gagasyle yeri

eerek altn bir kutu kard. indeki soyulmu susamdan doyuncaya kadar yedi. Tekrar altn

bir kutuyu ayn ekilde gagasyla eerek kard. Bunun iinde su vard. Doyuncaya kadar iti.

Gagasyla gmd. Yerine gidip oturduunu grnce, topraktaki yerler belirsiz oldu. Bu hali

gren Zunnn Hak'ka tevekkl etti. Birka menzil gitti. Bir viraneden derviler grd. O geceorada yattlar. Znnn bir kp altn buldu. Aznn tahtadan kapa zerinde Allah yazlyd.


18/114

Altnlar dervilere datt.Tahtay kendi alp, o gece de orada yatt. Uyandkatahtay pp

bana kor, gzlerini srerdi.Ryasnda bir nida geldi.:

"Ya Zunnn! Yaranlarn altn ve cevherler aldlar. Sen benim adm aziz tuttun, pp bana

koydun. Ben de seni dnyave ahirette aziz klarm" buyruuyle uyand. Gnl, ii tamamen nur

oldu.

Zunnn bir su kenarnda abdest alrken, kar taraftabir kkn penceresinde gzel libaslar

giymi hasna bir kadna gz iliti.

"Kim bu" dedii zaman, alakasna taaccub eden gzel:

"Ya Zunnn! Seni uzaktan grp uslu, alim sandm. Yakna gelip bana baktn. Sylediklerini

iittim. Deli, cahil imisin, Hakk bilmez imisin" deyince:

"Bu szleri neden sylyorsun ?" dedi O da:

"Deli olmasaydn abdestsiz yere basmazdn. Alim olaydn namahrem yzne bakmazdn. Eer

arif olaydn baka yerde gzn olmazd"....deyip kayboldu.

Zunnn der ki:

Benim edepsizliimi bama kakt. ime kor dt. Oradan bir gemiye bindim. Gemide bir

bezrgann cevheri kayboldu. Aradlar. ttifakla Zunnn ald dediler. Tutup ok hrpaladlar,

incittiler: Zunnn bir kere denize bakt. Balklar balarn denizden kardlar. Azlarnda birer

cevher vard. Zunnn bir cevher ald. Bezirgana verdi. Gemi halk bu kerameti grnce ayana

dp, zr dilediler. Bu sebepten ona Zunnn dediler.(Zunnn balk sahibi demektir.)

Zunnn bir gn: "am dalarnda gezerdim" dedi, bir blk mptela kavimler grdm: kimi

gzsz , kimisi elsiz ayaksz bir yere toplanmlar." "Burada ne duruyorsunuz" diye sordum"Burada maara iinde bir abid vardr ylda bir kar mptelalara nazar eder ve dua klar hep iyi

olurlar. Tekrar Maaraya girer gelecek seneye kadar bir daha kmaz" dediler.

"Dediklerini grmek iin intizar ettim. Maaradan kt. Benzi sar zaif, gzleri ukura dm

bir gznn kuyruu ile dertlilere nazar etti. Yzn ge tuttu. Birden hepsi iyi oldular.

Kotum eteine yaptm. Dnd yzme bakt. Dedim ki: "Allah iin zahir hastalara kefaret

eyledin. Benim gizli derdime de mualece eyle". Dedi ki: "Ey Zunnn elini eteimden ek.

Allahm seni grd halde O nu brakpbenim eteimi tuttun. kimizi de helak eder."

Bir gn Zunnnun yanna yarenleri geldii zaman aladn grdler, sebebini sordularbuyurdu ki: Bu gece alemi manada Fermani ilahi oldu: "Ya Zunnun! Halk yarattm on blk

oldular, dnyay bunlara gsterdim, 9 bl dnyay istediler. Bir bl dahi on blk oldu.

Cenneti bunlara gsterdim. Dokuz bl cenneti dileyerek onunla mteselli oldular. Bir blk

kald. Onlar dahi on blk oldu. Cehennemi gsterdim. Dokuz bl tamudan korktular,

daldlar.Bir blk kald. Bu blk ne dnyaya ne de cennete aldrdlar ve ne tamudan

korktular."Ey kullarm! Ne dilersiniz?" Fermanma cmlesi "dileimizi sen bilirsin" dediler."

mdi ben hangi blkten olaym bilmiyorum. Mahrum blklerden olurum korkusuyla

alyorum dedi.

Kulu halkna eritiren sdk ve halvettir. nesne ihlas niandr. Birincisi medh ve zemm onun


19/114

yannda beraber olur. kincisi amellerini unutur, gnahlarn anar. ncs Allah'dan gayrisini

gnlnden karr...

Kul kul olmaz, Allah emrine muti' olmadka, akird dahi stadlarna muti' olmadka stad

olmaz.

Her kim korkarsa Allah'a kasn. Her kim Allah'a kaarsa necat bulur. Zunnnu MsriKaddesallahu sirrahu dnyadan gitti. O gece yetmi veli grdler kim iki cihan fahri s.a.v

Efendimiz peygamberlerle kar geldi "Allah dostu geliyor istikbal edelim" buyurdular ve taki

yeil yaz ile "Zunnunu Msri Allah Tealann dostudur ve Allah akna can vermitir." yazl.

Cenazesini gtrrlerken hava ok scak idi. Kular geldiler kanatlaryla glge yaptlar. Bu srada

ezan okunuyordu. Mezzin ehadet kelimesini sylerken cenaze parman karp kaldrd.

Btn halk o an grnce feryad figan eylediler. Bir ok mnkirler tevbe eylediler. Kabre

koydular. Kabir zerinde nur eksik olmad.

Hazreti eyh Samadani Bayezidi Bestami (Kaddesallahsrrahul aziz)

Ol sultanul arifin, burhanul muhakkikin, keramet felein bedri tamam. Hz. Bayezidi Bestami

Kaddesalahu ruhahul aziz esrar hakayk ve dekayk iinde binazr idi. Dair kurbu vuslat

makamnda idi. Cneyd onun hakknda: "Bayezd bizim iimizde, feritehler iinde cebrail

gibidir" der idi. Tarikat meydannda tevhide koan, ola dediler. Bu sze delil udur ki, Bayezd'e

tarikat meydannda seirdiler henz tevhid topunu kapmayanlar dedi.

eyh Ebu said Ebul hayr der.:

"Onsekiz bin alemin cmlesini Bayezid grd. Ve Bayezd gibi er yoktur. Bayezd 'in babas

ululardan, dedesi kafir idi. Bayezd'n anas der:

"Hamileyken ne zaman pheli taam yedi isem bayezd karnm iinde aya ile beni teperdi:

Lokmay azmdan karmadka tepmeyi devam ettirdi"...Bu szn gerekliine delilldir.

