TRUNG HI U

TH NG NH T PH T GIÁO VI T NAM

T li u l ch s v vi c ng C ng s n hình thành H i Ph t giáo Vi t Nam t i chùa Quán s Hà N i ngày 4.11.1981

làm công c chính tr cho ng và Nhà n c C ng s n

SSaaiiggoonn -- MMùùaa PPhh tt nn 22553388 –– 11999944 QQuuêê MM nn hhàànnhh –– PPaarriiss 11999955

2

C s Quê M : Hành ng cho Dân ch Vi t Nam y ban B o v Quy n làm Ng i Vi t Nam

& Phòng Thông tin Ph t giáo Qu c t

BP. 60063

Boissy St Léger cedex – France Ðt : Paris (331) 45 98 30 85 – Fax : Paris (331) 45 98 32 61

Web: http://www.queme.net E-mail : queme.democracy@gmail.com & pttpgqt@gmail.com

3

Ch tr ng C ng s n tiêu di t Ph t giáo Vi t Nam :

Gi i thi u tài li u Th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam

a ông Trung Hi u

Khi ông Xuân Th y ánh giá r ng : « Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t kh i n Quang là m t t ch c tôn giáo và t ch c qu n chúng mang tính xã h i chính tr có

màu s c dân t c, thu hút ông o qu n chúng và có uy tín trên th gi i, nhi u nhà s tài gi i. N u th ng nh t theo Ki n ngh c a c ôn H u, có ngh a là gi i th Ban Liên

c Ph t giáo Yêu n c, sáp nh p i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam vào Giáo i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t và ch u s lãnh o c a h . Nh th Giáo h i

Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t phát tri n ra toàn lãnh th Vi t Nam ch không ch mi n Nam nh tr c n m 1975.

« Quan tr ng là ng không bao gi lãnh o c Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t, mà ng c l i Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t tr thành m t t ch c tôn giáo r ng l n có ông o qu n chúng, là m t t ch c có áp l c chính tr th ng tr c v i ng và chính ph Vi t Nam. (Xem trang 15)

Khi ông Trung Hi u, ng i c ông Xuân Th y giao phó làm nhi m v th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam v ph c v tri u ình C ng s n, nh n nh r ng : “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t là m t t ch c l n nh t, có qui c v t ch c, nhi u

ng ni uyên thâm Ph t h c, có trình v n hóa, có kh n ng và kinh nghi m ho t ng c trong o và i. Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t ã t ng có uy tín v i

qu c t , nh t là sau cu c u tranh n m 1963”. (xem trang 19 và 41).

Thì th m h a ã ch p lên u Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t ngay sau m 1975. T t c còn l i ch thu n tuyên truy n d i g t cho âm m u tiêu di t Ph t giáo

Vi t Nam c a ng C ng s n.

Ông Trung Hi u, m t cán b c ng s n cao c p chuyên lo tôn giáo v n, ki n trúc cho tòa nhà « Th ng nh t Ph t giáo » n m 1981 theo ch tr ng ng. B ng nhiên m 1994 ông tham gia « Cúng d ng Ph t n » b ng m t tài li u t cáo âm m u en i c a ng trong v àn áp Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t (GHPGVNTN) t

sau n m 1975 n nay.

Ông không dùng ch cúng d ng trên v n b n, nh ng ông em tinh th n mà cúng ng Ngày Ph t n. Tinh th n này l rõ qua hai s ki n : tr c ngôi m c a Hòa

th ng Thích Trí Th , ông th « T nay con x p bàn c t ng... không ch i c n a », và n cáo tr ng v âm m u ng « th ng nh t » Ph t giáo làm ti n cho vi c công c

hóa o Ph t, ông vi t xong vào d p « Ph t n 2538, ngày 15.4 Giáp Tu t (25.5.1994) ».

Ph t n n m ngoái t i nay, g n úng m t n m, tài li u « Th ng nh t Ph t giáo » c a ông Trung Hi u m i c chuy n n tay c s Quê M và Phòng Thông tin Ph t giáo qu c t . S ch m tr c áp bù b ng t li u quý giá có m t không hai. Vì s th t c nói lên t bên trong, t b ch huy ng C ng s n Vi t Nam.

Ông Trung Hi u, bí danh M i Anh, quê Ninh Hòa, ng viên c ng s n thâm niên và ph trách v n tôn giáo. Tr c 1975, làm Tr ng ban Trí Tr (v n ng trí th c, sinh viên, h c sinh) khu Saigon - Gia nh, công tác d i quy n c a Khu y Tr n

4

ch ng. Sau 1975, ông c các ông Xuân Th y r i Nguy n V n Linh và Tr n Qu c Hoàn tr c ti p giao phó nhi m v « th ng nh t Ph t giáo », mà thành qu là H i Ph t giáo Vi t Nam (Nhà n c) ra i t i Hà N i ngày 4 tháng 11 n m 1981. Chính ông Xuân Th y, ng i c m u Phái oàn Hà N i t i hòa h i Paris cu i th p niên 60, Bí th Trung

ng ng, Tr ng ban Dân v n và M t tr n Trung ng, kiêm Bí th ng oàn y ban M t tr n Trung ng, ã tri u ông Hi u t Saigon ra Hà n i u n m 1979 và giao cho ông Hi u ch c Chính y oàn công tác th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam.

t c nh ng âm m u en t i trong vi c th ng nh t gi t o này c trình bày chi ti t trong b n tài li u g m 50 trang ánh máy, kh A4. C n c h t t ch u t i ch cu i, m i th y cu c u tranh c a Ph t giáo trong n c li n sau ngày 30.4.75, do C

i lão Hòa th ng Thích ôn H u và nh v Hòa th ng Thích Huy n Quang, Thích Qu ng lãnh o, c bi t t 3 n m qua, là cu c tranh u huy hoàng chính ngh a và cho dân t c.

Hai u sáng t r c lên trong b n t li u quý giá là l p tr ng th ng nh t chân chính c a C i lão Hòa th ng Thích ôn H u tr c ch tr ng bi n t ng và duy

t hóa n n o c cao thâm và c u ng i c a o Ph t Vi t Nam. Ngoài gi i Ph t t thân c n, h u nh ít ng i bi t rõ vi c này. Theo ông Hi u, C i lão Hòa th ng Thích

ôn H u c c l c ch ng i vi c th ng nh t Ph t giáo làm công c chính tr cho ng ng s n. Ngài « nh t m c gi v ng l p tr ng, không h lay chuy n cho n

ngày viên t ch (23.4.92) ». Hòa th ng nêu rõ l p tr ng này trong b n Ki n ngh i các ông Lê Du n, Tôn c Th ng, Tr ng Chinh và Ph m V n ng li n « sau ngày

gi i phóng (mi n Nam) » n m 1975. Ông Hi u cho bi t : « ng t ch i án th ng nh t Ph t giáo c a Hòa th ng Thích ôn H u và gán cho Hòa th ng có

u, ch ng ng và Nhà n c Vi t Nam c ng s n ».

t ó, C i lão Hòa th ng Thích ôn H u rút ra kh i m i ho t ng c a cái i là Ban V n ng Th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam do ng c m ch ch, c ng nh

không d nh ng cu c h p ti n t i vi c hình thành giáo h i Nhà n c. Th nh ng ng v n c ghi tên Hòa th ng, khi gán ch c này khi gán ch c kia trong Ban V n ng

hay Giáo h i Nhà n c sau này, dù Hòa th ng có v n th ph n i. Ch vì chúng mu n có “h i hám” uy danh ngài và Vi n T ng Th ng Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t.

Còn tr ng h p C i lão Hòa th ng Thích Huy n Quang và i lão Hòa th ng Thích Qu ng , thì ông Trung Hi u ghi rõ trong tài li u này : “Trong Vi n Hóa o, Th ng t a Huy n Quang, Qu ng ch ng quy t li t. Thuy t ph c mãi không c, chính quy n ph i dùng bi n pháp chuyên chính vô s n qu n thúc Th ng t a Huy n Quang t i Bình nh, và Th ng t a Qu ng t i Thái Bình”. (xem trang 30 và 16)

Nói chung ý chí c a ch i t ng Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t kiên trì òi h i Ph t giáo ph i c l p v i chính tr ng trong vi c t ch c Giáo h i trên các l nh c o c ng nh i :

- « m t o, th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam t c là phát huy b n s c duy nh t a o Ph t là Giác ng , Gi i thoát, và tôn tr ng ph ng ti n tu hành c a m i h phái.

Th c ch t ch có Nam tông, B c tông. Vi t Nam có c hai. Các n c khác có Nam tông, không có B c tông ho c ng c l i.

- « m t t ch c, th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam t c là Ph t giáo Vi t Nam ch có m t t ch c có t cách pháp nhân trong n c và quan h v i qu c t . T ch c Ph t giáo ó có h th ng thông su t t Trung ng n a ph ng c s . T t c ch u s lãnh

5

o, ch o duy nh t c a Trung ng. Các h phái c quy n gi ph ng ti n tu hành riêng, nh ng ph i n m trong và ch u s lãnh o chung c a m t t ch c.

- « m t xã h i, th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam t c là m i ho t ng xã h i và tham gia các ho t ng xã h i ph i tuân theo s lãnh o c a Trung ng Giáo h i, c

p và phù h p v i Giáo lý c Ph t.

- « nhân s , th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam t c là các v Cao T ng c c T ng, Ni, Ph t t c n c tín nhi m, cung th nh và suy c , ch không ph i là s

th a thu n ho c áp t theo yêu c u chính tr .

« Nói chung, th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam là t ng c ng s thanh khi t và s c m nh c a Ph t giáo Vi t Nam ch không ph i là làm bài toán c ng ».

ng nhiên ng và Nhà n c bác b l p tr ng th ng nh t theo B n m úng chính c a Ph t giáo trên ây. Nên cu c àn áp Ph t giáo nói chung, truy tri t GHPGVNTN nói riêng, m i ti p di n hung hãn cho n hôm nay.

p tr ng c a ng và Nhà n c c ng s n i v i Ph t giáo ra sao ? T li u c a ông Trung Hi u ti t l nh ng m m u ch t :

L p tr ng c a ông Xuân Th y : « Vi c th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam theo tôi bi t, ng ch tr ng th ng nh t Ph t giáo c a ta v i Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t kh i n Quang. Ph t giáo c a ta là H i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam mi n B c, và Ban Liên l c Ph t giáo Yêu n c mi n Nam.

mi n B c, ph t t ã vào các oàn th qu n chúng h t r i, ch còn nh ng c già i l bái chùa ngày r m, m ng m t, theo t c l c truy n. S tiêu bi u th t hi m. C

Trí ã lu ng tu i, quanh i qu n l i v n c Ph m Th Long, nh ng kh n ng c a c nh h ng trong n c và qu c t h n ch . Ban Liên l c Ph t giáo Yêu n c có

khá h n m t tí. C Minh Nguy t ( ng viên c ng s n, theo ô. Hi u) có thành tích tù 15 n m Côn o, c Thi n Hào ( ng viên c ng s n, theo ô. Hi u) có thành tích i kháng chi n, nh ng u ph t t c n nhà S , c hai c u h n ch .

« Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t kh i n Quang là m t t ch c tôn giáo và t ch c qu n chúng mang tính xã h i chính tr có màu s c dân t c, thu hút ông o qu n chúng và có uy tín trên th gi i, nhi u nhà s tài gi i. N u th ng nh t theo Ki n ngh c a c ôn H u, có ngh a là gi i th Ban Liên l c Ph t giáo Yêu n c, sáp nh p

i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam vào Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t và ch u s lãnh o c a h . Nh th Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t phát tri n ra toàn lãnh th Vi t Nam ch không ch mi n Nam nh tr c n m 1975.

« Quan tr ng là ng không bao gi lãnh o c Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t, mà ng c l i Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t tr thành m t t ch c tôn giáo r ng l n có ông o qu n chúng, là m t t ch c có áp l c chính tr th ng tr c v i ng và chính ph Vi t Nam.

« Th ng nh t theo d án c a ban Tôn giáo chính ph ch a n l m, vì chung qui ng a các c H i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam và Ban Liên l c Ph t giáo Yêu

c xách c p cho Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t mà thôi. B i vì các c ta ng g n Th ng t a Thích Trí Quang s b hút vào tay áo tràng c a Th ng t a h t ».

L p tr ng c a Ban Dân v n Trung ng : « N i dung án là bi n hoàn toàn Ph t giáo Vi t Nam thành m t h i oàn qu n chúng. Còn th p h n h i

oàn, vì ch có T ng, Ni, không có Ph t t ; chi có t ch c bên trên không có t ch c bên d i, tên g i là H i Ph t giáo Vi t Nam (...). N i dung ho t ng là lo

6

vi c cúng bái chùa chi n, không có ho t ng gì liên quan t i qu n chúng và xã i (...) L y chùa làm c s ch không ph i l y qu n chúng Ph t t làm n v a t ch c Giáo h i ».

Nh n xét vi c th ng nh t Ph t giáo c a ông Trung Hi u, tác gi t p tài li u vi t : « Th c s i bi u là gi a Ph t giáo c a ta và Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t. Ban V n ng Th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam u là i bi u d

i h i, trong ó i bi u c a ta a s . Chín t ch c và h phái Ph t giáo : Giáo i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t là m t, còn l i tám v i nh ng danh ngh a

khác nhau, nh ng t t c u ho c là ta ho c là ch u s lãnh o c a ng » (...) « Cu c th ng nh t Ph t giáo l n này (n m 1981 t i chùa Quán S , Hà N i) bên ngoài do các Hòa th ng gánh vác, nh ng bên trong bàn tay ng C ng

n Vi t Nam xuyên su t quá trình th ng nh t n m và bi n t ng Ph t giáo Vi t Nam tr thành m t t ch c bù nhìn c a ng ».

i m t ch tr ng nh th , nh ng cu c àn áp gay g t t sau n m 1975 i v i Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t tr thành d hi u. 12 T ng, Ni t thiêu t p th

i chùa D c S C n Th ngày 2.11.75 là ph n ng ch ng i quy t li t u tiên c a Gia1o h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t t i mi n Nam.

Và c bi t nh ng bi n ng, b ráp, b t b T ng, Ni, Ph t t trong 3 n m v a qua càng minh ch ng rõ h n cho ch tr ng này. Ch ng m i m gì âu, ây là ch tr ng b t bi n c a ng và Nhà n c C ng s n c ghi thành Ch th v tôn giáo v n mang s 20. Ch th này do ông Tr n Xuân Bách so n th o và c Bí th th nh t Lê Du n ký chu n y n m 1960.

Ngoài tính l ch s v âm m u c a ng C ng s n Vi t Nam nh m tiêu di t Ph t giáo, qua ó mác xít hóa n n v n hi n Vi t Nam, b n t li u mang n i dung cáo tr ng

a ông Trung Hi u vô tình h i áp hùng h n y tính thuy t ph c tr c hai lu ng lu n ánh l c h ng nh m gây hoang mang qu n chúng và vô hi u hóa ch tr ng u tranh gi i tr Pháp n n và Qu c n n c a Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t

trong và ngoài n c.

ó là lu ng d lu n cho r ng cu c tranh u gi i tr Pháp n n c a Hòa th ng Huy n Quang và Hòa th ng Qu ng là quá « nóng v i », n u không là « tranh u cu i ». Lu ng kia ch p m Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t “làm chính tr ”.

ng t a bàn bên trong ng, ông Trung Hi u l t t y ch tr ng c ng hóa Vi t Nam trên v n o c và tôn giáo. Nh y, nh ng ai ch a ch u hi u s ph i hi u r ng, hi n nay Ph t giáo ch ti p t c cu c u tranh di t kh , c u ng i, c u n c, ch ng b t công xã h i, ch ng xâm l c lãnh th c ng nh xâm l c v n hóa và t

ng. Cu c tranh u kiên trì y kh i s t bình minh c a l ch s Vi t Nam, xuyên su t hai nghìn n m qua. Nh v Hòa th ng Thích Huy n Quang và Thích Qu ng ch là ng i th a k i ngh a này cu i th k hai m i.

n tài li u c a ông Trung Hi u còn cho bi t tâm tình nh ng ng viên trung kiên ngày nay ngh gì v ng h . Chúng ta không th b qua nh ng nh n xét tuy riêng

nh ng mang tính chi n l c y. Chúng giúp ta ti p c n chính xác v n c ng s n, u ho ch nh m t gi i pháp m i cho dân t c s m thoát ách c tài và tranh ch p tri n

miên.

Ý ki n ông Trung Hi u là : « B chính tr là m t t p th m i-ng i-làm-i-cách theo ý c a T ng Bí th . Ban Bí th c ng là m t t p th m i-ng i-cát-

7

-m t-l nh-v c theo s chi huy c a T ng Bí th , và T ng Bí th là t p trung dân ch . M t ch v a c tài v a phong ki n kh ng khi p ».

Ông Nguy n Quang Huy, cán b ph trách dân v n và tôn giáo v n mi n Bác, thì chua cay tâm s v i ông Hi u : « ng không ph i là c a mình, mà là c a m y ng, ch là c a m y ng thôi, dù mình là ng viên. T t c ng viên ch là con cho m y ng s d ng thôi ».

i v i ng i Ph t t , tài li u này cho m t danh sách y và chính xác gi i lãnh o Ph t giáo hi n th i. Chia thành ba h ng tên tu i : nh ng v th n ph c c ng s n

ho c ã b c ng s n n m u s d ng ; nh ng v c c ng s n chú ý, hi n ã hay ang a vào k ho ch làm con c ly gián kh i Ph t giáo dân t c ; và nh ng v quy t

li t ch ng i m u phi o c và phi Vi t c a ch ngh a c ng s n. Th t c n thi t trong giai n tranh t i tranh sáng ngày nay, giúp ta ch n l a theo ai, tránh ai.

Qua t p tài li u, chúng ta th y ông Trung Hi u sáng su t hai m. M t là, nh n chân tính ch t dân t c và có h u thu n nhân dân c a Ph t giáo. Hai là, trong b i

nh Á châu, ph i “dùng” Ph t giáo làm òn b y chính tr m i có th phá th k t cho ng trên m t tr n ngo i giao qu c t . Ti c thay ông ch a th m nhu n Vi t th c i

tr c th i i trong vi c Ph t hóa ch ngh a Mác xít. Vì v y mà trong th c t , ông mang hai l n th t b i v i ng c ng nh v i Ph t giáo. H i Ph t giáo Nhà n c d ng lên n m 1981 t i chùa Quán S , Hà N i, không nh ý ông mu n. H i y c ng không v a lòng ng i ân nhân c a ông, là Hòa th ng Thích Trí Th .

Ph t t hay không, dám nói lên s th t th i i này, là ã b c u th hi n o Nh Th t. Ông Hi u làm vi c ó, m c bao hi m nguy ã và s còn x y ra cho ông. Hu ng chi trong ph n “Ni m Riêng” thay cho k t lu n, ông còn cao l i r n e ng và Nhà n c :

« N u làm giám c m t công ty, sai, b l ôi ba t ng, gây au kh y. Nh ng anh có th làm gi i ki m ti n bù l i. Còn l nh v c này (tôn giáo),

sai, ít nh t gây bu n phi n au kh cho bi t bao tri u con ng i, l n h n là làm cho nhi u ng i b tù ày ch t chóc. u ó không l y gì và làm sao bù p

c. T t nh t các anh nên suy ngh th t chín ch n, phác h a m t án chi n c h p lòng dân trên nguyên t c CÁI GÌ C A CESAR HÃY TR L I CHO CESAR.

(...) Các anh nh ng làm gì h a cho Dân t c, gây au kh cho ng bào các tôn giáo. Nghi p báo i i ».

Xin trân tr ng gi i thi u cùng B n c b n ph ng tài li u quý giá, giúp cho nh ng ai ch a hi u s hi u h n v n quan tr ng c a th i i : Ph t giáo và C ng s n ;

âu là gi i pháp cho Vi t Nam t ng lai ?

i cu i xin c c m n « ng i » ã chuy n t p tài li u n Paris cho chúng tôi i l i ghi chú « cúng d ng Ph t n n m nay, 1995 ».

Paris, Ph t n 2539 - 1995 VÕ V N ÁI

8

9

Th ng nh t Ph t giáo

Tôn giáo là m t v n l n c a Dân t c. Th ng nh t Ph t giáo Vi t-Nam là m t ch tr ng chi n l c c a ng C ng s n Viêt Nam trong v n tôn giáo.

Các nhà lãnh o ng C ng s n Vi t Nam, quí Hòa th ng lãnh o các h phái và t ch c Ph t giáo u có trách nhi m trong vi c th ng nh t Ph t giáo.

V i t cách là m t cán b tham m u c a ng C ng s n Vi t Nam, tôi có m t vai trò tr ng y u trong th i i m ó. úng, sai trong vi c th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam tôi u có ph n trách nhi m.

Ngày nay vi t l i ph n này, tr c h t tôi t xác nh trách nhi m, t nhìn l i mình và áp l i v i t ng ni và ng bào ph t t . ng th i tôi tha thi t mong nh ng ai có liên quan, c bi t nh ng nhà lãnh o ng C ng s n Vi t Nam, bình tâm xem xét l i m i vi c, th y rõ ngu n c n, chân thành gi i quy t h p v i nguy n v ng ph t t Vi t Nam:

Dân t c v i o pháp nh N c v i S a.

R i, i v i các tôn giáo khác c ng nên làm nh th .

c v y nhân dân Vi t Nam s h nh phúc, m i ng i s thanh th n bi t bao.

Mùa Ph t n 2538 (1994) TRUNG HI U

10

Báo Nhân Dân s ra ngày 11.11.1981 loan tin i h i Th ng nh t Ph t giáo t i chùa Quán S cho ra i Giáo h i Ph t giáo Nhà n c mà tài li u c a ông Trung Hi u cho bi t n i dung cùng t ch c Ph t giáo làm công c chính tr cho ng và Nhà n c C ng s n

11

Ôn Già Lam

Ôn Già Lam t c Hòa th ng Thích Trí Th .

Khi n chùa Già Lam qu n Gò V p Thành ph H Chí Minh, vi ng tháp Ôn, c bia t tr c tháp là .

T ng ni m Hòa Th ng Thích Trí Th (1909-1984).

Hòa th ng h Nguy n, húy V n Kính, pháp danh Tâm Nh , t o Giám, hi u Thích Trí Th , sinh ngày 19.9 n m K D u (1909) t i Trung Kiên, Qu ng Tr .

17 tu i xu t gia, 20 tu i th C túc, di pháp i th 43 Thi n Lâm t .

V i chí nguy n th ng c u h hóa, hòa th ng là m t trong nh ng v i u trong công cu c ch n h ng Ph t giáo n c nhà, m nhi u Ph t h c vi n, trùng tu nhi u ph m v , khai s n Qu ng H ng già lam, m nhi u i gi i àn và phiên d ch gi ng gi i Kinh, Lu t, Lu n. Hòa Th ng không ng ng ti p d n h u lai cho t ng, tín c nh n Pháp v .

Xu t th tinh chuyên ã v y, nào quên nh p th sinh, d u tu i già ch ng ng i d n thân, h nh Ph Hi n l i i l i o. Bi t th s l m phen khe kh t, tâm h n luôn hoan h bao dung. Mãn c duyên t i tr v ây, song th ta la chúng sinh truy ni m:

Nh th chân, nh th huy n Nh th công c trang nghiêm

Hòa th ng viên t ch ngày 02 tháng 3 n m Giáp Tý (1984)

Hòa th ng THÍCH THI N SIÊU

(19.9 n m t S u – 1985) Tháp bia hoàn thành ngày 19.9 n m t S u

(1985) Th t chúng t ph ng l p

12

Con ng khúc khu u

Ph t giáo Vi t Nam tr i qua nhi u b c th ng tr m. i Lý, i Tr n Ph t giáo c c th nh, là qu c o. Tri u Lê Ph t giáo b t u suy vi. n tri u Nguy n Ph t giáo sa sút, m t h n v trí trong chính tr v n hóa và xã h i Vi t Nam.

Th ng tr m này do s bi n i và nhi u nh ng c a xã h i, ng th i c ng do t b n thân Ph t giáo không c i ti n k p v i th i i.

Khi nghiên c u l ch s Ph t giáo tôi nh n th y vi c o th i nào c ng có th quy n ít nhi u tác ng vào, ch không ch duy có các nhà tu hành tính toán lo li u. Ngay H i Ph t giáo Th gi i thành l p n m 1950 t i Tích Lan c ng v y.

u th k 20 t i Trung Hoa xu t hi n m t nhà s ki t su t: Thái H i S . Ngài h Lã, ng i t Sùng c, t nh Chi t Giang, sinh ngày 18 tháng 12 n m Quang T th 15 (1890). B m sinh thông minh, sau khi t t nghi p tr ng Cao ng ngài xu t gia n m 16 tu i (1906, là n m sinh vua Ph Nghi) tu h c v i Pháp s K X ng. N m 23 tu i ngài n tu trì chùa Song Khê núi B ch Vân. Ngài d c tâm nghiên c u Ph t h c, sáng l p và ch bút H i tri u âm. Ngài c súy phong trào hi n

i hóa Ph t giáo và tuyên b :

Cách m ng Giáo lý Cách m ng Giáo ch Cách m ng Giáo s n

Phong trào này nh h ng sâu m vào Ph t giáo Vi t Nam c n i. Nh ng ng i Vi t Nam quan tâm n ti n Ph t giáo ã h ng ng và kh i x ng phong trào Ch n h ng Ph t giáo Vi t Nam. N m 1932 H i Ph t h c Vi t Nam c thành l p do các v i s Giác Tiên và c s Tâm Minh (Lê ình Thám) sáng l p. Ngoài ra ngài Ph c Hu chùa Th p Tháp là ng i có nhi u ân c nh t i v i H i. Trong vi c ào t o t ng tài ph i k n công c c a Pháp s M t Kh , i s Trí .

M c ích c a phong trào là oàn k t các t ch c Ph t giáo, th ng nh t thành m t tu h c, duy trì và xi n d ng chánh pháp.

Trong nh ng ch ng ng ch n h ng Ph t giáo ó, Ôn Già Lam ã tích c c óng góp ph n mình.

N m 1951 H i ngh th ng nh t Ph t giáo l n th nh t t i chùa T àm Hu g m có 6 t p oàn T ng, C s B c Trung Nam thành l p “T ng h i Ph t giáo Vi t Nam”, lúc ó b ràng bu c b i d s 10, ch ch p nh n Thiên Chúa là Giáo h i, còn các o khác u là h i oàn.

N m 1964 H i ngh th ng nh t Ph t giáo l n th hai t i chùa Xá L i saigon g m 11 oàn T ng, c s B c tông, Nam tông phía Nam v tuy n 17 c a Vi t Nam,

13

thành l p “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t”. Lúc này là sau cu c u tranh c a phong trào Ph t giáo ch ng ch c tài Ngô ình Di m thành công, nên không b ràng bu c trong d s 10 n a.

N m 1981 H i ngh Th ng nh t Ph t giáo l n th ba t i chùa Quán S Hà N i g m 9 t ch c và h phái B c tông, Nam tông và Kh t s trong toàn cõi Vi t Nam, thành l p Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam trong ch xã h i ch ngh a.

Cu c th ng nh t Ph t giáo l n này, bên ngoài do các Hòa th ng gánh vác, nh ng bên trong bàn tay ng C ng s n Vi t Nam xuyên su t quá trình th ng nh t n m và bi n Ph t giáo Vi t Nam tr thành m t t ch c bù nhìn c a ng.1

Hòa th ng Minh Nguy t thu c Giáo h i c truy n Nam b . Hòa th ng tham gia Cách m ng t n m 1945, b tù 15 n m Côn o. Sau Hi p nh Paris 1973 Hòa th ng c trao tr v L c Ninh. Sau ngày 30.4.1975 Hòa th ng li n l p “Ban Liên l c Ph t giáo Yêu n c” theo s lãnh o c a ng C ng s n Vi t Nam, và ch u s ch o tr c ti p và th ng xuyên c a Thành y Thành ph H Chí Minh. Ban Liên l c Ph t giáo yêu n c mang n ng tính ch t là m t t ch c qu n chúng n ng v v n

ng chính tr h n là m t t ch c tôn giáo.

Hòa th ng Minh Nguy t mu n tr thành Giáo ch c a Ph t giáo Vi t Nam, ng th i là ng viên chân chính c a ng C ng s n Vi t Nam. Nh ng Hòa

th ng ch a chu n tr thành Giáo ch , nên s t p h p T ng Ni Ph t t ch n m t m c nh t nh, a s v n h ng v phía khác. Là ng viên ng C ng

s n Vi t Nam Hoà th ng t nguy n ch p hành nh ng i u ng ra và th c hi n nh ng ch tr ng v th ng nh t Ph t giáo c a ng m t cách nghiêm túc.

Hòa th ng Thích ôn H u, chánh th ký Vi n T ng Th ng “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t” thoát ly vào chi n khu trong d p T t M u Thân (1968), tham gia Liên minh các L c l ng Dân t c Dân ch và Hòa bình Vi t Nam v i t cách Phó ch t ch và ch t ch là lu t s Tr nh ình Th o. Sau gi i phóng Hòa th ng g i ki n ngh n T ng bí th ng Lê Du n, Ch t ch n c Tôn c Th ng, Ch t ch Qu c h i Tr ng Chinh, Th t ng Ph m v n ng v vi c th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam. Hòa th ng nói rõ: “ Khi t n c b xâm l c tôi làm ngh a v công dân, nay t n c c l p tôi tr l i chu toàn vi c o, và tr c h t v n ng cho công cu c th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam”. V nguyên t c các nhà lãnh o ng C ng s n và nhà n c Vi t Nam ng ý. Nh ng i vào c th thì không ch p nh n quan i m th ng nh t Ph t giáo c a Hòa th ng ôn H u.

Theo Hòa th ng, th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam là “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam th ng nh t” mi n Nam và “H i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam” mi n

1 T t c nh ng n nh n m nh b ng ch m trong su t t p tài li u này do ban biên t p Quê M th c hi n, v n không có trong b n chính th c hi n b ng máy ánh ch th i x a.

14

B c h p l i thành m t Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam duy nh t. Trong ph m vi chính tr ng C ng s n Vi t Nam có quy n có ý ki n v ph ng h ng chung

i v i Giáo h i. Nh ng m i vi c c a Giáo h i thì hàng giáo ph m, T ng Ni và ng bào Ph t T t quy t nh. i u này các nhà lãnh o ng C ng s n Vi t

Nam không ng tình. B i vì d i ch chuyên chính vô s n t t c các t ch c và cá nhân nh t nh t u ph i tuân th s lãnh o ch o c a ng m t cách c th chi ly. Trong tôn giáo l i càng ch t ch k l ng h n nhi u . Hu ng chi “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t” hoàn toàn c l p ngoài s ki m soát c a

ng. Còn “H i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam” là m t t ch c hình th c, có xác không h n, ch làm theo s lãnh o ch o c a ng m t cách th ng. N u cho “H i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam” t mình th ng nh t v i “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t” thì s b “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t”

ng hóa d dàng. Do ó ng C ng s n Vi t Nam t ch i án th ng nh t Ph t giáo c a Hòa th ng ôn H u, và gán cho Hòa th ng có ý x u, ch ng ng và Nhà n c Vi t Nam C ng s n. Hòa th ng thì nh t m c gi v ng l p tr ng, không h lay chuy n cho n ngày viên t ch (ngày 21 tháng 3 n m Nhâm Thân, t c ngày 23.4.1992).

Trong tình hình ó, Ban tôn giáo chính ph a ra m t án th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam, n i dung chính là g m “H i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam” (HPGTNVN), “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t” (GHPGVNTN) và “Ban Liên l c Ph t giáo yêu n c” (BLLPGYN) thành m t t ch c Ph t giáo duy nh t. V nguyên t c Ban Bí th Trung ng ng C ng s n Vi t Nam nh t trí, còn c th ra sao ban Bí th òi ban Tôn giáo trình án chi ti t rõ ràng. Ban Tôn giáo chính ph i n m i tôi tham gia án này.

Máy bay h cánh xu ng sân bay Gia Lâm Hà N i vào u Xuân K mùi (1979). Ba tu n sau Trung Qu c t n công 6 t nh biên gi i phía B c. Hà N i dáng v thành ph ngàn n m v n hi n, v a kiêu ng o v a xôn xao nh n nhác tr c nh ng tin t c t biên gi i Vi t Trung bay v .

Tôi h i Th ng t a Thanh T chùa Quán S v tình hình quân ta th nào? Th ng t a c i châm bi m:

- L ng S n, Cao B ng ta có hai “S ”. Hi n th t l c m t, còn m t ch y v Hà N i, ang chùa Quán S .

Tôi i th m m t vòng các vùng Thiên Chúa giáo Hà Nam Ninh, tòa T ng giám m c Hà N i, c bi t là khu Bùi Chu Phát Di m, nhà th á. Tôi i th m các ngôi chùa c t tháp Ph Minh, di c o V n Ki p, chùa Keo, chùa Tây ph ng, Chùa Th y, vùng Trúc lâm Yên T , Cô S n c a Nguy n Trãi, tìm hi u Tam t i Tr n, v án L Chi Viên i Lê, chùa B c th vua Quang Trung Nguy n Hu g n Gò ng

a, và v n Hùng V nh Phú chiêm nghi m s i.

15

Sau ó, Ban tôn giáo chính ph t ch c ph bi n tình hình tôn giáo và công tác tôn giáo v n mi n B c cho tôi nghe. T t c i theo úng ch th 20 (?) c a ban Bí th Trung ng ng C ng s n Vi t nam. ây là m t ch th u tiên v công tác tôn giáo v n do Tr n Xuân Bách so n th o và Bí th th nh t Lê Du n duy t và ký vào n m 1960. N i dung nói rõ ch tr ng c a ng C ng s n Vi t nam i v i tôn giáo v n mi n B c và chu n b l c l ng cán b cho công tác tôn giáo v n mi n Nam khi mi n Nam c gi i phóng. Ng i ta khen Tr n Xuân Bách là b c th y trong ngh tôn giáo v n, nh t là qua ch th này.

i v i tôi, th c t mi n B c và lý lu n c a các b c àn anh làm công tác tôn giáo v n mi n B c u không có s c thuy t ph c. Ng c l i chính nh ng i u ó

ã gây cho tôi c m giác ngao ngán. Tôi ã nói nh ng b n kho n này v i ông Nguy n V n Hi u và ông Nguy n Quang Huy, nh ng ch a h c tr l i nghiêm ch nh.

H u h t chùa, nhà th mi n B c mà tôi ã n th m u rêu phong tàn t . Các nhà s (s ông, s bà) l m c m s s t, m t báo cáo c , hai báo cáo c . Các linh m c, giám muc óng kín c a l c h u v i th i cu c. Ph t t g n nh không còn gì n a, ch n hi n d i d ng mê tín, cúng bái linh tinh và r t e dè tr c khách l . Tín

Thiên Chúa giáo thì kh c c, h n sâu trong m t h nh ng nét u u t thâm nghiêm, nh ng r c l a và s n sàng b c cháy khi có m i. ó là m i nguy hi m l n, ch không ph i s thành công c a tôn giáo v n.

Cán b tôn giáo v n Trung ng và các t nh mi n B c v n hóa th p kém, chính tr non n t, nghi p v chuyên môn giáo i u c k và t ch c b máy tôn giáo v n x c x ch quê mùa. Nh v y làm sao i ng n i v i b máy hi n i c a các tôn giáo mi n Nam. Cho nên r t cu c ch áp d ng “chuyên chính vô s n”.

Ban Tôn giáo chính ph a ra nh ng ý ki n v vi c th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam. Tôi ch nghe và im l ng. Sau ó tôi tôi th a l i v i c Xuân Th y ý c a ban Tôn giáo chính ph v vi c th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam, và xin c v i t cách Bí th Trung ng ng, Tr ng ban Dân v n và M t tr n Trung ng, Bí th ng

oàn y ban M t tr n Trung ng cho bi t ý ki n th nào? C tr m ngâm m t lát nhìn tôi, h i:

- Ý anh th nào?

- ây là vi c l n, nh h ng c n c, cháu không dám.

- Nh ng anh là ng i ho t ng liên t c trong Nam, sâu sát tình hình h n tôi.

Tôi m nh d n th a v i C :

- Th a bác, cháu không ng tình v i d án c a ban Tôn giáo chính ph .

- V y theo anh ph i th nào?

16

- Cháu mu n nghe ch tr ng c a ng. Cháu s nghiên c u th c t và th a l i v i bác sau. Bây gi cháu ch a suy ngh chín ch n.