Bayezd'i anas mektebe verdi. Lokman suresine geldi. Bu srenin ondrdnc ayetini okuduu

zaman iine ate dt. Anasna geldi.:

" Bir ayet iittim (Hak Teala buyurur ki:"Bana ve ana, babana kulluk eyle) Bu fermana kar, ikiyere nasl kulluk edeceim"....dedi . Anas:

"ben hakkm sana baladm .Var Allah'a kulluk eyle" dedi.

Bayezd 'Bestam' ehrinden kt. am ehrine dt. Gezer, riyazet eder ve uykusuzluk ekerdi.

eyhlere hizmet eyledi. Birisi Caferi sadk idi. Bir gn Sadk:

"Ya Bayezd! u kitab taktan indir"...dedi. Bayezd:

"Hangi taktan"....dedi Sadk buyurdu:

"Bunca zamandr burdasn. Daha tak grmedin mi?" Dedi : Bayezd dedi ki:

"Ya eyh! Ben senin yannda tefferrce gelmedim ki, bam kaldrp, drt yana nesne

greyim.".. eyhe bu sz ho geldi.

"Ya bayezd! Senin iin tamam oldu. Var yine Bestam'a git" dedi.


20/114

Bayezd'e "Filan yerde bir byk zat var " dediler. Yanna gitti: grd ki ; kbleye kar tkrr.

Bayezd bu hali grnce "Bu zat ulu olsa kbleye hrmet eder, tkrmezdi" deyip geri dnd.

Bayezd on iki senede Kabe'ye vard. Her admda iki rekat namaz klard. Kabe'ye eritii yl

Kabe'ye girmedi. Layk deilim diye... Edep gzledi. Geri dnd. kinci yl gelip, Kabe'yi ziyaret

etti. Avdetinde bir ehre urad. ehirden karken ehir halkndan birka kii arkasna dt."Benden ne istersiniz ?" deyince "Seninle sohbet etmek isteriz" dediler. eyh Hakka niyaz edip ;

lahi bu halk benden def eyle diyerek kendisini sert gsterdi. Taha Suresinin 113. ayetini okudu.

Bunu iitince "Bu kii deli imi dediler. eyh bu sz hal diliyle syledi. Onlar kfr anladlar.

eyh Hz. leri giderken bir kuru adamba grd. Bir ayeti kerime yazl idi. Bir nara urdu. O ba

pp bana koydu.

" Bu kafa sofu bana benzer ki ne kula var hitab lemyezeli iite ve ne gz var ki la yezal

cemalin gre ve dili var ki hak senasn syleye ve ne de akl var ki bir zerre marifet bile: onun

iin bu ayet stne yazlm" dedi.

Bayezd avdetinde Hamedan'a geldi. Oradan usfur iei tohumu ald. Bistam'a geldiinde

tohum iind ebir karnca grd. Bu miskini yerinden ayrdm diye karncay tekrar Hameden'a

gtrp ald yere koydu. eyh eyder.:

"Oniki yl nefsimi mcahede ile riyazet ocana koydum, yandrdm. Mezemmet rs zerine

koydum, melamet ekiciyle dvdm, taat ve ibadet zengisiyle zengiledim. Bir baktm gene

gururda grdm. Be yl daha cehd eyledim. Kendi zaaf ve gnahkarlm grdm."

Bayezd her vakit mescid kapsna gelince bir zaman durur, alard. Sordular; "Kendimi hayz

grm avret sanrm, Rabbim evine girmeye layk grmem de ondan alarm" dedi.

Nakildir ki: vecdihali artt. Szleri avam kursana smaz oldu. Kfr syler sanrlard. Bayezd

yedi kere bistam ehrinden kovup kardlar: Bayezd:

Bir gn fikre dalp azna bir sz geldi: Kendine gelince mridleribu sz sylediini haber

verdiler . eyh:"Eer benim dilimden bunun gibi sz ktnda , beni para para etmezseniz

sizde hakkm olsun dedi. Her birinin eline keskin bak verdi ."Eer byle der isem beni

vurursunuz" dedi. Bayezd fikre dald vebu sz yine syledi ."mridleri baklar alp. eyhin

halvetine varp vurdular . Grdler ki , evin ii dopdolu Bayezd olmu. Baklarn vururlard,sanki suya veya yumuak bir nesneye dokunurdu. Bir saat sonra Bayezd kageldi. Yz ayn

ondrdne benzer nur iinde idi. Mridleri yaptklarn haber verirken Bayezd da dinledi. Eer

sorarlarsa "Adem halden hale nice dner, kk olur byk olur?" Cevap veririz ki. "Adem

peygamber cennetden ktnda ba ge ererdi. Pek uzun idi. Cebrail Hak'kn emriyle ban

sad. Ta kararn buldu. Ulu iken kk oldu. mkan vard ki, Bayezd n hali de yle olsun . Tfl

ana karnnda iki batman iken, bydnde iki yz batman olur."

Bayezd n eline bir gn gzel bir elma vard.

"Ne latif elmadr!" Dedi. Hafiften "Ya Bayezd ! benim adm yemie tkarsn" diye avaz iitti.Bayezd sa olduka yemii yememek zere and iti.


21/114

Bir gn Bayezd in gnlnden geti kim.: "Bu zamann ulusuyum." Yanldn bildi. Piman

oldu . Horasan yolunu tuttu. Birka menzil gitti. Ve Hak Teala gayb aleminden bir kii verip beni

oyalamaynca, ve beni bana bildirmeyince burada durmyaym diye and iti. Birka gn sonra

grd ki deveye binmi geliyor. Bir gz yok. Bayezd'e yakn geldi. Bir kere Hm ile

bakt."imdi bir gzm daha aam, Bayezd' ve bestam ehrini ve kavmini helak eyleyem dedi". Mayezd bu heybetten akl gitti .Vaktaki akl geldi, yzn yere drp (estafirullah) dedi. Ol

kii dedi ki: "Ya Bayezd! Sen fikri aklna getirdin; ben On yllk yol kestim; sana geldim. Sakn

gnlne bir daha gelmesin" dedi ve gayb oldu.

Bayezd krk yl mcavir idi. Namaz kld elbise ayr idi. Bir mrid Bestami'nin cenab Hakk'a

aknn son dercelerde olduunu menkbelerinden bilerek Bistam'a ziyarete geldii zaman, Hz.

Bayezd' elinde bir desti, arkasnda eski bir krk geliyor grd. Bayezd'la mrid gz gze

geldii anda mrid dp can verdi. Ebutrab dedi ki: "Ya Bayezid sizin nazarnz bir lm

getirdi. Bayezd buyurdu :"Bu yiide henz kef hasl olmadan birden kef nasib oldu. Katlanamad can verdi. Nitekim

msr avratlar Yusuf un cemaline katlanamadlar, ellerini doradlar. "

Yahya bin Muaz Bayezid'e yazd. "O kii kim bir kadeh arap iti? Ezel ve ebed sarhou oldu?"