- Vi c th ng nh t Ph t giáo theo tôi bi t, ng ch tr ng th ng nh t Ph t giáo c a ta v i “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t” kh i n Quang. Ph t giáo c a ta là “H i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam” mi n B c và “Ban Liên l c Ph t giáo yêu n c” mi n Nam. mi n B c, ph t t ã vào các oàn th qu n chúng h t r i, ch còn nh ng c già i l bái chùa ngày r m, m ng m t theo t c l c truy n. S tiêu bi u th t hi m. C Trí ã lu ng tu i, quanh i qu n l i v n c Ph m Th Long, nh ng kh n ng c

c a c nh h ng trong n c và qu c t h n ch . “Ban Liên l c Ph t giáo yêu n c” có khá h n m t tí. C Minh Nguy t có thành tích tù 15 n m Côn o, c Thi n Hào có thành tích i kháng chi n, nh ng i u Ph t t c n nhà s , c hai c u h n ch .

“Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t” kh i n Quang là m t t ch c tôn giáo và t ch c qu n chúng mang tính ch t xã h i chính tr có màu s c dân t c, thu hút ông o qu n chúng và có uy tín trên th gi i. N u th ng nh t theo ki n ngh c a c ôn H u, có ngh a là gi i th “Ban Liên l c Ph t giáo yêu n c”, sát nh p “H i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t” vào “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t”và ch u s lãnh o c a h . Nh th “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t” phát tri n ra toàn lãnh th Vi t Nam ch không ch mi n Nam nh tr c n m 1975.

“Quan tr ng là ng không bao gi lãnh o c “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t”, mà ng c l i “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t” tr thành m t t ch c tôn giáo r ng l n có ông o qu n chúng, là m t t ch c áp l c chính tr th ng tr c v i ng và chính ph Vi t Nam.

“Th ng nh t theo d án c a ban Tôn giáo chính ph ch a n l m, vì chung quy c ng a các c “H i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam” và “Ban Liên l c Ph t giáo yêu n c” xách c p cho “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t” mà thôi. B i vì các c ta

ng g n Th ng t a Thích Trí Quang s b hút vào tay áo tràng c a th ng t a h t.

“V y mu n th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam ph i làm t t các khâu này:

- “Tranh th c Hòa th ng Thích ôn H u và Vi n T ng Th ng, Hòa th ng Thích Trí Th , Th ng t a Thích Trí Quang và Vi n Hóa o “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t”.

- “Gi i quy t c s c c oan quá khích, ng u là Th ng t a Thích Huy n Quang, Th ng t a Thích Qu ng b ng bi n pháp thuy t ph c là th ng sách.

“Anh ngh sao, có ý ki n gì cho tôi bi t?”

17

- Th a bác, cháu c m n bác. N u bác mu n cháu s vi t thành án i c ng trình bác sau. Bây gi cháu xin th a v i bác m t i u khác.

Theo cháu ngh , Trung Qu c h n n a tri u quân ánh 6 t nh biên gi i phía B c và nh ánh th ng xu ng th ô n u trót l t, là vì Vi t Nam ã a quân sang

ánh Pôn P t gi i phóng Campuchia. Ta ã th ng Campuchia v quân s , nh ng v chính tr thì ph c t p nhiêu khê vô cùng, ngay t i t Campuchia và d lu n qu c t , nh h ng r t l n n công tác i ngo i.

Cháu ngh mu n gi i quy t t t v n chính tr Campuchia ph i làm t t hai vi c: Ph t giáo và Hoàng thân Sihanouk. Pôn P t ã tiêu di t toàn th tôn giáo Campuchia, Ph t giáo là Qu c o c ng b tri t h s ch sành sanh. Vi t Nam nên s m a phái oàn Vi t Nam lên ph c h i l i Ph t giáo Campuchia, dân Campuchia s bi t n Vi t Nam. Ph t giáo Vi t Nam c ng nên m i m t s nhà s Thái Lan, Mi n i n, Sri Lanka qu c t hóa vi c này và làm t ng ý ngh a c a bu i l th gi i. Ph t giáo Campuchia toàn là Nam tông, nên Ph t giáo Thành ph H Chí Minh và Nam b m i làm c. Công vi c này còn có ý ngh a v ho t ng c a Ph t giáo sau gi i phóng, chu n b cho cu c v n ng th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam s p t i.

C Xuân Th y c i v i ánh m t sáng trong:

- Tôi ng ý. Anh v Nam chu n b ngay. i n ra cho tôi bi t. Tôi s ch th cho Ban Tôn giáo chính ph thi hành. Anh ch u trách nhi m v án này và s là chính

y c a oàn.

Tôi bay v Saigon và m t th i gian ng n ã hình thành oàn Ph t giáo Vi t Nam nh sau:

1) Hòa th ng B u Ch n, tr ng oàn Tp H Chí Minh 2) Hòa th ng Gi i Nghiêm, phó oàn Tp H Chí minh 3) Th ng t a Siêu Vi t, thành viên Tp H Chí Minh 4) Th ng t a Minh Châu, thành viên Tp H Chí Minh 5) Th ng t a Thi n Tâm, thành viên Tp H Chí Minh 6) i c Danh D nh, Thành viên R ch Giá 7) i c Danh B n, thành viên R ch Giá 8) i c Danh m, thành viên R ch Giá 9) i c Danh m, thành viên R ch Giá 10) C s Danh Ôn, thành viên R ch Giá 11) Nhà th H i Nh , thành viên Tp H Chí Minh 12) Th ng ( Trung Hi u), thành viên Tp H Chí Minh

oàn có nh ng u th và thích h p v i Ph t giáo Campuchia.

18

Hòa th ng B u Ch n xu t gia tu h c su t 12 n m t i chùa Lankar g n ài c l p, trung tâm thành ph Pnompênh.

N m 1951 Hòa th ng a Ph t giáo Therevada v Vi t Nam và l p nên ngôi chùa Ph Minh s 2 Thiên H D ng, qu n Gò V p Saigon. N m 1952 Hòa th ng sang Sri-Lanka nghiên c u Ph t h c. N m 1954 Hòa th ng làm Tr ng oàn d H i ngh k t t p Tam t ng Pâli l n th 6 t i Rangoon. N m 1957 Hòa th ng sáng l p Giáo h i T ng già nguyên th y Vi t Nam và c b u làm T ng Th ng. N m 1960 Hòa th ng c b u làm Phó ch t ch Ph t giáo th gi i l n th n m t i Thái Lan. Hòa th ng d nhi u h i ngh Ph t giáo và tôn giáo th gi i t i n , Tích Lan, Mi n i n, Anh, Pháp, c…

Hòa th ng là ng i ng ra v n ng xây d ng Thích ca Ph t ài V ng Tàu.

Ngoài Th ng t a Minh Châu t t c s u là Nam tông. Th ng t a Minh Châu, Th ng t a Thi n Tâm không nói c ti ng Campuchia, nh ng nhà s khác trong oàn u thông th o ti ng Campuchia c bi t Th ng t a Siêu Vi t nói gi i h n ng i Campuchia vì Th ng t a sinh tr ng và tu h c t i Campuchia t th i th u, n n m 1970 Lôn Nôn o chánh Sihanouk, Th ng t a m i b ch y v Vi t nam.

Tôi g p riêng Hòa th ng B u Ch n và Hòa th ng Gi i nghiêm trao i n i dung và ch ng trình làm vi c PnomPênh theo nguyên t c “m i vi c thu c o hai Hòa th ng c t quy t nh không c n trao i, i u gì dính n chính tr thì m i cho tôi hay tính toán tr c khi quy t nh. Nh ng gì thu c chính tr và hành chánh tôi lo li u và báo l i hai Hòa th ng bi t. Vi c lãnh o oàn hai hòa th ng làm cho úng phép không c n bàn b c. Nhà th H i Nh i v i t cách m t thành viên, ph i làm tròn b n ph n là m t c s nh nh ng c s khác trong oàn”.

Ban Tôn giáo chính ph , v i danh ngh a « H i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam » i n m i Ph t giáo n và Sri-Lanka sang d , nh ng h dè d t không mu n i, còn Ph t giáo Liên Xô, Mông C nhi t tình sang tham d , nh ng h là s B c tông, tôi th y không hi u qu nên t ch i.

Ngày 17.9.1979 oàn Ph t giáo Viêt Nam lên ng. H n n a gi máy bay h cánh xu ng phi tr ng Pochentong. Ông Mác Ti ti p ón oàn t i phi tr ng. Ông Chia Xim, y viên b chính tr ng Nhân dân Cách m ng Campuchia, ch t ch M t tr n oàn k t Campuchia làm tr ng ban t ch c l th gi i. Ông Chia Xim qu l y ch t ng. M y ông chuyên gia c ng s n Vi t Nam PnomPênh r t khó ch u, luôn mi ng càu nhàu: “C ng s n l i qu l y nhà s !”.

Trong khi tôi làm vi c v i chuyên gia Vi t nam, quý Hòa th ng, Th ng t a ki m tra nh ng nhà s b Pôn P t l t áo, nay xin tu l i g m:

19

1- Bru dít 70 tu i 2- Ich Sum 60 tu i 3- Ken Von 50 tu i 4- Non Ngoét 60 tu i 5- Dinh S um 50 tu i 6- Tep Von 50 tu i

T i ngày 18.9.1979 Hòa th ng B u Ch n và Hòa Th ng Gi i Nghiêm g p riêng tôi. Ý hai Hòa th ng ngh n u có m t nhà s Campuchia ng ch l làm th y t thì hay h n c , vì Campuchia ang m c c m v i Vi t Nam và d lu n qu c t không thu n l i trong vi c Vi t nam a quân sang Campuchia. Tôi ng ý và trao i v i chuyên gia Vi t nam. oàn chuyên gia nh t trí, M t tr n oàn k t Campuchia c ng nh t trí. N a ti ng ng h sau, m t cu c lùng s c kh p lãnh th Campuchia xem còn sót v s nào không? Ba ti ng ng sau, tin v cho bi t có m t v s tên là C t Vai 80 tu i phía B c Kompong Cham còn gi chi c áo cà sa vàng. Máy bay tr c th ng t c t c bay t n n i, r c c C t Vai v n Pnompênh vào lúc n a êm. M t cu c ch t v n gi a các nhà s Campuchia s p tu l i và c C t Vai h n m t ti ng ng h . C C t Vai công nh n còn gi áo nh ng ã c i kh i ng i d u trong r ng r m ch không m c th ng xuyên trong ng i s Pôn P t phát hi n. Nh v y k t lu n c C t Vai xem nh ã ra th , không còn t cách nhà s n a. Và c C t Vai l i xin các nhà s Vi t nam cho tu l i. C C t Vai c x p hàng u trong 7 nhà s Campuchia c th gi i l i u tiên.

Chi u ngày 18.9.1979 Hòa th ng B u Ch n tr b nh n ng. Hòa th ng b gan và ã m m t l n vào n m 1967. T ó s c kh e Hòa th ng sa sút d n. Tr c khi

oàn Ph t giáo Vi t Nam i Pnompênh hòa th ng ã th y tri u ch ng b nh tái phát, nh ng Hòa th ng m t m c mu n i. Tôi ngh a Hòa th ng vào b nh vi n Pnompênh, c Hòa th ng Gi i Nghiêm làm quy n tr ng oàn, không có phó

oàn.

9 gi sáng ngày 19.9.1979 làm l xu t gia cho 7 v s Campuchia t i chùa Unalon (chùa l n nh t Pnompênh, n i Vua sãi ). Hòa th ng Gi i Nghiêm làm Th y t , Th ng t a Siêu Vi t, Th ng t a Thi n Tâm làm Y t ma, các v khác là thành viên bu i l . Riêng Th ng t a Minh Châu vì là B c tông nên ch tham d v i t cách khách danh d . Ngày 20.9.1979, l xu t gia k t thúc thì, lúc 02 gi 00 ngày 21.9.1979 (ngày m ng 01 tháng 8 n m K Mùi) Hòa th ng B u Ch n viên t ch.

Tôi ti n oàn v b ng máy bay, th ng t a Thi n Tâm ( t Hòa th ng B u Ch n) và tôi l i a nh c th Hòa th ng B u Ch n v b ng ng b . ng i r t v t v v a g p gh nh v a có kh n ng b Khmer ph c kích b t c lúc nào, nên i b o v trang b v khí r t bén, m t t m m i, m t t b c h u và mãi 02 gi sáng ngày hôm sau 22.9.79 m i n b nh vi n Th ng Nh t Tp H Chí Minh.

20

Chuy n i Pnompênh hoàn t t v a hoan h v a au th ng, thì l i nh n c tin ch ng lành khác: Hòa th ng Thích Trí viên t ch t i chùa Quán S Hà N i ngày 04 tháng 9 n m K Mùi (ngày 24.10.1979).

Ôn Già Lam vi ng Hòa th ng Trí câu li n “NH P B T NH NGÔN” l y trong “Kinh Duy Ma C t”. Quí Hòa th ng, Th ng t a nói nh v y là Ôn Già Lam ý ã quy t, Ph t giáo ph i th ng nh t. Nh ng th ng nh t nh th nào thì t trong Ph t Giáo c ng nh trong ng C ng s n Vi t Nam còn nhi u ý ki n khác nhau.

Tôi l i g p c Xuân Th y trình bày i c ng n i dung th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam.

Th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam v tôn giáo có ngh a là:

- Th ng nh t B c tông, Nam tông, Kh t s và các t ch c Ph t giáo khác.

- Th ng nh t v m t t ch c, v n tôn tr ng truy n th ng khác nhau.

Th ng nh t Ph t giáo v chính tr có ngh a là thêm s c m nh c a dân t c, t o i u ki n thu n l i Vi t Nam hòa h p v i các n c ông Nam Á.

Tr ng tâm th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam là mi n Nam Vi t Nam mà tr ng i m là Tp H Chí Minh. T ch c Ph t giáo c n quan tâm là “Giáo h i Ph t giáo

Vi t Nam Th ng nh t”, vì ây là Ph t giáo l n nh t, t ng ni có trình , l c l ng Ph t t có t ch c ông o và có uy tín qu c t . Vì v y ph i thuy t ph c c Vi n T ng Th ng, Vi n Hóa o và ban i di n các t nh Giáo H i, nh t là nh ng v

ng u. Nh ng m t i m m u ch t ph i thuy t ph c cho c là Th ng t a Thích Trí Quang.

Mu n v y c n chú ý:

1. T ch c Ph t giáo s p t i là Giáo h i ch không ph i h i oàn nh các oàn th . Giáo h i có t ch c theo h th ng hành chánh c a nhà n c.

2. Nhân s ph i tiêu bi u v c và n ng l c, t c là nh ng ng i có chân tu có h c.

3. N i dung ho t ng c a Giáo h i c l p trong lu t pháp nhà n c. o pháp g n v i Dân t c là n i dung chính.

C Xuân Th y tr m ngâm h i i h i l i nhi u vi c và nh ng nhân v t Ph t giáo. B ng c nhìn tôi h i:

- Anh ngh th nào v Th ng t a Thích Trí Quang?

- Th a bác, ây là m t nhà s uyên thâm Ph t h c, ho t ng chính tr thông minh.

- Quan i m chính tr c a Th ng t a Trí Quang ra sao?

21

- Th a bác, cháu bi t Th ng t a Trí Quang t n m 1959. Trong cu c u tranh ch ng chính quy n Ngô ình Di m n m 1963, Th ng t a là linh h n c a phong trào và c a Ph t giáo mi n Trung, và sau ó là nhà chi n l c c a “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t”. Th ng t a ng trên l p tr ng dân t c. Nh ng ý anh 4 Ánh (Tr n B ch ng) khác cháu.

- Tr n B ch ng nói sao?

- Anh 4 Ánh nói Th ng t a Trí Quang là lo i CIA chi n l c. Cháu h i b ng c ? Anh 4 Ánh nêu lên nh ng s ki n: n m 1964 nhân tr n l t l n mi n Trung, quân Gi i phóng chu n b nh các n bót ng y, Th ng t a Trí Quang nêu kh u hi u “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t c u l t”. C 5 màu d ng trên các canô, tàu máy bay tr c th ng c u s ch b n ng y quân. C ng n m 1964 nhân dân ph n n chính quy n quân phi t ng y, M t tr n Gi i phóng Mi n Nam nêu kh u hi u ch ng quân phi t y m nh Phong trào ô th , Th ng t a Trí Quang l p H i ng Nhân dân c u qu c mi n Trung òi Chính ph Dân s , gôm h t qu n chúng v phía mình và p x p kh u hi u c a ta. N m 1965 M quân tr ng tr n xâm l c mi n Nam Vi t Nam, M t tr n Gi i phóng Mi n Nam y m nh phong trào chi n tranh Cách m ng ch ng M xâm l c, Th ng t a Trí Quang nêu kh u hi u “C u nguy n hòa bình” làm h n ch cu c u tranh ch ng M c a ta. Cháu cho r ng i u ó ch a

thuy t ph c, vì m i ng i có hi u m t cách khác theo v trí c a mình. Anh 4 Ánh m a mai “ i tìm b ng c ? Còn khuya. C tình báo chi n l c ch có trung tâm Washington và l u n m góc m i xác nh n c”. Cháu v n ch a tin. Anh 4 Ánh nói anh Út (Nguy n V n Linh) gi n Thích Trí Quang l m, và M t tr n Gi i phóng Mi n Nam ch a h thua ai, th mà b Trí Quang cho o ván ba l n. Ba l n ó Thích Trí Quang ã c u M ng y m t cách nh nhàng. Bao nhiêu tri u dollars m i tr n i nh ng òn chi n l c ó? Cháu v n th y ch a d ki n thuy t ph c cháu nghe theo nh n nh c a anh y. Th là anh 4 Ánh nói v i anh Nguy n Quang Huy cháu là “Thích Trí Anh”.

C Xuân Th y c i s ng khoái.

- Này, cái ông lúc thì Tr n B ch ng, lúc thì 4 Ánh, l t kh t nh con l t t, lúc nào c ng cao ng o, t ra thông minh xu t chúng, nh ng th t ch t r ng t ch. Anh có th b trí cho tôi g p Th ng t a Thích trí Quang c không?

Câu h i b t ng c a c Xuân Th y làm tôi c n th n t ng l i nói.

- Th a bác, sau gi i phóng, anh 5 Xuân (Mai Chí Th ) và cháu n th m Vi n Hóa o t i chùa n Quang. Hòa th ng Vi n tr ng Thích Trí Th ti p và g n thành viên Vi n Hóa o. Th ng t a Trí Quang ng i c nh Hòa th ng Trí Th và là ng i phát bi u duy nh t toàn b n i dung hôm y v i anh 5 Xuân. Cu c g p g ch ng em l i k t qu gì. N m 1978, cháu m i Th ng t a Trí Quang n V n phòng M t tr n T qu c thành ph H Chí Minh vào bu i t i. Anh 6 T ng

22

(Nguy n V nh Nghi p) y viên th ng v Thành y, tr ng ban Dân v n và anh Ph m v n Ba, Thành y viên phó ch t ch y ban M t tr n thành ph ti p. Nh ng nh ng nhà chi n thu t nói chuy n v i nh ng nhà chi n l c, nên ch ng n âu c .

Bây gi cháu ch a bi t ý nh, yêu c u và n i dung bác mu n g p Th ng t a Thích Trí Quang nh th nào? N u bác th y c, bác có th cho cháu bi t cháu ch ng tính toán sao cho phù h p.

- Tôi s ti p Th ng t a Trí Quang v i t cách Bí th Trung ng ng, t t nh t là t i Hà N i. Tôi s nói rõ ý ki n c a ng i v i Ph t giáo Vi t nam và s n sàng nghe ý ki n c a Th ng t a v tình hình, chính sách i v i Ph t giáo Vi t Nam và tình hình chung c n c, qu c t . Tôi s ti p Th ng t a trang tr ng. Anh lo li u c ch ?

- Th a bác, cháu c g ng.

Trong u tôi luôn luôn suy ngh m t k ho ch hoàn h o công vi c c t t p. Tôi thông báo cho anh Nguy n Quang Huy, ng i b n thân c a tôi ban Tôn

giáo chính ph bi t. M t hôm anh Huy nói chuy n v i anh Tr n B ch ng, ông ta v n m t m c nói Th ng t a Trí Quang là CIA. Anh Huy b t luôn “Th mà c Xuân Th y, Bí th Trung ng ng s ti p y”. Tr n B ch ng m a mai: “ ng thích thì vào thành ph H Chí Minh xin v i Thành y. Tôi không có ý ki n”. Không ng chuy n l i ph c t p n th .

G n n ngày th t tu n (49 ngày) Hòa th ng Trí , Th y c a Th ng t a Trí Quang. Tôi c tin Th ng t a mu n ra Hà N i cúng gi Th y báo hi u. Tôi

n chùa n Quang th m Th ng t a Trí Quang m t cách t nhiên. Qu th t Th ng t a ang s t ru t mu n i Hà N i d l th t tu n c a Hòa th ng Trí . Ch còn m t tu n n a, Th ng t a ch a bi t th t c hành chánh ra sao? (B i lúc ó

i l i r t khó kh n). i b ng máy bay hay tàu l a? th ng t a ng ý n u không phi n, nh tôi giúp . Tôi h a c g ng giúp nh ng gì Th ng t a yêu c u, hy v ng là có th c. Th ng t a c m n ti n tôi v .

Tôi i n báo cáo n i dung g p Th ng t a Trí Quang v i c Xuân Th y và i n cho anh Huy 34 Ngô Quy n Hà N i, xin ban Tôn giáo y m tr . C Xuân Th y

ra l nh cho các n i thi hành. Tôi chu n b toàn b k ho ch ch t ch , t ph ng ti n i l i, th gi (ng i ph c v ), i u ki n ti p c n trên máy bay, n i và tài x xe con Th ng t a s d ng t i Hà N i và i n i nào tùy Th ong t a. ng th i tôi t o

hoàn c nh th t t nhiên, chu áo a t i bu i g p g ng u nhiên “XUÂN TH Y – TRÍ QUANG”.

Hai hôm sau Th ng t a nh n tôi n chùa n Quang ch i. Th ng t a c m n và i ý không i Hà N i vì s c kh e y u, ch l p bàn th ngay t i chánh i n n

Quang cúng Hòa th ng Trí vào ngày r m tháng 10 K Mùi (ngày

23

04.11.1979). Tôi nói v i Th ng t a không có v n gì ph i c m n, vì ch a mua vé nên ch a ph i sao c . úng “m u s t i nhân, thành s t i thiên”. Tôi báo tin cho c Xuân Th y và anh Huy bi t. Ít hôm sau c Xuân Th y g p tôi cho bi t có m t cán b công an thành ph H Chí Minh quá nhi t tình n xin t nguy n mua vé máy bay và giúp m i vi c cho Th ng t a Trí Quang i Hà N i cúng 49 ngày gi Th y. Th ng t a Trí Quang l i bi t ng i ó là công an, nên nghi có v n , li n h y cu c

i. C Xuân Th y c i: “C p v a ló u ra mi ng hang, ta v ng v làm c p th t vào r i. Thôi i lúc khác”. Bây gi c bàn ti p v vi c th ng nh t Ph t giáo Vi t nam. C nói:

- V nét chung anh trình bày tôi ng ý. Nh ng anh nên cùng toàn ban Tôn giáo chính ph quan tâm m y i m c n thi t:

- H th ng t ch c Ph t giáo s p t i theo hình tháp l t ng c và trong M t tr n T qu c Vi t Nam.

- o Ph t g n li n v i Dân t c. Nh ng th i i ngày nay là th i i xã h i ch ngh a nên ph i g n v i xã h i ch ngh a.

- Nhân s tiêu bi u là c a “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t” kh i n Quang, nhân s hành ng ph i là các s c a ta.

Tôi t ng thu t l i toàn b ý ki n tôi trình bày v i c Xuân Th y và ý ki n c a c Xuân Th y cho ban Tôn giáo chính ph nghe. Anh Hi u, anh Huy u khen ng i c Xuân Th y nh y bén, s c s o và ngh tôi vi t thành án c th . Tôi th ra:

- ây là công vi c c a Trung ng, ban Tôn giáo chính ph ph i làm. Tôi không th có cái nhìn c n c, nên không làm c.

Tôi nh ng ngoài nhìn xem s tình. Nh ng khi th m Ôn Già Lam nghe Ôn tâm s v vi c o vi c i, tôi l i không n Ôn m t mình. Tôi vào cu c, nh ng d n thân vào trong gu ng máy chuyên chính vô s n này là m t v n r t kh c nghi t. Tôi nh m câu nói c a Lan Th Phi: “V n bi n nh lôi, nh t tâm thi n

nh”. C n ph i uy n chuy n linh ho t x lý m i vi c.

Ban Tôn giáo Trung ng l i phân công tôi i Mông C cùng Th ng t a Minh Châu d H i ngh th ng tr c Ph t giáo Châu Á vì Hòa bình. Vi c này do anh Nguy n Quang Huy x p t. Ban Dân v n Thành y không mu n cho tôi i. Ông Tr n B ch ng i n tho i th ng v i ông Nguy n V nh Nghi p can thi p.

Tr c khi chúng tôi lên ng c Xuân Th y ti p t i v n phòng ban Tôn giáo chính ph , d n dò nh ng i u c n thi t. Sau ó, tôi g p riêng c Xuân Th y. Tôi th a v i c v cách hành x công vi c:

24

- Th ng t a Minh Châu n m n i dung chính, phát bi u t i h i ngh và b t c n i nào, b t c ai mà Th ng t a ti p xúc, không c di n v n vi t s n c a ban Tôn giáo chính ph .

- N i dung chính là Ph t giáo Vi t nam oàn k t v i Ph t giáo các n c, tích c c óng góp công cu c v n ng hòa bình cho th gi i. Ph t giáo Vi t Nam giúp Ph t giáo Campuchia ph c h i Ph t giáo Campuchia vì hòa bình và nhân ái.

- Ngoài ra có v n gì phát sinh t i h i ngh , oàn Ph t giáo Viêt Nam c quy n linh ho t phát bi u ý ki n c a mình.

C Xuân Th y ng ý và giao tôi quy n hành ng.

Ngày 08.11.1979 chúng tôi lên ng bay sang Matk va. Máy bay s p h cánh, b u tr i mùa ông tuy t tr ng xóa. C thành ph m t màu tr ng n i lên nh ng bi u ng và c búa li m r c, vì v a k ni m tháng 10. Thông báo khí t ng 10 d i không . Khi máy bay ng yên t i phi tr ng, tôi b c ra th y không khí c ng d ch u, không n n i l nh l m. Ban Tôn giáo H i ng b tr ng Liên Xô

ón chúng tôi ân c n, b trí cho chúng tôi nhà khách chính ph tiêu chu n A1 (?). Th ng t a Minh Châu m t phòng, tôi m t phòng. C hai u có phòng ôi, có phòng khách, có t l nh, truy n hình, có trái cây, n c u ng g m bia, n c ng t, n c khoáng và r u sâm banh hàng ngày.

Tôi i n tho i n S quán Vi t Nam báo chúng tôi n Matk va và mu n g p ông i s . Bên kia u giây báo ông i s i v ng, bí th th nh t ti p tôi. M t gi sau tôi n g p ông bí th th nh t. Ông thao thao b t tuy t v ng l i chi n l c c a Liên Xô i v i th gi i và ch tr ng chính sách i ngo i c a ng ta. Riêng v H i ngh th ng tr c Ph t giáo Châu Á vì hòa bình này thì ông khuyên tôi v n d ng ch tr ng c a ng nêu rõ quan i m l p tr ng v v n Campuchia vi c gi i tr quân b và v khí h t nhân, nh ng ch y u nh m vào M . ây xem nh m t òn t n công d lu n qu c t vào qu c M hi u chi n và bè l tay sai. Xong, ông bí th th nh t h i tôi th y th nào? Tôi tr l i g n l n:

- C Xuân Th y ã d n tôi nh ng i u c n thi t và cho tôi quy n hành ng.

Không ng câu nói y r t có hi u l c. Ông Bí th th nh t v a nghe th , xu ng gi ng nh nh :

- C Xuân Th y ã có ý ki n, chúng tôi xin ch p hành.

i u này t rõ uy tín c a c Xuân Th y r t l n trong công tác i ngo i c a ng. Tôi li n chuy n sang vi c khác c n thi t h n.

- Th a anh, hôm i v i quá tôi không k p xin ti n chính ph chi phí v t. Hi n chúng tôi không có ng nào. N u c, anh cho tôi hai tr m rúp lo vi c tiêu sài cho Th ng t a Minh Châu. Tôi thì không c n.

25

Anh ta c ng th ng m c tàu:

- Hi n nay chúng tôi không có. Khi su t s ti n c ó, tôi ph i làm t trình ngh i s . Có phê duy t c a i s m i c xu t.

Chán quá tôi không h i ti ng th hai, ch c m n và ra v . T i nghi p Th ng t a Minh Châu h i tôi nhà n c có c p chút ti n nào không. Tôi nói ch ng có ng nào. Th ng t a và tôi cùng c i. Th ng t a h i tôi có ph i d ch h t bài phát bi u c a ban Tôn giáo chính ph a mang theo ra ti ng Anh c không? Tôi th a v i Th ng t a c cho bi t. Ý nào Th ng t a th y c thì dùng, ý nào không n thì b . Vào h i ngh Th ng t a c phát bi u mi ng, kh i c n v n t . Th ng t a c linh ho t nói chuy n v i m i ng i nh bình th ng. N i dung làm th nào n i b t ý ngh a và lòng tha thi t hòa bình c a Ph t giáo Vi t Nam, và ó c ng là nguy n v ng c a dân t c Vi t Nam. Ai th t lòng vì hòa bình, Ph t giáo Vi t Nam u hoan nghênh và ng h . Th ng to ph n ch n rõ r t và c ng ch ng c n ti n b c n a.

Ban Tôn giáo Liên Xô g p riêng chúng tôi, h i ý ki n Vi t Nam th nào? Tôi bi t Liên Xô không ng i Mông C , n , ch ng i Nh t B n, vì quan i m hòa bình c a ph t giáo Nh t B n khác Liên Xô. Liên Xô mu n nh Vi t Nam ng ra tranh

u cho Liên Xô. Liên Xô không mu n tr c di n v i Nh t B n. V l i trong H i ngh th ng tr c này Liên Xô không c d , vì không có chân trong Th ng tr c, m c d u m i chi phí Liên Xô ng ch u. Tôi c i nói hàng hai:

- Ai yêu hòa bình Vi t Nam u ng h , vì b n ch t dân t c Vi t Nam hi u hòa, và hi u rõ chi n tranh au kh n ng n nào r i. Tôi ngh r ng Liên Xô c ng v y.

Ban Tôn giáo Liên Xô lo l ng. Tôi c bi t ban Tôn giáo Liên Xô li n bay sang Ulanbator tr c chu n b chu áo, và thông qua ban Tôn giáo Mông C tr c ti p ch o H i ngh này.

Tu n sau chúng tôi n Ulanbator. Tr i n ng ráo, nh ng tuy t bao ph toàn m t t. Khí t ng thông báo 40 d i không . Tôi v a b c ra kh i máy bay, t 16 d ng xu ng 40 âm. Tôi rung mình, r ng ánh c p, không nói c, v i lên xe và v khách s n. Toàn b khách s n s i b ng gaz nên có mùi gì h i khó ch u.

Ngày 15.11.1979 H i ngh khai m c. Ph t giáo Mông C ch trì, nói r c gi ng Liên Xô. n phát bi u thu n tính o, tránh m i ng ch m. Nh t B n th ng th ng t v n “Ng i ph t t yêu hòa bình, nên ghét t t c v khí gi t ng i, nh t là v khí h t nhân hóa h c. Ph t giáo Nh t B n òi t t c các qu c gia có các th v khí h t nhân hóa h c gi m và i t i h y b và gi i tr quân b t i a. Nh t B n ã có th c t au th ng này r i”. Ph t giáo Mông C lúng túng, vì Liên Xô là m t siêu c ng h t

nhân và hóa h c ngang và h n M . Khi Liên Xô nói ch ng v khí h t nhân và hóa h c là nh m t n công M . Còn v khí h t nhân và hóa h c c a Liên Xô là b o v

26

nhân dân và hòa bình ch ng qu c M hi u chi n. N u nói ch ng chung chung t c là l p tr ng không v ng vàng, b M mua chu c ho c ã tr thành CIA.

n phiên Vi t Nam, Th ng t a Minh Châu dùng kinh Pháp cú d n l i c Ph t nói v hòa bình phát bi u. Không ng n ai mà ai c ng thích, k c Ph t giáo Nh t B n.

T i, ban Tôn giáo Mông C m i c m riêng. Tôi nh n l i. H c m n tôi. H có nh ng ý ngh t t v tôi. Không bi t h nh n tin t c t âu, h h i tôi “Ông Tr n B ch ng có ph i là y viên B chính tr , tr ng ban tôn giáo chính ph không?”. H t ra khâm ph c tài n ng ông Tr n B ch ng. Tôi tr l i:

- Ông Tr n B ch ng hi n là Phó ban Dân v n Trung ng, ph trách các v n tôn giáo Vi t Nam. Trong th i kháng chi n ch ng M , có lúc ông là quy n Bí

th khu Saigon Gia nh.

H l i h i m i quan h gi a ông Tr n B ch ng và tôi. Tôi m m c i:

- Khi ông Tr n B ch ng làm quy n khu y Saigon – Gia nh, tôi làm trí tr khu Saigon – Gia nh, ông là th tr ng tôi. Nay ông là Phó ban Dân v n Trung

ng, ph trách công tác Tôn giao v n, l i c ng là th tr ng tôi.

H c i khoan khoái và “ ” m t ti ng nh phát hi n ra i u gì. H th t x n xác.

Ban Tôn giáo Mông C li n h i tôi m t câu hóc búa. Tôi ngh có th ban Tôn giáo Liên Xô ch o.

- ng chí ngh th nào v Ph t giáo Châu Á vì Hòa bình? Vai trò c a Ph t giáo Mông C và v trí t ng lai c a Ph t giáo Vi t Nam?

Tôi không ng n ng i trình bày rõ quan i m c a mình:

- Th a các ng chí, tôi xin nói th ng suy ngh cá nhân c a tôi. N u có gì ng ch m mong các ng chí th l i. H i Ph t giáo Châu Á vì Hòa bình thành l p sau H i Ph t giáo th gi i 10 n m. Liên Xô tìm hi u Ph t giáo sau Hoa K 30 n m. Ph t giáo Châu Á vì Hòa bình g m Ph t giáo Liên Xô, Mông C , B c Vi t Nam, m t b ph n c a Ph t giáo Lào, m t phái c a Sri-Lanka, n , Nh t B n. H i Ph t giáo th gi i bao g m h u h t các n c có Ph t giáo là qu c o và nh ng qu c gia có o Ph t trên th gi i. Ho t ng c a h sinh ng có s c thu hút qu n chúng. Ng c l i Ph t giáo Châu Á ví Hòa bình n ng v ho t ng chính tr .

- Mu n phát huy Ph t giáo Châu Á vì Hòa bình thì c n thay i n i dung ho t ng. N u ch n Ph t giáo Vi t Nam làm v n phòng chính vì Vi t Nam có B c tông,

Nam tông và có thành tích ch ng ch c tài Ngô ình Di m n m 1963 làm ch n ng toàn th gi i, thì Ph t giáo Vi t Nam ph i làm t t các vi c:

27

1. Th ng nh t Ph t giáo c n c thành m t Giáo h i duy nh t ho t ng c l p trong lu t pháp.

2. Thành l p Vi n Ph t h c Vi t Nam nghiên c u Tam T ng các v n Ph t h c Vi t Nam và th gi i, làm n n t ng cho các tr ng i h c, Cao ng Ph t h c.

3. Thành l p các tr ng ph thông, Cao ng, i h c Ph t giáo ào t o t ng tài và các nhà Ph t h c.

- T i Ulanbat v n gi m t V n phòng làm n i nghiên c u Ph t h c và t i Matk va làm m t V n phòng liên l c v i Tây Âu.

- ng th i nên t o m i quan h t t p gi a Ph t giáo Châu Á vì Hòa bình v i H i Ph t giáo th gi i.

Ban Tôn giáo Mông C t l v nh ng ý ki n c a tôi. Nh ng hôm sau g p l i tôi h h n h ra m t. H g i cho Th ng t a Minh Châu và tôi m i ng i kho ng 250 rúp ( i t ti n Mông C ra). H còn t ng m t s quà khác. Có l h ã báo c p trên và ban Tôn giáo Liên Xô.

Sau 10 ngày h i ngh và tham quan, chúng tôi tr l i Liên Xô. Chúng tôi g p m t tr n b o tuy t. Máy bay ch ng ch nh nh chi c thuy n b sóng l n trên bi n kh i. Th ng t a Minh Châu c i nh c Di L c: “Ch ng l chúng ta l i v cõi Ni t Bàn s m nh th này sao?”.