Bayezid Hz. leri cevap yazd: "O kii bir kadehden iip sarho olmu, burada bir kii var ki ezel

ve ebed denizinden birkez ier sarho olmaz" Yahya : "Aramzda srlar vardr. Tuba aac

dibinde syleelim" dedi. Ve bir kursa (ekmek kabuu) eyh yesin diye verdi. Bayezid yine cevab

yazd : "Aramzdaki srr imdi kimseye deme cennette syle. lla bilmi ol ki ekmei yemedim.

unun iin ki : Hangi su ile yourdun, onun tohumunun ehli kandendir, bildirmedin." Yahya busz zerine bayezid'i grmee mtak oldu. Geldii zaman yats namazndan sonra idi. Bir

kenarda bekledi. Bayezid yatsdan sonra iki rekat namaz sabaha kadar uzatt. Yahya taaccub

etti. Namazdan sonra selam verdi. Yahya mbtedi, Bayezid mntehi idi. Yahya dedi ki : "Ya

Bayezid ! Bu geceki ftuhdan bana da nasib ver." eyh : "Ya Yahya! Eer Adem atamzn

safvetin, Cebrail'in Kuds taharetin, brahim'in dostluun, Musa'nn evkin, sa'nn tecridin ve

Muhammed Mustafa Sav muhabbetin sana verseler raz olma, daha byn taleb eyle.

Allah'n dergahnda ne ali nesneler vardr. Herbir kula kendi himmeti kudretince verirler.

Zinhar sen himmetini ulu tut. Hak dergah uludur. Eer sen az nesneye raz olursan, o makamdakalrsn" diye buyurdu.

Bayezid mridleriyle yolda giderken hal diliyle kpeklerin szlerini ve insanlara kar

hareketlerini ve mahviyet gsterdiklerini syleyip alard.

Bayezid'e sual ettiler:

"eyhin kimdir?"

"Bir kadndr"

"Ne vech ile" dediler.

"Birgn bana vecd gelmi hayran giderdim. Bir kadna rast geldim. Bir uval unu vard."unu gtr" dedi. Benim gcm yetmez diye bir arslana iaret ettim. Un uvaln ykledim.


22/114

Fakat kerametim, izhardan korkarak kadna dedim ki:

"arya gidince kimi grdm diyeceksin?"

"Zalim ve rana Bayezidi grdm" diyeceim.

"Neden?" dedim.

"Bu arslan Allah yk iin mi yaratt? Neden yk yklersin? Sen dilersin ki ehir kavmi senin

aslana yk vurduunu grsnler ve sana keramet sahibi desinler, bu i Ranalk deil midir?""Belki Ranalktr" deyip aladm. Tevbe kldm.

"Allah'dan tasdik olmadka bir daha kerameti kabul etmezdi. Eer Bayezid'e keramet

grnnce, ol bir ak nur grnrd veya yaz ile yazlm (La ilahe illallah Muhammedun

Resulullah, Nuh neciyullah, brahim halilullah, Musa kelimullah, sa ruhullah) bu be tank ile

kerameti kabul ederdi.

Hatem Ahmed, Bayezid Hz lerinin mridlerine verdii nasihati tekrar ettirmitir. Buyururlar ki:

"Hangi mridim cehennem kapsnda durup, gnahkarlarn yerine kendisini atee atp, azab

grecek kimseyi cennete koymaya vesile olmazsa ol mridden bizarm."

Birgn bir mrid "eyh" szn sylerken Bayezd' bir titreme tuttu. Mridi ne olduunu sual

etti. Buyurdu : "Otuz sene lazmdr ki sddklar yoluna varp ve gussa derisi stne oturasn ve

mezbele (hner, marifet) toprana yz sresin, ondan sonra erenler szn syleyebilirsin.

Kendini ne oldum sanrsn?"

Bayezd ibadetle megul olurken gnlne ilham oldu :"Ya Bayezid ! Hazinelerim kabul olmu

taatle doludur. yle bir nesne getir ki bizim hazinemizde olmasn" Bayezd niyaz etti :

"Bari hdavenda ! senin hazinende olmayan var m?Huda Teala buyurdu ki:

"Benim katmda sevgili olan miskinin, muhlisin biareliidir."

Birgn birkii gelmi etrafa baknyordu. Bayezd "kimi istersen" dedi. "Bayezid'i isterim"

cevabna eyh buyurdu: "Ben otuz yldr Bayezid'i isterim, bulamam" Bu sz znnunu Msri'ye

vasl olunca:

"Kardeim Bayezd' ve cemaatini Allah Celle anh yarlgasn ki, Hak yolunda yok olmular ve

kendilerini bitirmilerdir." Dedi.

Bayezid'e sordular : " Bu mertebeye ne ile eritin?"

"ocukluk halimle Bistam'dan ktm. Ay aydnl idi. Halk uyumutu. Negah bir hazret

grdm. Onsekizbin alem onunkatnda bir zerre deildi. Bana vecd halet hasl oldu . Dedim

:"Hdavenda ! Bu dergah ki ne azametli dergahtr. Niin byle halidir. Hafiften cevap geldi: "Bu

dergahn halilii kimse gelmediinden tr deildir, belki biz dilemediimizdendir. Zira layk

olmayanlar ve yunmadklar bu dergaha giremez."

Kast eyledim ki: cmle halk dileyeyim. lla hatrma geldi ki efaat makam iki cihan fahri,

sultanil enbiya, Muhammed Mustafa s.a.v nndr Edeb bekledim. Pes hitab iittim ki: "Ya

Bayezd ! Sen edeb bekledin, biz dahi senin edebini ve mertebeni yceltiyoruz. Ta kyamete

dein sana sultanu'l arifin desinler."


23/114

Bayezd hazretleri buyurur ki: Krk yl hak Teala dergahnda zarilik kldm. Gcm yettike

ibadet eyledim. Karma perde getirdiler. Yalvardm. Yol verun deyu tazarru ettim. Hafiften

hitab iittim.

"Senin arkandaki eski krk ve su itiin bardak sana yol vermez ki bize gelesin. Barda krk

brak ki sana yol versinler."Bayezd barda krk brakt. Nida geldi.

"Ya Bayezd ! O yalanc mddeilere de ki Bayezd krk yl mcahede ektiinden gayri son krk

ve barda brakmaynca yol vermediler. Siz bunca alaik ile ve avarelik iinde nasl olur da yol

bulabilirsiniz?"

Ve nakildir ki, bir gece parma stnde sabaha kadar namaz kld. Bir hadim o hali mahede

ediyordu. Bayezd'in iki gznden kanl ya damlard. Ol mrid taaccbde kalmt. Sabahleyin

dedi ki:

"Geceki baheyiten biz fakirlere de nevale var mdr?" eyh dedi ki:

"Bu gece ara vardm, grdm ki, ar a kurt gibi karn bo, dura bitirmi. Ben "Ey ar !

Allah'n sende nian vardr. (ta ha suresinin 4. Ayetine iaret) mdi grelim nen var!" dedim .