Nh ng không, máy bay h cánh an toàn xu ng sân bay B Cút g n biên gi i Mông C - Liên Xô. Th i ti t 50 âm. M i tai tôi u b r n máu. Nh ng nhân viên v n ho t ng bình th ng. H ch bi t nói ti ng Nga và ti ng Mông C . oàn chúng tôi: Vi t Nam, Nh t B n, n , ngoài ti ng m còn bi t ti ng Pháp, Anh, không bi t ti ng Nga ho c ti ng Mông C , nên m i giao d ch ph i dùng ngôn ng qu c t : “ra d u”.

Ngày hôm sau h t bão, chúng tôi v Matk va. Ban Tôn giáo Liên Xô ón chúng tôi phi tr ng. ng chí l tân nói nh bên tai tôi: “Các anh phát bi u hay l m”. Th là Ban tôn giáo Liên Xô ã c báo cáo y .

V n nhà khách chính ph , ban Tôn giáo Liên Xô g i n chúng tôi m i ng i m t phong bì 80 rúp và ngh chúng tôi tham quan các n i Matk va, Lêningrad, Kiev tùy ý chúng tôi. Ban Tôn giáo Liên Xô ch u m i t n phí. Tôi ch ch n m t s n i Matk va và Lêningrad, không i Kiev vì tôi mu n mau thoát kh i cái t l nh mênh mông v i này, v quê h ng thân yêu m áp.

Chúng tôi c th m tu vi n Chính th ng giáo. Ngài Giáo ch h ng d n chúng tôi xem tu vi n, th m các ch ng sinh: màu da, tr ng, vàng, en c a n m châu. Tính qu c t rõ r t. Qua ây tôi th y thêm tham v ng c a Liên Xô. Chúng tôi

i th m i n Kremlin. n ài, cung i n, thành quách tuy l n h n nh ng man mác

28

gi ng thành n i Hu . Vua chúa âu c ng th . Khi ng tr c t ng ng Alex-x ng i , Th ng t a Minh Châu h i cô h ng d n viên: “Trong ch Xã h i ch ngh a sao v n t ng vua?” Cô y tr l i duyên dáng : “Th a Th ng t a, l ch s là l ch s ”.

T t c nh ng hình nh mi n B c Vi t Nam, Campuchia, Mông C , Liên Xô, ý ki n c a các oàn Ph t giáo Nh t B n, n … p m nh trong u tôi, làm c s c ng c nh ng suy ngh c a tôi v m t án th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam.

Khi v l i Hà N i, g p l i c Xuân Th y tôi th a thêm:

1. Nên th ng nh t Ph t giáo Vi t nam theo yêu c u c a t ng ni và ph t t Vi t nam, ng th i c ng ph i quan tâm n tình hình ph t giáo th gi i.

2. Nên t ch c nhi u oàn trí th c, giáo ph m các tôn giáo i th m Liên Xô và các n c ông Âu.

C Xuân Th y ng tình.

M t bi n c x y ra. Ông Nguy n v n Linh làm tr ng ban Dân v n Trung ng ng CSVN thay c Xuân Th y. C Xuân Th y v n là Bí Th Trung ng ng, Bí th ng oàn y ban M t tr n T qu c Vi t nam. Tôn giáo v n ch u s

lãnh o c a ông Nguy n V n linh và c Xuân Th y. M t th i i m khá ph c t p và t nh .

Ngày 12, 13.02.1980, ông Nguy n V n Linh y viên B chính tr , Tr ng ban Dân v n Trung ng m i i di n các t ch c, h phái Ph t giáo h p t i s 31 ng 30.04 (nay là Lê Du n) thành ph H Chí Minh, g m có:

1- HT Thích c Nhu n – Quy n H i tr ng HPGTNVN 2- HT Thích ôn H u – Chánh th ký Vi n T ng Th ng GHPGVNTN 3- HT Thích Trí Th - Vi n tr ng Vi n Hóa o GHPGVNTN 4- HT Ph m Th Long – Phó H i tr ng HPGTNVN 5- HT Thích Minh Nguy t – Ch t ch BLLPGYN 6- HT Thích Trí T nh – Phó Vi n tr ng Vi n Hóa o GHPGVNTN 7- HT Thích B u Ý – Vi n tr ng Vi n Ho ng o GHPGCTVN 8- HT Thích M t Hi n – Giáo ph m Vi n T ng Th ng GHPGVNTN 9- HT Thích Gi i Nghiêm – T ng Th ng GHTGNTVN 10- HT Thích Thi n Hào – Phó Ch t ch BLLPGYN 11- HT Thích Giác Nhu – i di n GHTGKSVN 12- HT Thích t H o – i di n Thiên Thai giáo quán tông 13- TT Thích Minh Châu – Vi n tr ng Vi n i h c V n H nh 14- TT Thích T H nh – T ng th ký BLLPGYN 15- TT Thích Thanh T - Th ký HPGTNVN 16- TT Thích Giác Toàn – i di n GHTGKSVN

29

17- NS Thích N Hu nh Liên – Ni s Tr ng Ni gi i KSVN 18- CS Võ ình C ng – Nhân s trí th c Ph t giáo 19- CST ng H C m – i di n H i Ph t h c Nam Vi t 20- CS T ng Quang – i Diên H i Ph t h c Nam Vi t

Phía ng C ng s n Vi t Nam có ông Nguy n V n Linh, Tr n B ch ng (Phó ban Dân v n Trung ng), ông Nguy n V n Hi u, Nguy n Quang Huy (ban Tôn giáo chính ph ) và tôi, ban Tôn giáo Tp H Chí Minh.

Ông Nguy n V n Linh trình bày chính t do tín ng ng và t do không tín ng ng c a ng và chính ph C ng s n Vi t Nam nh nhàng có s c thuy t ph c. Ông m u b ng m t câu n i ti ng: “N u quí hòa th ng cho phép tôi c g i

o Ph t c a chúng ta, và n u quí hòa th ng không ng n ng i c ng có th g i ng c a chúng ta”.

Sau ó ông ngh các v i bi u nên bàn vi c th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam. Xong, ông ra v . Ông Tr n B ch ng, ban Tôn giáo chính ph và tôi l i nghe các v i bi u th o lu n. Hòa th ng ôn H u phát bi u tr c v n gi l p tr ng c a mình, t l i v n rõ ràng, Hòa th ng Gi i Nghiêm ph n i ý ki n c a Hòa th ng ôn H u, h ng ng l i kêu g i c a ông Nguy n V n Linh (ông Tr n B ch

ng r t thích, nói v i tôi: có th cho h th c t nh. Tôi im l ng). Hòa th ng ôn H u cáo m t v s m, và luôn trong chùa V n Ph c qu n 11 không ra d H i ngh n a, m c d u ban Dân v n Trung ng tha thi t m i Hòa th ng. Tuy nhiên H i ngh v n ti p t c tr n hai ngày, b u ra “Ban v n ng Th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam” (BVDTNPGVN) do Hòa th ng Thích Trí Th làm tr ng ban, hai Hòa Th ng Thích c Nhu n, Hòa th ng Thích ôn H u làm c v n.

Khi g p l i c Xuân Th y tôi trình bày h t s th t và t ý lo l ng, vì m i thuy t ph c Hòa th ng Trí Th , còn Hòa th ng ôn H u thì không lay chuy n, ý c a Th ng t a Trí Quang ra sao ch a bi t, nên v n còn r t nhi u n s . C Xuân Th y c i:

- Chuy n bây gi thu c v ông Nguy n V n Linh.

Trong lúc ó BV TNPGVN ho t ng theo trình t c a mình. Các Hòa th ng t quy t nh m i vi c. Nh ng l i sinh ra nh ng mâu thu n n i b . Hòa th ng Trí Th làm tr ng ban h p v i th c t và yêu c u c a ng, nh ng Hòa th ng ôn H u không b ng lòng, các b ph n trong “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t”, c bi t là Ph t giáo mi n Trung ch ng l i, không ng tình s th ng nh t này. Ngày 18.5.1980 BV TNPGVN ra Hu ngày 24.5.1980 ra m t. Hòa th ng Trí Th r t lo, tâm s v i tôi ng i s b khó kh n Hu và không v t qua n i. Tôi nh c Hòa th ng, khi x a vua Quang Trung em quân ra B c ánh u i quân Thanh ph i d ng l i Ngh An c u La S n Phu T . Nay Ôn ra Hu làm vi c th ng nh t

30

Ph t giáo, mu n Ph t s c thành t u c n ghé l i Nha Trang c u La S n Phu T trong o Ph t. Ôn h i tôi “là ai?”. Tôi th a: “Ôn T àm”. Hòa th ng Trí Th vui v và c u c Th ng t a Thi n Siêu cùng ra Hu . M i vi c Hu u êm th m.Trong Vi n Hóa o, Th ng t a Huy n Quang, Qu ng ch ng quy t li t. Thuy t ph c mãi không c, chính quy n ph i dùng bi n pháp chuyên chính vô s n qu n thúc Th ng t a Huy n Quang t i Bình nh, và Th ng t a Qu ng t i Thái Bình.

Hòa th ng Minh Nguy t c ng không vui, ph i ch p hành ý ki n c a ng, nh ng làm phó cho Hòa th ng Trí Th thì không thích chút nào. Hòa th ng Ph m Th Long c ng th . Giáo h i c truy n m c c m thua kém v nhi u m t, c ng không m y hài lòng, nh ng không dám cãi l i ý ng. Nh v y Ph t giáo c a ng ch ng m y yên tâm, “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t” c ng không toàn ý.

L i m t bi n c x y ra trong ng. Vì cho ông Hoàng V n Hoan i ch a b nh t i C ng hòa Dân ch c. N a ng khi máy bay t m ngh Karachi, ông Hoàng V n Hoan tr n sang tòa i s Trung Qu c và t ó i B c Kinh, nên c Xuân Th y m t Bí th Trung ng ng, ông Tr n Qu c Hoàn thôi B tr ng N i v , chuy n sang làm Tr ng ban Dân v n Trung ng thay ông Nguy n V n Linh (ông Linh thôi B Chính tr ch còn y viên Trung ng ng, v làm Bí th Thành y Tp H Chí Minh. Ông Linh b th t s ng v khác). M t ông t ng lãnh o và t ch c m ng l i công an trên 30 n m, nay làm dân v n và tr c ti p lãnh o tôn giáo v n. Ai c ng s . Ông Tr n B ch ng b k lu t, b cách ch c Phó ban Dân v n Trung ng vì ba cái l ng nh ng. Ông ng Thành Ch n (Tám Lý) thay th và ph trách công tác tôn giáo v n.

S ki n này nh m t qu búa t giáng xu ng u tôi. Tôi ph i v n n i công và ti n hành công vi c ang d dang.

Tôi ki m l i th l c mình Tp H Chí Minh: ông Nguy n H y viên th ng v ph trách toàn kh i v n. Ông là l p ng viên 37 cùng trào v i ông Nguy n V n Linh, tin và có c m tình nhi u v i tôi. Ông Tr n V n C u (Ba C u), Thành y viên, Tr ng ban Dân v n, hi n hòa, ng quan i m. ban Tôn giáo chính ph , anh Nguy n Quang Huy là b n thân, anh Nguy n V n Hi u thuy t ph c c. Nh ng ông Tr n Qu c hoàn thì khó l m, con ng i hét ra l a, ã quy t là không ai dám có ý khi n s a sai.

Tôi áp d ng ngay bài b n c a Mác Lênin “S nghi p cách m ng là c a qu n chúng. ng là i ti n phong ng th i là ng i y t trung thành c a qu n chúng”. Tôi thông qua Th ng t a T H nh, phó th ký BVDTNPGVN a ý ki n

xu t v i Ôn Già lam c Hòa th ng Trí T nh làm tr ng ti u ban n i dung, và ti n hành nh ng cu c tham kh o ý ki n r ng rãi trong các t ch c Ph t giáo v n i dung th ng nh t Ph t giáo Vi t nam, v a làm biên b n g i cho ban Dân v n Trung

31

ng, v a làm c s so n th o Hi n ch ng c a Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam (GHPGVN). ây là ch d a v ng ch c và c s th c ti n thuy t ph c ông Tr n Qu c Hoàn.

Th là BV TNPGVN m hàng lo t cu c th m vi ng và tham kh o ý ki n t “Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t”, “Giáo h i Th gi i Nguyên th y Vi t Nam”, GHPGCTVN, Ni gi i Kh t s , H i Ph t h c Nam Vi t… Ý ki n phong phú và h p v i tình hình th c t v i Vi t Nam. Ôn Già Lam bàn b c v i Hòa th ng Trí T nh ti n hành so n th o Hi n ch ng GHPGVN t i chùa V n c huy n Th c. Bu i khai bút trang nghiêm t i thi n vi n l u 3. Hòa th ng Trí T nh, M t Hi n, Th ng t a Minh Châu, T H nh t m g i tinh khi t. Toàn thi n vi n xông tr m th m n c, ng p phòng tr m h ng nghi ngút, bay quy n linh thiêng. T t c quì tr c c Ph t nguy n c u và khai bút. Hòa th ng Trí T nh tr nh tr ng vi t dàn bài chi ti t b n Hi n ch ng, và l i nói u.

Trong L i nói u hôm ó không có nh ng câu:

“c ng nh trong s nghi p gi i phóng ân t c ngày nay do H Ch t ch và ng C ng s n Vi t Nam lãnh o”.

“c n c ang xây d ng ch ngh a xã h i”

“Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam là m t t ch c Ph t giáo duy nh t i di n cho Ph t giáo Vi t Nam v m i m t quan h trong và n c ngoài”.

“Giáo h i Ph t giáo Vi t nam ho t ng trong khuôn kh Hi n pháp và lu t pháp c a n c C ng hòa xã h i ch ngh a Vi t Nam”.

Nh ng ph n này do ban Tôn giáo chính ph thuy t ph c các Hòa th ng thêm vào cho úng kh u v c a ng và chính ph C ng s n.

Trung tu n tháng 4.1980, ông ng Thành Ch n, Phó ban Dân v n trung ng mang án th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam vào làm vi c v i ban Dân V n Tp H Chí Minh. N i dung án là bi n hoàn toàn Ph t giáo Vi t Nam thành m t h i

oàn qu n chúng. Còn th p h n h i oàn vì ch có T ng Ni không có ph t t , ch có t ch c bên trên không có t ch c bên d i, tên g i là H i Ph t giáo Vi t nam (HPGVN) v i m t b n i u l thô s . ng u là h i tr ng hay ch t ch, m t s h i phó, m t th ký hai phó th ký, m t s y viên. d i t t nh tr xu ng không có t ch c, t nh nào có ông T ng ni thì có ban liên l c, t nh nào ít thì thôi. N i dung ho t ng là do cúng bái chùa chi n, không có ho t ng gì liên quan t i qu n chúng và xã h i. HPGVN trong y ban M t tr n T qu c, tuân th lu t pháp n c C ng hòa xã h i ch ngh a Vi t Nam.

Ông ng Thành Ch n nói án này c ban Dân v n Trung ng thông qua, và ã trình ban Bí th , ban Bí th ã nh t trí. ây là m t án t t giúp Ph t

32

giáo ti n b . B i vì o Ph t g n bó v i Dân t c, có công v i cách m ng, nên ng quan tâm mu n làm sao cho o Ph t nhanh chóng thoát kh i s l c h u, ti n b ngang v i các oàn th Cách m ng khác.

C ban Dân v n thành ph im ph ng ph c. Anh Tr n V n C u nhìn tôi v i ánh m t trông i. Tôi m nh d n phát bi u.

- Th a anh Tám (Tám Lý), nh ng ý ki n anh Tám truy n t r t chân thành. góc ng i C ng s n ó là s t t b ng i v i o Ph t. Nh ng v phía T ng ni và Ph t t

ch c ch n h không ch p nh n, h không th nào hi u n i ý t t c a ng. Ng c l i, h s oán h n ng, cho r ng ng áp t s th ng nh t theo ý ng. S th ng nh t Ph t giáo hoàn toàn th t b i. B i vì i u ng cho r ng l c h u, h tôn vinh là thiêng liêng. i u ng cho r ng ng gi i phóng h , h cho r ng ng àn áp h . Theo ý tôi, làm

Cách m ng là xu t phát t nguy n v ng qu n chúng. i u gì trái nguy n v ng qu n chúng là không nên làm. Qu n chúng nh con b nh. B nh còn y u, ch c n u ng n c cháo ta cho n c m gà, dù c m gà ngon và b h n, nh ng ch c ch n con b nh ch t. Do ó, tôi không tán thành d án c a ban Dân v n trung ng.

Tôi nhìn ông ng Thành Ch n và toàn ban Dân v n thành ph m t l t. Anh Tr n V n C u m m c i g t g t u, các anh phó ban dáo dác nhìn nhau, ú nhìn tôi trách móc và ang tìm l i l p lu n bào ch a nh ng ý ki n ngh ch nh c a tôi. Ông ng Thành Ch n l ng ng i. Hình nh ông ch a h nghe ki u nói này, mà quen nghe ý và l i ngoan ngoan ch p hành và minh h a theo thôi. Nh ng ông c ng không quen ng x i v i nh ng tình hu ng ph n di n, nên không nh y bén trong suy t và di n t. Không khí im l ng c ng th ng trôi qua hai, ba, n m phút… v n im l ng. Anh Tr n V n C u khá b n lãnh:

- Tôi ` ngh tu n sau làm vi c ti p, anh Tám nh .

M i ng i “ ” lên m t ti ng vui v ra v . Anh Ba C u kéo tôi nói riêng.

- Anh bác h t án c a trung ng. V y anh có s n án khác ch a?

- Anh Ba yên tâm, tôi ã có.

Tôi ng i trên sân th ng nhà tôi, ng m tr ng l i li m u tháng, trong u bi t bao ý t b n ch n.

Khi ti p xúc v i ban Bí th , tôi m i hi u rõ t “t p th ” trong ng là t ng i, không gi ng trong lý lu n v nguyên t c t p th , t p trung dân ch chút nào.

B chính tr là m t t p th m i-ng i-làm-m i-cách theo ý c a t ng Bí th . Ban Bí th c ng là m t t p th m i-ng i-cát-c -m t-l nh-v c theo s ch huy c a t ng Bí th , và t ng Bí th là t p trung dân ch . M t ch v a c tài v a phong ki n kh ng khi p.

33

Ông Tr n Qu c Hoàn là y viên B chính tr , Bí th trung ng ng, Tr ng Ban Dân v n trung ng, t c là ông cát c l nh v c Dân v n. Ý ki n c a ông c n b n là ý ki n c a B chính tr , ban Bí th , ban Dân v n trung ng. T ng Bí th phán quy t v n trên c s ý ki n c a ông. Ch có T ng Bí th m i ph nh ý ki n c a ông. Khi chuy n ó x y ra ph i là ghê g m l m.