Ar cue gelip dedi: "Ya Bayezid ! Benim ne kadar mertebem vardr ki alab bende olsun. Bana

dahi 'Bayezid'in gnlndedir' derler. Zehi kadir(Allah C.C.) (yuki) gkteki yerdekilerden ister,

yerdekiler gktekilerden ister. Yiitler ihtiyarlardan sorar, ihtiyalar yiitlerden sorarlar. Bayezd

Hz. leri eyder:

"nk kurb makamna erdim. " Dediler ki ne dilersin? Ben:

"Hakk dilerim dedim Hitab geldi ki : Bayezid'in vcudu baki olduka dilee erimek muhaldir(kendini yok eyle ondan sonra bize gel).

Birgn Bayezd hazretleri giderken yrd admlarn ardnca bir gen takib ederdi. Bayezid

sual etti:

"Ne istersin, bu yaptndan muradn nedir?

"Senin gibi olmak senin yolunu tutmak. Bir para eski krkn parasndan verirsen ben de

kazanrm" "dedi. Bayezd hazretleri buyurdu ki: Bayezd'n ilediini ilemedike, Bayezd'in

derisine girsen fayda yoktur. Bayezd buyurmutur: "Yetmibe zunnar bilmedim kestim ve bir

zunnar kald. Ne kadar cehd eyledim, kesemedim. Bu kere zarilik eyledim. alab dergahndanhitab iittim ki: "Bu senin iin deildir, ancak benim tevfikim, lutfumdur"

Nakildir : Bayezid: "Kendimi dergaha arzettim (yani: senin dergahna ne ile ererler?) dedim.

Nida iittim ki:

"Nefisini talakla boa. Andan bize syle ."

Otuz yl tamam gnlm istedim, bulamadm. nki seher vakti eriti, nida iittim : "Bizden

ayrk nesne mi dilersin?" Gnlle ne i biter ki? Bizi kor, gnl istersin."

Bayezd dedi: "Masiyetten tevbe birdir, taatten bin. Yani ucub gnahtan beterdir. Arifin kemter

derecesi oldur ki, muhabbet odunda yanp tkene. Bir kere marifet halaveti, kiinin gnlnde ,

Firdevs iinde bin kkten efdaldir. Halkn tevbesi gnahtan, Bayezd'in tevbesi la ilahe


24/114

illallah'tan gayrisini demektendir.

Bayezd dedi: Kul iin ne lazm olan kendisini yok bilmektir. Ne ilmine ne amel ve ne zhd

bunlarsz olur. phesiz kllsn bula ki bu kssaya ilim gerekir kalem gerekmez. Muhaldir ki,

hakk bilen halk sever. Hak dostluu olmazsa Hakk ariflerin hi zevki yoktur. Arif ma'rufu

grr, alim kendi ilmiyle oturur. Alim ben ne ideyim?, Arif ol neylesin der.

Dedi : Hak sevgisi nian nesne ile belli olur : ehavette denize benzer, efkatte gnee

benzer, Tevazu ve meskenette topraa benzer.

Heri mcahede iinde gerek ki ondan Allah'n fazl grle.

Her kim hakk bildi onun suale ihtiyac olmad, herkim Hakk bilirse arif szn de bilir.

Dedi :" Arif oldur ki; hibir nesne ann merebini bulandrmaya, her keder ana saf ola. Her kim

halka ariftir, hakka cahildir. Herkim halka cehildir hakikatte ariftir. Arifin nifak cahilin

ihlasndan evladr."

Dedi : "Veli derecelerinin tevaft zre olmas Hak Tealann drt adndandr. Her kim ki hazz

ismi zahirden ola zevahire ve acaibe nekeran ola, her kimin hazz ismi, batndan ola . Ann

nekeran envar ve esrar ola. Her kimin hazz evvel isminden ola, ann ii sebkat iinde ola.

Herkimin hazz ahir isminden ola ann ii mstakbele bal ola. Kendine kymetverip taatini

halis gren insan saylmasa yeridir. Her kimin gnlnde ehvet ok iken le, la cerem onu lanet

kefenine saralar, nedamet yerine defn eyleyeler. Her kim ehvet nefsini ldre; la cerem onu

rahmet kefenine saralar, selamet yerine defneyleyeler.

Dedi : Hayat ilimde, rahat marifette, zevk zikirde.

evk aklarn dar'l mlkdr Ol dar'l mlk iinde bir taht kurmulardr. Henz emel ana

ermemitir.

Dedi: Halkn helaki iki nesnedendir: birisi halka hrmet etmemekten, birisi hakka minnet

etmemektendir.

Bayezid hazretlerine sordular :"Kul rzasnn kemali nedir?" dedi ki: Eer Hak Teala kullarna

'lay illiyyine erdirse, beni de esfeli safiline indirse ben raz olam . Ol kullar ki a'lay illiyine eriti.(emir ve nehiy yolundan kma)

Arifin ulu nian oldur ki seninle taam yiye, senin haline baka, senden ala geri sata.

Arif oldur ki Hak'tan baka nesne grmez, ondan baka kimseye muvafakat eylemez, kendi

srrn bakasna sylemez.

Has sadrda (La ilahe illallah) vadisini gemeyince kii (muhammedun resulullah) vadisine

eremez.

Bayezd Hz. lerine ilham geldi ki: "Ya bayezd senin senden halasn Muhammed'i sevmek iindir

ve ona mutavaat eylemektir. Gzn onun mubarek toprayla srmeleyesin ve onun

snnetlerine ittiba edip sabiti kadem olasn."


25/114

Cenab Hak'ka tazarru ve niyaz ile Bayezd Hzleri ylece yalvarrd. "lahi mrn yetmi yldr

birok gnahlar ve cehalet iinde zayi edip, yabanda telef ettim. Cmle ayplarmla sana

dnerim ve znnarm keserim. Ve slam dinine girerim, ehadet kelimesini getiririm. Bundan

nce ne iledimse hepsini (Hebai mensur) sayarm. lahi imdi avf hazzn sen ver, Ma'siyet

tozunu sen sil. Bayezd ol haliyle (Allah Allah) ok derdi. nki can nez'ine erdi. Hemandirdiim pestir.

Ve ilahi! Her vakit seni huzurla anardm. imdi u can veririm. Senin taatinden gafilim. lahi !

ben gafil isem, sen hazrsn der, ol ar cann Hak'ka smarlard..

Dnyadan nakl ettii gece Ebu Musa orada hazr deildi. Ryasnda grm : Ar bam

stnde gtryor, gidiyorum. Uyandm, taaccbde kaldm. Ryam tabir iin geldim. eyh

Hazretleri irtihal etmi. Pek ok halk gelmilerdi. Cenazenin bir kesine elim girmedi. Bir trl

are bulamadm. Nihayet cenazenin altna girdim. Cenazeyi bamda gtrp giderken, nagaheyh bana avaz verdi ki : "Ya Ebu Musa! Ryann tabiri budur. Dnde grdn idi ki ar

banda gtrrdn. O benim.." dedi.

Bu mrid eyhini dnde grd ve sordu:

" Mnkir ve nekirden nice getin. " eyh dedi ki:

"Mnkir ve nekir "Rabbin kimdir?" diye sorduklarnda ben: "Varn Allah'a sorun Bayezid senin

nendir? deyin. O ne derse Bayezd oldur" dedim. O "Bayezd kulumdur? Demeyince, benim

binkere "Rabbm O'dur" dediimin faidesi yoktur"

Bir ulu dahi Bayezid'i dnde grd ve sordu : "Allah seninle ne kld" Bayezd dedi: "Allah'mbana sordu (Ya Bayezd bana ne getirdin?)"

"Ya Rabbi nesne getirmedim, irk te getirmedim". Cenab- Hak buyurdu:

"St itiin gece irk etmedin mi?"

eyh dedi ki:

"Meer bir gece st itim de karnm armt. Nagah dilime geldi ki: keki st imeye idim.

Karnm armazd. Hak Telal Hazretleri (Karnnn ardn benden deil stten bildin)

buyurdu.

Nakildir ki : Bayezid Hz. lerini kabre koydular Ahmed Hazruya Hz. lerinin hatunu Velidda,Bayezidin dervilerinden idi. Dedi ki: "Birgn kabe'detavaf klardm. Bir saat fikre vardm ve

uyudum. Ryamda beni ge kardlar. Ar rahmann altn grdm. Orada bir yaz vard ki,

eni ve uzunluu grnmezdi. O yaz ve sahra ii hep gl ve reyhan ve deme bir yaprakta

'Bayezid veliyullah' diye yazlmt.

Hazreti eyh Abdullah ibni Mubarek (Kaddesallah srrahulaziz)

Abdullah ibni Mubarek Hz.lerine ehinah Ulema derlerdi. lim ve ecaat, hner ve sehavet

iinde naziri yok idi. Tasnifleri mehurdur. Tevbesinin sebebi: Bir avrata ak idi. Kn soukbir


26/114

gecede maukasnn evinin diyar altnda durdu. Mauka da divar stne kmt. Biribirine

kar hayran olup durdular. Mezzin sabah ezann okurken, Abdullah yats ezandr sanyordu.

Gn domaya balaynca bildi ki aka gark olmutu. Maukas dedi ki:

"Ey mubarek olu! Utanmaz msn ki btn gece nefsin iin ayakta durursun. Eer imama

uymu olaydn, imam da namaz iinde kuran uzatayd melul olurdun. Abdullah bu sz iitince

iine ate dt. Derhal tevbe eyledi. lim ve kuranla megul oldu. Bir mertebeye eriti ki, birgnanasnn evinde uyurken anas geldi, grd ki kim bir ylan bir nergis daln aznda tutmu,

Abdullah'n sineklerini kovalyordu.

Abdullah Merv ehrinden Badad'a geldi. Bir eyere indi. Atn salverdi. Namaza durdu. At gayet

pahal deerde olduu halde brakt gitti.

Bir yl hacca gidip Hacdan fari oldu. Uykusu geldi. Ryasnda gkten iki melek indiini grd.

Birbirleriyle : Bu yl hacda yz bin kii vard. Fakat hibirinin hacc kabul olmad, diye

konuuyorlard. Abdullah uyku halinde : "Bu kadar uzak yerlerden gelen bunca kimselerin

emekleri zayi mi oldu?" Dediler:

"am iinde bir eskici vard ona Ali bin El-Muvaffak derler, bu yl hacca gelecekti gelemedi.

Fakat mcerret niyetiyle hacc kabul olundu. Ve cmle haclar da ona baladlar." Abdullah

anlatyor. Uyandktan sonra "Bu zat gidip greyim" dedim. ama gelip aradm, buldum.

"Adn nedir?" dedim.

"Ali bin El-Muvaffak'tr " dedi. ini sordum. "Eskiciyim" dedi. Ryam syleyince, Ali bin el

Muvaffak nara vurdu. Dt.Bayld. Akl bandan gitti. Kendine geldii zaman:

"Bu ne haldir?" diye sordum. Dedi ki:

Ya eyh, yldr hacca niyet ederim. Paramn kifayetsizliinden gidemedim. Bu sene 500akeye ibla ettim. Hareket edeceim srada komudan bir et kokusunu duyanve hamile olan

refikam ocuu drmesin diye, bana biraz olsun istemem iin srar etti. Gittim. Eti piiren

evden biraz taleb ettim. Vermediler. Esbabn izah eden zat, gndr ocuklarnn a

olduundan bahsile, lm bir eek etinden kestii ve alp getirdii, mlekte kaynayan etin bu

olduunu anlatt.

"Zaruret halinde biz yiyeceiz, fakat size haramdr nasl vereyim ki" dedi ve alad.. kardm

500 akeyi sadaka verdim. Bu yl benim haccm bu olsun dedim.

Nakildir : Abdullah'n bir kuluvard. Efendisine hergn bir aka verecekti. Birisi :"Senin kulunhergece kabir aar, kefen soyar" haberini verince Abdullah gece olunca ardna dt, gzetledi.

Kulu bir kabir at, iine girdi. Bir zaman iinden kmad. Abdullah yanna gitti. Grd ki bir

mihrabvar. Ol kul bir palas giymi yzn secdeye koymu. yle grnce Abdullah da alad ve

geri dnp evine geldi. Namazla megul oldu. Sonra gene geri geldi. Grd ki kim kul namaz

klyor. Sabah yaklamt. Diyordu ki:

"lahi! Ol mecasi efendim benden nesnediler. Mflisler sermayesi sensin ve benim hacetimi sen

bilirsin".. Derhal gk yznden bir nur indi. Ol nur iinde bir kzl altn geldi, kulun bana

dt. Abdullah grnce takat kalmad. leri vard, kulunu kucaklad ve gznden pt. Kul

hocasn grnce kaygl oldu. Hakka niyaz eyledi:

lahi n benim pendimi yrttn, zarm aikare eyledin artk dnyada rahatm kalmad.. zzetin


27/114

ve Celalin hakk iin canm al dedi. Derhal dt, can verdi. Abdullah mutehayyir oldu.

Dostlarna haber verdi ve kulunu kendi eliyle ykayp namazn kld.

Abdullah dedi: Her kimde edeb yoktur snnetten mahrum olur. Herkim snnet beklemez,

farizadan mahrum olur. Her kim fariza beklemezse marifetten mahrum olur. He kim marifetten

mahrum olur, tevhidden mahrum olur. Her kim tevhidden mahrum oldu, kafir oldu

Hazreti eyh Sfyani Sevri(Kaddesallah srrahul aziz)

Hz eyh Sfyani sevri kaddesallhu srrahu, meayihin kibarndan olup, halifelii kabul etmedi.

Ulumu zahir ve batn iinde naziri yoktu..