án th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam, theo ông ng Thành Ch n là ã thông qua ban Dân v n Trung ng và ban Bí th ã nh t trí, t c có ngh a là ông Tr n Qu c Hoàn ch o làm án này, ã thông qua và ký duy t. y t p th là th y. Cho nên v n hôm nay là tôi ang i m t v i ông Tr n Qu c Hoàn, t c em u ch i vào á t ng. Ng i ta s cho tôi và s hành ng c a tôi lây n ng i ta. Con ng i th t v i, nh ng c ng r t t m th ng. Thân ph n mình r i s ra sao? Tôi ngh n Ôn Già Lam, n quí Th y hi n lành áng kính áng th ng. Khi tôi lên 10 tu i m tôi xu ng tóc tu t i gia và m tôi qui y Ôn Già Lam. Tôi ngh ây c ng là m t c ng nghi p.

Tu n sau cu c h p tái nhóm, Hai Phó ban Dân v n Thành ph v ng m t không có lý do. Còn l i anh Ba C u, Tr ng ban, anh B y Lâm (Hu nh V n Lâm) Phó ban th nh t t trách t ch c, và tôi. Ông ng Thành Ch n gi i thích thêm v ý ngh a c a án, nh ng th y không thuy t ph c c ban Dân v n thành ph , ông nói to c:

- ây là án ã c anh Tr n Qu c Hoàn, Tr ng ban Dân v n Trung ng, ng th i thay m t ban Bí th Trung ng ng ã thông qua ký duy t. Bây gi ch

còn tri n khai và thi hành. N u có thêm b t là ph n bi n pháp th c hi n án, phân công gi a trên d i sao cho n.

Qu th t, con bài t y cu i cùng c a ông ng Thành Ch n a ra làm cho tr ng, phó ban Dân v n thành ph u rúng rính, cúi u ch p nh n h t. Tôi b t

ng d y:

- Th a anh Tám, ý th c t ch c k lu t và ch p hành là th c o ng tính c a m i ng viên. Tôi là m t ng viên c ng tuân th nh th . Nh ng có nh ng s vi c l i ích cho s nghi p Cách m ng b t bu c ng i ng viên ph i vì l i ích này h n tuân th t ch c k lu t ng m t cách máy móc. Vì v y, trong tù, ngoài chi n tr ng m i ng viên phát huy tính c l p sáng t o chi n u là c n b n.

ó là m t th t ch c k lu t và ch p hành cao h n, thiêng liêng h n, vì nó hoàn toàn t giác.

- V i tinh th n ó, th a anh Tám, tôi không tán thành án th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam c a ban Dân v n Trung ng. N u ban Dân v n trung ng v n c ng quy t ti n hành thì, t gi này tôi xin rút ra kh i công tác tôn giáo v n, xin Thành y chuy n tôi sang công tác khác.

34

Không khí r t c ng th ng. Ông ng Thành Ch n không nói c ti ng nào. Anh Ba C u, anh B y Lâm u có c m tình v i tôi, nhi u quan i m th ng nh t v i tôi, trong tình hình này, c hai anh u l n c n. Anh B y Lâm c i xu xòa:

- Thôi, làm gì c ng d anh M i. Tôi ngh anh M i không rút lui. Xin anh Tám ng ng l i ây ban Dân v n Thành y nghiên c u ti p, trình v i Thành y xin ý ki n và báo cáo v i ban Bí th . ng th i, mong amh Tám, báo cáo l i v i ban Dân v n Trung ng tình hình th c t Tp H Chí Minh.

Ông ng Thành Ch n ng ý vì ây là l i thoát duy nh t. Tôi hi u ý anh B y Lâm mu n dùng Thành y i tr ng v i ban Dân v n Trung ng và làm cho ban Bí th ph i l u tâm. Còn i v i tôi, Ý ki n c a Thành y là tr c ti p áp l c. N u tôi không ch p hành, ch còn ngh vi c, t quan v v n.

Nh ng Thành y là ai? ó là t p th m i-ng i-t -tung-t -tác-m t-lãnh-v c theo ý c a Bí th . Trong lãnh v c Dân v n, ông Nguy n H , y viên th ng v Thành y ph trách, là ý ki n t i th ng.

Ông H v i tôi là m i quan h thân tình t nh ng n m 1973 còn n m gai n m m t. Bí th Thành y là ông Nguy n V n Linh, cùng trào v i ông Nguy n H . nhà chi n l c mi n Nam, có m t s nh ki n v i ông Nguy n H , nh ng trong v n dân v n thì gi ng nhau, và ông Linh bao gi c ng quy t nh trên c s ý ki n c a ông Nguy n H . Ông Linh khá n nang ông H . H n n a i v i tôi, ông Linh c ng t ng bi t và t ng làm vi c nhi u l n v v n tôn giáo. Tôi ã t ng th a y nhi m c a ông mang th c a ông n trao và làm vi c v i c T ng giám m c Nguy n V n Bình. Hi n th i ông Linh ã b th t s ng, vì b t ng ý ki n v i ông Lê Du n, nên ch còn y viên Trung ng ng, v làm Bí th Thành y, ông Võ V n Ki t ra Trung ng làm Phó ch t ch H i ng B tr ng, ph trách y ban k ho ch Nhà n c. Vì th ông Linh càng b t bình nhi u chính sách c a Trung ng ra. Ông

ang chu n b tr l i n m quy n l c b ng ba con ng sáng: “chính sách i v i nông dân và s n xu t nông nghi p, công tác Dân v n, công tác Tôn giáo v n và Hoa v n”. Nh v y i v i Thành y tôi không ng i mà còn ch d a v ng m nh. V n còn l i là ban Dân v n Trung ng, t p trung là ông Tr n Qu c Hoàn. Ngay trong ban Tôn giáo chính ph tôi có ng i b n thân c phân công th c hi n án này: Nguy n Quang Huy. Vi c này ch c ch n ông Tr n Qu c Hoàn tri u anh Huy ra tay.

Tu n sau, anh Huy i n tho i cho tôi bi t s vào Thành ph H Chí Minh làm vi c. ngh tôi x p l ch làm vi c riêng v i tôi m t ngày, sau ó m i làm vi c v i ban Dân v n thành ph . Tôi s n sàng và th y d oán mình là úng.

Hôm sau anh Huy vào, m i tôi n nhà khách Trung ng, vào phòng riêng c a anh. óng kín c a. Anh Huy tâm s :

35

- Tôi không rõ anh Tám Lý vào làm vi c trong này th nào. Khi v Hà N i, anh Tám bu n l m, xin g p ông Tr n Qu c Hoàn và nói mình b t l c, không thuy t ph c

c ban Dân v n Tp H Chí Minh. Anh Tám xin t ch c. Ông Hoàn m t nói gay g t: “B ông mu n n i gót th ng cha Tr n B ch ng h ? N u mu n tôi cho ngh luôn”. Xong, ông Hoàn ch th cho tôi vào làm vi c v i ban Dân v n thành ph ,

c bi t là tìm hi u M i Anh là anh chàng nào? Quan i m chính tr th nào báo cáo c th v i ông y. V n tr thành nghiêm tr ng.

- Anh nên nh r ng, ch a th i nào Tr ng ban Dân v n l i là y viên B chính tr , Bí th Trung ng ng. H n n a, ông Tr ng ban Dân v n này v n là B tr ng N i v h n 30 n m, m t nhân v t r t c tin t ng Trung ng, ã t ng hét ra l a, t ng sinh sát bao nhiêu ng i, n m toàn b an ninh qu c gia trong m t th i gian r t dài, n n i trong ng, trong dân ng i ta n l nh khi nghe n tên Lê c Th , Tr n Qu c Hoàn.

- Tôi r t lo cho anh. Anh nên bi t r ng ng không ph i c a mình, mà là c a m y ng, ch là c a m y ng thôi, dù mình là ng viên. T t c ng viên ch là con c cho m y ng x d ng thôi, gi i l m là h c c ngh quy t và c d tay bi u quy t theo ý m y ng. Ph t giáo là c a m y c Hòa th ng. T i gì anh nh y vào cáng áng cho mang h a. Thôi thì cho ng và Ph t, t c m y ng và các c Hòa th ng tính v i nhau. T i mình, ng b o âu làm y cho yên thân. Tôi còn c àn con, anh còn hai cháu nh . Anh nên ngh k l i i, anh M i.

R i anh Huy m c p l y x p h s , rút án th ng nh t Ph t giáo c a ban Tôn giáo chính ph vi t theo ch o c a ban Dân v n Trung ng, và bên l trên u m t hàng ch duy t, vi t tay b ng m c c a ông Tr n Qu c Hoàn. Ch vi t r t

p, nét s c s o, ghi c ngày gi , ký và vi t tên d i.

Tôi ngh té ra v y. D i ch chuyên chính vô s n, cán b ng viên m m nh n nh bún, khác h n th i kháng chi n th t khí phách hiên ngang bi t bao. Không, tôi không ánh m t l ng tâm. Tôi t nh b n anh Huy nhìn tôi kinh ng c. Có l anh Huy ngh tôi i c không s súng. Tôi h i anh Huy:

- Anh Tám Lý b ông Tr n Qu c Hoàn b , bây gi anh ng i t i phiên mình c ng b nh th ch gì? Anh Huy i, tôi không quen không khí “tri u ình” ngoài

ó. Không ph i tôi th c Xuân Th y mà b t ch p âu. Bình sinh t th u tôi ã v y. Có l c Xuân Th y tin yêu tôi là vì tính khí ó. Xin nói th ng v i anh, tôi không thay i ý ki n. nh ng anh là ng i anh, ng i b n thân th ng nên tôi ngh cách này. Anh hãy n th m hòa th ng Trí Th và toàn BV TNPGVN nghe các c phát bi u ý ki n. Hi n nay BV TNPGVN i th m t t c các t ch c và h phái Ph t giáo, nghe và ghi nh n ý ki n c a m i n i, t p h p l i và trên c s ó so n th o s b m t b n Hi n ch ng c a Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam. khách quan, anh cho vài cán b tôn giáo Trung ng cùng i v i anh, có th v a ghi chép

36

v a ghi âm. Sau ó anh suy ngh làm báo cáo v i ông Tr n Qu c Hoàn kèm t t c nh ng gì anh ghi nh n c. Tôi ngh ông Tr n Qu c Hoàn là m t ng i lãnh o t s ng tình.

Anh Huy c i t i t n, m t anh sáng ra, ng d y p vai tôi:

- Qu là Thích Trí Anh. Hay, hay l m! Tôi ng ý.

Hôm sau anh Huy n th m Ôn Già lam, Hòa th ng Trí T nh, Hòa th ng Minh nguy t, Hòa th ng B u ý, Hòa th ng Gi i Nghiêm, Th ng t a Minh Châu, Th ng t a T H nh, Th ng t a Giác Toàn, ông Võ ình C ng, ông T ng H C m, Ni s Hu nh Liên…Và, khi g p l i tôi anh tâm s :

- Th t c m ng, các Hòa th ng, Th ng t a, các anh…r t chân tình. H ngh n vi c xây d ng o chín ch n, có t m nhìn xa. Hòa th ng Trí Th x ng áng là

ng i lãnh o Ph t giáo Vi t Nam. Mình không th áp c theo ki u mi n B c xã h i ch ngh a c âu. Qua m y ngày làm vi c v i m y c , tôi tìm c c s trình bày l i ông Tr n Qu c Hoàn. án th ng nh t Ph t giáo c a ban Dân v n Trung ng tôi không yên lòng, nh ng không có c s ph n bi n. Tôi ành ch p bút theo s ch o c a ông Tr ng ban Dân v n Trung ng. Nay tôi t tin và bình t nh làm cu c ph n bi n v i ban Dân v n Trung ng và ban Bí th trung ng

ng c r i. Tôi mu n g p Th ng t a Trí Quang nh ng ng t n i, không bi t t âu báo cáo, n m tr c tôi i v i anh n th m Th ng t a chùa n Quang, h b o tôi theo uôi anh và là h u khuynh. T ó ban Dân v n Trung ng không cho tôi g p Th ng t a trí Quang n a. Th t áng ti c.

Tôi ân c n:

- Anh nên tìm hi u sâu thêm trong Ph t t và gi i t ng ni bình th ng. Bao gi v Hà N i, anh cho tôi bi t, tôi có vi c c n nói riêng v i anh.

Hai hôm sau, anh Huy n th m tôi t giã v Hà N i. S c khí anh trông sáng r , không bèo nhèo nh lúc m i t Hà N i vào Tp H Chí Minh l n này. Chúng tôi tâm s nh ng i u T ng ni và ph t t t ra cho ng và nhà N c. Rõ ràng ý ngh gi a ng và gi i Ph t giáo còn cách bi t. B n ph n c a chúng tôi ph i làm cho các v lãnh o ng bi t s th t i u ch nh chính sách phù h p v i tình hình. Anh Huy kh ng nh h u h t các v lãnh o các t ch c và h phái Ph t giáo mi n nam u t i Tp H Chí Minh, và t t c mu n th ng nh t Ph t giáo có m t Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam trang nghiêm úng ngh a v i l ch s hai ngàn n m c a

o Ph t g n bó v i dân t c Vi t nam. Không ai, k c các v trong Ban Liên l c Ph t giáo Yêu n c Tp H Chí Minh, mu n t p h p Ph t giáo thành m t h i oàn qu n chúng, g i ti n b Cách m ng.

Tôi xen vào:

37

- Có l thâm tâm H i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam mi n B c c ng v y, mà không dám bi u l , b i s tr n áp c a các anh d quá.

Anh Huy c i hi n lành:

- Ch c ph i xem l i h t m i v n . Nh ng ph i có th i gian. B i nh ng t ng b ng ó, ph n l n là ít h c, làm sao ti p thu cái m i nhanh chóng c. Th mà

ng là c a m y ng. M y ng là ng, t i mình có ngh a lý gì.

- Anh Huy, bây gi tôi th a vài i u c n thi t tr c khi anh v Hà N i.

Tôi k cho anh nghe m u chuy n v Ôn Già Lam.

Ban V n ng Th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam t ch c m t bu i h p m r ng t i chùa V nh Nghiêm s v n ý ki n T ng chúng và tín v n i dung c a t ch c Ph t giáo th ng nh t s p t i. Ni s Hu nh Liên và bà Ngô Bá Thành h ng hái góp ý, trong ó ph n l n là mu n u tranh cho quy n bình ng nam n , c bi t là trong t ch c Ph t giáo. Hai v này cho r ng ngoài xã h i nam n m t bình ng m t, thì trong tôn giáo m t bình ng m i. Ph t giáo c ng nh th , ôi khi còn quá l m.

Không khí tr nên c ng th ng, quí Hòa th ng cho r ng hai v n này kém l i v i các b c tôn tr ng. Các Th ng t a thì chê trách hai v c y có công tranh u tr c n m 1975, c y có h c cao và có a v qu c t , nói n ng nhi u i u quái

qu t. Ôn Già Lam v n ôn t n t i c i, nói m t cách hi n lành v i m i ng i. “Ni s và bà lu t s quên y. Trong o Ph t ai c ng nói “ Nam mô b n s Thích Ca Mâu Ni Ph t” ch không nói “Nam mô b n s Thích Ca Mâu T NG Ph t”. Ni g n Ph t, còn t ng thì xa l m. V y u tranh bình ng nam n làm gì. Ph i không ni s và bà lu t s ?”. T t c m i ng i, k c ni s Hu nh Liên và bà Ngô Bá Thành, u c i òa nh nhàng tho i mái.

S c hòa h p và thuy t ph c c a Ôn duyên dáng, sâu s c nh th .

Hôm v Hu , Ôn và tôi ng i trong liêu chùa B o Qu c, Ôn tr m ngâm c cho tôi nghe bài th “Nh Làng” Ôn sáng tác n m1969.

Tôi nh làng tôi s ng c c nghèo, L y tre soi bóng, n c trong veo. Quanh n m ph ng l ng giòng sông Hãn, ùm b c thân yêu t m nhi u i u. Làng tôi xa lánh c nh ph n hoa, S m t i chuông ngân kh p m i nhà. Lu ng c i V n rau sanh ho t thú Ti ng c i xen l n ti ng dân ca.

38

Làng tôi cát m n n c h trong, Gió mát sen th m dân m t lòng, Ch p gi sum v y tình n i ngo i. Bu n vui san s ói no chung. Làng tôi khó t h t tình yêu, Dù nói bao nhiêu ch ng th y nhi u. B r ng tr i cao tôi th y nh . Trung Kiên t t ng p tình yêu.

M t b c chân tu có tâm h n g n bó v i t n c sâu th m nh th , anh c ng là dân Qu ng tr , anh có xúc ng không?

Anh Huy tr m ngâm r i si t ch t tay tôi:

- Xin bi t n anh. Trong công vi c riêng gia ình, trong vi c chung công tác, anh luôn luôn là ng i b n thân tình, có ng i tung d lu n anh là t Hòa th ng Trí Th , th m chí còn là con nuôi c a Hòa th ng Trí Th n a.

Tôi th dài:

- Anh Huy, m tôi qui y Ôn, t c t Ôn. N m 1959, trong b c ng b ch truy g t, tôi vào Ph t h c vi n H i c Nha Trang n ng thân. Lúc ó, Ôn là Giám vi n ã ùm b c tôi m c dù Ôn bi t tôi là c ng s n. B y nhiêu tôi kính tr ng và ghi n Ôn su t i. Ai nói sao tùy h . Nh ng tôi không bao gi ph n l i lòng mình. Vì v y, ngày 30.4.1975 gi i phóng Saigon. Sáng ngày 01.5.1975 tôi n th m Ôn t i chùa Già Lam, và s n sàng ng ra làm nh ng vi c t t p cho Ôn v i kh n ng c a mình. Tôi gi i thi u v Ôn m t cách trung th c v i t t c ng chí lãnh o ng và Nhà n c. R t ti c còn nhi u vi c ch a làm t t, và trong T ng Ni Ph t t , nh t là hàng t Ôn c nghi nghi ng i ng i và cho r ng ôi lúc tôi làm khó d Ôn. Anh Huy i, làm sao tôi có th quay l ng b m c cho m t ân nhân vào b c th y, b c cha c a mình trong b c ng t nghèo này. Nh ng anh bi t y, muôn vàn khó kh n. K này anh trình v i ông Tr n Qu c Hoàn thành công, t c là anh ã vì vi c chung, trong ó c ng có ph n áp l i tình riêng c a tôi mà tôi ã dành cho các con anh, cho c anh ch .