Birgn mescide evvela sol ayan basp girdi. Bir avaz iitti:

"Ya Sevr! Niin sa ayan basp girmezsin!" Sfyan Sevri ol avaz iitince dt, bayld. Akl

bana gelince eliyle sakalna yapp, yzne birka amar vurdu. Bir snneti terk edipedepsizlik etmele adn sr koydular. Daha ziyade edepsizlik edersen kyas eyle ki ne derler.

(Sevr erkek sr, kz demektir)

Birgn ayan ekin iine bast. Avaz geldi:

"Ya Sevr! Kaan kim kula Hak'tan inayet erise onu ayan ve cemi endamn yaramaz ilerden

saklaya."

Sfyani Sevri tamam yirmi yl gece uykusu uyumad. Birgn halife mescide namaz klyordu.Eliyle sakaln kartrp oynard. Sfyan dedi ki:

"Bu kldn namaz deildir. Yarn kyamet gnnde yzne vururlar." Halifeye de bu sz g

geldi. Saraya gelince "Sfyan getirin hakkndan geleyim" dedi, adam gnderdi. Sfyan o vakit

yatyordu. "Uyandrn onunla szmz vardr" dediler. Sfyan uyank idi.

"Ne ahvaldir?" diye sordu. Haikayet edildi:

"Halife seni istemi." Gzlerinden ya akt ve dedi:

"Bari Hdavenda! Halifeyi sana havale ettim". Bu sz azndan kt saat halife taht stnde

otururdu. Bir zelzele oldu ve cemi kavmini helak eyledi. Sfyann yanndaki iki bir taaccb

eylediler:"Duann byle tez mstacab olduunu grdmz yoktu" dediler.: Sfyan:

"Bizim de bu dergaha yz suyu dktmz yoktu" dedi. Sonra gelen halife tahta oturdu. Sfyan

Hazretlerine gayet muhib ve mutekid idi. Sfyan Hz.leri hasta oldu. Halifenin gayet sadk

hristiyan bir tabibi vard. Sfyan tedaviye gnderdi. drarn ieye alp bakt. Ban sallad,

alad. Bu serverin Allah Teala korkusundan cieri pare pare olmu dedi. Filhal znnarn kesip

Mslman oldu. Halife:

"Biz sandk ki hekimi hastaya gnderdik, Meer biz hastay Hekime gndermiiz." Dedi.

Sfyan'n genlik halinde beli bklmt. "Bu nedendir? Senin akranlarn hep dintir. Senin

byle zayif kaldn sebebini izah et" dediler. Sfyan:

"Gayet alim bir stadm var idi. Ben ondan talimi ilim ederdim. Bu zata lm hali geldi. Ben


28/114

baucunda oturdum. Nagah gzn at. Bana bakp dedi ki: "Ey Sfyan! Grr msn ki bana

ne ederler? Elli yldr halka ders gsteririm. Ve halk doru yola kayrrm. mdi ibu vakit seni

bana gerekmez derler" dedi. Nice kim iman telkin eyledim, getirmedi. Dnyadan imansz gitti.

mdi bir kii bunu byle grnce beli iki bklmez mi?" dedi.

Sfyan'a biri hediye getirdi. Kabul etmedi."Niin kabul etmedin?" dedi. Syledi:

"Senin kardein benden hadis okur. Korkarm ki senin malndan tr ona meylim olur" dedi.

Sfyan birgn ekmek yerken bir lokma kendi srr, bir de kpee verirdi.. Dediler:

"Niin ocuklarnla beraber yemezsin, kpee verirsin?"

"Kpek uyumaz beni saklar, Eer avrata ve olana verirsem beni taatten alkor." Dedi.

Ve der idi ki: Her kim ihlas ile bir amel iler de ve sonra o amelle nerek, ben unun gibi amel

eyledim dese; kabul olmu o amel iyilik divanndan silinir, riya divanna yazlr.

Sfyan der idi ki: "Drt haslet kafirlik getirir. Bir kiiyi grmeden gybetini eylemek. Zira kiininaybn sylemek gybetini sylemektir, gabya hkmdr. Gayba hkm de kfrdr.

Mslmanlarn malna hased eylemek, Allah'n verdiini reva grmemektir. Herkim Allah'n

verdiini reva grmezse kafirdir. Haram mal devirmek, kyamet hesabna inanmamaktr. Her

kim kyamet hesabna inanmazsa kafirdir. Gnahm oktur deyu, Hak rahmetinden mid

kesmek. Hak rahmetinden ok grm olur. Bu da kfrdr."

Sfyan mrnde abdestsiz yrmedi.

Dnyadan gnce u niday iittiler: "Hak teala'nn Salih ve perhizkar kulu ld". Byk bir zatonu ryada grd. Ve sonra:

"Bu mertebeyi nerede buldun?"

"Verada buldum".

Hazreti eyh ekik Belhi (Kaddesallah srrahul aziz)

Hz. Ebu Ali ekik kaddesallahu ruhahul aziz cemi mrn tevekkl iinde geirdi. Hatemi Esam

Hz. lerinin stad idi. eyh brahim Edhem tarikini tutard. Derdi ki:

"Bin yedi stada akirdlik eyledim. Krk deve yk kitab okudum. lla, Allah'n yolunu drtnesnede buldum : Bir, rzk iin emin olmak, iki. Her ite ihlasl olmak, , eytana dman

olmak, drt, lm yakn bilip, tedarikli bulunmak.

ekik birgn semerkent'te vaaz ederdi:

"Ey kavm! l iseniz kabre, deli iseniz tmarhaneye, ocuk iseniz mektebe gidin. Eer kul iseniz

kulluk artlarn yerine getirin."

Bir kii dedi ki:

"Ey ekik! Halk senin, Mslmanlarn emeini yediini syler, ayplar. mdi gel ben sana kendi

malmdan nafaka vereyim" dedi. ekik buyurdu:

"Eer senin be aybn yoksa dediklerini yapaym dedi. 1- Hazinenin eksilmesi, 2- Malnn hrsz


29/114

tarafndan alnmas, 3- Piman olman, 4- Ben de bir ayp grnce tayin ettiin nafakay kesmen,

5- lrsem benim azksz kalmam. mdi benim efendim vardr ki cmle ayplardan ve

noksanlardan beridir. Onu brakp sana niin boyun bkeyim? Ve benim yediim Onun

(Rabbimin) rzkdr, kimsenin emei deildir. Eer benim rabbim Mslmanlarn gnlne

getirmese bana kim sadaka verir. Benim Razkm Hak'tr. krm ve minnetim Allah'adr."

Dedi.

ekik hicaza vard. brahim Edhem'e vard. Dedi ki:

"Ya Edhem olu! Birlik nicedir?" brahim eyitti;

"Elime nesne girerse yerim, eer girmezse sabr ederim." ekik eyitti:

"Bizim Belh itleri de senin ettiini ederler" brahim sordu:

"Siz nasl edersiniz?" ekik buyurdu: "Benim elime girerse isar ederim. Girmezse kr ederim."

brahim kalkt, ekik'i pt "stadm sensin" dedi.

Hazreti imam Ebu Hanife Kufi (Kaddesallah srrahul aziz)

Ol era em'i millet, ol em'i din devlet, ol dumanl hadaiki din, ol umman cevahiri yakin, ol

arif alim sofi, ol imam cihan, Ebu Hanifei Kfi rahmetullahi aleyh, ol kiinin sanat kim

cmle dillerde anlm ola ve cmle iinde kabul olmu ola ve feritehler iinde mahbub ve

sevgili ola, onun vasfn ben nice edebilirim. O'nun riyazet ve mcahedesinin ve halvetlerinin

nihayeti yoktur. Usul tarikat ve fur eriat iinde yce mertebeye oturdu. ok meayih

grm ve Caferi Sadk ile stad ilim iinde hammad fadl idi. (Yani ok hamd eder idi)

brahim Edhem, Biri Hafi, Davud Tai onun yaran idi.

Nakildir ki: Bir gn Hz. Peygamber Sav. in ravzasna gelip selam verdi. (Ve aleykmselam ya

mamel mslimin) avazn iitti. Uzlete heves eyledi ve halvete girdi ve halktan ayrld ve aba

giydi.

Bir gece dnde grd ki: Peygamber'in snnetinden sevdiklerini devirip, bir bir seerdi. Bu

heybette uyand. bni Sirin akirtlerine bu dn tabirini sordu. Dediler ki: ilim ve amel iinde

Peygamber'in snnetlerini beklemek iinde ulu mertebeye eresin.

Nakildir ki: Birkez daha Peygamber s.a.v.i dnde grd. Hz Peygamber buyurdu:

"Ya Ebu Hanife! Sen benim mmetimin salah iin verildin. mdi uzlet etme aikare yr."Nakildir: Badat Halifesi Mansur kad olmas iin son derece gayret gsterdii halde mazereti

merua gstererek kabul etmedi.

Nakildir: Ebu Hanife akirdi vefat ettii gn hava ok scak idi. Namazn edaya geldi. Bor

verdii bir zatn duvar glgesinde, riba olur haramdr diye oturmad.

Nakildir. Ebu Hanife geceleri yz rekat namaz klard. Birgn yoldan geen bir kadn:

"Bu kii beyz rekat namaz klar dedii iin, kadn yalanc olmasn diye beyz rekat namaz

klmaya balad.

Baka bir gn bir akird ocuk: ibu geen kii geceleri bin rekat namaz klar dedii iin her gece


30/114

bin rekat namaz klard.

Bir akirt dedi ki:

Halksenin iin hergece uyumaz dediler. Ebu Hanife:

"Artk gecelerde uyumayaym" dedi.

"Niin?" dediler.

"Halk yalanc olmasn" dedi. Ondan sonra tamam otuz yl uyumad. Sabah namazn yatsabdestiyle klard. ki dizi, deve dizine dnmt. Ebu Hanife zenginbir kiiye tevazu eyledi.

Sonra piman olup onun kefareti olsun diye bin kere kuran hatmeyledi. Herhangi bir meselede

mkili olursa krk kere hatmeder, o mesele ona kef olurdu.

Ebu Hanife'nin gayet gzel bir akirdi vard. Birgn ders esnasnda gz tesadf ettiinden, bir

daha yzne bakmad. Ders verirken perde arkasndan sylerdi. smi Mehmed bin Hasan olan

bu gencin sakal kncaya kadar bu byle devam etti.

Davud Tai Hazretleri: 20 yl Ebu Hanife Hazretlerine akirtlik ettim, birgn ayan uzattn

grmedim. Birgn halvet iinde dedim ki:"Ya imamel mslimin! Buras halvettir. Ayan dzeltip rahat olsan n'ola "dedim. Eyitti (Edep

Allah Tela iin makbuldur.)

Nakildir ki: Hz Ebu Hanife hamama girdi. Grd ki birisi fotasz oturur. Gzn yumdu. O kii

dedi ki: "Ya imam gznn nurunu ne zamandan beridir aldlar?"

"Senin perdeni ve hayan aldklar zaman" dedi.

Ebu Hanife kaldrmdan giderken kardan bir kz geliyordu. Ebu Hanife yoldan sapt. Dediler

ki:

"Ya imam bu perhiz nedendir?"

"Benim aklm var, onun boynuzu" dedi.

Birgn imam rmak kenarnda oturup zerre miktar necaseti ykarken dediler ki:

"Ya imam! Necaset dirhem miktar olmazsa namaz bozulmaz.. Cevaben buyurdular ki:

"O fetva, bu takvadr."

Halife ryasnda Azrail'i grd. "Benim mrmden ne kald?" Melekl mevt be parmaylaiaret eyledi Halife uyand. ok merak iinde olup Alimlere sordu ise de kimse cevap veremedi.

Ebu Hanife'yi arp sordu. Ebu Hanife eyitti:

"O be parmayla iaret eyledii muayyebat hamsedir (be bilinmeyen) ki Allah'dan baka

onu kimse bilmez. Surei Lokmann son ayetini okudu: " 1- Kyametin ne zaman kopacan, 2-

Ne vakit yamur yaacan, 3-Ana karnndaki ocuun kz m erkek mi olduunu, 4-Adem

olunun bana ne i geleceini, 5- Bir kimsenin nerede ve ne zaman leceini kimse bilmez."

mam Azam Hz lerinin byk babas, kk yanda iken, muhterem pederleri Sabit'i Hz mam

Ali Keremallhu veche huzuruna kararak zrriyeti hakknda hayr dualarna mazharklmlardr. Esasen Hz Peygamber Efendimiz s.a.v. 'den dahi imam azamn geleceine dair


31/114

ahadisi erifemevruddur. u iki hadise erif onlardandr.

Adem benimle fahr ederdi. Ben ise mmetimden bir zat ile fahr ederim ki ismi Numan, Enbiyay

izam aleyhimssalat vesselam hazarat benimle iftihar ederlerdi. Ben ise Ebu Hanife ile iftihar

ederim Onu seven beni sevmi olur, Ona buzeden bana buzetmi olur.

te bu Hz. imam ilmi fkhn vazdr. (ttikan ahkamda mmtaz, cevdeti kariha vekuvveti r'ey ile

erefraz, kesreti marifet, kesreti marifet, kitab snnet, shhati r'ey ru'yet ve daha pek okfadail ile muttasifolduunu ekabiri ulema teslim ederek, (mam Azam) unvanyla anlr. Birok

eserlerinden sarf nazar, en byk eseri hukuku islamiyyeyi cami, otuz cilt olan mam Ebu

Yusuf ve Muhammed tarafndan zabt ve tahrir olunan Mebsut ismindeki eseri celilidir ki

mkerreratyle beraber verdii fetva altmdrtbindir.