Anh Nguy n Quang Huy chia tay tôi v a thân tình v a tin t ng s ph n bi n s thành công.

Ba hôm sau, kho ng 9 gi t i, anh Huy g i i n vào nhà tôi v i gi ng nói ph n kh i:

39

- Anh M i, tôi ã g p Th tr ng. Ly k nh ng k t qu t t p. Hai hôm n a tôi s bay vào Tp H Chí Minh k h t t s cho anh nghe. Vì ít hôm sau, Th tr ng s vào làm tr c ti p v i anh.

Tôi th y vui. Trong u miên man ngh n nh ng i u ly k v i dáng v “h , n , ái, ”.Tôi li n n th m Ôn Già lam nghe Ôn thu t l i nh ng chuy n vui bu n, thu n chi u tr c tr trong công cu c v n ng th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam.

Ôn Già Lam ng m l i quá kh g n tr n cu c i tu hành, trong ó m t i u tâm ni m th ng nh t Ph t giáo Vi t nam.

Ôn b o ó là nguy n v ng chung c a toàn th T ng Ni Ph t t . Nh ng trong th c hi n l m nhi u khê, vì m y l : T ch c Ph t giáo nào c ng mu n mình có m t vai trò quan tr ng b c nh t trong vi c th ng nh t. V lãnh o Ph t giáo nào c ng mu n mình là giáo ch c a t ch c Ph t giáo th ng nh t. Ng i c tài ba hòa h p thì hi m. Ng i tham v ng nh ng a v quá s c mình thì nhi u. Ph t giáo l i nhi u h phái và t ch c. Ngoài i th a và Ti u th a có truy n th ng kh p th gi i x a nay, còn thêm nh ng t ch c mang tính a ph ng nh T ng già Kh t s và Ni gi i Kh t s . Y ph c g n gi ng Nam tông, trai gi i l i gi ng B c tông. Kinh k phiên ch theo ki u nôm na c a Nam b . Trong B c tông còn có nhi u h phái khác nhau. May mà t t c u nh t tâm h ng v c Ph t Thích Ca. Vì v y, th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam ph i r t t nh và uy n chuy n. Ph n nào v n duy trì tính khác bi t trong pháp môn và ph ng ti n tu hành c a m i h phái.

Ôn k , ngay trong Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t c ng không n gi n. Sau gi i phóng, Giáo h i ã chính th c g i v n th cho H i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam và g i lên chính ph c ng nh y ban Quân qu n Thành ph xu t vi c th ng nh t Ph t giáo c n c. ó là nguy n v ng c a toàn Giáo h i. Nh ng trong t ng thành viên c a Vi n T ng Th ng và Vi n Hóa o âu có hoàn toàn ng nh t. Mãi n i h i Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t ngày 23.10.1977 m i thông qua Thông b ch 7 i m, trong ó i m th 6 “ i h i c n y Giáo h i Trung ng ti p t c v n ng th ng nh t Ph t giáo c n c trong tinh th n

o pháp và truy n th ng”. Th nh ng khi tôi tham gia BV TNPGVN v i t cách Vi n tr ng Vi n Hóa o/GHPGVNTN thì không ít ng i trong Giáo h i không tán thành.

Ôn có h i tôi có nh bài th c a ngài V N H NH THI N S i Lý nói v s th nh suy sau khi vua c t v n. Tôi th a Ôn ó là bài th n i ti ng, và Ôn c luôn.

Thân nh i n nh h u toàn vô, V n m c Xuân vinh Thu h u khô. Nh m v n th nh suy vô b úy, Th nh suy nh l th o u phô.

40

Tôi th a v i Ôn, khi Ph t h c vi n H i c, tôi có nghe bài th m y th y th ng c th này:

Có th i có t m y may, Không thì c th gian này c ng không. Kìa trong bóng nguy t dòng sông, Ai hay không có, có không là gì?

Ôn c i, Ôn b o ý o huy n nhi m ai có tâm o s t o, ai không thì muôn v n ki p c ng th thôi. Ôn nói, m t hôm Ôn ng m tr ng, c m h ng làm bài th :

u sào tr m th c câu bu n, M t làn sóng ng, ngàn lu ng sóng theo. êm thanh n c l nh cá nghèo, y thuy n ch n ng tr ng gieo bóng v .

M t ngày p tr i th ng tu n tháng 5.1980 anh Nguy n quang Huy vào, li n n nhà tôi v i khí th h h i. V a ng i xu ng gh , anh li n k :

- Anh M i i, h t bi t. Tôi v a n Hà N i, Th tr ng g i tôi 1 gi 30 n làm vi c v i Th tr ng t i nhà riêng. Tôi hình dung m i s gay go và nh ng lý l mình s bi n b ch.

- Tôi b c vào c a úng 1 gi 25 th y Th tr ng ã ch nh t ng hành lang i tôi. M t Th tr ng h ng hào, h t tóc demi-court, t o nên m t nét s c s o c

bi t. ây là l n u tiên tôi làm vi c m t mình tr c ti p v i Th tr ng, t lúc Th tr ng v nh m ch c tr ng ban Dân v n trung ng. Tôi t ng nghe ông trùm công an khét ti ng này, nên h i n l nh.

M i an t a, phân ngôi ch khách, Th tr ng ph u.

- Sao, th t b i tr c ban Dân v n Tp H Chí Minh r i h ? B anh chàng M i Anh quy n r r i h ?

Tôi c i xen vào.

- Th anh k t ch gì? Và ph i i ng ra sao?

- Không, tôi m m m ng và linh ho t ch không tr c chi n. Vì tr c chi n là b ánh g c ngay. Tôi th a v i Th tr ng: “Th a anh, tôi không n làm vi c v i ban

Dân v n Tp H Chí Minh. Tôi th m và làm vi c v i Ban V n ng Th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam và m t s Trí th c Ph t t , nh ng i bi u tiêu bi u trong các t ng l p Ph t giáo nghe tâm t nguy n v ng c a h v vi c th ng nh t Ph t giáo ra sao. Tôi ngh ó là c s th c ti n báo cáo v i lãnh o quy t nh chính sách.

41

M i m u nh v y, Th tr ng hào h ng li n: “ , có th ch . Sáng t o y. Ai nh cái ông ng Thành Ch n, làm h ng vi c r i xin t ch c. Hay, tôi nghe anh báo cáo t ng t n, c th . Hay y”.

Th tr ng g i ph c v hai ly cà phê s a th t ngon. M t Th tr ng sáng lên. Tôi c ng m c trong b ng, nh ng v n c nh giác và r t th n tr ng, vì Th tr ng t ng là B tr ng B N i v h n 30 n m. L m m u mô và nhi u b y gài l m. Cho nên tôi ti p l i: “Th a anh, tuân theo l nh anh tôi xin báo cáo trung th c nh ng gì chính tai tôi ã nghe, ghi chép y . N u có gì s sót, ho c không úng xin anh th l i. B i ó là do trình tôi không nh n ra h t, ch không ph i xu t phát t m t

ng c nào”.

Th tr ng thúc gi c: “ c, không sao. Anh c báo cáo cho tôi nghe th t t m , ng b sót vi c gì”.

Th là tôi trình bày m t m ch h n hai ti ng ng h . C v a nói v a nhìn ánh m t, c ch c a Th tr ng l a l i. Th tr ng nghe say s a, ghi chép không sót m t tí gì. Xong, Th tr ng ng i b t ng a ng i ra, tr m ngâm g n 5 phút. N m phút ó là th i gian r t c ng th ng i v i tôi. Th tr ng ng i ch nh ng i l i, phán:

- Th c t phong phú, có lý có tình ph i r t quan tâm. án c a chúng ta n gi n quá. V nguyên t c ph i làm l i h t. Còn ý ki n c a ông M i Anh th nào? Anh có g p không?

- Bi t không, tôi c tránh không c p n anh vì s b t l i. Th mà c ng không thoát c v i Th tr ng. Câu h i tr c di n bu c tôi ph i tr l i.

Tôi v n vã:

- Anh nói sao?

Anh Huy m m c i:

- T t nhiên tôi nói r t khéo. Tôi th a v i Th tr ng có g p anh M i Anh, nói rõ quan i m c a ban Dân v n trung ng. Anh y v n không thay i ý ki n, và m i tôi cùng i th c t v i anh y. Nh ng tôi i m t mình.

Th tr ng k t lu n bu i làm vi c: “Tôi s vào Tp H Chí Minh làm vi c v i ban Dân v n thành ph và anh M i Anh. Mai anh vào tr c s p x p công vi c cho tôi. i n cho tôi bi t l ch làm vi c, tôi vào ngay và m i vi c tôi s quy t nh t i ó”.

- Anh nên nh , Th tr ng nói và làm nh inh óng c t. Bây gi t i phiên anh chu n b l i l , tinh th n báo cáo v i Th tr ng.

42

Tin Tr ng ban Dân v n Trung ng vào làm vi c v i ban Dân v n Thành y v công tác tôn giáo – c th vi c th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam – làm cho m y ông Phó ban Dân v n Thành y lo ra m t. Anh Ba C u g p tôi ni m n :

- Anh M i chu n b báo cáo nghen. Tôi hoàn toàn tin t ng anh, anh c làm vi c.

8 gi sáng m t ngày tháng 5 n m 1980, tôi ng i i di n v i ông Tr n Qu c Hoàn phòng h p ban Dân v n Thành y, 28 ng Phùng Kh c Hoan qu n 1 Tp H Chí Minh. Anh Ba C u gi i thi u ông Tr n Qu c Hoàn và m t chuyên viên theo ghi chép. Xong gi i thi u thành ph n phía thành ph tham d , g m Tr n V n C u, Tr ng ban, Hu nh V n Lâm, Phó ban ph trách t ch c và tôi, Phó ban th ng tr c ban tôn giáo thành ph . Ông Tr n Qu c Hoàn nhìn tôi m m c i, m t s c l m, và nói li n:

- Hôm nay tôi g p m t chuyên gia n i ti ng. Tôi mu n nghe và s n sàng nghe tr c ti p ý ki n c a anh ây.

Tôi không ng n ng i, e dè phát bi u li n:

-Th a ng chí Tr ng ban Dân v n trung ng, th a các ng chí. ng ch tr ng th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam, t c là oàn k t t t c các t ch c Ph t giáo Vi t nam, trong ó Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t là m t t ch c l n nh t, có qui c v t ch c, nhi u T ng ni uyên thâm Ph t h c, có trình v n hóa, có kh n ng và kinh nghi m ho t ng c trong o và i. Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t ã t ng có uy tín v i qu c t , nh t là sau cu c u tranh n m 1963. Các t ch c Ph t giáo khác ho c là c a ta, ho c d thuy t ph c. i v i Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t không n gi n chút nào. Nh v y, theo ch tr ng c a ng, th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam c t lõi là oàn k t c Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t. Mu n oàn k t thì ph i ra chính sách cho ng i ta ch p nh n c. Hu ng chi tôi bi t các t ch c Ph t giáo khác, k c H i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam mi n B c, bên ngoài t ra tuân th theo ý ki n lãnh o ng, nh ng trong lòng h nào có thích gì, bên ngoài t ra bài bác Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t cho v a lòng ng, ho c vì ganh t ki u các t ch c Ph t giáo khác. C th , các ng chí c ki m tra, ngay t i chùa Quán S , các nhà s r m r p nghe và làm theo ban Tôn giáo chính ph ch o. Nh ng khi h óng c a l i, h c sách gì? Có ph i là L c T Hu N ng và b Tâm nh L c c a Th ng t a Trí Quang, Ph t giáo hi n i hóa, Ph t giáo ngày nay c a Th ng t a Nh t H nh. Ch c có ng i s b o h c vì tò mò, vì hi u k . Không, tôi bi t h c v i s say s a, v i c t m lòng, vì chính s thu hút c a tác ph m ó, và vì bao nhiêu n m h b b ng bít không có sách gì c.

- Tôi ngh th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam là nguy n v ng tha thi t c a toàn th T ng ni Ph t t , k c nh ng nhà S ng chí. V y thì ng lãnh o sao cho s

43

th ng nh t này là s nghi p c a chính h , ch không ph i c a ng áp t. ng lãnh o là v ch ng và t o i u ki n cho h làm. ó c ng là ng l i qu n chúng c a ng. ng s trong lòng h , n u ng giúp h th c hi n c nguy n v ng chính áng c a h . Ng c l i, s tác h i chính tr không l ng.

Tôi d ng l i nhìn ông Tr n Qu c Hoàn dò xét ph n ng. Nét h n h l rõ trên m t con ng i mà ti ng n ác nhi u h n thi n. Tôi còn ang ch n ch . Ông Hoàn hào h ng:

- Anh nói ti p i. Tôi ng tình quan i m anh trình bày. ó là ý ki n xác áng. Bây gi anh hãy nói cho tôi nghe các nguyên t c, n i dung và t ng b c c th ra sao?

Th là tôi yên tâm, l t b n án ra báo cáo t ng ph n. n âu tôi c ng th y ông Tr n Qu c Hoàn g t u vui v . Sau ba ti ng ng h , nghe h t án c a tôi, ông Tr n Qu c Hoàn k t lu n.

- B án mà tôi ã duy t, l y án c a anh M i Anh, tu chính thêm và thi hành ngay.

Anh Ba C u m i c m tr a t i nhà riêng c a anh. Tôi ngh m i thêm b n tôi, anh H Hi u, cùng d . Ông Tr n Qu c hoàn b t tay tôi ng ý.

Tôi th phào nh nhõm n g p anh Nguy n Quang Huy.

- Sao anh không d h p?

- Tôi tránh vì có d lu n tôi b anh tác ng. Th nào? T t Ch ?

- Nh anh d ki n. Ch c Th tr ng s truy n t cho anh thôi. Bây gi xin nói l i nh ng i m chính:

- B án c a Th tr ng ã duy t, ch p thu n án c a tôi. Ban Tôn giáo tu chính thêm và th c hi n ngay.

- N i dung Ban V n ng Th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam t ra và quy t nh. Ban Tôn giáo chính ph và ban Tôn giáo Tp H Chí Minh theo dõi t ng b c giúp và ph n ánh v i ban Dân v n, c n thì báo cáo v i ban Bí th và Thành y

Tp H Chí Minh.

- Nhân s tham d i h i Th ng nh t Ph t giáo c ng do Ban V n ng Th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam t tiêu chu n và l a ch n. Có khó kh n gì ban Tôn giáo chính ph và ban Tôn giáo Tp H Chí Minh can thi p v i các c p chính quy n và công an t o s thu n l i cho công vi c th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam.

Anh Huy khui m t chai bia. Hai chúng tôi chúc m ng “Ph t s viên thành, Ôn Già Lam v n phúc”.

44

Tháng 8 n m 1981 khi Ban V n ng Th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam g i b n D th o Hi n Ch ng cho ban Dân v n Trung ng và ban Tôn giáo chính ph , sau m t tu n ã có nh ng ý ki n b sung nh sau:

- L i nói u thêm nh ng o n ã nói nh trên.

- Ch ng II i u 4 thêm “…và T Qu c xã h i ch ngh a”.

- Ch ng V i u 18. Qui nh ho t ng c a Giáo h i g m vào trong 6 ban m t cách hình th c.

- Ch ng VI. T i u 23 n 26, 27 t ch c Giáo h i teo d n và c s là T vi n, T nh xá, T nh th t, Ni m Ph t ng t c l y chùa làm c s ch không ph i l y qu n chúng Ph t t làm n v c s c a t ch c Giáo h i

Nh v y tinh th n c a c Xuân Th y c th hi n trong b n Hi n ch ng này rõ r t : o pháp – Dân t c – Ch ngh a Xã h i, và c c u t ch c là Hình Tháp L n Ng c.

Ban Tôn giáo chính ph ngh tôi g p Ôn Già Lam thuy t ph c theo h ng này. Tôi t ch i. Anh Nguy n Quang Huy ph i n g p Ôn Già Lam và BV TNPGVN thông. Trong tình th “ch ng ng ng” Ôn Già Lam và các v trong Ban V n ng Th ng nh t Ph t giáo ph i tuân theo. Nh ng T ng ni Ph t t r t nh y c m, nh t là trong Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t. H ph n ng gay g t. Ôn Già Lam g p không bi t bao nhiêu áp l c và khó kh n ch ng ch t. Ôn tâm s v i tôi : Th ng nh t ki u này, t i c ng khó mà lui c ng khó. Tôi th a v i Ôn: “Th c t di n ra có th t t h n. M u ch t bây gi là con ng i. Mình ph i uy n chuy n”. Ôn ng tình nh ng lòng không vui. i m l i nhân s , tôi nh l i hai nhân v t tuy hi n nay không có t i Vi t Nam nh ng nh h ng không ph i không có: Th ng t a Thích Nh t H nh và n trí th c ph t t Cao Ng c Ph ng. Th ng t a Nh t H nh là m t nhà v n hóa, m t nhà lý lu n c a Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t, yêu hòa bình và có tham v ng chính tr . N m 1966, 1967 tôi quen v i Th ng t a và g p nhau trong nh ng cu c H i th o v Hòa bình cho Vi t Nam (Sai, ch có th vào n m 1965, vì n m 1966 TT Nh t H nh ã xu t ngo i thuy t trình r i n c ng Pháp, Quê M chú). Tôi c Th ng t a m i c m tr a cùng v i Th ng t a t i phòng riêng l u 1 chùa Pháp H i. H n ba l n nói chuy n v i Th ng t a, tôi v n c m nh n có cái gì bí n khó hi u n i Th ng t a khác v i giáo s Nguy n Ng c Lan, m t trong nh ng ng i d n thân trong phong trào u tranh th i ó. Cao Ng c Ph ng là m t trí th c ph t t , yêu hòa bình tha thi t. Ch nh hi n tr n i mình cho công cu c hòa bình cho Vi t Nam. Ch là b n thân c a Nh t Chi Mai. N m 1966 ch bi t tôi là c ng s n, ch nói: “Anh có lý t ng c a anh, i m nào phù h p tôi h t lòng giúp anh. Tôi không c n tr và làm h i anh, c ng không theo anh”. Ch ã làm

úng nh ch nói.

45

Tôi c xoay x v nhân s cho các bên u vui lòng r t v t v . Ban Tôn giáo giao tôi ch u trách nhi m các t nh mi n nam. Anh Huy ph trách các t nh mi n B c và th ng xuyên quan h v i tôi gi i quy t nh ng v n khúc m c. Ban Bí th Trung ng ng cho m t nguyên t c:

- Pháp ch , Ch t ch, T ng th ký H i ng tr s , ban Tôn giáo chính ph trình ban Bí th duy t

- Các thành ph n khác trong H i ng ch ng minh và H i ng tr s , anh Huy và tôi c quy n thông qua kh i báo cáo.