Hz mam Azam hi arasn kesmeksizin otuz sene oru tutmu, ve yats abdestiyle sabah

namazn klm, btn Ramazan eriflerde altmar hatim, mr boyunca yedibin hatim

yapmtr. Ellibe hacc vardr. Son haclarnda Kabei muazzamaya gelip iki rekatte bir hatim

tamamlayp namazdan sonra mnacatnda, arzu tazarru edince Canibi Beytten:

"Ya Ebu Hanife! Bizi kemali marifet ile bildin, ve gzel eyledin, biz aziman seni senin

mezhebinde, hizmet ve marifette sana tabi olanlar marifet ettik" diye saday bearet iiterek,

gayet mesrur ve msterih avdet etmilerdir.

mam Azam Hz leri buyurmulardr ki:

"Cenab Rabbi izzeti ryada doksan dokuz defa grdm. Yznc defa yine grdmde,

"halkn yevmi kyamette azabtan kurtulmas ne ile kabil olacaktr?" Niyazma "Bir kimse akam

ve sabah ibu tesbihi okursa necat bulur" diye fermanu ehadiyyet eref sadr oldu. Arzu eden

(Bu tesbih mutludur) arar bulur.mam azam Ebu Hanife, emsl eimme, Numan bin Sabit el Kfi hicreti seniyyenin 80. Ylnda

doup 150 tarihinde Badada azimi dar cihan olmutur.

Hazreti imam afii(Kaddesallah srrahul aziz)

Ol sultan eriat ve tarikat, ol burhan hakikat ve marifet, ol mftil esrar ilahi, mhbiti

envarnamtanahi, ol ibniammi nebi, Hz mam afii kaddesallahu ruhahul aziz. Onun kemalat,

fadaili, riyazati hadden taradr. Nbvvet aacnn bir budadr. Feraset, mrvvet, ftvvet

ve sahavette binazirdir. On yl Haremi erif iinde oturmutu. Ve ava ederdi: "Dilediinizibana sorun" derdi. 15 yanda fetva verirdi. Ahmed bin Hanbel ki cihann imam idi, bin hadis

ezberlemiti, bu derece ilmi fazlyle imam afii'ye akird oldu. Niceler derdi ki:

"Ahmed bin Hanbel ak sakalyla geldi bir olana akird oldu. Ahmed bin Hanbel dedi ki:

"Ben ne ki ezberledimse ann manasn afii'den rendim. Fkh kaps halk zere bal idi. Hak

Teala afii'yi kapy asn diye verdi" dedi.

Ve dahi Hz Peygamber s.a.v buyurdu ki:

"Dinimi yenileye ve er'imi taze kla"

Evvelki yzyl iinde mer bin Abdl Aziz, ikinci yzyl iinde afii geldi. Bilal-i Havas der ki:

"Ben Hz. Peygamberden sordum. "afi hakknda ne dersin?" sualine:


32/114

"afi kutuplardandr" buyurdu.

ocukluu zamannda Hz. afi dn, dernee gitmez, daima bir kede oturup fikirle megul

olur ve ok zaman Salimi Rai sohbetinde olurdu.

Nakildir ki: mam afi buyurur:

"Bir gece Peygamber efendimizi ryamda grdm. Bana emri risaletpenahileri yle oldu:"Sen kimsin?" Ben dedim:

"Ya Resulullah! Senin blndenim."

"leri gel" dedi Vardm.

"Azn a" dedi. Atm; azma mubarek dili zerindeki slaklktan bir miktar nakletti, yle ki

azmn ii dopdolu oldu.

"Var imdi iin tamamdr" dedi. Ve hem ol saat; AliK.v. Hazretlerini grdm ki, parmama bir

yzk geirdi, Ve dedi.

"Peygamber ilmi ve benim ilmim sana kutlu olsun" dedi.

Nakildir ki: afii henz alt yanda idi: Annesi Haimiye kabilesinden Zahide idi. Herkes

emanetini onun katna brakr idi. Birgniki kii geldi. Boha ile elbise braktlar ve dediler.

"Her ikimiz birlikte geldiimiz takdirde verirsiniz. Bir kiiye vermeyiniz. art unutup,

bunlardan yalnz gelen dier birisine bohay teslim etti. Bilahara gelen dier birisi emanetin

arkadana verilmesini kadya ikayet etti. Bu sebepten hapse mahkum oldu. Mektepten gelen

afii Hz. leri annesini aramaya gitti. Mes'eleyi rendi. Alacakl adama dedi ki:

"Arkadan getir, bohay artmz zere teslim edelim" dedi. Bu karara Kad da memnun oldu.

Anasn hapisten kard.afi talimi iin Malik Dinar'a gitti. Malik yetmi yanda, afi ocuk idi. stadnn kapsnda

otururdu, mkl bir mesele olursa nce afii'ye sorarlar, cevabn verdii zaman: "stadma da

sorun" derdi. stadna da sorulunca "afii'nin verdii cevap gibidir " deyip iftihar ederdi.

Birgn Halife, ailesi Zbeyde hanmla otururken, Zbeyde Halifeye:

"Sen cennetlik misin, cehennemlik misin" dedi. Halife: "eer cennetlik deilsem benden bo ol"

dedi. Halifenin canna od dt. nk Zbeyde Hatunu ok severdi. Halk, ulema cevaptan aciz

olduu iin taaccb ettiler. Badad ehrinde saraya toplandklarnn yedinci gn afii geldi.

ocuk olduu halde cevap vereceini syledi mutehayyir kaldlar. Halifeye dedi ki:"Ben mi sana muhtacm, sen mi bana muhtasn? " Halife: "Alem iinde ben sana muhtacm"

dedi.

"Sen bana muhta isen aa in taht bana ver" dedi. Halife tahttan inip karda oturdu. afi

tahta geip halifeye:

"Sana bir nesne soracam, dorusunu syle, hi sen masiyete kasd eyleyip, Allah korkusundan o

masiyeti terk eylediin oldu mu?" dedi. Halife cevaben:

"Genliimde bir avretle bam ho oldu. Halvette buldum. Allah korkusundan ol masiyeti terk

eyledim, Avreti salverdim". afii:

"Gerek misin?" Halife:

"Vallahi byledir." Dedi. afii:


33/114

"Ben hkmederim ki senin avretin bo deildir ve hem sen cennetliksin" dedi. Ol alimler hep

feryad ettiler:

"Sen bu meseleye ne delil ile hkm edersin?" dediler.

"u ayetle hkm ederim" dedi (surei Naziat 40, 41) "Her kim Allah'dan korkup nefsini hevaden

menederse ann yeri cennettir: mdi halife cennetliktir ve Zbeyde Hatun bo deildir." Dedi.

Oradaki alimler yzlerini afii'nin ayana srdler. :"Bu tfl iken byledir, yiitli

Documents

Tezkiret-ul Evliya-Feridüddin-i Attar