ó là m t c g ng chúng tôi tranh th ban Bí th và ã c gi i quy t.

Anh Huy d a vào tôi và tin t ng nh ng xu t c a tôi, nên công vi c t ng i ch ng. V n i dung quan tr ng nh t là b n Hi n ch ng thì ã thông qua,

các v n b n khác ch là minh h a trình di n. Tôi không quan tâm. Nhân s tiêu bi u c ng ã xong. Nhân s hành ng anh Huy c Th ng t a Thanh T và anh Tr n khánh D , tôi ngh Th ng t a T H nh và bà Nguy n Th Thanh Quyên. Ban Bí th th y ch a s c lèo lái Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam, ngh tôi và anh Huy tham gia H i ng tr s . C hai chúng tôi u t ch i. Ban Bí th tìm ng i khác không có ành v y.

V i bi u tham d i h i là c m t s d ng co. Ôn Già Lam b s c ép các n i òi phân chia s l ng i bi u ông cho t ch c mình. Có v òi c i bi u theo t l T ng ni và Ph t t c a m i t ch c Ph t giáo. Khá ph c t p.

Tôi g p Hòa th ng Minh Nguy t trình bày v i c r ng: th c s i bi u là gi a Ph t giáo c a ta và Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t. Ban V n ng Th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam u là i bi u d i h i, trong ó i bi u c a ta

a s . Chín t ch c và h phái Ph t giáo, Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t là m t, còn l i tám v i nh ng danh ngh a khác nhau, nh ng t t c u ho c là ta ho c là ch u lãnh o c a ng. i u ó Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t c ng bi t. Cho nên, m i t ch c c m t s i bi u v a ph i, c ng l i ông h n Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t. Hòa th ng Minh Nguy t ng tình nh n nh ó và ch p thu n nguyên t c phân chia s l ng i bi u d i h i.

Tôi n g p Ôn Già lam và th a v i Ôn: “Bên phía Ph t giáo Yêu n c k c mi n B c nhi u danh ngh a nh ng s l ng ít, h th ng t ch c n các t nh không có. Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t là m t t ch c l n, c ng là m t n v . S l ng i bi u ngang v i H i Ph t giáo Th ng nh t Vi t Nam và ông h n các h phái Ph t giáo khác h p l i”. Ôn Già Lam l c u “r c r i quá”.

Nh ng vi c c i bi u các t nh Ban V n ng Th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam có nhi u ý ki n không th ng nh t và chuy n thành m i m t s i bi u tiêu bi u mi n Nam và mi n B c. Ôn Già Lam l i lo l ng, vì ng i nhi u v n s bi u

46

quy t không thu n l i t i i h i. Nh th Ôn s n nói làm sao v i Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam Th ng nh t. Tôi hi u tâm tr ng Ôn và h a c g ng t sau h u tr ng, v i kh n ng mình, s v n ng m i vi c c suông s t t p.

Tôi c m t cái h n g p Th ng t a Trí Quang lúc 07 gi 00 êm 26.10.1981 t i chùa Già Lam. Tôi hi u ây là cu c g p g quan tr ng. Tôi báo cáo v i ông Nguy n H xin phép. Ông Nguy n H ng ý và cho tôi c phép linh ho t gi i quy t m i tình hu ng trong nguyên t c ã c ban Bí th duy t.

7 gi kém 15 tôi lên xe. Ô tô tôi v a qu o trái t ng N Trang Long sang Lê Quang nh thì th y phía tr c xe tôi kho ng 50 mét m t chi c taxi s n tr ng hi u Peugeot 203 ang h ng v phía chùa Già lam. Qu th t xe y r vào ngõ h m r i ch y th ng vào sân chùa, d ng l i. Ba nhà s tr ng i phía tr c m t, phía sau hai cùng b c xu ng và Th ng t a Trí Quang xu ng sau cùng. T t c u m c áo Nh t bình màu lam. Ôn Già Lam ra ón, b n ng i ch p tay chào Ôn. Ba s tr i nhanh vào nhà khách. Th ng t a Trí Quang m i tôi n g c cây nói chuyên cho mát. Th ng t a xoay qua phía Ôn Già Lam.

- Ôn cùng àm o v i chúng tôi cho vui. Vi c chung mà.

Ôn Già Lam xoa tay c i

- Hai ng i c nói chuy n. Tôi không thi t có m t. Tôi còn ph i s a so n l Ph t.

Ôn ung dung i lên chánh i n. Th ng t a nhìn theo c i. N c i c mi ng và m t, duyên dáng và nhi u c m tình. M t Th ng t a lúc nào c ng sâu và sáng. Th ng t a a tay lên xoa xoa cái u bóng v i chi c trán cao. Hình nh ng tác này thói quen c a Th ng t a.

- Anh M i Anh, Ôn c chân ch t l m. Ôn lãnh o vi c tu hành hay h n vi c hành chánh. Không có ng i gi i và t t tr lý cho Ôn, công vi c chung khó trôi ch y. Anh có bi t m t ng i c nh Ôn, Ph t h c uyên thâm, i u hành xu t s c mà Ôn c ng kính tr ng n a không?

- Th a th y có ph i Ôn T àm?

- Vâng, úng. Thu cùng h c tr ng Ph t h c Báo Qu c v i Hòa th ng Trí , c Lê ình Thám, Th y Thi n Siêu gi i, ng u m i m t.

- Nh ng v lu n và tài t ch c không h n Th y.

- ó là ý c a anh. Thôi mình bàn chuy n khác. Hôm nay tôi mu n qua ý anh, ý ki n c a tôi n ng i cao nh t trong ng ph trách vi c th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam, ho c n u c anh b trí cho tôi g p tr c ti p ng i ó.

47

- Th a Th y, th i gian còn ít quá. Tôi không dám h a b trí cu c g p g gi a Th y v i v lãnh o ng. Còn nh ng ý ki n Th y, tôi s báo cáo trung th c lên lãnh o. i u gì có th gi i áp c trong ph m vi trách nhi m c a tôi, tôi s áp

ng ngay bây gi .

Th ng t a Trí Quang b t u nêu v n th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam. N i dung có th tóm t t:

- V m t o, th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam t c là phát huy b n s c duy nh t c a o Ph t là Giác ng , Gi i thoát, và tôn tr ng ph ng ti n tu hành c a m i h phái. Th c ch t ch có Nam tông, B c tông. Vi t Nam có c hai. Các n c khác có Nam tông, không có B c tông ho c ng c l i.

- V m t t ch c, th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam t c là Ph t giáo Vi t Nam ch có m t t ch c có t cách pháp nhân trong n c và quan h v i qu c t . T ch c Ph t giáo ó có h th ng thông su t t Trung ng n a ph ng c s . T t c ch u s lãnh o, ch o duy nh t c a Trung ng. Các h phái c quy n gi ph ng ti n tu hành riêng, nh ng ph i n m trong và ch u s lãnh o chung c a t ch c.

- V m t xã h i, th ng nh t Ph t giáo Vi t nam t c là m i ho t ng xã h i và tham gia các ho t ng xã h i u ph i tuân theo s lãnh o c a Trung ng Giáo h i, c l p và phù h p v i Giáo lý c Ph t.

- V nhân s , th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam t c là các v Cao T ng c c T ng ni Ph t t c n c tín nhi m, cung th nh và suy c , ch không ph i là s

th a thu n ho c áp t theo yêu c u chính tr .

- Nói chung, th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam là t ng c ng s thanh khi t và s c m nh c a Ph t giáo Vi t Nam ch không ph i là làm bài toán c ng.

Tôi th a v i Th ng t a:

- Nh ng i m Th y nêu ra, cá nhân tôi ng tình. Tôi c g ng v i s c mình t c nh ng ý ngh t t p. Còn th c t còn nhiêu khê không nh ý mình mu n,

không nh lý t ng mình tôn th . Th y là ng i l ch duy t h n d thông c m.

Cu c g p g kéo dài g n hai ti ng ng h . Tôi v tr c, Th ng t a Trí Quang còn l i v i Ôn Già Lam. Tôi v n miên man suy ngh , xe ô tô d ng l i n i nhà tôi h i nào tôi không hay bi t.

Ngày 01.11.1981 t t c i bi u t t u ông v Hà N i. i bi u mi n B c chùa Bà á, i bi u mi n Nam chùa Quán S và nhà khách chính ph . Anh Ba C u và tôi t i 34 Ngô Quy n g n H Hoàn Ki m. Không khí i bi u v d i h i h n h vui v . Nh ng nét m t ông ng Thành Ch n, anh Nguy n Quang Huy và anh Ba C u m v t l u bu n, và tìm cách g p nhau riêng, tránh không cho tôi

48

d . Tôi oán hình nh có i u c m t gì ây, nh ng không ti n h i. T i ngày 03.11.1981, anh Ba C u , anh Huy g p tôi trong phòng ng c a anh Ba C u và tôi. Hai anh vui v thu t l i cho tôi bi t vi c tr c tr c v a m i ây.

Ngày 30.10.1981 T ng Bí th Lê Du n, Ch t ch H i ng Nhà n c Tr ng Chinh, Ch t ch H i ng B tr ng Ph m V n ng, Ch t ch Qu c h i nguy n H u Th , các v ng u Vi n Ki m soát t i cao, Tòa án Nhân dân t i cao, ban Dân v n Trung ng và các oàn th Trung ng, c ng nh c Xuân Th y cùng m t lúc nh n m t lá th t cáo. Bì th tên ng i g i là Tr ng Minh Hoàng, a ch

ng 3 tháng 2 qu n 10 Tp H Chí Minh. Th dày 20 trang ánh máy, ký tên nh ng i di n Ph t giáo Vi t Nam h n 30 ng i g m T ng, Ni, Ph t T (không bi t tên th t hay tên gi ). N i dung t cáo ông M i Anh, m t ng i h u khuynh, trù d p nh ng cán b ng viên có n ng l c nh ông T ng Quang Tuy n, Tr n V n Phú, các v chân tu theo kháng chi n nh Hòa th ng Minh Nguy t, Thi n Hào, Th ng t a Hi n Pháp, tìm m i cách a nh ng tay chân CIA vào n m các v trí ch ch t c a Ph t giáo nh Trí Th , Minh Châu, T H nh…Nh ng ng i này yêu c u x lý thích áng M i Anh, g t Trí Th , Minh Châu, T H nh và nh ng c t cán khác c a Ph t giáo n Quang ra kh i sinh ho t Ph t giáo thì vi c th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam m i có ý ngh a và thành công t t p.

Các n i nh n th u i n v ban Bí th Trung ng ng xin ý ki n gi i quy t. Ban Bí th Trung ng ng giao cho các ng chí kháng chi n mi n Nam quy t nh. May m n ban Ch p hành Trung ng ng ang h p, có m t nh ng ng i có th m quy n nh ông Nguy n V n Linh (M i Út), nguyên Bí th Trung

ng c c mi n Nam, ông Võ V n Ki t (6 Dân), nguyên Bí th khu y khu Saigon – Gia nh, ông Tr n Qu c H ng (10 H ng) nguyên phó Bí th khu y khu Saigon – Gia nh ph trách m ng l i tình báo mi n Nam, ông Mai Chí Th (5 Xuân) nguyên Phó Bí th Thành y Saigon – Gia nh, ph trách Công an Nam b . Các ông hi n nay u là y viên B chính tr , y viên Trung ng ng, gi nh ng v trí quan tr ng trong b máy Trung ng và Tp H Chí Minh. Các ông c lá th t cáo xong u phát bi u th ng nh t: “N i dung không úng s th t, anh M i Anh không có v n gì, chúng tôi bi t anh t lâu và r t rõ”. Ban Bí th i n tr l i các n i. M i ng i th phào nh nh m và i h i th ng nh t Ph t giáo ngày mai (04.11.1981) ti n hành.

Anh Huy h i tôi:

- N i b ban Dân v n Thành ph và Ban Liên l c Ph t giáo Yêu n c có gì mâu thu n không anh M i?

Tôi c i chua chát:

- Có. Có nh ng chuy n không b ng lòng nhau. Nh ng tôi bi t ch c các anh T ng Quang Tuy n, Tr n V n Phú và Hòa th ng Minh Nguy t không bao gi làm

49

i u này. Các ng chí y có th không thích tôi. N u c n các ng chí y nói tr c di n v i tôi, ch không làm ki u ó. Bao nhiêu n m làm vi c chung, tôi hi u nhân cách m i ng i. Vi c này dù không nh h ng n i h i Th ng nh t Ph t giáo Vi t nam, nh ng tôi c m th y bu n.

Tôi b c ra kh i phòng, i th ng n H Hoàn Ki m, d o quanh h m t vòng, ra ng trên c u Thê Húc nhìn v phía Tháp Rùa. Tôi m màng th y thuy n r ng vua Lê ang l t trên m t h . Thuy n i nhanh v phía tôi. Tôi c nhìn vua quan trên thuy n r ng thì l th t, toàn là nhà s . Tám v s y áo vàng r c ch nh t ng hai bên thuy n r ng, m i bên b n v . gi a m t v Cao T ng u i mão T l , tay c m thi n tr ng, nhìn tôi ch m ch m, ôi m t hi n t nhân h u. Thuy n r ng l t g n sát bên c u tôi ang ng thì, l lung thay v Cao T ng ó là Hòa th ng Thích Trí . Ngài c t ti ng ôn h u:

- Anh M i, tôi bi t t m lòng anh. Anh g ng giúp quí Th y trong nam gi o c yên lành.

Tôi rung mình, m m t nhìn bóng êm, èn i n lóm óm quanh h . Tôi m ? Tôi ang ng tr tr i m t mình trên c u Thê Húc v ng teo và n Ng c S n im b ng. M t h v n xanh màu lá cây, yên t nh nh n c trong thau, không có chút gì g n ng.

Tôi nh ra câu nói ó c a Hòa th ng là lúc tôi n vi ng Hòa th ng t i chùa Quán S . Khi ó Hòa th ng Trí và tôi ang i t d i hiên nhà t . Hòa th ng nói xong nhìn tôi. Tôi ch p tay nh l và h a c g ng v i s c mình. B y hôm sau Hòa th ng viên t ch trong lúc ang n m trên gh xích u xem truy n hình, không h au m gì c . Ph i ch ng ó là câu Di Hu n c a Hòa th ng?

M t lu ng gió thoáng qua. Tôi n l nh. D âm câu nói c a v thi n s nh còn ph ng ph t âu ây.

Nh n l t m t h không bóng Gió lu n khóm trúc ch ng l u vang.

i h i th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam thành công r c r . Ch t ch H i ng B tr ng Ph m V n ng ti p toàn th i bi u t i ph Ch t ch m m và c m

ng.

H u h t trên 140 i bi u mi n Nam chùa Quán S và nhà khách chính ph m liên hoan thâu êm, và m i v mua t hai n m i th c pháo Hà N i mang v Nam t m ng Giáo h i Ph t giáo Vi t Nam. n sân bay Tân S n Nh t m i tóa h a chuy n bay dành riêng ch i bi u Ph t giáo ch y ch t d cháy, d n !

Nh ng các nhà s c i: “Không sao, Ph t mà”.

50

NI M RIÊNG

V phía ng và Nhà n c, ban Bí th khen s ch o nh y bén, sát th c t c a Th ng v Thành y Tp H Chí Minh, m c dù su t th i gian sóng gió Th ng v Thành y im h i l ng ti ng. Ban Tôn giáo m i ng i c lên m t b c l ng, riêng anh Nguy n Quang Huy lên hai b c, lên v tr ng v Tôn giáo ban Dân v n Trung ng. R i Tr ng ban Tôn giáo chính ph .

Th ng v Thành y ánh giá vi c th ng nh t Ph t giáo Vi t Nam là m t thành công k di u. Nh ng tôi v n th y bình th n, và lác ác nghe ph n ánh tình hình t các n i v k t qu i h i Ph t giáo , không úng n l m, nên tìm cách lui d n…

Ngày 02 tháng 3 n m Giáp Tý (t c ngày 2.4.1984) Ôn Già Lam viên t ch. Khi c m cành hoa hu tr ng b xu ng ph n m Ôn, tôi th m nguy n: “T nay, con x p bàn c t ng Ôn t ng, không ch i c n a”.

M i ây, t i ngày 26.4.1994, v ch ng anh Nguy n Ng c Sang (7 Vi t) tr ng ban Tôn giáo Tp H Chí Minh n th m tôi t i nhà riêng, s 7D ng Phùng Kh c Hoan qu n 1. Anh 7 Vi t nói anh 6 ông, phó ban Th ng tr c ban Dân v n Thành

y cho bi t tôi có nhi u tài li u tôn giáo, nên mong tôi cho m n và trao i kinh nghi m tôi ã tr i qua. Tôi th a rõ. N m 1984 s tài li u tôn giáo tôi ã bàn giao cho ông Châu Qu c Tu n và Qu c Dân h t r i. S tài li u riêng c a tôi, ph n tr ng Nguy n Ái Qu c m n không tr , ph n b công an xét nhà l y h t h i n m 1990.

Còn kinh nghi m ? Chi u ngày 28.5.1993 anh Nguy n Chính, Phó ban Tôn giáo chính ph là b n tôi, cùng tôi ng i bên H Tây Hà N i tâm s . Anh Nguy n Chính c ng h i v v n tôn giáo, c bi t là v n th ng nh t Ph t giáo, dây d a

n v r c r i Hu ngày nay. Tôi không nói m t l i nào. i v i anh 7 Vi t c ng là b n tôi c ng không th nói gì h n. i u tôi th y c n nói v i anh là:

- N u làm giám c m t công ty, sai, b l ôi ba t ng, gây au kh y. Nh ng anh có th làm gi i ki m ti n bù l i. Còn l nh v c này, sai, ít nh t gây bu n phi n au kh cho bi t bao nhiêu tri u ng i, l n h n là làm cho nhi u ng i b tù ày ch t chóc. i u ó không l y gì và làm sao bù p c. T t nh t các anh nên suy ngh th t chín ch n, phác h a m t án chi n l c h p lòng dân trên nguyên t c CÁI GÌ C A CÉSAR HÃY TR L I CHO CÉSAR, trình ban Bí th . Thu n thì làm, không thì t nhi m v v n ho c xin chuy n sang công tác khác. Các anh nh ng làm gì h a cho Dân T c, gây au kh cho ng bào các tôn giáo. Nghi p báo i i.

Ph t n 2538, ngày 15.4. Giáp Tu t ( ngày 25.5.1994) TRUNG HI U